Metodik-biblioqrafik vəsait- Narkomaniyanın yayılması millətin sağlam həyat tərzi üçün təhlükə törədir. - Narkotik maddələrin qəbul edilməsi ilə insan fiziki və

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi

Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası

Metodik-biblioqrafik vəsait

Bakı-2018

XXI ƏSRİN BƏLASI: NARKOMANİYA

NARKOMANİYAYA YOX DEYƏK!!!

Narkomaniya ümüdsizlik, məhv

olmuş həyat deməkdir!

- 2 -

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi

Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası

Metodik-biblioqrafik vəsait

Bakı-2018

XXI ƏSRİN BƏLASI: NARKOMANİYA

NARKOMANİYAYA YOX DEYƏK!!!

- 3 -

KBT 91.2 İ96

İxtisas redaktoru və buraxılışa məsul: Kitabxananın direktoruO. İ. Quliyev

Tərtibçi: T. M. Məmmədova

Redaktor: Y. Z. Sadıqlı

XXI əsrin bəlası: narkomaniya: metodik-biblioqrafik vəsait /tərt. T. M. Məmmədova; ixtisas red. O. İ. Quliyev; red. Y. Z. Sadıqlı; C.Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası.- Bakı, 2018.–80s.

© Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası, 2018

- 4 -

Tərtibçidən

Ötən yüzilliyin bəlalarından sayılan narkomaniya təəssüflər olsun ki, bu gün də

qlobal problemlər sırasında qalmaqdadır.Ən qorxulusuisə odur ki, insanlıq üçün böyük bəla olan narkomaniya gənclər və yeniyetmələr arasında daha geniş yayılmışdır. Narkotik maddələrin gənclər və yeniyetmələr arasında yayılması təhlükəsini nəzərə alaraq, bir çox ölkələrdə və respublikamızda "Narkotiksiz gələcək naminə" milli proqramlar qəbul edilmişdir. Buraya təhsil ocaqlarında, hüquq mühafizə orqanlarında, ayrı-ayrı təşkilatlarda narkomaniyanın ziyanı haqqında maarifləndirici kampaniyalar daxildir.Bu məsuliyyətin mühüm bir hissəsi də bütövlükdə cəmiyyətin, hər bir vətəndaşın, ictimai qurumların, kütləvi informasiya vasitələrinin (KİV), mədəni-maarif müəssisələrinin üzərinə düşür.

Çəmiyyyətin bəlasına çevrilmiş narkomaniyaya qarşı mübarizə işində infor -masiya mənbələrini toplayan və onları ictimai istifadəyə təqdim edən kitabxanaların apardığı təbliğat da çox güclü vasitədir. Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər kitabxanasının oxucu kontingentinin əksəriyyətini gənclər və yeniyetmələr təşkil etdiyi üçün kitabxananın informasiya-resurs şöbəsi narkomaniyaya dair resursları təbliğ etmək məqsədilə“XXI əsrin bəlası: Narko-maniya” adlı metodiki-biblioqrafik vəsait tərtib edib. Vəsait iki dildə: Azərbaycan və rus dilində tərtib olunub və aşağıdakı bölmələrdən ibarətdir:

I. Azərbaycan dilində - Narkomaniya-bəşərin ən qorxulu bəlası - Gəncləri narkomaniyadan necə uzaqlaşdırmaq olar? - Gənc dost! Bunları unutma!!!

Narkomaniya haqqında: - Kitablarda - Bədii ədəbiyyatda - Avtoreferat - Dövri mətbuatda

II.На русском языке - Общая информации о наркомании

O наркомании: - Kниги - Статьи в газетах и журналах

III. Əlavələr IV. Elektron resurslar V. Virtual sərgi

Vəsaitdə mövzuya dair 343adda ədəbiyyatın: 95 kitab (63 Azərbaycan, 32 rus dilin-də), 1 referat, 247 qəzet- jurnal (214 Azərbaycan, 33 rus dilində) məqaləsinin biblioqrafik təsviri verilmişdir.Göstəricidəkitablar müəllif və sərlövhəyə görə əlifba , dövri mətbuat materialları isə əks xronoloji qaydada yığılmışdır.Həmin təsvirlər C.Cabbarlı adına respublika Gənclər Kitabxanasının, Milli kitabxananın və Prezident kitabxanasının elektron kataloqundan götürülmüşdür. Göstərici əsasən gənclər və yeniyetmələr üçün nəzərdə tutulmuşdur. Mütəxəsisslər, eləcə də istifadəçilər bu vəsait barədə öz rəy və təkliflərini kitab-xananın elektron ünvanına ([email protected]) göndərə bilərlər.

- 5 -

Narkomaniya gənclərin düçar ola biləcəyi ən böyük fəlakətdir! İnsanın sağlamlığını qorumaq,onu fiziki əzablardan xilas etmək mühüm, xeyirxah işdir. Heydər Əliyev

Ümummilli lider

Narkomaniya-bəşərin ən qorxulu bəlası Müasir dövrdə cəmiyyəti düşündürən və narahat edən ən ürək ağrıdanprob-lemlərdən biri də bəşəriyyətin ciddi bəlasına çevrilən narkomaniyadır.Narkomaniya ona görə bəşərin ən qorxulu bəlasıdır ki, bu bəlaya mübtəla olanlar əksər hallarda onu dəf etməkdə aciz qalırlar. Bu, Sibir meşələrindəki bataqlıqlara bənzəyir ki, orada yaşayan heyvanlar o bataqlığa düşür və sonra oradan çıxmaq üçün çırpınır, amma əksinə, hər hərəkətində daha da batır. Narkotikdən istifadə insan həyatı üçün həmin o bataqlıqdan heç də az təhlükəli deyil.Narkomaniya insanları sağalmaz xəstəliklər məngənəsində boğan "ağ ölüm"dür. Narkomaniya yunan sözüdür. "Narko" donub qalmaq, "maniya" psixi pozğun-luq deməkdir. “Narkotik”maddə isə mərkəzi sinir sisteminə spesifik təsir göstərən və tez bir zamanda asılılıq yaradan maddədir. O toksik maddə olduğundan insanın bütün orqa -nizminə, ürək-damar sistemindən tutmuş, sinir sisteminə qədər mənfi təsir göstərərək, onun xarakterini dəyişir, xəstə özünü idarə edə bilmir. Orqanizm zəifləyir, bədən arıqlayır, insanın fiziki gücü tükənir. Bu da son nəticədə aqressivliyə, cina-yətkarlığa və ölüm hallarına gətirib çıxarır. Uzun illərin

araşdırmaları göstərir ki, narkomanlıq insanı həqi-qətən də fiziki və ruhi cəhətdən şikəst edir, onun ömrünü qısaldır. Erkən yaşından narkotik qəbul etməyə başlayan insanın orta ömrü 35-40 il olur. Narkoman narkotik maddələr qəbul edərkən, ən azı 10-15 nəfəri də narkomanlığa cəlb edə bilər. İnsanlığa qənim kəsilmiş narko-maniya cəmiyyətin meydana gəldiyi, onun ayrı-ayrı siniflərə,

- 6 -

sosial təbəqə vəqruplara bölündüyü qədim zamanlardan yaranmışdır.Bizim eradan əvvəl antik yunan,ərəb və roma alimlərinin əsərlərində narkotik tərkibli vasitələr haqqında məlumatlara rast gəlinir.Hələ qədim dövrlərdə Avropa və Asiya qitələrində yaşamış xalqların mifologiyasında yağlı xaşxaş insanların ağrı və əzablardan xilası kimi başa düşülmüş,xaşxaş qozasından alınan şirə (tiryək) isə həmişə tibbdə geniş istifadə edilmişdir. Ümumilikdə götürsək, tiryəkli preparatlar orta əsrlərdə də tibb aləmində geniş yayılmış, bu bitkidən hazırlanan dərmanlardan ruhi xəstələri sakitləşdirmək, ağrıları azaltmaq, qorxunu götürmək, pozulan əsəb sistemini bərpa etmək üçün müalicə vaxtı istifadə olunmuşdur.Tərkibində narkotik olan bitkilərdən müalicə üçün istifadə olunması keçmişdə olduğu kimi bu günkü günümzdə də gündəmdədir. İnsan orqa-nizminə,sağlamlığına,mənəviyyatına ən sağalmaz zərbələr vuran, ən pis vərdiş kimi qəbul edilən narkomanlıq və narkotiklərə aludəçilik müasir dövrümüzdə olduğu kimi qədimdə də ən xoşagəlməz vərdiş kimi qəbul edilmişdir. Bu pis vərdiş barədə elm aləmində ilk dəfə XVIII əsrin əvvəllərində məlumat verilmişdir.XX əsrin sonunda isə narko-maniya bəşəriyyətin bəlasına çevrilərək çox böyük çətinliklə qarşısıalınan, xeyli miqdarda pul vəsaiti bahasına başa gələn son dərəcə pis bir amil olmaqla yanaşı, bir tərəfdən də narkobiznesmenlərin (narko-baronların) narkotiklərin qanunsuz dövriy-yəsindən qazanc əldə etməsi üçün bir vasitəyə çevrilmişdir. Narkomaniya ilə mübarizə uzunmüddətli, çoxşaxəli, külli miqdarda pul vəsaiti tələb edən bir prosesdir.Bu problemin ictimai təhlükəli olması isə ondan ibarətdir ki, bu cinayət həmişə gizli şəraitdə baş verir, nəzarətdən kənarda qalır və günü-gündən artır. Bu gün narkotizmin yayılmasının qarşısının alınmasında dünya dövlətləri BMT-nin qəbul etdiyi üç əsas Konvensiyanın (1961, 1971 və 1988-ci illər) ətrafında sıx birləşərək vahid mübarizə metodları hazırlamaqla bu dəhşətli bəlanın qarşısının alınmasında birgə səy nümayiş etdirirlər. Müstəqil Azərbaycan Respublikası artıq iyirmi ildən çoxdur ki, beynəlxalq ictimaiyyət və aparıcı dünya dövlətləri ilə birgə bu problemin həlli yolunda ardıcıl və məqsədyönlü addımlar atır. Bu illər ərzində Azərbaycanda narkomaniyanın qarşısının alınması sahəsində müxtəlif istiqamətli işlər həyata keçirilmişdir. 1992-ci ildə Azərbaycan Respublikası BMT-yə tam hüquqlu üzv olduqdan sonra “Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə haqqında” BMT-nin 1988-ci il konvensiyasına qoşulmuşdur. Azərbaycan Respublikasının Ümummilli Lideri Heydər Əliyev Narkomanlığa və narkotik vəsaitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizəni ümumdövlət vəzifəsi hesab edərək, 1996-cı il avqustun 26-da müvafiq fərman imzalamış və bu problemin həll edilməsi üçün görülən işlər kefiyyət baxımından yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur.Bu fərman əsasında ölkəmizdə 2000-ci ilədək narkomanlığın yayılmasına, narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə

- 7 -

qarşı mübarizə üzrə Ümummilli Proqram hazırlanmış, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyası yara-dılmış, 18 iyun 1999-cu ildə isə Milli Məclis tərəfindən «Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə haqqında»Azərbaycan Respublikası Qanunu qəbul olunmuşdur. Bu Qanunun başlıca əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda narkotik tərkibli bitkilərin kultivasiyası, narkotik vasitə-lərin və psixotrop maddələrin istehsalı, dərman preparatlarının və xammalın hazır-lanması qanunla qadağan edilmişdir. Narkotik vasitələrdən istifadə ailələrin dağılmasına,cinayətkarlığın artmasına,cəmiyyətdə ən böyük bəlalardan olan QİÇS (Qanda İmmunitet Çatışmazlığı Sindi-romu) xəstəliyinə gətirib çıxarır.Narkotik vasitələr insanlarda asılılıq yaratdığı üçün narkotikin vaxtı çatıqda o mütləq qəbul edilməlidir.Narkomanın isə narkotik vasitəni almağa pulu olmadıqda o,hər cür vasitəyə,yəni,oğurluğa,adam öldürməyə vəd. cinayətlərə əl ata bilər. Bu elə bir bəladır ki, hər bir fərdin özünün və yaxud da özünə yaxın olan bir insanın başına gözlənilmədən gələ bilər. Dövlət başçısı İlham Əliyevin imzaladığı “Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlığın yayılması ilə mübarizə üzrə Proqram ((2007-2012-ci illər)”, eyni zamanda bu sənədin davamı olaraq “2013-2018-ci illər üçün narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair Dövlət Proqramı”ndan irəli gələn vəzifələrin yüksək səviyyədə yerinə yetirilməsi istiqamətində ciddi səylər göstərir və atılan addımlar davamlı xarakter daşıyır. Təbii ki, yeni Proqramın icrasında da məqsəd ölkə əhalisinin sağlamlığının qorunması üçün ciddi təhlükə olan, sosial-iqtisadi inkişafa mənfi təsir göstərən narkotik maddələrin ölkəmizə idxalının qarşısının alınması, narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və prekursorların qanunsuz dövriyyəsi ilə mübarizənin gücləndirilməsidir.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 24 iyun tarixli Sərəncamı ilə təsdiq olunmuş “Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekur-sorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair 2013-2018-ci illər üçün Dövlət Proqramı” insanları sağalmaz xəstəliklərə düçar edən bu dəhşətli bəlaya qarşı mübarizə sahəsində atılmış ən xeyirxah addım kimi dəyərləndirmək gərəkdir. Sərəncamda bəşəriyyətin bu dəhşətli bəlasına qarşı ayrı-ayrı dövlət struk-turlarının, qeyri-hökumət təşkilatlarının, kütləvi informasiya vasitələrinin, hüquq-mühafizə orqanlarının, təhsil və səhiyyə sisteminin birgə mübarizə aparması, onun qismən də olsa yayılmasının və kütləvi hal almasının qarşısının qətiyyətlə alınması təxirəsalınmaz bir vəzifə kimi qarşıya qoyulub. Amma çox təəssüf ki, Respublikamızda narkomaniyaya qarşı mübarizə gün-dən–günə artsa da,narkomanların sayı da bu mübarizə ilə bərabər artır.Ən pisi də budur ki, narkotik vasitə istifadəçilərinin çoxunu gənclər təşkil edir, bu da çox pis nəticədir.Çünki hər bir xalqın,millətin özəyini, gələcəyini onun gəncləri təşkil edir və xalqın inkişafında gənclərin rolu böyükdür. XXI əsrdə cəmiyyətin bəlasına çevrilmiş narkomaniyaya - “ağ çadralı”, “qara yelkənli” ölüm kabusuna qarşı mübarizənəinki dövlətin, həmçinin bu dövlətdə yaşa-

- 8 -

yan hər bir vətəndaşın,hüquq-mühafizə orqanlarının, təhsil,mədəniyyət, səhiyyətəş-kilatlarının,o cümlədənkitabxanaların daümdə vəzifəsidir.

GƏNC DOST! BUNLARI Unutma!!!

Mərkəzi sinir sisteminə spesifik təsir göstərən və tez bir zamanda asılılıq yaradan maddələrə narkotik maddələr deyilir. Narkotik "narke" sözündən götü-rülüb yunan dilindən tərcümədə mənası yuxu, bihuşluq deməkdir və ”mania”– cəzb-etmə, ağılsızlıq deməkdir. Narkotik maddələr ilk öncə tibbdə istifadə olunmağa başlamışdır. Bu elə bir maddədir ki, insan düşüncəsinə təsir edir və müəyyən mənada beyni tənzimləyir. Bu tənzimləmə hər cür psixoloji və fiziki deffektlərlə nəticələnə bilər. Bu o deməkdir ki, narkotiklər hissləri, əhval-ruhiyyəni, düşüncəni dəyişməyə qadirdirlər. Narkomanlıq - xroniki intoksikasiya doğuran, narkotik və psixotrop maddələrin sui-istifadəsi nəticəsində yaranan və psixi və fiziki asılılıqla müşayiət olunan xəstəlikdir. Narkomaniya xəstələrində narkotiklərin qəbulunun dayandırıl-ması və ya dozanın azaldılmasından bir müddət sonra inkişaf edən fiziki və psixi pozulmalar Abstinent sindromuna (lomka) gətirib çıxardır. Lomka fiziki asılılıq sin-dromunun tərkib hissəsidir. Narkotiklərə alışmış orqanizmin abstinent sindrom zamanı yaranan ağrı hisslərindən azad olmaq arzusu o dərəcədə güclüdür ki, bu zaman narkotik əldə etmək xatirinə insan yalana, oğurluğa hətta adam öldürməyə də əl ata bilər. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) hesablamalarına görə dünyada 16 milyona yaxın insan inyeksion narkotiklərdən istifadə edir, onların da 3 milyonunda Qazanılmış İmmun Çatışmazlığı Sindromu (QİÇS) xəstəliyi vardır. Azərbaycanda da rəsmi statistikaya görə son beş ildə narkomanların sayı 10 dəfəyədək artıb. Son məlumatlara əsasən respublikada narkomanların rəsmi sayı 30 min nəfərə yaxındır. Narkotik maddələrinin qrupları

- Psixostimulyatorlar - mərkəzi sinir sistemini stimullaşdıran maddələr - kokain, efedrin və sair. Buraya həmçinin marixuana, qurudulmuş və xırdalanmış çətənə yarpaqları, həşiş və çətənə qətranı da aiddir.

- Hallyusinogenlər - psixikanın dərin dəyişkənliyinə səbəb olaraq hallyusina-siyaların əmələ gəlməsinə səbəb olur.

- İnqalyantlar - nəfəs yolları ilə orqanizmə daxil edilən maddələrdir. Bunlar yapışqan (kley), benzin, aseton və sair toksiki maddələrdir.

- Opiatlar - morfin və kodein, morfindən isə sintetik yolla heroin alınır. - Yuxugətirənlər – ilk baxışdan zərərsiz görünən bu dərmanlar əsl narkotiklər

kimi vərdişə çevrilə bilər. - Azərbaycanda daha geniş istifadə olunan narkotiklər tiryək, heroin, çətənə,

həşiş, ekstazi, kokain və LSD-dir.

- 9 -

Narkotiklərin təsirləri - Narkomaniyanın yayılması millətin sağlam həyat tərzi üçün təhlükə törədir. - Narkotik maddələrin qəbul edilməsi ilə insan fiziki və psixoloji cəhətdən məhv

olur. - Narkomaniya yaddaş və təfəkkürü pozur, həyatakı proseslərə qarşı laqeydlik

yaradır. - Cəmiyyətin böhranlı dövründə narkomanlıq artır və sosial münasibətlərə

mənfi təsir göstərir. - Narkomaniya orqanizmin zəifləməsinə bədənin arıqlamasına və fiziki gücün

düşməsinə gətirib çıxarır. - Orqanizmin zəhərlənməsi daxili orqanların, xüsusən də qara ciyər və böyrək-

lərin funksiyasının pozulmasına gətirib çıxarır. Narkomanlar arasında yayılmış xəstəliklər

- Narkomanlar içərisində ən geniş yayılmış xəstəlik hepatitdir. - Narkotik maddələrdən asılılıq narkomaniyaya düçar olmuş şəxslər arasında

digər böyük bir problemə - İİV/QİÇS virusuna yoluxmasına gətirib çıxarır. - Təhlillər bir daha sübut edir ki, İİV/QİÇS-ə yoluxma hadisəsi narkomanlar

arasında daha tez baş verir. - Bunun narkomanlar arasında yayılmasına ən çox narkotik maddənin hazır-

lanması üçün lazım olan iynə, şpris və ya digər yoluxmuş alətlərin birgə istifadəsi səbəb olur.

Narkotik qəbulunun əsas səbəbləri

- Maraq - Stress - Kənar təzyiq - Psixi asılılıq - Narkomanlığın əlamətləri - Narkomanlığın zahiri əlamətləri:

• Solğun dəri • Göz bəbəyinin genişlənməsi və ya daralması • Gözlərin qızarması və ya tutqunlaşması. • Nitqin ləng olması • Koordinasiyanın pozulması (səndələmə) • Arıqlama • Gözlərdə parıltı

Davranışın dəyişməsi: - Biganəliyin artması. - Fikrini toplamaq çətin olur. - Tənqidə qarşı ağrılı reaksiya. - Tez-tez və kəskin olaraq əhvalın dəyişməsi.

- 10 -

- Tanışlar dairəsinin dəyişilməsi. - Təhsil almağa biganəlik. - Kobudluğun və təmbəlliyin əmələ gəlməsi. - Yuxunun pozulması. - Sudan qorxmaq əlaməti gec gec çimirlər ya da heç çimmirlər.

Narkotiklərin orqanizmə təsirləri

- Beyin və Mərkəzi Sinir sistemində - Səfehlik, erkən ağlını itirmə, şüur itkisi, yuxusuzluq, iflic, sayıqlama

(lağlağılıq, ağıl xarici davranışlar) hallüsinasiya (qorxu, xəyal görmə, səs eşitmə və s. ) zəka və yaddaş pozğunluqları.

- Həzm sistemində - Ürəkbulanma, qusma, qarın ağrıları, qəbizlik, ishal, mədə və bağırsaq

spazmları, qastrit, xora və s. - Qaraciyərdə - Bu zəhərin orqanizmdən atılmasında ən ağır vəzifə bu orqanlara düşməkdə

olub, qaraciyər və böyrəklərdə böyük qəza və tıxanmalara, qaraciyərdə çatışmazlıq, piylənmə, sərtləşmə (sirroz).

- Böyrəklərdə - Albumin, qan və sidik çoxalması, tıxanmalar, ağır böyrək xəstəlikləri. - Gözlərdə - İşıq və məsafədə uyğunsuzluq, çəplik, gecə korluğu, göz bəbəyi böyüməsi,

kiçilməsi, göz adele iflici - Tənəffüs Sistemində - Nəfəs darlığı, öskürək, boğulma hissi, tənəffüs iflici - Qanda - Qansızlıq, qan zəhərlənmələri, qan hüceyrələrində şəkil və miqdar

dəyişiklikləri, qanın laxtalanması və qanqrenalar. - Cinsi orqanlara təsir - Cinsi fəaliyyəti aşağa salır. Narkomanların çox vaxt uşaqları olmur ya da

doğulan körpələr eybəcər olur.

Gənc dost, bunları unutma!!! - Narkotik maddələr - tələdir! Bu tələyə bir dəfə düşən insanın oradan çıxması

çətin olur. Buna görə də narkotiklərdən qorunmağın ən yaxşı yolu ondan heç vaxt istifadə etməməkdir.

- Narkamanlar- küçədə, kirli zibilliklərdə, saçları daranmamış, üzləri qırxılmamış, dünyadan tamamilə küsmüş birisidirlər. Onların iradəsi demək olar ki, yox dərəcəsindədir.

- Narkomanlar üçün müqəddəs olan heç nə yoxdur. Həmçinin onların maraq dairələri və heç nəyə həvəsləri yoxdu.

- 11 -

- Əgər siz də bu cərgəyə aid olmaq istəmirsinizsə o zaman öz özünüzə deməlisiniz:

- Mən axı ağıllıyam, yaxşı tərbiyə almışam - Mənim həyatda məqsədim var - Mən bilirəm həyatdan nə istəyirəm - Mən bu tələyə düşməyəcəm! - Əgər əksinə siz desəz ki, “Mən sadəcə dadına baxacam”, “ Nəsə olsa, mən bu

problemi həll edəcəm” , “Mən belə olmaram”- bunu sən belə fikirləşirsən. O zaman siz artıq uduzmuş olacaqsınız.

Bunu da unutma ki,narkotik asılılığı aradan qaldırmaq çətin olsa da, müm-kündür. Narkotiklərdən istifadə edənlərin erkən müraciəti çox hallarda uğurlu müalicə ilə nəticələnir. Narkotik istifadəçiləri (narkomanlar) çox vaxt qısa zamanda ailəsini, dostlarını, işini, əmlakını, sağlamlığını və həyatını itirmiş olurlar. Bu uçuruma sürüklənməyi saxlamaq hər bir gəncin öz əlindədir və bu işdə də onlar tək deyillər. Belə problemli gənclərə yardım etməyə hazır olan onlarla təşkilat və mütəxəssis vardır. Mənbə: https://saglamliq.isim.az/xestelik/606/

Gəncləri narkomaniyadan necə uzaqlaşdırmaq olar?

