Metody badań naukowych w zarządzaniu. 

Część 2

Prof. dr hab. Stanisław Nowosielski 

Podejścia metodologiczne• W badaniach przyjmuje się sekwencję: Podejście               procedura             metoda              techniki.Podejścia badawcze są następujące:• Idiograficzne • Nomotetyczne• Kompleksowe (hybrydowe) 

Żadne z nich nie jest uniwersalne, jedynie słuszne i poprawne. Wybór konkretnej zależy od teorii przyjmowanej przez badacza oraz celów badawczych.

Procedura ‐ sposób organizowania procesu pozyskiwania , przetwarzania i integrowania informacji.

Metody badań – podejmowane czynności badawcze dla pozyskania niezbędnych informacji.

Techniki badań – uszczegółowione metody, konkretne narzędzia.   Źródło: S. Chełpa, Metody badań problematyki kadrowej, w: T. Listwan (red.),  

Zarządzanie kadrami, C.H.Beck, Warszawa 2002, s. 350 , 359. 

Podejście idiograficzne • Ma zastosowanie wówczas, gdy przedmiotem badania mają być 

zjawiska, które ze swej natury niełatwo poddają się uogólnianiu. • Badacz nastawia się  na wyczerpujący opis pojedynczych zjawisk, 

ich niepowtarzalność i wyjątkowość ( od 4 do 10) , wraz z próbą uchwycenia tych zdarzeń zewnętrznych, które mogłyby te zjawiska kształtować, zmieniać jakościowo. 

• Prowadzone badania ma charakter indywidualny. Badaniu mogą zostać poddane także liczne przypadki, z tym że są one traktowane jako fenomeny. Dlatego też podlegają oddzielnej, pogłębionej analizie, która może tworzyć podwaliny uogólnień, ale formułowanych z dużą ostrożnością.

• Typową procedurą dla badań idiograficznych jest studium przypadku. Możliwe metody i techniki przedstawia tabela. 

Źródło: S. Chełpa, Metody badan problematyki kadrowej, w: T. Listwan (red.),  Zarządzanie kadrami, C.H.Beck, Warszawa 2002, s. 350 i n. 

Podejście Procedura Metoda TechnikiIdiograficzne

Studium przypadku

Analiza dokumentacji 

• Analiza wygłoszonych przemówień

• Analiza sprawozdań z zebrań, narad

Obserwacja • jawna, ukryta, fotograficznaWywiad • biograficzny (eksplorujący drogę 

życiową)• zogniskowany wywiad grupowy

Świadectwo innych osób

• analiza opinii służbowych , referencje, 

• analiza  opinii klientów

Testy projekcyjne 

• obrazkowy test frustracji Saula Rosenzweiga (rozpoznanie stylu reagowania w stresie)

• grafologia (diagnoza osobowości)

Źródło: S. Chełpa, Metody badan problematyki kadrowej, op cit. s. 359 i n. 

Podejście nomotetyczne • Zmierza do ustalenia uniwersalnych reguł i prawidłowości 

rządzących badanymi zjawiskami. • Ważny jest tu charakter próby badawczej. Są one losowe i 

nielosowe • Próba losowa to zachowanie właściwości populacji. Uzyskane 

rezultaty badań można uogólnić na całą populację.• Próba celowa – dobór uczestników badań na podstawie arbitralnie, 

subiektywnie  wyznaczonych kryteriów. Wnioski z badań są prawomocne tylko dla populacji zbliżonej pod kątem znaczących własności do próby poddanej badaniu. Inaczej nazywana próba ekspercka. 

• Próba  okolicznościowa ‐ tworzą ją osoby (podmioty) łatwo dostępne (np. studenci jako reprezentanci firm , w których pracują). 

• Próba  kwotowa – tu chce się uzyskać maksymalne podobieństwo do populacji wyjściowej przyjmując np. procentowe udziały poszczególnych grup w próbce, takie jakie są w całej populacji. 

1. S. Chełpa, Metody badan problematyki kadrowej, op.cit. s. 352, 360.2. Chava Frankfort‐Nachmias, David Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych.  

Wydawnictwo Zysk i S‐ka, Poznań 2001

Podejście Procedura Metoda TechnikiNomotetyczne 

Lustracja  Arkusze samoobserwacji 

• Analiza zachowań w sytuacjachtrudnych

• Arkusze samooceny kwalifikacji i zachowań zawodowych 

Obserwacja  • Obserwacja ukryta i uczestnicząca 

Wywiad • Wywiad ustrukturyzowany(przygotowane zawczasu i powtarzane pytania)

Eksperyment Eksperyment laboratoryjny

• Całkowicie regulowane przez badacza tworzenie warunków w jakich występuje zjawisko

Eksperyment terenowy

• Przebiega w warunkach naturalnych

Źródło: S. Chełpa, Metody badan problematyki kadrowej, op cit. s. 360  

Podejście kompleksowe • Dla zachowania relatywizmu badawczego zaleca się podejście 

mieszane. Kombinacja podejścia idiograficznego i nomotetycznego.  

