Fotogrâfijas, dokumentâlo filmu kadri, rakstîtâs vçs-tules un atklâtnes, daþâdas dâvinâtas lietas, piederîgostâsti – tâs visas ir liecîbas, ar kuru palîdzîbu uzzinâmpar cilvçkiem un ðo nozîmîgo mirkli mûsu valsts

dzîvç – republikas proklamçðanu. Ðoreiz pastâstîsim par kâdreizçjâ meþaparcnie-ka finansista Jâòa Rozenberga dzîves gaitu un relikvijâm, ko tagad rûpîgi glabâviòa mazdçla – sporta þurnâlista Edvîna Dâvidsona ìimenç.

Lûk, mûsu acu priekðâ ðogad jau tik bieþi daudzinâtâ vienîgâ fotogrâfija. Tajâatrodams arî Jâòa Rozenberga vîriðíîgais stâvs, tikai uzreiz jâteic, ka viòð nebija de-putâts, tâdçï stâv galda otrâ pusç – pirmajâ Goda viesu rindâ. Savukârt 1930. gadakinohronikâ, kurâ dokumentçts 1918. gada 18. novembra «atkârtojums» Ziemeï-blâzmâ – tur tika uzaicinâti tie paði deputâti un Goda viesi un arî tâpat sasçdinâti, –te Jânis Rozenbergs redzams ðajâ Goda viesu pirmajâ rindâ, un tuviniekiem tagad ir

«brînumaini skatîties, kâ cilvçki atdzîvojas». No ðî svinîgâ saieta kâ dârga piemi-òa tiek glabâta tur dâvinâtâ kafijas tasîte, ko speciâli ðim notikumam darinâjusifirma «Troffimof» – balta porcelâna, rotâta ar sarkanbaltsarkanu karoga stan-dartu, trim zelta zvaigznçm un uzrakstu: «Tehwzemei un brihwihbai». Savu-laik zinâmu apstâkïu dçï ðis dârgums tika noslçpts dziïi zemç, tagad stâv godavietâ mazdçla mâjâ. � 6. lpp.

Mirklis pie neatkarîbas ðûpuïa

Viïa

Rîd

zeni

eka

foto

. Rîg

as v

çstu

res

un k

uìni

ecîb

as m

uzej

s. I

lgva

ra G

rado

vska

fot

orep

rodu

kcija

3

LATVIJAI – 90 MEÞAPARKS LAIKU LOKOS LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS� no 1. lpp.

Ïoti smaga burtiskâ nozîmç ir kâda cita relikvija, ko Ed-vîns man râda, pacçlis ar abâm rokâm. Tas ir ïoti vecs, lielsfotogrâfiju albûms. Biezais vâks ïoti grezns, pârklâts ar perla-mutra emaljas inkrustâcijâm, centrâ sudrabota vâze ar zie-diem un putniòiem. Arî lapas iekðâ neparasti biezas, ar îpa-ðâm «ligzdiòâm» fotogrâfiju ievietoðanai, turklât rotâjumskatrai lapai atðíirîgs – smalks izðuvums, iespçjams, japâòustilâ. Fotogrâfijas, ko man tagad uz laiku uztic redakcijas va-jadzîbâm, arî ir uz bieza kartona. Tolaik vectçvs strâdâjis Hi-potçku bankâ un daudzreiz esot braucis darba uzdevumâ uzârzemçm – uz Vâciju, Holandi, Beïìiju. Varbût no turienespârvests ðis albûms. Tepat lîdzâs vçl kâds vçstures liecinieks –«Pçterburgas Avîzes» stingrâ iesçjumâ.

Lîdz valsts dibinâðanas aktîvistu rindâm Jâòa Rozenber-ga ceïð ritçjis, ðíiet, likumsakarîgi. Tçvs Dâvis Rozenbergsbija muiþas dârznieks. Jau tçva mâjâs Vidriþos ìimenç valdî-ja ïoti izteikts tautiskums un inteliìence. Dçls Jânis devâsmâcîties uz Rîgu, pçc tam uz Pçterburgu un atgriezâs Rîgâjau kâ diplomçts finansists. Tieksme pçc izglîtîbas papildinâ-jâs ar interesi par teâtra mâkslu un turpinâjâs Rîgas Latvieðubiedrîbas teâtra studijâ pie Âdolfa Alunâna. Te draugu pulkâlîdz ar jaunajiem aktieriem Bertu Rûmnieci, Jûliju Skaidrîtiun Aleksi Mierlauku bija arî Katrîne Grâvis, kas vçlâk kïuvapar Jâòa Rozenberga dzîves draugu. Ar Alunâna rakstîto untulkoto lugu un kupleju uzvedumiem aktieri brauca zirgupajûgos pa Latviju, modinot tautu latviskajam garam unsavas nâcijas apziòai, aicinot atbrîvoties no vâciskâs un krie-viskâs ietekmes.

Rozenbergu ìimenç auga divas meitas – Austra Irçna unVelta Çrika. Vecâkajai meitai par krusttçvu kïuva ìimenesdraugs Aleksis Mierlauks. Austras dçls Edvîns vçl tagad atce-ras stâstus par omulîgo «buèonkuli» – ðâdu mîlîgu iesaukukrusttçvam devuði bçrni. Mierlauks jokojies ne tikai ar bçr-niem. Reiz teâtra izbraukumâ laukos Rozenbergs piesaulîtçiesnaudies un Aleksis, zinâdams, ka Jânis ïoti baidîjies no

èûskâm, ieslidinâjis ðim kabatâ zalkti. Izbîlis, protams, bijispamatîgs, jo èûska paliek èûska, kaut arî tikai zalktis.

Katrîne un Jânis dzîvoja Rîgâ, Karlînas (tag. Miera) unAnnas ielu stûrî. Tur mâcîbu laikâ dzîvojuðas arî radiniekuSkujiòu trîs meitas, nâkamâs dzejnieces – Austra, Rûta unHerta, bet draugu pulkâ bieþi viesojuðies gan jau pieminç-tie aktieri, gan arî gleznotâjs Janis Rozentâls (Jâòa treðâspakâpes brâlçns), Rûdolfs Blaumanis, Pâvils Rozîtis, reþi-sors Kârlis Brîvnieks. Mâju Meþaparkâ, Siguldas prospektâ14, Rozenbergi uzbûvçja 1930. gadâ pçc J. Levana pro-jekta.

Jaunstrâvnieku idejas, kas jau virmoja Rîgâ, inteliìencesgaisotne, daþâdas tikðanâs veicinâja domu par valstiskumanepiecieðamîbu, un draugiem no kultûras «lauka» pievie-nojâs arî finansists Jânis Rozenbergs. Viòa pamatdarbavieta tolaik bija Hipotçku banka. Kad, izvçrtçjot notiku-mus Krievijâ apvçrsuma laikâ, arî Latvijâ sâka domât parvalsts uzbûvi, ðîs idejas iniciatori uzaicinâja finansistu JâniRozenbergu izstrâdât Satversmei valsts ekonomikas princi-pus – par budþetu un tâ sadalîjumu, par Saeimas sistçmu.Katrîne Rozenberga par ðo periodu stâstîjusi, ka Jânis ðouzdevumu pildîjis ar neparastu fanâtismu, reizçm bijisprom dienâm un naktîm. Mâjâs ieskrçjis tikai apmainîtbalto kreklu un «tauriòu». Starp citu, viòam bijis ïoti glîts,kaligrâfisks rokraksts, viòu lûguði rakstît daþâdus apsveiku-mus. Par politiku gan viòð jau no paða sâkuma izteicis savunostâju: «Politikâ es nelîdîðu, jo redzu, ka pat vistuvâkiedraugi reizçm savu intereðu labad gatavi nodot ideâlus. Esredzu, ka sâk veidoties savtîguma iedîgïi.»

Tâdçï, lûk, kâdreizçjais meþaparcnieks Jânis Rozenbergsðajâ vienîgajâ fotogrâfijâ Latvijas dzimðanas dienâ bija nevisdeputâtu pulkâ, bet Goda viesu pirmajâ rindâ. Un tomçr ðo-dien mçs varam bût lepni un pateicîgi par viòa ieguldîjumumûsu valsts tapðanâ.

Biruta Bernacka

2

Kopîgais Meþaparka iedzîvotâjastâþs man vçl nav sasniedzis gadsimtaceturksni. Taèu liktenim labpaticis,ka tas pats pârcirsts divos atseviðíosposmos ar garu 55 gadu atstarpi. Ðisapstâklis ïauj salîdzinât pirmskaraMeþaparka dzîves ainas ar to, kas vç-rojams mûsu dienâs. Gan jâatzîst, kaðâds pagâtnes un tagadnes noriðu sa-lîdzinâjums nevar dot necik objektî-vu vçrtçjumu, jo toreiz visu uztvçruar bçrna un pusaudþa acîm, turpre-tim par tagadni viedokïi veidojassirmgalvja apziòâ.

Mûsu ìimene uz Meþaparku pâr-cçlâs no pilsçtas centra 1931.gadavçlâ rudenî, kad amatnieki mâjuvienâ gadâ bija uzcçluði no pamatiemlîdz apdzîvoðanai nepiecieðamam mi-nimumam. Ìimenes galva – manstçvs tolaik bija departamenta direk-tors Tautas labklâjîbas ministrijâ.Man bija 6 gadi, bet trîs brâïi – parmani jaunâki, kam turpmâkajosgados pievienojâs divas mâsas. Vasa-ras mçneðus arvien mâte ar bçrniempavadîja kaut kur laukos, tâdçïpirmskara Meþaparks bieþâk atmiòâsaglabâjies saistîbâ ar sniegu, betnekad ar karstu vasaras tveici.

Meþaparka dzîves pirmais posmsman noslçdzâs daþas dienas pirmstraìiskajâm izsûtîðanâm 1941. gada

jûnijâ. Biju ticis galâ ar kârtçjiem mâ-cîbu gada noslçguma eksâmeniemun priecîgu prâtu ar velosipçdudevos uz dzimto vietu Vecpiebalgaspusç, kur jau agrâk bija ieradusiesmâte ar brâïiem un mâsâm. Visa pa-lielâ ìimene nekad vairs pilnâ skaitâmûsu Meþaparka mâjâ neatgriezâs.Lîdz bçgïu gaitu iesâkumam 1944.gada rudenî vecâki ar maniem brâ-ïiem un mâsâm nodzîvoja Kurzemç,kur jau agrâk tçvs bija nopircis un at-jaunojis ûdensdzirnavas. Es gan karalaikâ turpinâju skolas gaitas Rîgâ, betdzîvot nâcâs pie radiniekiem Pârdau-gavâ.

Otrais Meþaparka dzîves posmskopîgi ar mûþa draugu Leonorumums iesâkâs 1996. gada Ziemas-svçtku vakarâ, kad bija noslçdziesvisai garais un birokrâtiskais paðvaldî-bas valdîjumâ nokïuvuðâ nekustamâîpaðuma privatizâcijas process, kadmâjvietas bija ieguvuði mûsu mâjâpadomju varas gados iemitinâtie unkad veiksmîgi bija pabeigts visu iekð-telpu kapitâlais remonts.

Celtnes un cilvçkiPçc tik ilga starplaika atgrieþoties

kâdreizçjâ dzîvesvietâ, daudz kasðíiet radikâli pârmainîjies, bet daudz

kas saglabâjies nemainîgs. Ielas unprospekti tie paði, çkas gandrîz visastâs paðas, ja neskaita daþas kara dar-bîbâ izgaisuðâs un virkni no jaunauzcelto, galvenokârt agrâkâs apbû-ves ârmalâs. Visai vçtrains Meþapar-ka çku atjaunoðanas process vçro-jams tieði pçdçjos desmit gados. Jâ-atzîst, ka Meþaparks ir atplaucisjaunâ krâðòumâ. Tûlît pçc neatkarî-bas atjaunoðanas dominçja çkas arnolupuðu krâsojumu, piedrazotas te-ritorijas ar izlauzîtiem þogiem. Vai-rums ielu bija asfaltçtas jau padomjuvaras gados. Tâs kontrastçja arpirmskara stâvokli, kad asfaltçts bijatikai Meþa prospekts, arî Koknesesprospekts, bet citur asfalts manâmstikai fragmentâri. Daþas ðíçrsielasbija klâtas ar metalurìijas atlikumaproduktiem – tâdâm akmens ra-dzçm, kurâs varçja pamanît vçl pametâliskai dzîslai. Pat dzirkstis ðíîlâs,jâtniekiem palaiþot savus vadâmosrikðos. Mûsu Siguldas prospektu au-tomaðînas daudz neapgrûtinâja. Bie-þâk parâdîjâs pa smagajam ormanimar malkas vezumu, un tad daþkârtnepietika ar skaïiem uzmundrinâju-miem vilcçjam un pâtagas ðvîkstoòu,bet kuèierim paðam nâcâs likt plecupie ores, lai piekrautais vezums ripo-tu pa irdeno smilðu pamatni. Rude-

TOREIZ UN TAGAD

òos parâdîjâs arî Rîgas apkârtneszemnieku rati ar kartupeïu maisiem.Taèu jebkurâ laikâ viss prospekts bijarotaïâm un sporta spçlçm atvçrta te-ritorija.

Diemþçl trûkst salîdzinâðanai pie-mçrotu statistikas datu par Meþaparkaiedzîvotâjiem: etniskâ piederîba, vecu-ma sadalîjums, sociâlais stâvoklis. Ie-spaids ir tâds, ka mûsu «pilsçta prieþusilâ» tagad ir retâk apdzîvota nekâ to-reiz. Îpaði izjûtams ir padsmitniekutrûkums. Bieþâk redzami bçrni rati-òos un pie rokas vedamie. Tiesa gan –20. septembrî svçtkos pa Stokholmasielu mazie velosipçdisti drasçja visaibraði.

Taèu man jâsamierinâs ar rûgtu re-alitâti – no maniem kâdreizçjiem rota-ïu un sportoðanas partneriem un jau-nîbas draugiem Meþaparkâ vairs navneviena. Kâda daïa aizklîdusi visos pa-saules vçjos, bet vairums sagûlies pç-dçjâ dusâ. Risinâdams denacionalizâ-cijas problçmas vçl sastapos ar daþukâdreizçjo kaimiòu. Ður tur tâlumâjau vçl kâds ir, bet ne ðeit. Tas izliekasparadoksâli, ka Meþaparkâ ir mazpirmskara namîpaðnieku atvaðu, kautarî ir relatîvi daudz îpaðumu, kas visusðos pârmaiòu laikus bijuði privâtâ pâr-valdîjumâ.

Ielas un satiksmeNespçju samierinâties ar laika gaitâ

pârveidotajiem ielu nosaukumiem.Pagâjuðâ gadsimta sâkumâ nosauku-mu dabûja Dancigas un Ðtetînes iela.Ðajâ apstâklî nav apstrîdama vâcu kul-tûras starpniecîba. Vai politiskâs izmai-òas Eiropas kartç pçc Otrâ pasauleskara nekavçjoties jâatspoguïo ar ielunosaukumu maiòu? – Mums taèu jo-projâm ir Tçrbatas iela. Nav gadîjiesdzirdçt, ka «darbaïaudis» bûtu piepra-sîjuði Tartu ielu. Bez tam lîdzskaòu«gd» un «ðè» savienojums mûsu valo-dâ ir grûti izrunâjams un vârdu sâku-mâ nav sastopams.

Manuprât, no Èiekurkalna pusesMeþaparkâ nepiedienîgi lauþas iekðâpadomju reþîma dzejas un prozas«tribûni»: M. Naikovska (Íempe), M.E. Zilbers (Sudrabu Edþus) un A. Ab-zalone (Sakse). Pirmajiem diviem armûsu dârzu pilsçtu nav bijis nekâdasakara. Sakse gan te dzîvojusi kâdulaiku, taèu viòas ðíiru cîòas pârsâtinâtâdaiïrade un padomju reþîma sabiedris-kâ darbîba negrezno mûsu rajonu.

Netrûkst spoþâku rakstnieku undzejnieku, kas daþâdos savas dzîvesposmos ir bijuði cieði saistîti ar Meþa-parku un kuru vârdi vçl nav iekïuvuði

pilsçtas ielu sarakstos, piemçram, Rei-nis Kaudzîte, Kârlis Skalbe, JânisJaunsudrabiòð, Pâvils Rozîtis, ÂdolfsErss u. c. Virkne izcilu mâkslas, zinât-nes, kultûras un militâro darbiniekusavus labâkos dzîves gadus ir pavadîju-ði tieði ðeit. Viòu vârdi ir viegli atroda-mi Saulcerîtes Vieses monogrâfijâ parMeþaparku.

Meþaparkam, kâ jau «guïamista-bu» rajonam, visos laikmetos aktuâlsir satiksmes jautâjums – nokïûðana uzpilsçtas centru. Tagad gandrîz katraisevi cienoðai ìimenei ir vismaz vienaautomaðîna. Reta ir tâda mâja, kurânav neviena transporta lîdzekïa. Toreizbiju vien pamanîjis, ka ar vieglo auto-mobili uz darbu vizinâja ministru Vl.Rubuli no Stokholmas ielas, galvaspil-sçtas lielvecâko R. Liepiòu no Stende-ra ielas, savukârt mûsu tuvu kaimiòuA. Auziòu – uz mâju. Man bija ie-spaids, ka visi pârçjie, profesorus, pulk-veþus, direktorus un veikalniekus ie-skaitot, izmantoja toreizçjo sabiedris-ko transportu. Tas bija tas pats 11. lîni-jas tramvajs, kas trîsdesmito gadu vidûizmainîja savu marðrutu, ar lîdzîgiembraukðanas intervâliem kâ tagad, ganar krietni îsâkiem un skaïâkiem vago-niem, bet vçlâkajâs vakara stundâs mâ-jupbraucçjus apkalpodams ilgâk nekâpatlaban.

Taèu apgalvojumu par tâ laika sa-biedriskâ transporta pârâkumu pârpaðreizçjo pilnîbâ apstiprina toreizçjâ22. autobusa lînija, ko izmantoja dau-dzi meþaparcnieki. Lînijas marðrutulaika gaitâ gan vairâkkârt nedaudz iz-mainîja, bet pçdçjos pirmskara gadosto var salîdzinât ar 3. trolejbusu, tâlâkturpinot pa Meþa prospektu un Ezer-malas ielu lîdz Saulesdârzam. Tas tadnu bija stabils satiksmes lîdzeklis arnormâliem kustîbas intervâliem, kasâtrâk nekâ pusstundâ bez jebkâdaspârsçðanâs aizveda uz skolu un ar kovçl pçc pusnakts varçja atgriezties nosarîkojumiem pilsçtas centrâ. Paðreizç-jais 48. marðruta autobuss nav 22. lî-nijas aizstâjçjs. Atliek pavçrot tâ pasa-þierus. Braucot cauri Meþaparkam, ie-kâpçju un izkâpçju nav daudz. Viss lie-lais vairums ir tranzîta pasaþieri. Meþa-parka iemîtniekiem vairâk ir vajadzîgalaba satiksme ar Rîgas centru, nevis sa-vienojums ar Purvciemu un Pïavnie-kiem. Bez tam kustîbas intervâli var-bût gan kaut cik atbilst strâdâjoðo vçl-mei, bet skolçnu un pensionâru vaja-dzîbâm nepavisam – dienas vidû stun-das laikâ tikai viens reiss, vakaros pçdç-jâ tûre jau pirms desmitiem. Iespç-jams, ka no visiem Meþaparka iedzîvo-tâjiem tieði skolçni un sirmgalvji ir vis-vairâk ieinteresçtie sabiedriskâ trans-porta attîstîbâ, kamçr turpinâsiesRîgas centra ielu tâlâka piesâtinâðana arindividuâlo autotransportu. Diemþçlpaðreiz novçrojamâs tendences nevieðoptimismu nâkotnç par satiksmes uz-labojumiem Meþaparkâ.

Leonids Roze,Latvijas Nacionâlo karavîru biedrîbas

priekðsçdçtâja vietnieks

Dzimis 1925.gada 20. maijâ Cir-stu pagastâ. Mâcîjies Rîgas Franèu li-cejâ (1934-1943), beidzis J. Raiòa va-kara vidusskolu (1947). 1944. g. mo-bilizçts, diençjis latvieðu aviâcijas vie-nîbâ, smagi ievainots galvâ. Bijis

dzelzceïa lînijas remontstrâdnieks(1943-1944), teâtra butafors (1946-1947), aparâtu bûves tehniskâskontroles meistars un inþenieris(1952-1957). Studçjis astronomijuLVU Fizikas un matemâtikas fakul-tâtç (1947-1952). Universitâtes As-tronomijas observatorijas zinâtnis-kais lîdzstrâdnieks (1957-1992). Ie-guvis zinâtòu kandidâta grâdu (Mas-kavas VU, 1969), Dr.phys. (1992).Valsts emeritçtais zinâtnieks (2006).Rakstîjis par zinâtnes vçstures, astro-nomijas un sabiedriski politiskiemjautâjumiem. Tagad Latvijas Nacio-nâlo karavîru biedrîbas priekðsçdçtâjavietnieks (kopð 1997. gada).

2008. gads

Ar brâïiem un vecâko mâsu: Izolde (2 gadi),

Normunds (1930-1940), Raimonds (4 gadi),

Sigurds (6 gadi), Leonids (9 gadi)

Par autoru

Pirms trim gadiem publicçju rak-stu «Latvija 1990 – 2005», kurâ Lat-vijas attîstîbu raksturoju èetriem vâr-diem: nacionâlisms, noslâòoðanâs, ei-ropeizâcija un aizbraukðana. Tolaikðie procesi likâs zîmîgâkie starp sim-tiem citu noriðu.

Pagâjuði trîs gadi, un jâmeklçjauni atslçgvârdi, kas atspoguïo laikukopð 2005. gada un sasaucas ar ie-priekðçjâm tendencçm. Manuprât, tieir – augðupeja, krîze un atbildîbaskopradîðana. Tad izveidojas septiòuvârdu virkne, kas raksturo divdesmitgadus Latvijas vçsturç: nacionâlisms –noslâòoðanâs – eiropeizâcija – migrâ-cija – augðupeja – krîze – atbildîbaskopradîðana (1. attçls). Ðie procesi irsummâras attîstîbas lînijas, kas izrietno privatizâcijas, liberalizâcijas, struk-turâlâm reformâm. Tie ir vispârçjitâdâ ziòâ, ka skar sabiedrîbu kopumâun ietekmç katra cilvçka dzîvi. Tie irredzamie un jûtamie procesi, kuri at-stâj ilgtermiòa sekas sabiedrîbâ.

Nacionâlisms bija 1990. gadu sâ-kuma kopîgâ pieredze. Tas iedvesmo-ja neatkarîbas atjaunoðanu, valsts celt-niecîbu, identitâti, vçlmi tikt pamanî-tiem pasaulç. Nacionâlisms bija pçdç-jâ kopîgâ lielâ ideoloìija, kas jopro-jâm atraþojas, piemçram – pçc neat-karîbas dzimuðâs paaudzes patrio-tisms Dziesmu svçtkos, iesakòotîbasidejas ekonomikâ u.tml. Latvijâ na-cionâlismam ir ziemeïniecisks raksturs– tas nav bijis karojoðs, bet veiksmîgisadzîvojis ar tolerances un integrâcijasidejâm.

Noslâòoðanâs. 1990. gadu vidusnâca ar nevienlîdzîbas pieaugumu sa-biedrîbâ. Noslâòoðanâs bija ekonomi-kas liberalizâcijas, privatizâcijas un tir-gus attiecîbu ievieðanas tûlîtçjâs sekas.Vçl nenobrieduðajam uzòçmîbasgaram bija jâiztur privatizâcijas ne-skaidrîbas, likumu un valsts institûcijuvâjums, bet ârçjâ vidç jâsastopas arglobâlâs ekonomikas skaudro spçku –jâkonkurç uz nelîdzvçrtîgiem pama-tiem. Sâkumâ izdzîvoja un uzplaukastiprâkie, attapîgâkie, arî negodîgâkie,kuri piedalîjâs tumðâs afçrâs. Tirguspirmais iespaids uz sabiedrîbu bijanevis labklâjîbas pieaugums, bet ne-

vienlîdzîbas izplatîðanâs. Deviòdesmi-to gadu nogales pçtîjumi atklâja sa-biedrîbas dezintegrâciju – ilgstoðobezdarbu, nabadzîbu, lauku atpalicî-bu, ienâkumu samazinâðanos atsevið-íâs grupâs, etnisko ðíelðanos un at-sveðinâðanos no valsts. Sabiedrîba itkâ salûza – veiksme koncentrçjâs iero-beþotâ ïauþu grupâ, bet veidojâs arîlielas atstumtâs grupas. Tomçr, patei-coties atvçrtai izglîtîbas sistçmai uneiropeiski orientçtai politikai, sociâlâsrobeþas tika noturçtas atvçrtas. Arînevienlîdzîbas apstâkïos neviens ne-varçja bût tik varens, lai aizcirstu dur-vis citiem.

