SI MANNY PACQUIAO AT ANG POLITIKA

DAPAT BA O HINDI DAPAT NALUMAHOK SI MANNY PACQUIAO SA POLITIKA

SA HALALAN SA TAONG 2010?

INTRODUKSYON: 

Balagtasan...pagpapalitan ng katuwiran sa pamamagitan ng tula....patalasan ng

isip...paligsahan sa diwa...bilang parangal sa ama ng tulang tagalog na si Francisco Balagtas.  Ito ang inyong...Balagtasan!

LAKANDIWA: 

Isang paksang sa panahon ay talagang nababagay

Ang sa ngayo’y itatampok sa ngalan ng Balagtasan;

“Dapat ba o Hindi Dapat na lumahok sa halalanAng dakilang boksingerong Manny Pacquiao ang

pangalan?”Tanong itong sasagutin at bibigyang-katuwiranNg makatang naririto at nais kong anyayahan.

Kaya’t sino mang naritong sa pagtula ay may hilig,

Aking inaanyayahang pumagitnang buong-kisig;Ang nais ko sa pagbigkas ay may rima at may

himig,Yaong tulang kung pakingga’y lumilikha pa ng

awit;Dito’y inyong patunayang sa larangan ng

panitik,Tayong mga Filipino’y may isipang matalisik.

DAPAT: (Sa Ibaba ng Tanghalan – Panawagan)

Maginoong Lakandiwa, ako ngayo’y sumasagotSa pangalan ni Balagtas na makatang lubhang

bantog;Iyang inyong  paanyaya’y tinatanggap kong

malugod,Payag ako na si Pacquiao sa halalan ay

lumahok;Kapag siya ay nagwagi’t sa tungkulin ay

naluklok,Buong baya’y liligaya’t magdiriwang tayong

lubos.

Idolo ng Filipino — at si Manny ay kilalaNa may pusong makatao’t kabutiha’y kitang-

kita;Siya’y dangal nating lahat nang manalo’t

makibakaSa kapuwa boksingerong sa suntuka’y kayang-

kaya;Kaya nga O, Lakandiwang may masusing

paanyaya,Ako ngayon ay tulutang makapanhik sa tribuna.

LAKANDIWA:

Kung ang iyong mga tula ay madiwa at mainam,

Halika na at umakyat sa ibabaw ng tanghalan;Sa tula mong bibigkasi’y iyo ritong patunayangIdolo mong boksingero’y nararapat sa halalan;

Sa paglapit ng makata’y hinihiling ko rin namang

Salubungin natin siya ng matinding palakpakan.

DAPAT: (Sa ibabaw ng tanghalan – Pagpupugay)

Ako’y buhat sa Lagunang lalawigan ng pag-ibig,Sa bayan ng mga puto, ng kutsinta at pinipig;

Ako ngayo’y manunulang naghahandog ng panitik

Sa naritong kababayang nakabukas ang ulinig;Lingkod ninyong si Rafael Pulmano ay

nagsusulit,Paglahok sa politika ni Pacquiao ay tama’t

matwid!

HINDI DAPAT: (Sa Ibaba ng Tanghalan – Panawagan)

Sinungaling na makata, walang turing at pangahas

Boksingero ay ibig mong sa halala’y mamayagpag;

O, Mahal na Lakandiwa, tutol ako't kasalungatNg makatang naghahambog kung tumula at

maghayag;Ang makatang ganyang uri’y para lamang ibong

uwakNa ang ngala’y sinasambit habang siya’y

lumilipad.

Sakali man na si Manny, may magandang kapalarang

Maging isang boksingerong dinakila sa suntukan;

Bakit siya isusubong pumalaot sa halalan,Sa maruming politikang likmuan ng

tampalasan?Lakandiwang ngayong gabi’y may anyayang

mahinusay,Kung ako ay tinatanggap, handa ako sa tulaan.

LAKANDIWA:

Malugod kang tatanggapin kung ang iyo ngayong dala

Ay kampilan ni Balagtas at tulaing magaganda;Umakyat ka sa tanghalan at sabihin kung sino

ka,Saka dito’y ipagtanggol ang panig mong buong-

sigla;Kung ikaw ay desididong sa tulaa’y lumusob na

—

Hinihiling ko sa madla'y palakpakang masagana.

HINDI DAPAT: (Sa ibabaw ng tanghalan – Pagpupugay)

Mula ako sa Batangas, mga lipi ng TagalogSa ang tula’y inaawit kung ang puso’y

nadudurog;Ang ngalan kong isinuga ng tadhana sa bulaos

Ay si Lamberto B. Cabual na binubo sa pag-irog;Ang tanong ng Lakandiwa’y sasagutin kong

masinop:Aayaw ko na si Pacquiao sa halala’y manibulos!

LAKANDIWA:

Yamang dito’y may makatang kapwa handang manaludtod

At ibig na magpasiklab sa maraming nanonood;Itong panig nitong Dapat ang una kong

itatampokNa si Manny ay tulutang sa halala’y makilahok;Sa pagtindig ni Pulmanong may giting at lakas-

loob,Palakpakang masigabo ang sa kanya ay isuob.

DAPAT: (Unang Tindig)

Sa ilalim ng Saligang Batas nating umiiral,Ganito ang nakasaad na tadhanang buong-

linaw:Hindi pwedeng maihalal na pangulo ang sino

man,Maliban kung siya'y isang Pilipino nang isilang;Botante syang rehistrado, Pilipinas ang tirahan,

At marunong na magsulat at magbasa... Si Pacquiao yan.

Sinadya ng nagsiugit ng sagradong Konstitusyon

Na bigyan ng tsansang patas ang sino mang may ambisyon;

Na maglingkod sa gobyerno at maluklok sa posisyon,

Mahirap man o mayaman, kapos man o sobrang dunong;

Pwede kahit ang artista, aktibista, manananggol,

Ekonomist, boksingero, o anchor ng TV Patrol.

Kaya ako'y nagtataka sa makata ng BatangasNa hindi ko mapagwari ang punto ng

pagbabargas;Ang People's Champ ibig ko ngang sa halalan

mamayagpag,Ngunit hindi bilang bokser sa kasino ng Las

Vegas;Kung di bilang Filipino, res'dente ng PilipinasAt botanteng marunong din sa pagbasa at

pagsulat.

Si Manny pag nagtampisaw sa maruming politika

Ay may mga nangangambang matutulad na rin

siyaSa maraming politikong pagnanakaw inuuna,

Para itong isang sakit na matinding makahawa; Ang alin mang karamdaman, pag ginamot, may

pag-asa,Subali't kung pabayaan, pwedeng maging

epidemya.

Alalaon baga, bunying katunggali, kung paanoAng labadang marurumi, sa halip na iwasan mo,

Ay harapin mo at labhan, gamitan ng pampabango,

Gayon din ang ating bansang nalulugmok sa impyerno;

Kailangan ang matino, matapang at may prinsipyo,

At si Manny 'Pacman' Pacquiao ang angkop na kandidato!

LAKANDIWA:

Unang tindig ni Pulmano’y may hagupit na panggulat

Sa katalong sa tingin ko’y nakadukmo sa pag-ilag;

Nguni’t ako’y may akalang may sa-palos kung umiwas

Ang magiting na makatang nagbuhat pa sa Batangas;

Sa pagtindig ni Cabual sa pagaspas ng habagat, 

Ang hiling ko’y palakpakang atikabo’t walang kupas.

 

HINDI DAPAT: (Unang Tindig)

Hindi ako nambabargas, lalong hindi naabusoSa takbo ng politikang itinatag ng gobyerno;Di rin ako tumututol sa marangal na kataloNa Saligang Batas nati’y may tadhanang

makatao; Nguni’t, bayan, mag-isip ka…ang tsampyon

bang boksingeroAy may batas na gagawin kung mahalal sa

Kongreso?

Si Pacman man ay kilala…boksingerong may kalidad,

Idolo ko’t idolo rin nitong aking kabalagtas;Ang mundo ng boksingerong may tagumpay na

matatag,Sa mundo ng politika’y lupa’t langit yaong

agwat;Kung siya ma’y may kamaong parang lintik

kung ibigwas,Pagpasok sa politika’y bangkay siyang

maaagnas!

Ang lengwahe ng kamao at lengwahe niyang dila

Ay larangang magkaiba’t magkalayong di kawasa;

Talumpati sa Kongresong matalisik at madiwa 

Ay iba sa pambubuntal ng kamaong walang sawa;

Boksingero’y sampay-bakod, kumbaga sa manunula,

Sa bulwagan ng batasang politika ng hiwaga.

At si Manny ay lumaki sa pagsasanay ng boksing,

Nagbuhos ng kakayahan at tiyagang buong-giting;

Oo, siya’y nagpunyagi’t ang tagumpay nang sapitin

Ay inulan ng papuring bantayog ng dangal natin…

(Bawa’t tao’y kanya-kanya ng maselang na tungkuling

Itinakda ni Bathalang masinop na talimahin.)

Ganyan din ang politikong hinuhubog ng panahon,

Simula sa pagkabatang maghanda sa kanyang misyon;

Kung matukso’t magahaman sa salaping sangkabunton,

Mananagot siyang tiyak pagdating ng Armagedon;

(Manny Pacquiao, makinig ka: “Politika ay patibong—

Lumagi ka, sa boksing mong biyaya ng Panginoon!”)

LAKANDIWA:

Ibig yatang magkahalo ang balat sa tinalupan,Nang tumindig ang makatang napatanyag sa

Batangan;Nguni’t itong kabalagtas na may dupil sa

tulaan,Tila ibig nang sumagot at gulpihin ang kalaban;

Sa pagtindig ni Pulmanong may unos na tangan-tangan,

Palakpakan natin siya’t sa pagtula’y nang ganahan.

DAPAT: (Ikalawang Tindig)

Unang banat pa lang nitong kalaban kong may amnesia,

Nalimutan na kaagad kung ano ang aming tema;

Anya, bayan, kung si Manny ay mahalal, mag-isip ka...

Aba, bayan, pagboto mo't di pagboto'y bahala ka!

Iya'y iyong karapatan, ang kay Manny nama'y iba:

Dapat ba s'ya o di dapat pumasok sa politika?

Magkaibang lubha, ayon sa makatang Batangueño,

Lengwahe ng kongresista't lengwahe ng boksingero;

Sa interbyu, kahit Ingles ni Manny ay

kumakanto,Nakatigil, nakatutok sa TV ang buong mundo;

Beteranong mambabatas kaygagaling magdiskurso,

Ngunit sino'ng nakikinig? At sino ang may respeto?

Malabis na minaliit ng katalong mapangutyaAng purol ng pag-iisip ng idolo nating madla;

Mga turo ng Bibliya nalimutan na rin yataNa ang tunay na talino sa Maykapal

nagmumula;Si Manny ay maka-Diyos, di n'ya ikinahihiya

Ang magdasal di gaya ng mga trapong walang hiya!

Sa tanong ng kalaban kong "Ang tsampyon bang boksingero

Ay may batas na gagawin kung mahalal sa Kongreso?"

Sa aklat ng Lumang Tipan, sa bahagi ng Eksodo,

Bukod pa sa Sampung Utos, may iba pang libu-libo;

Na batas na naisulat, alam mo ba ng kung sino?Si Moises na isang pastol, gabay niya'y Diyos

mismo!

LAKANDIWA:

Lumalao’y gumaganda itong ating Balagtasan,Kaya ako ay titigil na lagi na sa pagitan;

Papagitna lamang ako kung talagang kailangan,Nang di sila maabala sa maalab na sagutan;Ang titindig ngayong muli sa pagbigkas na

mainamAy si Cabual ng Batangas — palakpakan ang

ialay.

HINDI DAPAT: (Ikalwang Tindig)

Hindi dapat na manangan sa pagiging isang tanyag

Ang idolong boksingero nitong ating bansang liyag;

Kabalagtas, ilingap mo ang pananaw at magmatyag

Na boksing at politika’y parang sagang walang tapyas;

Boksing ngani ay mapula nguni’t itim ang kabiyak,

Ang ulap ng politika ay kay Manny magbabagsak.

At sapagka’t sa botante’y marami pang dungo’t mangmang,

Si Pacquiao ay maaaring sa eleksyon magtagumpay;

Kung sakaling mananalo: anong ating aabangan —

Ang gagawin kaya’y ano sa Kongresong kalalagyan?

Mga pagak na artistang nahalal sa katanyagan —

Kabilang na siya roon — na malimit

pagtawanan!

Sa Senado’t sa Kongreso ang “Artista” ay tama na,

Huwag nating pabayaang komedyante…dagdagan pa;

Kung si Manny ay may budhing makabayang sumisinta,

Di na siya magmimithing sa halala’y mag-abala…

(Sa distrito-politikal ng Mindanao na kay sigla,Ay ano ba ang gagawing pamalakad na

maganda?)

Manunungkulan ba siya sa tulong ng tagapayoAt bungkos ng alipores na kampon ng mga

tuso?Sila-sila’y may adyendang pansariling itotodo —Baligho ang mangyayari…magboksing man sa

Kongreso!(Si Pacquiao ay pagpugayan bilang bidang

boksingero,Subali’t sa politika…batuhin ng mangga’t puto.)

 DAPAT: (Ikatlong Tindig)

Marami ngang dungo't mangmang sa botanteng mamamayan,

Marami ang nabibili ng salaping kumikinang;Marami rin ang may utang na loob na

tinatanaw,At maraming hindi hamak ang uhaw sa

katarungan;Kahinaan ng lipunang sinasamantala naman

Ng pinunong tanging hangad sarili ang paglingkuran.

Ito'y mga kahinaang naghahanap ng unawa,Kahinaang humihingi di ng limos o ng awa;

Kahinaang naghihintay ng matapat na kalinga,Kahinaang si Pacquiao lang ang pag-asa nitong

bansa;Isang bansang nananabik maibalik ang tiwala,

Sa gobyernong malaon nang ang dangal ay nawawala.

Bakit silang mga dungo at mangmang ay pumapatol

Sa artista't boksingerong kapwa nila di marunong?

Sa kanila nasisilip ng botanteng nagugutomAng pag-asang di matanaw sa henyong

administrasyon;Kahit hungkag na pag-asang bunga lamang ng

ilusyon,Kapalit ng nakaupong hanggang buto ang

korapsyon.

HINDI DAPAT: (Ikatlong Tindig)

Kung si Manny ay talagang may hangaring makatulong

Sa bansa at kababayang nakaharap sa daluyong;

Limutin ang politika!  Bumuo ng isang layon

Na magtayo ng Youth Center na sa bayan nauukol;

May karate, boksing, tenis, paglalangoy at basketbol —

Kompleto sa pasilidad — ako’y diyan kasang-ayon.