Kitabxanaların qarşısında duran vəzifələr:

Gənclər çox vaxt təcrübəsiz olduqlarına görə alkoqolizmə və narkomaniyaya daha tez düçar olurlar. Bu bəlaların məhvedici nəticələrinin gənclərə vaxtında başa salınması, onların mənəvi cəhətdən düzgün tərbiyəsi belə neqativ halların aradan qaldırılmasına çox böyük köməklik göstərə bilər.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Narkotik vasitələrin, psixotrop mad-dələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair 2013-2018-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi barədə imzaladığı sərəncamı insanları sağalmaz xəstəliklərə düçar edən bu dəhşətli bəlaya qarşı mübarizə sahəsində atılmış ən xeyirxah addım kimi dəyərləndirmək gərəkdir. Sərəncamda bəşəriyyətin bu dəhşətli bəlasına qarşı ayrı-ayrı dövlət strukturlarının, qeyri-hökumət təşkilatlarının, kütləvi informasiya vasitələrinin, hüquq-mühafizə orqanlarının, təhsil və səhiyyə sisteminin birgə mübarizə aparması, onun qismən də olsa yayılmasının və kütləvi hal almasının qarşısının qətiyyətlə alınması təxirə-salınmaz bir vəzifə kimi qarşıya qoyulub.

Dövlətçiliyimizin inkişafı və gələcəyimiz naminə gənclərin bu istiqamətdə daim maarifləndirilməsi mühümşərtdir. Sözsüz ki, informasiya mənbəyi olan və informasiyadan ictimai istifadəni təşkil edən kitabxanalar bu işdə fəal iştirak

- 12 -

https://saglamliq.isim.az/xestelik/606/

etməli, maarifləndirmə işlərinə köməklik göstərməlidilər.Gələcəyimiz olan yeniyetmə və gəncləri mənəvi cəhətdən yoxsullaşmağa qoymamaq, onları cəmiyyət üçün layiqli şəxsiyyət kimi yetişdirmək daim diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. Yeniyetməyə müxtəlif forma və metodlarla aşılanmalıdır ki, narkoman cəmiyyət üçün qiymətini itirmiş bir varlıqdır. Narkotik maddələr ürək-damar sistemində, qaraciyərdə geri dönməyən proseslər törədir. Bütün bunları nəzərə alaraq, gəncləri bu istiqamətdə daim maarifləndirmək, narkotik və psixotrop maddələrin insan orqanizminə mənfi təsiri barədəinformasiya ilə onları təmin etmək hər birimizin ümdə vəzifəsi olmalıdır. Düşünmək lazımdır ki, gələcək bu günkü gənc nəsildən asılıdır. Narkomaniya gənclərin düçar ola biləcəyi ən böyük fəlakətdir. Belə bir fikir var ki, “insanların çoxunun dəyərini bilmədiyi iki şey var - sağlamlıqları və zamanları”. Bu gün buna laqeyd yanaşanların isə əksəriyyəti gənclərdir. Zamanlarının və sağlamlıqlarının qeydinə qalmayıb narkomaniya kimi pis vərdişlərin qurbanına çevrilirlər. Sonra isə ondan yaxa qurtarmağa can atırlar. Təcrübə göstərir ki, müasir tibbi preparatların köməyi ilə bu xəstəlikdən qurtulmaq mümkündür. Lakin məsələ burasındadır ki, narkomaniya yalnız fiziki deyil, həm də psixoloji asılılıqdır. Narkotik vasitələr insanın iradəsini məhv etdiyindən, heç də hamı bu asılılıqdan canını qurtara bilmir.

Gənc və yeniyetmələrin antinarkomaniya ruhunda tərbiyə olunması təkcə dövlətin üzərinə düşən məsuliyyət deyil. Bu məsuliyyətin mühüm bir hissəsi bütövlükdə cəmiyyətin, hər bir vətəndaşın, ictimai qurumların, kütləvi informasiya vasitələrinin, təhsil və mədəni-maarif müəssisələrinin üzərinə düşür. Bu sahədə informasiya mənbəyi olan kitabxanaların rolunu da xüsusi qeyd etmək lazımdır. Çünki kitabxanaların narkomaniyaya qarşı apardığı təbliğat da çox güclü vasitədir.

Kitabxanalarda narkomaniya, narkobiznes və ona qarşı mübarizə məqsədilə kütləvi təbliğatın üç - əyani, şifahi, mətbuat (çap) formasından geniş istifadə olunur.Əgər kitabxananın saytı varsa, ilk növbədə bu “ağ bəla” haqqında istifadəçilərə ətraflı məlumat çatdırmaq məqsədilə saytda müxtəlif məlumat bazaları, video çarxlar, elektron nəşrlər, fotolar yerləşdirmək məqsədə uyğundur. Kitabxananın saytında bu mövzuda keçiriləcək hər bir tədbir haqqında ətraflı məlumat, elan verilməli, tədbirin keçirilmə tarixi, saatı, yeri göstərilməli, tədbirin adı, məqsədi, iştirakçıları, dəvət olunacaq təşkilatın adları açıqlanmalı, istifadə ediləcək ədəbiyyatların siyahısı öz əksini tapmalıdır.

Narkomaniya və narkobiznesə qarşı mübarizə məqsədilə kitabxanalarda təbliğatın əyani və şifahi formalarından istifadə etmək çox vacibdir. Əyani təbliğatın ən təsirli forması kimi vitrin, guşə və sərgilərin təşkili kitabxanalarda xüsusilə məqsədəuyğundur. Sərgi təşkil edərkən mövzuya dair kitab, qəzet və jurnallarla yanaşı oxucuların əl işləri, narkomaniyaya dair ibrətamiz sitat və şüarlardan, hazır şəkillərdən, plakatlardan, ədəbiyyat siyahıları və elektron resurslardan da istifadə etmək olar.

- 13 -

Nümunə: “Azərbaycan gəncləri narkomaniyaya yox deyir” adlı sərginin sxemi:

1) Başlıq. “Azərbaycan gəncləri narkomaniyaya yox deyir!”

2) Dövlət Proqramı

3) Sitatlar:

- İnsanın sağlamlığını qorumaq, onu fiziki əzablardan xilas etmək mühüm, xeyirxah işdir

- Narkomaniya gənclərin düçar ola biləcəyi ən böyük fəlakətdir!

Heydər Əliyev Ümummilli lider

- “Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra dövlət

quruculuğu, siyasi, iqtisadi, sosial və başqa sahələrdə gedən inkişaf və aparılan islahatlar narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə problemlərinin həlli üçün cəmiyyətin, dövlətin və qeyri-hökumət təşkilatlarının səylərinin birləşdirilməsini, beynəlxalq əlaqələrin genişləndirilməsini və kompleks mübarizəni zəruri etmişdir.”

- “Narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlıq bu gün dünyanı narahat edən əsas problemlərdən biridir. Bu problem insan cəmiyyətinin mənəvi və əxlaqi dəyərlərinə böyük zərbə vuran, sosial-iqtisadi inkişafa mənfi təsir göstərən, insanların həyat və sağlamlığına ciddi təhlükə yaradan, cinayətkarlığın artmasına səbəb olan amildir”.

Dövlət Proqramı

- “Narkomaniya və digər zərərli vərdişlərə qarşı mübarizə hər zaman diqqət mərkəzində olmalıdır!”,

4) Yarımbaşlıq: “Sağlam həyat tərzi uğurunda” (narkomaniyaya aid kitablar)

_____1_____

____2____ ____3____

_____4_____

____5____ ____6____

_________ 7 _________

_____8______

5) Elektron resurslar: SD, DVD, disk - 14 -

6) Qəzet və jurnal materialları

7) Şəkil, plakat, şüar, ədəbiyyat siyahısı

Kitabxanalarda narkomaniya və narkobiznesə qarşı mübarizə mövzusunda guşələrin tərtibinə də xüsusi diqqət yetirilməlidir. Guşədə sərgidən fərqli olaraq narkomaniya və narkobiznesə aid kartoteka, qəzet və jurnal materialları, tövsiyə ədəbiyyat siyahıları, mövzuya uyğun bir sıra sənədlər və şəkillər, buklrtlər, elektron resurslar öz əksini tapmalıdır.

Vitrinlərə narkomaniya və narkotiklərin insan orqanizminə mənfi təsirini əks etdirən ”Narkomaniya ağ ölümdür! Bu ölümdən uzaq olaq”, “Ağ Ölümə “Yox” deyək!”, “Narkotiklərdən uzaq durun!”, “Dünyanı, insanları fəlakətdən qoruyaq!...”, “ Narkomaniya - ölümə aparan qısa yol!”, “ Öz iradəni və sağlamlığını risk altına atma!”, “Qalibi olmayan oyunu oynama!!!” yazılan şüarlar da qoymaqla gəncəli bu yoldan çəkindirmək və maarifləndirmək lazımdır.

Kitabxanalarda narkomaniya mövzusunda “Sual-cavab gecəsi”nin keçirilməsi də məqsədəuyğundur. “Narkomaniya və gəncliyimiz” mövzusunda keçirilən sual-cavab gecəsində aşağıdakı suallar ətrafında müzakirə aparmaq olar:

1) Siz sağlam yaşamağı sevirsinizmi? 2) Bir gənc olaraq asudə vaxtınızı necə keçirirsiniz? 3) Narkotiklər və narkomaniya haqqında nə bilirsiniz? 4) Narkotik maddələrin insan orqanizminə ziyanı barədə məlumatınız varmı? 5) Sizcə gəncləri pis vərdişlərə sövq edən nədir? 6) Nə etmək olar ki, narkomaniya olmasın? 7) Biz onlarla necə rəftar etməliyik? 8) Narkomaniyanın günbəgün artmasında cəmiyyət günahkardırmı? 9) Narkomanlara münasibətiniz necədir? 10) Siz öz gələcəyinizi necə görmək istərdiniz?

Yeniyetmə və gənclər arasında narkomaniya və narkobiznesə qarşı mübarizəməqsədilə mühazirələrin keçirilməsi də məqsədə uyğundur. Bu zaman mövzunun adı və oxucu qrupu elə seçilməlidir ki, oxucuda maraq oyatsın.Mühazirənin mövzu-sunu sеçərkən hazırki dövrdə izah еdilməsi zəruri оlan əsas vəzifə və məsələlərdən çıхış еtməli, kimlər üçün təşkil еdilməsi mütləq nəzərə alınmalıdır. Mühazirəçi ilə mühazirənin adını müəyyənləşdirmək, aydın və ifadəli ad tapmaq üçün məsləhət-ləşmək lazımdır. Məsələn: “Ağ ölümə qarşı mübarizə et!”, “Gəlin, gələcəyimizi qoruyaq!”, “Zərərli vərdişlər və ondan törənən fəsadlar” və s. Mühazirəçi mühazirənin əsas planını, mövzu üzrə ədəbiyyat mənbələrini müəyyən еdir, dəvət-namə və еlan yazır. Tədbirdə hansı хəritə, diafilm, kinоfilm və başqa əyani vasitələr, illüstrasiya matеriallarını hazırlamaq barədə də mühazirəçi ilə məsləhətləşmək zəruridir.Hansı хəritə, diafilm, kinоfilm və başqa əyani vasitələr, illüstrasiya matеriallarını hazırlamaq barədə də mühazirəçi ilə məsləhətləşmək zəruridir.

- 15 -

Narkomaniya qarşı mübarizə məqsədilə kitab təqdimatının keçirilməsi də məqsədə müvafiqdir. Bu məqsədlə kitabxanaya narkomaniya ilə əlaqədar daxil olan yeni kitablardan birini məs.: Asif Kəngərlinin “Bəla” adlı povestni götürmək olar. Kitab təqdimatının başlıca məqsədi təqdimata yığışanları yeni kitab haqqında məlumatlandırmaq, onun ictimai əhəmiyyəti haqqında təsəvvür yaratmaqla geniş təbliğ olunmasına çağırışdır. Əvvəl elan hazırlanmalıdır. Elanda kitabın müəllifi və annotasiyası yazılmalı, oxucuların rəylərini yazmaq üçün üçün cədvəl paylanmalıdır. Bundan başqa imkan daxilində kitab haqqında buklet və dəvətnamələr də hazırlanmalıdır. Müəllif və kitab haqqında qısa məlumat, tədbirin keçirilmə yeri və vaxtı göstərilmiş dəvətnamələr Kitabların təqdimat mərasimi aparıcının 3-5 dəqiqəlik giriş sözü ilə başlayır. O, iştirakçıları salamlayaraq, kitabın mövzusu, təqdimatın məqsədi haqqında məlumat verir. Aparıcı təqdim olunan kitabın ya özunu, ya da fotoşəklini nümayiş etdirir. İnformasiya mərkəzi olan kitabxanalarda proyektorun köməyilə ekranda kitabın elektron variantını da göstərmək olar. 10-15 dəqiqə ərzində kitabın kimlər üçün nəzərdə tutulduğu haqqında danışılır və elektron variantda kitabın içindəkilər (mündəricatı) göstərilir. İştirakçılara kitabın yerləşdiyi İnternet ünvanlar çatdırılır. 10-15 dəqiqə oxucularla dialoq aparılır. Kitabın əhəmiyyəti haqqında rəy və mülahizələr öyrənilir və mövzuya uyğun suallar verilir. 5-10 dəqiqəlik son sözdə kitabın əhəmiyyətindən bir daha danışılır, kitabın qiyməti, haradan almağın mümkünlüyü haqqında məlumat verilir. Kitab təqdimatında müəllifin iştirak etməsi daha yaxşı olar, çünki ortaya çıxan bir sıra sualları yalnız o cavablandıra bilər.

Kitabxanalarda narkomaniya qarşı mübarizə məqsədilə kütləvi-şifahi işin ən təsirli və geniş yayılmış formalarından biri də söhbətdir.Söhbətin əsas xüsusiyyəti qarşılıqlı danışıq, məsələnin birgə müzakirəsidir. Söhbətin müvəffəqiyyəti mövzunun aktuallığından, oxucuların həmin mövzuya olan marağından, söhbət aparanın bilik və bacarığından,hazırlığından, problemin kollektiv müzakirəsinə iştirakçıları cəlb etmək bacarığından, natiqlik məharətindən asılıdır. Söhbətə hazırlıq mövzunun seçilmə-sindən, planın işlənməsindən, materialın seçilib öyrənilməsindən, əyani materialların toplanmasından ibarətdir. Narkomaniya haqqında söhbəti kitab, qəzet və ya jurnal məqaləsinin oxunuşundan, kiçik söhbətdən, hər hansı bir sualın qoyuluşundan başlamaq olar. Mövzunun müzakirəsinə daha çox dinləyici cəlb etmək üçün oxuculara veriləcək suallar diqqətlə düşünülməlidir. Verilən sualın qoyuluşu, aydın və səlist ifadə olunması da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Söhbəti aparan şəxs mövzunun bütün məsələlərini əhatə etməli, aydın, yaddaqalan misallar gətirməli, inandırıcı sübutlar göstərməli, onu kollektivin işi və həyatının konkret məsələləri ilə sıx bağlamalıdır. Müzakirənin vaxtında yekunlaşdırılmasının, çıxış edənlərin hamısına diqqətlə yanaşılmasının, meydana çıxan suallar üzrə tədbir görülməsinin söhbətin müsbət nəticəsi üçün böyük əhəmiyyəti vardır.

- 16 -

Məsələn:“Bəşəriyyətin düçar olduğu bəla“,“Narkomaniyanın genofondumuza gətirdiyi fəsadlar”, “Narkomaniya və acınacaqlı həyat” başlığı altında kiçik qrup ilə (qruplar üzrə) və ayrı-ayrı şəxslərlə (fərdi) söhbətlər keçirmək olar.

Mühazirə və söhbətlər zamanı texniki vasitələrdən – video çəkilişlərdən, sənədli filmlərdən, slaydlardan və internet səhifələrində olan digər elektron yrsurslardan istifadə etmək də məqsədəuyğundur.

Məktəbli və yeniyetmələr arasında cinayətkarlığın, mənfi meyilli amillərin qarşısını almaq məqsədilə ümumtəhsil məktəbləri ilə birgə təşkil olunan tədbirlərdə, dəyirmi masalarda narkomaniyanın bəşəriyyət üçün böyük faciə olduğunu özündə əks etdirən mövzular ətrafında geniş fikir mübadiləsi aparmaq, rəsm müsabiqələri keçirmək və bu təhlükəli cinayətlə bağlı gənclərin fikir və mülahizələrini öyrənmək olar.

“Bəşəriyyətin bəlası-narkomaniya” adlırəsm müsabiqəsikeçirmək üçün müsabiqənin mövzusu, şərtləri, müddəti, keçirilmə vaxtı, münsifləri və tədbirin keçiriləcəyi yer barədə məlumatları əks etirən elan yazılmalı, həmin elan kitabxana-da istifadəçilərin diqqətini çəkən yerə və kitabxananın saytına yerləşdirilməlidir. Müsabiqəyə təqdim olunan rəsmlər tədbirin təşkilat komitəsinə müəyyən edilmiş vaxt ərzində təqdim edilməli, müsabiqəyə hazırlıq mqddəti başa çatdıqdan sonra həmin rəsmlərdən ibarət açıq-baxış sərgisi təşkil olunmalıdır. Narkotik maddələrin daha çox xalqın gələcəyi olan yeniyetmə və gənclərə zərər verdiyini nəzərə alaraq bu isti-qamətdə keçirilən tədbirlərə, eləcə də rəsm müsabiqəsinə çalışan qədər gəncləri və gənclərlə işləyən təşkilat və qrumları cəlb etmək lazımdır. Tədbir müsabiqəyə təqdim olunan rəsmlərin sərgisinə baxışla açıq elan olunur. Sonra tədbir iştirakçılarına müsabiqənin mövzusu, şərtləri, münsiflər və müsabiqə iştirakçılarıbarədə məlumat verilir. Tədbir əvvəlcədən narkomaniya ilə əlaqədar seçilmiş bir video-çarxa baxışla davam etdirilir, münsiflər təqdim olunan rəsmləri qiymətləndirir və qaliblər mükafat-landırılır. Yekun sözlə tədbir başa çatır.

Narkomaniya ilə əlaqədar keçirilən tədbirlər üçün seçilən mövzular da olduqca önəmlidir. Çağırış xarakterli mövzular narkomaniyanın bir bəla olduğunu gənclərə daha əsaslı şəkildə çatdırmağa stimul verir. Gənclərin diqqətini bu zərərli vərdişlərə qarşı mübarizəyə yönəltmək məqsədilə“Narkomaniyaya yox deyək!”,“Narkomaniya və müasir gənclik”, “Narkomaniya cəmiyyətin qəddar düşmənidir”, “Narkomaniyaya qarşı hamılıqla mübarizə aparaq”, “Narkomaniya nədir?”, “Zərərli vərdişlərə yox deyirik”, “Narkomaniyaya qarşı mübarizə və sağlam həyat” devizi altında kütləvi təbliğat forması olanflashmobtəşkil edib keçirmək olar. Bunun üçün əvvəlcə tədbirin plan və proqramı tərtib olunmalı, məsul şəxslər arasında iş bölgüsü aparılmalı, mövzuya uy-ğun ssenari tərtib olunmalıdır.Tədbir keçirilən məkananarkomaniya əleyhinəpla-kat, şəkil, şüar, sitat və digər aksesuarlarla elə bədii tərtibat verilməlidir ki, yeniyetmə və gənclərdə narkomaniyanın uçuruma aparan yol, “qara çadralı, ağ yelkənli” ölüm kabusu olması təsəvvürünü yaratsın.

- 17 -

Narkomaniya əleyhinə keçirilmiş flashmobların bir neçəsinin linkini sizə təqdim edirəm:

https://www.youtube.com/watch?v=RNjEmYBCf_8

https://www.youtube.com/watch?v=xTxDdGQElak

https://www.youtube.com/watch?v=rkOALsKftD4

https://www.youtube.com/watch?v=ergPGj-SVyM

https://www.youtube.com/watch?v=oXuRQmp1fu4

https://www.youtube.com/watch?v=ZI4ZVtLFRQE

Narkotiklərin insan həyatına vurduğu zərbənin acı nəticələrini əyani olaraq əks etdirən hazır - keçirmək vətədbir iştirakçıları ilə bu mövzu ətrafında fikir mabadiləsi aparmaq da məqsədəuyğundur.Bu məqsədlə aşağıdakı videolardan istifadə etmək olar:

Narkomaniya XXI esrin belasi

www.youtube.com/watch?v=OdcNSM3S51k

“Ag ölümə yox Deyək !” https://www.youtube.com/watch?v=aL0t928fpwc

“Narkomaniya yox deyək” www.youtube.com/watch?v=yrtcWLqWhrc

“Narkomaniya-ağ ölüm” https://www.youtube.com/watch?v=NAsrOs7XMcU

“Narkotiklərə yox deyək” https://www.youtube.com/watch?v=JmxEcvERUTs

“Narkomaniya - ölümə aparan qısa yol...” https://www.youtube.com/watch?v=LskUj5AhZbg

“Наркомания убивает” https://www.youtube.com/watch?v=zOAI4h2sdnc

“Наркомания” https://www.youtube.com/watch?v=ZI4ZVtLFRQE

Bu cür tədbirləri təlim-tərbiyə müəssisələrinin, hüquq-mühafizə orqanlarının, gənclər təşkilatının, səhiyyə sahəsinin, icra nümayəndələrinin və valideynlərin iştirakı ilə keçirmək daha məqsədə müvafiqdir.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 24 iyun 2013-cü il tarixli, 2966 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Narkotik vasitələrin, psixitrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair 2013-2018-ci illər üçün Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq kitabxanalar cəmiyyətin diqqətini bu məsələyə yönəltmək üçün əlaqədar müəssisə və təşkilatlarla

- 18 -

https://www.youtube.com/watch?v=RNjEmYBCf_8

https://www.youtube.com/watch?v=xTxDdGQElak

https://www.youtube.com/watch?v=rkOALsKftD4

https://www.youtube.com/watch?v=ergPGj-SVyM

https://www.youtube.com/watch?v=oXuRQmp1fu4


http://www.youtube.com/watch?v=OdcNSM3S51k

https://www.youtube.com/watch?v=aL0t928fpwc

http://www.youtube.com/watch?v=yrtcWLqWhrc

https://www.youtube.com/watch?v=NAsrOs7XMcU

https://www.youtube.com/watch?v=JmxEcvERUTs

https://www.youtube.com/watch?v=LskUj5AhZbg

https://www.youtube.com/watch?v=zOAI4h2sdnc


birlikdə açıq hava altında “Gəncliyimizi qoruyaq” adlı narkomaniyaya qarşı mübarizə həftəsi keçirə bilərlər. Bunun üçün həftə ərzində keçiriləcək tədbirlərin (dəyirmi masa, gənclərlə görüş, rəsm sərgisi, kitab sərgisi, biblioqrafik icmal, kitab müzakirəsi və s.) mövzuplanıtərtib olunmalıdır.Tədbirin təsir gücünü artırmaq məqsədilə tədbirin keçirildiyi məkananarkotik maddələrin və spirtli içkilərin insan orqanizminə mənfi təsirini əks etdirənəyani vasitələrlə (plakat, şəkil, elan, rekıam və s.) mövzuya uyğun bədii tərtibat verilməlidir, fleyerlərdən istifadəolunmalıdır.Belə tədbirləri insanla-rın daha çox toplaşdığı yerlərdəkeçirilmək daha məqsədəuyğundur.

Kitabxanalar “Narkomaniyaya yox deyək”, “Narkomaniya və müasir gənclik”, “Dumanlı beyin”, “Həyatını külə döndərmə”, “Ağ ölüm”, “Sağlam gənclik, etibarlı gələcək” , “Bahalı ölüm” və s. başlıqlar altında gənclərlə görüş, sərgi,əl işlərindən ibarət rəsm sərgiləri və s. tədbir formalarından da istifadə edə bilərlər.

Kitabxanalarda narkomaniya haqqında ədəbiyyat təbliğinin ən səmərəli formalarından biri də disputdur.Məsələn “Narkomaniyaya və narkobiznesə qarşı necə mübarizə aparmalı?” başlığı altında disput keçirmək üçün əvvəlcə disputun auditоriyasını, kimin üçün hazırlandığını müəyyən еtmək lazımdır. Disputun müvəffəqiyyəti оnun mövzusundan çox asılıdır. Dəqiq, aydın, kоnkrеt ad böyük təşkilеdici əhəmiyyətə malikdir. Mövzunun adı mübahisə və оnda iştirak еtmək həvəsi dоğurmalıdır. Disputun maraqlı kеçməsi üçün böyük hazırlıq işi aparılmalıdır. Disputun aparıcısı mövzunu dərindən bilməli, məsələni kəskin və maraqlı qоymağı bacarmalıdır. Mövzu ətrafında 4-6 sualla kifayətlənmək оlar:

1) İnsan anadan narkoman doğulmur , amma sonra bir çoxu narkoman olur. Siz bunun səbəbini nədə görürsünüz?