Eiropeizâcija. Tad nâca jaunatûkstoðgade ar domâm par Eiropu.Latvija centâs kïût par Eiropas Savie-nîbas (ES) dalîbvalsti. Iestâðanâs peri-ods bija nepârtraukts politikas, liku-mu un uzòçmçjdarbîbas uzlaboðanaslaiks, tâds kâ nacionâls pavasaris. Ie-stâðanâs sarunas un Eiropas Komisijasprogresa ziòojumi darbojâs kâ ârçjs

uzraugs un iekðçjs cenzors – ministri-jas, saimniecîbas nozares, uzòçmumi,projektu îstenotâji sekoja, vai «izpildakritçrijus», «atbilst prasîbâm», «sa-sniedz standartus». Likumdoðanas sa-kârtoðana un jauno uzòçmumu mo-dernizâcija bija svarîgâkie procesi, kaslika pamatus turpmâkajam uzplauku-mam. Taèu pçc iestâðanâs ES 2004.gadâ valsts pârvaldes jomâ iestâjâspçkðòs atslâbums. Vairs it kâ nebijaârçjâ uzrauga, bija pazudis arî mçríis.

Uzplaukums. Politiskâ un sociâlâmobilizâcija, kas pavadîja iestâðanosES, atjaunoja cilvçkos ticîbu un vairo-ja Latvijas ârçjo reputâciju – investoriðeit saskatîja izaugsmes izredzes unpeïòas iespçjas. Vietçjie mediji ziòojapar starptautisko kredîtreitingu aìen-tûru paaugstinâtajiem punktiem Lat-vijai. Dalîba ES, atjaunotâ ticîba unârvalstu investîcijas bija trîs vaïi, uzkuriem balstîjâs Latvijas augðupeja2004.-2007. gadâ – straujâkais iekð-zemes kopprodukta pieaugums Eiro-pâ, valsts budþeta dubultoðanâs ik patrim gadiem, jaunu automaðînu plûs-ma uz Latviju, kreditçðanas bums,algas pielikumi par 30 un vairâk pro-centiem gadâ. � 6. lpp.

4 5

LATVIJAI – 90 MEÞAPARKS LAIKU LOKOS LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

Raksta Dzintra Opse-Janavano Studio City

Dienvidkalifornijâ:

«Faktiski esmu «Rîgas bçrns» –dzîvojâm Rîgâ un Latviju 1944.gadâ arî atstâjâm no Rîgas. Meþa-parkâ pavadîjâm vairâkas vasaraslaikâ no l937. lîdz l944. gadam,kâdreiz arî nedçïas nogales manaskrustmâtes – mammas mâsas Alek-sandras Lucs mâjâ Mâtera ielâ 9.Siguldas prospektâ, mammas brâïamâjâ, tikai ciemojâmies.

Manas atmiòas par Meþaparkuir epizodiskas un daïçji miglainas,bet pozitîvas, jo varçju daudz kodarît, ko nevarçju Rîgâ, kur dzîvo-jâm dzîvoklî. Bez lielâ dârza apmâju ar burvîgu dâliju dobi priek-ðâ, tieði mâjai pretî bija meþiòð, kurvarçja skraidît un spçlçties. Manamâsîca Inâra Lucs un viòas labâkâdraudzene Lolita Muskats no kai-miòu mâjas bija 13- l4 gadus vecasun manâs acîs «jaunkundzes», kuºuglaunâs kleitas un izdarîbas bija koapbrînot un apskaust. Atceros arîlaiku, kad krustmâtes mâjâ dzîvojaKârlis Skalbe. Nav atmiòâ, ka viòðbûtu man kâdreiz pievçrsis uzma-nîbu, bet viòa dçls gan mums bijarotaïu biedrs.

Pirmâs reizes ciemojos Latvijâl977. un l979. gadâ. 1979. gadâ«pa kluso» biju pirmo reizi Meþa-parkâ, jo gribçjâs redzçt, kâdas iz-skatâs radu mâjas. Abas atstâja ïotinospiedoðu iespaidu – nolaistas,nekoptas.

Pçdçjos gados arî esmu bijusidzimtenç daudzas reizes. Gribasredzçt savâm acîm dzîvi Latvijâ, kâtâ veidojas kopð neatkarîbas atjau-noðanas, satikt radus, draugus, pa-ziòas, apciemot un redzçt citas vie-tas, par ko bija daudz dzirdçts novecâkiem, skolotâjiem un lasîts grâ-matâs. Rîgu atstâjot, biju bijusitikai Meþaparkâ un Jûrmalâ, lai-kam kâdu reizi arî Ogrç.

Manas pârdomas par Latvijas90. dzimðanas dienu îsumâ ir ðâdas:gribçtos, lai ðîs svinîbas nebûtutikai âriðíîgas, piesvaidîtas sauk-ïiem, bet liktu dziïi un nopietni pa-domât, pirmkârt, par pagâtni –mûsu tautas sâpîgo un grûto vçstu-ri, par garîgo spçku un apòçmîbu,ar kâdu ðî mazâ tauta ir pârcietusiapspiestîbas laikus un izcînîjusi sevvietu brîvo, neatkarîgo valstu vidû.Otrkârt, par nâkotni – kas mûsutautai jâdara, lai tâs labklâjîba tur-pinâtu augt, lai Latvijas tçla negatî-vie aspekti (korupcija, patmîlîba,nevienprâtîba utt.) izzustu. Parvisu vairâk gribçtos, ka nebûtu mçsun viòi vai mçs un jûs, bet tikai mçs– gan ðeit, ârzemçs, gan Latvijâ.»

MEÞAPARKA BÇRNI PASAULÇLatvija 1990 – 2008

1. attçls

2008. gada 19. martâ Meþaparka Attîstîbas biedrîba (turpmâk – MAB)vçrsâs pie Korupcijas novçrðanas un apkaroðanas biroja (turpmâk – KNAB) arlûgumu izskatît, cik likumîga un valsts interesçm atbilstoða ir lîdz ðim Izglîtî-bas un zinâtnes ministrijas (turpmâk – IZM) valdîjumâ esoðâs, par tautas zie-dotiem lîdzekïiem valsts îpaðumam iegâdâtâs teritorijas Rîgâ, Ezermalas ielâ24/26 (bijuðais Saulesdârzs) daïas (gruntsgabalu 01000842043 un01000840011) nodoðana privatizâcijai.

MAB 14 lappuðu garâ vçstulç ir saòçmusi KNAB pârbaudes rezultâtu.Sekojoðais ir pârbaudes rezultâtu kopsavilkums, bet pilns teksts ir pie-ejams MAB mâjas lapâ www.mezaparks.eu

Galvenie KNAB secinâjumi ir ðâdi:Latvieðu izglîtîbas biedrîbai lîdz 1940. gadam piederçja nekustamais

îpaðums Ezermalas ielâ 26, 84. grupa, Nr. 40, tagadçjie zemes gabali:1) Ezermalas ielâ 24/26, Rîgâ, kadastra Nr.0100 084 0040;2) Ezermalas ielâ 24/26, Rîgâ, kadastra Nr.0100 084 2091;3) Ezermalas ielâ 24/26, Rîgâ, kadastra Nr.0100 084 2043; 4) A.Sakses ielâ 21, Rîgâ, kadastra Nr.0100 084 2040.

Latvieðu izglîtîbas biedrîba 1913. gada 31. oktobrî nekustamo îpaðu-mu Rîgas pilsçtâ Ezermalas ielâ 26, 84. grupa, gruntsgabals Nr. 40 iegâ-dâjâs par Latvijas sabiedrîbas saziedotajiem lîdzekïiem, lai izveidotuparku «Saulesdârzs». Parks bija paredzçts latviskâs kultûras kopðanai, jau-natnes izglîtîbai un sportam un dârzu varçja izîrçt arî citu biedrîbu pasâ-kumiem, taèu parka uzdevums bija nevis peïòas gûðana, bet tautas izglî-toðana. Savukârt, saskaòâ ar Latvieðu izglîtîbas biedrîbas statûtiem, bied-rîbas mçríis bija rûpçties par latvieðu tautas izglîtîbu un kultûras attîstî-bu, mâcot un audzinot jaunatni un izplatot tautâ derîgas zinâðanas unparaþas.

Sabiedriskâ labuma organizâciju likuma 17. panta otrâ daïa noteic, ka,ja sabiedriskâ labuma organizâcijas mantu nevar nodot saskaòâ ar ðâpanta pirmo daïu, tâ piekrît valstij un valsts to izmanto pçc iespçjas saska-òâ ar sabiedriskâs labuma organizâcijas statûtos norâdîtajiem mçríiem.Tieslietu ministrija paskaidro, ka îpaðuma tiesîbas iepriekð uz Latvieðu iz-glîtîbas biedrîbas 1913. gadâ piederoðo nekustamo îpaðumu Rîgâ, Ezer-malas ielâ 24/26 (grupa 84, grunts 40), varçja atjaunot normatîvajosaktos noteiktajâ kârtîbâ, taèu Izglîtîbas un zinâtnes ministrija iepriekðminçtâs tiesîbas nav realizçjusi.

Saistîbâ ar Saulesdârza daïas nodoðanu privatizâcijai Finansu ministri-ja ir sniegusi savu atzinumu par to, ka minçtais zemes gabals nav nepie-cieðams valsts pârvaldes funkciju veikðanai, un tai paðâ laikâ Finanðu mi-nistrija ir devusi savu piekriðanu zemes gabala iegâdei Meþaparkâ no pri-vâtpersonâm Valsts ieòçmuma dienesta çkas bûvniecîbai.

Òemot vçrâ sabiedrîbas intereses un Rîgas domes komiteju priekðliku-mus, kâ arî saskaòâ ar Meþaparka Attîstîbas biedrîbas, Sabiedrîbas par at-klâtîbu «Delna», Latvijas Mazpulku organizâcijas un Rîgas vides centraAgenda 21 izteiktajiem ierosinâjumiem, 2002. gada 7. maijâ tika pie-òemts Rîgas domes lçmums Nr. 1268 «Par lûgumu nodot Rîgas paðval-dîbas îpaðumâ bijuðâ Saulesdârza teritorijâ esoðos valsts nekustamos îpa-ðumus». Finanðu ministrija un IZM neatbalstîja Rîgas domes 2002. gada7. maija lçmumu Nr. 1268 par objekta nodoðanu Rîgas pilsçtas paðvaldî-bas îpaðumâ bez atlîdzîbas.

IZM informçja, ka saskaòâ ar Finanðu departamenta 2008. gada 1.augusta vçstuli SIA «Íeizarmeþs» kopçjais parâds uz 2008. gada 10. jûli-ju par nekustamâ îpaðuma Ezermalas ielâ 24/26, Rîgâ, nomu sastâda54 416,35 Ls.

Valsts kultûras pieminekïu aizsardzîbas inspekcija norâda, ka zemesgabals Ezermalas ielâ 24/26 ir valsts nozîmes pilsçtbûvniecîbas piemi-nekïa «Meþaparks» daïa un lîdz ar to uz ðo objektu attiecâmi normatîvieakti, kas regulç pilsçtbûvniecîbas pieminekïu saglabâðanu un apsaimnie-koðanu. Valsts kultûras pieminekïu aizsardzîbas inspekcija informç, ka:

– teritorijas parka un bijuðâs Grâves muiþas çku uzturçðana neatbilstlabiem kultûras pieminekïa pârvaldîbas un saglabâðanas principiem;

– kopð 2000. gada vairâku teritorijâ esoðo vçsturisko çku (bij. Muiþasdârznieka mâja un koka paviljons; dzîvojamâ un saimniecîbas çka) tehnis-kais stâvoklis ir pasliktinâjies, izòemot pirms tam neizmantotâs Grâvesmuiþas dzîvojamâ mâja;

– Grâves muiþas parks nav pietiekami kopts, ar smago tehniku bojâtazemsedze, centrâlâs alejas malâ nozâìçts koks, ...teritorija piegruþota untajâ novietoti transportlîdzekïi. � 17. lpp.

Redzeslokâ – SaulesdârzsMâra Celle: – Pazîstu vairâkus

savas paaudzes cilvçkus (dzimuði ap-mçram no 1920. lîdz 1940. gadam),kuºi pirms kaºa dzîvoja Meþaparkâ,bet 1944. gada rudenî kopâ ar ìime-nçm devâs bçgïu gaitâs uz Rietu-miem. No ðiem kâdreizçjiem bçr-niem un jaunieðiem pa îstam Meþa-parkâ vçl nav atgriezies neviens.

Man izdevâs sazinâties ar daïu noðiem «Meþaparka bçrniem». Eslûdzu viòus pastâstît savas atmiòaspar bçrnîbu Meþaparkâ, par to, kâdasattiecîbas viòiem vçlâk dzîvç bijuðasar Meþaparku un kâdas ir viòu pâr-domas Latvijas valsts neatkarîbas pa-sludinâðanas 90. jubilejas sakarâ.

Lasiet ðos stâstîjumus arî mûsuavîzes 5., 7., 9., 11., 15., 21. lpp.

MEÞAPARKABÇRNI PASAULÇ

Raksta Dr. Andris Ritmanisno Dienvidkalifornijas,

kâdreiz no Kokneses prospekta:«Par manas ìimenes skaisto

mâju, no kurienes varçja redzçt Íîð-ezeru, Zooloìiskâ dârza lauvu krâti-òus un 11. tramvaja galapunktu,neko nevçlos stâstît, jo «neparedzç-tas», ne pârâk priecîgas lietas negri-bu cilât. Mûsu ìimenes mâja diem-þçl vairs manai ìimenei nepie-der.Man no tâs tomçr palikuðas vis-skaistâkâs vçlâs bçrnîbas un jaunîbasatmiòas, ko nekad neaizmirsîðu.

Dzîvîte daþreiz neiegrozâs tâ, kâbija iecerçts un plânots...

Protams, ikreiz, kad apciemojamLatviju, es nostaigâju mûsu mâjaigarâm. Pçdçjâ ciemoðanâs reizç tikuieaicinâts iekðâ un pacienâts armanis pirms daudz gadiem stâdîtâsâbeles «balto dzidro» âbolu. Mansvienîgais prieks ir, ka ðodien tai mâjâdzîvo latvieði, kas ir to izremontçju-ði un skaisti sakopuði.

Latviju esam apciemojuði, sâkotar 1964. gadu. Toreiz vçl dzîvi bijamanas sievas Magitas vecâki undaudz mûsu tuvinieku. Gadu plûs-mâ viòi aizgâjuði aizsaulç, bet Meþa-parka priedes vçl arvien ðalc, lepnipaceltâm galvâm.

Lai tikpat lepna bûtu mûsu Tçv-zemes jaunâ paaudze, lai tâ nekadneaizmirstu, ka bût latvietim ir netikai pienâkums, bet arî liels iegu-vums. Lai arî durvis uz pasauli ir ðo-dien plaði atvçrtas, nekur nebûs tiksilti un jauki kâ paðiem savâ zemîtç.Lai visi, tâpat kâ mçs, kas esam tâluno Latvijas, ik gadu 18. novembrîdziedâtu un lûgtu: «Dievs, svçtîLatviju!» un «Palîdzi, Dievs, visailatvieðu tautai!».»

MEÞAPARKA BÇRNI PASAULÇ

6 7

LATVIJAI – 90 MEÞAPARKS LAIKU LOKOS LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS� no 5. lpp.

Dzîve jûtami gâja uz augðu, un cilvçki iejutâs jauncel-smes dalîbnieku lomâ, vispirms viòi mâcîjâs patçrçt. 2006.gada Jaungada uzrunâ ministru prezidents teica: «Mumspriekðâ ir septiòi treknie gadi.» Un ïaudis viòam ticçja, jotas saskançja ar viòu cerîbâm.

Aizbraukðana. Bet âtrâk, nekâ pienâca treknie gadi unlabumi atkausçja nosaluðâs sirdis, bija sâcies masveidîgs aiz-braukðanas process. Iestâðanâs ES izrâdîjâs arî darbaspçkaemigrâcijas slûþu atvçrðana. 2005. gada aptaujâs 75% jau-nieðu solîjâs pamest Latviju, bet 2008. gadâ kopçjais noLatvijas aizbraukuðo cilvçku skaits sasniedz simt tûkstoðus.Visintensîvâkie migrâcijas gadi bija 2004.-2006., kad pro-jâm devâs veseliem ciemiem, ìimençm un klasçm. Latvieðidevâs celt citu zemju labklâjîbu, un liela daïa izgaisa tautasdzîvajam spçkam. Viòus nevadîja tikai ekonomiskâ motivâ-cija, bet ir arî krîzes pieredze un sarûgtinâjums, neapzinâtavçlme atriebties valstij par pârdzîvoto pazemojumu. Lielâkâdaïa migrantu ir prasmîgi un uzòçmîgi cilvçki, kuri grib pa-âtrinât savas personîgâs labklâjîbas sasniegðanu un nav mierâar ðeit pastâvoðajâm nebûðanâm. Taèu, sekojot labklâjîbasvilinâjumam, viòi kïûst par cilvçkkapitâlu bez dzimtenes.

Migrâcija ir jauna sociâla pieredze, kas atsedz nepilnî-bas Latvijas ekonomiskajâ un sociâlajâ sistçmâ un atspogu-ïo pârmaiòas indivîda attiecîbâs ar valsti. Vairs nav nepiecie-ðams dzîvot vienâ zemç, lai apmierinâtu visas vajadzîbas, irpat izdevîgi kombinçt valstis, dzîvesvietas un lojalitâtes, at-karîbâ no darba iespçjâm, dzîves izmaksâm, veselîbas pa-kalpojumu pieejamîbas, iepirkðanâs çrtîbâm un citâm vçl-mçm. Migrâcija atspoguïo arî patçrniecîbas ideoloìiju. Ar-vien vairâk cilvçku ir pârliecinâti, ka indivîdam ir tiesîbas uzlabâkas dzîves izvçli transnacionâlâ lîmenî. Dzimtene, pil-sonîba ðâdos apstâkïos kïûst novecojuði jçdzieni, kamçrkâda globalizâcijas krîze nav atgâdinâjusi par iesakòotîbaspriekðrocîbâm.

Krîze. Paðreiz sabiedrîbas kopçjo noskaòojumu pauþvârds «krîze». 2008. gadâ ekonomiskâs augsmes temps irnokrities lîdz daþiem procentiem, pesimisti runâ par recesi-ju, optimisti – pârstrukturçðanos. Lîdzðinçjâ augsme, kasbija balstîta uz naudas aizòemðanos un tûlîtçju tçrçðanu ne-produktîvâs patçriòa nozarçs, tâdâs kâ mazumtirdzniecîba,mâjokïi, izklaide, prestiþa mantas, gan spçja uzburt skaistasdzîves ilûziju, taèu nebija noturîga. Augsmes skurbulî cil-vçki zaudçja modrîbu, bet valdîba aizmirsa parûpçties parnepiecieðamîbu nepârtraukti uzturçt Latvijas iekðçjo pievil-cîbu, kas var balstîties tikai uz produktîvu ekonomiku.Tomçr mçs vçl neesam kïuvuði par norieta nâciju. Mûsuidentitâtei vçl nevajag piekarinât segvârdu «rieteklis».Runas par krîzi drîzâk ir pârejoðs þargons, nevis dziïâka sa-jûta. Latvijas summârais attîstîbas rezultâts joprojâm ir pâr-steidzoðs un iespaidîgs, un sabiedrîbâ arvien ir jûtama jaun-celsmes dzirksts.

Nâkotne. Raksturotie pârmaiòu procesi – nacionâ-lisms, noslâòoðanâs, eiropeizâcija, migrâcija, uzplaukumsun krîze nav beiguðies, tie turpinâs mainîtâs formâs un aratðíirîgu intensitâti. Bet kâda tendence varçtu raksturotLatvijas turpmâko attîstîbu? Skatiens pârkâpj iespçjamâ ro-beþas un ietiecas neiespçjamajâ.

Atbildîbas kopradîðana. Kâpçc tuvâko gadu galvenaisprocess Latvijâ nevarçtu bût atbildîbas kopradîðana? Tirgusarvien ir spçcîgs, bet tikpat lielâ mçrâ kâ tas rada labumus,tas rada arî vilðanos. Neviens neliedz sapòot par kaut kovairâk un nâkotnç raudzîties ideâlisma acîm. Arvien mazâkmûsdienâs ir tâdu problçmu, kuras var atrisinât tikai indivi-duâli. To paðu var teikt par iespçju izmantoðanu. Kad esampieredzçjuði, kâ individuâlâ brîvîba izveido rîcîbspçju, nâ-kamâ pakâpe attîstîbas filozofijâ varçtu bût atziòa par kop-radîðanas spçku. Tad ekonomikâ un sociâlajâ sfçrâ varçtuiedzîvinât idejas par sadarbîbu, sociâlo kapitâlu, rast risinâ-jumu draudîgâm krîzçm, kas briest enerìçtikâ, ekoloìijâun citur. Mçs dzîvojam laikâ, ko varçtu nosaukt par pamo-ðanos no globalizâcijas. Liberâlisms, kas to sekmçja, izietno modes. Daþâdas krîzes – degvielas cenu kâpums, augo-

ðâs pârtikas cenas, klimata draudi, briestoðie reìionâliekonflikti – modina mûs no globalizâcijas sapòa (murga),un mçs jûtam, ka visam ir jâmainâs – ekonomikai jâkïûstekoloìiskai, raþoðanai – zinâtòietilpîgai, pârtikai – veselîgai,dzîvesveidam – ilgtspçjîgam, politikai – atbildîgai, sabiedrî-bai – saliedçtai. Globalizçtajiem tirgiem bûs jâsaðaurinâs unjâatgûst kâda daïa iesakòotîbas un vietçjîbas. Neviens noðiem mçríiem nav sasniedzams individuâli, jo visi mûsdie-nu jautâjumi prasa kolektîvus risinâjumus. Pat atkritumuðíiroðana nav domâjama bez kolektîvas piepûles. Attîstîbadzimst indivîda dzîlçs, bet tâ nâk arî no kolektîvâ gara, janav viena no abiem, attîstîba klibo.

Kopradîðana paredz nozaru, teritoriâlo, sociâlo unkompetences barjeru pârvarçðanu un uzdevumu kopîgu ri-sinâðanu. Tai vajadzçtu balstîties uz sociâli akceptçjamâmidejâm, citâdi tâ nonâk pretrunâ ar ilgtspçjas mçríiem.Kopradîðanai vajadzîgas trîs lietas: cilvçku un organizâcijusadarbîba (vçlme sadarboties, praktiskâ rîcîba), sadarbîbasinstitucionalizâcija (kopîgas normas, zinâðanas, vçrtîbas,atbalsts) un sociâlais kapitâls (savstarpçjâ uzticçðanâs, kon-takti). Nevienâ no ðiem aspektiem Latvija nav pasaules lîde-ru vidû, drîzâk starp atpalicçjiem. Viskonkurçtspçjîgâkâsekonomikas pasaulç un augstâkie tautas attîstîbas râdîtâji –ienâkumi, veselîba, izglîtîba – ir ziemeïvalstîs, kur ir arîaugstâkie sociâlâ kapitâla – sadarbîbas, uzticçðanâs râdîtâji.Dânijâ nav hidroelektrostaciju, bet ir biogâzes stacijas unvçja turbînas, un viòi pârstrâdâ biodegvielâ Latvijâ audzç-tos graudus. Dzîves kvalitâtes, enerìçtiskâs neatkarîbas, sa-biedrîbas saliedçtîbas ziòâ dâòi jûtas daudz droðâki un har-moniskâki nekâ mçs Latvijâ, jo viòi ðo sajûtu ir kopradîjuði.