Sa ganito’y malalayo ang kumpol ng kabataanSa hibo ng bisyo, droga, basag-ulo’t kahalayan;Magagawa niya ito…tutulong ang karamihang

Foundation sa ating bansang makatao’t makabayan;

(Hindi ba’t sa Paranaque, Training Center ay kay inam,

sa sikap ni Flash Elorde, sa boksing din hinangaan?)

Di naabot ni Elorde ang kay Pacquiao na naabotSa tugatog nitong boksing na tila ba gintong

bundok;Subali’t si Flash Elorde ay may diwa’t niloloob

Na sa baya’t kabataan magmalasakit nang lubos…

(Di pagtulong ang kay Pacquiao na hangaring binubunsod,

Manapa’y self-aggrandisement—parang matsing naglalagot!!!)

DAPAT:

Maganda ang panukala at payo ng kabalagtas,Yan nga'y kaya niyang gawin, ngunit bakit

tinatagpas;Bakit nililimitahan ang kaniyang abilidad?Bakit tanging ang pagiging boksingero'y

itatatak?(Siya nama'y may talento sa iba ring kapasidad,

Rekording nya't pelikula'y tinangkilik din ng lahat!)

Kung siya ay nanatiling boksingerong pang-amatyur,

Di nagsikap na maging pro at umakyat ng dibisyon;

Kung siya'y di pinayagang sa kanbas ay makatuntong,

Walang Manny Pacquiao tayong bayani ng buong nasyon;

Ganyan din sa politikang masusubok lang ang bisyon,

Kung hindi mo pagkaitan ng tsansa't pagkakataon.

HINDI DAPAT:

Tsansa at pagkakataon? — nakuha na niyang lahat,

Nang magboksing, mag-artista't mag-commercial na palabas;

Ayaw pa ba naman niya sa tayog ng pagkatanyag?

At gusto pa na sa langit ang kapritso’y makalampas; 

(Samantalang itong bayan — ibong sawing umiiyak,

Kasakimang bagamundo’y may parusang nakagayak.) 

Sa ngalan ng politika’y hindi lamang yaong puso

Ang marapat na ibigay sa kabayan at kabaro;Kailanga’y self-expression — kakayahang

katutubo —Si Pacquiao ay wala niyan, totohanan man o

biro;Di ko hangad na ang tanyag na si Manny —

mabalaho,Ihahantad ng kalaban kapintasan niya’t baho!

DAPAT:

Hindi siya naghahangad ng higit pang katanyagan,

Nais lamang makatulong sa bayan nyang minamahal;

Kapintasan niya't baho di na dapat pagpistahanNa tila ba mas matino ang maraming iba riyang

Mapoporma, magagaling, mahuhusay, mararangal,

Ngunit sobrang mangurakot at ang mukha'y makakapal!

HINDI DAPAT:

Ang mukha nga ay kakapal kapag laging ipipilitSi Pacquiao sa politikang may tala nga’y walang

langit;Walang salang masisira ang imahen niya’t kisig,

At sa hangad na kagitna ay sansalop ang mapalis;

Masasayang ang inimpok na dignidad at dolyares

Ng idolo nitong lonang parisukat na malinis.

DAPAT:

Si Manny ay nagkukusang masagip ang Pilipinas,

Ikaw nama'y mas pursiging si Pacquiao ang mailigtas;

Gumastos man sa kampanya si Pacman ng limpak-limpak,

Sa sariling pawis mula at di galing sa kulimbat!

HINDI DAPAT:

Di man galing sa kulimbat, ang salapi’y masasayang,

Kung gastusin sa kampanyang may nag-ambang kasalanan;

Gugulin na ang dolyares sa proyektong maiinam

Na para sa mga dukha’t di sa bugok na halalan.

DAPAT:            

Proyektong mas matutupad pag si Manny ay nahalal,

Bilang meyor, gobernador, na pwesto ring politikal.

HINDI DAPAT:  

Politikal niyang pwesto kung ano mang kahinatnan,

Pipingas sa dangal niya at sa ating kabansaan. 

DAPAT:

Dating dukha, ramdam niya ang dusa ng mamamayan,

Simbolo sya ng pag-asa ng sikmurang kumakalam.

HINDI DAPAT: 

Kumakalam na sikmura'y patay-mali sa pag-asam,

Tinatanaw na simbolo – bantayog ng dusa't panglaw!

DAPAT:

At kanino pa aasa ang mahirap?  Sa mayaman?Sa matayog yaong aral kahit na nga

mapanlamang?

HINDI DAPAT: 

Kung si Manny ay idolong pag-asa ng karukhaan,

Hindi dapat na "pagamit" sa kuhila’t salanggapang.

DAPAT:

Silang sukab, salanggapang at sipsip ang pagbawalan!

HINDI DAPAT:

Pagbawalan mo si Manny sa hibo ng kahibangan!

DAPAT:

Makulit ka! Kung gusto mo, tayo na lang magsuntukan!

HINDI DAPAT:

Ang suntok ng Batanggenyo’y simbagsik ng bulkang-Taal!

DAPAT:

Iboto si Manny Pacquiao!!

HINDI DAPAT:

Ang isip mo’y baliw…hibang!!!

LAKANDIWA:

Magsitigil kayo ngayon kung ayaw na mahambalos,

Imisin ang mga kalat, bibilangin na ang puntos;Lumalalim na ang gabi at kayo na'y namamaos,

Baka tayo abutin pa ng manok sa pagtilaok;Kababayang kanina pa matiyagang nakatutok,

Paulanan ng palakpak ang dalawang nagpanuntok.

Alin man sa politika at boksing ay mayrong dangal

Ngunit knockout kapag sila'y kombinasyong pinagsabay

Pagkat hindi maaaring paglingkuran ng sino man

Ang dalawang panginoon sang-ayon sa Bagong Tipan

Ang panahong gugugulin sa gobyrerno pag nahalal

Hindi pwedeng isisingit sa ensayo twing may laban.

Sa boksing ang buong bansa – sundalo man o rebelde,

Oposisyon o pro-Gloria – napag-isa na ni Manny;Pati mga mandurukot at pulis na nanghuhuli,Sa TV ay nakatutok, tahimik ang bawat kalye;Ang ganitong di nagawa ng sibilya't militari,Parang bulang sasambulat sa eleksyon kung

sasali.

Naiangat na ni Pacquiao ang imahe nitong bansa,

Huwag sanang matukso pang mag-anyaya ng pagkutya;

Bayani na siya ngayon sa mata ng buong madla,

Huwag sanang magpasulsol sa kati ng ibang dila;

Nguni't ako'y nalilihis sa tungkuling nakatakdaBilang isang tagahatol sa dalawang

nagpambangga.

Si Pulmano ang may sabing sa usapang nakalahad,

Paglahok sa pulitika ni Pacquiao ay nararapat;Ito nama'y tinutulan ni Cabual na hindi payag,Dahil ayaw anya niyang idolo ay mapahamak;Sino nga ba sa kanila ang higit na nakaangat,

At dapat na maging kampeon sa labanang walang puknat?

Atin muling sariwain ang katwirang isinaysay,Ng makatang taga-Biñan na Dapat ang

pinanigan;Si Pacquiao daw ay simbolo ng pag-asang di

matanaw

Ng botanteng nangangarap maahon sa karukhaan;

Di raw sagwil sa hangaring maglingkod sa kababayan,

Ang alam na kakarampot dahil Diyos ang gagabay.

Niliwanag ni Rafael na ang paksa'y nakatuonSa kung dapat o di dapat na lumahok sa

eleksyon;O pumasok sa politics si Pacquaio na boxing

championNa aniya'y karapatang personal ng may

ambisyon;(Kung dapat o hindi dapat iboto sya'y ibang

tanong,Na botanteng mamamayan naman anya ang

hahatol.)

Karapatang magsumiksik sa tanggapang politikal,

Konstitusyon mismo natin malinaw daw na sandigan;

Paggalang ng mga tao kay Manny ay gayon na lang,

Maski Ingles butaw-butaw, buong mundo'y nagpupugay;

Sa halip na awatin sya dahil baka "gamitin" daw,

Silang mapagmanipula ang dapat na ipagbawal.

Panig naman ni Lamberto ng Batangas na nagtanggol,

Sa Di Dapat ang katwirang busisiin natin ngayon:

Sa larangan daw ng boksing si Manny nga'y isang kampeon,

Subali't sa politika magmumukha siyang kengkoy;

Hindi na raw kailangang maghangad pa ng posisyon,

Kung talagang nais lamang sa bayan ay makatulong.

Mga proyektong pang-isports ang dapat daw pagtuunan,

Sa halip na politikang patibong sa kanyang dangal;

Binanggit na halimbawa'y Flash Elorde ng nagdaan

Na nagsikap makatulong ilayo ang kabataanSa bitag ng mga bisyong naglipana sa lipunan,

Itinayong Training Center, marami ang nakinabang.

Kahit na raw makatao ang saligan nating batas,Ang boksing at politika ay lupa't langit ang

agwat;Ang bagsik ng kamao nyang mabangis at

walang habag,Sa larangan ng suntukan ay di pwedeng

ipantapat;Sa talas ng pag-iisip at dulas ng pangungusap

Na puhunan sa kongreso ng hinog na mambabatas.

Tungkulin kong Lakandiwang sa nagtalo ay igawad

Ang hatol na mahalaga nang maingat na maingat;

May matuwid si Rafael sa pagtulang mabanayad

Na si Pacquiao sa halalan ay tumakbo at mangarap;

Nguni't dito kay Lamberto na ang diwa'y nagniningas,

Katwiran din na si Manny sa eleksyon ay di dapat.

 Anupa nga't wala akong maitulak at kabigin,

Kapwa sila may magandang ninanasa at layunin;

Nangangamba tuloy akong ang sinuma'y siphayuin,

Pagkat baka mapintasan at bansagang walang turing;

Ang hiling ko'y palakpakan sila't huling tagubilinAy kayo na ang humatol – ang mabuti ay

pulutin!

PAMAMAALAM: 

Sa nakalipas na mga sandali ay sumainyo ang...Balagtasan! Magpadala ng inyong hatol sa

Balagtasang ito...At habang papalayo ang kumakaway naming mga kataga...alalahanin nating ang masining na Filipinas ay mayaman

sa Balagtasang walang kamatayan.  Salamat sa inyong pakikinig...

PEOPLE POWER VS. GMA?

Dapat ba o hindi dapat na mag-People Power Revolution ang mga Pilipino upang patalsikin sa

Malacanang si Pangulong Gloria Macapagal Arroyo (GMA)?

Mula sa panulat ni Rafael A. PulmanoDINAPOCO MACATIIS — nagtanggol sa panig

ng DAPATMASIGASIG MAGTANGGOL — nagtanggol sa

panig ng HINDI DAPATSOLOMON JURADO — namagitan bilang

LAKANDIWA

SOLOMON JURADO (LAKANDIWA)

Kababayan at Kalahi, tayo ngayon ay may tanong

Na sa inyo ihihingi ng sagot at ng solusyonDapat ba o hindi dapat patalsikin sa posisyonSi GMA sa paraang People Power Revolution?

Si GMA – Mga kasong sa kanya ay inuugnayZTE Deal na umano'y sangkot din si First

Gentleman,Hello Garci Controversy sa eleksyong may

dayaan,At ang pondong nawawala dahil sa Fertilizer

Scam.

People Power Revolution – Di madugong himagsikan

Kung saan ang mga tao, sama-sama, kapit-kamay

Nagtitipon sa kalsada, taimtim na nagdarasalMapayapang hinihiling mabakante Malacanang.

Bukas na ang entablado sa ibig na makilahokIlahad ang nalalaman, ilabas ang niloloob:

Ang Pangulong si GMA na umano ay kurakotKung dapat na paalisin, People Power ba ang

sagot?

DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)

Sa bigat ng akusasyon at sa dami ng paratangAt sa dusang dinaranas ng hirap nang

mamamayanKailangan mapatalsik, Pangulo sa Malacanang

People Power Revolution ang mabisang kasangkapan.

Dinopoco Macatiis ang lingkod nyong kumakatok

Sa sinumang makalaban, handa akong makihamok

At sa paksang napakinggan, malinaw ang aking sagot:

Ang panig ng DAPAT ang syang pinili kong itaguyod.

MASIGASIG MAGTANGGOL (HINDI DAPAT)

Sa lahat ng naririto, naririyan, naroroonBumabati muna akong si Masigasig Matanggol

Noong una, pangalawa, pumatok ang Rebolusyong

People Power, ngunit ito ay wala nang 'power' ngayon.

Akusasyon at paratang, sabi-sabi, haka-hakaWala namang matibay na ebidensyang

mapakitaNais lang ng oposisyon, ang maghari nama'y

silaMaliwanag: HINDI DAPAT ang panig kong

isasangga.

SOLOMON JURADO (LAKANDIWA)

Dalawa nang mabilasik sa pagtula ang naritoBaka tayo'y magkagulo kung gagawin silang

tatloSimulan na agad natin ang banggaan ng

berdugo

Sa panig ng DAPAT, Bayan, ibigay ang palakpak nyo!

DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)

Ang posisyon ng Pangulo ay galing sa mamamayan

Na bumoto upang siya'y iluklok sa katungkulanKaya naman mamamayan ang mayron ding

karapatanNa ito ay kuning muli pag Pangulo ay pasaway.

Ang paraan ng pagbawi sa binigay na posisyonMaaaring isagawa sa susunod na eleksyon

Ngunit kung di na mahintay, lehitimo pa ring option

Ang maghain ng Impeachment, magdaos ng Snap Election.

Ang Pangulo'y maaaring magbitiw rin namang kusa

At ipasa ang tungkulin sa Bise Presidente nyaSubalit kung sa luklukan, kapit-tuko syang

talagaResignation, Snap Election, at impeachment,

walang tsansa.

Kung talagang parang lintang walang balak sumantabi

Kahit sukang-suka na nga ang bumotong nagsisisi

Taong bayan, pag nag-aklas, civil war ang mangyayari

Pag sundalo, nag-coup d'etat, baka Junta ang maghari.

Di kaylangan ang magbuhos ng dugo ang Pilipino

Di kaylangan ang magbuwis ng buhay ng kapwa-tao

May paraang mapayapa, nagawa na natin itoPeople Power ang bubuwag sa baluktot na

gobyerno!

SOLOMON JURADO (LAKANDIWA)

Maaanghang na kataga ang kaagad binitiwanNg makatang Dinapoco Macatiis ang pangalan

Si Masigasig Magtangol, sunod nating pakikinggan

Salubungin nating lahat ng masiglang palakpakan!

MASIGASIG MAGTANGGOL (HINDI DAPAT)

Unang EDSA Revolution, unang People Power Revolt

Nagpatalsik sa diktador at pamilyang mga Marcos

Bahagi ng kasaysayang naulit pa sa EDSA DosNang si Erap, pinakulong at si Gloria, iniluklok.