• Pozyskiwanie danych w sposób idiograficzny i nomotetyczny, a następnie ich integrowanie (przeliczanie) w sposób typowy dla procedury nomotetycznej, z wykorzystaniem narzędzi statystycznych. 

• Inne mieszane podejście to triangulacja. Do opisania danego obiektu używa się więcej niż jednego punktu odniesienia.

• Wyróżniamy triangulację źródeł danych, teoretyczną i badawczą, oraz triangulację metod i technik badawczych. 

Źródło: S. Chełpa, Metody badan problematyki kadrowej, op cit.,  s. 357‐8 . 

Metody badań ‐ wymagania

Metody badawcze dobieramy tak, aby: • umożliwiły skuteczne rozwiązanie podjętego problemu 

naukowego; • nadawały się do zastosowania na wybranym terenie badań; • zapewniały jednoznaczną weryfikację hipotez roboczych. Wybrane metody powinny zapewnić: • obiektywność (niezależność od okoliczności oraz osoby 

badacza); • rzetelność (powtarzalność – podobny wynik w podobnych 

warunkach); • trafność (mierzą to co my chcemy – wyniki nie budzą 

wątpliwości). Więcej: S. Chełpa, Metody badan problematyki kadrowej, op cit. 

s. 363 i n.   

Podział metod badawczych

• Metody  badawcze do zbierania danych

• Ilościowe,

• Jakościowe.

• Metody badawcze do  analizy danych

• metody analizy niezależności,

• metody analizy zależności (asocjacji),

• metody analizy współzależności.

Metody ilościowe i jakościowe • Metody ilościowe służą przede wszystkim mierzeniu zjawisk, 

procesów (zakresu występowania). Dostarczają odpowiedzi na pytania o to: ile, jak często, w jakiej proporcji, jakiej wielkości itp. zachodzą badane zjawiska czy przebiegają procesy? Są to m.in. ankiety, sondaże, analiza korelacji (badanie siły i kierunku związków pomiędzy badanymi wielkościami)

• Metody jakościowe ‐metody badawcze , w których nie określa się parametrów liczbowych (określanych za to w metodach ilościowych), charakteryzujących badane zjawisko lub obiekt badań. Występują  w socjologii, teorii  organizacji, psychologii. Są to m.in. : wywiady, obserwacje, eksperymenty, badania terenowe. 

• Metody jakościowe (czyli nie ilościowe) odpowiadają  na pytanie "dlaczego" w większym stopniu niż na pytanie "ile". 

Metody ilościowe i jakościowe• Metody ilościowe zaleca się do badań z podejściem 

nomotetycznym. • Metody jakościowe opierają się na założeniu, że do badania 

niektórych problemów lepiej nadają się pogłębione analizy mniejszej liczby przypadków, niż powierzchowne dużej (są one głównie na użytek podejścia  idiograficznego).

• Niekiedy badania metodami ilościowymi poprzedzane są przez badania metodami jakościowymi. 

• Dobrym przykładem na metodę jakościową jest chemiczna analiza jakościowa ,  w której określa się jedynie występowanie (w granicach mierzalności danej metody badań) lub brak jakiegoś składnika w mieszaninie. Zasadniczo różni się ona od chemicznej analizy ilościowej, w której określana jest liczbowo zawartość tego składnika (metoda ilościowa) .

• http://pl.wikipedia.org/wiki/Metody_jako%C5%9Bciowe(17.05.2011)

Metody i techniki zbierania danych pierwotnych

• Obserwacja: bezpośrednia, pośrednia, jawna, ukryta,uczestnicząca, nieuczestnicząca

• Wywiady :  bezpośredni ( osobisty, telefoniczny,pogłębiony, zogniskowany )

• Ankieta (anonimowe i jawne, czyli imienne),• Metody projekcyjne: test skojarzeń słownych, test

uzupełnień zdań, test rysunkowy, test akceptacjiproduktów, test akceptacji ceny, test koniunktury,

• Metody heurystyczne (twórczego myślenia): burzamózgów, metoda delficka, metoda ocen ekspertów.

Metody analizy danych (wtórnych)

• Analiza treści polega na badaniu zapisanych w książkach, dokumentach, raportach itp. różnych myśli, przekazów, komunikatów. 