Tomçr neesmu droðs par kolektîvo risinâjumu un ko-pradîðanas izredzçm Latvijâ. Nacionâlâ mçrogâ tâ ðíietgandrîz utopija. Pçdçjâ gada notikumi – lietussargu mani-festâcijas, referendumi, varas krîze, politiíu kriðana Gaz-prom skâvienos radîjuði jautâjumu, kâpçc intereðu grupasnevar izveidot vienotu diskusiju, rîcîbas un atbildîbas plat-formu, uz kuras pamata veidot kolektîvus risinâjumus?Augstâkâ varas elite ne visai izprot ðo domas gaitu. Daudzticamâka ir kopradîðanas iespçjamîba vidçjâ un vietçjâ lîme-nî – reìionos, novados, uzòçmumu apvienîbâs, pçtniecîbasun raþojoðo uzòçmumu klâsteros. Piemçram: ja mazpilsç-tas apkures iekârtu raþotâji (vietçjâ ekonomika) aprîko pað-valdîbas katlu mâju (tehnoloìiskâ inovâcija) ar savu pro-dukciju (konkurçtspçja) un izmanto vietçjo kurinâmo (vie-tçjie resursi) mâjokïu apsildei, kuru piegâdâ meþu îpaðnieki(kooperâcija), iedzîvotâjiem vienojoties savâ starpâ un arpaðvaldîbu par tarifiem (solidaritâte) un slçdzot enerìijas lî-gumus ar raþotâju (ekonomiskâ ilgtspçja), bet valdîba ðoiniciatîvu atbalsta îpaðas alternatîvâs enerìçtikas veicinâða-nas programmas ietvaros (politiskâ tâlredzîba), tiek vairotaenerìçtiskâ neatkarîba vietçjâ lîmenî (droðîba), radîtas jau-nas darba vietas (dzîves kvalitâte) un risinâtas vides problç-mas (ekoloìiskâ ilgtspçja). Latvijâ ir senas vietçja lîmeòa sa-darbîbas tradîcijas gan ekonomikâ, gan kultûrâ. Paraugie-ties uz Smilteni, kur ir rosîga uzòçmçjdarbîba, partijas ne-plçðas un ir spçcîgs sociâlais kapitâls – sports, kultûra, pað-darbîba. Ðîs sociâlâs saites nemanâmi tiek pârvçrstas uzòç-mçjdarbîbas aktivitâtç, vides sakoptîbâ un ienâkumos, kasuzlabo dzîves kvalitâti un vairo vietçjo patriotismu, kas sa-vukârt «ieeïïo» visu turpmâko attîstîbu.

Ir daudz jomu, kur izvçrsties radoðiem prâtiem, ja viòiapzinâs kolektîvu risinâjumu nepiecieðamîbu – pilsçtu unlauku mijiedarbe, policentriska attîstîba, jaunu uzòçmumuveidoðana, mârketinga uzlaboðana, alternatîvâ enerìçtika,vides tehnoloìijas, universitâðu konkurçtspçja u. c. Uz-plaukumam ir vajadzîgas idejas un indivîdu griba, bet tamvajadzîga arî domu sintçze un sadarbîba. Ne tikai individu-âlu pûïu, bet arî sadarbîbas rezultâtâ Latvija varçtu radîtjaunus produktus un pakalpojumus un pârdzîvot grûtoslaikus. Neviens neliedz uzòçmîgiem cilvçkiem izmçìinâtkaut ko jaunu kopâ.

Tâlis Tisenkopfs,LU socioloìijas profesors, Meþaparka iedzîvotâjs

Meþaparks jubilejas gadâMûsu valsts jubilejas gadâ vçlos îsumâ atskatîties

uz vçsturiskajiem notikumiem Meþaparkâ un tâ ðo-dienas problçmâm.

Pagâjuðie gadu desmiti ir bijuði gan uzplaukuma,gan daudzu traìisku notikumu liecinieki, jo pçcvalsts proklamçðanas 1918. gada 18. novembrî sâkâslielas pârmaiòas arî toreiz vâciskâ Meþaparka dzîvç.Gadu pçc gada valstî tika mçrítiecîgi likvidçtasPirmâ pasaules kara sekas. Par laimi, Meþaparka dzî-vojamais rajons nebija nopietni cietis kara laikâ, vie-nîgi lielâs materiâlâs grûtîbâs bija nonâcis Zooloìis-kais dârzs, kâ arî uz vairâkiem gadiem bija apstâjusiesjaunu namu celtniecîba. Uzlabojoties valsts ekono-miskajam stâvoklim, divdesmito gadu otrajâ pusçMeþaparkâ tika nospraustas jaunas ielas ar latviskiemnosaukumiem un atsâkâs bûvniecîba. Savas ìimenesmâjas ðeit sâka celt latvieðu inteliìence pçc Latvijasizcilâko arhitektu O.Tîlmaòa, P. Bçrzkalna, T. Her-manovska, A. Kalniòa, P.Kundziòa un citu projek-tiem. Meþaparks pamazâm kïuva latviskâks.

Tâ kâ mana dzîve jau no agras bçrnîbas ir saistîtaar Meþaparku, tad atceros jaukâs pastaigas tâ klusajâsielâs. Mâju pagalmos un koðumdârzos toreiz bijagrantçti celiòi, bet dziïâk dârzu saulainâkajâs vietâsbagâtu raþu deva zemeòu ceri, ogu krûmi un augïukoki, labi sadzîvodami ar tuvçjâm priedçm. Jau pirmsOtrâ pasaules kara kopâ ar vecâkiem bieþi apmeklçjuZooloìisko dârzu un esmu gandrîz vienaudze nesenmûþîbâ aizgâjuðajam aligatoram Èabulîtim. Manspilgtâ atmiòâ ir palikusi tieði tâ sauktâ «krokodilumâja» – eleganta çka ar baseinu, interesantiem au-giem un speciâliem nodalîjumiem nesteidzîgajiembruòurupuèiem un milzîgajai èûskai. Pçc dzîvniekuapskates mçs parasti atpûtâmies Zoodârza kafejnîcâ,mielojoties ar ïoti gardâm kûkâm. Arî kara laikâ eskopâ ar vecâkiem vairâkas reizes biju Zoodârzâ, kurdzîve ritçja parastajâ gaitâ, tikai apmeklçtâju vidûbija redzami vâcu karavîri. Tas liecinâja, ka pasaulçatkal ir karð un Zoodârza ðíietamais miers ir tikai ne-liela ilûzija.

Meþaparks jau pagâjuðâ gadsimta sâkumâ bija ie-vçrojams kultûras un sporta centrs, brîvi pieejams vi-siem, kuri alka pçc klusuma, jaukâm pastaigâm prie-þu meþâ, atpûtas râmâ Íîðezera krastâ vai vçlçjâs pie-dalîties daþâdos kultûras un sporta pasâkumos, kasnotika bijuðo muiþiòu parkos. Latvieðu izglîtîbasbiedrîba Saules dârzâ rîkoja plaðus sarîkojumus ar ie-vçrojamu mâkslinieku, valstsvîru un sabiedrîbâ pa-zîstamu cilvçku piedalîðanos. Neatkarîgâs Latvijaslaikâ ïoti iecienîti ðeit bija Bçrnu svçtki, kurus ap-meklçja rîdzinieki no visiem pilsçtas rajoniem. Svai-gais gaiss, tuvçjais ezers un parks kopâ ar kultûraspasâkumiem veicinâja pilnvçrtîgu atpûtu. Pçc Otrâpasaules kara Saules dârzu sauca par Bçrnu parku,tur katru nedçïu notika bçrnu rîti, marioneðu teâtraizrâdes, sporta sacensîbas. Darbojâs daþâdi pulciòi.Parkâ bija brîva ieeja visas dienas garumâ.

Tagad Saules dârzs pçc iznomâðanas sporta bied-rîbai «Íeizarmeþs» tiek izmantots tikai sporta unmazpulku nodarbîbâm, bet kultûras darbs ar jaunat-ni vairs nenotiek. Nesaprotami rîkojâs Izglîtîbas unzinâtnes ministrija, kas uz ilgiem gadiem iznomâjaðo skaisto, vçsturisko parku ar bijuðâs muiþas çkâm,vienîgo vçl palikuðo seno laiku liecinieci Meþaparkâ,pati necenðoties izmantot tik ïoti piemçro vietubçrnu atpûtai un audzinâðanas darbam. � 8. lpp.

Raksta Inese Purmale-Bçrziòano Vaðingtonas D.C.:

«Mûsu ìimene Meþaparkâ dzîvoja no 1936. gada lîdz1938. gadam Meþa prospektâ, pulkveþa Januma mâjâ. Mçsdzîvojâm otrâ stâvâ. Otrpus ielas bija Zooloìiskâ dârza tîìerumâja, un mçs varçjâm dzirdçt, kâ zvçri rçca, kad tie prasîja çst.

Gadus vçlâk Vâcijâ pulkvedis man atgâdinâja, ka kâdu rîtu esesot nonâkusi dârzâ, kur viòð strâdâjis, un esot viòam prasîjusi,ko viòð darot. Viòð esot paskaidrojis, ka stâdot guríus. Mansnâkoðais jautâjums esot bijis: kâdus tad – saldus vai skâbus? Viòðesot atbildçjis ar jautâjumu man: kâdi tad man labâk garðojot, –un es bez apdomâðanâs viòam esot teikusi, ka noteikti skâbi.

1938. gada beigâs mçs pârvâcâmies uz Stokholmas ielu34. Tur atkal dzîvojâm divu ìimeòu mâjas augðçjâ stâvâ.Apakðçjâ stâvâ dzîvoja Dr. Lietuvieða ìimene, kurâ bija trîsmeitenes: Kaija, Vija un Ârija. Kaija bija pâris gadu par manivecâka, Vija tieði manos gados, bet Ârija mazliet jaunâka parmanu mazo mâsu Ilzi.

Mçs Meþaparku atstâjâm 1944. gada augusta beigâs, laidotos uz Liepâju pie vecmâmiòas (pie manas mammas vecâ-kiem).Vienâ ziòâ, biju ïoti priecîga braukt pie vecmâmiòas unvectçtiòa, bet, kad pakojâm koferus, mamma ïoti noteikti pa-teica, ka mçs esot par daudz lielas, lai òemtu lîdzi kâdu nomûsu rotaïlietâm.

Tais dienâs uz mûsu dzîvokli bija atnâkusi kâda sveða kun-dze ar savu dçlu. No pirmâ acu uzmetiena man tas zçns nepa-tika, un tad dzirdçju, ka pçc mûsu aizbraukðanas ðie cilvçkinâkðot dzîvot mûsu dzîvoklî. Mani pâròçma bailes, ka ðis zçnsvarçtu íerties klât manai mîïajai lellei Baibai. Jo vairâk par todomâju, jo ðî iespçjamîba kïuva nepieòemamâka. Kopðmamma bija stingri noteikusi, ka lelli nevaru òemt lîdzi, grûtibija izðíirties, ko darît. Baibai bija porcelâna galva, mçìinâjuiznîcinât viòas rokas un kâjas, bet nevarçju. Nâkoðâ iespçjamî-ba bija Baibu aprakt dârzâ, ko tad arî izdarîju.

Ilze atceras, ka viòa savu lelli un lâcîti tomçr ielikusi koferî,bet pa ceïam no Rîgas uz Liepâju ðis koferis pazuda. Ilgu laikupçc tam Ilze domâjusi, ka koferis ir pazudis tâpçc, ka viòa navmammai klausîjusi.

Mçs abas atceramies veikalu Visbijas prospektâ, kur gâjâmpçc piena un maizes. Atceramies pastu, aptieku un konditorejuKokneses prospekta galâ, kur svçtdienas rîtos gâjâm pirkt svaigiceptus «runðtikus». Liekas, tik garðîgu maizîti neesmu çdusi,kopð atstâjâm mâjas. Atceramies Íîðezeru un meþu, kur bieþigâjâm pastaigâties. Visapkârt mums dzîvoja ìimenes ar bçrniem,tâ ka rotaïbiedru mums netrûka. Izòemot mûsu brâli Andri unvçl vienu puisîti, kuri bija tie jaunâkie, visas bijâm meitenes.

Arî pirmie skolas gadi saistâs tikai ar labâm atmiòâm – parmanu pirmo skolotâju Liepiòas kundzi, par draudzençm, parrotaïâm un spçlçm starpbrîþos. Gadi, kurus pavadîjâm Meþa-parkâ, bija gaiði un bezbçdîgi, varçtu pat teikt, ka mçs dzîvojâmtâdâ kâ bçrnu paradîzç.

Kad braucâm uz Liepâju, noteikti domâjâm, ka brauksimatpakaï, kâ to darîjâm gandrîz vai katru vasaru pirms tam. Kaddevâmies pâri jûrai uz Vâciju, vçl arvien likâs, ka pçc kara brauk-sim mâjâs.

Ilze apciemoja Latviju pirmo reizi 1975. gadâ, es 1976.gadâ. Tad arî apciemojâm Meþaparku. Salîdzinot mûsu atmi-òas par Meþaparku un kâds tas izskatîjâs tagad, pçc gadiem,likâs, ka viss ir apklâts ar biezu putekïu kârtu, ko nez vai jebkadvarçs nomazgât. Arî ielas un trotuâri likâs kïuvuði ðaurâki. Sko-las çka, ko atcerçjos kâ lielu un baltu, bija sarâvusies un pelçka.

2000. gada apciemojumâ Ilze uzskatîja, ka Meþaparks bijasâcis atgût atmiòâs ierakstîto izskatu. Es esmu bijusi Latvijâdaudz vairâk, sâkot ar 1987. gadu, gandrîz katru otro gadu, unar katru reizi man liekas, ka izskats Meþaparkam uzlabojas.

Mçs ar Ilzi esam diezgan lielâ nesapraðanâ, kâpçc Latvija tikgrandiozâ veidâ atzîmçja tieði 90. dzimðanas dienu. Liekas, kasimtgade vairs nav tik tâlu.

Ceram, ka Meþaparks atjaunosies un dos iespçju nâkoðâmpaaudzçm piedzîvot un baudît tikpat skaistu un veselîgu bçrnî-bu, kâda tâ bija mums.»

MEÞAPARKA BÇRNI PASAULÇ

8 9

LATVIJAI – 90 MEÞAPARKS LAIKU LOKOS LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

Laiks mainâs, klimats mainâs...

Kas notiks Meþaparkâ?Odi istabâ decembra vidû! Slçpes tâ arî ðogad nav iz-

mantotas! Ûdens lîmenis Íîðezerâ atkal lîdz jaunuzceltâsmâjas sçtai… Nav divu gadu, kad laikapstâkïi bûtu vie-nâdi, un atmiòâs paliek gan neparasti sausâs vasaras, gansniegiem pârbagâtas ziemas. Tomçr, skatoties uz laikap-stâkïiem ilgâkâ laika periodâ, varam kaut ko pateikt parklimatu Latvijâ. Tas mainâs. Vai tas mani ietekmç? (Ska-tît pirmos trîs teikumus.) Valsts pçtîjumu programmasietvaros «Klimata maiòas ietekme uz Latvijas ûdeòuvidi» (KALMES projekts 2006.-2009.) vairâk nekâ 100Latvijas zinâtnieku apkopo datus par klimata ietekmiLatvijâ.

KALMES zinâtnieku pçtîjumi klimata pârmaiòu jomâapstiprina, ka Latvijâ paðlaik:

• daudzgadîgais vidçjais jûras lîmenis ir cçlies;• vçjuzplûdi Baltijas jûras piekrastç ir kïuvuði bieþâki

un intensîvâki;• pieaug vidçjâ gaisa temperatûra – vairâk decembrî,

martâ, aprîlî, maijâ, mazâk jûnijâ, jûlijâ, septembrî;• nokriðòu daudzuma izmaiòâs ir ievçrojamas atðíirî-

bas gan teritoriâlâ, gan sezonâlâ griezumâ – vidçjais no-kriðòu daudzums ir palielinâjies janvârî, februârî un martâ,savukârt septembrî ir samazinâjies;

• upju kopçjos gada caurplûdumus raksturo cikliskamazûdens periodu nomaiòa ar laika posmiem, kuros upjucaurplûdumi ir izteikti augstâki nekâ vidçjâs vçrtîbas;

• ziemas caurplûdumi upçs ir palielinâjuðies, upju no-teces daudzuma pieaugums ir Ventai, Salacai, Lielupei unGaujai janvârî un februârî, kâ arî Gaujai un Salacai martâ,bet Ventai un Lielupei – decembrî;

• upju pavasara-vasaras sezonâs caurplûdumi palielinâsVentâ un Lielupç, bet pârçjos reìionos upju noteces pro-cesi bûtiski nemainâs;

• Latvijas rietumu daïas upçm vçlâk notiek ledus segasveidoðanâs un âtrâk sâkas ledus ieðana;

• upçs augsti caurplûdumi ir kïuvuði ievçrojami retâki; • ûdenstilpçs paaugstinâs gada vidçjâ ûdens tempera-

tûra.KALMES projekta klimata modelçtâju prognozes lie-

cina, ka klimata pârmaiòu ietekmç Latvijâ nâkotnç:• sagaidâma Baltijas jûras lîmeòa celðanâs;• gaidâms vidçjâs gaisa temperatûras pieaugums, vis-

lielâkais decembrî un janvârî, vismazâkais jûnijâ;• mçneða vidçjo temperatûru starpgadu mainîba sama-

zinâsies ziemâ, palielinâsies vasarâ;• gadâ vidçji samazinâsies temperatûras teritoriâlâs at-

ðíirîbas Latvijâ, vasaras mçneðos ðî mainîba nedaudz palie-linâsies, ziemas mçneðos bûtiski samazinâsies, mçneða vi-dçjo temperatûru starpîba starp Liepâju un Rîgu samazi-nâsies ziemâ un vasarâ, starp Daugavpili un Rîgu – ziemâ;

• palielinâsies gada nokriðòu summas;• sniega îpatsvars gada kopçjo nokriðòu daudzumâ sa-

mazinâsies apmçram 2 reizes;• mçneða vidçjais nokriðòu daudzums pieaugs ziemâ

(decembris–februâris) un vasaras sâkumâ (maijs, jûnijs),samazinâsies vasarâ (jûlijs–septembris);

• mçneða vidçjo nokriðòu daudzuma starpgadu mainî-ba gandrîz nemainîsies, izòemot jûniju, kur tâ palielinâsies;

• vasarâ (jûlijs–septembris) pieaugs diennakts nokriðòudaudzuma mainîba, ziemâ (decembris–janvâris) mainîbasamazinâsies;

• pieaugs atkârtojamîba beznokriðòu periodiem, kurugarums ir vairâk kâ 5 dienas, vienlaikus îsu bezlietus perio-du atkârtojamîba samazinâsies, kopumâ tas nozîmç, kavienlaikus pieaugs îstermiòa nokriðòu intensitâte.

� 14. lpp.

� no 7. lpp.

Aizbildinâðanâs ar naudas trûkumu neattaisnoministrijas rîcîbu, kuras rezultâtâ parkâ ir izcirstikoki un iznîcinâta kâdreiz mazpulku stâdîtâ bçrzubirzs.

Pçc Latvijas valsts proklamçðanas darbu turpinâjapagâjuðâ gadsimta sâkumâ dibinâtâ sporta biedrîbaKaiserwald ar daudzâm sporta sekcijâm. Biedrîba or-ganizçja daþâdas sporta sacensîbas. Sporta biedrîbasmîtne un sporta laukumi atradâs Íîðezera krastâ, kurbija plaða pludmale un brîva pieeja ezeram. Vasarâkatru dienu ðeit atpûtâs ïoti daudz rîdzinieku. Laigan sporta biedrîbu dibinâja galvenokârt vâcieði, tâsdarbâ piedalîjâs arî latvieði un citu tautîbu pârstâvji,viòu vidû bija daudz Meþaparka iedzîvotâju. Padom-ju laikâ ðeit bija Rîgas Vagonu rûpnîcas mâcîbu untreniòu bâze. Diemþçl tagad ezera krastâ Cimzesielas pusç lîdz paðai ûdens malai ir uzbûvçtas privât-mâjas, tâlâk kâ sveðíermenis Meþaparka vidç tiekcelts daudzstâvu dzîvojamo namu komplekss «Íei-zarmeþa krasti». Tâdçjâdi ir izjaukta krasta dabiskâekoloìiskâ sistçma, simtgadîgo kâpu josla un likvidç-tas iecienîtâs atpûtas vietas, bet tagadçjâ «Íeizarme-þa» sporta laukumiem atstâta tikai daïa no kâdreizplaðâs teritorijas.

Jau sen ir likvidçts plaði pazîstamais jahtklubs pieÍîðezera, ezera panorâmâ vairs neredz baltâs jahtasun pa Meþaparka ielâm nestaigâ brûni iedeguði vîribaltajâs burâtâju cepurçs. Jahtu vietâ bieþi pa ezerulielâ âtrumâ traucas ûdens motocikli, traucçdamizivju mieru un apdraudçdami peldçtâju droðîbu.

Gadu gaitâ un traìisko politisko notikumu ietek-mç nemitîgi ir mainîjies Meþaparka iedzîvotâju sa-stâvs. Tas ir jûtami izmainîjis kâdreizçjo Meþaparkaizskatu uz slikto pusi. Jaunatnâcçji ir centuðies «sa-kârtot «savu dzîves vietu pçc savas gaumes, sapraða-nas un materiâlâs rocîbas. Padomju laikâ ar valsts ie-stâþu «gâdîbu» daudzâs tukðajâs mâjâs ierîkoja ko-munâlos dzîvokïus, bet tagad pçc îpaðumu atgûðanas,tos likvidçjot un pârbûvçjot, nav ievçrots sâkotnçjaisdzîvokïu plânojums.

Lielu postu Meþaparkam ir nodarîjis tâ saucamais«nekustamo îpaðumu tirgus» – îstenîbâ masveida spe-kulatîvie darîjumi. Ir mâjas, kuras ir vairâkas reizespirktas un pârdotas tâlâk par fantastiskâm cenâm, kasîstenîbâ neatbilst zemes un çku faktiskajai vçrtîbai.Bet pçc tâm Valsts zemes dienests rçíina îpaðumu ka-dastrâlâs vçrtîbas, tâ uzliekot lielu nodokïu sloguMeþaparka pastâvîgajiem iedzîvotâjiem. Tâ visa re-zultâtâ ir sadalîti un izpârdoti gruntsgabali un veido-jusies blîva apbûve, jo pçdçjos gados ar Rîgas domesatbildîgo personu «gâdîbu» vairs netiek ievçrots li-kums, ka vçsturiskie gruntsgabali nav dalâmi un nami– arhitektûras pieminekïi – nav pârbûvçjami. Îstenîbâdaudzas ðâdas mâjas ir pârbûvçtas vai pilnîbâ nojauk-tas un viòu vietâ ir uzceltas jaunas çkas, kas vairs ne-atbilst iepriekðçjam izskatam un iekðçjam plânoju-mam. Daudzviet identiskas ir palikuðas tikai ârçjâssienas. Tagad rodas jautâjums, vai varam par ðâdumâju arhitektiem saukt to kâdreizçjos projektçtâjus.Pçdçjos gados pie daudziem namiem ir patvaïîgi iz-cirsti koki, likvidçtas gâjçju ietves, tâ piespieþot cilvç-kus iet pa ielas braucamo daïu, kas ir seviðíi bîstamiziemâ. Nesen Meþaparka iedzîvotâji pieredzçja vçlvienu nepatîkamu pârsteigumu: tika likvidçts preseskiosks pie pasta. Meþaparks pamazâm zaudç dârzupilsçtas un Kultûras pieminekïa statusu, pârvçrsda-mies par parastu piepilsçtas rajonu, kur mâjas sabû-vçtas blîvi cita citai blakus.