Kasaysayang nagsimula sa magandang

simulainSa pag-asang mas gaganda ang takbo ng buhay

natinNgunit ano ang nangyari? Sa gobyerno naron

pa rinAng kurakot na sistema, mas malala pa sa

kanser.

Kahit ilang People Power pa ang gawin, walang silbi

Pagod na ang taong bayan sa pagmartsa at pag-rally

Dahil kahit na sino pa'ng maluklok sa Presidency,

Ang pagbago sa kultura ng korapsyon, imposible.

Saka mga pagpaplanong si GMA patalsikinDahil siya'y iniugnay sa kaso ng ZTE dealNg testigong whistle blower sa ginawang

Senate HearingPawang tsismis, pulitika, gimik, luma nang

tugtugin.

Kaya sayang, sayang lamang kung babalik sa lansangan

At mag-People Power muli ang sawa nang mamamayan

Mabuti pang magtrabaho, wag na tayong makialam

Sa bangayang pulitikal at wika nga ay "Let's move on!"

SOLOMON JURADO (LAKANDIWA)

Mahinahong pinagtanggol ni Masigasig ang panig

Samantalang kanina pa tila hindi makatiisAng kaniyang katunggaling muli ngayong

nagbabalikSalubungin ng palakpak, pampagana't

pampainit!

DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)

Totoo bang pagod na nga sa People Power ang madla?

Hindi kaya prayoridad lamang nila ay sikmura?Araw-araw, dumarami isang kahig, isang tukaIba'y di pa makakahig dahil trabaho ay wala.

Bakit walang matrabaho?  Bakit masa'y naghihirap?

Gayong ayon kay GMA, ekonomya'y umaangat?Ang dahilan, iilan lang kasing mga mapapalad

Ang maswerteng yumayaman kung bansa nga'y umuunlad.

Sila'y mga kaalyadong mayaman na'y nayaman pa,

Kaibigang negosyante, kakampi sa pulitika,Mga corrupt sa gobyerno, mga puno ng

ahensyaMahihilig mangumisyon, mangupit,

magdelihensya.

Tingnan na lang ang ZTE Broadband Network Deal na palpak

Na saksi pa si GMA sa pagpirmahan ng contractNang kontrata ay naglaho, ang balita'y

sumambulat,Kalahati daw ng presyo, komisyon ng taga-

Wack Wack!

SOLOMON JURADO (LAKANDIWA)

Nagbabagang katuwiran, mababagsik na salitaWalang takot na sinambit ng magiting na

makataAng kalaban, ano kaya ang sagot na itutudla?

Palakpakan nating muli at dinggin ang kanyang tula!

MASIGASIG MAGTANGGOL (HINDI DAPAT)

Ang makatang katunggali ay pangahas magparatang

Gayong ito'y pawang tsismis at mahina ang batayan

Si Rodolfo 'Jun' Lozada, na witness sa ZTE scam,Isang Probinsyanong Intsik, magaling lang sa

iyakan.

Marami sa sinabi nya ay hearsay at haka-hakaNgunit walang ebidensyang mas kapani-

paniwalaKung susundin ang mahigpit na proseso ng

HustisyaSino man sa sinangkot nya, hahatulang walang

sala.

Aminin na ang totoo, wag na sanang magkunwari

Pakana ng oposisyon si Lozada at ZTEGayon na rin ang isa pang whistle blower na si

JoeyPara alsin si GMA, sila naman hahalili.

Suma-total, pulitika, pulitika't walang ibaAng dahilan kaya tao'y nagagalit, nag-aalma

Madre, guro, estudyante, ginagawang raliyistaGinagatungan ng mga ambisyoso sa Kamara!

SOLOMON JURADO (LAKANDIWA)

Umiinit, kumukulo, paakyat na sa sukdulanAng bakbakan ng dalawang nagsisipag-

BalagtasanAko muna ay tatabi at sila na'y hahayaan

Palakpakan nating muli, Kababayang minamahal!

DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)

Kung tunay ngang walang timbang ang lahad na testimonya

Bakit kaya tinangka pang kidnapin si Jun Lozada?

Pati si CHED Secretary Neri, bakit, bakit nga baPinipigil ng Palasyong tumestigo't magladlad

na?

Kung malinis ang kunsyensya, walang bahong tinatago

Bakit ang E.O. 464, di bawiin ng Palasyo?Bakit nga ba tila takot na mabunyag ang totoo?

Bakit pati taumbayan, niloloko't ginagago?

Panahon na upang tayo'y kumilos at makialamPatalsikin ang pinunong kurakot sa pamahal'anSa impeachment tayo'y bigo, at malabo syang

mag-resignPeople Power Revolution, sasagip sa ating

bayan!

MASIGASIG MATANGGOL (HINDI DAPAT)

Bakit ipi-People Power si GMA na nagsikapNa iahon itong bansa sa lusak ng paghihirap?

Lumalago ang GNP, ang piso ay tumataas,Kampante ang negosyante, unemployment

lumalagpak.

Bakit itong ekonomyang pinaunlad ni ArroyoPilit namang winawasak ng magulong pulitiko?Bakit hindi makiisang Strong Republic ay itayo?Bakit ang "Politics of Hate" ang pilit ibinabato?

Problema ng ating bansa, hindi dapat nilulutasSa paraang emosyonal, pag-iingay, pag-aaklasAng maruming pulitika, sa halip na mapaunlad,

Ekonomyang maganda na'y muli nitong ibabagsak!

DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)

Kalaban ko na rin mismo ang tumumbok sa problema

Kung bakit di makuntento kay GMA mga masaMarami pa hanggang ngayon, sa pagkain

sumasalaMarami ang nagtitiis na sa abroad paalila.

Ekonomya ni GMA ay hanggang istatistiks langPagkat ito'y di madama ng maraming

mamamayanPaano nga'y nahuhuthot o di kaya't nahaharang

Ng tiwaling namumuno at kasabwat sa nakawan.

MASIGASIG MAGTANGGOL (HINDI DAPAT)

Corruption di mapipigil kahit sino ang maupoPeople Power, di solusyon kung hangad ay

pagbabagoMas mainam patapusin si GMA sa termino

Kaysa maging problema pa'y ang papalit na Pangulo.

Kung si Bise Presidente Noli de Castro luluklokMarami ring tumututol, ninenerbyos, natatakot

Si Erap daw ay English lang ang na-corrupt, nabaluktot

Si Kabayang Noli kaya, anong uring paglilingkod?

DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)

Katunggaling hindi kalbo, ibig yatang magpatawa

Sa layuning mailihis itong paksa naming dal'waSino man ang hahalili, yan ay bukod na

problemaNa sa ibang Balagtasan nararapat na igisa.

MASIGASIG MAGTANGGOL (HINDI DAPAT)

Hindi ako nagbibiro, kailangan nitong bansaAy pinunong matalino, matalas ang pang-unawa

Kaya tayo may eleksyon, upang bayan ang humusga

Pumili ng nararapat na mamuno sa kanila.

DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)

Karapatang ninakaw na ni GMA nang tawaganNya si Garci sa Comelec kahit bawal at ilegal!

MASIGASIG MAGTANGGOL (HINDI DAPAT)

Pulitika'y isantabi, isulong ang kaunlaran!

DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)

Kaunlarang nagpipyesta'y mga corrupt na opisyal!

MASIGASIG MAGTANGGOL (HINDI DAPAT)

Si GMA ay di corrupt, mahal nya ang ating bayan!

DINAPOCO MACATIIIS (DAPAT)

Baka naman minamahal lamang niya'y kabang-bayan?

MASIGASIG MAGTANGGOL (HINDI DAPAT)

Sinungaling!  Mapanlamang!

DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)

Naroon sa Malacanang!

SOLOMON JURADO (LAKANDIWA)

Itigil ang pag-aaway!  Kayo muna ay kumalmaKapwa kayo may katwiran, may punto ang

bawat isaKababayang kanina pa nagmumuni't

nakangangaPalakpakan nating muli ang magiting na

dalawa!

Patalsikin si GMA? O hintayin ang eleksyon?Palitan sa 2010? O People Power na ngayon?

Pagpalain tayong lahat ng Dakilang Panginoon...

Kayong madlang pipol na po ang humusga at humatol.

 

DIBORSYO SA PILIPINAS

DAPAT ba o HINDI DAPAT na payaganang diborsyo sa Pilipinas?

Mula sa panulat nina:GONIE T. MEJIA — nagtanggol sa panig ng

DAPATELVIE V. ESPIRITU — nagtanggol sa panig ng

HINDI DAPATRAFAEL A. PULMANO —namagitan bilang

LAKANDIWA

LAKANDIWA (Pagbubukas)

Marubdob na pagbati po ang nais kong iparating

Sa lahat ng nakikinig dito sa Pag-usapan NatinNarito po kaming muli upang kayo ay aliwin

Sa buwanang Balagtasang labanan ng magagaling.

Rafael A. Pulmano po ang lingkod nyong

nagpupugayTubong Binan, Laguna po, Tagalog na sadyang

tunayLakandiwa po ang aking papel ditong

gagampananTagahatol, tagahusga, tagasaing din po minsan.

Araw po ng mga puso ngayong buwan ng Pebrero

Kaya tungkol sa pag-ibig ang paksa ng pagtatalo:

Sa sariling bansa nating mas marami ang Kristyano,

Ay dapat ba o di dapat magkaroon ng diborsyo?

Batid ko pong kayo mismo'y may sariling panindigan

Ngunit pakinggan po natin ang panig na ilalaban

Ng Reyna po at ng Hari nitong ating BalagtasanWag na nating patagalin, sila'y ating

palakpakan!

HINDI DAPAT (Pagpapakilala)

Inip akong naghihintay na sumapit itong gabiUpang ako'y magpatunay sa makatang

katunggaliNa di dapat ang diborsyo sa bansang itinatangi

Pagkat hindi naayon sa Maykapal at sarili.

Kababayang minamahal, tulutan po muna akoAng sa inyo ay magpugay nang taos sa aking

pusoAdvanced Happy Valentine's Day, diwa nito'y

sumainyoAng lingkod nyong dili't iba, si Elvie V. Espiritu.

DAPAT (Pagpapakilala)

Tulad po ng nararapat, pagbati ko ay tanggapinIsang maligayang oras, pagpupugay kong

taimtimSa matapang na kahamok, ala-Teksas talisainSa labanang magaganap, tari muna ay hasain.

Salungat sa nababatid ng makatang paralumanNararapat ang diborsyo sa ating bansang

tinubuanHanda akong makibaka sa abot ng kakayahan

Gonie Mejia po, sa di pa nakakaalam.

LAKANDIWA

Narinig po ninyo kapwa ang dalawang magbabangay

Pareho pong nagbabanta; sino kaya'ng mas matibay?

Umpisahan na po natin ang unang round ng bakbakan

Si Miss Elvie Espiritu'y muli nating palakpakan!

HINDI DAPAT (Unang Tindig)

Sa simula ay pagtibok sa mga puso't damdaminNg dalisay na pag-ibig sa dalawang

magsinggiliwKatugunan din sa utos bago lubos magkapiling

Sa simbahan o sa huwes ang dalawa'y bubuklurin.

Sa dambana kapwa sila mangangako't manunumpa

Habang buhay walang maliw na sila ay magsasama

Nagsidalo'y mga saksi, higit na nga ang Lumikha

Hindi bagay na malabag sa hirap man o ginhawa.

Pag-aasawa'y kasabihang hindi kaning isusuboNa iyong mailuluwa kapag ikaw ay napaso

Bago ito ay suungin dapat nating mapagtantoAng larangan na ganito ay di gawang biru-biro.

Likas sa ating Pilipino ang paggalang sa Maykapal

Sa aral Niya'y sumusunod, higit na sa kautusanAng kasal ay itinakda sa banal na kasunduan

Na di dapat na humantong sa malagim na hiwalay.

Ang sa aki'y pagtatanong, huwag lamang ipagdaramdam

Nitong aking katunggaling salungat ang kabatiran

Kapag sinabing “Yes, I do” ng dalawang ikakasal

Di ba't ito'y kahulugang sumpang di dapat maparam?

LAKANDIWA

Ang dagundong ng katwiran ni Elvie po'y parang lindol

Ngunit tila hindi yata nayayanig ang humamonNgumingit-ngiti lamang si Gonie pong kutis-

sanggolPalakpakan din po natin at dinggin ang

itutugon!

DAPAT (Unang Tindig)

“Yes, I do” ang magbubuklod sa dalawang ikakasal

Nang lubusang mapag-isa at sa buhay magkatuwang

Ang bisa ng kasamyento'y hanggang mayrong unawaan

At kung ito'y naglaho na, diborsyo ba'y tututulan?

Ang bukas na hinaharap ay di natin nababatidPanahon ay nagbabago, parang hanging

umiihipGayon din sa mag-asawa, di ko lahat idinadawit

Kung ngayo'y nagkakasundo, may sandaling nawawaglit.

Kasalanan pang mas higit ang isang pagkukunwari

Kung pagsasama'y di normal, habang buhay ang lunggati

Mainam pang maghiwalay pagkat dito ang sariliAng tanging nilalamangan, sinasaktan na

sakbibi.

Sa batas ng ating bansa ay may separasyong legal

Sa tuntuning kabanalan naaayon ang hiwalayDanga't ito'y itinutulot nang mayroong

kasunduanKatunayan pa ring ako ang nasa tamang

katwiran.

Sa musmos mang pang-unawa ay tukoy ang nagaganap

Ang pintas sa pagsasama, sumasapit na lang sukat

Pagmamahal naglalaho sa puso ng magkapilasAng magsama pa sa bubong ay hindi na

nararapat.

LAKANDIWA

Ang tao, pag nag-aaway, ay mentras pong pinipigil,

Lalo lang daw nag-iinit, parang asong nanggigilKaya sila'y hahayaan ko na hanggang umagahin

Kapag meron na pong tumba ay saka ko aawatin.

HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)

Marami ang kaalamang lihis sa katotohananKatulad ng kahidwa kong di tapat yatang

magmahalKatugon ba ay diborsyo kung mayroong

sigalutanAng dalawang magkapilas? Sa wari ko'y hindi

bagay.

Sa ganang akin ay batik sa malinis na pangalanNg sino mang mga anak na magulang ay

hiwalayPaano niya masasabing sila'y mga mapagmahal

Kung mismong ama at ina, sa diborsyo'y nagkawalay.

Paano rin sasabihing tapat ka nga kung sumintaSamantalang sa asawa'y nilisan mo ang halaga

Tiwala ng iyong kapwa mapapawing parang bula

Tingin sa iyo ay maliit, hindi ako nangungutya.

Sa batas man ay mayroong hiwalay na pinagtibay

Ngunit tayo'y may sariling damdamin at kaisipan

Na sikaping mapagyaman ang sagradong

pagmamahalSa kabiyak ng iyong puso na tungkuling

nakaatang.