• Analizy statystyczne danych wtórnych (metody statystyczne, wykorzystywane przy porządkowaniu danych naukowych dotyczących określonego procesu: ustalanie  średnich lub odchyleń w uporządkowanej liczbie przypadków oraz określanie  korelacji (współzależności) dwu lub więcej zmiennych)

• Analizy opisowe danych wtórnych (metoda badania dokumentów, metoda analizy i krytyki piśmiennictwa).

Obserwacja • Obserwacja (od łac. observatio – oglądanie czegoś) – to 

celowa czynność, polegająca na planowym i systematycznympostrzeganiu badanego obiektu, zdarzenia, procesów oraz zjawisk, a także gromadzeniu i interpretowaniu spostrzeżeń.

• Obserwacja wchodzi w skład wielu metod badawczych.• Są różne formy obserwacji: • uczestnicząca i bierna (aktywny i bierny udział obserwatora w 

procesie, który jest przedmiotem obserwacji), • ukryta i jawna (obserwowany obiekt nie zdaje lub zdaje sobie sprawe z 

tego, że jest obserwowany)• fotograficzna (w sposób ciągły)  i wyrywkowa (okresowo). 

• Więcej: S. Chełpa, Metody badan problematyki kadrowej, op. cit. s. 366 .   • http://pl.wikipedia.org/wiki/Obserwacja_(metoda_badawcza)

• Odmiana obserwacji czynnej• Celowe wprowadzenie do procesu poznania czynnika 

eksperymentalnego (zmienna niezależna) i obserwowanie zmian. • Konieczne jest wyodrębnienie  badanego  zjawiska, obiektu  od 

niekontrolowanych czynników ubocznych• Jest stosowana przy badaniu zjawisk powtarzających, się w 

warunkach podobnych• Nie ma możliwości prowadzenia eksperymentu nad zjawiskami 

indywidualnymi i niepowtarzalnymi.• Eksperymenty naukowe dzieli się  na:• naturalne – terenowe (obserwacja procesu w warunkach 

rzeczywistych)• laboratoryjne (w warunkach sztucznych, umożliwiają one swobodne 

manipulowanie zmiennymi biorącymi udział w badaniu)

http://pl.wikipedia.org/wiki/Metoda_eksperymentalna

Metoda eksperymentalna

Wywiad

• Wywiad jest rozmową, ukierunkowaną na ściśle określony cele badawczy, dla uzyskania określonego zestawu informacji.

• Różne są formy wywiadu:

• Wywiad bezpośredni ( osobisty, indywidualny),

• Wywiad telefoniczny

• Wywiad swobodny lub ustrukturyzowany (wg listy pytań)

• Wywiad zogniskowany ( focus group) ‐ forma rejestrowanej dyskusji 8‐12 osób pod kierunkiem moderatora na podstawie przygotowanego scenariusza.

• Wywiad interwencyjny i diagnostyczny

• Więcej: S. Chełpa, Metody badan problematyki kadrowej, op. cit. s. 366 i n.

Metoda ankietowa

• Ankieta jest metodą, w której zadawanie pytań i udzielanie odpowiedzi odbywa się w formie pisemnej.

• Nie ma zazwyczaj bezpośredniego kontaktu między badającym a respondentem. 

• Ważne jest aby respondent udzielał samodzielnie odpowiedzi, bez sugestii tzw. osób trzecich. 

• Różne są techniki ankiet: środowiskowa, pocztowa, prasowa, radiowo‐telewizyjna, internetowa. Wybór konkretnej zależy od postawionego celu badawczego. 

• Każda technika ma swoje zalety i wady.

• Bardzo ważne jest, aby poprawnie skonstruować ankietę.

Więcej: S. Chełpa, Metody badan problematyki kadrowej, op. cit. s. 370‐371 . 

Ankieta środowiskowa• Najbardziej przydatna i najczęściej stosowana w badaniach 

naukowych. • Polega na rozprowadzeniu przez ankietera kwestionariuszy 

wśród respondentów znajdujących się w jednym miejscu z prośbą o doraźne wypełnienie i bezpośredni ich zwrot.

• Ankiety służą do gromadzenia materiałów o charakterze ilościowym. 

• Cechy: – pozwalają poznać w krótkim czasie opinii dużej liczby osób, – wymagają małego nakładu pracy, – są tanie i szybkie, – wątpliwości budzi wiarygodność opinii. 

Badania terenowe

• Wszelkiego rodzaju badania z zakresu nauk społecznych, w których badacz "rusza zza biurka" i przeprowadza swój projekt w analizowanej społeczności.

• Badania terenowe teoretycznie mogą obejmować także metody ilościowe, w praktyce są pojęciem używanym przede wszystkim przez naukowców stosujących metody jakościowe.

• W badaniach terenowych powszechnie używa się takich metod badawczych jak:

• Obserwacja, w szczególności obserwacja uczestnicząca • Wywiad swobodny

http://pl.wikipedia.org/wiki/Badania_terenowe

• Analizuje się dokumenty opracowywane i przechowywane przez przedsiębiorstwa czy instytucje. 