Atseviðíi jârunâ par visas Rîgas iedzîvotâjiem no-zîmîgo parka teritoriju. Tur jau sen ir pazudis bijuðâKultûras un atpûtas parka vçrienîgums, kad brîvdie-nâs ðeit atpûtâs tûkstoðiem cilvçku, vasarâs Lielajâestrâdç un Zaïajâ teâtrî nedçïas nogalçs notika kon-certi un brîvdabas teâtra izrâdes, darbojâs kinoteât-ris, bçrnu sektors, deju grîda, izstâdes, daþâdas atrak-cijas bçrniem un pieauguðajiem, laivu stacija, betziemâ bija ïoti iecienîta slidotava un slçpju nomâtava.Tagad Lielajâ estrâdç notiek tikai daþi pasâkumigadâ.

Nedrîkstam aizmirst, ka parka teritorija ar unikâloprieþu meþu un savu dabas pamatni ir visas Rîgas ie-dzîvotâju bagâtîba, kuru nevar ar vieglu roku izsaim-niekot. Tâdçï ïoti satraucoðas ir ziòas par ieplânotoSarkandaugavas satiksmes pârvada bûvi pâr Rî-gas–Skultes dzelzceïa lîniju, kura bûvniecîbai plâ-nots izcirst apmçram 460 priedes parka daïâ pie Vies-tura prospekta. Pçdçjâ laikâ ir parâdîjusies iecereparkâ, Ostas prospekta un Mores ielas rajonâ, bûvçtBMX trasi, sporta bâzi ar administratîvo çku un au-tomaðînu stâvvietu. Ðo trasi Meþaparkâ paredzçts iz-mantot lielu sacensîbu rîkoðanai. Varam iedomâties,kâ ðie vçrienîgie bûvdarbi ar nepiecieðamo komunikâ-ciju ierîkoðanu atsauksies uz parka kokiem un dabaspamatni. Apbrînas vçrta ir sporta vadîtâju tieksmesavas idejas realizçt tieði pilsçtas parkos un saudzçja-mâs vietâs, lai gan Rîgâ un piepilsçtâ ir ïoti daudzðiem projektiem piemçrotâku vietu. Pirms vairâkiemgadiem, ierîkojot Sanda Ozoliòa golfa laukumu Ap-lokciemâ, mçs jau zaudçjâm apmçram 100 skaistaspriedes un daïu parka teritorijas ar iemîïotu atpûtasvietu Íîðezera krastâ.

Sakarâ ar jaunâs satiksmes maìistrâles bûvniecîbustarp Gaujas ielu un Meþa prospektu ir likvidçta Vis-bijas mazdârziòu kolonija un pilnîbâ pârveidots Vis-bijas prospekta un Inèukalna ielas krustojums, radotneçrtîbas gan ðo ielu iedzîvotâjiem, gan pârçjiem me-þaparcniekiem, kuri nevar brîvi nokïût savâs mâjâs unMeþa kapos. Pie maìistrâles nav izbûvçtas gâjçju iet-ves un pârejas. Pagaidâm nav îsti zinâms, kâ maìis-trâle iekïausies kopçjâ ainavâ Viestura prospekta rajo-nâ. Lielas neçrtîbas sagâdâs arî plânotais Brîvîbasielas dublieris, kuru bûvçs pa tagadçjo Íîðezera ieluun tâlâk pa Ezermalas ielu. Abas maìistrâles ir pare-dzçtas tranzîta kravu plûsmâm, un, ieskaujot daïu noMeþaparka teritorijas, tâs ievçrojami pasliktinâs gaisakvalitâti un radîs papildu troksni.

Meþaparku ïoti iespaidos arî 19 èetrstâvu mâjuapbûve, ko plâno Kokneses prospekta un Glika ielasrajonâ bijuðo armijas noliktavu vietâ, un grandiozaisprojekts «Ezerparks» Èiekurkalnâ pie Íîðezera ielas.Daþi þurnâlisti ðo teritoriju piedçvç Meþaparkam.Taèu tâ ir kïûda, jo apbûvei plânotâ vieta vçsturiskinekad nav bijusi mûsu rajona robeþâs. Ir jâievçroMeþaparka speciâlâ, kultûrvçsturiskâ apbûve, un tainekâdâ ziòâ nedrîkst pievienot ðo daudzstâvu apbû-ves teritoriju. Jau ðodien var prognozçt, ka ðî intensî-vâ apbûve Meþaparka pievârtç ar tûkstoðiem jaunoiedzîvotâju un viòu automaðînâm atstâs ïoti negatîvuiespaidu uz tuvâko apkârtni.

Nobeigumâ gribu teikt lielu paldies MeþaparkaAttîstîbas biedrîbas valdes locekïiem, biedrîbas bied-riem un visiem tiem Meþaparka iedzîvotâjiem, kasnemitîgi cenðas atvairît un apturçt negatîvâs tenden-ces mûsu apkârtnç un godprâtîgi izturas pret mûsulielisko kultûras mantojumu, ikdienâ rûpçjoties parsavas apkârtnes labiekârtoðanu un tâs saprâtîgu vei-doðanu nâkotnç.

Saulcerîte Neilande

Meþaparks jubilejas gadâRaksta Ivars Avots no Bostonas,

kâdreiz no Velmes ielas:»Mûsu Velmes ielas mâjâ, kuru bijâm uzbûvçjuði tikai

pirms gada, 1940. gadâ ienâca prasts vîrelis ar pistoli pie sâ-niem un paziòoja, ka mûsu mâja tagad pieder valstij. Mçs vçlvarot palikt tur dzîvot, bet, ja kaut kas bûs sabojâts, tad tiksimsaukti pie atbildîbas.

Man toreiz bija tikai desmit gadu, un es neko nesapratupar lielo politiku. Skolâ mâcîjos par labo tçvu Staïinu un ap-skaudu kâdu kaimiòu meiteni, kas bija iestâjusies pionieros unvalkâja sarkanu kaklautu. Savâ istabâ es iekârtoju sienas avîzi arattiecîgâm bildçm un lozungiem, ko biju iemâcîjies skolâ. To-reiz nezinâju, ka mani vecâki par to ðausminâjâs, bet nedrîkstç-ja neko teikt, kas varçtu apvainot jaunos valdniekus.

1940. gada pavasarî pienâca rîkojums visâm mâjâm pieliktskaidri salasâmus numurus. Vecâki man uzdeva tâdu numuruuzzîmçt, bet ar tik netîru aizmuguri, lai to no ielas nemaz ne-varçtu salasît. Tâ kâ daïa mûsu mâjas vçl nebija pabeigta un pielogiem nebija aizkaru, vispâr varçja izskatîties, ka mâjâ neviensnedzîvo.

1941. gada 14. jûnija rîtâ es biju izgâjis dârzâ un ievçrojukrievu armijas smago maðînu ar vairâkiem civilistiem kulbâ.Noslçpies aiz krûma, es skatîjos, kâ braucçji pçtîja papîrus, plâ-tîjâs rokâm un beidzot iekâpa atpakaï maðînâ un aizbrauca.Tobrîd vçl nezinâju, ka visâ pilsçtâ tika savâkti izsûtâmie, unmans tçvs, kâ Latvijas armijas virsnieks, bija saraksta augðgalâ.Mûsu mâjas nenobeigtais izskats un netîrais numurs bija viòuun visu mûsu ìimeni izglâbuði.

Pçc vâcu ienâkðanas naciíu autobraukðanas korpuss pâròç-ma mûsu mâjas neapdzîvoto galu un kaimiòos uzbûvçja bara-kas un garâþas. Tas bija interesants laiks, jo man patika viòuautomaðînas, it seviðíi BMW, ar kuriem es nodarbojos vçl ðo-dien. Otra nodarboðanâs man toreiz bija vistkopîba. Atlîdzîbaipar pâròemto mâjas galu, vâcu sapieri pçc manâm specifikâci-jâm uzbûvçja vistu kûti ar kontrolligzdâm un dubultsienâm.Drîz tomçr karalauki mainîjâs, un mums bija jâdodas trimdâ.

Daudzus gadu desmitus vçlâk, kad Padomju Savienîbabija sabrukusi un nacionalizçtâs mâjas atdotas atpakaï to îpað-niekiem, es atgriezos Meþaparkâ ar domu, ka varçðu mûsu ìi-menes mâju atjaunot. Mâja bija pilna ar krieviem, nolaista lîdzpçdçjam, vajadzîgs dârgs remonts, bet valdîba solîja, ka septi-òu gadu laikâ viss îpaðums bûs atbrîvots. Bija skaidrs, ka tasnebûs viegli, jo daþu ìimenes dzîvokïu vietâ tagad bija izvei-doti divpadsmit, daþi no kuriem bija tikai pusistabas lielumâ.Taèu virtuves un tâpat labierîcîbas bija tikai trîs. Normâlam cil-vçkam bija grûti iedomâties, kâ tur varçtu dzîvot, un man likâsskaidrs, ka iemîtnieki meklçs pieklâjîgâkus dzîvokïus.

Septiòi gadi pagâja âtri, un valdîba nebija spçjîga nevienuno mâjas izlikt. Pensionçtie krievu virsnieki un viòu pçcteèi,kas bija mani îrnieki, izmantoja iespçju dzîvot Meþaparkâ,kaut vai uz mçslu kaudzes. Atklâjâs, ka padomju laika lîgumiviòiem pieðíîra îres tiesîbas uz nenoteiktu laiku. Ja vecais ko-munists nomira, viòa vietâ stâjâs bçrni un bçrnu bçrni. Daþivispâr pelnîjâs Vâcijâ vai citur un atgriezâs tikai pietiekami ilgi,lai nezaudçtu tiesîbas uz dzîvokli.

Latvijas valdîba tanî pat laikâ baidîjâs kaitinât «lielo lâci»un lîgumus nemainîja. Kamçr citâs mâjâs îrnieki maksâja divuslatus un vairâk par kvadrâtmetru, mançjie maksâja tikai 60santîmus. Tanî pat laikâ îpaðuma nodoklis pastâvîgi pieauga unîres maksas to nesedza. Pastâvoðais likums gan noteica, ka tovar pieskaitît pie îres, bet îri savukârt var paaugstinât tikai uzsavstarpçjas vienoðanâs pamata. Un kurð «tovariðès» gan gribç-tu vienoties ar nolâdçtu kapitâlistu?

Starplaikâ mâja divreiz tika novçrtçta kâ avârijas stâvoklî.Nepiecieðams kapitâlais remonts, ko nevar veikt, kamçr tur iriedzîvotâji. Visi ir ar mieru izvâkties, ja viòiem samaksâ. Vecenî-te, kas mitinâs mazâ istabiòâ, pieprasa 30 000 dolârus. Bija jaudaudzi namîpaðnieki, kas ðâdos gadîjumos samaksâja vai nu îr-niekiem, vai bandîtiem, kas viòus izmeta laukâ. Es esmu stûr-galvîgs un netaisos nevienam maksât ne santîmu. � 11. lpp.

MEÞAPARKA BÇRNI PASAULÇ

Vai padomju varasvîriem – Meþa-parka Dziesmu svçtku 1955. gada Lie-lâs estrâdes celtnes izplânotâjiem, bûv-darbu milzu summas atmaksâtâjiem,paðpârliecinâtajiem komunistiskâs jaun-celtnes ideologiem toreiz – XII Vispârç-jo latvieðu Dziesmu un II Deju svçtkuvasarâ – varçja kaut sapòos parâdîties vî-zija par viòu «varenîbas simbola» lomuLatvijas vçsturiskajâs pârvçrtîbâs pçc 25gadiem ... 1990. gada XX VispârçjoDziesmu un X Deju svçtku laikâ?

Esmu gandrîz vai pârliecinâts, katoreizçjâ gavilçjoðâ notikuma aculieci-nieku simttûkstoðu vidû, ðo rindiòu au-toru ieskaitot, nebija neviena, kas Me-þaparka svinîgajâ atmosfçrâ nojaustunâkotnç ieprogrammçto noriðu brînu-mainâs pârvçrtîbas!...

Tomçr par spîti okupâcijas varas«dzelzs kârtîbai» un kopkora vairâknekâ 12 000 dziedoòu atskaòotajâm,svçtku koncertu ievadoðajâm padomis-kajâm viendienîtçm 1955. gada 21. jû-lija Padomju Latvijas Treðo [vçsturiskajâîstenîbâ – latvieðu Divpadsmito] Vispâ-rçjo Dziesmu svçtku norisç vçrîgs acu-liecinieks varçja jaust arî pirmos daudz-soloðos asnus tautas nâkamîbas vienotî-bas strâvojumiem. Tos blakâm jau pie-redzçjuðajiem virsdiriìentiem, pirmâmkârtâm, iezîmçja klausîtâju jûsmîgisveikto jauno virsdiriìentu – Dziesmusvçtku debitantu 32-gadîgâ Jâòa Dûmi-òa un 49-gadîgâ Haralda Medòa parâ-dîðanâs ozolzariem un vasaras ziediemrotâtajâ svçtku virsdiriìentu tribînç.Viòi sev lîdzi it kâ atnesa P. Barisona –A. Skalbes Dziesmai ðodien liela dienaun E. Dârziòa – Raiòa Lauztâs priedespilnîgi jauno, kopkoru sniegumos vçlnedzirdçto, iekðçjâ spçka un latviskâspârliecîbas caurstrâvoto interpretâciju.

Ðajos un it visos tâlâkajos Meþapar-ka Lielâs estrâdes muzikâlajos notiku-mos esmu neiztrûkstoði bijis klât. Klau-sîjies. Vçrojis. Domâjis... Un iekðçjipriecâjies, ka tradicionâlo agrâko laikulatvisko brâïoðanos, ko Rîgas ielâs un sa-biedriskajâ sadzîvç toreiz vairs reti gadî-jâs sastapt, jo tâlâk skrçja gadi, jo vairâkizdevâs pieredzçt tieði neaizmirstamajosDziesmu svçtku laikos Meþaparkâ... Ardrosmîgiem savas nacionâlâs piederîbaspieteikumiem kopkora repertuârâ «iela-vîjâs» gan Staòislava Broka, AldoòaKalniòa, Valtera Kaminska, Jâòa Íepîða,gan Paula Dambja, Imanta Kalniòa,Raimonda Paula, Ìederta Ramana mu-zikâlo talantu devumi. Kopâ ar viòiematplauka arî jaunâkâs latvieðu virsdiri-ìentu un komponistu saimes radoðâsmeistarîbas pieteikumi. Pavçrâs pus-gadsimtu noslçgtie «dzelzs vârti», iz-gaismojâs kâdreiz aizliegto dzejnieku

un komponistu radoðajâm personîbâmpiederoðâs latvieðu mûzikas mâkslas kla-siskâs vçrtîbas.

Un, kad, pateicoties mûsu tautasTreðâs nacionâlâs atmodas straujajâmpârvçrtîbâm, 1989. gada vasarâ Meþa-parka Lielajâ estrâdç Latvijas Skolu jau-natnes kopkoris pçc ilgiem gadu desmi-tu aizliegumiem atkal oficiâli, svinîgi undroði profesora Leonîda Vîgnera vadîbâdziedâja Baumaòu Kârïa vçsturiskotautas lûgsnu – «Dievs, svçtî Latviju!»,ceïð uz Vispârçjo latvieðu Dziesmu unDeju svçtku jauno nacionâlâs brîvîbaslaikmetu – 1990. gada vasaru bija droðiun nenovirzâmi iezîmçts... MeþaparkaLielâs koncertestrâdes boïðevistiskie sim-boli pazuda aizmirstîbâ kâ nebijuði. Sar-kanbaltsarkanie karogi atkal brîvi pacç-lâs gaisos! Beidzot Lûcijas Garûtas,Jurjânu Andreja, Jâòa Kalniòa, JâòaMediòa, Jâòa Norviïa, Jâzepa Vîtola uncitu vecmeistaru kâdreiz nepelnîti noni-cinâtâs reliìiskâs un patriotiskâs kom-pozîcijas latvju tautai – dziedâtâjai atkalbija atdotas. Un skaistâ Meþaparka mu-zikâlâs vçstures krâsainajâ panorâmâdesmitiem ilgus gadus pçc Lielâs estrâ-des 1955. gada atklâðanas sâka valdîtatjaunotâs Latvijas brîvvalsts jaunais vç-riens.

Tagad Íîðezera ezermalas priedçsðalko uz mûþîbu tiesîbas atguvuðo lat-visko dziesmu atbalsis. To vidû domâssaklausu spçcîgo patriotisko skaòdarbuatblâzmas ne tikai no XX – XXIV Vis-pârçjo Dziesmu svçtku kopkoru kon-certiem, bet arî no Lielajâ estrâdç noti-kuðo Èikâgas Piecîðu viesoðanâs sarîko-jumiem, no Tautas frontes rîkoto vare-no kopsapulèu dziedâjumiem. Jâ, un arîno Meþaparka meitenes Ieviòas – IevasAkurâteres lîdz asarâm saviïòotâs «Palî-dzi, Dievs, visai latvieðu tautai...» – svç-tâs himniskâs melodijas, kuru mûsdie-nu sabiedrîbai radîjusi tâlajos aizokeâna– Kalifornijas krastos mîtoðâ izcili talan-tîgâ latvju ìimene Ritmaòi – dziesmas«Manai tautai» autori (tçvs – dzejnieksAndris, komponiste – meita Brigita) unkuras mûþîgumâ savi nopelni tâpat irjaunâkajai mâsai – komponistei Lolitai,kâ arî ðîs muzikâlâs ìimenes brînumai-najai mâmuïai (starp citu, pirmskaralaikmeta visîstâkajai Meþaparka meite-nei) Asjai – mîïi sauktajai Magitai Rit-manes kundzei.

Kad Tu, lasîtâj, ienâksi ziemasmiega klâtajâ Meþaparka teritorijâ, aiz-staigâsi lîdz daudzus pieredzçjumusglabâjoðajai, leìendârajai Vispârçjo lat-vieðu Dziesmu svçtku Lielajai 1955.-2008. gada estrâdei, kuras vçsturç ie-rakstîti ne mazums brînumainu mâksli-niecisko pârdzîvojumu piestrâvoti

notikumi, atceries, – ðîs koncertceltnespaspârnç smagajos sveðvaras okupâcijasgados neapturami auga un spçkâ pieòç-mâs latvju vienotîbas gars. Plauka unattîstîjâs nacionâlâs kopîbas apziòa.Un tâs ir vçrtîbas, kuru vârdâ mçs gai-dît gaidâm nâkamâ – 2009. un tâlâkogadu Lielo Muzikâlo svçtku notiku-mus, kas tiek projektçti nekur citur kâvienîgi un tikai mûsu unikâlajâ, mîïajâMeþaparkâ!...

Priecîgus Ziemassvçtkus! Laimîgu Jauno gadu!

Rîgâ, 12. XII, 2008.

11

LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

Ðogad ievçrojama jubileja ir pie-nâkusi kâdreizçjam Meþaparka iedzî-votâjam, mûsu izcilajam vçsturnie-kam, rakstniekam un tiesîbu zinâtòudoktoram Arvedam Ðvâbem. Viòðpiedzima deviòpadsmitâ gadsimtabeigâs Lielstraupes muiþas vagara ìi-menç. Bçrnîba un pirmie skolas gadipagâja laukos, bet vçlâk viòð izglîtîbuturpinâja K.Millera reâlskolâ, A.Lie-piòa tirzniecîbas skolâ Valmierâ unJelgavas Valsts reâlskolâ. Jau mâcîbulaikâ viòð aktîvi iesaistîjâs politiskajâdzîvç, tâdçï 1905. gada revolûcijaslaikâ sakarâ ar Arveda Ðvâbes brîvdo-mîgajiem uzskatiem toreizçjais Liel-straupes muiþas îpaðnieks Rozens pa-dzina tçvu no darba muiþâ, bet patsvaininieks no nâves soda izglâbâs tikaisavas nepilngadîbas dçï. Tâ kâ sâkâsnopietni konflikti ar tçvu, ArvedsÐvâbe agri aizgâja no tçva mâjâm unsâka dzîvot patstâvîgi, neatlaidîgi tur-pinot izglîtîbu daþâdâs nozarçs. Iegu-vis paðmâcîbas ceïâ matemâtikas undabaszinâtòu mâjskolotâja tiesîbas,viòð sâka strâdât par skolotâju, tâ no-droðinot sev iztikas lîdzekïus, lai vçlâkstudçtu vçsturi A. Ðaòavska MaskavasTautas universitâtç, lîdztekus klauso-ties lekcijas arî Tiesîbu un tautsaim-niecîbas fakultâtç.

Tomçr Pirmâ pasaules kara sma-gajos ekonomiskajos apstâkïos viòamstudijas bija jâpârtrauc. 1914. gadâArveds Ðvâbe apprecçjâs ar savu biju-ðo skolnieci Lînu Mariju Auri, betdivus gadus vçlâk kopâ ar sievu devâsuz Tâlajiem Austrumiem, kur strâdâ-ja par pasta ierçdni uz Vladivostokas –Harbinas dzelceïa lînijas. 1918. gadâviòð kïuva par Sibîrijas un Urâlu lat-vieðu nacionâlâs padomes centrâlâ bi-roja sekretâru. Arî ðajâ grûtajâ perio-dâ viòð daudz rakstîja un turpinâja iz-glîtoties. Vienmçr ïoti aizòemtajamArvedam Ðvâbem smagajos sadzîvesapstâkïos neizdevâs pilnîbâ saglabâtlaulîbu, tâdçï viòð un sieva Latvijâ at-griezâs atseviðíi. Tikai pçc vairâkiemgadiem viòi atkal uzsâka kopdzîvi.Pçc atgrieðanâs Latvijâ Ðvâbe studçjajurisprudenci Latvijas Universitâtç unnopietni pievçrsâs Latvijas vçsturesjautâjumiem.

Jau agrâ jaunîbâ viòð ne tikai ap-guva obligâtos mâcîbu priekðmetus,bet interesçjâs arî par literatûru un va-lodâm. Viòa pirmais dzejolis «Ru-dens» publicçts laikraksta «Kâvi» lite-rârajâ pielikumâ 1910. gada 8. ok-tobrî, bet J. Misiòa bibliotçkâ glabâ-jas viòa pirmie J. Raiòa, Aspazijas uncitu latvieðu autoru dzejoïu tulkojumiesperanto valodâ. Par esperanto valo-das prasmi viòð 1910. gadâ no Ðveicessaòçma Esperanto institûta profesoradiplomu. Viòð interesçjâs arî par ja-

pâòu kultûru, viòa atdzejojumâ izdo-ta «Japâòu lirika» (1921). Ðvâbe bijanepabeigtâs «Latvieðu konversâcijasvârdnîcas» sastâdîtâjs un virsredak-tors. Viòa nopietnie senâs Latvijasvçstures pçtîjumi izdoti grâmatâ«Straumes un avoti». Arveda Ðvâbeszinâðanas un darba spçjas ir apbrîno-jamas, – par to liecina viòa daudziepçtîjumi un raksti par vçsturestçmâm, tulkojumi, oriìinâldarbi lite-ratûrâ.

Pretçji Arveda Ðvâbes izcilajiemsasniegumiem zinâtnç un literatûrâ,veidojâs viòa ìimenes dzîve, kas bijaneveiksmju un sâpju pilna. 1925.gadâ traìiski savijâs divu draugu, bi-juðo skolas un studiju biedru – PâvilaRozîða un Arveda Ðvâbes likteòi. Ar-veds strâdâja Pâvila Rozîða rediìçtajâmçneðrakstâ «Ritums», un ðajâ laikâabas ìimenes ïoti satuvinâjâs. Rezul-tâtâ Pâvila Rozîða kundze Antonijaun Arveds Ðvâbe ieskatîjâs viens otrâun pat kâdu laiku dzîvoja kopâ mçbe-lçtâs istabâs Daugavmalâ. Tajâ paðâlaikâ, pçc nostâstiem, sâkâs PâvilaRozîða româns ar Arveda Ðvâbessievu Lînu Mariju, lai gan Rozîða bio-grâfijâ ðâdas norâdes nav. Ðis noti-kums izraisîja lielu sabiedrîbas saðutu-mu un boikotu, parâdîjâs satraucoðiraksti avîzçs.