DAPAT (Ikalawang Tindig)

Hindi lubos na matukoy ng dilag kong katunggali

Ang lawak ng kapintasang matatamo ng sariliHalimbawang ang kapilas, nagtaksil at

nadiskubreAng patuloy na magsama ay mayroon pa bang

buti?

Kapag anak ay sumapit sa tama at wastong gulang

Ang respeto'y magbabalik sa nagdiborsyong magulang

Marapat din bang pansinin ang paglibak ng lipunan

Kaysa maging isang hamak sa sarili pang tahanan?

Katapatan sa simula sa mag-asawa'y mapupunaSa di naglaong panahon tumatabang ang

pagsintaLalo't puso nila kapwa'y nahuhumaling sa iba

Sa kanila'y tumatabang ang banal na pagsasama.

Hindi man inaasahang ang ganito'y sumasapitDapat bang ang magkabiyak, patuloy

magsamang pilit?Di ba dapat bigyang laya ang kanilang ninanaisNa hanapin na sa iba ang pintuho nilang langit?

HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)

Bawat pukol na matuwid nitong aking kahidwaan

Ay pawa pong mga lisya, kayhirap maunawaanHahanguin ko'y talata sa Aklat ng kabanalan

Taliwas sa kanyang batid, ganito ang nilalaman:

Kapag kasal ay naganap, ang dalawa'y pinag-isa

At pirmihang magbubuklod nando'n man ang pagdurusa

Ang pinabigkis ng langit sa utos na nakatalaAy hindi na makakalas ng kahit sinong nilikha.

Dahil ang tao'y marupok, sa kautusan lumalabag,

Iginigiit ang hiwalay ayon din sa nahahayagNgunit hindi nararapat ang humanap ng ibang

liyagPagka't iya'y pangangalunya, sa Marcos diyes

nahahayag.

DAPAT (Ikatlong Tindig)

Sa tugon ng kahidwa ko lumilitaw na malinawNa sadya ngang karapatan ang gawang

paghihiwalayTama nga't pangangalunyang humanap ng

ibang mahalNgunit po ang aming paksa ay kung dapat ang

hiwalay.

Kung atin pong susuriin sa palakad ng lipunanMay batas na hindi hango sa banal na kasulatanAng nais ko pong tukuyin ay ang annulment ng

kasalAt iyan ay hindi kaila sa ating mga kaisipan.

Tama nga't tayo'y marupok, hindi ako tumututolPagkat tayo ay nilikhang nasasangkot sa

panahonKapintasan nga ba kaya ang batas na

tumutugonSa hiwalay na nabanggit? Ang sa aki'y

pagtatanong.

HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)

Maganda po itong tanong, ngayo'y aking sasagutin

Di ba't tao'y kakaiba ang paniwala't adhikain?Ipinagtatanggol ko'y di dapat na iyan ay pairalinPiling panig ko sa paksa, di ba kayang unawain?

Ang bansa pong Pilipinas na Perlas ng Silanganan

Ay lupain ng Kristyanong may panalig sa Naglalang

Ligaya nga ba ng anak kung sa ama ay susuway?

O ama ay matutuwa kung siya'y nilapastangan?

DAPAT

Walang anak na naghangad na sa ama'y magsuwail

Tayo lang ay nangingilag mga sarili'y dayainMayroon pa bang katinuan kung pagsasama'y

nagdilimNa nilambong halimbawa ng asawang

talusaling?

Dahil dito'y inuri kong ang hiwalay ay matimbang

Kaysa sa habang panahong dangal ay mayuyurakan

Kung sakali bang mangilag sa ganitong kapintasan

Ang panig kong tinutugon, turing ba ay kasalanan?

HINDI DAPAT

Sa hangad yatang magwagi sa laban ng katagisan

Naglulubid ng salitang wari ko'y mga paratangDilat po yata ang mata ngunit tulog ang isipanO baka po kinakapos sa tunay na kaalaman?

DAPAT

Ang tanong ko'y maliwanag, ang sagot po ang madilim

Ng makatang paralumang lumilihis kung wariinHindi pa ba nasasapat kaysa nandoon ang

hilahil,Mainam pang tumalikod kaysa lugmok sa

panimdim?

HINDI DAPAT

Sa buhay bang walang wakas ay sino ang tinatanggap?

Di ba't iyong sinaktan na at nagpataw ng patawad?

DAPAT

Kautusan di po namang mahalin mo ang sariliAng hiwalay ay dapat lang kung ito'y

nakabubuti.

HINDI DAPAT

Ang hiwalay ay di dapat sa ating bansang tinubuan!

DAPAT

Lakandiwa ang huhusga nang ito'y mapag-alaman!

LAKANDIWA (Paghatol)

Lakandiwa ang huhusga kaya ako'y narito naMagpahinga muna kayo at ang bibig ay isara

Kayo namang kababayang kanina pa nakanganga

Ipabaon sa kanila'y palakpakang pampagana!

Mahaba man ng prusisyon, sa simbahan din ang tuloy,

Balagtasa'y may hangganan, at sa dulo ay may hatol:

Diborsyo sa ating bansa'y angkop nga ba't naaayon?

Ang sagot ni Elvie'y hindi, si Gonie ay Oo'ng tugon.

Ani Elvie, mag-asawa'y sumusumpa sa dambana

Walang maliw na pagsinta ang alay sa isa't isaSaksi yaong nagsidalo at gayon din si Bathala

Na sila ay magsasama sa hirap man at ginhawa.

Di raw kaning isusubo't iluluwa pag napasoAng kasal ng magsinggiliw na di anya gawang

biroKapag dalwa'y pinagbuklod sa palitan ng “Yes I

do”Kamatayan lang ang pwedeng kumalag sa tali

nito.

Ang katwiran po ni Gonie, ang lahat ay nagbabago

Habang merong unawaan, may bisa ang kasam'yento

Ngunit pag sa isa't isa, ang respeto ay naglahoKaysa anya magkunwari, mabuti pang

magdibors'yo.

Ginamit na halimbawa'y pag nagtaksil sa sumpaan,

Ano'ng silbi raw ng kasal kung iba na'ng minamahal?

Higit pa raw tatatanggapin ang pagkutya ng lipunan,

Kaysa maging isang hamak sa sarili niyang bahay.

Ang katwiran nila'y ganyan, ang sa akin nama'y ito:

Ang kasal ay mula sa D'yos, ang diborsyo'y gawang tao

Sa bibliya'y nasusulat, ang nagwika ay si Kristo,“Pinagbuklod ng D'yos ay wag pagh'walayin nga

ng tao”.

Kung diborsyo'y hahayaang umiral sa ating bansa

Ang pundasyon ng pamilya ay bubuway at hihina

Walang saysay ang sumpaan at “Yes I do” sa dambana

Kung sa huli'y p'wede palang mapawalan itong bisa.

Ang lahat nga'y nagbabago sa panahong lumilipas

Ngunit ang salita ng D'yos kaylan ma'y di kumukupas

Mahusay mang mangatwiran ang makatang taga-Tarlac,

Ang korona ng tagumpay, kay Elvie ko igagawad!

 

MATALINO VS. MAYAMAN

SINO ang mas sikat at higit na dapat hangaan:MATALINO o MAYAMAN?

Mula sa panulat nina:JULIET ASENITA — nagtanggol sa panig ng

MATALINO; kasamangsumulat ng iskrip si GONIE T. MEJIA

RAFAEL A. PULMANO — nagtanggol sa panig ng MAYAMAN

DOMINGO TOLENTINO — namagitan bilang LAKANDIWA

LAKANDIWA (Pagbubukas)

Muli ang Balagtasan ay sumasahimpapawidKababayang minamahal, ilakas ang radyo't

makinigDalawang magaling na makata, Balagtasa'y

ihahatidMagandang gabi po muna sa lahat ang bati

naming matamis.

Kami po'y muling maghahandog sa inyo ng kasiyahan

Upang ang pagod ninyo sa trabaho ay maibsanGinaganap natin ito bawat unang Lunes ng

buwanAng tagisan ng katuwiran na kung tawagi'y

balagtasan.

Para kay Ginoong Robert Generao ng FT Construction

Tugon sa katanungan niya'y igagawad namin ngayon

Marami pong salamat sa panawagang kanyang tinugon

Ang paksang iminungkahi niya'y idadako sa kuwestyon.

Si Ka Domeng po ito, ang inatasang maging Lakandiwa

Na siyang papagitna at hahatol sa dalawang maghihidwa

Para naman inspirado, ang kaba ko ay mawalaMaaari bang makahiling ng palakpakang

masagana!

Sa matunog nyong palakpak, ang sukli ko ay salamat

Dalawang angkan ni Balagtas ang siya ngayong maghaharap

Ang tagisan ng talino ngayong gabi'y magaganap

Pakinggan nating mabuti nang maunawaan nyong tiyak.

Akin na pong ihahayag ang paksa ng balagtasan

Na ang tema'y sino nga ba ang mas sikat at higit na hahangaan?

Ang may angking likas na talino o ang isang mayaman?

Ating sasagutin ngayon nang malutas ang katanungan.

Matapos na maihayag ang katanungang tutugunin

Ang dalawang maghihidwaan ay atin nang palitawin

Si Juliet Asenita ang siyang unang tatawaginSa matunog na palakpak siya'y ating suubin!

 

MATALINO (Pagpupugay)

Ang likas na kakayahang taglay ay walang katumbas

Kaya sa matalino ang mariin kong sagot na ihahayag

Pero bago muna, hayaan nyo bati ko'y maigawad

Maligayang pakikinig, magandang gabi po sa lahat.

 

LAKANDIWA

Taga-Dupax, Nueva Vizcaya po ang black byuting paraluman

Likas sa dugo't lahi niya ang walang takot kung lumaban

Pakinggan naman natin ang makatang makakapingkian

Iniwan niya ang mag-iina upang tayo'y matugunan.

Taga-Binan, Laguna po ang haharap na makataNakilalang magaling din sa larangan ng pagtulaSi Ralph Pulmano po, guwapo na may itsura pa

Salubungin natin siya ng palakpakang masagana!

 

MAYAMAN (Pagpupugay)

Salamat po, Lakandiwa at sa bayang nakikinigAko po ay bumabating buong galak, kinikilig!Sa kalaban ko po namang madilim din yaong

kutisKung sya po'y sa matalino, sa mayaman ako'y

bilib. 

LAKANDIWA

Sa pagpapakilala pa lang sa dalawang magpipingkian

Ay tila ba mainit na ang kanilang labananPara naman ang pananabik nyo ay hindi mabitin

Sila pong dalawa ay atin nang pagitnain. 

MATALINO (Unang tindig)

Musmos pa man tayong bata'y pangaral na ng magulang

Ang talino'y kabahagi sa magandang pamumuhay

Ito'y isang katangiang tataglayin habang buhayKarunungan ay hagdanan sa pag-abot ng

tagumpay.

Ang bansa ay umuunlad kung dito'y nanunungkulan

Malawak ang nababatid, di kapos ang kaalamanNgunit kung ang namumuno'y masalapi ngunit

mangmangMagagapi ang pag-asa ng kanyang

sinasakupan.

Sa karandamang mapanganib, lalapitan ba ay sino?

Di ba dalubhasang duktor sa lunas ay sigurado?At sa mga paaralan, nagsisilbi'y mga guro

Dunong nila ang sandata nang tayo ay mapanuto.

Sariwain naman natin sa gunita ang lumipasSa dayuhang mananakop lumaya ang Pilipinas

Ito'y dahil sa utak ng isang henyo at pantasKay Gatpuno Jose Rizal na dunong ang

itinumbas.

Maliwanag ang sagot ko sa tanong na tinutugonAng marapat na hangaan ay yung mga

marurunongKahit ikaw ay mayaman, kung ulo mo ay

mapurolKasikatan ay mailap, salapi man ay igugol.

 

LAKANDIWA

Ang panig po ni Juliet ay narinig ninyoHigit na sisikat at hahangaan ay itong matalino

Pakinggan naman po natin ang makatang si Ralph Pulmano

Ihatid po natin siya ng palakpakang masigabo! 

MAYAMAN (Unang tindig)

Kalaban kong paraluman ay masyado pong seryoso

Baka labis pong magdamdam kapag dito ay natalo

Yamang paksa nami'y tungkol sa mayama't matalino

Hayaan nyong sa inyo po ako muna ay magkwento.

Ang pulubing matalino at mayamang di marunong

Isang araw ay nagtagpo sa labas ng Mandaluyong

Mayaman ay walang kaya sa diskurso at diskusyon

Pagsapit ng tanghalian, matalino ang syang gutom.

Sa byahe ng Continental Airlines, minsan, nagkatabi

Matalinong contract worker at mayamang negosyante

Ang bitbit ng matalino'y diploma at pasaporte,Ang mayaman, pasalubong na pinakyaw sa

Duty Free.

Matalino'y nag-aabroad, tinitiis yaong hirapMayaman din, nag-aabroad, para naman

magpasarapSino nga ba sa dalawa ang mas lamang at mas

sikat?Kahit sa tulad kong mangmang, ang sagot po'y

maliwanag.

May oras pa, katalo ko, upang ikaw'y makaatrasBalutin na ang dila mo habang di pa nagkakalat

Balagtasa'y hindi laging labanan ng mauutakKung minsan din, nagwawagi'y ang makatang

may pambayad! 

LAKANDIWA

Iyan po ang katuwiran ng makatang taga-BinanLalo daw sikat at dapat hangaan ay yung mga

mayayamanAt para naman lalo nating ito'y maunawaan

Magpapatuloy po sila at atin namang palakpakan!

 

MATALINO (Ikalawang tindig)Malabo po ang pananaw sa tunay na

nagaganapNitong aking katunggaling panalo ang siyang

hangadMagagawa bang gutumin ang may utak at ng

lakas?O baka po nagbibiro dahil siya ang babagsak!

Marunong ang naglilingkod sa negosyo ng mayaman

Upang lalo pang lumago sa panahon mang daratal

Ano kayang mangyayari kung wala yaong may aral?

Baka itong masalapi'y hahantong sa basurahan.

Ang dalawa'y naisipang mag-aplay patungong langit

Ang marunong ay pumasa sa ginawang pagsusulit

Nang mayaman ay lumagpak, kay San Pedro iginiit

Limpak-limpak niyang salapi, sa impyerno siya'y napiit.

Yaman ba ang magdadala sa tugagog ng pangarap?

Ang kinang ba ng salapi sa paghanga ay pambihag?

Dahil yata puro pera sa katalo'y nasa utakPati yaong baluktot na'y tuwid pa ring

sinusulyap. 