• Dokumenty (np. schematy organizacyjne, regulaminy, instrukcje, raporty i sprawozdania) odzwierciedlają rzeczywistą działalność i  efekty danej jednostki.

• W ten sposób można dotrzeć  do przyczyn, skutków i warunków leżących u podstaw różnych decyzji i działań czy też zachowań ludzkich. 

• Ze względu na ograniczoną niekiedy wiarygodność danych zawartych w dokumentach, metodę należy uzupełniać innymi technikami badawczymi.

Metoda badania dokumentów

• Statystyczne gromadzenie faktów i informacji o zjawiskach, procesach i obiektach badanych oraz dynamice ich rozwoju. 

• Umożliwia statystyczny opis i sprzyja wyjaśnieniu pewnych zjawisk masowych.

• Liczebność badanej (reprezentatywnej) grupy zależy od możliwości badającego, stosowanych technik oraz założonego stopnia dokładności. 

• W badaniach sondażowych najczęściej występujące techniki to: wywiad, ankieta i analiza dokumentów. 

http://pl.wikipedia.org/wiki/Metoda_sonda%C5%BCu_diagnostyczneg

Metoda sondażu diagnostycznego

Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa(źródłowej)

• Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa albo analiza krytycznajako metoda jest stosowana do prac naukowych i badań innych naukowców 1]. 

• Jest metodą stosowaną powszechnie w nauce . Powstają dzięki niej publikacje oparte nie na badaniach własnych, lecz na pracach i badaniach cudzych.

• Elementy tej metody są stosowane również w innych badaniach; istotą metody jest przystosowanie nowego problemu do wiedzy dotychczasowej, a więc niezbędnym etapem jest analiza i krytyka literatury przedmiotu.

• Józef Pieter, Ogólna metodologia pracy naukowej, Ossolineum, Wrocław 1967. 

• Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/Analiza_krytyczna”

Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa• Metodę tą praktycznie musi zastosować każdy, kto chce 

napisać pracę naukową. • Jej istota polega na wyłonieniu i przystosowaniu nowego 

problemu do wiedzy już istniejącej (dotychczasowej).• Dokonuje się tego za pomocą analizy i krytyki literatury 

badanego przedmiotu (tematu). • Chodzi o wykazanie na ile nowy problem jest inny (oryginalny) 

od dotychczasowego stanu wiedzy na ten temat. • Jakie są różnice, podobieństwa, związki, zależności, istotne 

cechy w znanych teoriach naukowych, w hipotezach, założeniach badawczych, ideach działania, w przekonaniach, w poglądach na wartości i w ogóle na wiarygodność badanej rzeczywistości do aktualnej wiedzy i praktyki działania.

Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa• Rezultaty badań oparte na tej metodzie prowadzą do ważnych 

odkryć dotyczących działalności i dzieł twórczych.• Niejednokrotnie wnoszą całkiem nowe rozwiązania lub też korygują 

funkcjonujące błędnie poglądy i teorie. • Jest to metoda specyficzna dla każdej nauki, a w naukach 

humanistycznych i ekonomicznych zajmuje szczególne miejsce i w badaniach odgrywa wiodącą rolę.

• Pochodną tej metody jest tak zwana metoda porównawcza. Jej celem jest stwierdzenie zależności jednych zjawisk, procesów, obiektów od drugich. 

• Można za jej pomocą ustalić  wpływ jednego rozwiązania na drugie, na przykład jednej koncepcji organizacyjnej na inną, lub też jednej teorii na drugą. Można mierzyć  związki zachodzące między zjawiskami ekonomicznymi oraz wykrywania prawidłowości w zachowaniu się podmiotów gospodarczych (analiza ekonomiczna)

• Adamkiewicz‐Drwiłło H.G., Współczesna metodologia nauk ekonomicznych, Dom Organizatora, Toruń 2008.

• Chava Frankfort‐Nachmias, David Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych.  Wydawnictwo Zysk i S‐ka, Poznań 2001

• Chełpa S., Metody badań problematyki kadrowej [w:] Listwan T. (red.), Zarządzanie kadrami, C.H.Beck. Warszawa 2002.

• Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1999.

• Pocztowski A., Miś A., Analiza zasobów ludzkich w organizacji, Kraków 2000. 

• Mynarski S., Metody ilościowe i jakościowe badań rynkowych i marketingowych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie , http://www.statsoft.pl/czytelnia/marketing/metodyilosciowe.html(17.05.2011)

• http://pl.wikipedia.org/wiki/Metody_jako%C5%9Bciowe• http://pl.wikipedia.org/wiki/Analiza_krytyczna”

Literatura wykorzystana