Ðvâbe norobeþojâs no sabiedris-kâs domas un daþâdajâm tenkâm unnopietni gatavojâs beigt universitâti,regulâri apmeklçja lekcijas, bija ïotiaizòemts darbâ. Savukârt Antonijasâka ilgoties pçc saviem bçrniem unlûdza Rozîtim piedoðanu, bet viòðvilcinâjâs ar atbildi. Attiecîbas starpabâm ìimençm tâ sareþìîjâs, ka An-tonija neizturçja lielo garîgo spriedziun noslîcinâjâs, bet Ðvâbes sieva LînaMarija noðâvâs. Par spîti ðiem traìis-kajiem notikumiem Arveds Ðvâbe,bûdams stipras gribas cilvçks, atradaspçku turpinât savu ikdienas un zi-nâtnisko darbu. 1932. gada 24.maijâ viòð sekmîgi aizstâvçja disertâ-ciju «Livonijas senâkâs bruòiniekutiesîbas» un ieguva tiesîbu zinâtòudoktora grâdu. Tomçr personîgâdzîve viòam arî turpmâk nebija sek-mîga, jo 1934. gadâ pçc smagas sli-mîbas nomira Arveda Ðvâbes otrâsieva Helma. Drîz viòas vietu ieòçmamâsa Rudîte, kas vçlâk plaðai sabied-rîbai pazîstama kâ ievçrojamâ dzej-niece Veronika Strçlerte. Laulîbasnotika 1936. gada 25. maijâ ArvedaÐvâbes dzîvoklî Meþaparkâ, Ðèetinas(tagad Ðèecinas) ielâ 9. Kâ lieciniekilaulîbâs piedalîjâs Nacionâlâ teâtradirektors Arturs Bçrziòð un rakst-nieks Jânis Grîns. Bet arî ðîs laulîbasnebija ilgstoðas, jo Veronika Strçlertevçlâk apprecçjâs ar rakstnieku Andre-

ju Johansonu, kurð kâdu laiku arîdzîvoja Meþaparkâ.

Trîsdesmito gadu otrajâ pusç Ar-vedam Ðvâbem izveidojâs ïoti sirsnîgasarakste ar Româ dzîvojoðo Latvijassûtni, profesoru Arnoldu Spekki,kura vçstules ilgâku laiku regulâri pie-nâca, adresçtas uz Ðtetinas ielu 9.Abus saistîja arî kopîgs sabiedriskaisdarbs. Piemçram: Arveds Ðvâbe unArnolds Spekke bija pieaicinâti kâeksperti Saeimas Publisko tiesîbu ko-misijâ, kad sâkâs cîòa par Doma baz-nîcas pieðíirðanu Latvijas Ev.luteris-kam arhibîskapam.

Otrâ pasaules kara beigâs ArvedsÐvâbe devâs bçgïu gaitâs un nonâcaVâcijâ, bet pçc kara dzîvoja Zviedrijâ.Trimdâ viòð sâka rakstît monumentâ-lu Latvijas vçsturi par laika perioduno 1800. lîdz 1950. gadam, bet ne-paguva darbu pabeigt. Viòð apprecç-jâs ar vçsturnieci Lidiju Kronberguun diezgan lielâ vecumâ kïuva partçvu. Pçc smagas slimîbas 1959. gada20. augustâ beidzâs viòa ðîs zemesgaitas. Arveds Ðvâbe apbedîts Stok-holmas Hâgas kapos. Bçru ceremoni-ju vadîja bîskaps B. Sloskâns.

Nacionâlâ teâtra direktors un Ar-veda Ðvâbes draugs Arturs Bçrziòð irprecîzi raksturojis aizgâjçju: «Retigan vairs atradîsim tik vispusîgu garacilvçku kâ Arvedu Ðvâbi, kas savâ ra-dîtâja personîbâ pilnîgi un izteiksmî-gi iespçjis apvienot dzejnieku, tiesîb-nieku, vçsturnieku un enciklopçdis-tu. Grûti pateikt, kur viòa mâksla lie-lâka...»

Arveds Ðvâbe vienmçr vçlçjâs at-griezties mâjâs. Fiziski tas viòam neiz-devâs, bet ar savu ieguldîjumu Latvi-jas vçstures izpçtç viòð ir ieòçmis pa-liekoðu vietu izcilâko Latvijas vçstur-nieku vidû.

Saulcerîte Neilande

10

LATVIJAI – 90 MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

� no 9. lpp.

Vadoties pçc îres lîguma, viòi ir manparâdâ par îpaðuma bojâjumiem, bet,pçc ðîsdienas prakses, vainîgais varu bûttikai es un ne viòi.

Ar ðo jau pietiktu, lai pieliktu punk-tu manam Meþaparka stâstam, bet tasnav viss. Kad deviòdesmitajos gadossâkâs privatizâcija, mâkslinieki, kam pa-domju laikâ bija atvçlçtas izmeklçtilabas telpas, varçja dabût tâs savâ îpaðu-mâ. Man kaimiòos bija tukðs zemes ga-bals, kam nebija îpaðnieka. Ar attiecîgupazîðanos to noîrçja kâds krievs – kap-akmeòu cirtçjs. Drîz vien zemes gabalsbija viòa îpaðumâ, un viòð sâka celt savudarbnîcu. Bûdams nabags, viòð to likakopâ no cementa blociòiem, bet neie-vçroja pilsçtas noteikumus, ka bûveijâbût metra attâlumâ no manas robe-þas. Neskatoties uz vairâkkârtçjiem brî-dinâjumiem, bûve izauga par divstâvugraustu, kas bija ne tikvien uz robeþas,bet iesniedzâs pusmetru manâ zemç.Paskats bija briesmîgs.

Ðoreiz pilsçtas dome nekautrçjâs tu-rçties pie likuma un pavçlçja kaimiòamnelegâlo celtni nojaukt. Kaimiòð pro-testçja, bet tika noraidîts. Tad kaimiòðiesûdzçja domi par kïûdâm lçmuma sa-gatavoðanâ. Tiesa sprieda viòam parlabu. Viss, ko domei vajadzçja darît,bija – izlabot savas kïûdas un taisît jaunulçmumu. Bet tas jau bûtu bijis vienkâr-ðâkais atrisinâjums. Tâ vietâ dome tiesasspriedumu pârsûdzçja, labi zinot, kabez kïûdu laboðanas citâda spriedumanevarçtu bût. Tagad jâgaida atkal gadsvai divi, jauns spriedums, jauns lç-mums, jauns protests utt. Daþs advo-kâts iesaka, ka starplaikâ es varot òemtbuldozeru un viòa çku mazliet pabak-sît, bet tad gan bûðot klât bars krievu arrungâm, ja ne Putins ar tankiem.

Þçl, bet tâds nu ðobrîd izskatâsmans Meþaparks.»

MEÞAPARKA BÇRNI PASAULÇ

Arvedam Ðvâbem – 120(1888.25.V-1959.20.VIII)

Oïìerts Grâvîtis

MEÞAPARKA DZIESMU SVÇTKU LIELÂ ESTRÂDE – latvju tautas nacionâlâs kopîbas lolotâja

Aculiecinieka atmiòu skice

12 13

MEÞAPARKS LAIKU LOKOS LATVIJAI – 90

AUTORI: AUSTRIS MAILÎTIS, IVARS MAILÎTIS, MATÎSS MAILÎTIS. ARHITEKTÛRAS UN DIZAINA KONCEPTGRUPA MAILÎTIS A.I.I.M. –TÇLA UN ARHITEKTONISKÂS KONCEPCIJAS AUTORI SADARBÎBÂAR ARHITEKTA JURA POGAS BIROJU.

SIDRABA BIRZS DZIESMU KALNÂDZIESMU SVÇTKUESTRÂDES TÇLS UNARHITEKTONISKÂ

KONCEPCIJADziesmu svçtku estrâdes jeb

Meþaparka Lielâs estrâdes mâk-slinieciskâs un arhitektoniskâskoncepcijas pamatâ ir ðâdu sim-bolu kopums: KALNS, KOKS,BIRZS, LAPAS, LAPOTNE.

Ðie simboli veido estrâdeskoptçlu un telpisko uzbûvi, kasasociatîvi saistâs ar latvieðu tau-tasdziesmâs apdziedâto latviskoainavu un dzîves gudrîbu. «Caursidraba birzi gâju – ne zariòa ne-nolauzu…»

Dziedâtâju tribîne simboliskiir KALNS.

Estrâdes jumta konstrukcijassimboliskais pamatelements irKOKS.

Kokiem savstarpçji savijoties,veidojas BIRZS – jumta kon-strukcija, kura pârsedz estrâdesçku un dziedâtâju tribînes. Sim-boliski koki liec savus zarus pâridziedâtâjiem.

Pie estrâdes jumta konstruk-cijas tiek stiprinâta manipulçja-ma estrâdes maðinçrija: akustis-kie vairogi, skaòas iekârtas, ekrâ-ni, gaismas dekorâcijas, no lietusnorobeþojoði elementi u.c. Sim-boliski tâs ir koku LAPAS, kurasveido LAPOTNI. Ðî estrâdesdaïa dod iespçju veidot mainâ-mu, daþâda rakstura pasâku-miem atbilstoðu akustiku un sce-nogrâfiju.

Estrâde kopumâ (skatuvesdaïa kopâ ar skatîtâju daïu) veidoformu, kura atgâdina ðûpuli vaiolu – simboliski tas ir DZIES-MU ÐÛPULIS, SÂKUMA UNGAISMAS SIMBOLS. Dziesmusvçtku estrâdes arhitektoniskaisveidols tiek tuvinâts dabiskajaividei, kurâ tas atrodas.

1. vieta metu konkursâ «Dziesmu svçtku estrâdes pârbûve Meþaparkâ».

Dziesmu svçtku estrâde ir tautas svçtnî-ca, tâdçï konkursa priekðlikums paredz toveidot kâ tçlu. Tas ietver sevî sajûtu par lat-vietîbas identitâti. Ar ðâdu pârliecîbu me-þaparcnieku Mailîðu ìimene jau piecas rei-zes pçc kârtas visi kopâ teicami veic Svçtkugalvenâ mâkslinieka pienâkumus. Ðoreiz,òemot vçrâ katru Dziesmu svçtku unikali-tâti un estrâdes izmantoðanas daþâdîbu, ðistçls tiek piedâvâts transformçjams atbilsto-ði katru Dziesmu svçtku îpaðajai mâkslinie-ciskajai iecerei.

Novembris Meþaparka sâkumskolâ

Atzîmçjot Latvijas 90. dzimðanas dienu, Meþa-parka sâkumskolas skolçni gan paði rîkoja vairâkuspasâkumus, gan tajos piedalîjâs citur. Mûsu skolastautas deju kolektîvs iesaistîjâs vçrienîgâ ciklâ, kassâkâs krietni pirms ðî gada novembra, proti, kolektîvadalîbnieki dejoja vairâkos koncertos pasâkumu cikla«Tu esi Latvija!» ietvaros. Koncerti notika divdesmitLatvijas vietâs. Ðo koncertu laikâ tika austa tautiskâjosta. Pasâkumu cikls noslçdzâs 7. novembrî VEFkultûras pilî ar koncertuzvedumu «Vilksim koðuzelta jostu apkârt savu Tçvu zemi». Koncerta laikâtika uzausti pçdçjie jostas centimetri. Kopumâ jostair 10 metrus gara un kâ dâvana nodota Latvijas Vçs-tures muzejam.

Novembris ir Latvijai nozîmîgâm atceres dienâmbagâts mçnesis. Lâèplçða diena, 11. novembris, ie-zîmçja pilnîgu Latvijas brîvîbu. Ðajâ vçsturiskajâdienâ 2. un 3. klases skolçni devâs uz Brâïu kapiemun aizdedza svecîtes pie Mâtes Latvijas tçla un kri-tuðo karavîru atdusas vietâs. Skolçni arî noraudzî-jâs, kâ Valsts prezidents Valdis Zatlers un aizsardzî-bas ministrs Vinets Veldre noliek ziedus. Savukârt4. klases skolçni noskatîjâs patriotisko filmu «Rîgassargi».

Nedçïu pirms Latvijas 90. gadadienas skolâ noti-ka Vçstures nedçïa, kuras laikâ skolçni izzinâja Latvi-jas vçsturi, tâs nozîmîgâkos notikumus un personî-bas. Katrs skolçns nedçïas garumâ varçja apliecinâtsavu erudîciju, piedaloties interaktîvâs spçlçs un vik-torînâs.

14. novembrî visi pulcçjâmies skolas zâlç un atzî-mçjâm Latvijas dzimðanas dienu. Pasâkuma laikâTçvzemei veltîjâm dziesmas, dzeju un noskatîjâmiesfilmu, kura izveda cauri Latvijas likteògaitâm lîdz patðodienai. Godinâjâm mûsu valsti ðajos nozîmîgajossvçtkos un suminâjâm savus skolçnus par viòu gûta-jiem panâkumiem. Tâ, piemçram, 5. klases skolnieceAlise Sonora Íirsone ieguva 1. vietu plakâtu konkur-sâ «Latvijai – 90». Skolçni un skolotâji kopâ izveido-ja grâmatu «Mana mîïâkâ vieta Latvijâ».

Pçc svinîgâ pasâkuma pirmo èetru klaðu skolçniiepazina Latvijas armijas karavîra sagatavoðanos die-nestam un viòa ikdienas dzîvi, noskatoties informatî-vas îsfilmas un piedaloties interesantâ stafetç. Savu-kârt 5. un 6. klases skolçni piedalîjâs atklâtajâ vçstu-res stundâ II Meþa kapos, kur tika atklâts restaurçtaisLatvijas pirmâ prezidenta Jâòa Èakstes piemineklis.Klâtesoðos uzrunâja Valsts prezidents Valdis Zatlersun Rîgas domes priekðsçdçtâjs Jânis Birks. Atmiòâsdalîjâs Rîgas domes Kultûras, mâkslas un reliìijaslietu komitejas priekðsçdçtâja Helmi Stalte un JâòaÈakstes mazmeita.

Novembris bija notikumiem bagâts visâ Latvijâ.Arî Meþaparka sâkumskolas skolçni aktîvi piedalîjâsLatvijas suminâðanâ. Godinât savu valsti, zinât tâsvçsturi un rûpçties par tâs nâkotni – tas ir mûsu ko-pîgs pienâkums. Katrs var paveikt ko mazu, lai taptukas liels un nozîmîgs.

P.S.: Meþaparka sâkumskolâ turpinâs izlietoto ba-teriju vâkðana un ir uzsâkta makulatûras vâkðanas ak-cija.

Kristîne Safonova,skolas avîzes «Zaïâ Priede» skolotâja

15

LATVIJAI – 90 MEÞAPARKS LAIKU LOKOS LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

Raksta Asja Magita Meïíe-Ritmane no Dienvidkalifornijas, kâdreiz no Siguldas prospekta:

«Latvijas okupâcijas laikâ apciemojâm dzimteni, sâkotar 1964. gadu, kopâ trîs reizes. Aizvedâm maniem vecâ-kiem un viòu draugiem visu iespçjamo. Mûsu vienîgâ vçlç-ðanâs bija viòus satikt, samîïot un dot iespçju viòiem iepazî-ties ar mûsu bçrniem : Brigitu, Albertu un Lolitu. Ðîs emo-cijas un pârdzîvojumus nespçju aprakstît.

1972. gadâ jau bija nomirusi mana mammiòa. Manuslimo tçti komunisti no okupçtâs Latvijas neizlaida ciemos piemums ASV, lai gan iesniedzâm vairâkkârtçjus lûgumus. Kadbija nomiris mans tçtis, vairs uz Latviju nebraucâm. Tikai 17gadus vçlâk, 1989.gadâ, atgriezâmies Latvijâ. Bijâm Kultûrasministrijas lûgti, lai izrâdîtu Latvijâ mûsu ìimenes radîto dzies-mu spçli «Tas vakars piektdienâ», kam mûziku bija komponç-jusi mûsu jaunâkâ meita Lolita, reþiju vadîja vecâkâ meita Bri-gita, libretu bija rakstîjis mans vîrs Andris. Ðis bija neaizmir-stams notikums un pârdzîvojums, kad ieradâmies toreiz vçlkomunistu okupçtajâ Latvijâ ar 48 dalîbnieku grupu, uzstâjâ-mies Cçsîs, Ogrç, Bauskâ un Jelgavâ un sniedzâm septiòas iz-râdes Rîgas Sporta pilî. Izrâdes kopâ noskatîjâs ap 65 000 lat-vieðu, to izskaòâ visiem kopâ dziedot Brigitas un Andra radîtodziesmu: «Palîdzi, Dievs, visai latvieðu tautai», kas, Ievas Aku-râteres dziedâta, bija kïuvusi gandrîz vai kâ Latvijas pagaiduhimna, kamçr visa tauta iemâcîjâs «Dievs, svçtî Latviju!».

Pçc Latvijas neatkarîbas atgûðanas esam bijuði Latvijâdaudz reiþu. Mûs vienmçr ar lielu mîlestîbu sagaida Ieva arModri un Ievas brâlis ar ìimeni. Viòi pçc manu vecâkunâves pâròçma mûsu, tas ir – Meïíu ìimenes mâju , tojauki apkopj un vienmçr mums laipni atver ðîs mâjas durvis.Ðodien, staigâjot pa Meþaparka skaistajâm ielâm, redzu, kadaudz kas ir mainîjies. Ïoti gan ceru, ka viss Meþaparks ne-pâries sveðinieku rokâs, kâ tas lielâ mçrâ ir noticis ar skaistoJûrmalas pilsçtu.

Meþaparkâ pavadîju skaistu bçrnîbu un daïu no jaunî-bas gadiem. Biju laimîga, ka varçju dzîvot ðai skaistajâ vietâ.Mûsu ìimenes mâja vçl arvien stâv tur, kur sastopas Sigul-das prospekts ar Stendera ielu. Mâjâ bija divi dzîvokïi, katrâpiecas istabas un veranda. Augðstâva dzîvokli izîrçjâm, lîdzar to varçjâm ik mçnesi segt bankas kârtçjos maksâjumus.

Meþaparkâ bija laba dzîvoðana: viss jauks un skaists. Kâgan tâ varçtu nebût, ja ðo vietu sauc Meþaparks. Toreiz Me-þaparks nebija tik biezi apdzîvots kâ ðodien. 18. novembrisbija mûsu lielâ, lielâ svçtku diena, kad ielu malâs izlikâm«ploðkas», kas dega visu vakaru. Logos uz palodzçm iede-dzâm sveces. Mûsu ìimene: vecâki, mani abi vecâkie brâïiun es – mazâ mâsiòa, kopîgi baudîjâm svçtku vakariòas. Pçctam steidzâmies uz 11. tramvaja piestâtni, kas mums tuvâkâbija pie kioska Kokneses un Visbijas prospektu stûrî, unbraucâm uz lielo Rîgu, kur mûs sagaidîja daudz latvieðu unspoþas svçtku gaismas. Dzîve bija skaista, un bijâm laimîgi.

Bet tad 1940. gada vasarâ mûsu zemç ieradâs nevçlami,ïauni «ciemiòi», kas tûlît uzsâka savus nekrietnos darbus.Drîz vien «lielie draugi» – Hitlera un Staïina armijas – uzsâ-ka savâ starpâ karot un sistemâtiski turpinâja postît mûsuzemi un iznîcinât tautu. Ai, kâ sirds sâpçja, kad atstâju savuiemîïoto Meþaparku, kur palika mans tçtis un mammiòa,kuri teicâs sargât mûsu mâju, ko ar grûtu darbu un mîlestî-bu bija saviem bçrniem sagâdâjuði. Sagaidîðot mani unmanus brâïus drîz atkal mâjâs. Gan jau angïi palîdzçðot…

Nepalîdzçja… Man bija jâdodas tâlâ, nezinâmâ ceïâ uzVâcijas pusi, jo tur karakungi bija aizrâvuði manu mîïodraugu Andri. Mans paps bija augstâks bankas ierçdnis. Ie-nâkuðie komunisti viòu drîz apcietinâja un izsûtîja. Mammapalika viena. Pçc gadiem paps beidzot varçja atgrieztiesMeþaparkâ – slims un salauzts. Viòð uzòçma mûsu mâjâsavu krustdçlu Lonu ar Noru, viòu dçlu Jâni un meitiòuIevu. Viòi bija jauki ïaudis un rûpçjâs par maniem vecâ-kiem. Kad mans paps jautâja, vai mçs ar brâli piekristu, kamûsu mâju atdotu Lonam, tam bez kavçðanâs piekritâm.»

MEÞAPARKA BÇRNI PASAULÇVÇSTULE NO LOSAS«Ja balsis ar balsîm mîlestîbâ savijas,

Tad vârti paði no sevis atveras!»

Tâ ðogad 28. un 29. augustâ tâlajâ Kalifornijâ dziedâja lieliun mazi, veci un jauni XV Rietumu krasta Dziesmu svçtkos –dziesmu spçlç «Vçstule no Losas». Un te atkal sastopam meþ-parcniekiem jau labi zinâmus vârdus – Ritmaòu ìimene!

Ðo ziòu Meþaparka avîzes redakcija ieguva no profesoraOïìerta Grâvîða bagâtâ arhîva materiâliem. Un mums ir iespç-ja ielûkoties ðî uzveduma bukletâ, kas ir krietna mçroga þurnâ-la apjomâ – dziesmu teksti, dalîbnieku komentâri un mîïi ap-sveikumi un, protams, milzum daudz sirsnîgu fotomateriâlu.

Lûk, vispirms informâcija par autoriem: mûzika – LolitaRitmane un Brigita Ritmane-Jameson; librets un dziesmuvârdi – Andris Ritmanis; stâstu veidojuði Andris Ritmanis,Andra Staðko, Brigita Ritmane-Jameson, Lolita Ritmane unAsja Magita Ritmane. Dalîbnieki – vairâk nekâ 40 entuziastu.

Libreta autors Andris Ritmanis programmas ievadâ raksta:«Jau vairâk nekâ 60 gadu krietns pulks ASV latvieðu dzîvodivâs pasaulçs, un tâ turpina dzîvot viòu bçrni, bçrnu bçrni unbçrnubçrnu bçrni.

Tâ viena pasaule rit milzîgâ ïauþu jûºâ, kur skan daþâdasvalodas, daþreiz valda nemitîga steiga un tiekðanâs sasniegtkarjeras virsotni.

Tâ otra pasaule ir tava ìimene un Latvijas saliòa, kur vçlraiti sprçgâ valodiòa un skan latvieðu dziesmas. Zaudç tiemûsu brâïi un mâsas, kuºi gadu plûsmâ iestiguði tikai lielajâ pa-saulç. Agri vai vçlu viòu sirdîs sâk gruzdçt nemiers, un daudzino viòiem meklç ceïus, lai varçtu iegriezties «Vietâ, kur tevivienmçr draugi gaida»...

Tâdâ noskaòâ radâs dziesmu spçle «Vçstule no Losas».Stâsta radîðanâ aktîvi piedalîjâs manas «mîïâs meitenes»:

Andra, Lolita, Brigita un Magita. Uzklausîju daudz labu pado-mu un ieteikumu. Daþiem «spurâjos» pretî, taèu beidzot izvei-dojâs siþets, kas visiem likâs pieòemams. (...) Man bija jâmçìi-na uzrakstît piemçrotus dziesmu vârdus. Drîz vien Lolita arBrigitu tos ietçrpa skaòâs. Un tad Andras un Lolitas vadîbâsâkâs gaºi mçìinâjumi: Mîlestîbas darbs, kas nevienam nekâdubagâtîbu nesagâdâ, bet gan personisku prieku un apmierinâju-mu, ka esi kaut ko mçìinâjis. Tas palîdz mûs visus saturçtkopâ, un to nododam tâlâk mûsu jaunâkajai paaudzei.»

Ïoti zîmîgi ir noslçguma dziesmas vârdi:«Vçl tik daudz ko redzçt, mîlçt, justUn no savas tautas nepazust.»

Tâ ðovasar dziedâja latvieði tâlajâ Kalifornijâ! Sûtâm vi-òiem no Meþaparka gaiðu Ziemassvçtku un skanîga, rado-ða Jaunâ gada vçlçjumus!

Biruta Bernacka

� no 9. lpp.