2) Biz ətrafımızda olan narkotik aludəçilərini bu yoldan çəkindirmək üçün nə etməliyik və nə edirik?

3) Narkotik və psixotrop maddələrin insan orqanizminə ziyanını uşaqlara kim başa salmalıdır?

4) Narkomaniyaya və narkobiznesə qarşı mübarizə məqsədilə görülən maarifləndirici tədbirlər sizi qane edirmi?

5) Siz necə bilirsiniz narkotik maddələrin ölkəmizə qanunsuz yolla daxil olmasının qarşısını almaq mümkündürmü?

Qoyulan suallar mövzunun əsas məsələlərini əhatə еtməli, məntiqi ardıcıllıqla düzülməlidir ki, müzakirə də həmin ardıcıllıqla gеtsin. Disputun suallarını müəyyən еtmək aparıcının vəzifəsidir. Hazırlıq işi mövzunun və оnun suallarının müəyyən еdilməsi ilə bitmir. Kitabxanaçı disputa hazırlaşmaqda, оnda fəal iştirak еtməkdə çıxış edənlərə də kömək göstərməlidir. Hazırlıq prоsеsində təkcə disputun təşki-latçılarının çıхışlarını dеyil, başqa çıхış еdənləri də hazırlamaq lazımdır. Təşkilati məsələləri həll еtdikdən sоnra aparıcı giriş sözü söyləməlidir. Bu zaman müzakirəyə vеrilmiş mövzunun əhəmiyyəti, əsas suallar, müzakirənin ümumi istiqaməti göstərilməlidir. Giriş sözündə müzakirə еdilən prоblеm haqqında ziddiyyətli fikirlər оlduğunu söyləmək, охucuları mövzu və qoyulan suallar ətrafında çıхış еtməyə, öz

- 19 -

münasibətlərini bildirməyə sövq etmək lazımdır. Aparıcı sоn sözü ilə disputu yеkunlaşdırır.Bu cür tədbirlər gənclərlə iş aparan təşkilatlarla birgə keçirilməlidir ki,onları maraqlandıran sualların cavablandırılmasına şərait yaransın. Disputun daha canlı və maraqlı keçməsi üçün mövzuya müvafiq slaydları da təqdim etmək olar.

..Gənclər arasında antinarkomaniya tərbiyəsində bədii ədəbiyyatın da çox böyük təsir gücünə malik olduğunu nəzərə alaraq kitabxanalarda bu mövzuda yazılmış əsərlərin: İsmayıl Qarayev “Məni tanıdınmı?”, Ç. Abdullayev “Göy mələklər”, “Qisasın ölçüsü”, Nağıyev A. “Qara kabus”, Rəsulzadə N.”Kabuslar arasında”, Elatlı, Elxan. “Görünməyən izlər”, Əliyev, Azər. “Cəhənnəmə gedən yol” kimi əsərlərin oxuculara tövsiyə olunması məqsədəuyğundur. Belə ki, bu əsərlərin hər birində insanların narkotik maddələrin və alkoqolizmin təsiri ilə düşdükləri acınacaqlı vəziyyətləri təsvir olunub. Məlumdur ki, kitab müzakirələri və oxucu konfransları kitab təbliğində böyük əhəmiyyət daşıyır. Gəncləri narkomaniya asılılığına və bataqlığına yuvarlanmaqdan çəkindirmək məqsədilə yuxarıda adlarını çəkdiyimiz kitabların müzakirələrini keçirmək də məqsədəuyğundur.

Kitab müzakirəsi adətən hər hansı bir kitaba həsr еdilir. Kitab müzakirələri oxucu fəallığının artmasına, bədiiestetik zövqlərin formalaşmasına, kitab üzərində müstəqil işləmək, oxuduqları çap əsərləri haqqında sərbəst fikir yürütmə bacarığının yaranmasına təsir göstərir. Müzakirələrdə yüzlərlə adam - gənclər, yaşlılar, ziyalılar, şagirdlər, tələbələr və başqa oxucular fəal iştirak edirlər. Yazıçı və şairlərlə oxucular arasında ünsiyyətin yaradılmasında, bədii ədəbiyyata meylin yaranmasında belə müzakirələr böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Kitab müzakirəsi heç bir halda formal xarakter daşımamalıdır. Hər hansı bədii əsərin müzakirəsi ciddi hazırlıq tələb edir. Bir qayda olaraq müzakirəyə həyat həqiqətini düzgün əks etdirən, geniş ictimaiyyəti həyəcanlandıran problemlərlə səsləşən bədii əsərlər çıxarılmalıdır. Kitab müzakirəsi üçün bədii ədəbiyyat nümunəsi sеçərkən kitabхananın охucu kontingenti, оnların maraq və sоrğuları nəzərə alınmalıdır. Bədii əsər seçiləndən sоnra plan tərtib оlunur, həmin hazırlıq planını bir qayda оlaraq kitabхana fəalları müzakirə еdirlər. Kitab müzakirəsi aparıcının 5-10 dəqiqəlik giriş sözü ilə açılır. Aparıcının vəzifəsi qısaca olaraq müəllifin yaradıcılığının əsas cəhətlərini nəzərə çatdırmaqdan, müzakirə оlunan əsərin mühüm məqamlarını qеyd еtməkdən, çıхışlara ümumi istiqamət vеrməkdən ibarət оlmalıdır.

Yеkun sözünə isə daha çох vaхt ayrılır. Bu zaman çıхışlarda səslənmiş əsas fikirlər, mülahizələr və qеydlər ümumiləşdirilir, охucuların əsər haqqında söylədikləri yanlış mühakimələrə düzəliş vеrilir, əsər bütövlükdə qiymətləndirilir. Çox vaxt çıхışlardan sоnra kitabın müəllifi də çıхış еdir, müzakirələr isə охucuların yazılı və şifahi suallarına müəllifin cavabları ilə yеkunlaşır. Müzakirə matеrialları -

- 20 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Elatl%C4%B1%2C%20Elxan

охucuların rəyləri, prоtоkоl və ya stеnоqram, hazırlıq planı və s. tоplanır və kitabхanada saхlanılır.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, narkomaniyaya qarşı mübarizəyə dair ədə-biyyatın mövzusu oxucuların yaş, bilik səviyyəsi, dünyagörüşünə bu və ya digər kitabın məzmununu müstəqil surətdə anlamaq, onu təhlil etmək və müəyyən əməli nəticələr çıxara bilmək bacarıqlarına uyğun olmalıdır. Məhz buna görə də oxucular üçün keçirilən kitab müzakirələri və oxucu konfranslarının daha canlı və maraqlı olmasına çalışmaq lazımdır.

Narkomaniya və narkobiznesə qarşı mübarizə məqsədiləbiblioqrafik icmalda keçirmək olar. Bunun üçün əvvəlcə narkomaniya və onun insan orqanizminə mənfi təsiri barəsində qısa məlumat verilir, sonra isə bu mövzu ilə əlaqədar informasiya daşıyıcılarında (kitab, yurnal, qəzet və elektron resurslarda) olan materialların biblioqrafik icmalı verilir.İcmalı hazırlarkən qısa, yığcam mətndə bitkin fikir ifadə olunmalıdır. Biblioqrafik icmalı bir və ya bir neçə kitab üzrə vermək olar.Bir kitab üzrə məsələn Natiq Rəsulzadənin son dövrdə nəşr olunmuş “Kabuslar arasında” kitabının və ya bu mövzu üzrə bir neçə bədii və elmi kitabınicmalını da keçirmək olar. İcmalın əvvəlində mövzunun adı, məqsədi bildirilir. Bu prosesdə biblioqrafik təsvir, müəllif haqqında məlumat, kitabın məzmunu, tərbiyəvi əhəmiyyəti qeyd edilir.

Ümumiyyətlə, kitabxanaçı narkomaniyaya dair istənilən tədbir keçirilərkən, ilk növbədə gənc və yeniyetmələrin diqqətini narkomaniyadan törənən ağır bəlalara yönəltməlidir. Onun ağır fəsadları, ailənin başına gələ biləcək müsibətlər və nəhayət, şəxsin öz taleyi, sonranı işgəncəli həyatı bütün açıqlığı ilə oxucuların nəzərinə çatdırılmalıdır. Tədbirin keçirilməsinin başlıca məqsədi ondan ibarət olmalıdır ki, gənc və yeniyetmələr gələcək həyatlarını bir neçə saatlıq həzzə qurban verməsinlər. Onlar bir neçə saatlıq sevincin arxasında necə böyük bir fəlakətin olduğunu heç vaxt unutmamalıdırlar.

Dövrümüzün aktual, ağrılı problemi olan narkomaniya və onun fəsadları, ona qarşı mübarizə yolları ilə bağlı əhali, xüsusən də gənc nəsil arasında maarifləndirmə və təbliğat işlərinin aparılması mütəmadi olaraq davam etdirilməlidir.

Narkomaniyaya qarşı mübarizə necə aparılmalıdır?

Narkomaniya ilə mübarizə uzunmüddətli, çoxşaxəli, geniş maliyyə vəsaiti tələb edən dinamik bir prosesdir. Problemin ictimai təhlükəliliyi isə ondan ibarətdir ki, bu cinayət həmişə gizli şəraitdə baş verir, nəzarətdən kənarda qalır və durmadan artır. Narkomaniya digər vərdişlərə görə daha təhlükəlidir: narkodilerlər - narkotikləri satan insanlar həmişə yeni alıcı axtarışında olur. İl əzində hər bir təcrübəli narkotik isti-fadəçisi 4 adam (nəfəri) narkotikə cəlb edir, bunların da əksəriyyəti uşaq və gənc-lərdir. Onlar maddi imkanı aşağı olan gəncləri tapdıqları kimi asanlıqla maddi imkanı çox yaxşı olan gəncləri də tora sala bilirlər. Valideynlər

- 21 -

http://www.azkurs.org/cefer-cabbarli-adina-respublika-gencler-kitabxanasi-informasiy.html

və övladları arasındaki yaxşı münasibət narkotiklərə qarşı mübarizədə böyük rol oynayır. Valideyn hər zaman övladı ilə ünsiyyətdə olmalıdır. Narkomaniya ilə mübarizədə bütövlükdə cəmiyyətin, dövlətin, xalqın, nəhayət, hər bir şəxsin fərdi və birgə fəaliyyətinə, barışmaz münasi-bətinə və əməli köməyinə böyük ehtiyac vardır.

İstifadə edilən mənbəlır:

1) http://www.azadinform.az/news/a-147086.html 2) Narkomaniya və narkobiznesə qarşı necə mübarizə aparmalı?

http://www.azadinform.az/news/a-141533.html

Narkomaniyahaqqında Ktablarda:

1. Azərbaycan və hüquqi islahatlar : Məqalələr və çıxışlar toplusu /Ramiz Cəfərov; ön söz: C. Hüseynov; R. Cəfərov. – Bakı: [n.y.] , 2005. - 208 s.

2. Azərbaycanda narkotik vəziyyət: sosioloji tədqiqatların nəticələri əsasında /elmi red. E.Həsənov; “Antinarkotizm” beynəlxalq elmi-analitik mərkəz.-Bakı: Azər-nəşr, 2000.- 80 s.

3. Azərbaycanda narkotik vəziyyət: sosioloji tədqiqatların nəticələri əsasında.- Bakı: Azərnəşr, 2001.- 92 s.

4. Canalıqızı, Aytən, Mirzəliyev, C. Əxlaqın vəbası / A. Canalıqızı, C. Mirzəliyev. - Bakı : Araz, 2008. - 88 s.

Kitabda insanlara dəhşətli fəlakətlər gətirən "əxlaqın vəbasından," bu bəladan xilas yollarından bəhs olunur.

5. Cavadov, F, Abdullayev, Y. Narkomaniya və narkotizm /F.Cavadov, Y.Abdul-layev.- Bakı: Ulu, 2004.- 296 s.

6. Dəniz limanlarında gömrük işçiləri üçün narkotik maddələrlə bağlı hüquqi pro-sedurların tətbiqi üzrə əyani vəsait /Avropa Birliyi; Azərbaycan Respublikası.- Bakı: [n. y.], 2003. - 214 s.

7. Əliyev, Azər. Cəhənnəmə gedən yol /Azər Əliyev; red. Əlirza Əlisəfa oğlu

Əliyev. - Bakı: Araz, 2007. - 54 s.

- 22 -



http://ek.anl.az/lib/item?id=chamo:26816&theme=e-kataloq





8. Əliyev, Q.H. Narkomaniya və narkotizmlə mübarizə problemləri /Q.H.Əliyev; elmi red. F. M. Cavadov; Azərbaycan Elmi- Tədqiqat Məhkəmə Ekspertizası Kriminalistika və Kriminologiya Problemləri İn-tu.- Bakı, 1995.-122 s.

9. Əliyev, Q. Narkomaniya və narkotizmlə mübarizə problemləri /Q.Əliyev; elmi red. F.M.Cavadov; Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Məhkəmə Ekspertizası Krimi-nalistika və Kriminologiya Problemləri İn-tu.- Bakı, 1999.- 122 s.

10. Əliyev, M. Cinayətkarlığın elm kimi öyrənilməsi: mütəşəkkil cinayətkarlığa-

korrupsiya, insan alveri, narkomaniya və terrorçuluğa qarşı mübarizəyə dəstək/ Ş. M. Əliyev; elmi red. İ. RəhimovƏliyev, Şəmsəddin Mənsur oğlu. - Bakı: Mütərcim, 2012. – 164 s.

11. Əliyev. Şəmsəddin Mənsur oğlu. Cinayətkarlığın elm kimi öyrənilməsi: mütə- şəkkil cinayətkarlığa-korrupsiya, insan alveri, narkomaniya və terrorçuluğa qarşı mübarizəyə dəstək / Ş. M. Əliyev: elmi red. İ. Rəhimov.- Bakı: Mütərcim, 2012.-154 s.

12. Əsrin bəlası - narkomaniya /tərt. Ş.Seyidli, E. Eldaroğlu.- Sumqayıt: Dərələyəz. -Moskva, 2010. - 24 s.

13. Həsənov, E. Azərbaycanın dövlət və hüququnun əsasları: dərslik /E.Həsənov; elmi red. F.Səməndərov.- Bakı: Azərnəşr, 2009.- 528 s.

14. Həsənov, E. Gənclər arasında narkotizmin qarşısının alınması sahəsində daxili işlər orqanlarının fəaliyyəti /E.Həsənov.- Bakı: Sabah, 1993.- 203 s.

15. Həsənov, E. Narkotik cinayətkarlıq və Avropa İttifaqında onunla mübarizə: dərs vəsaiti /E.Həsənov.- Bakı: Azərnəşr, 2006.- 132 s.

16. Həsənov, E. Narkotiklərlə bağlı cinayətlər /E.Həsənov.-Bakı: Azərnəşr, 2000.-128 s.

17. Həsənov, E. Narkotizm: Meyllər və aradan qaldırma tədbirləri /E.Həsənov.- Bakı: Azərnəşr, 1999.- 244 s.

18. Xəlilov, T.A., Zeynalova, M. Ə. Qlobal ekoloji problemlər: ali məktəblər üçün dərs vəsaiti /T. A. Xəlilov, M. Ə. Zeynalova; elmi red. Ş. Y. Göyçaylı.- Bakı:MBM, 2014.- 211 s.

Dərs vəsaitində əsasən Bəşəriyyətin ən əsas qlobal ekoloji problemləri, ətraf mühitin mühafizəsi, qlobal ekoloji böhranlar, sülh və tərksilah, demoqrafik problemlər, ərzaq problemləri, enerji və xammal problemləri, qlobal iqlim dəyi -şiklikləri, ozon qatı, qlobal səhralaşma, Dünya okeanının qlobal problemləri, qlobal kosmik problemlər, səhiyyə problemləri, narkomaniya və terrorçuluq problemləri və s. haqda ətraflı məlumat verilir.

- 23 -





19. Xəyal, Sona Həmid. Təbiət, təbabət və insan : (Tibbi - bioloji yazılar) / S. H. Xəyal ; tərt.ed. Şəlalə Ana, red., ön sözün müəl. A. Sadıqov. - Bakı : MBM, 2008.

20. Kəngərli A.S. Narkotik maddə - ailəvi qırğın "silahı" : [məlumat-təbliğat kitabı] /A. C. Kəngərli; rəssamlar: A. Rüstəmov, E. Qocayeva (üz. qab.) ; foto O. Mustafayev. - Bakı: Mütərcim NPM, 2017. - 98 s. Bu - narkomaniya mövzusunda yazılmış elmi-tibbi və bədii-sənədli məlumat-təbliğat kitabı olub 7-dən 77-yə kimi hamı üçün nəzərdə tutulmuşdur. Kitabda dərslik, sinifdənxaric oxu və təbliğat materialı kimi istifadə etmək olar.

21. Qasımov, Maqsud.İyirminci əsrin taunu /M.Qasımov. Sağlam həyat tərzi.- Bakı: Qismət, 2005.-S.172-195.

22. Qasımov, S. Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz daşınması ilə bağlı cinayətlərin istintaqı problemləri /S.Qasımov.- Bakı: Azərnəşr, 2001.- 101 s.

23. Qəşəmoğlu, Ə. Sosioloji araşdırmalar aparanlara kömək /Ə.Qəşəmoğlu.- Bakı: Sabah, 2001.- 115 s.

24. Mehdioğlu, İsa.Pis vərdişlər / İ. Mehdioğlu. Ailənin sağlamlıq kitabı: sağlamlıq hər kəsin öz əlindədir.- Bakı: Vətən nəşriyyatı, 2014.-S.63-69.

25. Məhərrəmova, Arzu. Fərqli baxışlar, fərqli naxışlar /A. A. Məhərrəmova; ön söz M. S. Qasımov, K. H. Qasımova; naşir C. Əliyev.- Bakı, 2014.- 102 s.

Kitabda ana südünün körpə üçün əhəmiyyəti, boşanmaların səbəbləri, sonsuzluq və onun çarə yolları, arzuolunmaz hamiləlikdən qorunma üsulları, narkomaniya problemi kimi vacib məsələlərə toxunulmuşdur.

26. Məmmədov, M., Abdulla, A. Narkomaniya, alkoqolizm və... / M. Məmmədov;

A. Abdullayev; rəy. N.A. Əliyev; T. Məmmədov; H. Sadıqova.- Bakı: Azərbaycan Ensiklopediyası, 1995.- 240 s.

27. Məmmədov, S. Narkotik cinayətkarlıq/S.Məmmədov.- Bakı, 2005.- 296 s.

28. Məmmədov, S. Narkotizmin cəmiyyətdə bəzi təzahürləri /S.Məmmədov.- Bakı, 2004.- 200 s.

29. Məmmədov, S. Narkotik cinayətkarlıqların təzahürləri və onlara qarşı müba-rizənin problemləri: cinayət-prosessual aspektlər /S.Məmmədov.- Bakı: ADPU, 2005.- 208 s.

30. Məmmədov, S. Narkotik cinayətkarlığın cəmiyyətdə təzahürləri və onlara qarşı mübarizənin cinayət prosessual qanunvericiliyi yolu ilə aparılmasının problem-ləri: hüquq elm. nam. alimlik dər. almaq ücün təq. ol. dis.: 12.00.09- Cinayət prosesi, kriminalistika və məhkəmə ekspertizası; əməliyyataxtarış fəaliyyəti /S.S.Məmmədov.- Bakı, 2006.- 177 s.

- 24 -

http://elibrary.azlib.net/cgi-bin/irbis64r_azlibnet/cgiirbis_64.exe?Z21ID=&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21STN=1&S21REF=&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=X%C9%99yal,%20%3Cb%3E%3Cfont%20color=red%3ESona%3C/font%3E%3C/b%3E%20H%C9%99mid

31. Məmmədov, S. Narkotizmin cəmiyyətə bəzi təzahürləri /S.Məmmədov.- Bakı, 2004.- S.9.

32. Nağıyev, R. Uyuşdurucu-süni cənnətin cəhənnəm odu /R.Nağıyev.- Bakı: Nurlan, 2005.- 200 s.

33. Narkomaniya HİV/QİÇS /tərt.ed. İ.Əsədli.- Bakı: Müəllim, 2009.- 39 s.

34. Narkomaniya, narkobiznes və ona qarşı mübarizədə kitabxanaların rolu: Repub-likanın kütləvi və ixtisaslaşdırılmış kitabxanaları, Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemləri üçün metodik vəsait / tərt.ed.: K. Tahirov; ixtisas red. və buraxılışa məsul K. Tahirov; red. A. Abdullayeva; Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi: Azərbaycan Milli Kitabxanası.- Bakı, 2012.- 40 s.

35. Narkomaniyaya yox deyək! . - Bakı : Qanun, 2008. - 28 s.

36. Narkotiklərə yox! [İzomaterial] /Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi; layihənin ideya müəl. və rəh. A.Əliyev; baş məsləhətçi B. Hacızadə; bədii tərt. və dizayn R. Gülməmmədli ; mətnlərin Azərb. dilində red. İ. Cəfər -oğlu; ingilis dilinə tərc. və red. M. İbrahimovaAzərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi. -Bakı: Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi, 2012. – 213 s.

37. Narkotik sərxoşluq vaxtı narkomanın davranışının və xarici görkəminin səciyyəvi cəhətləri: narkomanlığa qarşı mübarizə hər bir polis əməkdaşının borcudur.- Bakı: Zaman, 2002.- 56 s.

38. Narkotik vasitələr,psixotrop maddələr və prekursorlar: sənədlər toplusu /ön söz M. Əfəndiyev. - Bakı: 2005. - 208 s.

39. Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının dövriyyəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu: (28 iyun 2005-ci il, № 959-IIQ).Azərbaycan Respublikası Qanunlar.- Bakı: Qanun, 2013.-31 s.

40. Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının dövriyyəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu: 28 iyun 2005-ci il, № 959-IIQ: əlavə və dəyişikliklər.- Bakı: Qanun, 2010.- 31 s.

Kitabda narkotik vasitələrin psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının dövriyyəsi haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu əlavə və dəyişik-liklərlə verilmişdir.

41. Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsi ilə əlaqədar cinayətlər / Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi. İyirmi altıncı fəsil.- Bakı: Hüquq ədəbiyyatı nəşriyyatı, 2006.- 280s.

42. Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının dövriyyəsi haqqında: Azərbaycan Respublikasının Qanunu, 28 iyun 2005-ci il / Narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və prekursorlar: sənədlər toplusu.- Bakı, 2006.- S.7-31.

- 25 -











43. Narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və prekursorlar : sənədlər toplusu: 2011-ci il iyunun 1-dək olan əlavə dəyişikliklərlə / bur. məsul E. M. Əfəndiyev. –Bakı : Hüquq ədəbiyyatı, 2011. - 99 s. : cədvəl ; 20,5 sm. - 2200 экз.

44. Narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və prekursorlar: sənədlər toplusu. - Bakı: Hüquq ədəbiyyatı, 2003. - 224 s.

45. Narkotizm: meyllər və aradan qaldırılma tədbirləri: Azərbaycan Respublikasının materialları əsasında /E.H. Həsənov ; "Antinarkotizm" beynəlxalq elmi-analitik Mərkəz.- Bakı: Azərnəşr, 1999.- 220 s.

46. Sağlam və xoşbəxt olun! /Azərb. Resp. İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman), BMT-nin Əhali Fondu, Azərb. Qadın və İnkişaf Mərkəzi.- Bakı:[n.y], 2015.-19 s.

Kitabda reprodiktiv sağlamlıq (RS), ailə planlaşdırılması (AP), gender məsələ-ləri, erkən nikahlar, ana və uşaq sağlamlığı, immunizasiya, döşlə əmizdirmə, cinsi yolla yoluxan infeksiyalar (CYYİ), müalicəsi olmayan CYYİ: İİV/ QİÇŞ və narkomaniya mövzuları yer alıb.

47. Təkalan, Ş.Ə. Gəncliyi gözləyən təhlükələr - 1: siqaret və narkotika aludəçiliyi /Ş. Ə. Təkalan; tərc. F. Səfərli; red. İ. Quliyev; dizayner İ. İsmayılovTəkalan. - Bakı: Xəzər, 2014. - 46 s.