MAYAMAN (Ikalawang tindig)

Katalo ko'y kay-aga pong kasalana'y 'kinumpisalInamin pong ang may aral, lingkod lamang ng

may yamanPag nagsara ng negosyo ang mapera't may

puhunanAng kawawa'y ang marunong na kawaning

swelduhan lang!

Bilib ka sa matalino, ganyan din si Eba't AdanParaiso'y nakamtan na, wala pa ring kasiyahan

Sa hangad na magmarunong, nilabag ang kautusan

Pati dunong ng Maylikha ay nais na mapantayan!

Kahit ubod ka ng galing at nuno ng karununganYagit ka ring ituturing hangga't di ka

yumayamanAng taginting ng salapi ay musika sa lipunan

Pag tama mo sa swipistik, daig mo pa ang superstar!

Kayamanan, pag labis na, marami ang natutuwa,

Matatag ang ekonomiya, masagana itong bansaAng dunong ng isang tao, pag sumobra ay

masama,Sa mental po humahantong, nagbibilang na ng

tala! 

LAKANDIWA

Sandali muna akong sa labanan ay papagitnaAng sagutan ng dalawa'y nagiging pabigla-biglaPara bang mga teksas, sa kulunga'y nagwawala

Sa pagnanais na makasipa at makatuka!

Ang nais ko't hiling sa dalawang naghihidwaSana ang hinahon sa inyo'y hindi mawala

Muli ay tumindig at sa labanan ay pumagitnaIhatid naman natin sila ng palakpakang

pampasigla! 

MATALINO (Ikatlong tindig)

Mahirap pong umunawa ang makatang mukhang pera

Ang sabi ko, ang may aral, sa mayaman ang

nagdadalaKung sa mental humahantong ang may dunong

na sumobraSa walang alam pagkat tanga, may ospital nga

ba kaya?

Sobrang silaw sa salapi ay malaking kapintasanPagkat walang itatangi kundi yaong kumikinang

Dahil dito'y nalilimot sa puso ang kabutihanNang dahil din po sa pera, nandyan ang

kapalaluan.

Ang buhay natin sa mundo, kung inabot ng finished contract

Kaluluwa ng may dunong sa langit ay natitiyakDahil sinamba ng mayaman, ginto, salapi at

pilak,Na-cancel ang entry permit, inabot ay

hanggang ulap. 

MAYAMAN (Ikatlong tindig)

Wala nga pong pagamutan sa mapurol ang isipan

Dahil hindi pa po sira, pwede pa ring pagtyagaan

Ang malungkot ay sila pang ignoranteng kababayan

Ang madaling naloloko ng rekruter na maalam!

Hindi lahat ng may pera'y sumasamba sa salapi,

Tulad ni Job, mas maraming sa D'yos Ama'y nagpupuri

Kalulwa ng may talinong sa kapwa ay nanduhangi

Made-deport sa impyerno pagkat passport pala'y peke!

Tigilan na ang pagsabing matalino'y syang may dala

Sa mayaman, pagkat baka makulitan ang balana

Pasalamat ka na lamang, kaydami ng may diploma

Kinakalawang ang utak, walang trabahong makita!

 

MATALINO

Katunggali ang nagsabing ang tanga ay naloloko

Matuwid ang kahulugang dapat magpakatalinoSi Abraham at Isaac maging si Job ay may uloKaya sila nagsiyaman, dahil hindi mga bobo.

Hindi ka ba nagtataka? Sikat ka't hinahangaan,Kahit ikaw ay mahirap, talino mo'y sa bigkasanTalo mo pa si Ayala, Sarmiento at Lardizabal,

Marami sa 'yong nakikinig dahil sa iyong kaalaman!

 

MAYAMAN

Bakit ko ba hahangaring ako'y maging marunong pa

Gayong halos lahat naman, nabibili na ng peraTalino ng abugado, duktor, hilot, kumadrona

Ay may presyong kagaya rin ng kakaning tinitinda!

Sa labanang pasikatan, sino'ng unang papansinin?

Sino nga ba'ng hahangaan kung dalawa'y pagtabihin?

Matalinong mukhang engot dahil pobre at gusgusin?

O mayamang mukhang "genius", pagkat porma'y mamahalin?

 

MATALINO

Di katumbas ng halaga ang magandang kalooban

Iyan namang salapi mo'y palamuti lang ng katawan

Di sa panlabas na anyo nakikita ang katinuanKundi sa gawa ng taong may inaangking

kaalaman. 

MAYAMAN

Ako yata ay naligaw sa labanang napasukanAkala ko, paksa dito'y sino'ng sikat, hahangaan?

Kayamana'y panlabas nga, sapagkat ang kalooban

Ay di tayo ang hahatol, yan ay D'yos lang ang may alam!

 

MATALINO

Sa landas mang pagkalinis, ang mangmang ay naliligaw

Ang paghanga sa marunong, maingat sa daraanan!

 

MAYAMAN

Ngayo'y di na mayaman ang binubugbog ng kalaban

Sa marunong versus mangmang napalihis ang usapan!

 

MATALINO

Kamangmangan ng mayaman ang siya kong tinutukoy

Mahirap makaintindi, kalaban ko'y nagmamaktol!

 

MAYAMAN

Ako pa raw ngayon itong pang-unawa'y

kinukulangMagkano ka? Sabihin mo, matahimik ka na

lamang! 

MATALINO

Katalo ko'y di lang bobo, abusado pa rin pala! 

MAYAMAN

Sagot ko na ang ticket mo, may pam-pocket money ka pa!

 

MATALINO

Marunong ang hahangaan, di mayamang walang alam!

 

MAYAMAN

Sa gobyerno ay kaydaming matalinong magnanakaw!

 

LAKANDIWA

Akin na pong pipigilin ang talaktakan ng dalawaAko namang Lakandiwa ang papasok sa eksena

Ang hiling ko sa dalawang makata ay magkamay na

At sa inyo, mga kababayan, palakpakan muli sila!

Mahirap man ang humatol ay akin nang gagawin

Sa katwiran ng dalawa na mahirap arukinAt sapagkat ang dalawang ito'y kapuwa

magagalingMarahil ay mahihirapan akong matuwid nila'y

limiin.

Sa panig ng matalino na si Juliet AsenitaDahil daw sa talino, nakilala ang ating bansa

Talino raw ang puhunan sa buhay ay pakikibakaMatalino raw ang siyang sikat at hahangaang

talaga.

At si Ralph Pulmano po sa panig ng mayamanDahil daw sa yaman, sisikat ka at hahangaanAt kung mayaman ka, magpakahirap ay di na

kaylanganTila may katwiran din ang makata ng Binan.

Kung ang talino'y ginamit sa mabuting paraanWalang pagsalang ito'y dapat nating hangaan

Ngunit kung ginamit ito sa kapwa ay panlalamang

Bagkus ay dapat pang ito ay pintasan.

Hahangaan mo rin ba ang isang mayamanKung wala namang malasakit sa kapwang

nahihirapan?

Datapwa't kung ang yaman ay ginamit sa katuwiran

Walang pag-aatubili, sisikat siya at hahangaan.

Kung sa tugatog ng tagumpay ay marunong ang kailangan

Datapuwat kakailanganin din ang puhunan ng mayaman

Yaman ang magpapakilos sa matalinong tauhanNgunit matalinong tauhan din, magpapatakbo

ng negosyo ng mayaman.

Ang paksa ay sino nga ba ang higit na hahangaan

Ang may angking talino ba o ang isang mayaman?

Narito ang hatol ko sa dalawang naghidwaan:Patas po ang naging laban, sila'y ating

palakpakan!

 

PAGSASABI NG TOTOO

DAPAT ba o HINDI DAPAT na lagingmagsasabi ng totoo?

Mula sa panulat nina:ELVIE V. ESPIRITU — nagtanggol sa panig ng

DAPATGONIE T. MEJIA — nagtanggol sa panig ng

HINDI DAPATRAFAEL A. PULMANO — namagitan bilang

LAKANDIWA

LAKANDIWA (Pagbubukas)

Sa ayaw at sa gusto nyo ay narito kaming muliAng Samahang Makata po, taos-pusong

bumabatiAt sa munting Balagtasang inihanda ngayong

gabiAng mabuti'y pulutin po, ang masama ay

iwaksi.

RAFAEL A. PULMANO po ang lingkod nyong kinikilig

Malugod na nagpupugay sa balanang nakikinigSa Balagtasan pong itong labanan ng matitinikAko po ang Lakandiwang sa usapin ay didinig.

Ang paksa pong hihimayin ng makatang magtatalo

Ay, "Dapat ba na palaging magsasabi ng totoo?"

Salubungin ng palakpak na masigla't masigaboAng dawalang sa larangan ng bigkasa'y kapwa

bagyo! 

DAPAT (Pagpapakilala)

Dapat na katotohanan ang palaging sasabihinDalahin mo'y kasalanan kung ikaw ay

sinungalingElvie Espiritu po, bumabating mataimtim

At ang diwa nitong gabi, sumainyong walang maliw.

 

HINDI DAPAT (Pagpapakilala)

Hindi dapat na palaging totoo ang ihahayagPagkat ito magkaminsan sa iyo'y

magpapahamakKababayang nakikinig, isang maligayang oras

Gonie Mejia po lamang, pag-utusan nyo't tutupad.

 

LAKANDIWA

Buong linaw na naghayag ng kanilang niloloobAng dalawang magigiting na dito ay

magsasalpokAtin na ngang pag-untugin nang matesting

yaong tuktokSi Elvie po ang syang una, palakpak wag

ipagdamot! 

DAPAT (Unang Tindig)

Sa isip nati'y namulat, banal na alituntuninSa mali'y huwag pabibihag, wastong daan ay

landasinTamang asal nga ba kaya kung minsa'y

magsinungalingKung dito ay malalabag, utos dapat nating

sundin?

Maliwanag ang tugon ko na iya'y huwag mapangyari

Pagkat isang kasalanan sa Maykapal at sariliMalinis na pagkatao, dapat sa ati'y mamalagiKaysa isang nabubuhay na may dungis yaong

budhi.

Tayo ay mga nilikhang sa daigdig nabubuhaySinasabing mga anak ng Maykapal na naglalang

Bilang mga tagasunod sa isang Amang umaasam

Tayo ba sa nais Niya ay may loob na susuway?

Babaybayin ko po ngayon, panahon ni Eba't Adan 

Ang demonyo po ang sanhi, sa kanila ay nakialam

Sa matamis nitong dilang naglubid-kasinugalingan

Kaya do'n sa paraiso ang dalawa'y pinagtabuyan.

Hindi ko po sinasabing kahidwa ko ay may sungay

Hindi ko rin sinasabing may buntot siyang tinataglay

Nais ko lang ibahagi sa kanya ang kaalamanMagsinungaling ay masama, kakampi ng

kadiliman. 

LAKANDIWA

Umuusok na katwiran ang kaagad namutawiSa labi ng paralumang matatapang daw ang

lahiAng lalaking makata po ang sya namang

maghahabiPalakpakang malulutong ang atin ding ipanukli!

 

HINDI DAPAT (Unang Tindig)

Paalala ko po muna sa matabil na kalabanHuwag naman sanang lalabis sa pasaring at

paratangKung di man dapat magsabing totoo paminsan-

minsanKahulugang ako na po ay may buntot at may

sungay.

Ngunit habang nadidiin sa parunggit na pahapyaw

Lalo namang umiigting ang gilas ko sa banggaan

Nais ko ding ipabatid sa makatang paralumanMagkaminsan ang totoo ang sa leeg mo'y

sasakal.

Isa ditong halimbawa, kung ikaw ay nasasaktanNanganganib mabilanggo ng dahil sa kasalanan

Abugadong manananggol, pag inamin, katotohanan

Kaydali ng iyong pagpasok sa madilim na piitan.

Kung ikaw'y isang tindera ng isda sa talipapaSa kostumer sasabihing bili na kayo at sariwaTinamaan ng magaling, kahit tinda mo'y bilasaMadali ang makabenta sa naglubid ng salita.

Sa dilag kong katunggaling larawang kawalang-malay

Sa makalumang panahon, higit siyang nababagay

Sa agos ng pamumuhay, kung ikaw'y di pasasaklaw

Pag-asa ay iilap sa sariling kapakanan. 

LAKANDIWA

Pangalawang yugto na po ng labanang mainit na

At sa puntong ito ako ay eeksit samantalaHahayaan kong mag-away sila hanggang gusto

nilaAt pag kapwa lamog na po'y saka muling maka-

entra. 

DAPAT (Ikalawang Tindig)

Mailap ba ang tagumpay sa isang tapat na mangusap?

Maamo ba ang pag-asa sa may pag-uugaling huwad?

Kung mayroon mang masasagi, unawain akong ganap

Ang magtatwa sa totoo, sa kabutihan ay duwag.

Nagkarera tungong langit ang dalawang magkaribal

Sa bilis pumaimbulog, masasabing sila'y pantayPag-abot po kay San Pedro, si Juan ay

hinadlanganSa langit di pinapasok, sa sinungaling sila'y

ayaw.

Sa pagdayo itong ginang, pag-unlad ang hinahanap

Biniro ng kapalaran sa salang hindi ginanap

Dahil sa maling paratang, buhay niya ang nakatumbas

Idiniin ng sinungaling, sa kanya ay nagpahamak.

Anong gandang idudulot ng sabi mong magkaminsan

Di pagsasabing totoo ay may buting iaalay?Kahidwa ko'y gigisingin sa isa pong kawikaan

Ang pagsasabi ng tapat, magsasamang matagalan.

 

HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)

Maganda po ang pahayag ng makatang paraluman

Sa makabagbag-damdamin hinango niya ang patunay

Ngunit iya'y di dahilang panig ko ay natatakpanAyaw lang pong bigyang pansin, magagapi

siyang tiyakan.

May anak ka na lalaki, nagtatago halimbawaHinahanap ng kaaway, sa buhay niya'y

nagbabantaKung kanilang tatanungin ang anak mo'y nahan

kayaAng ikaw ay magkaila, hindi mo ba magagawa?

Malubha ang karamdaman ng isang mahal sa buhay

May taning na halimbawa ang buhay niyang tinataglay

Kung kaniyang mababatid hininga'y agad mapaparam

Di ka ba magsisinungaling kung kanyang napagtanungan?

Hindi ko itinatatwang magsinungaling ay labagSa banal na kautusan na sadya pong

nahahayagNgunit may pagkakataon na di ka makakaiwas

Lalo na nga kung ang sanhi, may nais kang ipangilag.

 

DAPAT (Ikatlong Tindig)

Kay-aga pong nangumpisal ng kalabang kutis sanggol

Inamin na kasalanan ang panig niyang tinutugon

Kung sa laban siya'y susuko, ang sa aki'y paghahamon

Ay ngayon na ang sandali, ngayon na po ang panahon.