Savukârt Baltijas jûras krasta erozijas pçtniekiprofesora G.Eberharda vadîbâ, balstoties uz pieòç-mumu, ka hidrometeoroloìiskie un hidrodinamiskieapstâkïi bûs tuvi tiem, kâdi novçroti pçdçjo 15–20gadu laikâ, prognozç, ka: turpmâko 15 gadu laikâLatvija zaudçs vairâk nekâ 310 ha (vidçji ap 20 hagadâ) piekrastes kâpu aizsargjoslas meþu, pelçkokâpu un pïavu, apdzîvoto vietu teritorijas ar apbûvi,ceïus gar krastu u.c. infrastruktûras objektus. Erozi-ja aptvers vairâk nekâ 258 km jeb 51,5% no krasta lî-nijas kopgaruma.

Galvenâs erozijas riska vietas ar tieðu apdraudçju-mu esoðajai apbûvei ir:

– Pâvilostâ (vçsturiskâ koka apbûve),– Liepâjâ (notekûdeòu attîrîðanas iekârtas, 2. pa-

saules kara upuru masu apbedîjuma vieta unmemoriâls),

– Ventspilî (Staldzenç plânotâs perspektîvâs ap-bûves rajons),

– Rojas pagasta blîvi apbûvçtâ krasta josla Rojâ,Kaltenç, Upesgrîvâ un Valgalciemâ,

– Mçrsraga pagasta dienvidaustrumu daïa,– Engures pagasta Abragciema apbûve,– Engures apbûve uz dienvidiem no ostas, Apðu-

ciems, Ragaciems, Bigauòciems,– Jûrmalas pilsçtas centrâlâs daïas krasts (Dubulti

– Bulduri),– Saulkrasti (no bij. Glâbðanas stacijas lîdz Skul-

tes ostai).Ja, klimatam kïûstot ievçrojami siltâkam, spçcîgo

Atlantijas ciklonu ceïi virzîsies tâlâk uz ziemeïiempâri D-Zviedrijai un Somijai (lîdzîgi kâ 2005.g. or-kâna laikâ), tad Latvijas piekrastç vçtru laikâ to kul-minâcijas periodâ nebûs spçcîgo ZR vçju un no ero-zijas pilnîgi tiks pasargâts Rîgas lîèa Kurzemes krastsno Kolkas lîdz Bigauòciemam.

Latvijas iekðzemes ûdeòosKalmes zinâtnieku pçtîjumi râda, ka:– pastiprinâs upju aizaugðanas process;– siltûdeòu zivju sugas parâdâs arvien tâlâk uz

ziemeïiem;– Gaujas baseinâ atrasta jauna zivju suga, kas rak-

sturîga dienvidiem;– novçrots agrâks laðveidîgo zivju nârsts;– laðu mazuïiem ir tendence arvien jaunâkiem mi-

grçt uz jûru;– ezeros pastiprinâti izplatâs agrâk reti sastopama

aïìu suga.Meþaparkâ no minçtajâm klimata pârmaiòâm

viena no bûtiskâkajâm ir jûras lîmeòa celðanâs unvçjuzplûdu skaita un intensitâtes palielinâðanâs. Tâl-redzîga piemçroðanâs tam bûtu, sekojot senai patie-sîbai jeb jaunâko zinâtnisko pçtîjumu rezultâtiem:ûdeòiem nepiecieðama telpa, kur palikt. Tâdçï ezeraaizbçrðana (Ezermalas iela), apbûve jau paðlaik ap-plûstoðajâs teritorijâs (Brîvîbas ielas dublieris, pare-dzçtâ VID çka) vai teritorijas uzbçrðana – «sagatavo-ðana» pirms bûvniecîbas ir pretçja nepiecieðamajamrisinâjumam un pastiprinâs plûdu ietekmi uz blakusteritorijâm.

Rakstâ izmantoti KALMES zinâtnieku pçtîjumurezultâti (http://kalme.daba.lv).

Laiks mainâs, klimats mainâs...

Kas notiks Meþaparkâ?

14

17

LATVIJAI – 90 MEÞAPARKS LAIKU LOKOS LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

veltîts kungs, kurð sava izskata dçï po-zçjis Mâkslas Akadçmijas studentiem.Viòa sieva Çrika Pamiljens, kâdreiz ele-ganta, skaista dâma, nodzîvoja lîdz2004. gadam, sasniedzot gandrîz simtgadu vecumu. Jûlijam Pamiljenam pie-derçja arî 16. a mâja. Tâ tika pârdotaVerhoustinsku ìimenei, pçc tam –sportistam I. Klementjevam.

Vairâkkârt iedzîvotâji mainîjâsmûsu ielas 5. mâjâ. Starp citu, kâdulaiku ðe dzîvoja arî rakstniece RegînaEzera ar ìimeni. Pa atvçrto pirmâ stâvalogu dzirdçja klabam rakstâmmaðînu.Pati rakstniece ârâ nâca reti, tikai rei-zçm devâs pastaigâties uz ezermalu arsavu suni. Ðeit izauga Ilze un Aija –rakstnieces meitas. Vairâk ievçrojuAiju, tolaik vidusskolnieci. Aija Vâlo-dze ðeit nodzîvoja daudzus gadus.

Mâja Nr. 10, kuras otrajâ stâvâ dzî-vojâm mçs, bija celta 1936. gadâ Pçte-rim Greizim (vçlâk – Grava) pçc bûvin-þeniera Jâòa Levâna projekta. Tâ izvie-tota maksimâli tuvu ielai – ir tikai jâat-ver vârtiòi, «jânoskaita» septiòi betonapakâpieni un pçc starppodesta vçl trîsplaði dekoratîvo íieìeïu izvçrsti kâpie-ni, kas noved pie durvîm ar apaïu lo-dziòu. Þogs ielas pusç veidots no hori-zontâlâm brusâm starp platiem baltiemstabiem.

Çka veiksmîgi uzbûvçta ielas lûzu-ma punktâ un labi ieplânota esoðajâreljefâ – zâliens un koðumdârzs atro-das dienvidrietumos pirmâ stâva lîme-nî un sasniedzams no pirmâ stâva te-rases. Pârçjai çkas daïai ir atsegts pa-grabstâvs ar garâþu no ielas. Reljefadçï, no dârza raugoties, çka ir èetrstâ-vu, jo jumta slîpumâ izbûvçti bçniòi,kur sâkotnçji bija paredzçtas darbatelpas namîpaðnieka sievai zobârsteiEllai Gravai.

Bûvinþenieris Jânis Levâns bijaplaði pazîstams mâju cçlâjs un projektunoskatîjis tâ laika somu arhitektûrastendencçs. Pçc viòa projektiem Meþa-parkâ uzbûvçtas vairâkas çkas – Sigul-das prospektâ 41, Lîbekas ielâ 10, Ga-tartas ielâ 9, Poruka ielâ 8 un Ezerma-las ielâ 63, kurâ pats ar ìimeni arî dzî-voja. Visas çkas bija nedaudz lîdzîgasgan proporcijâs, gan logu dizainâ unstilâ, tomçr çka E. Dârziòa ielâ uzska-tâma par veiksmîgâko konstruktîvâstila çku.

Pirmâ stâva dzîvoklî ar nomas tiesî-bâm dzîvoja radioinþeniera AleksandraApsîða ìimene. Jau trîsdesmitajosgados Apsîtis, ienâcis Rîgâ no Rûjienaspuses, bija sadarbojies ar 1926. gadâdibinâto A. Leibovica radiodetaïu unradiospoïu izgatavoðanas uzòçmumu,kuru vâcu laikâ apvienoja ar A. Apsîðaun F. Þukovska dibinâto Radiotehni-ku. Savukârt padomju varas gados tasizauga par plaði pazîstamo rûpnîcu«Radiotehnika». Aleksandrs Apsîtisbija gudrs, ar zinâtnieka «íçrienu» ap-veltîts radiotehniíis. Nu jau sen guldîtsRaunas kapos.

Mçs atstâjâm ðo dzîvesvietu 2003.gada 16. janvârî, bet 2005. gada sep-

tembrî mâju nojauca. Tad pavçrâs pavi-sam skumjð skats uz çkas bûvvietu ungruntsgabalu – nebija ne savdabîgâsceltnes, ne ârçjo kâpòu, ne bçrza pie ie-ejas... Nu slejas jauna bûve – dîvainspakaïdarinâjums.

Mums iepretim bija Lûkinu dzim-tas mâja. Jau pagâjuðâ gadsimta sâku-mâ ârsts Fçlikss Lûkins un AntonijaLûkina (rakstniece Ivande Kaija) dzî-voja Meþaparkâ, bet 1939. gadâ dçlamHaraldam tiek uzcelta mâja E. Dârziòaielâ 11 ar plaðu âbeïdârzu divstâvu çkaspriekðâ.

Neilgi pçc mûsu ieraðanâs uz dzîviðajâ ielâ pie pretçjâs mâjas vârtiòiem sa-stopu slaidu meiteni Ilâriju, kas ir drau-dzîga ar mums un grib iepazîstinât arsaviem brâïiem Ariânu un Indaru, skol-niekiem, tâdiem kâ mçs. Tobrîd es ne-nojauðu, ka viòi ir slavenâs Lûkinudzimtas atvases. Zinu tikai, ka daudziecilvçki, kas reizçm zvana arî pie mûsudurvîm, ir pazîstamâ homeopâta Ha-ralda Lûkina pacienti.

Dr. H. Lûkins ir straujð, kustîgs unimpulsîvs, vienmçr steidzîgs savâ gaitâ,kuplie mati plîvo, kad kâjas raujas uzpriekðu, bet íermenis, nedaudz iepali-cis, seko straujajai kustîbai. Starp citu,viòa dçli vçlâk skrien tâpat. Visu viòðredz un ievçro, vienmçr skaïi kaut kouzsauc bçrniem, kas rotaïâjas uz ielas.Gan Haralds, gan viòa tçvs Fçlikss dar-bojâs Rçriha biedrîbâ un piekopa rçri-hieðu tradîcijas un jo seviðíi – ârstniecî-bu. Par sadarbîbu ar rçrihieðiem Haral-du 1949. gadâ apcietina un nosûta uzVorkutas ogïraktuvçm.

Lai gan dakteri Lûkini savus èetrusbçrnus audzinâja stingri, jaunieði varçjareizçm sanâkt viòu mâjâ un lustçties.

Mâte Magdalçna Lûkina bija ïoti inte-liìenta sieviete un zinoða ârste. Arî dçliturpinâja dzimtas tradîciju un kïuva parârstiem: Ariâns terapeits-pulmanologs,Indars neiroíirurgs. Dzîves gaitâdaudzreiz ir bûts ðajâ mâjâ, îpaði, vieso-joties Ilgas un Indara Lûkinu ìimenç.

Kad abi Lûkinu dçli ir Medicînasinstitûta studenti, tiekamies bieþâk. Irpiecdesmito gadu sâkums. Mçs esamjauni, bezbçdîgi, kopâ sportojam unpriecâjamies. Pie viòiem nâk draugi,ejam spçlçt volejbolu Saulesdârzâ, kurir plaða pïava un klât Íîðezers. Nodibi-nâm savu pastâvîgu komandu, mumspiebiedrojas arî draugi no «mediíiem»un citi Meþaparka jaunieði. Saulesdârzâun parka laukumos notiek îsti maèi.Un kur vçl lieliskâ peldçðanâs Íîðezerâ,bet ziemâ slçpoðana pa parka kalniemun nogâzçm, citreiz kopâ gâjâm uzkino. Tâdas nu bija jaunieðu izpriecastolaik, kad vçl ezermalâ nebija uzcelts«Skonto» futbola centrs, bija tikaiezers ar daudzâm peldvietâm un parks.Diemþçl tagad sports pakïauts bizne-sam un naudai...

Vai cilvçks ieaug vidç, vai videveido cilvçku un to ietekmç? Mijie-darbîba pastâv neglâbjami. Par nodzî-voto laiku Meþaparkâ varu teikt, kamani veidoja apkârtçjie cilvçki un Me-þaparka daba – prieþu meþs, ezers, lî-kumotâs ieliòas, savrupmâjas, kas bijatik daþâdas. Mani noteikti ietekmçjaapkârtçjâ vide un cilvçki lîdzâs, no ku-riem es smçlos interesi par dzîvi un arîspçku dzîvot. Un jo îpaða vieta irEmîla Dârziòa ielai, kura man ir dârgaun tuva.

Indra Vijupe,arhitekte

16

Emîla Dârziòa iela savieno Velmesun Olava ielas. Kalna dçï nevarçdamapavisam piekïût Ezermalas ielai, tâ bei-dzas it kâ ar strupceïu. Bet aiz kalna –tur jau gluþi tuvu Íîðezers. Kâdreiz tâsaukusies par Vasarnieku ielu. Pagâjuðâgadsimta trîsdesmito gadu sâkumâviens no pirmajiem ðîs ielas apbûvçtâ-jiem – Teodora Reitera kora dalîb-nieks, vîru dubultkvarteta «Latvija» di-binâtâjs un vadîtâjs, vçlâk arî Saulesdâr-za direktors Jûlijs Pamiljens ierosinâjisielu pârdçvçt par Emîla Dârziòa ielu.«Melanholiskâ valða» autors gan ðeitnav dzîvojis.

Vairums ðejienes gruntsgabalu ie-mçrîti pagâjuðâ gadsimta trîsdesmitajosgados, jo E. Dârziòa iela izvietojas Me-þaparka apbûves jaunâkajâ zonâ – starpPoruka un Stokholmas ielâm. Tolaik,kad sâkâm dzîvot Meþaparkâ, pa ceïamuz mûsu mâjvietu nebija ne augstbûv-ju, ne platu âtrgaitas maìistrâïu, ne ne-pârtrauktâs automaðînu plûsmas. Vasa-ras viducî alejâs liepas smarþoja tik me-daini un saldi, ka gribçjâs uz mçles sa-just medus brînumu. Atmiòas par Me-þaparkâ nodzîvotajiem daudzajiem ga-diem allaþ bûs saldas un tîkamas kâliepu medus un vasaras siltais vçjð.

Mçs rodam patvçrumu Meþaparkâ1946. gada oktobrî, jo ir sareþìîjumi ardzîvokli. Padomju varai bargi likumi:kâds rûpnîcas kadru inspektors nosauctçvu par faðistu, un viòam neïauj dzîvotkopâ ar ìimeni. Es esmu vçl bçrns, kadkopâ ar vecâkiem un mantâm sçþusmagajâ maðînâ un mçs iebraucam Me-þaparkâ pa smilðaino Stokholmas ielu.Maðînâ starp mçbelçm ir liels, masîvsrakstâmgalds. Liekas, tçvs to sargâ vis-vairâk, jo tâ atvilktnçs ir viòa dzejoïuaizsâkumi un lugu manuskripti. Vecâkiir jauni, nedaudz pâri trîsdesmit, unmums ar mâsu liekas, ka viòi ir paðiskaistâkie pasaulç.

Tçva acîs vçl uzplaiksnî gûstekòunometne, no kuras viòð pavisam nesenatgriezies, – viòð bijis filtrâcijas nomet-nç Ïeòingradas tuvumâ, kur bûvçjiskara aerodromu. Mans tçvs Jânis Pïa-viòð arî pârdzîvo, ka, karojot Kurze-mes katlâ, nav iespçjis pârrakstît savusdzejoïus, jo rakstâmmaðîna ir nozagta– to pagrâbuði padomju karavîri. Un1935. gadâ izdotais brîvîbas cîòâs kri-tuðâ brâïa Kârïa Pïaviòa piemiòai veltî-tais dzejoïu krâjums «Nemiera dienas»nu ir aizliegts un ielikts «specfondâ».Tikai pçc daudziem gadiem þurnâla«Karogs» 1989. gada 7. numurâ sa-rakstâ «Tautai atdotâs grâmatas» tasatkal ir celts gaismâ. Bet vecumâ tçvsjau ir noguris un vairs nespçj rakstît...

Mçs nokïûstam klusâ ðíçrsielâ –Emîla Dârziòa ielâ 10, baltâ namâ artumðziliem logu râmjiem. Tur ir tukðsdzîvoklis otrajâ stâvâ. Virtuve gan irtâda dîvaina – izkrâsota tumði zila. Tokrâsojuði karavîri, lai muðas neíeras pieçdamâ. Netâlu, brîvajâs çkâs Ezermalas

ielâ iekârtojas padomju armijas hospi-tâlis, bet Olava ielas stûrî dzîvo LPSRdroðîbas ministrs A. Noviks, kura«mieru» apsargâ milièi. Esmu redzçjusiAlfonu Noviku ilgâ laika periodâ. Îpaðinoþçlojams viòð bija vecumâ, staigâjanoplîsis. Tâ vien ðíiet, ka kâda augstâkavara kârtojusi rçíinus ar cilvçku...

Mûsu mâjas saimnieks PçterisGrava, kâ padomju varai bîstams,1940. gadâ izsûtîts uz Karagandu, betìimene, bçgdama no padomju reþîma,1944. gadâ devusies uz Austrâliju.Mani vienmçr ir nodarbinâjusi domapar to, kâds liktenis ir piemeklçjis ðodzimtu, kas uzbûvçja sev tik skaistumâju, iestâdîja dârzu un audzinâjadivus bçrnus – Rutu un Andreju.

Ðis dârzs bija brîniðíîgs – pavasarosdienvidu nogâze vienos íirðu un âbeïuziedos, zâliens ar daudziem krâðòum-augiem, izkoptas terases ar celiòiem.Ðodienas vienmuïie zâlieni nevar sacen-sties ar to skaistumu. Savukârt Kara-gandâ Pçteris Grava iekopa veselu pil-sçtas parku, bet pa to laiku mans tçvsiestâdîja bçrzu, kas, prieþu ieskauts,labi aug Meþaparkâ. Nu bçrzam 50gadu, tas bijis patvçrums gan saulestveicç, gan rudens vçju neprâtâ.

Emîla Dârziòa ielâ bija tikai div-padsmit mâjas un tâs visas sauca pçc ie-dzîvotâju vai saimnieku vârdiem.

Ja nâkam no Velmes ielas, apejotDþemmas Skulmes teritorijai, ielas la-bajâ pusç redzama kompakta, uzkalnî-tç veikli «iesçdinâta» Millijas Stepiòaskundzes mâja. Ðis ir 4. nams, un pçcsaimnieces nâves tas pâriet Kârkliòu ìi-menes îpaðumâ.

Blakus nâkoðâ mâja Nr. 6 piede-rçja tekstilmâksliniekam JûlijamStraumem (1874. – 1970.), kurð lîdzar Jûliju Madernieku un Ansi Cîrulibija tekstilmâkslas pamatlicçjs, peda-gogs, arî Kaukâza tekstilmâkslaspazinçjs (Laimas Kïaviòas grâmata«Jûlijs Straume», 2004.). Straumes

mâja vçl tagad ir skaista, saglabâjies ori-ìinâls skujots ornaments logu dalîju-mâ. Çkas priekðâ aug kupla sudrabegle.Manâ bçrnîbâ çkas augðstâvâ dzîvojaDr. Jaksonu ìimene ar bçrniem Valen-tînu, Margaritu un Viktoru. Mçs drau-dzçjâmies ar Jaksonu meitençm, spçlç-jâmies, bijâm kopâ dzimðanas dienuballîtçs. Kaut arî viòu ìimene agrizaudçja mâti, visi bçrni izstudçja parârstiem.

E. Dârziòa ielas iemîtnieki dzîvojadraudzîgi. Cilvçku bija pamaz, viss kâuz delnas redzams un pamanâms. Ðeitizaugâm mçs, auga mûsu bçrni un pçctam mazbçrni, ðe arî mûsu vecâku gai-tas pierimuðas... Daudzus svçtkus svi-nçjâm kopîgi – Vijupu, Kauliòu, vçlâkKrûskopu un Lûkinu ìimenes. Reizçmpiepulcçjâs mâkslinieks Jânis Borgs,kurð dzîvoja 7. namâ. Reizçm mainîjâssastâvs un svinîbu vieta.

Kas satuvinâja visus mûs – dzîvesstils vai mentalitâte?

Bernharda Borga ìimene ðeit sâkadzîvot pçckara laikâ. Viòi atgriezâs noZviedrijas, kur pats ìimenes galva bijavçstniecîbas darbinieks kultûras jautâ-jumos. Viòu dçls Jânis bija mazsblonds puika, allaþ stâvçja pie vârti-òiem un nolûkojâs, kâ mçs uz ielaslçcâm klases vai mçtâjâmies ar bumbu.Vçlâk ar Jâni Borgu sadarbojâmiesdaudzus gadus.

E. Dârziòa ielas 14. mâju mçs dç-vçjâm par Rakes mâju, lai gan îstenîbâsaimnieki Dinbergi dzîvoja Bostonâ unmâju vçl nebija atguvuði. Manâ bçrnî-bâ te dzîvoja òiprs, diezgan iedomîgs,bet runîgs onkulîtis ar kazbârdiòu –viòð bija ulmaòlaika fotogrâfs KriðsRake. Viòam bija divi dçli, mçs tuvâkiepazinâm Ilmâru un viòa ìimeni. Il-mârs bija fotogrâfs un jurists. KriðsRake fotografçja arî mûsu ìimeni.

Jau pieminçtais Reitera kora dzie-dâtâjs Jûlijs Pamiljens dzîvoja 16. mâjâ.Viòð bija sirms, ar klasisku profilu ap-

IELA, KAS BEIDZAS AR TAKU!

� no 4. lpp.

Par visiem pârbaudes gaitâ kon-statçtajiem faktiem KNAB nosûtîjavçstuli Ministru prezidentamI.Godmanim, informçjot, ka:

– òemot vçrâ to, ka nekustamâîpaðuma daïa Ezermalas ielâ 24/26,Rîgâ 1913. gadâ iegâdâta par sazie-dotajiem lîdzekïiem,

– nezinâmu iemeslu dçï IZMnav realizçjusi savas tiesîbas pâr-òemt Latvijas izglîtîbas biedrîbaipiederoðo nekustamo îpaðumu,

– Saulesdârza teritorija netikanodota Rîgas paðvaldîbas îpaðumâ,

– sabiedrîbas un nevalstisko or-ganizâciju pârstâvji ir izteikuði pie-dâvâjumus, kâ nodroðinât nekusta-mâ îpaðuma izmantoðanu jaunatnesizglîtîbai vai kultûras attîstîbai,vienlaicîgi to saglabâjot valsts îpa-ðumâ,

– IZM nepietiekami veikusi no-slçgto nomas lîgumu ar SIA «Íei-zarmeþs» administrçðanu, pieïaujotnomas maksas parâdu raðanos,

– SIA «Íeizarmeþs» nav godprâtî-gi apsaimniekojis izmantoto îpaðumu,

– Ìenerâlprokuratûra vçl navsniegusi atbildi par iespçjamo pro-kurora reaìçðanas pasâkumu piemç-roðanu saistîbâ ar nomas lîguma lau-ðanu ar SIA «Íeizarmeþs»,

– saskaòâ ar Valsts pârvaldes iekâr-tas likuma 10. pantâ noteiktajiemvalsts pârvaldes principiem, ka valstspârvalde darbojas sabiedrîbas intere-sçs un ka pie sabiedrîbas interesçmpieder arî samçrîga privâtpersonas tie-sîbu un tiesisko intereðu ievçroðana unto, ka valsts pârvaldç savâ darbâ ievçrolabas pârvaldîbas principus un rîkojaslietderîgi un efektîvi ar valsts mantu.

KNAB uzskata, ka Ministru ka-binetam, izlemjot par valsts îpaðumaobjektu Ezermalas ielâ 24/26 Rîgâ(gruntsgabalu 01000842043 un01000840011) nodoðanu privatizâ-cijai, bûtu jâlemj par minçto ze-mesgabalu atstâðanu valsts îpaðu-mâ valsts pârvaldes funkciju reali-zçðanas nodroðinâðanai.

Redzeslokâ – Saulesdârzs

Emîla Dârziòa iela 10. 2000. gads

18 19

LATVIJAI – 90 MEÞAPARKS LAIKU LOKOS LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

vairâkâs grupâs, katra no tâm salîdzinâta ar kâdu dzîvnieku sugu,kas projektâ lietota kâ ikona vizuâlai vienkârðîbai.

Tâ, piemçram, stâríi – Meþaparka pamatiedzîvotâji – apdzîvovçsturiskas çkas un mâjokïa tuvâko apkârtni uztur kârtîbâ paðu spç-kiem. Stâríi ir draudzîgi pret kaimiòiem un jûtas droði, par ko lieci-na bieþi vaïâ atstâtie vârtiòi.