48. Yeniyetməlik və neqativ vərdişlər / Yeniyetməlik dövrününyol xəritəsi.- Bakı: Xəzər Nəşriyyatı, 2009.- S.107-123.

49. Zahidov, B. Azərbaycanda narkotizmlə və narkobizneslə mübarizənin aktual problemləri: hüquq elm.dokt. alimlik dərəc. alm. üçün təqd. edil. diss. 12.00.08-Cinayət hüququ və krim.: cəza-icra hüququ ixtisası üzrə /B.Zahidov.-Bakı, 2005.- 501 s.

50. Zahidov,B.Narkotizm və narkobiznes: Kriminalogiya məsələləri /B.Zahidov.-Bakı: Universitet nəşriyyatı, 2004.- 312 s.

Narkomaniya bədii ədəbiyyatda və incəsənətdə

51. Abdullayev, Çingiz Akif oğlu. Göy mələklər / Ç. A. Abdullayev; tərc. N. Ə.

Səfərov. - Bakı: Qanun, 2011. - 344 s. Dünya şöhrətli yazıçının əsərləri 14 dilə tərcümə edilmişdir və MDB ölkə-

lərində, eləcə də ABŞ, Fransa, İsveç, Türkiyə, Bolqarıstan, İsraildə ümumi tirajı 16 milyon nüsxə ilə nəşr edilmiş-dir. BMT-nin gizli əməkdaşlarını “mavi mələklər” adlan-dırırlar. Onların əsl adı heç kimə məlum deyil, hətta özləri belə öz adlarını unudublar. Peşəkar ekspert və analitik – Dronqo buna parlaq nümunədir. O, narkotik alverçilərinin izi ilə öz qrupuyla birgə yer kürəsinin müxtəlif bölgələrinə

- 26 -






http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Abdullayev%2C%20%C3%87ingiz%20Akif%20o%C4%9Flu

səfərlər eləyir və öz məqsədinə yaxınlaşdıqca o bir o qədər təhlükəli olur. Onun ən əziz insanı, ən yaxın dostları həlak olur…

52. Abdullayev, Ç.A. Qisasın ölçüsü: detektiv roman / Ç. A. Abdullayev; red. B. Sadıqov; tərc.ed. R. Zahidov.- Bakı: Çıraq, 2008.- 319 s

53. Bahaduroğlu, Orxan. Fahişə mələklər / Orxan Bahaduroğlu.- Bakı, 2013.- 238 s. Gənc nasir Orxan Bahadursoyun öz təbirincə desək, bu iki hissəli

“tragiroman” öz bədənini satan qadınlar və narkomaniya bəlasından əziyyətçəkən insanların taleyinə həsr olunub. Orxanın toxunduğu narkomaniya mövzusu bu gün cəmiyyətimiz üçün çox qorxulu, ürəkağrısı ilə qarşıladığımız prosesdir. Əfsus ki, bu gün də yüzlərlə gəncimiz bu dəhşətli, sarsıdıcı zərbəni almış, narkomanlığa meyl etmiş, sonra isə onun girdabından qurtula bilməmişdir. Ona görə də gənclərimiz ağılla hərəkət edərək vətəni və ailəsi üçün layiqli vətəndaş kimi yetişməli, özünü sübut etməlidir. Bunun üçün insanda bu məqamlarda təsir altına düşməmək üçün mətin iradə lazımdır.

Əsərdə iradəsi zəif olan insanların aqibəti açıq-aydın görünür. Müəllif sonda oxucusuna müraciət edərək vurğulayır: “Onlar bu dünyaya gələndə, təzəcə dil açanda, ayaq açanda, xəyal qurmağı öyrənəndə bu həyat ağılllarına belə gəl-məzdi.”

54. Elatlı, Elxan. Görünməyən izlər: roman / E. Elatlı. - Bakı: İdeal-Print, 2010. - 320s.

Romanda anası tərəfindən uşaq evinə verilmiş Humay adlı qızın sonrakı acınacaqlı taleyindən və onun məşhur cinayət-axtarış eksperti Qanbay Qasımlı ilə tanışlığından bəhs edilir. Bu günümüz üçün son dərəcə tərbiyəvi əhəmiyyətə malik olan romanda narkomaniyanın gətirdiyi faciələrə də ustalıqla toxunulur.

55. Əliyev, Azər. Cəhənnəmə gedən yol / A. Əliyev; red. Əlirza Əlisafa oğlu.- Bakı: Araz, 2007.– 54s.

Müəllif bu kitabda narkomaniyadan asılılığın yaranma mərhələlərini göstərmiş və bu asılılığın insanın məhvinə aparan səbəb kimi izahına çalışmışdır.

56. Xanəlizadə, Elxan Əliyaroğlu. Zəncir: roman / E. Ə. Xanəlizadə ; red. Ş. Vaqif-qızı, T. Qara. - Bakı: Apostrof, 2013. - 264 s. - (Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı).

57. Kəngərli, A. C. Bəla: pyes və hekayələr /A. C. Kəngərli ; rəssam A. Rüstəmov, A. Məmmədli.- Bakı: Mütərcim, 2014.- 139 s.

Kitabda tanınmış həkim, isdedadlı yazıçı Asif Kəngərlinin narkomaniya, alkoqolizm və tabakomaniya mövzusunda ürək yanğısı ilə qələmə aldığı pyes və hekayələr toplanıb. Gənclərə və yeniyetmələrəbu kitabı oxumaq tövsiyə olunur.

58. Kərimov, Kərim Məmmədxan oğlu. Hiddət və Nifrət: karikatura /K.M. Kərimov; red. N. Q. Cəfərov ; rəs. K. M. Kərimov. - Bakı : CBS Polygraphic Production, 2008. - 320 s. - Azərbaycan, türk, ingilis və rus dillərində. - Kitab Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda aparılan mübarizəyə həsr olunur.

- 27 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Elatl%C4%B1%2C%20Elxan

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Xan%C9%99lizad%C9%99%2C%20Elxan%20%C6%8Fliyar%20o%C4%9Flu

59. Qarayev, İ. Məni tanıdınmı?: roman / İ.Qarayev. - Bakı: Çinar-Çap, 2003. – 260 s.

60. Nağıyev, A. N. Qara kabus /A. N. Nağıyev ; red. E. İlham.- Bakı: Qələm, 2015. – 175 s.

Bu kitabda bəşəriyyətin ən böyük bəlası olan narkomaniyadan bəhs olunur. Uzun illər həmin problemin tədqiqi ilə məşğul olan müəllif, kitabında narkomaniyanın mahiyyətini, xüsusiyyətlərini və ondan xilas yollarını elmi və praktik cəhətdən, həm də real həyati faktlar əsasında göstərib. Kitabda bu problemə laqeyd olmayan hər bir valideynin, hər bir insanın bilməli olduğu çox maraqlı məlumatlar əks olunub.

61. Narkotiklərə yox!: izomaterial /Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Ko-mitəsi; layihənin ideya müəl. və rəh. A. Əliyev; baş məsləhətçi B. Hacızadə; bə-dii tərt. və dizayn R.Gülməmmədli; mətnlərin Azərb. dilində red. İ.Cəfəroğlu ; ingilis dilinə tərc. və red. M. İbrahimova.- Bakı: Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi, 2012.-213 s.

Kitaba narkomaniyaya qarşı mübarizəyə həsr olunmuş IV "Molla Nəsrəddin"- Azərbaycan Beynəlxalq Karikatura Müsabiqəsinin materialları toplanmışdır.

62. Rəsulzadə, Natiq.Kabuslar arasında: buklet /N.

Rəsulzadə. - Bakı: Gənclik, 1989. - 3 s.

63. Zeynaloğlu, Camal. Tanrı cəzası / C. Zeynaloğlu; Re-daktor: Xeyrulla Balaxanlı.- Bakı: Səda nəşriyyatı, 2010.-329 s. Kitabda bu günümüzün reallıqlarını əks etdirən so-sial həyat tərzindən, vətəndaş mövqeyindən, haqsızlığa və ədalətsizliyə qarşı mübarizədən, milli dəyərlərdən, Vətənə, torpağa sevgidən, Qarabağ dərdindən, erməni

faşizmindən, düşmənə hədsiz nifrətdən, əxlaq və mənəviyyatdan, dünyaya meydan oxuyan “ağ ölümdən”, narkomaniya və içkinin törətdiyi faciələrdən, var-dövlət hərisliyindən, qanun və insanlığa qarşı laqeydlikdən, harınlaşmış məmurlardan, xəyanətdən, insanlığa sevği və sayğıdan, acı insan talelərindən, uğursuz məhəbbətdən, dostluqda və yoldaşlıqda etibarlılıqdan, dost xəyanətindən, müxtəlif xarakterə malik insan tiplərindən, hamımızı narahat edən ailə-məişət problemlərindən, insanların inamından və imanından və s. söhbət açılır. Bu kitab C. Zeynaloğlunun oxucularla beşinci görüşüdür.

Avtoreferat

64. Şərqi, Dərhecək Hüseyn İbrahim oğlu. Narkomaniyanın kliniki və post-kliniki

reabilitasiyası problemləri : psixologiya elm. namiz. dis. Avtoreferatı: 19.00.05 / D.H.İ. Şərqi ; elmi rəh. Ə. S. Bayramov ; Baki Dövlət Universiteti. - Bakı, 2002. - 24 s.

- 28 -

http://ek.anl.az/search/query?match_1=PHRASE&field_1=a&term_1=R%C9%99sulzad%C9%99,+Natiq.+&theme=e-kataloq



http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=AREF&P21DBN=AREF&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C5%9E%C9%99rqi%2C%20D%C9%99rhec%C9%99k%20H%C3%BCseyn%20%C4%B0brahim%20o%C4%9Flu

Dövri mətbuat: 2018

65. “Narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və onların prekursorlarının nümunələri-nin ötürülməsi qaydası haqqında Saziş” üzrə səlahiyyətli orqanların müəyyən edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı: (5 aprel 2017-ci il) // Azərbaycan. - 2017.- 9 aprel. - № 73. - S. 2 .

66. Məmmədova, Səbinə."Ağ ölüm"ün zülmət yolu: əsrin bəlası olan narkomani-yaya qarşı maarifləndirmə tədbirləri cəmiyyətin əsas vəzifələrindən olmalıdır / S. Məmmədova // Azərbaycan. - 2018.- 3 iyun. - № 124. - S. 5 .

67. Şahverdiyev, Fəqan. Narkomaniyaya qarşı mübarizə davamlı və sistemli şəkildə aparılır / F. Şahverdiyev // İki sahil. - 2018.- 31 mart. - № 61. - S. 30.

68. Narkomaniyaya qarşı mübarizə ümumxalq işinə çevrilməlidir // İki sahil. - 2018.- 22 fevral. - № 35. - S. 14.

69. Narkomaniya insanlara fəlakət gətirən bəşəri bəladır // İki sahil. - 2018. - 17 fevral. - № 32. - S. 14.

70. İdrisoğlu, Ağalar. Yer üzünün "xroniki vəbası": Hacı Cəfər Quliyev: "Siqaret çəkməyən insanlar çox nadir hallarda narkomaniya tələsinə düşür"İdrisoğlu, Ağalar. (Mehdiyev) yazıçı, dramaturq, rejissor, əməkdar incəsənət xadimi //Azad Azərbaycan.-2018.- 14 fevral.- S.7.

71. İdrisoğlu Ağalar. Yer üzünün "xroniki vəbası" : Hacı Cəfər Quliyev:"Siqaret çəkməyən insanlar çox nadir hallarda narkomaniya tələsinə düşür"/ İdrisoğlu, Ağalar // Azad Azərbaycan. - 2018. - 14 fevral. - S.7.

72. “Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının yeni tərkibinin təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2009-cu il 6 avqust tarixli 429 nömrəli Sərəncamında dəyişikliklər edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı: [29 yanvar 2018-ci il] // Azərbaycan. - 2018.- 31 yanvar. - № 22. - S. 2.

73. Mirhəşimov, Böyükağa. Narkomaniya ilə mübarizə sağlam həyata təminatdır

/ B. Mirhəşimov // İki sahil. – 2018. - 13 yanvar. - № 7. - S. 14.

74. Şahverdiyev, Fəqan. Narkomaniya qarşı mübarizə sağlam mühit və sağlam gələcəkdir / F. Şahverdiyev // İki sahil. – 2018 .- 6 yanvar. - № 2. - S. 14.

2017

75. Barxudarov, Barxudar. Narkomaniya bəşəriyyətin bəlasıdır / B. Barxudarov

// İki sahil. - 2017.- 30 dekabr. - № 241. - S. 22 .

- 29 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C5%9Eahverdiyev%2C%20F%C9%99qan



http://ek.anl.az/search/query?match_1=PHRASE&field_1=title&term_1=Azad+Az%C9%99rbaycan&theme=e-kataloq





http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Barxudarov%2C%20Barxudar

76. “Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının dövriy-yəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının 2017-ci il 17 noyabr tarixli 879-VQD nöm-rəli Qanununun tətbiqi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərən-camı: (29 noyabr 2017-ci il) // Azərbaycan. - 2017.- 2 dekabr. - № 266. - S. 4.

77. “Narkotik vasitələrin və ya psixotrop maddələrin qanunsuz hazırlanmasında və emalında prekursorlardan istifadə məqsədi ilə törədilən əməllərlə əlaqədar həmin prekursorların xeyli və külli miqdarının Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2017-ci il 17 noyabr tarixli 877-VQ nömrəli Qanununun tətbiqi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı: (29 noyabr 2017-ci il) // Azərbaycan. - 2017.- 2 dekabr. - № 266. - S. 4 .

78. Əliyev, Zəfər. Narkomaniyaya qarşı mübarizə hər birimizin işidir / G. Eyyubova // İki sahil. - 2017.- 19 avqust. - № 149. - S. 14.

79. Narkomaniya cəmiyyətin mənəvi və əxlaqi dəyərlərinə zərbə vurur // İki sahil. - 2017. - 5 avqust. - № 139. - S. 13.

80. Mehdiyev, Arif. Narkotik asılılığın susdurulmasının immunokimyəvi üsulu / A. Mehdiyev // İki sahil. - 2017. - 20 may. - № 89. - S. 15.

81. Gəncədənarkomaniyaya qarşı mübarizə gücləndiririlir // İki sahil. - 2017.- 22 aprel. - № 70. - S. 15.

82. Quliyeva, Zülfiyyə. Hansı narkotik maddənin daha çox istifadə olunduğu bilindi / Z. Quliyeva // Mövqe. - 2017.- 20 aprel. - № 68. - S. 11.

83. "Narkotikvasitələr, psixotrop maddələr və onların prekursorlarının nümunə-lərinin ötürülməsi qaydası haqqında Saziş" üzrə səlahiyyətli orqanların müəyyən edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı(5 aprel 2017-ci il) // Azərbaycan. - 2017.-9 aprel. - № 73. - S. 2.

84. Şahverdiyev, Fəqan.Narkomaniya ümidsizlik, məhv olmuş həyat deməkdir /F.Şahverdiyev // İki sahil. - 2017. - 1 aprel. - № 55. - S. 14 .

85. Şahverdiyev, Fəqan. Narkomaniyaya qarşı mübarizə davamlı və sistemli şəkildə aparılır / F. Şahverdiyev // İki sahil. - 2018. - 31 mart. - № 61. - S.30.

86. Füzuli .Narkomaniyaya qarşı mübarizədə maarifləndirmə daha effektiv üsul kimi / Füzuli // Olaylar. – 2017.- 7 mart. - № 284. - S. 12 .

87. Asimqızı, Aygün. "Ağ ölüm" ün "mələk" qurbanları : statistika hər il narkotik asılılığı olan qadınların sayının artdığınını göstərir / A. Asimqızı // Kaspi. - 2017.- 28 fevral. - № 37. - S. 9.

88. Azərbaycan Respublikasının 2005-ci il 28 iyun tarixli 961-IIQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmiş "Şəxsin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi üçün kifayət edən narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin miqdarına, habelə onların külli miqdarına görə siyahıları"nda dəyişiklik edilməsi haqqında Azərbaycan

- 30 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C6%8Fliyev%2C%20Z%C9%99f%C9%99r

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Mehdiyev%2C%20Arif



http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=F%C3%BCzuli

Respublikasının Qanunu (1 fevral 2017-ci il) //Azərbaycan. - 2017.-23 fev -ral. - № 41. - S. 2.

89. "Azərbaycan Respublikasının 2005-ci il 28 iyun tarixli 961-IIQ nömrəli Qanu-nu ilə təsdiq edilmiş"Şəxsin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi üçün kifayət edən narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin miqdarına, habelə onların külli miqdarına görə siyahıları"nda dəyişiklik edilməsi haqqında" Azərbaycan Res-publikasının 2017-ci il 1 fevral tarixli 525-VQD nömrəli Qanununun tətbiqi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı (20 fevral 2017-ci il) // Azərbaycan.- 2017.-23 fevral. - № 41. - S. 2.

90. Narkomaniyaya qarşı mübarizə ümumxalq işinə çevrilməlidir // İki sahil. – 2018.- 22 fevral. - № 35. - S. 14

91. Həsənov, V. Narkomaniyaya qarşı mübarizə aparılır / V. Həsənov // İki sahil. - 2017.- 11 fevral. - № 26. - S. 14.

92. "Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının dövriy-yəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi ba-rədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu (29 noyabr 2016-cı il) // Azərbaycan.-2017.-29 yanvar. - № 20. - S. 2.

93. "Narkotikvasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının dövriy-yəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə" Azərbaycan Respublikasının 2016-cı il 29 noyabr tarixli 420-VQD nömrəli Qanununun tətbiqi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı (25 yanvar 2017-ci il) // Azərbaycan. - 2017.-29 yanvar. - № 20. - S. 2.

94. Tağıyev, A. Narkotiksiz həyat / A. Tağıyev // İki sahil. - 2017. - 28 yanvar. – № 16. - S. 15.

95. Narkotiklərləbağlı 2484 nəfər cinayət məsuliyyətinə cəlb olunub // İki sahil. - 2017.- 14 yanvar. - № 7. - S. 15.

96. Şahverdiyev, Fəqan. Narkomanlığa, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə ümumdövlət vəzifəsidir / F. Şahverdiyev // İki sahil. - 2017.-7 yan-var. - № 2. - S.14.

2016

97. Səfərov, Elgün.Mən həyatı seçirəm: Narkomaniyaya qarşı mübarizə ilə bağlı maarifləndirmə kampaniyası / E. Səfərov // İki sahil. - 2016.- 26 noyabr. – № 218. - S. 15.

98. Dadaşov, İlqar. Narkomaniya böyük bədbəxtlikdir! / İ. Dadaşov // İki sahil. - 2016.- 12 noyabr. - № 208. - S. 23.

99. Nurlan.Bəşəriyyəti uçuruma aparan yol: Narkomaniya cəmiyyəti təhdid edən bəladır / Nurlan // Olaylar. – 2016.- 11 noyabr. - № 208. - S. 11 .

- 31 -


http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=S%C9%99f%C9%99rov%2C%20Elg%C3%BCn

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Nurlan

100. Hüseynova, R. Səbailli gənclər "ağ ölümə" yox deyir! / R. Hüseynova // Səs. - 2016.- 29 oktyabr. - № 199. - S. 11.

101. Mahmudov, Allahverən. Narkomaniya-uçuruma aparan yol / A. Mahmudov // İki sahil. - 2016.- 29 oktyabr. - № 199. - S. 14.

102. Mehmanov, Y. Ağ ölümə yox deyək / Y. Mehmanov // İki sahil. - 2016.- 22 oktyabr. - № 194. - S. 15.

103. Füzuli. Narkomaniya cəmiyyəti təhdid edən əsas problemlərdəndir: Bu prob-lemə qarşı ölkədə səmərəli mübarizə aparılır / Füzuli // Olaylar. - 2016.- 18 oktyabr. - № 191. - S. 11 .

104. Narkomaniya cəmiyyəti təhdid edən əsas problemlərdəndir // İki sahil. – 2016. - 18 oktyabr.-S.1.

105. Narkomaniya cəmiyyəti təhdid edən bəladır // İki sahil. - 2016.- 1 oktyabr. – № 179. - S. 22.

106. Narkomaniya cəmiyyəti təhdid edən bəladır // İki sahil.-2016.-1 oktyabr. - S.22.

107. Abiyev, Samid. Şirvanda narkomaniya ilə mübarizə tədbirləri davam edir / S. Abiyev // İki sahil. - 2016.- 10 sentyabr. - № 166. - S. 31.

108. Həsənov, Həsən. Şəkidə narkomaniya ilə bağlı 23 cinayət faktı aşkar edilib / H. Həsənov // İki sahil. - 2016.- 3 sentyabr. - № 161. - S. 14.

109. Əfəndiyev, Məzahir. Azərbaycan "cəmiyyətin sosial bəlası"na qarşı prinsipial mübarizə aparır / M. Əfəndiyev // Xalq qəzeti.- 2016.- 30 iyun.-№139. - S.6

110. Salmanlı, Rəhman. İnsanların sağlamlığını əlindən alan "ağ ölüm"ə qarşı mübarizə diqqət mərkəzindədir / R. Salmanlı //Azərbaycan. - 2016.-26 iyun. -№ 137. - S. 11.

111. Bilik Fondu narkomaniyaya qarşı tədbir keçirdi: 26 iyun BeynəlxalqNarko-

maniya ilə Mübarizə Günüdür // Azərbaycan. - 2016.- 25 iyun. - 136. - S. 7.

112. Xəlilov, Zabit. Narkomaniya qarşı mübarizəyə həsr olunmuş tədbir / Z. Xəlilov // Respublika. - 2016.- 25 may. - № 112. - S. 4.

113. Narkomaniya ictimai bəladır // Palitra. - 2016.- 20 fevral. - № 32. - S. 15.

114. Narkotik vasitələrin dövriyyəsinə qarşı mübarizənin nəticələri ümumiləş-dirilmişdir // İki sahil. - 2016.- 15 aprel. - № 66. - S. 14.

115. Bilik Fondu narkomaniyaya qarşı tədbirlərə start verib // 525-ci qəzet. - 2016.- 26 aprel. - № 73. - S. 2 .

116. Vidadioğlu, Elgün. Narkomaniya dünyanın ən böyük bəlasıdır / E. Vidadioğlu // Səs. - 2016.- 18 mart. - № 51. - S. 13.

- 32 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=F%C3%BCzuli

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C6%8Ff%C9%99ndiyev%2C%20M%C9%99zahir

117. “Narkotiklərə nəzarət sahəsində 2015-ci ilə dair Ölkə Məruzəsi” hazırlanıb // İki sahil. - 2016.-16 mart. -№ 49. - S. 9 .

118. Narkomaniya "əsrin bəlası" dır // İki sahil. - 2016.- 5 mart. - № 43. - S. 15.

119. Kərimov, İsrafil. Bəşəriyyət üçün ən böyük bəla narkomaniyadır / İ. Kərimov // İki sahil. - 2016.- 27 fevral. - № 38. - S. 12 .

120. Qədirova, Səbinə. Narkomaniya insanın mənəviyyatını məhv edir, "canlı ölü"yə çevirir / S. Qədirova, Z. Məmmədova // İki sahil.- 2016.-6 fevral.– № 23.- S.14 .

121. Mirhəşimov, Böyükağa. Narkotiksiz gələcək naminə / B. Mirhəşimov // İki sahil. - 2016.-23 yanvar. -№ 13. - S. 15 .

122. Narkotiklərlə mübarizə hər birimizin vəzifəsidir // İki sahil.- 2016.-16 yanvar.- № 9. - S. 31 .

123. Şahverdiyev, Fəqan.Övladlarımızı və gələcəyimizi narkotikdən qoruyaq / F. Şahverdiyev // İki sahil. - 2016.-4 yanvar. - № 4. - S. 13 .

2015 124. Aslanov, S. Narkomaniya bu gün dünyamızı narahat edən mürəkkəb

problemlərdən biridir / S. Aslanov // İki sahil. - 2015.- 5 dekabr. - № 226. – S. 23.

125. Dadaşov, İlqar. Narkomaniya ilə mübarizədə maarifləndirmə tədbirləri gücləndirilməlidir / İ. Dadaşov // İki sahil.- 2015.-14 noyabr. - № 211.- S.22.