Sa tahanan ang magulang sa anak ay itinuturoBawal ang magsinungaling, gawang hindi

makataoKahit man sa paaralan pinapangaral ng guro

Kaluluwang sinungaling ang bagsakan ay impiyerno.

Natural po kung ang isang tao'y walang

kaluluwaWala siyang pagkatakot, hindi nga mababalisaHuwag sa akin mapipikon itong macho kong

kahidwaMuli kaya siyang mag-aral nang ito ay

maunawa. 

HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)

Kita nyo't nagsinungaling itong lahi ni Bakekang 

Kung sa paksa ako'y mangmang, tiyak ako'y tahimik lang

Di ko ugaling sumuko sa ano mang paglalabanKahit pa ang katunggali'y pang-heavy weight po

ang timbang.

Ibabalik ko pong muli ang laban sa katinuanKapintasan nga ba kayang magkaila minsan-

minsan?Sakali bang makabuti ang totoo'y pahindianMasasabi pa rin kayang ito'y isang kamalian?

Katulad sa nainterbyung aplikanteng mag-a-abroad

Kasinungalinga'y ginawa para lamang makalusot

Nagpunyagi sa dahilang nais nyang maitaguyod 

Pag-aaral ng kapatid na tungkuling sinasakop. 

DAPAT

Ang bagay na nakakamit sa isang katotohananAy masarap tamasahin, walang dapat

pangambahanKailangan bang ikailang kulang ka sa

kakayahanKailangan pa bang dayain yaong kapwa mo

nilalang?

Matuwid na hindi tama sa kapwa ang panlalamang

Ang di-pagsabing totoo na lihis po sa katuwiranKung sa iyo kaya gawin, dayain at paglakuan

Dapat ka ba na matuwa? Ang sa aki'y katanungan!

 

HINDI DAPAT

Tila po nakakalimot itong tigre ng Viscaya Lahat na lang kapintasan isinali, nilahat na

Ang paksa ng pagtatalo ay muli kong paalalaKung sadyang kinakailangan, magsinungaling

ay dapat ba?

Minsan ay aking sinabi sa paralumang kalabanNa siya ay ubod ganda at pang-Miss World ang

katawanKung ako lang ay nagsabi ng pawang

katotohananMaaaring noon din po ang mukha ko ay

nasampal!

 

DAPAT

Hindi ako nangingilag na ako ay mapintasanDi ko dapat ipagdamdam kung iya'y

katotohananAng masakit na nangyari, nagsinungaling ang

kalabanKutis-sanggol daw po siya, barbekyung sunog

din naman! 

HINDI DAPAT

Kayo na ang nakarinig iyang totoo magkaminsan

Ay mahirap na tanggapin, mabigat sa kaloobanSadya ngang nakabubuting magsinungaling

magkaminsanHigit na nga kung hangad ko'y mahalin ng

kaibigan. 

DAPAT

Di ko ugaling mang-uto, di ko ugaling manlinlang

Nais ko'y katotohanan, hindi ng kasinungalingan!

 

HINDI DAPAT

Mayroong pagkakataong dapat kang magsinungaling

Kung ito'y nakabubuti sa sarili at kapwa din. 

LAKANDIWA

Kayo muna'y maghiwalay, magpalamig niyang ulo

Bago kayo ay tuluyang magkapikunan nang husto

Sa mat'yagang nakikinig, ang hiling ko nama'y ito:

Palakpakan ang dalawang mahuhusay sa diskurso!

Ang palagi bang magsabi ng totoo'y nararapat?Yan ang paksang tinalakay ng dalawang

nagsalungatAni Elvie, dapat daw po, nang magsama nang

maluwagAng kay Gonie, minsan daw po, di angkop ang

maging tapat.

Dapat nga raw, ani Elvie, pagkat utos ng D'yos Ama 

Kakampi ng kadiliman ang di magsabi ng tamaDuwag raw sa kabutihan, may ugaling huwad

anya,At sa kapwa'y mapanlamang, hindi dapat

ikasiya.

Ani Gonie, kung minsan daw kaylangang magsinungaling

Lalo't kung ang pagtatapat, may kakambal na hilahil,

Kung sa buhay, halimbawa, ng mahal mo'y may sisingil,

Pagtatakpan mo ba siya o lalo pang ididiin?

Ani Hesus, "Ako'ng Daan, Katotohanan, at Buhay 

Walang sasapit sa Ama kundi sa 'king pamagitan."

Maliwanag na ang susi sa pinto ng kaligtasanAy nasa 'ting katapatan sa salita, isip, asal.

Madali pong sabihin yan, mahirap na isagawaSi Apostol Santiago na ang sya mismo ay

nagwika,Nasusupil nga ng tao yaong hayop na nilikha

Nguni't walang makasupil sa sarili niyang dila.

Si Abraham, di nagsabi ng totoo sa Faraon Si Jacob, nagsinungaling upang kamtin ang

bendisyonAt si Pedrong araw-gabi'y kasama ng

Panginoon,Tatlong ulit na nagtatwa: "Di ko kilala'ng taong

yon!"

Kung sila ngang dinakila't pinagpala ng Maykapal 

Nagkamali, nagkasala, nagsinungaling din minsan,

Ang tanong ko'y uulitin: Marapat ba't nababagay

Na palaging magsasabi ng pawang katotohanan?

Ang atin pong pamantayan sa kung ano'ng tama't mali

Ay ang mga kautusang nakaukit sa 'ting budhiIyang taong hindi tapat sa marami't kakauntiSinungaling din ang tawag mabuti man ang

lunggati.

Tama bang magsinungaling kung may banal na intens'yon?

Ipasa-D'yos na po natin ang paghusga at paghatol;

Subalit sa dal'wa ritong buong giting na nagtanggol,

Palakpak nyo'y pakawalan: si Elvie po ang nag-kampeon

PAKIALAM SA PAG-IBIG NG ANAK

DAPAT ba o HINDI DAPAT na makialam ang magulang

sa pagpili ng mapupusuan ng anak?

Mula sa panulat nina:ELVIE V. ESPIRITU — nagtanggol sa panig ng

DAPATGONIE T. MEJIA — nagtanggol sa panig ng HINDI

DAPATRAFAEL A. PULMANO — namagitan bilang

LAKANDIWA

LAKANDIWA (Pagbubukas)

Magandang unang Lunes po ng Marso sa inyo, Bayan

At sa mga inaantok, "Hoy, gising!" ang panawagan

Narito po kaming muli upang kayo ay handuganNg inyo pong paboritong nagbabagang

Balagtasan.

RAFAEL A. PULMANO po ang lingkod n'yong bumabanat

Magiliw na nagpupugay, bumabating walang puknat

Dito'y ako'ng tagahahatol, Lakandiwa po ang tawag,

Mabait na Lakandiwa, ang matalo'y bitay agad.

Ang magulang ba ay dapat o di dapat makialamSa pagpili nitong anak ng nais na mapusuan?

Sa pag-ibig, ang supling ba'y matwid na panghimasukan?

Iyan po ang paksa ngayon nitong ating paglalaban.

Kahit na may kabigatan ang napili nating paksa,Mabibigat din po naman ang makatang

magbabanggaMga Reyna at Hari po sa larangan ng pagtulaPalakpakan sila habang lumalapit papagitna!

 

DAPAT (Pagpapakilala)

Maaliwalas ang langit sa gabi ay nakatunghayWari bagang umaayon sa ihahayag kong

patunayNa dapat lang makialam sa anak po ang

magulangSa pagpili ng kasuyong itatangi habang buhay.

Sa akin pong katunggali na kutis ay takipsilimAng sarili ay ihanda at isip ay patalimin

ELVIE ESPIRITU po, nagpupugay, buong giliwSa lahat ng kababayang katulad ko ang

hangarin. 

HINDI DAPAT (Pagpapakilala)

Matayog na pangarapin kalimita'y di matupadKatulad ay lakbay-diwang sarili'y di umaangatDiyan ko po ihahambing itong kahidwa kong

dilagNananaginip pong gising, mata nama'y mga

dilat.

Ama akong nagmamahal sa kaloob na mga anak

Ang sila'y panghimasukan sa kakatuwangin ay di dapat

GONIE MEJIA po ang lingkod nyong taga-Tarlac Sa tanan ay nagpupugay, buong tuwa at ng

galak. 

LAKANDIWA

Mukhang handang-handa na po ang makatang paraluman

Ang makatang taga-Tarlac, tila gayon din po naman

Unang tindig, si Elvie po ang sya munang pagbibigyan

Upang lalong ganahan po'y ihatid ng palakpakan!

 

DAPAT (Unang Tindig)

Kahulilip ay ligayang hindi kayang mapantayanAng nadama nitong ina nang ang anak ay

isilangAng sanggol ay inaruga ng malingap na

kandunganNg magulang na nagsilbing sa bukas nya'y mga

tanglaw.

Mga taon pang napigtal sa tangkay nitong panahon

Sa wastong gulang sumapit ang anak na tinutukoy

Pag-ibig sa itatangi nang sa puso ay sumibolKarapatan nitong anak ang damdamin ay

matugon.

Tungkulin ng magulang ay pangalagaan ang anak

Iwasto sa kalagayan, sa di tama ipangilagAng higit na karanasan sa kanila ay di hamak

Mas pa nilang nababatid sa anak ang nararapat.

Kung sumapit sa panahong anak ay mag-aasawa

Pakialam ba ng magulang, itatanggi, itatatwa?Malasakit nga ba nila'y ipagwawalang-bahala?

Ang sa aki'y pagtatanong, dulutan po ng unawa.

At ngayon sa katunggaling kahidwa ko at kabangay

Sa panig pong tinutugon ay huwag nawang malimutan

Hangga't anak ay sakop pa sa kandili ng magulang

Sila pa rin ay may layang sa anak ay umantabay.

 

LAKANDIWA

Maliwanag na nagsaysay ng katwiran ang makata

Na dalaga pa pong tunay, maganda at batambata,

Ang kalaban nya po namang binat-na ang syang

tutudlaPalakpakan din po't dinggin, tingnan kung may

binatbat nga! 

HINDI DAPAT (Unang Tindig)

Maganda ang kahidwa ko, ang pangit lang ay ang matuwid

Pati pintig ng puso ng anak yata'y ginigipitKung sa wastong gulang na din yaong anak pag

sumapitDesisyon nyang pangsarili, di dapat nang

ipagkait.

Wika din niya kung ang anak ay umibig at gumiliw

Sa kanya ang karapatang damdamin ay pairalinNgayon nama'y nakikialam, hangad niya'y nais

sundinHindi kaya kahulugang ang dilag po ay

balimbing?

Kapag puso ay umibig, magmahal ay natutunanParaan ay magagawa lalo na nga't hahadlangan

Malimit ngang nagaganap, kapag magulang nakialam

Anak ay napipilitang sa kasintaha'y magtanan.

Masasabing malasakit, magulang pag nanghimasok

Katumbas nama'y pagluha sa anak ang idudulotKasawiang tataglayin, pag lumabis ay himutok

Sa di mainam hahantong ang anak sa pagkalungkot.

Di po lubos maunawa ng makatang paralumanKung gaanong hapdi sa anak ang kabiguan

Tayo'y mga nagdaan na sa ganiyang kalagayanHanggang ngayon siya'y bulag pa sa isang

katotohanan. 

LAKANDIWA

Para lalong magkaigi ang dalawang nagtataloHahayaan ko na silang magbaknatan hangga't

gusto Kayo namang nakikinig sa istudyo at sa radyoIpabaon sa kanila'y palakpakang todong-todo!

 

DAPAT (Ikalawang Tindig)

Pag-ibig ang siyang bulag, hindi yaring pang-intindi

Taliwas po ang pasaring ng mahanging katunggali

Hindi ba't ang kabataan, kahit anak mong sarili,Mapupusok sa pag-ibig, sa pagpili'y namamali?

Kapintasan bang masabing ang anak ay maturuan

Sa nababagay na kasuyong kakasamahin sa buhay?

Di ikaw ang masusunod, kahit ikaw'y nakialam,

Mahalaga'y pagpapayo na nagmula sa magulang.

Mas mahapding madarama lalo't anak mo'y babae

Napakasal halimbawa sa tampalasang salbaheSa altar kung ibinuklod, habang buhay magsisisiDahila'y di nakialam ang magulang sa pagpili.

Huwag naman pong itutulot kung iyan ay mangyayari

Sino bang dapat buntunan kundi yaong di nagsilbi?

Pabaya sa katungkulang marapat na ibahagiNa paris ng kahidwa kong iniinda ay sarili.

 

HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)

Hilong talilong na yata ang dilag kong kabanggaan

Ang bunga sa pakikialam ay kanyang nakaligtaan

Anak, kung ipinagkasundo sa hindi napupusuan,Hantungan nitong malimit ay di ba

paghihiwalay?

Pag sinabing nakikialam ang magulang po sa anak

Kanilang pinipintuhong balak nila ang matupadAng sustansiya ng hidwaan, nais po yatang

isadlakNitong aking katunggali, sa paglihis,

pangingilag.

Pag-ibig ay kawikaang labis makapangyarihanAng lahat ay hahamakin maging pati

kamatayanKapag puso ang nag-utos sa anak at

hinadlanganKundi sa hukay babagsak ay do'n sa Mental

Hospital.

Bakit ko pa nanaising ang ganito ay maganapKung sa aking pakikialam, ang anak ay

mapahamak?Di ko panghihimasukan, sino man ang ililiyag

Sa halip ang bendisyon ko sa kanila'y igagawad. 

DAPAT (Ikatlong Tindig)

Kagaya ng nasabi kong karapatan ng magulangSa anak magmalasakit pagkat dugo nila't laman

Halimbawang ang anak mo may asawa ang napusuan

Anong uring magulang ka kung ito'y di tututulan?

Sa harap ng kapintasang nakadilat, nagbabantaAng magsawalang-kibo ka hindi ba

pagpapabaya?Kung di kabagay ng anak sa pagsinta ang

ninanasaIkaw din ba ay aayon at sa iyo'y balewala?

Balakid ngang sasambitin pag nakialam ang magulang

Ngunit dapat na mangyari pagkat isang pagmamahal

Kahit sabihin pa nating anak sa aki'y masuklamKung akin siyang napanuto, ina akong

nagtagumpay. 

HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)

Tagumpay sa kabiguan, pagwawaging kasawianSa pagluha nakakalong ang umapi at nasaktan

Sa malinaw na salita, bahid po ng katuturanNakialam at pinakialaman, lungkot ang

kalulugmukan.

Katulad sa isang anak na dalaga't ubod gandaSa mayamang manliligaw, isinabwat nitong ina

Sa takdang araw ng kasal, sa halip na pagsasaya

Ang ina ay tumatangis, masakit na nagluluksa.