Laði – jaunpienâcçji – apdzîvo vai nu rûpîgi atjaunotas vçsturis-kas çkas, vai jaunbûves, atbilstoðas katra gaumei un iespçjâm. Laðidaudz laika pavada darbâ, tâdçï viòu pçcnâcçjus un mâjokli kopj al-goti strâdnieki. Laðu privâto dzîvi sargâ signalizâcija, suòi, apsargiun novçroðanas kameras.

Bezdelîgas nedzîvo Meþaparkâ, bet apmeklç to brîvajâ laikâ, lie-lâkoties grupâs – ar ìimeni vai draugiem. Daïu bezdelîgu interesçMeþaparka arhitektûras un kultûras mantojums, daïu piesaista plud-males, parks un Zoodârzs.

Mazdârziòu îpaðnieki izpelnîjuðies salîdzinâjumu ar kurmjiem,jo ir grûti novçrojami. Par viòu klâtbûtni var spriest pçc atstâtajâmpçdâm: ðíûnîðiem un siltumnîcâm, augïu kokiem un puíu dobçm.Dârzi visbieþâk ir aizauguði un veido starpzonu pie jaunizbûvçtâsmaìistrâles. Sagaidâms, ka nâkotnç kurmju vietu ieòems citas sugas.

Eþi ir pârspîlçti aizsargâtie Meþaparka iedzîvotâji. Nav bûtiski,vai viòi mitinâs jaunuzceltâs vai atjaunotâs çkâs, raksturîgâkâ pazî-me ir vairâklîmeòu aizsardzîbas sistçma: þogs, dzîvþogs, lieli krûmivai koki, brîdinâjuma zîmes «nikns suns», novçroðanas kameras unakmeòi, kas sargâ mauriòu ielas pusç.

Daudzdzîvokïu çkas salîdzinâtas ar skudru pûþòiem – katram ie-mîtniekam pieder atseviðía ðûna dalîtâ struktûrâ. Kopîgi tiek lietotaautostâvvieta, kâpòu telpas, bçrnu rotaïlaukumi.

Îpaða iedzîvotâju grupa ir çrgïi – vçstnieki, kas apdzîvo lielâkosun apsargâtâkos zemes gabalus Meþaparkâ. Çrgïi ir pagaidu iemît-nieki, kuru klâtbûtne rada pienesumu Meþaparka diplomâtiskajamun inteliìentajam tçlam, tomçr viòi nepieder vietçjai kopienai.

� 23. lpp.

Ðî gada augustâ jau sesto gadupçc kârtas norisinâjâs Rîgas Tehnis-kâs universitâtes rîkotâ starptautiskâvasaras skola. Ðoreiz tâs dalîbniekièetrâs darbnîcâs pçtîja Meþaparku –tâ vietu pilsçtâ, iedzîvotâjus un vie-sus, publisko un privâto telpu. Me-þaparks izvçlçts kâ savdabîga Rîgasdaïa, kur saduras vçsturiski prestiþsdzîvojamais rajons ar demokrâtiskurekreâcijas teritoriju. Ðeit atrodasgan iekoptas takas un atpûtas lauku-mi, gan dabîga meþa vide, pilsçtasZooloìiskais dârzs, brîvdabas estrâ-de un vairâkas peldvietas. Lai ganMeþaparks vienmçr bijusi ârkârtîgipopulâra atpûtas vieta rîdziniekuvidû, tajâ vçl arvien pietrûkst laik-metîga vides dizaina un vietu maltî-tes ieturçðanai. Tai paðâ laikâ Meþa-parks ir viens no retajiem Rîgas par-kiem, uz kuru ved plats un çrts ri-teòbraucçju celiòð.

Iesâkumâ katra vasaras skolasstudentu grupa pievçrsâs atðíirîgastçmas izpçtei, taèu agri vai vçlu visasíçrâs pie daþâdu objektu veidoðanasmeþâ. Pilsçtas meþi pilda divçjâdufunkciju – tie reizç ir vieta sociâlaimijiedarbîbai un arî izolâcijai. Meþâpavadîtais laiks liek no jauna priecâ-ties par pilsçtas çrtîbâm, un pilsçtasritmi palîdz novçrtçt meþa klusomieru. Tieði îsta meþa atraðanos pil-sçtâ citu valstu studenti izcçla kâvienu no Rîgas lielâkajâm vçrtîbâm.

«Sensecity» bija pirmâ no gru-pâm, kas nokâpa no asfaltçtajâmtakâm un iebrida sûnâs, lai no tur-pat meþâ atrodamiem zariem izvei-dotu instalâciju – ligzdu. Ligzda pa-zîstama kâ mâjvietas simbols. Tâ irvieta, kur atpûsties un tikties ar tu-vâkajiem, droðîbas saliòa sveðâ vidç.Meþaparka instalâcija darbojas kâçsma, kas pamudina spert soli ârpusgâjçju celiòa un meklçt piedzîvoju-mus starp kokiem un krûmiem.Ligzda ïaujas pârmaiòâm – garâm-gâjçji aicinâti to kâ grozu palçnâmpiepildît ar apkârtnç salasîtiem èie-kuriem.

Vadîtâji: Zane Deruma, Toms Kokins

Dalîbnieki: Anita Beikule, Natalia Chiokadze,

Frederick Picart, Max HooperSchneider, Alexandra Virlan

Darbnîcas «Urban Forest Nar-ratives» dalîbnieki ar skièu, instalâ-ciju un teksta kolâþu izpauda savasMeþaparka sajûtas – par acîm redza-majâm un slçptajâm vçrtîbâm, parto, kâ ðobrîd pietrûkst un kas varçtutapt, par to, ko viòi vçlas Meþaparkâ

ieraudzît un sajust. Stâsti runâ parrobeþu starp neskartu meþu unkoptu parku, par tikðanâs vietu pub-liskuma pakâpçm, par ainavas izpçtino daþâda augstuma skatu punk-tiem. Viens no stâstiem ir par noslç-pumainu dârzu, kur maldîties starpkrâðòiem ziediem, cits – par pârdo-mu mirkli pirms ceïa turpinâðanas –pikniku krustcelçs, vçl cits – par ro-mantisku tikðanos zaïâ meþa nostû-rî. Ir arî stâsts par skatu torni, kasaizvestu sapòos koku lapotnç, unpar maldugunîm, kas vilina dziïâkmeþâ atklât noslçpumus. Katru nostâstiem grupas dalîbnieki paði arîizspçlçja tiem paredzçtajâs vietâs unfiksçja fotogrâfijâs. Katrs stâsts irdaïa no kopçjâ meþa un pilsçtas mi-jiedarbes stâsta, cilvçka daþâdiemklâtbûtnes lîmeòiem meþâ.

Vadîtâji: Ilze Paklone, Alise Pïaviòa

Dalîbnieki: Tamar Chiokadze, Agne Griniute, Milda Kuculis,

Rima Sikorskaite, Hellfried Wallner

Grupas «Communication is thewor(l)d» dalîbnieki divu nedçïu ga-rumâ uzklausîja neskaitâmus Meþa-parka iedzîvotâju un apmeklçtâjustâstus – gan sarunâjoties, gan kopî-gi zîmçjot un modelçjot katra vçl-mçm piemçrotu parku. Projektâ ri-sinâts ïoti plaðs jautâjumu loks: ganMeþaparka pieejamîba un çrta saik-ne ar citâm pilsçtas daïâm, ganparka zonçjums pçc aktivitâtes pa-kâpes, gan vides dizaina priekðliku-mi katrai parka daïai. Ar grupas ie-plânotajiem skatu un putnu vçroða-nas toròiem, delfinâriju, kafejnîcâm,skeitparku, rotaïu un sporta lauku-miem Meþaparks pârtaptu îstâ pie-dzîvojumu parkâ visai ìimenei.

Komunikâciju darbnîca izveidojaarî gaismas instalâcijas Meþaparkâ –

îpaðu noformçjumu kâdam no parkasoliòiem un izgaismotu taku uz Sen-secity radîto ligzdu. Tâ tika pârbau-dîts, vai ðâdas pârmaiòas vidç pie-saista parka apmeklçtâju uzmanîbu.

Vadîtâji: Helçna Gûtmane, Mark Geldof

Dalîbnieki: Ruxandra Filip, Bianca Gioada, Ryan Manton,

Ilze Rukðâne, Monica Udrea

Zooloìijas tçma vasaras skolasnosaukumâ iespraukusies, pateico-ties Rîgas Zoodârza klâtbûtnei Me-þaparkâ. Tas gan nekïuva par darb-nîcas «Zoology Beyond Animals»(«ZooBA») intereses objektu, tomçriedvesmoja izpçtei. Pie katra zoo-dârza ieejas atrodas liela ilustrçtakarte, no kuras uzzinâm, kur atrastmûs interesçjoðâs sugas dzîvniekusun kâdi noteikumi ðeit jâievçro. Lî-dzîgi nosacîjumi pastâv jebkurâ cil-vçku apdzîvotâ teritorijâ, tomçr vis-bieþâk par tiem nevçstî krâsains pla-kâts. Kas apdzîvo Meþaparku? Kâðeit uzvesties?

Grupas «ZooBA» projekts bal-stîts etoloìijâ – zinâtnç par dzîvnie-ku un cilvçku uzvedîbu. Ðâda izpçtetiek veikta bez jebkâda verbâla kon-takta ar pçtâmo indivîdu vai grupu,tâs pamatâ ir uzvedîbas novçrojumiun efekts, kâds izpçtes objektiem iruz citiem indivîdiem un vidi. Katraidzîvai bûtnei nepiecieðama sava teri-torija, lai attîstîtos un vairotos – tasir paðsaglabâðanâs pamats un iemeslsiekârtot un sargât savus mâjokïus.Jâuzsver, ka veiktais pçtîjums nepre-tendç uz zinâtnisku statusu, tas irmçìinâjums vienkârðotâ veidâ ap-skatît Meþaparka dzîvojamo vidicaur dzîvnieku pasaules metaforu.

Pçc mâjokïu tuvâkâs apkârtnesiekârtojuma un izturçðanâs publis-kajâ telpâ cilvçki tika sadalîti

Raksta Lalita Lâce Muiþnieceno Stokholmas ielas un Mièigânas:«Piedzimu Rîgâ un mûþa pirmos mçneðus no-

dzîvoju Iekðrîgâ. Ap 1936. gadu pârcçlâmies uzMeþaparku, kur vecâki îrçja dzîvokli Pçterupes unLibekas ielas stûºa mâjâ. Tur piedzima mâsiòaMâra. 1940. gada agrâ pavasarî pârgâjâm uz vecâ-ku iepirkto dzîvokli Stokholmas ielâ. 1941. gadajanvârî arestçja tçvu un jûnijâ izsûtîja (tçvs mirisAstrahaòâ 1941. gada decembrî). 1944. gada sep-tembrî mâte izlçma doties ar mâsu un mani bçgïugaitâs uz Vâciju.

Ar tçvu dzîve likâs gaiða un saulaina. Staigâjâmlielus gabalus pa meþu (tagad Dziesmu svçtkuestrâdes rajonâ), peldçjâm Íîðezerâ, uz tçva ple-ciem ðïûcu pa ðïûcamdçli ezerâ, gâjâm uz zvçrudârzu, çdâm visgarðîgâko saldçjumu uz Koknesesun Meþa prospekta stûºa utt. Smilðainajâ Stokhol-mas ielas zemç iekopâm dârzu.

Atceros, kâ vâcu laikâ pa Kokneses prospektudzina ebrejus ar dzeltenâm zvaigznçm, uzðûtâmuz mugurâm, kâ dârzâ lika izrakt tranðejas, kurmums, bçrniem, bija itin laba paslçptuve, kâ gâjuuz Ezermalas saimniecîbu pçc piena, kâ mâcîjosslçpot pa Meþaparka toreiz nebruìçtajâm ielâm.1942. gadâ sâku iet skolâ, kas vâcu laikâ bija iekâr-tota, ja pareizi atceros, kâdâ privâtmâjâ. Skolâ bijapirmâs divas vai trîs klasîtes. Tâ kâ tçvs bija iemâcî-jis mani lasît jau èetru gadu vecumâ, latvieðu valo-das klasç stipri gaºlaikojos un dabûju piezîmes parneuzmanîbu. Mçìinu atcerçties klases biedrus, betmanu, ka daudzi vârdi ir aizslîdçjuði. Bija AstrîdeInsberga, Baiba Ozola, Inese Purmale, Vija Lietu-viete, Baiba Skuja, Ansis Krçsliòð, Andrejs (?). Ne-varu pat atminçties, cik klasç bija bçrnu. Klases au-dzinâtâja bija jaukâ Marta Liepiòas kundze, skolaspârzine – Kalniòas kundze (tagad Klîvlandç ASV).

Ïoti negribçjâs braukt prom no Latvijas. Savâgrâmatiòâ «Pçdas» esmu ierakstîjusi sarunu armâti:

«Mâte kravâ mantas, drçbes. Liek koferî, òemârâ. «Mammît, vai mums patieðâm jâbrauc?» – «Tâir.» – «Un ja nu tçtis tiek mâjâ, kamçr mçs esamprom?» Mâte atliec muguru. «Tad mçs tûliòbrauksim mâjâs.» Viòa melo. Kâ tad tçtis zinâs,kur mçs esam. «Un kâpçc mums vispâr jâbrauc?»Stâvu spîtîga. Skatos mâtei tieði virsû. Bet nu mâteir dusmîga. «Lai jûs ar Maiju [Mâru] paliktu dzî-vas, tâpçc. Lai jûsu kauliòiem nebûtu jâbalo kâdosSibîrijas sniega laukos. Un tagad es negribu vairspar to dzirdçt neviena vârda. Saprati?» Sapratu. To– neviena vârda. To palikðanu dzîvâm – ne îsti.Nâve vçl aizvien nav jçdziens. Jçdzieni ir: apcieti-nâðana, aizveðana, pazuðana. Es negribu pazust.»

Pirmo reizi apciemoju Latviju un Meþaparku1974. gadâ. Braucu, lai parâdîtu saviem bçrniem,ka patiesi ir tâda Latvija, ne tikai nostâstos un grâ-matâs. Mûsu bijuðajâ dzîvoklî dzîvoja divas ìime-nes. Ar mâtes mâsas Mildas gâdîbu Ðmita kundzeieaicinâja mûs paviesoties savâ istabâ. Toreiz neprâtâ nenâca, ka kâdreiz bûs iespçja ðai dzîvoklî at-griezties. Pçc Latvijas neatkarîbas atgûðanas tastomçr notika – dzîvokli, par ko vâcu laikâ mâte bijapaspçjusi samaksât, mums pieðíîra atpakaï. Vienuìimeni izpirkâm, ar Ðmitiem draudzîgi sadzîvojulîdz viòu mûþa galam.

Bija prieks par lielo talku Latvijas sakopðanai kâdâvanu valstij 90. dzimðanas dienâ. Taèu bûsdaudz lielâks prieks, ja sakopsies gan cilvçku, ganvalstsvîru attieksme pret savu zemi un valsti.»

MEÞAPARKA BÇRNI PASAULÇVasaras skola «Kultûra. Zooloìija. Urbânisms»

20 21

LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

Zooloìiskais dârzs izmisîgi pûlç-jâs izdzîvot lîdz 1917. gada beigâm.Ðajâ gadâ Rîgâ ienâca vâcu armija.37 vçrtîgâkos dzîvniekus aizveda uzVâciju, ziedojumu vâkðanu pârtrau-ca. Vçl daþus gadus saglabâjâs cerîbadârzu atjaunot, tâpçc tâ teritorijuapsargâja un daudzmaz uzturçjakârtîbâ.

1920. gada aprîlî Rîgas pilsçtasvalde nolçma «nekavçjoties spertsoïus» zooloìiskâ dârza atjaunoða-nai un «aizvesto zvçru atpakaï dabû-ðanai». Dârza pârvaldîðanu uzticçjaLudvigam Polîtim, kurð savulaikpraktizçjies pie Hagenbeka Ham-burgâ, bet vçlâk lîdzdarbojies Mas-kavas zooloìiskajâ dârzâ. Latvijâ Po-lîtis atgriezâs, kad padomju valdîbanacionalizçja viòa zooloìijas veika-lus.

1920.gada rudenî Pilsçtas valdespieaicinâti speciâlisti sagatavojuði at-sauksmi «zvçru dârza lietâ». Viòi ie-teica atlikt atjaunoðanu, jo esot jâno-skaidro, kur îsti 37 aizvestie zvçri at-rodas. Tie bûtu transportçjami agrâ-kais pavasarî, bet arî satiksme ar Íei-zarmeþu nav atjaunota. Polîðakungu valde nolemj atlaist un pie-òemt darbâ tikai sargu.

1921. gada pavasarî kïuvaskaidrs, ka «atjaunot zvçru dârzu tu-vâkâ nâkotnç nebûs iespçjams», Pil-sçtas valde pâròçma Zooloìiskâdârza îpaðumus un gada beigâs no-deva dârzu ar visâm çkâm Sociâlâsapgâdîbas nodaïai, kura te ierîkojabçrnu vasaras nometnes.

1923.gada 15. jûnijâ Rîgas pilsç-tas valde atïâva pie galvenajiem vâr-tiem uzrakstu «Zooloìiskais dârzs»nomainît pret izkârtni «Bçrnu vasar-nîcas».

Zoodârza teritorija likâs pievilcî-ga arî citiem interesentiem. Tâ1922.gadâ J. Melders ðeit vçlçjâs ie-rîkot ðíirnes suòu un mâjputnu au-dzçtavu, 1923.g. akciju sabiedrîba«Izstâde» paredzçja iekârtot ne tikaizoodârzu, bet arî sporta un izpriecaslaukumu, bet Salamonska cirks pre-tendçja uz monopoltiesîbâm turçtRîgâ zoodârzu. Arî vçlâk, kad zoo-dârzs jau darbojâs, direkcijai nâcâsatraidît lûgumus ierîkot dârzâ «Pçr-tiíu paradîzi» (1934), «laimes dzir-naviòas» un ðauðanas stendu(1937).

Pilsçtas valde tomçr atïâva rîkotZooloìiskâ dârza teritorijâ daþâdus

pasâkumus. Piemçram, Tautasaugstskolas kultûras svçtkus un Lat-vijas kultûras veicinâðanas biedrîbasizrîkojumu 1923. gadâ. Sporta unkora priekðnesumiem un sapulèu rî-koðanai 1925. gada aprîlî un maijâatïauju saòçma «Latvijas zocial-de-mokrâtu strâdnieku partija un Latvi-jas arodu biedrîbu centrâl-biroja ap-vienotâs arodbiedrîbas».

1920. gados daudzas Zooloìis-kâ dârza mîtnes, þogus, stiepïu pi-numus demontçja un izmantojacitâm vajadzîbâm, lauvu grotu izlau-za, akmeòus sagatavoja aizveðanai.

Jautâjumu par zooloìiskâ dârzaatjaunoðanu pilsçtas valdes sçdç at-kârtoti izskatîja 1926. gadâ. Piemi-nekïu pârvalde piedâvâja apvienotzooloìisko dârzu un brîvdabas mu-zeju. Ievçlçja pat îpaðu komisiju pil-sçtas galvas biedra V. Sadovska vadî-bâ zooloìiskâ dârza atjaunoðanasjautâjumâ, taèu lieta neizkustçjâs.

Izðíiroða loma bija 1932. gadarudenî Rîgâ, Esplanâdç sarîkotajai«Latvijas raþojumu» un «Latvijas VIsugas suòu, medniecîbas un sportapiederumu» izstâdei. Arî Meþu de-partaments bija cîtîgs izstâdes kupli-nâtâjs. Apmeklçtâju liela interese undrûzmçðanâs ap nedaudziem zvçruun putnu sprostiem (meþacûkas si-vçni, lûði, ûdri un daþi putni) ierosi-nâja Meþu departamentâ domu parzooloìiskâ dârza dibinâðanas nepie-cieðamîbu tuvâkâ nâkotnç. Ðie dzîv-nieki vçlâk kïuva par pirmajiem zoo-loìiskâ dârza iemîtniekiem.

Tâ paða gada rudenî iniciatorugrupa pulcçjâs Meþu departamentatelpâs uz Zooloìiskâ dârza dibinâða-nas sçdi. Piedalîjâs 11 ieinteresçtaspersonas, kâ arî preses pârstâvji.Sçdes darba kârtîbâ bija divi jautâju-mi: 1) zooloìiskâ dârza dibinâðana,2) meþa zvçru un putnu aizsardzîbaLatvijâ. Sapulce ievçlçja Zooloìiskâdârza rîcîbas komiteju.

Meþu departamenta vicedirek-tors Jânis Robeþnieks bija aktîvâ-kais dârza atjaunoðanas idejas reali-zçtâjs, viòð arî kïuva par pirmo bied-rîbas «Latvijas zooloìiskais dârzs»valdes priekðsçdçtâju. Òemot vçrâzooloìiskâ dârza lielo izglîtojoðolomu, docents L. Âboliòð ierosinâjaiesâkumam eksponçt dârzâ Latvijaszvçrus un putnus.

1933. gada 23.janvârî Robeþnie-ka kungs nosûtîja vçstuli pilsçtas val-

dei, kurâ lûdza «izlemt jautâjumupar Zooloìiskâ dârza dibinâðanasnepiecieðamîbu [..], varbûtçjâm no-vietoðanas iespçjâm» u.c. Pilsçtasvalde 31. janvârî piekrita dârza dibi-nâðanas nepiecieðamîbai.

Pavasarî dârza iniciatori lûdzazooloìiskajam dârzam atdot vecovietu, kura labi zinâma Rîgas publi-kai un tur saglabâjuðâs arî speciâlidârzam bûvçtâs çkas. Bçrnu vasar-nîcâm tad jau bija uzbûvçtas arîcitas mâjas. Sociâlâs apgâdîbas no-daïa gan protestçja, jo bçrnu kolo-niju pârcelðana izmaksâtu dârgi. Se-koja strîdi, vçstuïu rakstîðana, lîdz1933. gada 1. jûlijâ Rîgas pilsçta iz-nomâja Meþu departamentam daïuno bijuðâ zooloìiskâ dârzagruntsgabala 34 052 kvadrâtmetruplatîbâ lîdz ar ûdens lietoðanas tiesî-bâm Íîðezerâ par vienu latu lielunomas maksu gadâ. Lietas noskaid-roðanai izveidoja komisiju. Cita

Raksta Mâra Lâcis-Celleno Stokholmas ielas un Òû-

dþersijas:«Mana pirmâ mâjvieta kopâ ar

ìimeni Meþaparkâ bijusi îrçtâ dzî-voklî Libekas ielâ 10. Es to neatce-ros, jo, kad pârcçlâmies uz to1940. gadâ, kopâ ar manas mam-mas draudzeni aktrisi Antu Klintinopirkto divdzîvokïu mâju Stok-holmas ielâ, man bija tikai divigadi. Ðai mâjâ un dârzâ man bijalemts nodzîvot lîdz 1944. gada ru-denim, kad devâmies trimdâ.

Vienu gadu vçl Meþaparkâ nogâ-ju bçrnudârzâ, kas bija iekârtotskâdâ jau toreiz trimdâ devuðos balt-vâcieðu privâtmâjâ Visbijas prospek-tâ 7, kur tagad darbojas Sri Lankaskonsulâts. Mana pâris gadu par manivecâkâ mâsa Lalita gâja skolâ, manliekas, kaut kur citur. Es katru rîtuviena pati mçroju ceïu garâm aptie-kai, pâri tramvaja sliedçm Koknesesprospektâ un tâlâk pa Visbijas pros-pektu. Mans «kompanjons» bijamazs akmentiòð, kuºu es katru rîtuaizspçru lîdz bçrnudârzam, noslçpukrûmos, bet pçcpusdienâ spçru atpa-kaï uz mâjâm. Mamma pçc kâdalaika sâka brînîties, kâpçc man labâskâjas kurpes purns ir tik nodilis.