126. Maqsudova, Fidan. Gəncləri narkomaniya bəlasından qoruyaq! /F. Maqsudova // İki sahilə.- 2015.- 7 noyabr.-S.28.

127. Mahmudov, Allahverən. Narkomaniya cəmiyyətin mənəvi və əxlaqi dəyər -lərinə böyük zərbə vurur /A. Mahmudov // İki sahil.- 2015.- 31 oktyabr.- №201.- S. 23.

128. Mahmudova, İradə. Narkomaniya sosial təhlükədir / İ. Mahmudova // İki sahil. - 2015.-10 oktyabr. - № 185. - S. 31.

129. Mahmudova, İ. Narkomaniya sosial təhlükədir / İ. Mahmudova // İki sahil. - 2015.- 10 oktyabr.-S.31.

130. Xalqların genefonduna sarsıdıcı zərbələr vuran narkomaniya // İki sahil. – 2015.- 3 oktyabr.-S.13.

131. Xalqların genefonduna sarsıdıcı zərbələr vuran narkomaniya // İki sahil. – 2015.- 3 oktyabr. - № 180. - S. 19.

- 33 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=K%C9%99rimov%2C%20%C4%B0srafil

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Q%C9%99dirova%2C%20S%C9%99bin%C9%99

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Mirh%C9%99%C5%9Fimov%2C%20B%C3%B6y%C3%BCka%C4%9Fa

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C5%9Eahverdiyev%2C%20F%C9%99qan

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Dada%C5%9Fov%2C%20%C4%B0lqar


132. Məmmədov, G. Narkomaniya - ölümə aparan yol / G. Məmmədov // İki sahil.-2015.-22 avqust. - № 152. - S. 14.

133. İsmayılov, İ. Narkomaniya insan mənəviyyatını alçaldır / İ. İsmayılov // İki sahil. - 2015.-15 avqust. - № 147. - S. 15.

134. Narkomaniya cəmiyyətin faciəsidir // İki sahil.- 2015.-8 avqust.- №142.- S.15.

135. "Ağ ölüm"ə "yox" deyək! // İki sahil. - 2015.-1 avqust. - № 137. - S.13.

136. Şahverdiyev, Fəqan. Narkomaniya qarşı mübarizə sahəsində maarifləndirmə tədbirləri önəmlidir / F. Şahverdiyev // İki sahil. - 2015.- 25 iyul. - № 132. – S. 14.

137. Ağ ölümə "yox" deyək! // İki sahil. - 2015.- 11 iyul. - № 124. - S. 23.

138. Mejdunov, Seyidəli. Narkomaniya ilə mübarizə hər kəsin işidir / S. Mejdunov // İki sahil. - 2015.- 8 iyul. - № 121. - S. 22.

139. Hüseynov, Namiq. XXI əsrin bəlası: narkomaniya / N. Hüseynov // İki sahil. - 2015.- 26 iyun. - № 114. - S. 28.

140. İsmayılov, Sahil. Narkomaniya bəşəriyyətin bəlasıdır / S. İsmayılov // İki sahil. - 2015.- 25 aprel. - № 73. - S. 25.

141. Azərbaycanda narkomaniya ilə mübarizə hər gün daha da gücləndirilir // İki sahil. - 2015.- 18 aprel. - № 68. - S. 21.

142. Əkbərov, Cavid. Bəşəriyyətin qorxulu bəlası-narkomaniya / C. Əkbərov // İki sahil. - 2015.-23 yanvar. - № 13. - S. 21.

143. Övladlarımızı narkotiklərdən qoruyaq! // İki sahil.- 2015.- 17 yanvar. – №10.- S. 21.

144. Hüseynov, Namiq. XXI əsrin bəlası: Narkomaniya / N. Hüseynov // İki sahil. - 2015. –26 iyun.- № 114. - S. 28 .

145. İslamov, Səməd. Narkomaniya adlı kabusa qarşı mübarizə aparaq /S. İslamov //İki sahil. – 2015.- 16 may.- S.24.

146. Quliyev, T.Narkomaniya - bəşəriyyətin bəlası: Bu bəla ilə mübarizə hər bir kəsdən birgə səylərin artırılmasını tələb edir / T. Quliyev // Kaspi. - 2015.- 5 may. - № 79. - S. 13 .

147. Azərbaycanda narkomaniya iləmübarizə hər gün daha da gücləndirilir // İki sahil. - 2015.- 18 aprel. - № 68. - S. 21.

148. Məmmədhəsənov, Telman. Narkomaniya asılılığın ən ağır növüdür / T. Məmmədhəsənov // İki sahil. - 2015. - 7 mart. - № 44. - S. 29 .

149. Şıxəliyev, Şahismayıl. Narkomaniya ümumbəşəri problemdir / İ. Şıxəliyev

- 34 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=H%C3%BCseynov%2C%20Namiq

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Quliyev%2C%20T%2E

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=M%C9%99mm%C9%99dh%C9%99s%C9%99nov%2C%20Telman

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C5%9E%C4%B1x%C9%99liyev%2C%20%C5%9Eahismay%C4%B1l

// İki sahil. - 2015. - 7 fevral. - № 24. - S. 20 .

150. Mirhəşimov, Böyükağa. Narkomaniyaya qarşı mübarizə sağlam həyata təminatdır / B. Mirhəşimov // İki sahil. - 2015.- 24 yanvar. - № 14. - S. 19 .

2014

151. Abıyev, Nadir.Narkomaniya - ümumbəşəri problem / N. Abıyev // İki sahil. - 2014. - 20 dekabr. - № 233. - S. 30 .

152. Narkomaniya insanları ölüməməhkum edən və genefonda sarsıdıcı zərbə vuran bəladır // Xalq qəzeti. - 2014. - 9 dekabr. - № 269. - S. 3 . - Dekabrın 8-də Bakıda “Narkomanlığa düçar olmuş uşaqların və qadınların ailədə və cəmiy-yətdə hüquqlarının müdafiəsi” mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirilib.

153. Abbasov, İlham Qurban oğlu. Ölkədə cinayətkarlığın səviyyəsi və regional cinayətkarlığın profilaktikasının bəzi məsələləri / İ. Q. Abbasov // Qanun. - 2014. - № 10(240). - S. 47-51 .

154. Nağdəliyev, Fərman. Narkomaniyaya qarşı birlikdə mübarizə aparaq / F. Nağdəliyev // İki sahil. - 2014. - 25 oktyabr. - № 194. - S. 13 .

155. "Ağ ölüm" adlanan narkomaniya bəşəriyyət üçün böyük təhlükə mənbəyidir // İki sahil. - 2014. - 6 sentyabr. - № 161. - S. 14 .

156. Şahverdiyev, Fəqan. Narkomaniyadan gəncliyimizi qoruyaq / F. Şahverdiyev // İki sahil. - 2014. - 26 iyun. - № 112. - S. 20 .

157. Zaman, Elçin. 625 kiloqramdan çox narkotik vasitə yandırıldı / E. Zaman //İkisahil. - 2014.-21 iyun. - № 109. - S. 11.

158. Gəncliyimizi "əsrin bəlası"ndan qoruyaq // Mədəniyyət.- 2014.-20 iyun.– № 47. - S. 13.

159. Sefiyev, A.Narkotiklərdən uzaq olaq, ağ ölümə yox deyək! / A. Sefiyev // İki sahil. - 2014. - 7 iyun. - № 100. - S. 14 .

160. Gələcəyimizi bu bəladan qoruyaq! // İki sahil. - 2014.-24 may. - № 91. – S. 23.

161. Mejdunov, Seyidəli. Ağ ölümlə mübarizə / S. Mejdunov // İki sahil. - 2014.-23 may. - № 90. - S. 22.

162. Əliyeva, Sevil.Narkomaniya cəmiyyətin sosial bəlasıdır / S.Əliyeva // İki sahil. - 2014.- 21 may. - № 88.- S. 31 .

163. Əliyeva, Sevil. Narkomaniya cəmiyyətin sosial bəlasıdır /S. Əliyeva // İki sahil. - 2014.-20 may. - № 87. - S. 31.

164. İkramqızı, Fəxriyyə. "Ağ ölüm"ə "yox" deyək... / F. İkramqızı // İki sahil. - 2014.-26 aprel. - № 72. - S. 27.

- 35 -


http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Ab%C4%B1yev%2C%20Nadir

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Abbasov%2C%20%C4%B0lham%20Qurban%20o%C4%9Flu

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Na%C4%9Fd%C9%99liyev%2C%20F%C9%99rman

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C5%9Eahverdiyev%2C%20F%C9%99qan

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Sefiyev%2C%20A%2E

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C6%8Fliyeva%2C%20Sevil

165. İsmayılov, Sahil. Narkomaniya bəşəriyyətin bəlasıdır / S. İsmayılov // İki sahil. - 2014.-26 aprel. - № 72. - S. 29.

166. Abıoğlu, Əkbər. Narkomaniyaya qarşı mübarizə gücləndirilir / Ə. Abıoğlu // Palitra. - 2014.-11 aprel. - № 61. - S. 12 .

167. Bağırova, Nərmin. Narkomaniya genefonda vurulan ən böyük zərbədir / N. Bağırova // İki sahil. - 2014.-29 mart. - № 52. - S. 21.

168. Kərimov, İsrafil. Narkomaniya ilə mübarizə hər zaman diqqət mərkəzindədir / İ. Kərimov // İki sahil. – 2014.-1 mart. - № 38. - S. 21 .

169. Əliyev, Hüseyn. Narkomaniya bəşəriyyəti düşündürən problemdir / H. Əliyev // İki sahil. - 2014. - 22 fevral. - № 33. - S. 14.

170. Həsənov, V. Narkomaniya əxlaqi dəyərləri aşındırır / V. Həsənov // İki sahil. - 2014.-15 fevral. - №28. - S. 14.

171. Abdullayev, Yaşar. Narkomaniya əleyhinə mübarizə aparmaq başqa növ cinayətlərin qarşısını almaq deməkdir / Y. Abdullayev // İki sahil. - 2014. – 8 fevral. - № 23.- S. 15.

172. Əhmədov, Ağaəli.Narkomaniya qlobal fəlakətdir / A. Əhmədov // İki sahil. - 2014.-1 fevral. - № 18. - S. 15.

173. Babaşova, Şəbnəm. İtirilmiş həyat narkotikdən daha qiymətlidir / Ş.Babaşova // Mədəni həyat. - 2014. - № 1. - S. 60-61.

174. Mirhəşimov, Böyükağa.Narkomaniyaya qarşı hamılıqla mübarizə / B. Mirhə-şimov// İki sahil. - 2014.- 25 yanvar. - № 13. - S. 15 .

175. Təmirov, Hafiz. “Ağ ölüm”ə qucaq açmayın / H. Təmirov // İki sahil. - 2014.-18 yanvar. - № 9. - S. 23 .

176. Əliyev, Məzahir. Narkomaniya qlobal bəladır: Azərbaycan Respublikasında narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə gücləndirilir / M. Əliyev // İki sahil. - 2014.- 8 yanvar. - № 1. - S. 15 .

2013 177. Abıyev, N. Narkomaniya ümumbəşəri bəladır / N. Abıyev // İki sahil. - 2013.-

21 dekabr. - № 241. - S. 23.

178. Əliyev, Məzahir. Narkomaniya bəşəri bəladır / M. Əliyev // İki sahil. - 2013.-17 dekabr. - № 237. - S. 18.

179. Səfərov, Elgün. Gəlin birlikdə bu "virusla" mübarizə aparaq! : uşaqların nar -kotik vasitələrinin istifadəsinin qarşısının alınması sahəsində Azərbaycan Res -publikasının təcrübəsi / E. Səfərov // İki sahil.- 2013.-30 noyabr.- № 226. –

- 36 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Ab%C4%B1o%C4%9Flu%2C%20%C6%8Fkb%C9%99r

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=K%C9%99rimov%2C%20%C4%B0srafil

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C6%8Fliyev%2C%20H%C3%BCseyn

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Abdullayev%2C%20Ya%C5%9Far


http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=T%C9%99mirov%2C%20Hafiz

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C6%8Fliyev%2C%20M%C9%99zahir

S.17.

180. İkramqızı, Fəxriyyə. Sosial bəla - narkomaniya / F. İkramqızı // İki sahil. – 2013.-27 noyabr. - № 223. - S. 21.

181. "Narkomaniya öz ölümündən həzz almaqdan başqa bir şey deyildir" // İki sahil. - 2013.-16 noyabr. - № 216. - S. 28.

182. Musayev, T. X. Narkomaniya və onun törətdiyi fəsadlar / T. X Musayev // İki sahil. 2013. - 26 oktyabr. - № 202. - S. 14.

183. Vəliyev, Azad. Gömrük orqanları narkotiklərlə mübarizədə ön cəbhədə / A. Vəliyev // İki sahil. - 2013.-19 oktyabr. - № 197. - S. 15.

184. İbadov, Şahmar. "Narkomaniya əsrin bəlasıdır" / Ş. İbadov // İki sahil. - 2013.- 12 oktyabr. - № 194. - S. 20.

185. Rəis, Xəyalə. Şou-biznes və narkotika : məşhurluğun acınacaqlı sonluğu... / X. Rəis // Kaspi. - 2013.-3 oktyabr. - № 180. - S. 13.

186. Tahirqızı, Ülviyyə. Cəmiyyəti sarsıdan bəla - narkomaniya: Hətta 14-14 yaşında yeniyetmələrin də narkotikdən istifadə etməsi hallarına rast gəlinir / Ü. Tahirqızı // Xalq cəbhəsi. - 2013.- 12 oktyabr. - № 186. - S. 11 .

187. Məmmədov, Elnur. Narkomaniya bəşəri bəladır / E. Məmmədov // İki sahil. - 2013.-28 sentyabr. - № 180. - S. 29.

188. Narko xassəli bitkilərin becərilməsi cinayətdir / R. Əliyev // İki sahil. - 2013.- 31 avqust. - № 158. - S. 23.

189. Həsənov, Qəzənfər. Narkomanlıq qlobal problemə çevrilmiş bəladır / Q. Həsənov // İki sahil. - 2013.-24 avqust. - № 153. - S. 15.

190. Cəmiyyətimizin gələcəyi naminə: xalqın sağlamlığı, dövlətin gələcəyi üçün təhlükə olan narkomaniya ilə mübarizədə bütövlükdə ictimaiyyətin aktiv iştirakı zəruridir // İki sahil. - 2013. - 17 avqust. - № 148. - S. 13 .

191. Məhərrəmova, Təranə. Narkomaniyadan qorxulu: Ekspertlərin fikrincə, Face-book əvvəlcə vərdiş, sonra xəstəlik yaradır / T. Məhərrəmova // Kaspi. - 2013. - 7 avqust. - № 142. - S. 7 . - Facebookun cəmiyyətdə yaratdığı problemlər.

192. Mecdunov, Seyidəli. Narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlıq ən ağrılı problemlərdən biridir / S. Mecdunov // İki sahil. - 2013.-3 avqust.– №140. - S. 15.

193. Hüseynli, Xeyrulla. Narkomaniyaya yox deyirik / X. Hüseynli // İki sahil. – 2013.-20 iyul. - №130. - S. 31.

194. Əliyeva, Yeganə. Ölkəmizdə narkotiklərlə mübarizə qanunlarla tənzimlənir / Y. Əliyeva // İki sahil. - 2013.-27 iyul. - №135. - S. 12,14.

195. Vəfa, Zeynal. "Ağ ölüm"ün qara fəsadı / Z. Vəfa // Azərbaycan. - 2013.- - 37 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Musayev%2C%20T%2E%20X

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Tahirq%C4%B1z%C4%B1%2C%20%C3%9Clviyy%C9%99

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=M%C9%99h%C9%99rr%C9%99mova%20%2C%20T%C9%99ran%C9%99

23 iyul. - № 159. - S. 11.

196. Məmmədov, Nüsrət. "Ağ ölüm" gətirən qara qüvvələrə qarşı / N. Məmmədov // İki sahil. - 2013.-13 iyul. - № 125. - S. 19.

197. İsmayılov, Vüsar.Narkomaniya: Bəşəriyyətin faciəsi / V. İsmayılov // İki sahil. - 2013. - 6 iyul. - № 120. - S. 29 .

198. Qəniyev, Mahir. Narkomaniyaya qarşı mübarizədə ən kəsərli silah / M. Qəniyev // Cəmiyyət və Din. - 2013.- 4 iyul. - № 24. - S. 6 .

199. Uğur. Narkomaniya ilə mübarizədə QHT-lərin rolu: Bu gün ölkə QHT-lərinin təşəbbüsü ilə narkomaniya və onun törətdikləri xəstəliklərə qarşı bir sıra layihələr həyata keçirilir / Uğur // Xalq cəbhəsi. - 2013.- 3 iyul.- №116.- S.11.

200. Yeni əsrin yeni bəlası // İki sahil. - 2013.-29 iyun. - № 115. - S. 19.

201. Sarıyeva, İradə. Narkotiklərlə dövlət mübarizə siyasətinin ictimai maraqlara uyğunluq aspektləri... / İ.Sarıyeva // Bakı xəbər. - 2013.-26-27 iyun.- №112.- S. 15.

202. Abdullayeva, Nigar. Gənclər arasında narkomaniya əleyhinə şablon təbliğat aparılmamaııdır / N. Abdullayeva // Palitra. - 2013.-26 iyun. - № 113. - S. 10.

203. Mənsimov, Elgün. Ermənilərin dünyaya yaydığı "ağ ölüm": Təəssüf ki, buna beynəlxalq təşkilatlar laqeyd yanaşır / E. Mənsimov // Azərbaycan. - 2013. – 21 iyun. -№ 133. - S. 8 .

204. İsmayılqızı, Xuraman. Sosial bəla : narkomaniya qurbanları / X. İsmayılqızı // İki sahil. - 2013.-20 iyun. - № 109 . - S. 11.

205. Nurəddinoğlu, Rövşən. Narkotik vasitələrin qaçaqmalçılığına qanunsuz dövriy-yəsinə qarşı mübarizə prioritet vəzifədir / R. Nurəddinoğlu // Səs. - 2013.-15 iyun. - № 109 . - S. 9.

206. Mənsimov, Elgün. Dağlıq Qarabağ narkotik vasitələrin becərildiyi, tranzit kimi istifadə edilən və terrorçu qruplaşmalar hazırlayan düşərgələrin yerləşdiyi əraziyə çevrilib / E. Mənsimov // Azərbaycan. - 2013.-13 iyun. - № 128. - S.8.

207. Sefiyev, Amil. Narkomaniya əsrimizin bəlasıdır / A. Sefiyev // İki sahil. - 2013.-8 iyun. - № 102. - S. 23.

208. Əzizov, Elşad. Narkomaniya ən qorxulu ictimai bəladır / E. Əzizov // İki sahil. - 2013.- 1 iyun. - № 97. - S. 19.

209. Zahidov, Bəhram. Narkobiznes qlobal təhlükə yaradır / B. Zahidov // İki sahil. - 2013.- 25 may. - № 93. - S.22-23 . - Narkomaniyaya qarşı mübarizəhaqqında.

210. Məmmədov, Şahin. Narkomaniya XXI əsrin bəlasıdır / Ş. Məmmədov // İki sahil. - 2013. - 18 may. - № 88. - S. 15.

- 38 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C4%B0smay%C4%B1lov%2C%20V%C3%BCsar

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Q%C9%99niyev%2C%20Mahir

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=U%C4%9Fur

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Sar%C4%B1yeva%2C%20%C4%B0rad%C9%99

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=M%C9%99nsimov%2C%20Elg%C3%BCn

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C6%8Fzizov%2C%20El%C5%9Fad

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Zahidov%2C%20B%C9%99hram

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=M%C9%99mm%C9%99dov%2C%20%C5%9Eahin

211. Abidov, Vasif. Gəncliyimizin narkomaniya adlı bəladan qorunması əsas vəzi-fəmiz olmalıdır / V. Abidov // İki sahil. - 2013.-11 may. - № 83. - S. 30.

212. Kazımov, Akif. "Narkomaniya ilə mübarizə mənəviyyatın xilası deməkdir" / A. Kazımov // İki sahil. - 2013.-4 may. - № 79. - S. 31.

213. Məmmədov, İlham. Narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyə-sinə qarşı mübarizə / İ. Məmmədov // İki sahil.- 2013.-20 aprel.- № 69. – S.31.

214. Baxşıyev, Cəlil. Narkomaniyaya qarşı mübarizə günün tələbidir / C. Baxşıyev// İki sahil. - 2013.- 13 aprel. - № 64. - S. 23 .

215. Bağırova, Nərmin. Gənclər və narkomaniya / N. Bağırova // İki sahil. - 2013.- 6 aprel. - № 59. - S. 22.

216. Məmmədov, Elgün. Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyası ötən ilin hesabatını açıqladı / E. Məmmədov // Azərbaycan. - 2013.-6 aprel. - № 71. - S. 7 .

217. Məhərrəmova, Təranə. Qapımızı döyən təhlükə / T. Məhərrəmova // Kaspi. - 2013.-28 mart. - №52. - S. 9.

218. Məmmədhəsənov, Telman. Narkotiklərə "Yox" deyək ! / T.Məmmədhəsənov // İki sahil. - 2013.-8 mart. - № 44. - S. 21.

219. İbrahimov, Ağababa.Narkomaniya əsrin bəlasıdır / A. İbrahimov // İki sahil. - 2013. - 23 fevral. - № 35. - S. 21 .

220. Heydərov, Ələkbər. Narkotiklərlə mübarizə davamlı xarakter daşıyır / Ə. Heydərov // İki sahil. - 2013.-16 fevral. - № 30. - S. 15.

221. Məmmədova, Zemfira. "Ağ ölümlə" mübarizə bəşəriyyətin xilasıdır / Z. Məmmədova // İki sahil. - 2013. - 9 fevral. - № 25. - S. 24 .

222. Əhmədov, Ağaəli. Narkomaniya və müasir gənclik / A. Əhmədov // İki sahil.- 2013.- 2 fevral. - № 20. - S. 28 .

223. Quliyeva, Zülfiyyə. Yuxarı sinif şagirdləri arasında narkotik maddə istifadə-çilərinin sayı artıb / Z. Quliyeva // Mövqe. - 2013.-26 yanvar. - № 16.–S. 6.

224. Mirhəşimov, Böyükağa. Narkomanlıqlar mübarizə sağlam həyata təminatdır / B. Mirhəşimov // İki sahil. - 2013.- 26 yanvar. - № 15. - S. 23 .

225. Narkomanlığa qarşı aparılan mübarizənin nəticələri: 2012-ci il ərzində Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən “Avropa İttifaqı - Azərbaycan Fəaliyyət Planı”nın və “Avropa İttifaqı-Azərbaycan Fəaliyyət Planının həyata keçirilməsi üzrə Milli Tədbirlər Proqramı”nın tələblərindən irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsi, narkomanlığa, narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekur-sorlarının qanunsuz dövriyyəsinə qarşı aparılmış mübarizəyə dair məlumat //İki sahil. - 2013.- 19 yanvar. - № 10. - S. 30 .

- 39 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Bax%C5%9F%C4%B1yev%2C%20C%C9%99lil

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=M%C9%99mm%C9%99dov%2C%20Elg%C3%BCn

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C4%B0brahimov%2C%20A%C4%9Fababa

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=M%C9%99mm%C9%99dova%2C%20Zemfira

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C6%8Fhm%C9%99dov%2C%20A%C4%9Fa%C9%99li


2012 226. Mirhəşimov, Böyükağa. Bəşəriyyətin faciəsi / B. Mirhəşimov // İki sahil. -

2012.-22 dekabr. - № 236. - S. 29.- Narkomaniyanın cəmiyyətə vurduğu ziyan haqqında.

227. Barxudarov, Barxudar. Suraxanıda narkotik vasitələrə qarşı ciddi mübarizə aparılır/ B. Barxudarov // İki sahil. – 2012. -15 dekabr. - № 231. - S. 14.

228. Nadiroğlu, Rüfət. Böyüyən narkomaniya bəlası / R. Nadiroğlu // Mövqe. - 2012.-14 dakabr.–№239. - S. 7.

229. Şəymən.Narkotika: SOS siqnalı verilir / Şəymən // Şərq. - 2012.-14 dekabr. – № 230. - S. 9 .

230. Həsənov, Qəzənfər. Narkomaniya əsrimizin bəlasıdır / Q. Həsənov // İki sahil. - 2012.-1 dekabr. - № 221. - S. 19.

231. Məmmədova, Fizzə. Bəşəriyyəti narahat edən təhlükə- narkomaniya / F. Məmmədova // Vətəndaş cəmiyyəti. - 2012. - № 11. - S. 28-29 .