Halimbawa ko po lamang itong aking inihayagBagaman may pangyayari na dito ay natutuladNasaan ang pagmamahal ng magulang po sa

anakKung karapatan sa pag-ibig ng bunso ay

winawasak? 

DAPAT

Maganda ang halimbawa ng makatang kahidwaan

Ngunit ang tema ng paksa'y di maunawang lubusan

Ang pakialam ng magulang sa anak ay nakabatay

Kung sa kanyang kakatuwangin ay may punang kapintasan.

Katulad din halimbawa ng sa anak lumiligawLasenggo at butangero, sugarol po at batugan

Ang anak ba'y hahayaang sa ganyan mapasakamay

Kapag ito'y napangyari, magulang ang masasaktan.

 

HINDI DAPAT

Muli akong sinapawan kaya ako'y di maka-drawKatunggali'y lumiliko, mahirap ang makapusoyBakit ba kung nagigipit, kahidwa ko'y lumiligoySala sa init at lamig kung baga po sa panahon.

Ngunit po sa isang dako ay hindi niya nababatidMas liligaya ang anak sa kaniyang nilalangitBatugan at lasenggo man, kahit kapintasa'y

labisKung tibok ng kanyang puso, magulang ay

huwag magkait. 

DAPAT

Ako lang ay nagtataka sa pasaring ng kalabanAng pangarap ba sa anak, isadlak sa kamalian?

Ang gawang pangungunsinti sa anak po kalimitan

Ang bunga ay di maganda, tuturingang walang inam.

 

HINDI DAPAT

Pangungunsinti nga kayang unawain yaong anak

Kung siya'y di pakialaman sa pipiliing kapilas?Kung ako'y manghihimasok ay akin pong

natitiyakAko'y kanyang sisisihin sakaling siya'y di

pinalad. 

DAPAT

Pagmamahal po sa anak kung magulang ay makialam

Sa pagpili ng kasuyong sa buhay niya'y makakatuwang.

 

HINDI DAPAT

Sasabihing ako po ay malupit na isang amaKung sa anak makikialam sa pagpili ng asawa.

 

DAPAT

Kapag hindi ka nakialam ay wala kang malasakit!

 

HINDI DAPAT

Ama akong makatuwiran, di gaya mong mapagkait!

 

DAPAT

Pagkakait ba sa anak kung siya ay iwawasto? 

HINDI DAPAT

Kapag ikaw ba'y nakialam, may bukas siyang mapipiho?

 

DAPAT

Tiyakan at sigurado! 

HINDI DAPAT

Hindi sa paniwala ko!

 LAKANDIWA (Paghatol)

Puputulin ko na ngayon ang pagdada ninyong dal'wa

Magsipirmis muna kayo't ako naman ang poporma

Kababayan, kung sakaling kayo po ay naandyan pa,

Pwede po bang makahiling ng palakpak na sagana?

Kung umibig ba ang anak at ang puso ay tumibok

Ang magulang ba ay dapat o di dapat manghimasok?

Dapat raw po, ani Elvie; Di dapat, kay Gonie'ng sagot

Ano naman ang "say" ninyo kung kayo ang masusunod?

Minsan pag nanghimasok ka, nagrerebelde ang anak

Kapag di ka nakialam, baka naman mapahamakKung kailan nababagay ang maghigpit o

magluwag,Yan ang hamon sa magulang na dati ring

naging anak.

Kung paseksihan ang laban, si Elvie po'y panalo na

Subalit kung papogihan, kay Gonie po, siya'y tumba...

Kayo na po, Kababayan, ang bahalang sumintensya,

Pagpalain tayong lahat ng Dakilang Diyos Ama! 

PAGSASAWALANG-KIBO NG NAAAPI

DAPAT ba o HINDI DAPAT na magsawalang-kiboang manggagawang inaapi?

Mula sa panulat nina:ELVIE V. ESPIRITU — nagtanggol sa panig ng

DAPATGONIE T. MEJIA — nagtanggol sa panig ng

HINDI DAPATRAFAEL A. PULMANO — namagitan bilang

LAKANDIWA

LAKANDIWA (Pagbubukas)

Sumapit na ang sandaling hinihintay nating lahat

Ang pingkian ng talino, Balagtasan po ang tawag

Sa balanang nakikinig sa istudyo't nasa barracks

Samahan po ninyo kami sa matunog na

palakpak.

Salamat po nang marami, ngayon kami ay handa na

Ako po si Ralph Pulmano, Lakandiwa pong huhusga

Dito'y walang palakasan, ang matalo ay pasensya

Ang manalo'y dapat namang pasalamat, pameryenda.

Buhay po ng manggagawang dayuhan at nagsisilbi

Ang sa paksa'y tutugunin ng dalawang magtunggali

"Dapat nga bang magsawalang-kibo yaong naaapi?

O hindi ba nararapat?" Kayo din po ay pumili.

Patalastas ko lamang po sa mahal kong kababayan

Maselan po itong isyung paksa nitong Balagtasan

Kung sakaling masasagi ang inyong pong kapintasan

Unawain lang po kami at wag sanang magdaramdam.

Makata pong matitinik ang sa laba'y maghaharap

Matitigas po ang mukha, parehas pong walang gulat

Taga Nueva Viscaya po ang syang unang maglalahad

Si Miss Elvie Espiritu'y salubungin ng palakpak! 

DAPAT (Paglalahad ng panig)

Salamat po, Lakandiwa, kababayan, magandang gabi

Ako din po ay dayuhan, sa isla ay nagsisilbiDapat magsawalang-kibo, ang panig kong

pinipiliSa paksa ay ilalaban sa makatang katunggali.

 

LAKANDIWA

Matapos pong maihayag ang panig ng paraluman

Ang makata po ng Tarlac ang sunod na pagbibigyan

Di na dapat ipagtanong sa larangan ng bigkasan

Kay Gonie Mejia din po, palakpak ay pakawalan! 

HINDI DAPAT (Paglalahad ng panig)

Kung paa ko'y natapakan, masasabi ko ay arayKung ako ay maaapi, dapat lamang ang

umangalMalinaw po ang tugon ko sa panig na ilalaban

Isang maligayang gabi, sa lahat po ang paggalang!

 

LAKANDIWA

Gusto na pong magsagupa ng dalawang mainit na

Palagay ko'y di tatagal at mayroong mababaldaUnang tindig ay si Elvie na ang byuti'y pang-

artistaPalakpakan natin para mas lalo pong ganahan

pa! 

DAPAT (Unang tindig)

Lilinawin ko po muna itong aking kalagayanAko po ay hindi api sa aking pinaglilingkuran

Dapat mang magsawalang-kibo ang panig kong ilalaban

Sa aking kinalalagyan, ito'y walang kinalaman.

Tayo'y mga nagsidayo, ang dahilan ay pangarap

Nang hirap ay matakasan, sa ginhawa'y makalasap

Wika nga, ang lahi natin, matiisin, masisipagNa ipinagkakapuri ng Inang Bansang Pilipinas.

Kasakop sa pagtitiis ang ugaling matimpiinHindi basta nagngangalit ang matibay na

damdaminHindi natin natitiyak ang bukas na aabutinPagka't maraming pagsubok malimit ang

dumarating.

Iisa ang tinutungo nitong aking paliwanagTatag nati'y sinusubok, magkaminsa'y

sinusukatNaapi ka man ngayon, nguni't pagsapit ng

bukasGantimpala'y makakamit, kung dito'y

makakalampas.

Kung ikaw ay reklamador, sa bagay mang maliliit

Ikaw'y walang mararating lalo't ang boss mo'y nagalit

Katiyakan ay iisa, hanapbuhay ang kapalitKapag hindi ka na-renew, saka pa ba

magbabait? 

LAKANDIWA

Samantalang bumibigkas ang makatang nagpauna

Ang kalaban naman niya'y parang bakang nag-aalma

Si Gonie po'y nagbabalik, poging-pogi't mapustura

Ibalibat din po nati'y palakpakang pampasigla! 

HINDI DAPAT (Unang tindig)

Ayaw ko pong mabintangang manggagawang

reklamadorAt sa mga naaapi, ako'y hindi nanunulsol

Dahil ito'y paligsahan, laan ako na tumugonPara itong katunggali'y maamutan ko ng

dunong.

Simula pa lamang ng laban, katalo ko'y lumihis na

Sa kanya ang pang-aapi ay pagsubok lamang pala

Baka siya'y sobrang bait, isang martir na nilikhaKahit pa nga inaaba, ito'y okey din sa kanya.

Halimbawa naman kayang gawain mo'y sobra-sobra

At hindi pinapasahod sa dapat mong kinikitaPaano na ang pamilyang sa iyo ay umaasa?Ikaw'y kahig nga nang kahig, sila'y walang

natutuka.

Tayo'y umibayong-dagat, hanapbuhay ang dahilan

Ang bunga ng pagpapagod, ay dapat lamang tumbasan

Kung ito'y ipagkakait ng iyong pinagsisilbihanNatural lang ang kumibo, pagka't ikaw'y

nasasaktan.

Sa matuwid na salita, ay dapat lang ang umangal

Pagka't ayaw kong maapi, maabuso, malamangan

Ang hanap ko ay parehas, pagka't aking karapatan

Tanggapin ang nararapat, sa hirap kong pinuhunan!

 

LAKANDIWA

Unang tindig ay tapos na, sa ikal'wang paghaharap

Ako muna ay tatabi upang sila'y bigyang luwagSi Elvie po ang syang muling papagitna at

babanatPalakpakan natin agad kagaya ng nararapat!

 

DAPAT (Ikalawang tindig)

Masasabi bang pang-aapi kung suweldo ay maantala?

Sa lumabis na gawain, iyan ba ay pandudusta?Tayong mga naglilingkod, dapat ding

makaunawaNa ang pinaglilingkuran, di rin perpektong

nilikha.

Ngayo'y aking lilinawin sa katalo ang pasaringAng mga pinagsisilbihan, may sariling problema

dinHalimbawang ipakiusap o kaya ay mapapansin

Sila'y pansamantalang kinakapos, di mo ba uunawain?

Sa kundisyong pagsisilbi, dapat ding

pahalagahanKapakanan ng kumpanya ay dapat pangalagaan

Lumabis ka man sa oras, kung kinusa mo din naman

Di na dapat pang tuusin, hindi dapat na iangal.

Sa ikabubuti ng paglilingkod, ikaw'y ay magpakatapat

Dapat magpakababa, nando'n man ang paghihirap

Ang tunay na pagpapala ng langit ay igagawadDoon sa mga nilikhang inapi at nagpatawad.

 

HINDI DAPAT (Ikalawang tindig)

Kung araw ang itatagal sa sahod na maantalaDi pa ito pang-aapi na dapat ikabahala

Sa gawain na lumabis, kung iyo namang kinusaHindi ito pang-aapi, bagay pa ring balewala.

Kung buwan ang inaabot, ang sahod ay ibabalam

Labag ito sa kundisyon, hindi na tamang paraanAt kung labis na sa oras, utusan ka nang

puwersahanTuring dito'y pang-aapi, wala din sa kabutihan.

Nguni't itong katalo ko'y patuloy na umiiwasSa aming tunay na paksa ay wari bang

nangingilagSa hindi po kaapihan, ang tema'y kinakaladkadO baka po isang sipsip, magagapi siyang tiyak!

Pang-aapi ay abuso sa tuwiran na salitaNandiyan ang ikaw'y saktan, alimurahin,

dinudustaTinatakot, binubusabos nang labis pa sa alila

Ng isang pinagsisilbihan, ito pa ba'y bale wala? 

DAPAT (Ikatlong tindig)

Ito yatang katalo ko'y nang-aapi na sa labanNais ko daw magpasipsip, wala pong

katotohananSa tinukoy mong panlalamang ikaw'y aking

lalabananNang mamulat ang mata mong pikit sa

katotohanan.

Mayro'ng mga nang-aaping abusadong nananakot

Kung ikaw'y magreklamo, kapakanan mo'y masasangkot

At kung ikaw'y walang layang sa kinauukulan dumulog

Ang magsawalang-kibo ka ay hindi ba naaangkop?

Sa katunggali'y hanga ako pagka't siya ay matapang

Ang sa iba ay nangyari, hindi pa niya nasuongan

Kung sa kanya ay gagawin ng iba ay nararanasan

Baka po ang katalo ko'y mapipi din nang tuluyan.

 

HINDI DAPAT (Ikatlong tindig)

Maliwanag po ang tugon ng makatang paraluman

Na takot ang siyang sanhi, sa inapi ang dahilanUpang magsawalang-kibo, nguni't sa tutoo lang

namanNais man daw ang umangal, ang paraa'y hindi

alam.

Nagsawalang-kibo ang nagsisilbing kababayanAkala ng kanyang amo, kuntento na siya sa

ganyanPagka't nagsawalang-kibo, pang-aapi'y

dinagdaganAng sala po ay nandoon sa nagsibing di

maalam!

Marapat na isatinig ng sino mang naglilingkodNilalaman ng kontrata ang syang dapat na

masunodKung ito'y di magagawa, natatangay ka ng

takotIkaw din ang masasaktan, magdurusa sa

himutok. 

DAPAT

Walang aliping mas higit kaysa pinaglilingkuranTuro'y pagpapakumbaba sa Aklat ng kabanalan

Hindi ikaw kundi sila ang higit nakakaalamKung ano ang nararapat, kung ano ang

nababagay.

Sa isang taong mareklamo'y mailap ang kapalaran

Sa nagsasawalang-kibo ay maamo ang tagumpay

Sadyang di ko magagawang sa amo'y maging lapastangan

Tatanggapin kong maapi, nguni't hindi ang umangal!

 

HINDI DAPAT

Tayo'y di mga alipin na paris ng sinaunaIto palang kahidwa ko'y may ugaling makaluma

Siya man daw ay alipin, ituturing pang ligayaKapakanan ay itinatanggi, anong uri kaya siya?

Maamo daw ang tagumpay sa isang nagpapaapiTingin ko po ay mailap kung ikaw'y maduduhagi

Sa nagsasawalang-kibo, ikaw man ay naaapiSa mali ikaw ay ayon, wala kang bait sa sarili!

 

DAPAT

Katalo ko'y hindi ganap ang tunay na pang-unawa

Maangal at mareklamo, hindi ako nangungutyaNguni't hindi katuwiran lalo't buhay ang

nakatayaSa panakot ng nang-aapi kung reklamo'y

magagawa. 

HINDI DAPAT

Sa punto po ng pag-amin, umabot ang pagtatalo

Takot ang namumutawi sa hindi nagrereklamoMaging sa sikat ng araw, maliwanag ang tugon

koKapag ikaw'y naaapi, marapat po ang kumibo.

 

DAPAT

Katalo ko'y pogi sana, kaya lang po ay makulitWala akong inaamin, paris ng iginigiit.

 

HINDI DAPAT

Ngayon pa magrereklamo itong aking kahidwaan

Bibig nya ang nagkanulo, magsawalang-kibo ka na lang!