Mûsu mâjas otrâ stâvâ dzîvojaAntas Klints brâïa – Latvijas filmupioniera Alberta Jekstes ìimene,kurâ bija divas meitas – Dzintra,mazliet vecâka par Lalitu, un Zane,gadu vecâka par mani. Neizbçga-mi, mçs ar Zani kïuvâm rotaïbied-renes, bet pa reizei smilðu kastç arîizkâvâmies. Gadu gaitâ es Zanidaudzreiz satiku, kad viòa dzîvojaVaðingtonâ, bet es Kalifornijâ, unarî vçlâk, kad sâkâm apciemot Lat-viju. Diemþçl Zane pirms daþiemgadiem aizgâja mûþîbâ, arî Dzintramirusi un nevaru ar viòâm vairspârrunât bçrnîbas laikus.

Manas atmiòas par bçrnudârzu,kam vajadzçja izraisît manî sajûsmupar «gaismas pili» un izglîtîbas vçr-tîbu, nav neko pozitîvas. Man likâs,ka skolotâjas bija bargas un neiecie-tîgas. Man nepatika obligâtâ dien-dusa, kad skolotâja sçdçja istabasstûrî un apsauca katru bçrnu, kaspakustinâja kaut mazo pirkstiòu,kur nu vçl, ja pavçra acis. Es bçrnu-dârzâ daudz raudâju un kalu visâ-dus plânus, kâ no tâ izvairîties.Tomçr atceros arî spçlçðanos armilzu lieliem kluèiem, rotaïas undziesmiòas un arî daþus bçrnus.

Kad devâmies trimdâ, mans tçvsþurnâlists Jûlijs Lâcis jau sen bija iz-sûtîts un, kâ vçlâk uzzinâjâm, 1941.gadâ arî jau miris. Caur visâm kaºabriesmâm, bçgïu nometnçm Vâcijâun jauno dzîvi Amerikâ mûs ar Lali-tu izveda mûsu mâte. � 23. lpp.

MEÞAPARKA BÇRNI PASAULÇstarpâ tâ konstatçja, ka nav iespç-jams nodot Zooloìiskâ dârza vaja-dzîbâm bijuðo ziloòu mâju, jo tajâievietoti 120 bçrni un ierîkota telpakinoseansiem.

Atgûtajâ teritorijâ izvietoja 48sugu 124 dzîvniekus. Dârzâ ievieto-to zvçru un putnu kopvçrtîba bija Ls3886, par Meþu departamenta lî-dzekïiem iegûti vienîgi divi mazlâcîðipar Ls 170, bet visi pârçjie – privâtupersonu dâvinâjumi. Par dârza direk-toru-rîkotâju ievçlçja Meþu departa-menta vecâko entomologu Laimo-nu Gailîti. Dârza iekârtoðana undzîvnieku aprûpe bija Gailîða kungaun Ðîrona jaunkundzes pârziòâ.

22. jûlijâ Pilsçtas valde saòçmakârtçjo protesta vçstuli, kurâ pie-prasîts lauzt lîgumu ar Zooloìiskodârzu, jo vasaras laikâ kolonijâ at-pûðoties ap 800 bçrnu. Tiek uz-svçrts, ka «zvçru tuvums bçrnumîtnçm sanitârâ ziòâ nevçlams, joizplata [..] smaku. [..] Dârzâ bûsbufete ar reibinoðiem dzçrieniem,kas atstâs demoralizçjoðu iespaidu[..]. Tâpat nebûtu taisnîgi, ja pilsçta[..] zvçriem dotu priekðroku pretbçrniem.»

Nozîmçtâ komisija secinâja, kalîgums ar Meþu departamentu navapstiprinâts Domç, tâpçc nav liku-mîgs. Meþu departaments savukârtatbildçja, ka ir ar mieru lauzt lîgu-mu, ja pilsçta par saviem lîdzekïiemsegs visus izdevumus zooloìiskâdârza ierîkoðanai, ieþogos jaunuvietu un uzcels tâdas paðas çkas, kâarî nodroðinâs tâs ar ûdeni un elek-trîbu un kompensçs pârvâkðanâs iz-devumus. Jaunajam dârzam bûtu

jâbût viegli sasniedzamam. Depar-taments paziòoja, ka uz citiem no-teikumiem lîgumu nelauzîs un at-vçrs zooloìisko dârzu apmeklçtâ-jiem 24. septembrî.

1933.gada 24. septembrî vçrâsjaunie Zoodârza vârti (netâlu no ta-gadçjâ 11. tramvaja galapunkta) unmednieku tauru sasaukðanâs ziòojapar valdîbas pârstâvju ieraðanos. Ap-sveicçji teica svinîgas runas, nolasîjatelegrammu no Valsts Prezidenta A.Kvieða. Zemkopîbas ministrs V.Gul-bis pârgrieza lenti un valdîbas iestâ-þu, augstskolu, armijas un sabiedrî-bas pârstâvji kopâ ar daþiem tûksto-ðiem apmeklçtâju devâs apskatît glîtiierîkoto dârzu. Atklâðanas dienâdârzâ bija 48 sugu 124 dzîvnieki.

Lai dârzu apmeklçtu pçc iespçjasvairâk bçrnu un jaunieðu, rîcîbas ko-miteja noteica iespçjami zemu ieejasmaksu: pieauguðajiem 20 santîmu,bçrniem, jaunatnei un kareivjiem 10santîmu, ekskursantiem 5 santîmi.

Biedrîbu «Latvijas Zooloìis-kais dârzs» oficiâli reìistrçja1933. gada 19.decembrî.

Tâs dibinâtâji bija Zemkopîbasministrijas, Meþu departamenta,Latvijas Universitâtes, Rîgas pilsçtasvaldes, Izglîtîbas ministrijas skoludepartamenta un þurnâla «Med-nieks un Makðíernieks» pârstâvji.Statûti noteica biedrîbas mçríus:modinât un izkopt sabiedrîbas inte-resi par Latvijas un sveðzemju dabuvispâr un par dzîvnieku valsti it se-viðíi; veicinât dabas un dzîvniekuaizsardzîbu; [..]dibinât iestâdesdabas un tâs dzîvnieku novçroðanasun pçtîðanas vajadzîbâm. � 22. lpp.

«Rîgas zooloìisko dârzu, kas nodibinâjâs 1912. gadâ un ar kuru Rîga savâ laikâ lepojâs visâ Eiropâ, kara vçtras, kas grâva mûsu dzimteni, aizrâva [..]sev lîdz»L.Gailîtis, Latvijas Jaunatne, 1935. Nr.6

1937. gadâ izdeva Zooloìiskâ dârza plânu, kas stipri atviegloja dârza apskati. Plânu varçja nopirkt pie kases

LATVIJAI – 90

Laimons Gailîtis, RîgasZooloìiskâ dârza direktors – rî-kotâjs no 1933.lîdz 40.gadam,dzimis 1885.gadâ Dzçrbenç,skolotâju Paulînes un Toma Gai-lîðu ìimenç, kurâ visi bçrni guvu-ði labu izglîtîbu, divi no brâïiemsavulaik ieòçmuði ministru poste-òus Latvijas valdîbâ.

L. Gailîtis beidzis PetrogradasUniversitâtes Fizikas un matemâ-tikas fakultâti, bijis Meþu depar-tamenta muzeja pârzinis un vecâ-kais entomologs,

Lauksaimniecîbas akadçmijasZooloìijas katedras docents.

Zoodârzâ bijis viòa sirdsdarbs.

1940. gadâ L.Gailîtis apcieti-nâts, gadu vçlâk izsûtîts uz Sibî-riju, kur pazudis.

Zooloìiskais dârzs ceïâ uz simtgadi

Atdzimðana1933 -1940

MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

22 23

LATVIJAI – 90

� no 21. lpp.

Viòa ïoti mîlçja Meþaparku unLatviju vispâr, viòa turçja godâ visulatvisko, it seviðíi mûsu valodu.Tâdçï arî manâs domâs visu mûþusveðumâ lielu lomu spçlçja Latvija,kas manâ iztçlç jau bija izveidoju-sies par sapòu zemi. Man tomçrbija vajadzîba pârbaudît, vai tâdavieta virs zemes patiesi eksistç, tâdçïes jau 1970. gadâ pirmo reizi at-braucu to apciemot. Braucu vçl vai-râkas reizes okupâcijas laikâ – mante viss likâs svçts un mîïð, kaut re-dzçju arî pelçcîbu, postu un no-spiestîbu, ko te bija ieviesusi komu-nistu okupâcija. Es atnâcu apskatîtarî savas kâdreizçjâs mâjas Stokhol-mas ielâ. Kad ieraudzîju vînstîgâmapauguðo sçtu un vçru tik pazîsta-mos dârza vârtiòus, es jutos, kaesmu nokïuvusi kâdâ brînumainâsapnî. Mâjâ dzîvoja sveði cilvçki,mûsu mâjas daïâ pat divas ìimenes.Man atïâva ienâkt mâjâ. Tur nekasvairs nebija no mûsu tur atstâtâmmantâm – grâmatâm, gleznâm, mç-belçm. Es skatîjos uz noplukuðogrîdu, kuru kâdreiz greznoja sar-kans, mîksts paklâjs ar baltu zaíîtividû, un man bija neçrti, ka esmu«ielauzusies» sveðu cilvçku privâtâmâjvietâ, bet skumîgi, ka te nekasvairs nav mans un laikam arî nekadvairs nebûs.

Tomçr liktenis lçma savâdâk.Pçc Latvijas neatkarîbas atjauno-ðanas mçs ar Lalitu atguvâm îpaðu-ma tiesîbas gan uz mûsu bçrnîbasmâju, gan uz neapbûvçtu zemesgabalu mazliet tâlâk, kur mçs arvîru uzcçlâm jaunu mâju. Numums katrai mâsai ir vieta, kur at-griezties, kaut saites ar ASV, kurnodzîvots viss mûþs, nav vçl pavi-sam sarautas. Ir prieks redzçt, kaMeþaparka mâjas, sçtas, ielas unietves atgûst sev cienîgu paskatu.

Es ar interesi sekoju ziòâm parvisu, kas noticis sakarâ ar Latvijas90 gadu jubileju. Ir jauki, ka tautatika skubinâta atzîmçt ðo notiku-mu, kaut nezinu, kâ to pârspçs,kad pienâks patiesi apaïâ – simtgadu jubileja. Mçs, kâdreizçjieMeþaparka bçrni, tad bûsim jaustipri gados, tâdçï varbût patieðâmðî ir mûsu pçdçjâ iespçja kârtîgisvinçt. Domâjot par Latvijas nâ-kotni, gribçtos piedzîvot laiku,kad latvieði un visi citi mûsu valstsiedzîvotâji, ieskaitot mûsu valsts-vîrus, mazâk domâs par to, kâ viòipersonîgi var tikt pie lielâkas lab-klâjîbas, bet vairâk par to, ko viòivar dot savai valstij un tautai, ne-gaidot par to atlîdzîbu vai speciâlupateicîbu. Ja tâdi laiki pienâks,mçs dzîvosim bagâtâ valstî unbûsim laimîga tauta.»

MEÞAPARKA BÇRNI PASAULÇ

� no 19. lpp.Dzeòi ir strâdnieki, kuru pamat-

dzîvesvieta neatrodas Meþaparkâ.Dzeòi aprûpç citu sugu pçcnâcçjus,mâjokïus, veselîbu un droðîbu.Dzeòu darbs atstâj lielu iespaidu uzMeþaparka vizuâlo formu.

Darba turpinâjumâ grupa pie-vçrsâs Meþaparka dzîvojamâs daïasnedaudzajâm publiskajâm ârtelpâmgar Siguldas prospektu, kas, sâkot-nçji iecerçtas kâ dârzu pilsçtas za-ïais mugurkauls, ðo lomu tomçrnekad nav pildîjuðas. Vai apkaimçar tik pârliecinoðu privâtîpaðumaîpatsvaru vispâr nepiecieðama pub-liskâ ârtelpa? Daþâdas ðo meþa strç-meïu izmantoðanas iespçjas – sada-lîðana apbûves gabalos, autostâv-vietu ierîkoðana vai labiekârtoðana– tika vçrtçtas no esoðo sugu lîdz-svara saglabâðanas viedokïa. Parvislabâko tika atzîts scenârijs, kasvçrsts uz iedzîvotâju vajadzîbu unvçlmju nodroðinâðanu, kâ arî Me-þaparka îpaðâ ðarma nosargâðanuun pilnveidoðanu. Projektâ ierosi-nâts zaïâs meþa joslas pârveidotraksturîgâs vietzîmçs, vienlaicîgi

uzsverot to dabiskumu un papildi-not to ar laikmetîgu vides dizainu,atbilstoði vçsturiskajai identitâteiun cienîjamajam Meþaparka sociâ-lajam tçlam.

Vadîtâji: Evelîna Ozola, Juris Platacis

Dalîbnieki: Ieva Âíe, Everita Berga, Lauma Lîdaka,

Aivita Mateika, Anca Stefan

Nobeigumâ atliek piebilst, kaðâdâs vasaras skolâs netop «attîstîbaspriekðlikumi» sasâpçjuðâm pilsçtasproblçmâm, tâs domâtas kâ radoðieksperimenti un profesionâli vingri-nâjumi daþâdus kultûras un izglîtî-bas lîmeòus pârstâvoðiem studen-tiem. Ðajos projektos nav jâmeklçizsmeïoðas atbildes Rîgas plânoðanasjautâjumiem. Vasaras universitâtes«Kultûra. Zooloìija. Urbânisms»mçríis ir stimulçt urbânâ dizainaprocesus un rosinât sabiedrîbâ pla-ðâku diskusiju par pilsçttelpas piln-vçrtîgas un ilgtspçjîgas lietoðanas unattîstîbas aspektiem.

Evelîna Ozola,darbnîcas «ZooBA» vadîtâja

� no 21. lpp.1934. gada 1. maijâ Meþu de-

partaments nodeva Zoodârzu bied-rîbai «Latvijas Zooloìiskais dârzs».

«Pirmajos gados darba slodzebija tik liela, ka [..] algoti kopçji ne-spçja visu veikt. [..] bijâm spiesti pie-òemt palîgus ìimenes locekïus, bezatalgojuma. Bijâm vienmçr noguru-ði. Blakus dzîvnieku kopðanai, dienasbrîvajâ laikâ, pârmaiòus ar kolçìimums bija jâsçd pie kases lodziòa,pârdodot ieejas kartes,» atceras tâlaika darbinieks Oskars Lûsis.

Dârzs bija iedalîts èetros darbaun uzraudzîbas rajonos un katramsargam ierâdîts savs rajons. Zoolo-ìiskâ dârza sargu cepures bija dari-nâtas pçc meþsargu cepures parau-ga, ar burtiem «ZD» pierç. Ievçro-jot sargu grûto darbu, direkcija no-lçma tiem sargiem, kas nokalpojuðine mazâk kâ vienu gadu, pieðíirtdivas nedçïas atvaïinâjumu ar algu.

Pakâpeniski dârzs atguva bijuðoteritoriju un sâka atjaunot çkas.1935. gada 19. jûlijâ Pilsçtas valdenolçma likvidçt bçrnu vasaras kolo-nijas un nodot visu teritoriju uz 25gadiem zooloìiskajam dârzam pçc1. septembra. Tikai kantora çkâ sa-glabâjâs bçrnu nams.

Jaunais zooloìiskais dârzs âtrikïuva ïoti populârs, apmeklçtâjuskaits auga (1933.g. – 40 tûkstoði,1934. – 143 tûkstoði), tika bûvçtasçkas, bûri, ieþogojumi, pârbûvçtasun remontçtas vecas çkas, stâdîtikoki un krûmi. Iekârtoðana un bûv-niecîba notika gan ar paðu lîdzek-ïiem, gan ar dâvinâtâju palîdzîbu.

«Dârza apmeklçtâju çrtîbâm parlabu ir nâcis Rîgas pilsçtas 1935.gadâ izbûvçtais ielu dzelzceïð Nr.11ar gala piestâtni pie Rîgas zooloìis-kâ dârza vârtiem un uzrakstu uz [..]vagoniem «Zooloìiskais dârzs»,raksta A. Krastiòð 1937. gadâ«Meþa dzîvç».

1935.gada decembrî zoodârzâatvçra Meþu departamenta mu-zeju (tagad terârijs), ar kuru varçjaiepazîties visi apmeklçtâji. Muzejuattîstot, vçlâk izveidoja seðas biolo-ìiskas ekspozîciju grupas: rudens ai-nava, meþa ezers, rîts meþâ, vakarstundrâ, meþa biezoknî un purva ai-nava.

Zoodârzâ kolekcija papildinâs arlielajiem kaíiem. No Hagenbeka fir-mas 1936. gadâ par Valdîbas lîdzek-ïiem nopirka divus jaunus tîìerusBengo un Tigi. Gadu vçlâk Rîgas pil-sçtas valde uzdâvinâja Zoodârzamèetrus lauvçnus (arî no Hagenbeka)par 1200 latiem. Divi bija tçviòi –Neguss un Zevs, divas mâtîtes – Afraun Diâna. Pçc vairâkkârtçjiem ap-meklçtâju lûgumiem administrâcijapiekâpâs un ïâva fotografçties krâti-òâ kopâ ar mazajiem lauvçniem. Ie-òçmumi bija pârsteidzoði lieli, lauvç-ni atpelnîja gandrîz pusi no naudas,kas par viòiem bija samaksâta.

1937. gadâ biedrîbâ «LatvijasZooloìiskais dârzs» bija 83 aktîvie,2 mûþa biedri un 12 goda biedri,bet Zooloìiskajâ dârzâ – 106 sugudzîvnieki.

Apmeklçtâju çrtîbâm izdevaZooloìiskâ dârza plânu. Tas ie-spiests divâs krâsâs un stipri atvieglo-ja dârza apskati. Plânu, skatu kartesun pâvu spalvas varçja nopirkt piekases. Skatu kartes piegâdâja Jakobyun V.Rîdzenieka firma «Klio». Vasa-râ noritçja strauja un lielâka Zoolo-ìiskâ dârza izbûve. Rîgas telefonakantoris ierîkoja dârzâ telefona au-tomâtu.

Turpmâkajos pâris gados «bezpaða dârza lîdzekïiem ir uzceltasdivas krâðòas celtnes, kuras greznoRîgas Zooloìisko dârzu un atrodlielu piekriðanu publikâ ar skaisto un

praktisko iekârtojumu. [..] Ðîs glîtâsceltnes ir tîìeru mîtne ar uzrakstu«Valdîbas dâvinâjums 1938. g.» unlauvu mîtne, kuru grezno uzraksts:«Galvas pilsçtas Rîgas dâvinâjums1939».» (A.Krastiòð, Meþa dzîve,1939)

1938. gadâ uzsâka pçrtiíu mît-nes pârbûvi, izveidojot logus ârsienâsun atdalot dzîvniekus no publikas arstikla sienu. 1939. gadâ pârbûvçjarâpuïu mîtni (krokodilu mâju): ierî-koja centrâlo apkuri, jumta apgais-moðanu, iekðsprostus nodalîja nopublikas ar stikla sienâm. Galvaspilsç-tas valde izbûvçja gar Meþa prospek-tu ietvi no cementa plâksnçm. Ka-mieïiem, lamâm, çzeïiem, stirnâmun aïòiem izbûvçja mîtnes no pus-baïíiem ar ðîfera jumtu.

� 23. lpp.

Vasaras skola «Kultûra. Zooloìija. Urbânisms»

� no 22. lpp.

Zooloìiskajâ dârzâ 1939.gadâbija 112 sugu 311 dzîvnieki. «Vçrtî-gâkie dzîvnieki un publikas mîluïidârzâ ir: 4 lauvas, 2 tîìeri, 2 brûnieun 2 melnie lâèi, 2 kamieïi un 3 bi-zoni. Bçrni vislielâko prieku atrodpie çzelîðu ìimenes, jo tâ gâdâ parbçrnu vizinâðanos, un pie dzîves-priecîgiem pçrtiíiem.» (A. Krastiòð,Meþa dzîve, 1939)

Rîgas Zooloìiskais dârzs sadar-bojâs ar dârziem ârzemçs: Vâcijâ,Polijâ un Dânijâ. Îpaði laba sadarbî-ba izveidojâs ar Kopenhâgenas zoo-loìisko dârzu, tâ direktors Alvingspat ievçlçts par biedrîbas «LatvijasZooloìiskais dârzs» goda locekli.Zoodârza direktors L. Gailîtis, ko-mandçts uz Vakareiropu, pabijis 10zooloìiskajos dârzos, kur meklçjisdzîvniekus pirkðanai un guvis piere-dzi to turçðanai.

Jauni sakari dibinâjâs ar 1938.gada 1. jûlijâ atvçrto Kauòas zoolo-ìisko dârzu un kâ sâlsmaize nosûtîtidzîvnieki 500 latu vçrtîbâ. Jau1936. gadâ Lietuvas iekðlietu mi-nistrs apciemoja Rîgas Zoodârzu uninteresçjâs par tâ darbu, bet pçcgada atbrauca un ar dârzu detalizçtiiepazinâs arî topoðâ Kauòas zoodâr-za direktors Ivanauska kungs. Sâkâssadarbîba arî ar 1939. gadâ atklâtoTallinas zoodârzu.

Par publicitâti Zooloìiskaisdârzs nevarçja þçloties, daþâdospreses izdevumos regulâri parâdîjâsgan þurnâlistu, gan paðu biedrîbasvaldes locekïu un direktora-rîkotâjaraksti. Þurnâls «Atpûta» vairâkkârtveltîja Zooloìiskajam dârzam vese-lus atvçrumus ar fotogrâfijâm, bet1939. gadâ publicçja deviòus ÇrikaÂdamsona aprakstus par Zooloìis-kâ dârza dzîvniekiem. Þurnâlâ jau-natnei «Cîrulîtis» par Zoodârzadzîvniekiem rakstîjis E.Birznieks-Upîtis, þurnâlâ «Daba un Zinâtne»dârza vçsturi, attîstîbu un dzîvnie-kus aprakstîjusi Austra Redliha, betþurnâlâ «Latvijas Jaunatne» – Lai-mons Gailîtis. Zoodârza direkcijaizsniedza apmeklçjuma brîvkartesvairâkiem laikrakstiem.

1940. gadâ Rîgas pilsçtas lielve-câkais vçrsa uzmanîbu, ka sakarâ arkaru Rietumeiropas zoodârzi likvi-dç dzîvniekus. Viòð ieteica to iz-mantot un mçìinât dzîvniekusiegût, jo katrs jauns dzîvnieks pievi-lina publiku. 29. martâ Rîgas pilsç-tas valde pieòem biedrîbas «LatvijasZooloìiskais dârzs» gada pârskatuun necçla iebildumus pret 1940.gada budþetu.

Elvîra Hrðèenovièa, Daiga Leimane,

Zooloìiskâ dârza darbinieces

Bizons Jçpis, Kopenhâgenas zooloìiskâ dârza dâvana 1934. gadâ

Çzelîtis vizinâja bçrnus, lai par nopelnîto naudu nopirktu sev «sievu». Izrâdîjâs, ka naudas sakrâjies tik daudz, ka varçtu nopirkt vairâkas çzeïmâtes

MEÞAPARKS LAIKU LOKOS LATVIJAI – 90MEÞAPARKS LAIKU LOKOS

Atdzimðana

Iespiests SIA «I&A»tipogrâfijâ

MEÞAPARKA ATTÎSTÎBAS BIEDRÎBARîgas domes Kultûras departamenta finansçjums

Kokneses prospekts 15, Rîga, LV-1014Tâlr. 7518014, 7519294; aab.kristine@apollo.lv

Redkolçìija:K. Âboliòa, B. Bernacka(atbildîgâ redaktore), M. Muzikante,S. Neilande, A. Zîlâns.Maketçtâja: L. Lode.

Zîmçðanas un gleznoðanas

nodarbîbas bçrniem

2009. gada 9. janvârî Meþaparka Attîstîbas biedrîbastelpâs (Pasta mâjâ) atsâksies zîmçðanas un gleznoðanasnodarbîbas bçrniem vecumâ no 5 lîdz ...... gadiem.

Interesentus lûdzam zvanît mâkslas pedagoìçm Guntai Apsîtei, t.29177043 un Inesei Mailîtei,

t.26814474.

IELU SVÇTKI MEÞAPARKÂ 2008. gada 20. septembrî

Priecîgus Ziemassvçtkus!