232. Abuzərli, Munis. Narkomaniya təhlükəli sosial bəladır / M. Abuzərli // İki sahil. - 2012.-24 noyabr. - № 216. - S. 21.

233. Hümbətov, İntiqam. Narkomaniya ümumibəşəri bəladır / İ. Hümbətov // İki sahil. - 2012.-17 noyabr. - № 211. - S. 28.

234. Təmirov, Hafiz. Hədəf "ağ ölüm" dür / H. Təmirov // Paritet. - 2012. – 15-16 noyabr. - № 121. - S. 15.

235. İbadov, Şahmar. Narkomaniya bəşəriyyətin bəlasıdır / Ş. İbadov // İki sahil. - 2012.-9 noyabr. - № 206. - S. 28.

236. İsmayıl.QHT-lər narkomaniya və onun törətdiyi xəstəliklərə qarşı mübarizə aparır / İsmayıl // Paritet. - 2012.-6-7 noyabr. - № 118. - S. 10.

237. Vəliyev, Azad. Gömrük orqanları narkotiklərlə mübarizədə / A. Vəliyev // İki

sahil. - 2012.-3 noyabr. - № 202. - S. 15.

238. Hüseynli, Xeyrulla. Narkomaniya insanların həyat və sağlamlığına qarşı ciddi təhlükəlidir / X. Hüseynli // İki sahil. - 2012.-25 oktyabr. - № 197. - S. 22.

239. İsmayılov, Vüsar. "Narkomaniya bəşəriyyətin bəlasıdır" / V. İsmayılov // İki sahil. - 2012.-13 oktyabr. - № 189. - S. 13.

240. Abdullayeva , Nigar. "Narkotikadan cəmi bir dəfə istifadə etmək narkomani-yaya yol açmaq deməkdir" / N. Abdullayeva // Palitra. – 2012.-12 oktyabr. - № 113. - S. 15.

241. Rafiqqızı, Nisə. Azərbaycanda narkomaniya niyə artır? : Səbəblər müxtəlifdir / N. Rafiqqızı // Olaylar. - 2012.-4 oktyabr. - № 170. - S. 10 .

- 40 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%C5%9E%C9%99ym%C9%99n

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=M%C9%99mm%C9%99dova%2C%20Fizz%C9%99

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Rafiqq%C4%B1z%C4%B1%2C%20Nis%C9%99

242. Hüseynov, Nizami. Narkomaniya - yayılma təhlükəsində / N. Hüseynov // Paritet. - 2012.-22/24 sentyabr. - № 100. - S. 15.

243. İsrafilova, Gülnaz. Narkomaniyaya qarşı mübarizə hər birimizin əsas vəzifə-sinə çevrilməlidir / G. İsrafilova // İki sahil. - 2012.-21 sentyabr. -№ 173. – S. 17.

244. Əliyev, Firdovsi. Narkomanlıqla mübarizə sağlam həyata təminatdır / F. Əliyev // İki sahil. - 2012.-15 sentyabr. - № 169. - S. 22.

245. Mustafaqızı, Nilufər. Narkomaniya-uçuruma aparan yol / N. Mustafaqızı // İki sahil. – 2012.-14 sentyabr. - № 168. - S. 20.

246. İslamov, Səməd. Bəşəriyyətin təhlükə mənbəyi - Narkomaniya / S. İslamov // İki sahil. - 2012.-25 avqust. - № 154. - S. 12.

247. Zeyni, Rauf. Narkomanlığa qarşı daha effektiv və səmərəli fəaliyyət göstər-məliyik/ R. Zeyni // İki sahil. - 2012.-24 avqust. - № 153. - S. 15.

248. Qəhrəmanova, Sədaqət. Narkomaniya ilə mübarizə hər bir vətəndaşın borcudur / S. Qəhrəmanova // İki sahil. - 2012.-18 avqust. - № 151. - S. 12.

249. Narkotiklər minlərlə korlanmış tale və şikəst uşaqlar deməkdir // Vətəndaş cəmiyyəti. - 2012. - № 8. - S.62-63. - Qeyd: "Feniks" Sağlam Həyat Təbliği İctimai Birliyinin sədri Şahin Hüseynovla müsahibə.

250. Salahov, Mətləb. Gənclərimizi narkomaniyanın ağuşuna atan üç əsas səbəb... / M. Salahov // Səs. - 2012.-10 avqust. - №145. - S. 11.

251. Narkoticarət : səssiz müharibənin izləri // İki sahil. - 2012.- 2 avqust. – № 139.- S. 14.

252. Əhmədov, Ağa-Əli. Narkomaniya cəmiyyətin qəddar düşmənidir / A. Ə. Əhmədov // İki sahil. - 2012.- 4 avqust. - № 141. - S. 12.

253. Süleymanov, İlham. Narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriy-yəsinə qarşı mübarizə / İ. Süleymanov // İki sahil.- 2012.-28 iyul.- № 136. - S. 12.

254. Bağırlı, Elnur. Vətəndaş cəmiyyətinin gənclər arasında narkomanlığa qarşı mübarizəsi / E. Bağırlı // İki sahil. - 2012.-21 iyul. - № 131. - S. 15.

255. Bayramov, Mübariz. "Ağ ölümə" əsir düşənlər / M. Bayramov // Mövqe. – 2012.-21 iyul. – №130. - S. 5.

256. Mənsimov, Elgün. Narkomanların sayı hər il 1000-1500 nəfər artır / E. Mənsimov // Kaspi. - 2012.-19 iyul. - № 358. - S. 8.

257. Külli miqdarda narkotik vasitələri və brilyant daşları qaçaqmalçılıq yolu ilə Azərbaycana gətirmiş şəxslər cinayət başında yaxalanmışlar // Azərbaycan. - 2012.-18 iyul. - № 156. - S. 8.

- 41 -

258. Bağırova, Nərmin. Bir daha "ağ ölüm"ün bəlaları haqda / N. Bağırova // İki sahil. - 2012.-14 iyul. - № 126. - S. 20.

259. Cəfərov, Səməd. "Ağ ölüm" kabusuna tuş gələnlərin sayı artır / S. Cəfərov // Mövqe. - 2012.-3 iyul. - № 124. - S. 11.

260. Sadıqov, Eldar. Qaradağ rayonunda narkomaniyaya qarşı daim mübarizə aparılır / E. Sadıqov // İki sahil. - 2012.-7 iyul. - № 121. - S. 20.

261. Külli miqdarda narkotik vasitə qaçaqmalçılığının qarşısı alınmışdır // Xalq qəzeti. - 2012.-3 iyul. - № 168. - S. 5.

262. Məmmədhəsənov, Telman. Ağ ölümə "yox" deyək / T. Məmmədhəsənov // İki sahil. - 2012.-3 iyul. - № 117. - S. 10.

263. Əliyev, Şəmsəddin. Narkomaniya ilə mübarizə sağlam cəmiyyət uğrunda mübarizədir / Ş. Əliyev // Xalq qəzeti. - 2012.-1 iyul. - № 143. - S. 6.

264. İran İslam Respublikasından üsulla narkotik vasitələrin daşınması ilə məşğul olan şəxslər ifşa edilmişlər /AzərTAc // Xalq qəzeti.- 2012.-26 iyun. – №139.-S. 6.

265. Kərimov, İsrafil. Narkomanlığa və digər zərərli vərdişlərə qarşı mübarizə tədbirləri hər zaman diqqət mərkəzində saxlanılır / İ. Kərimov // İki sahil. - 2012.-23 iyun. - № 112. - S. 12.

266. İbrahimov, Ağababa. Bəşəriyyətin bəlası - "ağ ölüm" / A. İbrahimov // İki sahil. - 2012.-15 iyun. - № 107. - S. 30.

267. Heydərov, Ə. Azərbaycan gəncləri narkotiklər əleyhinə / Ə. Heydərov // İki sahil. - 2012.-13 iyun. - № 105. - S. 17.

268. Abdinbəyov, Azad. Narkomanlıq və narkotizmə qarşı ümummilli mübarizə aparılmalıdır / A. Abdinbəyov // İki sahil. - 2012.-5 iyun. - № 99. - S. 21.

269. Süleymanov, Murad. Penitensiar müəssisələrdə narkomanlar arasında sanitariya-marifləndirmə və profilaktika tədbirləri mütəmadi həyata keçirilir / M. Süleymanov // İki sahil. - 2012.-2 iyun. - № 98. - S. 16.

270. Forod, Həmid Məhəmmədi. Ailə problemləri narkomaniyaya meylliliyin başlıca səbəbi kimi / H. M. Forod // Geostrategiya. - 2012. - № 5. - S. 72-75 .

271. Şahverdiyev, Fəqan. Narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə və dövlət siyasəti / F. Şahverdiyev // İki sahil. - 2012.-26 may. - № 94. - S. 26.

272. Mirzəyev, Şahin. Narkomanlığa və narkotik vasitələrin dövriyyəsinə qarşı mübarizə gücləndirilir / Ş. Mirzəyev // İki sahil. - 2012.-19 may. - № 89. – S. 13.

273. Sarıyeva, İradə. Dövlət antinarkomaniya tədbirləri tədbirləri gənclərin mənəvi saflaşmasında aparıcı rola malikdir: "Mən narkotikə son qoydum, bəs sən!"

- 42 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Forod%2C%20H%C9%99mid%20M%C9%99h%C9%99mm%C9%99di

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Sar%C4%B1yeva%2C%20%C4%B0rad%C9%99

/ İ. Sarıyeva // Bakı xəbər. - 2012.- 14 may. - № 81. - S. 12 .

274. Xodadi, Mehdi Firuz. Prizma: sosial cəmiyyətimizdə neqativ hallar:narko-maniya və onun səbəbləri / M. F. Xodadi, H. M. Fordor //Geostrategiya. – 2012. - № 4. - S. 52-54 .

275. Mənsimov, Elgün. Məktəbli necə narkoman olur? : Ekspertlər hesab edirlər ki, mövzu qapalı olduğundan narkomaniya ilə mübarizə aparmaq çox çətindir / E. Mənsimov // Kaspi. - 2012.-13 aprel. - № 293. - S. 8.

276. Rəhimov, Niyazi. "Narkotiklərə yox deyək!" devizi altında kampaniyaya start verildi / N. Rəhimov // Azərbaycan müəllimi. - 2012.-13 aprel. - № 14. - S. 2.

277. Səfərova, Samirə.Azərbaycanda narkomanların sayı bir ildə 18 mindən 21 minə çatıb: Qarabağ vasitəsilə narkoticarət həyacanlarını, təəssüf ki, dünya hələ eşitmir / S. Səfərova // Bakı xəbər. - 2012.- 3 aprel. - № 53. - S. 10.

278. Alıoğlu, Salman. Narkomaniyaya qarşı ciddi mübarizə / S. Alıoğlu // Respublika. – 2012. -18 mart. - № 63. - S.7.

II. На русском языке

Общая информации о наркомании Наркотики были издавна известны практически во всех мировых цивилиза -циях: в Древнем Египте, в Вавилоне, в Древней Греции, Древнем Риме, у ацтеков, инков, в Древней Индии, Китае и даже у народов Крайнего Севера.

Вещества, обладавшие в той или иной степени наркотическими свойствами, потреблялись, как правило, в натураль -ном виде. Девятнадцатый век положил начало массовому потреблению кон -центрированных наркотиков. В первом десятилетии был получен в чистом виде морфин, во второй половине столетия – кокаин, а в 1874 году из морфина был выделен героин. Все данные вещества первоначально использовались в качес -тве лекарств, они рекламировались различными компаниями, что подтолкнуло к их широкому распространению.

Анализ истории потребления человеком наркотиков позволяет условно выделить ряд стадий данного процесса.

Еще в древности, в процессе изучения окружающего мира человек столк-нулся с наркотиками. Люди наблюдали за животными, которые потребляли наркотические вещества, что вызывало огромный интерес, порождало подра-жание им и возникновение культов животных. Позже люди стали исполь-зовать эти вещества в медицине и исследованиях (Египет, Центральная и Южная Америка), при этом применение наркотиков не носило пагубного ха-

- 43 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=Xodadi%2C%20Mehdi%20Firuz

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=az&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=S%C9%99f%C9%99rova%2C%20Samir%C9%99

рактера. Это период характеризуется началом целенаправленного выявления лекарственных средств и проведения экспериментов на рабах.

С развитием науки во времена античности наркотические средстваисполь-зовались исключительно как лекарства или яды, при этом злоупотребление, как правило, не наблюдалась.

В средневековье под гнетом церкви наука постепенно пришла вупадоки наркомания как феномен не существовала. Психоактивные вещества иссле-довали алхимики в поисках философского камня. К окончанию средневековья относится развитие фармакологии и первые попытки восстановления антич-ных рецептов и разработки боевых ядов. Случаи наркомании были единич-ными.

К эпохе возрождения относится начало масштабной наркомании. В это же время отмечены первые факты массового злоупотребления наркотиками с целью получения наслаждения от их употребления. Во времена колониальных войн наркотики применялись для порабощения местного населения колоний. Из колоний наркосодержащие вещества привозились в Европу, что в дальней -шем способствовало появлению новых типов психоактивных веществ. К этому периоду относится развитие фармакологии и физиологии. В 1846 году был впервые использован наркозм кокаина.

С развитием индустриального об –щества в Европе толчок к развитию получили химическая и фармацевти -ческая промышленность. Повышение образования и благосостояния людей способcтвовало стремительному росту незаконного оборота наркотиков. Ис -следователи выделили алкалоиды (мор -фин, кодеин, опий) из опийного мака. Их использование повлекло эпидемии наркомании в отдельных регионах мира. В это время были разработаны спо -собы синтеза многих синтетических наркотиков, начато их массовое произ -водство, резко возросло распростра-нение и производство психоактивных веществ, цены на них упали. Вместе с тем, контроль за оборотом веществ как таковой отсутствовал. Появились содержащие опий сиропы для младенцев, абсенты, кока-кола с добавление.

В началеХХ века общество осознало серьезность проблемы массового rаспространения наркомании, в связи с чем актуальным стал вопрос об уста -новлении контроля за потреблением и распространением наркотических веществ. Одновременно появились первые способы лечения зависимости, которые не всегда являлись успешными. К числу последних, можно отнести способ лечения героином кокаинизма.

В этот же период международное сообщество приступило к разработке первых международных конвенций в сфере контроля над наркотиками. Пере-чень подконтрольных веществ постоянно корректируется, уточняется и до - полняется.

Итак, история начала борьбы с наркоагрессией выглядит следующим об -разом:

- 44 -

Наркомания - болезненное влечение или пристрастие к наркотическим ве -ществам, употребляемым различными способами (глотание, вдыхание, внут-ривенная инъекция) с целью добиться одурманивающего состояния или снять боль.

Наркомания (от греч. narke – оцепенение и mania – безумие, восторжен-ность) – в медицине болезнь, характеризующаяся патологическим влечением к наркотикам, приводящим к тяжелым нарушениям функций организма; в пси–хологии – потребность употреблении какого-либо лекарственного средства или химических веществ для избежания дискомфорта, возникающего при прекра -щении употребления, т.е. зависимость от химических веществ; в социологии – вид отклоняющегося поведения.

Наркомания - не болезнь в обычном смысле этого слова. Наркомания -тотальное поражение личности, к тому же сопровождающееся осложнениями со стороны физического здоровья. Наркомания - это биопсихо социодуховная болезнь. Самое страшное, что наркоманы слишком поздно понимают, что они не просто "балуются наркотиками", а уже не могут без них. Иногда пристрастие развивается через полгода и даже год, чаще через 2-3 месяца, но нередко человек становиться зависимым после первой же инъекции героина или "черного" раствора. Конец же всегда сводится к следующему: либо это изоляция (тюрьма, психиатрическая больница), либо СМЕРТЬ, и в редких случаях — выздоровление (5-10%).

Что считать наркотиком?

Под наркотиком (наркотическое вещество) понимают вещество, которое соот -ветствует трем критериям: медицинскому, социальному, юридическому:

1. медицинский — это вещество оказывает специфическое действие на пси - хические процессы (стимулирующее, седативное, галлюциногенное и т. д.);

2. социальный — если немедицинское потребление принимает большие масш -табы и последствия этого приобретают социальную значимость;

3. юридический — если (с учетом вышесказанного) это вещество, в установ -ленном Законом порядке, признано наркотическим и включено в список нар -котических средств.

Эти критерии взаимосвязаны, и в правовом аспекте какое-либо средство может быть признано наркотическим при единстве этих трех критериев.

Почему начинают употреблять наркотики

В каждом конкретном случае причиной употребления наркотиков могут быть самые разные обстоятельства и факторы. Однако существуют некоторые наиболее распространенные причины.

Любопытство. Оно связано с желанием молодого человека узнать - «А что почувствуешь, если попробуешь это?». Есть только один способ преодолеть эту опасность - воспитать у ребенка готовность в любой момент благоразумно сказать«Нет!» любому эксперименту с наркотиком.

- 45 -

Психологическое давление, инстинкт подражания, влияние моды. В молод -ежных группах, лидеры которых употребляют наркотики, эти вещества становятся главным элементом, дающим ощущение единства, отожествления себя со своей группой.

Невежество. Многие годы о наркомании предпочитали умалчивать. Практи -чески отсутствовала достоверная, объективная и доходчивая информация о природе и последствиях этой болезни. На уровне обыденных разговоров име-ли хождение различные искажающие действительность слухи и мифы. Например, в молодежной среде было распространено убеждение, что если контролировать прием наркотиков, он не представляет опасности.

Доверчивость. Известно, что наркоманы стараются всеми способами вовлечь в свой круг новых людей. С этой целью, как уже отмечалось выше, они путем обмана, а иногда и с помощью насилия могут заставить молодого человека попробовать наркотик и постепенно втянуть его в это занятие.

Наркомания – что это? Наркомания - болезненное влечение

или пристрастие к наркотическим веществам, употребляемым различными способами (гло -тание, вдыхание, внутривенная инъекция) с целью добиться одурманивающего состояния или снять боль. Наркомания (от греч. narke – оцепенение и mania – безумие, восторженность) – в меди –цине болезнь, характеризующаяся патологи-

ческим влечением к наркотикам, приводящим к тяжелым нарушениям функций организма; в психологии – потребность употреблении какого-либо лекарственного средства или хими -ческих веществ для избежания дискомфорта, возникающего при прекращении употребления, т.е. зависимость от химических веществ; в социологии – вид отклоняющегося поведения. Наркомания, включает две формы зависимости: Психическая зависимость – состояние организма, характеризующееся патологической потребностью в употреблении какого-либо лекарственного средства или химического вещества для избежания нарушений психики или дискомфорта, возникающих при прекращении употребления вещества, вызвавшего зависимость, но без соматических явлений абстиненции (Erickson et al 1990). Физическая зависимость – состояние, характеризующееся развитием абсти -ненции при прекращении приема вызвавшего зависимость вещества или после введения его антагонистов (Erickson et al 1990).

- 46 -

Наркомания развивается в 4 этапа: Этап 1. Первые опыты

• Для этого этапа характерно: • Естественное любопытство, желание "просто попробовать"; • АКТИВНЫЙ поиск новых видов "кайфа"; • Неумение сказать "НЕТ"; • Трудности с пониманием собственных границ; • Попадание под влияние различных мифов о химических веществах; • Страх прослыть "белой вороной" или "маменькиным сынком"; • Неосознанное желание убежать от сложностей жизни (или осознанное); • Наплевательское отношение к себе, к своей жизни; • Желание сделать свою жизнь интересной и наполненной;

Незнание того, как на самом деле действуют наркотики на психику и организм человека. "Кайф" – необычно высокий пик ощущений в организме. Первые дозы нарко -тиков вызывают резкие сбои нейрохимического баланса головного мозга. Следует отметить, что наркотики не сами вызывают удовольствие, а, напро -тив, заставляют организм активизировать свои ресурсы. Есть два пути после первых опытов:

• Полностью прекратить употребление (около 50% людей поступают именно так).

• Продолжать употребление, что неминуемо ведет к переходу на следующий этап развития зависимости.

Этап 2. Начинает нравиться («розовый» период употребления)

• Для этого этапа характерно: • Осознанное желание получать "кайф" при помощи наркотиков; • Планирование употребления; • Поиск разумных оправданий употребления; • Поиск "подходящей" компании; • Наркотик становятся необходимым атрибутом веселья и отдыха; • Наркотик начинают использовать как: • Средство против "комплексов", • Лекарство от стресса, • Способ общения, • Спутник сексуальных отношений; • Можно заметить рост требуемой для получения нужных ощущений

дозы; Формируется особая "тусовка" – свой наркотик, своя музыка, стиль одежды, юмор. Зависимость – болезнь привыкания. На этом этапе организм, привыкает к оп -ределенной дозе и требует большей. Закон дозы: Если человек продолжает употреблять наркотики, он переходит с меньших доз на большие и с менее

- 47 -

сильных веществ на более сильные. Если человек не прекращает употреб -ление, начинается следующая стадия зависимости. Этап 3. Возникают проблемы (период "отрицания")

• Для этого этапа характерно: • Проблемы со здоровьем (похмелье, ломка, неприятные ощущения

после употребления, инфекционные заболевания); • Потеря контроля над поведением (травмы, насилие, криминал); • Неразборчивость в сексе (венерические заболевания, нежелательная

беременность, проблемы во взаимоотношениях); • Скандалы в семье; • Проблемы с учебой, работой; • Финансовые трудности (долги, продажа вещей из дома, постоянный

поиск денег); • Конфликты с друзьями; • Основной круг общения - те, кто употребляет наркотики; • Конфликты с законом.

На этом этапе возникает физическая зависимость. Наркотик не приносит желаемого удовольствия, а употребляется для приведения организма в нормальное состояние. Человек еще не связывает свои проблемы с употреблением наркотиков. Возникающие проблемы служат оправданием дальнейшего употребления. Употребление вызывает новые проблемы. Причина и следствие меняются местами. Прекратить употребление на этой стадии самостоятельно – практически невозможно, необходима помощь специалистов. Продолжение употребления обязательно ведет к переходу на следующий этап зависимости. Этап 4. Это становится целью ("дно")

• Для этого этапа характерно: • Употребление ради употребления; • Постоянная потребность в наркотиках; • Использование самых крайних мер в поисках дозы; • Разрушение нравственных ценностей; • Апатия и нежелание жить, утрата смысла существования; • Попытки самоубийства; • Серьезные проблемы со здоровьем, возникновение хронических

заболеваний; • Разрыв с семьей, друзьями, обществом.

На данном этапе наблюдаются глубокие физиологические изменения, орга -низм находится в полной зависимости от наркотиков. Употребление веществ становится необходимым для существования. Мозг разучился самостоятельно регулировать нейрохимический баланс и не может воспринимать окружа -ющий мир без очередной дозы. Если наркоман на этой стадии не прекращает употребления – он умирает.

- 48 -

O наркомании

Kниги: 279. Буянов, М.И. Размышления о наркомании: Кн. Для учителя / М.И.

Буянов.- Москва: Просвещение, 1990.-123 с.

280. Велимедова,Ольга. Подростковая наркомания: психологические проб -лемы / О.В.Велимедова. - Баку: АГПУ, 2005. - 150 с.

Данная книга преследует цель проведения научно-психологического анализа и изучения в методологическом и теоретическом аспектах психло-гических особенностей процесса приобщения и развития потребности молодежно-подросткового контингента к употреблению наркотических средств, условий блокирования и предотвращения этого процесса в условиях Азербайджана.

281. Габиани,А.Накраюпропасти: наркомания и наркоманы /А.Габиани.-Москва:Камприток, 1990.- 288 с.

282. Гасанов, Э. Борьба с наркоетической преступностью. Международный и сравнительно-правовыеаспекты/Э. Г.Гасанов.- Москва: Юринфор, 2000.

283. Гасанов, Эльдар.Наркотическая преступность и борьба с ней в Евро -пейском Союзе: политика и законодательство / Э.Г. Гасанов. - Баку: Азернешр, 2006. - 152 с.

284. Генкова, Л.Л., Славков. Н. Почему это опасно / Л.Л. Генково, Н. Славков;Пер. с болг.- Москва: Просвещение, 1989.- 96 с.

285. Гурски, Станислав. Внимание, родители: наркомания! /С.Гурски.- Москва: Профиздат, 1989.- 128 с.

286. Драган, Г. Наркомания и наркобизнес /Г.Драган, Б.Калачаев.-Москва: Знания, 1998.- 178 с.

287. Иванов, С. Криминологическая политика РФ и организованная пресступ-ность. Современная преступность: состояние, тенденции, средства прео- доления: материалы конф /C.Иванов.- Екатеринбург, 1999.- 409 с.

288. Иванич, Юрий. Наркотики и терроризм: паутина зла / Ю. Иванич. -

Москва: ИД Вече, 2005. - 464 с.

289. Калачаев, Б. Натиск наркотиков повсюду и как с ней бороться? / Б. Кала-чаев.- Москва: Знание, 1999.- 126 с.

290. Карпец, И. Преступления международного характера /И.Карпец.- Москва: Юрид.лит, 1979.- 264 с.

- 49 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%9E%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B0

291. Касимов, Максуд. Чума двадцатого века // Касимов, М. За здоровый образ жизни.- Баку: Гисмет, 2005.- С.202-231.

292. Kурченко, В. Противодействие незаконному обороту наркотических средств и психотропных веществ /В.Курченко.- Санкт-Петербург: Юри-дический центр пресс, 2003.- 427 с.

293. Левин Б.М., Левин М.Б.Наркомания и наркоманы: Кн.дляучителя/Б.М.Левин, M.Б. Левин. - Москва: Просвещение, 1991.-160 с.

294. Майоров, А. Наркотики: преступность и преступления/А.Майоров, В.Малинин.- Санкт-Петербург: Юридический центр Пресс, 2002.- 219 с. 295. Международно-правовые основы противодействия незаконному обороту

наркотиков: сборник документов / сост.: В. С. Овчинский, А.В. Федоров. - Москва: ИНФРА-Москва, 2009. - 624 с.

296. Наркомания: опыт борьбы в США / Н.В. Тарасова.- Москва: Юркнига, 2004.-182 с.

297. Наркомания: тонкости, хитрости и секреты / под ред. Ю. В. Татуры. - Москва: ЗАО Новый ИД, 2004. - 352 с. Наркомания - опасная и смертельная болезнь. Бытует мнение: “Век нар -комана очень короток - он живет не более 5-7 лет после первого приема наркотиков. Этот процесс необратим, и любые другие мнения по данному вопросу будут ошибочными. Данная болезнь неизлечима - можно лишь за -медлить ее течение, убрать совсем - невозможно”. Эта книга не поможет изменить природу наркомана, но мы постарались в ней разоблачить старую ложь: “Кто однажды стал наркоманом, тот всегда будет употреблять нар -котики”. Разоблачить ради того, чтобы выздоровление стало более дос -тупным.

298. Наркомания и незаконный оборот наркотиков: вопросы теории и практики противодействия: учебное пособие / Ю. М. Ермаков [и др.]; под ред. С. Я. Лебедева; Московский Университет МВД России. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2006. - 304 с.

В учебном пособии рассматриваются понятийный аппарат в облас-ти наркомании и незаконного распространения наркотиков, российское законодательство относительно контроля за оборотом наркотических средств, психотропных веществ и их прекурсоров, а также администра-тивное и уголовное законодательство РФ в сфере незаконного оборота наркотиков. В книге отражены основные положения руководящих доку-ментов, нормативных правовых актов, справочные сведения и рекомен-дации специалистов, необходимые в борьбе с наркоманией и незаконным оборотом наркотиков, наркотизмом.

- 50 -

299. Николаев Ю.С., Нилов Е.И. В никотиновом плену / Ю.С.Николаев, Е.И.Нилов.“Удоволъствие” или здоровье.- Москва: Физкультура и спорт, 1985.-С.20-24.

300. Предупреждение организованной и коррупционной преступности средс-твами различных отраслей права /под ред. В.Лунеева.- Москва: Феликс, 2002.- 244 с.

301. Прохорова, М. Наркотизм /М.Прохорова.- Санкт-Петербург: Юридичес -кийцентр Пресс, 2002.- 284 с.

302. Резник, Aлександр, ИзрайловицР. Иммигранты и наркотики [Текст]: демографический, статистический и культурологический анализ /А. Резник, Р. Израйловиц; ред. О. А. Зимарин. - Москва: Весь мир, 2011. - 218, [2] с.: рис., табл., портр., 20 см.

303. Сибряков, С. Ребенок в опасности: как предупредить воду: наркомания,

пьянства, насилие, преступность… / С.Сибряков.- Москва: Юридическийцентр Пресс, 2002.-112 с.

304. Сирота, Наталья Александровна. Профилактика наркомании и алкоголиз-

ма [Tекст] : учебное пособие для студентов высших, учебных заведений, обучающихся по направлению и специальности психология /Н. А. Сирота, В. М. Ялтонский ; рец. А. Ш. Тхостов, Е. Г. Дозорцева. - Москва: Академия, 2008.- 174, [2] с.: табл., 22 см.

В учебном пособии изложены теоретические основы возникновения и развития алкоголизма и наркомании, а также профилактики этих заболе-ваний; особое внимание при этом уделено практической работе, предс-тавлены специальные программы профилактики, способы снижения вреда от употребления психоактивных веществ, основы психологической реа-билитации лиц, зависимых от алкоголя, наркотиков и т.п.

305. Стрелков, В. А. Барьер «белой смерти» / В.А.Стрелков.- Москва: Юрид.лит.,1989.– 288с.

306. Шабанов, П. Д. Наркология: Практ. руководство для врачей /П. Д. Шабанов. - М.: Изд. дом ГЭОТАР-МЕД, 2003. - 560 с.

307. Тарасова, Наталья Вячеславовна. Наркомания: опыт борьбы в США / Н. В. Тарасова. - Москва: ЮРКНИГА, 2004. - 184 с. В книге представлен обзор уголовно-правовых и криминологических проблем борьбы с незаконным оборотом наркотиков в США. Опыт про -тиводействия незаконному обороту наркотиков рассматривается в перс - пективе его использования в России. Значительное внимание автор уделяет анализу законодательства, обеспечивающего борьбу с незаконным оборо -том наркотиков, а также законодательному регулированию борьбы с лега -лизацией преступных доходов, полученных от наркобизнеса.

- 51 -

http://ek.anl.az/search/query?match_1=PHRASE&field_1=a&term_1=%D0%A1%D0%B8%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B0,+%D0%9D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%8F+%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0.+&theme=e-kataloq



http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=IBIS&P21DBN=IBIS&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%9D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%8F%20%D0%92%D1%8F%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0

308. Углов,Ф.Г. Береги здоровье и честь смолоду / Ф.Г.Углов.- Москва: Педагогика, 1988.- 144с.

309. Ягодинский В.Н. О вредите никотина и алкоголя / В.Н. Ягодинский.- Москва: Просвещение, 1986.-96 с.

310. Ряжский, Григорий. Наркокурьер Лариосик: повести, рассказы / Г. Ряжский. - Москва: АСТ: Астрель, 2008. - 509 с.

Статьи в газетах и журналах:

311. Распоряжение Президента Азербайджанской Республики Об установле -

нии компетентных органов по "Соглашению о порядке передачи образцов наркотическихсредств, психотропных веществ и их прекурсоров"(5 апреля2017 года) // Бакинский рабочий. - 2017. -6 апреля. - № 58.- С. 3.

312. Распоряжение Президента Азербайджанской Республики об утверждении программы по борьбе с незаконным оборотом наркотических средств, психотропных веществ и их прекурсоров и расспространением нарко -мании (28 июня 2007) // Бакинский рабочий. - 2007.-30 июня. – № 118. - С. 2.

313. Мамедова, Э. Легализация употребления марихуаны в Грузии негативно отразится на Азербайджане: наркоторговцы будут чаще пытаться завезти в нашу страну запрещенные вещества / Э. Мамедова // Эхо. - 2017. –2 декабря. - № 216. - С. 1,4.

314. Марчук, Василий. О классификации деяний, ответственность за которые

предусмотрена ч. 2 ст. 332 уголовного кодекса Республики Беларусь / В. Марчук // Юстиция Беларуси. - 2017. - № 11. - С. 28-33.

315. Рустамова, Э. Содержание одного осужденного наркомана в Азербай-

джане обходится в 6500 манатов в год: тюремной решеткой нельзя вылечитьнаркозависимость, гораздо эффективнее тратить эти средства на принудительное лечение / Э. Рустамова // Эхо. - 2017.- 27 сентября. - № 169. - С. 1,3.

316. Рустамова, Э. Сбыт наркотиков через Интернет: эксперт предлагает уста-

новить уголовную ответственность за распространение, пропаганду и рекламу наркотиков в Интернете /Э. Рустамова //Эхо. - 2017. - 22 сент- ября. - № 166. - С. 1,3.

317. Королев, И. В. Профилактика социальных аддикций у несовершенно -летних: эмпирический опыт игротехнологий / И. В. Королев // Социальная политика и социология. - 2017. - № 3. - С. 120-128.

- 52 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%9C%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%AD%2E

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%87%D1%83%D0%BA%2C%20%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B9

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%AD%2E

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%AD%2E

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%2C%20%D0%98%2E%20%D0%92%2E

318. Ростовская, Т. К. Наркозависимость молодых людей: особенности соци -альной реабилитации / Т. К. Ростовская, Я. В. Шимановская // Социальная политика и социология. - 2017. - № 3. - С. 171-179

319. Азербайджан представлен на специальной сессии Генеральной ассамблеи ООН, посвященной всемирной проблеме наркотиков: в городе Нью-Йорк Соединенных Штатов Америки проходит 30-я специальная сессия Гене-ральной ассамблеи ООН, посвященная всемирной проблеме наркотиков и борьбе с ней / АЗЕРТАДЖ // Бакинский рабочий. - 2016.-21 апреля. - № 71. - С. 3.

320. Алекперова, Дж. В Азербайджане не будут привлекать к уголовной ответ-ственности за употребление легких наркотиков: во всяком случае, с таким предложением выступают отечественные эксперты / Дж. Алекперова // Эхо. - 2016.- 27 декабря. - № 237. - С. 1,4.

321. Алиева, С. Лекарства не по назначению: в Азербайджане сразу же пресе-каются попытки злоупотребления лекарственными препаратами, а потому проблемы аптечной наркомании в стране практически нет / С. Алиева // Эхо. - 2016.- 9 августа. - № 141. - С. 1,3.

322. Алиева, С. Есть ли аптечная наркомания в Азербайджане: в нашей стране свыше 28,5 тысячи наркоманов, однако от аптечной наркомании страдает меньше 1% от всех наркозависимых / С. Алиева // Эхо. - 2016.-29 июня. -№ 115. - С. 1,4.

323. Алиева, С. В Азербайджане наркоманов будут лечить принудительно: Милли Меджлис Азербайджана принял поправки в закон "Об охране здоровья населения" / С. Алиева // Эхо. - 2016.- 20 апреля. - № 69. - С.1,3.

324. Малахова, Елена. Знак беды: наркомания излечима, и это не миф, а ре -альность / Е. Малахова // Каспий. - 2016.-20 апреля. - № 69. - С. 11.

325. Малахова, Елена. Многоликое зло: в Азербайджане наркоманов будут лечить принудительно / Е. Малахова // Каспий. - 2016.- 13 апреля. – № 64. - С. 11.

326. Малахова, Елена. Пагубная зависимость / Е. Малахова // Каспий. - 2015.-11 марта. - № 45. - С. 11.

327. Наркомания - это беда, обрекающая людей на смерть и наносящая сок- рушительный удар генофонду / Azertag.com // Бакинский рабочий. - 2014.-9 декабря. - № 225. - С. 4.

328. Халилова, Тамила. Жизнь без наркотиков: защита прав подверженных наркомании / Т. Халилова // Каспий. - 2014.-9 декабря. - № 142. - С. 10.

329. Наркомания - это беда, обрекающая людей на смерть и наносящая сок- рушительный удар генофонду / Azertag.com // Бакинский рабочий.–2014.-

9 декабря.- № 225.- С.4. - 53 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DMNEW&P21DBN=DMNEW&S21STN=1&S21REF=1&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%2C%20%D0%A2%2E%20%D0%9A%2E

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%94%D0%B6%2E

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%A1%2E



http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%95%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B0

330. Малахова, Елена. Смертельная эйфория / Е. Малахова // Каспий. - 2014.- 2 декабря. - № 137. - С. 11.

331. В Баку состоялась конференция на тему «Роль молодежи в борьбе с наркоманией» / Azertag.com // Бакинский рабочий. - 2013.-26 июня.– № 11. - С. 6.

332. Рустамова, Э. Во имя блага...: в Азербайджане предлагают проводить наркотесты будущим студентам / Э. Рустамова // Эхо. - 2016.- 27 июля. - № 132. - С. 1-2.

333. Рустамова, Э. Тотальное тестирование подростков на наркотики в Азер-байджане: эксперт предлагает проверять старшеклассников на наличие в крови психотропных веществ / Э. Рустамова // Эхо. - 2015.-22 октября. – № 193. - С. 1-2.

334. Алиева, С. В Азербайджане растет число потребителей бионаркотиков?. последние годы в нашей стране стали фиксировать случаи передозировки от употребления курительных смесей типа "спайс", но у нас это пока носит единичный характер, хотя в последние несколько месяцев число случаев возросло / С. Алиева, Н. Алиев // Эхо.- 2015.-7 мая.- № 81. - С. 1-2.

335. Алиева, С. В Азербайджане более 27 тысяч потребителей наркотических средств: в Республиканском наркологическом диспансере лечение про-ходят даже подростки, которым по 15 лет, а употреблять наркотики они начали с 10 лет / С. Алиева // Эхо. - 2014.-9 декабря. - № 223. - С. 1,4.

336. Рустамов, Эльшан. Мазахир Эфендиев: «Прибыль от незаконного оборота наркотиков в Нагорном Карабахе может быть использована в террористи -ческих целях» / Э. Рустамов; Azertag.com // Бакинский рабочий. - 2013.-21 июня. - № 112. - C. 3.

337. Эльнур Асланов: "Армения использует оккупированный Карабах как источник и перевалочный пункт в контрабанде наркотиков" // Бакинский рабочий. - 2013.-15 июня. - № 109. - С. 5.

338. Выращивание и транзитнаркотических средств в Нагорном Карабахе, выйдя за региональные рамки, приобретают глобальный масштаб / Azertag.com // Бакинский рабочий. - 2013.-14 июня. - № 108. - С.2.

339. В Баку прошла конференция на тему "Глобальный подход к здоровому обществу без наркотиков" / Azertag.com // Бакинский рабочий. - 2012.-19 июля. - № 131. - С. 4.

340. Пойманы с поличным: Спецслужбы Азербайджана изъяли крупные

партии наркотиков и бриллиантов, контрабандно ввезенных в страну // Азербайджанские известия. - 2012.-19 июля. - №126. - С. 2.

- 54 -

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%AD%2E

http://www.elibrary.az/cgi/irbis64r/cgiirbis_64.exe?LNG=&Z21ID=&I21DBN=DM&P21DBN=DM&S21STN=1&S21REF=3&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=10&S21P01=0&S21P02=1&S21P03=A=&S21STR=%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%AD%2E



341. Гасанова, Ирада. Нужен глобальный подход: в Азербайджане будет под-готовлен проект новой конвенции ООН по борьбе с наркотиками

/ И. Гасанова // Азербайджанские известия.- 2012.-19 июля.- №126.- С.3.

342. Мустафаев, Л. Отчего растет число наркоманов /Л.Мустафаев // Неделя. - 2012.-4 мая. - № 18. - С. 15.

343. Государственный департамент США отметил активность Азербайджана в международных усилиях по борьбе с наркоторговлей // Бакинский

рабочий. - 2012.-10 марта. - № 47. - С. 2.

Əlavələr

“Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının

qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair 2013-2018-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi barədə

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 3-cü

bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram: 1. “Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının

qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair 2013-2018-ci illər üçün Dövlət Proqramı” təsdiq edilsin (əlavə olunur).

2. Bu Sərəncamla təsdiq edilən Dövlət Proqramının həyata keçirilməsinə nəzarət və onun icrası zamanı işlərin müvafiq orqanlarla əlaqələndirilməsi Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasına həvalə edilsin.

3. Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasına tapşırılsın ki, bu Sərəncamla təsdiq edilən Dövlət Proqramının icrası sahəsində görülən işlər barədə ildə bir dəfə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə məlumat təqdim etsin.

- 55 -

4. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin. İlham ƏLİYEV, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Bakı şəhəri, 24 iyun 2013-cü il

№ 2966

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 24 iyun tarixli 2966 nömrəli

Sərəncamı ilə

TƏSDİQ EDİLMİŞDİR

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair 2013-2018-ci

illər üçün

DÖVLƏT PROQRAMI

1. Giriş

Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra dövlət quruculuğu, siyasi, iqtisadi, sosial və başqa sahələrdə gedən inkişaf və aparılan islahatlar narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə problemlərinin həlli üçün cəmiyyətin, dövlətin və qeyri-hökumət təşkilatlarının səylərinin birləşdirilməsini, beynəlxalq əlaqələrin ge -nişləndirilməsini və kompleks mübarizəni zəruri etmişdir.

Narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlıq bu gün dünyanı narahat edən əsas problemlərdən biridir. Bu problem insan cəmiyyətinin mənəvi və əxlaqi dəyərlərinə böyük zərbə vuran, sosial-iqtisadi inkişafa mənfi təsir göstərən, insanların həyat və sağlamlığına ciddi təhlükə yaradan, cinayətkarlığın artmasına səbəb olan amildir. Dünya dövlətləri narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı

- 56 -

mübarizə üsullarını və narkomanlığın müalicəsi metodlarını daha da təkmilləşdirmək sahəsində səylərini durmadan artırırlar.

“Narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1996-cı il 26 avqust tarixli 485 nömrəli Fərmanı ilə, əsas vəzifəsi narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsini təmin etməkdən, bu sahədə dövlət orqanlarının və ictimai birliklərin fəaliyyətini əlaqələndirməkdən ibarət olan Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyası yaradılmış, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə sahəsində dövlətin strateji kursunun əsasları müəyyən edilmişdir. Bu tədbirlərin nəticəsi olaraq ölkəmizdə narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə sahəsində təşkilati-hüquqi, institusional və digər tədbirlər həyata keçirilmişdir.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə sahəsini tənzimləyən hüquqi baza yaradılmış, təkmilləşdirilmiş, onun beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması istiqamətində xeyli iş görülmüşdür.

Bundan başqa, narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə sahəsində geniş tədbirləri özündə ehtiva edən proqramlar - Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2000-ci il 15 iyul tarixli 371 nömrəli Fərmanı ilə “Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və prekursorların qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlığın yayılması ilə mübarizə üzrə Proqram”, 2007-ci il 28 iyun tarixli 2271 nömrəli Sərəncamı ilə “Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlığın yayılması ilə mübarizə üzrə Proqram (2007-2012-ci illər üçün)” təsdiq edilmiş və uğurla həyata keçirilmişdir.

2. Dövlət Proqramının məqsədi

Dövlət Proqramının məqsədi ölkədə narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin

və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı müba-rizənin gücləndirilməsi, antinarkotik təbliğat, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinin və narkomanlığın yayılmasının maarifləndirmə yolu ilə qarşısının alınması, narko-manlığa düçar olmuş şəxslərin müalicə edilməklə sağlam həyata qaytarılması, müalicə-bərpa sahəsindəki fəaliyyətin müasir dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılması, bu sahədə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, cəza tədbirlərinin səmərəliliyinin öyrənilməsi üçün elmi və praktik araşdırmaların aparılması, beynəlxalq əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsindən və digər geniş miqyaslı məsələlərdən ibarətdir.

3. Dövlət Proqramının maliyyələşdirilməsi

Bu Dövlət Proqramının icrası üçün tələb olunan xərclər müvafiq illər üzrə

Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsində aidiyyəti icraçı orqanlar üçün nəzərdə tutulmuş vəsait dairəsində maliyyələşdirilir.

- 57 -

4. Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi üzrə Tədbirlər Planı

Sıra №-si Tədbirin adı İcraçı orqanlar

İcra müddəti

(illər üzrə)

1 2 3 4

4.1. Təşkilati tədbirlər

4.1.1.

"Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekur-sorlarının qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlığın yayılması ilə mübarizə üzrə Proqram (2007-2012-ci illər)"da nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrasının yekunlarının təhlil edilməsi və müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Döv-riyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyası

2013, sentyabr

4.1.2.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekur-sorlarının qanunsuz dövriy-yəsinin və onlardan sui-istifadə hallarının qarşısının alınması ilə əlaqədar aidiyyəti təşkilatların qarşılıqlı əməkdaşlığının güc-ləndirilməsi

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Döv-riyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Daxili İşlər Nazirliyi, Dövlət Təhlükə-sizliyi Xidməti, Ədliyyə Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti[1]

2013-2018

4.1.3.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekurso-rlarının qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizədə müvafiq səlahiyyətli dövlət orqanlarının ehtiyaclarının öyrənilməsi və müəyyən edilmiş çatışmazlıq-ların aradan qaldırılması üçün təkliflər verilməsi

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Döv-riyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu

2013-2018

4.1.4.

Hüquq mühafizə orqanlarının narkotik axtarışı üzrə kinoloji bölmələrinin maddi-texniki təminatının yaxşılaşdırılması

Daxili işlər Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti

2013-2014

4.1.5. Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekur-sorlarının ilkin tədqiqatını və

Daxili İşlər Nazirliyi, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, Səhiyyə

2013-2014

- 58 -

http://www.e-qanun.az/alpidata/framework/data/26/c_f_26071.htm%23_edn1

məhkəmə ekspertizasını aparan laboratoriyaların maddi-texniki təminatının yaxşılaşdırılması

Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti

4.1.6.

Narkotik vasitələrin ekspress analizlərinin aparılması üçün əməkdaşların müvafiq cihaz-larla təmin olunması

Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti

2013-2014

4.1.7.

Aşkar edilmiş narkotik vasitə-lərin növünün, çəkisinin, tərki-binin operativ surətdə müəyyən edilməsi üçün müvafiq bölgə-lərdə laboratoriyalar təşkil edilməsi və onların müasir zəruri avadanlıqla təchiz olun-ması

Daxili İşlər Nazirliyi, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti

2014-2015

4.1.8.

Narkotik vasitələrin və psixo-trop maddələrin ekspertizası zamanı tərkibində aşkar edilən kənar qarışıqların da müayinə-sinin aparılması və bu qarışıq-larda aşkar olunan maddələrin insanın sağlamlığına təsirinin tibbi cəhətdən qiymətləndiril-məsi

Səhiyyə Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

mütəmadi

4.1.9.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekur-sorlarının qaçaqmalçılığının qarşısının alınması məqsədi ilə gömrük nəzarətinin və dövlət sərhədinin mühafizəsinin gücləndirilməsi üçün müvafiq texniki avadanlıq alınması və quraşdırılması

Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti

2013-2014

4.1.10. Narkoloji müəssisələrin tibbi və texniki avadanlıqla, həmçinin ixtisaslı kadrlarla təmin edilməsi

Səhiyyə Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi

mütəmadi

4.1.11.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinin və narkomanlığın yayılmasının qarşısını almaq məqsədi ilə vətəndaşların aktiv fəaliyyət göstərməsi üçün regionlarda etimad telefon-larının yaradılması

şəhər və rayon icra hakimiyyətlərində fəaliyyət göstərən narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə üzrə komissiyalar

2013

4.1.12. Narkotik vasitələrin, psixotrop Ədliyyə Nazirliyi, 2013-

- 59 -

maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi ilə bağlı təyin edilən cəza və cinayət-hüquqi xarakterli digər tədbirlərin effektivliyinin öyrənilməsi məqsədi ilə elmi və praktik araşdırmaların aparılması

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

2015

4.1.13.

Məhkəmələr tərəfindən cəzanın və inzibati həbs tənbeh növünün tətbiqi zamanı barəsində narkomaniyadan məcburi müalicə təyin edilmiş şəxslərin müalicəsinin səmərəliliyinin və effektivliyinin artırılması[2]

Ədliyyə Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi

mütəmadi

4.1.14.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi ilə bağlı cinayətkarlığın son 5 ildə vəziyyətinin, dinamikasının, latentliyinin hərtərəfli təhlil edilməsi və müvafiq tədbirlər görülməsi

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, digər aidiyyəti dövlət orqanları

2013

4.1.15.

Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsi, onların prekursorlarının qanunsuz idxalı, ixracı, tranzit nəqli və istehsalı ilə bağlı vəziyyəti təhlil etməklə müvafiq təkliflər verilməsi

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu

hər rüb

4.1.16.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlığın yayılması ilə bağlı vəziyyət barədə sorğuların keçirilməsi, həmçinin müxtəlif yaş qrupları arasında narkomanlığın yayılma dərəcəsini aşkarlamaq məqsədi ilə sosial araşdırmaların aparılması, nəticələrin ümumiləşdirilməsi və müvafiq təkliflər hazırlanması

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

2013-2018

4.1.17. Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların

Səhiyyə Nazirliyi mütəmadi

- 60 -


prekursorlarının qanuni dövriyyəsi vəziyyətinin öyrənilməsi, yol verilmiş nöqsanların aradan qaldırılması və bu sahəyə ciddi nəzarətin təmin edilməsi

4.1.18.

Hüquq mühafizə orqanları tərəfindən qanunsuz dövriyyədən çıxarılmış güclü təsirə malik narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının mənbəyinin və nümunələrarası əlaqələrinin müəyyən edilməsi məqsədi ilə onların eyniləşdirilməsinin həyata keçirilməsi, xarakterik xüsusiyyətlərinin və kimyəvi xassələrinin (təmizlik dərəcəsinin) qeydiyyatının aparılması

Ədliyyə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti

2013-2018

4.1.19.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığın yayılmasına qarşı mübarizə sahəsində dövlət orqanları ilə aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatları arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi


2013-2018

4.1.20.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığın yayılmasına qarşı mübarizə, həmçinin narkomanların reabilitasiyası sahəsində fəaliyyət göstərən orqanların əməkdaşlarının peşəkarlığının artırılması və təcrübə mübadiləsi məqsədi ilə birgə seminarlar, praktik təlimlər keçirilməsi

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Daxili İşlər Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti, Ədliyyə Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

ildə 2 dəfə

- 61 -

4.1.21.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığın yayılmasına qarşı mübarizəyə həsr olunmuş xarici nəşrlərin aidiyyəti təşkilatların mütəxəssislərinə paylanılması məqsədi ilə əldə edilərək, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupuna göndərilməsi

Xarici işlər Nazirliyi mütəmadi

4.1.22.

Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz hazırlanmasında istifadə oluna bilən prekursorları idxal, istehsal və istifadə edən müəssisə və elmi tədqiqat laboratoriyalarının müvafiq monitorinqi

Səhiyyə Nazirliyi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

mütəmadi

4.1.23.

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının internet saytının təkmilləşdirilməsi


2013

4.1.24.

Proqramda nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrası barədə aidiyyəti nazirlik, komitə və digər təşkilatlar tərəfindən verilən hesabatların ümumiləşdirilərək müzakirə edilməsi üçün Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasına təqdim edilməsi


hər ilin yanvar ayı

4.2. Qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi

4.2.1.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə sahəsini

Nazirlər Kabineti, Daxili İşlər Nazirliyi, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Dövlət Gömrük

2013-2016

- 62 -

tənzimləyən normativ hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsinə dair təkliflər verilməsi

Komitəsi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Ədliyyə Nazirliyi, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, digər aidiyyəti orqanlar

4.2.2.

Yerli özünüidarəetmə orqanlarının mülkiyyətində, həmçinin bitkiçilik üzrə kənd təsərrüfatı fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki və hüquqi şəxslərin icarəsində, istifadəsində və mülkiyyətində olan torpaq sahələrində narkotik tərkibli bitkilərin yabanı inkişafının qarşısını almamağa görə məsuliyyətin müəyyən edilməsi barədə təkliflər verilməsi

Nazirlər Kabineti, Daxili işlər Nazirliyi, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, digər aidiyyəti orqanlar

2013

4.2.3.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi ilə bağlı cinayətlərə, xüsusilə onların qaçaqmalçılığına görə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmuş əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikasına girişinə məhdudiyyət tətbiq edilməsi məqsədi ilə beynəlxalq təcrübəni nəzərə almaqla təkliflər hazırlanması

Nazirlər Kabineti, Daxili İşlər Nazirliyi, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Dövlət Miqrasiya Xidməti, Ədliyyə Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi, digər aidiyyəti orqanlar

2013

4.2.4.

Cəzaçəkmə müəssisələrində cəza çəkən narkoloji xəstə məhkumların məcburi müalicəsinin aparılması qaydalarının hazırlanması barədə təkliflər verilməsi

Nazirlər Kabineti, Ədliyyə Nazirliyi

2013

4.2.5.

inzibati həbs nəzərdə tutan inzibati xəta törətmiş, narkomaniyadan müalicəyə ehtiyacı olan şəxslərin məcburi

Nazirlər Kabineti, Ədliyyə Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi,

2013

- 63 -

müalicəyə cəlb olunması barədə təkliflər verilməsi

4.2.6.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə görə məsuliyyətə cəlb olunmuş şəxslərə qarşı, beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla, preventiv tədbirlərin həyata keçirilməsinə dair müvafiq normativ sənəd hazırlanması

Nazirlər Kabineti, Daxili İşlər Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi

2013-2014

4.2.7.

Narkomanlığa düçar olmuş şəxslərin müalicəsi, reabili-tasiyası və resosializasiyası proqramlarının hazırlanması, bu proqramlar üzrə tədbirlərin geniş şəkildə həyata keçirilməsi mexanizminin yaradılması barədə təkliflər verilməsi

Nazirlər Kabineti, Səhiyyə Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, digər aidiyyəti orqanlar

2013

4.3. Beynəlxalq tədbirlər

4.3.1.

Azərbaycan Respublikasının işğal olunmuş ərazilərində narkotik tərkibli bitkilərin əkil-məsi, onların istehsalı, tranziti, terrorçuluğun maliyyələşdiril-məsi, çirkli pulların yuyulması və onunla əlaqəli digər cinayətkarlıq növlərinin yayıl-ması hallarına beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinin cəlb edilməsi və digər tədbirlərin görülməsi

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Xarici İşlər Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti, Daxili işlər Nazirliyi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Dövlət Gömrük Komitəsi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

mütəmadi

4.3.2.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekur-sorlarının qanunsuz dövriy-yəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə sahəsində beynəlxalq və regional təşkilatlarla, həm-sərhəd və digər dövlətlərlə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi

Xarici İşlər Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti, Ədliyyə Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət

2013-2018

- 64 -

Komissiyasının işçi qrupu

4.3.3.

Narkomanlığın yayılmasının qarşısının alınması istiqamə-tində uğurlu strategiyası olan dövlətlərin təcrübəsi ilə tanış olmaq məqsədi ilə belə döv-lətlərlə əməkdaşlığın geniş-ləndirilməsi

Xarici İşlər Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, Gənclər və İdman Nazirliyi, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Döv-riyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu

2013-2018

4.3.4.

Narkotik vasitələrin qeyri-tibbi qəbulunun profilaktikasının və reabilitasiya işinin səmərəli təşkili məqsədi ilə beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi, təlim materiallarının hazırlanması

Səhiyyə Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

mütəmadi

4.3.5.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsindən əldə edilən pul vəsaitinin və ya digər əmlakın leqallaşdırılmasının aşkarlanması və qarşısının alınması məqsədi ilə aidiyyəti dövlət orqanları ilə maliyyə qurumlarının qarşılıqlı əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi, habelə xarici dövlətlərin müvafiq orqanları ilə qarşılıqlı əməkdaşlığın gücləndirilməsi

Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti, Daxili işlər Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi, digər aidiyyəti orqanlar[3]

2013-2018

4.3.6.

"Narkomanlığa düçar olmuş uşaqların və qadınların ailədə və cəmiyyətdə hüquqlarının müdafiəsi" mövzusunda bey-nəlxalq konfransın keçirilməsi

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, Xarici İşlər Nazirliyi, digər aidiyyəti orqanlar

2014

4.3.7.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinin və narkomanlığın qarşısının alınmasına dair beynəlxalq konfranslarda, seminarlarda və digər tədbirlərdə aidiyyəti dövlət qurumlarının

Daxili İşlər Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti, Səhiyyə Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, Dövlət Gömrük Komitəsi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət

mütəmadi

- 65 -


mütəxəssislərinin iştirakının təmin edilməsi

Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, digər aidiyyəti orqanlar

4.4. Profilaktika, müalicə, reabilitasiya və maarifləndirmə üzrə tədbirlər

4.4.1.

Narkotik vasitələrdən və psixotrop maddələrdən sui-istifadə edən şəxslərin vaxtında aşkar edilməsi, könüllülük prinsipi əsasında müalicəsi və sağlam həyat tərzinə qayta-rılması işinin təşkilində tibb müəssisələrinin, ərazi polis qurumlarının qarşılıqlı əlaqə-lərinin genişləndirilməsi və təkmilləşdirilməsi

Səhiyyə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.2.

Narkotik vasitələrin qeyri-tibbi qəbulunun profilaktikası, belə şəxslərin müalicəsi və reabili-tasiyası istiqamətində müvafiq işlərin görülməsi, həmçinin bu tədbirləri həyata keçirəcək mütəxəssislərin hazırlanması

Səhiyyə Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi

2013-2018

4.4.3.

Narkotik vasitələrdən və psixo-trop maddələrdən sui-istifadə edən şəxslərin müəyyən edil-məsinə kömək məqsədi ilə təhsil, gənclər və idman təşki-latlarının əməkdaşları və vali-deynlər üçün metodik tövsiyə-lərin hazırlanması

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Döv-riyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Səhiyyə Nazir-liyi, Təhsil Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Gənclər və İdman Nazirliyi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilat-larını cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.4.

Narkomanlar, həmçinin QİÇS və digər viruslara yoluxanlar arasında tibbi-gigiyena, təbliğat və maarifləndirmə işinin gücləndirilməsi

Səhiyyə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.5. Narkotik vasitələrdən və Daxili İşlər Nazirliyi, mütəmadi

- 66 -

psixotrop maddələrdən sui-istifadə edən şəxslər arasında aparılan profilaktik tədbirlərin keyfiyyətinin və həmin tədbir-ləri icra edənlərin peşəkar-lığının artırılması

Səhiyyə Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qa-nunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu

4.4.6.

Narkomanlığın zərəri barədə metodik-tədris vəsaitlərinin hazırlanması və elmi tədqiqat işlərinin genişləndirilməsi

Səhiyyə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

mütəmadi

4.4.7.

Narkomanlıq xəstəliyindən azad olan insanların cəmiyyətə inteqrasiyası və məşğulluğunun təmin edilməsi

Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.8.

Cəzaçəkmə müəssisələrində cəza çəkən şəxslər arasında anti-narkotik təbliğat işinin gücləndirilməsi

Ədliyyə Nazirliyi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.9.

Yerli icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən narkomanlığın qarşısının alınması ilə bağlı həyata keçiriləcək tədbirlərə diqqətin artırılması

şəhər və rayon icra hakimiyyətləri

mütəmadi

4.4.10.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsi və onlardan sui-istifadə ilə əlaqədar mübarizənin gücləndirilməsi məqsədi ilə regionlarda müzakirələr aparılması, belə tədbirlərə ictimaiyyət nümayəndələrinin və din xadimlərinin cəlb edilməsi

şəhər və rayon icra hakimiyyətlərində fəaliyyət göstərən narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə üzrə komissiyalar, Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi

mütəmadi

4.4.11.

Narkomanlıqla bağlı hüquqpozmalara meyilli olan yetkinlik yaşına çatmayanların və gənclərin yaşayış yerləri, işlədiyi və təhsil aldığı inzibati ərazilər üzrə yerli icra hakimiyyəti, bələdiyyə, polis orqanları, təhsil işçiləri, əmək kollektivləri və müvafiq komis-siyalar arasında əlaqələrin genişləndirilməsi

yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar, Daxili İşlər Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Gənc-lər və İdman Nazirliyi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi,

mütəmadi

- 67 -

bələdiyyələri cəlb etməklə

4.4.12.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekur-sorlarının qanunsuz dövriy-yəsinə görə məsuliyyətə cəlb olunmuş şəxslərin, o cümlədən yetkinlik yaşına çatmayanların işləri üzrə təhqiqat, ibtidai və məhkəmə istintaqı dövrünü əhatə edən araşdırmalar zamanı belə cinayətlərin törədilməsini doğuran səbəb və şəraitin öyrənilməsi, eləcə də qarşısının alınması üçün tədbirlər görülməsi

Daxili işlər Nazir-liyi, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti, Dövlət Gömrük Komitəsi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Ədliyyə Nazirliyi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi

2013-2018

4.4.13.

Tərkibində narkotik maddələr olan, yabanı halda bitən və qanunsuz əkilən bitkilərin məhv edilməsi, onların vegetasiya dövrü nəzərə alınmaqla qabaqlayıcı tədbirlər görülməsi

Daxili İşlər Nazirliyi, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, şəhər və rayon icra hakimiyyətləri, bələdiyyələri cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.14.

Narkotik tərkibli bitkilərin bitdiyi ərazilərin yer quruluşu planının tərtib edilməsi, onların yayılmasının qarşısının alınması və biosenozdan çıxarılması üçün müvafiq elmi tədqiqat işlərinin aparılması

Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi

2013-2014

4.4.15.

Respublikanın ayrı-ayrı bölgələrində yayılan narkotik tərkibli yabanı bitki növlərinin təyinat monitorinqinin aparılması, bu bitkilərin əkildiyi sahələrin aşkarlanması, yabanı bitən narkotik tərkibli bitkilərin məhv edilməsi məqsədi ilə onların yayılma zonalarında ekspedisiyaların təşkili, belə bitkilərin morfoloji görkəmini əks etdirən tablo və fotoalbomlardan istifadə etməklə onların zərərli xassələrinin təbliği

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, narkomanlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə üzrə şəhər və rayon komissiyaları, bələdiyyələri cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.16. Təhsil müəssisələrində təhsil Narkomanlığa və Narkotik mütəmadi

- 68 -

işçiləri, məktəblilər və tələbələr arasında narkotiklərin insan orqanizminə məhvedici təsiri, törətdiyi sosial bəlalar, erkən müalicənin labüdlüyü, həmçinin narkomanlığın cəmiyyətə və insanların sağlamlığına ziyanı barədə təbliğat aparılması, o cümlədən bu barədə videofilmlərin nümayiş etdirilməsi

Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Təhsil Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

4.4.17.

İxtisasartırma və yenidənhazırlanma institutlarında məktəb psixoloqlarının hazırlığı proqramına narkomanlıq probleminə aid mövzuların daxil edilməsi

Təhsil Nazirliyi mütəmadi

4.4.18.

Narkotiklərdən zərər çəkmiş uşaqların fərdi reabilitasiyasının və cəmiyyətə reinteqrasiyasının həyata keçirilməsi

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, şəhər və rayon icra hakimiyyətlərində fəaliyyət göstərən yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar

2013-2018

4.4.19.

Narkomanlığın cəmiyyətə və insan sağlamlığına ziyanı, bu sahədə görülən tədbirlər və onların nəticələri barədə əhalinin mütəmadi olaraq məlumatlandırılması

Səhiyyə Nazirliyi, Daxili işlər Nazirliyi, Gənclər və İdman Nazirliyi, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu

mütəmadi

4.4.20.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə haqqında qanunvericiliyin müddəalarının və tələblərinin əhaliyə izah edilməsi

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Daxili İşlər Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyi, Milli Televiziya və Radio Şurası, Mətbuat Şurası

mütəmadi

4.4.21. Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı

hər rüb

- 69 -

dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə sahəsində görülən işlərin ictimaiyyətə çatdırılması məqsədi ilə rüblük bülletenlərin hazırlanması

Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu

4.4.22.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin qəbulu və bununla bağlı problemlər haqqında ictimai maarifləndirmə işinin genişləndirilməsi

Milli Televiziya və Radio Şurası, Mətbuat Şurası, Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, digər aidiyyəti orqanlar

mütəmadi

4.4.23.

Narkomanlıqla mübarizə sahəsində maarifləndirmə tədbirlərinin aparılması məqsədi ilə təlimçilər hazırlanması

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasını işçi qrupu, Təhsil Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi

2013-2015

4.4.24.

Şagird və tələbələrin antinarkotik dünyagörüşünün formalaşdırılması məqsədi ilə narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı kütləvi idman yarışlarının keçirilməsi

Təhsil Nazirliyi, Gənclər və İdman Nazirliyi, digər aidiyyəti orqanlar

mütəmadi

4.4.25.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinin və narkomanlığın qarşısının alınması istiqamətində tədbirlərin həyata keçirilməsi, əyani vəsaitlərin hazırlanması


mütəmadi

- 70 -

4.4.26.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə mövzusunda mərkəzi və regional televiziyalarda dəyirmi masalar keçirilməsi, verilişlərin hazırlanması

Milli Televiziya və Radio Şurası, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu

mütəmadi

4.4.27.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə sahəsində aparılan işlər və bu bəlaya düçar olmamağın yolları barədə internet səhifələrində (xüsusilə sosial şəbəkələrdə) təbliğat aparılması

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Daxili İşlər Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, Gənclər və İdman Nazirliyi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.28.

Narkomanlığa qarşı mübarizənin təsirliliyini artırmaq məqsədi ilə kütləvi informasiya vasitələrində bu mövzuda ən yaxşı müəllif yazılarının, televiziya verilişlərinin müsabiqəsinin təşkili və keçirilməsi

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Milli Televiziya və Radio Şurası, Mətbuat Şurası, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

hər il

4.4.29.

Narkomanlıq və onun fəsadları barədə kütləvi informasiya vasitələrində daha dolğun məlumatların, müəllif yazılarının hazırlanması məqsədi ilə narkomanlığın spesifik cəhətləri ilə bağlı jurnalistlər üçün təlim kurslarının təşkili, həmçinin bu kursları aparan təlimçi kadrların hazırlanması

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Milli Televiziya və Radio Şurası, Mətbuat Şurası

2013-2018

- 71 -

4.4.30.

Tanınmış ictimai və din xadimlərinin, incəsənət və idman ustalarının iştirakı ilə mövzuya həsr olunmuş təbliğat xarakterli kütləvi tədbirlərin təşkili

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Gənclər və İdman Nazirliyi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsi

mütəmadi

4.4.31.

Silahlı Qüvvələrdə və Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər silahlı birləşmələrdə həqiqi hərbi xidmət keçənlər, o cümlədən digər qulluqçular arasında narkomanlığın cəmiyyətə və insan sağlamlığına ziyanı barədə təbliğat işinin gücləndirilməsi

Müdafiə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti, Ədliyyə Nazirliyi, Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti, Dövlət Sərhəd Xidməti, Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidməti

mütəmadi

4.4.32.

Şəhər və rayonlarda asudə vaxtın təşkili məsələlərinə diqqətin artırılması, gənclər evlərinin, idman, mədəniyyət, incəsənət müəssisələrinin, ailələrə və uşaqlara dəstək mərkəzlərinin fəaliyyətinin gücləndirilməsi, uşaq və yeniyetmələrin belə müəssisələrə cəlb olunması

Gənclər və İdman Nazirliyi, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.33.

Müasir informasiya texnologiyalarının imkanları və elmi nailiyyətlər nəzərə alınmaqla, sağlam həyat tərzinin təbliği və narkomanlığın ziyanı ilə bağlı məlumatları özündə əks etdirən tədris vəsaitlərinin hazırlanması

Təhsil Nazirliyi, Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi[4]

2013-2018

- 72 -


4.4.34.

Pedaqoqlar, tibb işçiləri, valideynlər və yetkinlik yaşına çatmayanlar üçün narkotik maddələrin qeyri-tibbi istehlakının profilaktikası üzrə yaddaş kitabçalarının, xəbərdarlıq vərəqələrinin və metodik materialların hazırlanması və paylanması

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, Təhsil Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, aidiyyəti qeyri-hökumət təşkilatlarını cəlb etməklə

mütəmadi

4.4.35.

Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizə tədbirlərinin kütləvi informasiya vasitələrində geniş işıqlandırılması, həmçinin bu sahədə maarifləndirmə işlərinin gücləndirilməsi məqsədi ilə çap məhsullarının və sosial roliklərin hazırlanması.

Milli Televiziya və Radio Şurası, Mətbuat Şurası, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupu.

mütəmadi

Qeyd. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinə və Azərbaycan

Respublikasının Baş Prokurorluğuna tövsiyə edilsin ki, bu Dövlət Proqramının 4.1.2, 4.1.12, 4.1.14, 4.1.15, 4.1.20, 4.2.1 - 4.2.7, 4.3.5, 4.3.7, 4.4.12, 4.4.19, 4.4.20, 4.4.22 və 4.4.27-ci yarımbəndlərində nəzərdə tutulmuş tədbirlərin həyata keçirilməsində iştirak etsinlər.

- 73 -

Elektron resurslar

www.ryl.az www.anl.az www.preslib.az www.kitabxana.net https://saglamliq.isim.az/xestelik/606/#x614 www.nes.day.az www.anspress.com www.az www.az wikipedia.org www.civil-soc.org www.hafta-ichi.com www.healthalliance.az www.infanderqisi.com www.mia.qov.az www.mfa.gov.az www.reliablefuture.orq www.sia.az www.sulesy.orq.aze http://deyerler.org www.news.day.az/society/465593.html http://tovuzlular.com/wp-content/uploads/2016/09/Qara-kabus.pdf http://www.clb.az/files/mv/Narkomaniya.pdf http://www.azadinform.az/news/a-147086.html https://az.wikipedia.org/wiki/Narkomaniya http://xezerxeber.az/Web%20TV/61310.html https://www.youtube.com/watch?v=lue5upR-lQU http://www.uvd-mo.gov.by/services/uniptl/un/narkomania/ http://www.uvd-mo.gov.by/services/uniptl/un/narkomania/ http://www.medkirov.ru/site/LSPA2CD95 «Ağ ölüm»ün qara fəsadı- http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=26682 Narkomaniya əsrin bəlasıdır https://www.facebook.com/mekteb142/posts/1725961607658664

- 74 -

http://www.ryl.az/

http://www.anl.az/

http://www.preslib.az/

http://www.kitabxana.net/

https://saglamliq.isim.az/xestelik/606/%23x614

http://www.nes.day.az/

http://www.anspress.com/

http://www.az/

http://www.az/

http://www.civil-soc.org/

http://www.hafta-ichi.com/

http://www.healthalliance.az/

http://www.infanderqisi.com/

http://www.mia.qov.az/

http://www.mfa.gov.az/

http://www.reliablefuture.orq/

http://www.sia.az/

http://www.sulesy.orq.aze/

http://deyerler.org/

http://www.news.day.az/society/465593.html

http://tovuzlular.com/wp-content/uploads/2016/09/Qara-kabus.pdf

http://www.clb.az/files/mv/Narkomaniya.pdf


https://az.wikipedia.org/wiki/Narkomaniya

http://xezerxeber.az/Web%20TV/61310.html

https://www.youtube.com/watch?v=lue5upR-lQU

http://www.uvd-mo.gov.by/services/uniptl/un/narkomania/

http://www.uvd-mo.gov.by/services/uniptl/un/narkomania/

http://www.medkirov.ru/site/LSPA2CD95

http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=26682

https://www.facebook.com/mekteb142/posts/1725961607658664

VİRTUAL SƏRGİ

- 75 -

- 76 -

https://bakimektebleri.edu.az/uploads/news_gallery/144432230756169c031f2b73.83318379.jpg�

https://bakimektebleri.edu.az/uploads/news_gallery/144432230756169c031f2e07.25643059.jpg�

https://bakimektebleri.edu.az/uploads/news_gallery/144432230756169c031f2c47.38322047.jpg�

https://bakimektebleri.edu.az/uploads/news_gallery/144432230756169c031f3324.44108685.jpg�

https://bakimektebleri.edu.az/uploads/news_gallery/144432230756169c031f2ec6.35998147.jpg�

https://bakimektebleri.edu.az/uploads/news_gallery/144432230756169c031f2fd5.95859496.jpg�

- 77 -

https://bakimektebleri.edu.az/uploads/news_gallery/144432230756169c031f3169.37071441.jpg�

- 78 -

- 79 -

Ünvan:

AZ 1065, Yasamal rayonu, Bakı şəhəri N.Nərimanov küç., 203

URL: www.ryl.az

[email protected]

Əlaqə telefonları:

(+994 012) 538 02 47 538 54 57

- 80 -

mailto:ryl.az@ma�

Documents

Metodik-biblioqrafik vəsait- Narkomaniyanın yayılması millətin sağlam həyat tərzi üçün təhlükə törədir. - Narkotik maddələrin qəbul edilməsi ilə insan fiziki və