 

DAPAT

Ang pagsasawalang-kibo ay bait sa pagsisilbi! 

HINDI DAPAT

Wala yaong nang-aapi kung walang nagpapaapi!

 

LAKANDIWA (Paghatol)

Pinuputol ko na ngayon ang batuhan nyo ng matwid

Irolyo na iyang dila, ibutones na ang bibigAng akin pong hiling naman sa lahat ng

nakikinigPalakpakan nating muli ang dalawang matitinik!

Balikan po natin ngayon ang katwiran ng nagtalo

Pagkatapos ay timbangin nang sa gayo'y mapaghulo

Kung alin ang nararapat kapag tao'y inabusoTatahimik na lamang ba o dapat bang

magreklamo?

Sang-ayon sa paraluman, lahi nati'y matimpiinKung nais na guminhawa, lahat anya'y titiisinPang-aapi'y pagsubok daw sa tatag ng yong

damdaminAng bukas ay hindi tiyak, kaya pisi'y pahabain.

Dapat rin daw unawaiin ang sitwasyon ng

kumpanyaNa yong pinaglilingkuran, sila rin ay may

problemaReklamo ng naaapi'y maaari ding magbungaNa permit mo'y di ma-renew, ang buhay mo'y

mabingit pa.

Ayon naman sa makatang hindi payag malamangan

Kung nag-abroad man daw tayo'y trabaho ang pinuntahan

Pagpapagod ng naglingkod ay dapat lang na tumbasan

Nang ayon sa nasasaad sa kontratang pinirmahan.

Kung gawai'y sobra-sobra, sweldo'y kulang, atrasado

P'ano anya ang pamilyang umaasa lamang sa 'yo?

Wala raw abusado kung walang nagpapaabusoApi'y lalong aapihin kapag takot, walang kibo.

Ang tao ay pantay-pantay kahit ano'ng kanyang lahi

Ang mang-api, mang-abuso sa kapwa ay sadyang mali

Subalit ang inaaping walang kibo, takot, kimiAy paris lang ng nang-api, walang bait sa sarili!

Si Elvie po at si Gonie'y sadyang kapwa mahuhusay

Nguni't ako ang hahatol at heto ang kapasyahan

Hindi dapat manahimik ang taong nilapastangan

Sumainyo ang saganang pagpapala ng Maykapal.

PANGHIHIMASOK SA BUHAY NG IBA

DAPAT ba o HINDI DAPAT na manghimasoksa buhay ng may buhay?

Mula sa panulat nina:GONIE T. MEJIA — nagtanggol sa panig ng

DAPATELVIE V. ESPIRITU — nagtanggol sa panig ng

HINDI DAPATRAFAEL A. PULMANO — namagitan bilang

LAKANDIWA

LAKANDIWA (Pagbubukas)

Ako muna'y bumabati sa inyo ng “How do you do?”

Kung ako po ang sya namang tatanungin, “I'm fine, thank you.”

Salamat sa paanyaya ng pangkat nyo sa 'ming grupo

At sa mga merong kamay, salamat sa palakpak nyo! 

Ang paksa pong tutugunin at bibigyang katanungan

Ay “Dapat ba o di dapat sa 'ting kapwa'y makialam?”

O “Dapat bang manghimasok sa buhay po ng may buhay?”

Magaan po itong tanong, sagot ang may kabigatan.

Karangalan ko po ngayong tawagin na sa tanghalan

Ang Reyna po at ang Hari nitong ating balagtasan

Ang una po, in this corner, weighing I-don't-know-how-many pounds,

Si Miss ELVIE ESPIRITU ay atin pong palakpakan.

HINDI DAPAT (Pagpupugay)

Galak akong nagpupugay, isang maligayang gabi

Sa naritong mga handsome at paris kong mga seksi

At sa aking katunggaling mukhang intsik na nalugi

Bilin ko'y magpakatatag sa aming pagtutunggali.

Sa buhay po ng may buhay ay di dapat manghimasok

Pagkat ito'y kapintasang walang gandang idudulot

Iyan po ay ang panig kong tutugunin sa kahamok

Humanda ka, katunggali, tatag mo ay masusubok.

LAKANDIWA

Sa kaliwa ko po naman ay ang kanyang katunggali

Na madalas mapatsismis na isa raw Regal BabyGONIE MEJIA ang ngalan, matamis po kung

ngumitiPalakpakan din po natin upang tayo'y di masisi.

DAPAT (Pagpupugay)

Gonie Mejia po ang sa inyo'y gumagalangMarapat ang makialam ang panig kong ilalaban

Kung ako ma'y magagapi ng makatang paraluman

Ang akin pong pagkatalo'y hagdanan ko sa tagumpay.

Ngunit isang kasabihan, kung ilog daw ay maingay

Tubig nito ay malabo, pagkat daw po ay mababaw

Ang dilag kung nagbabanta'y makitid daw yaong alam

Patutunayan ko ito sa kalahi ni Bakekang.

LAKANDIWA

RAFAEL A. PULMANO po naman itong inyong lingkod

Lakandiwang hahatol po sa dalawang magtutuos

Ang premyo sa magwawagi'y round trip ticket hanggang airport

Subalit ang matatalo, bukas din po'y pade-deport.

Batid ko pong nasasabik na rin kayong pagsalpukin

Ang dalawang parehas pong sa pagtula'y

magagalingKaya itong si ELVIE po ay atin nang pagwalainAng hindi po papalakpak, ang buto ay maiitim!

HINDI DAPAT (Unang Tindig)

Ang gawang panghihimasok o kaya ay pakikialam

Sa buhay po ng may buhay, walang dulot kagandahan

Higit na nga kung tayo ay sapat na sa mga gulang

Yaong tama't mga mali ay atin nang nalalaman.

Tayo ay mga nilikhang may talino't pag-iisipKapakanang pansarili'y tayo ang nakakabatid

Mapayapang pamumuhay, kalagayang matahimik

Panatag na kalooban, ang makamta'y aking nais.

Sa ating pagsasarili ay atin ding karapatanMga tuntunin sa buhay ay tayo na ang

gagampanNgunit kung ang kapwa nati'y masasabing

nakikialamParang hindi nalulubos sa atin ang katungkulan.

Tuwiran kong sinasabi na iyang panghihimasokAy isa pong kamaliang hindi dapat na itulot

Malimit sa pakikialam ay nandiyan ang himutokPagkat hindi sa mainam kapwa mo'y

mailulublob.

Dahil aking nababatid, manghimasok ay di wasto

Mentras maaga ang katunggali, umatras na at sumuko

Nang di na lang mapahiya na baka po siya'y matalo

Sa panig na tutugunin na isang pakialamero.

LAKANDIWA

Napakinggan na po ninyo ang panig ng paraluman

Ang kalaban nya po naman ang sunod na pagbibigyan

Si Gonie po ay heto na, at kahit na sya po'y ganyan

Ay talagang ganyan na sya kaya ating palakpakan!

DAPAT (Unang Tindig)

Ako muna'y manghihimasok sa kalaban kong matabil

Wala pa akong nasasabi, nais na akong pasukuin

O baka po nangangamba, akin siyang pataubinPagkat dapat ang makialam, malasakit po ang

dahil.

Di lahat ng kaalaman ng tao ay malalawakHindi tayo pantay-pantay sa talino man at lakas

Halimbawang ang kapwa mo, suungin ay mapahamak

Hindi ka ba makikialam, nang siya'y maipangilag?

Hindi porke nakialam ka, ikaw na ay nanlalamang

Kundi ikaw'y naghahangad ang kapwa ay matulungan

Ang mabuting pagkatao'y nasusukat sa damayan

Makialam ka at at magsilbi, huwag sarilinin ang alam.

Marapat din pong mabatid ng makatang katagisan

Ang may gintong kalooban ay malapit sa Maykapal

Ikaw'y nagmamalasakit kung ikaw'y nakikialamSa isang di nakikialam, nasaan ang kabutihan?

Halimbawang sa landas ang katunggali'y naliligaw

Dahil panaho'y madilim, kutis nga ang kasingkulay

kung ako ay magkakait sa kaniya ng pakialamBaka doon sa Banzai Cliff pulutin ang

paraluman.

LAKANDIWA

Dahil kapwa walang balak patalo ang isa't isaHahayaan ko na silang mangawit ang mga

pangaSi ELVIE ang siyang muling magtatanggol ng

panig nyaWag po kayong mahihiya, sige na po...palakpak

na.

HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)

Mababaw ang halimbawang tinutukoy ng kalaban

Kinakaladkad ang paksa sa di dapat kapuntahan

Kung mayroon ka bang anak sa pag-aasawa na lalagay

Sa tibukin ng puso niya'y ikaw ba ang makikialam?

Sa alitang mag-asawa, kahit na ba kapitbahayDi ka dapat makihalo, manghimasok sa usapanDahil itong katalo ko'y may ugaling mapakialam

Kung lumala ang sigalot ay di ko na pagtatakhan.

Nakialam sa manibela ang di maalam magmaneho

Hinarurot ang sasakyan, napakatulin ng takboSa pababa ng kalsada, ang pangahas ay

nakabunggoSa pakikialam niya'y inutang ang buhay ng

kapwa tao.

Saka mo pa sasabihing manghimasok ay marapat

Ikaw nga diyan ay maglubay, nag ako'y di magtatalak

Sa tulad mong mapangahas, nakikialam na lang sukat

Ay gulo ang tinutungo, mahirap kang makaiwas.

DAPAT (Ikalawang Tindig)

Ako'y muntik nang masamid sa tugon ng kahidwaan

Kung ako po'y maglulubay, wala siyang makakalaban

Panghihimasok, pakikialam, sa salita lang di mainam

Ngunit ibinubunga nito ay magandang pakinabang.

Hindi dahil nakialam ka, ikaw na ang masusunod

Mahalaga'y pagpapayo sa kanila'y nailingkodSa di maalam magmaneho, kung mayroong

nanghimasokSakuna'y di mangyayari, pagkat siya'y

matatakot.

Marami sa atin dito'y mga walang pakialamWalang kiber, kanya-kanya, wala ang

malasakitanKaya naman ang abuso, nagaganap, walang

lubayDahil na din sa tulad mong di marunong

makibagay.

Kung sa iyo mangyayari ang nasabing kaapihanAng saklolo ng kapwa mo ang unang maiisipanSa matuwid na salita, dapat iyang pakikialamNang abuso ay mabawas, dahil may kapwang

dadamay.

HINDI DAPAT (Ikatlong tindig)

Ang hihingi ng saklolo, dapat lamang na damayan

Sa di napapasaklolo, di dapat mong pakialamanKung sino ang kumakatok ang may layang

mapagbuksanMaliwanag ang usapan, ang malabo'y ang

kalaban.

Pag sinabing pakikialam, ibig sabihi'y panggugulo

Ang katahimikan ng kapwa ang dito'y iniiskandalo

Kung nais mong makatulong, ikaw'y magsawalang-kibo

Sa eksena'y pumasok ka, kung mayroong tatawag sa iyo.

Marami sa kagaya mo ang nagdudunung-dunungan

Sa hangaring mapatanyag, nagkukunwaring hindi mangmang

Malimit pag nanghimasok, tiyak ulo'y walang laman

Di ko naman nilalahat, ngunit po katotohanan.

DAPAT (Ikatlong Tindig)

Kapag pala nagagalit, ang dilag ay gumagandaLitid ay naglilitawan, ang leeg ay nanghahaba

Ikaw nga diyan ang nagsabi, sa buhay ay kanya-kanya

Ba't ngayon na nakikialam, tila ikaw'y umaasa.

Mayroong magkapitbahay na hindi nagkakasundo

May hawak na mga armas, gulo ay di biru-biroKahit di man tinatawag, ang wika mo'y

pakialameroSa eksena ay pumasok, ang away ay naareglo.

Ibig kong ipaunawa sa makatang paralumanBago mangyari ang gusot, katulad ko ang

kailanganKung aasaha'y kaparis mong manhid sa

katotohananSa iyo'y aking tinitiyak, wala kang aabutan.

HINDI DAPAT

Di ka isang awtoridad na dapat na mamagitanBaka sa kanilang galit, ikaw ang

mapagbuntunanSa gaya mong isang hambog, suungi'y

kapahamakanDi malayong ang bagsak mo'y sa emergency

hospital.

Itong aking katunggali'y makulit po magkaminsan

Ang imposibleng mangyari, ginagawang karaniwan

O baka po nangangarap maging hero at superstar

Pati hindi tamang gawin, papasuking basta na lang.

DAPAT

Kaparis ng tinukoy ko, ako'y nagmamalasakitSarili ma'y mapahamak, ituturing ko ding langit

Mahalaga'y ang tulong ko na hindi ipinagkaitDilat ako sa tutoo, hindi katulad mong pikit.

Iyan namang panghihimasok ay gawa ng matalino

Ilalagay din sa lugar nang hindi ka mapasuboHindi ito kapintasan, bagkus pa nga'y makatao

Pagkat itong pakikialam, walang bayad na serbisyo.

HINDI DAPAT

Walang bayad na serbisyo, ngunit ikaw'y namemerhuwisyo

Nananahimik mong kapwa'y abala ang siyang dulot mo

Ba't di sarili mong buhay ang sikaping mapanuto?

Nandiyan ba sa pakikialam ang pag-unlad at asenso?

DAPAT

Sa kapakanan ng kapatid kung wala kang malasakit

Ikaw ay makasarili, sa kapwa'y wala kang baitNakikita mo ang mali, sila'y di pa itutuwid

Anong uri kang nilalang na nabuhay sa daigdig.

HINDI DAPAT

Ako pa ang walang uri, at sa iyo, ano naman?Sa sobrang panghihimasok, utak ay

kinakalawang!

DAPAT

Hindi baleng kalawangin kung may loob na dumamay

Masasabing ang buhay ko'y nagkaroong kabuluhan!

HINDI DAPAT

Hindi iyan kabuluhan, bagkus ay kabulastugan!

DAPAT

Maramot ka sa kapwa mo dahil di ka nakikialam!

LAKANDIWA (Paghatol)

Di ko ibig makialam, nanghihimasok lang akoDumating na ang sandali upang kayo'y

magretiroKayo muna'y magpahinga, basyo na ang inyong

uloKababayan, isa pa po, palakpakang masigabo!

Talaga pong magagaling ang makatang nagkaharap

Kahit mukha'y magkaiba, utak nama'y magkatapat

Kaya sadyang mahirap po ang papel kong ginaganap

Hindi dapat magkamali sa hatol na igagawad.

Ani ELVIE ESPIRITU, di raw dapat manghimasokSa buhay ng iba dahil walang gandang idudulot

Mapayapang pamumuhay magkaminsa'y

nagugusotKapag merong ibang taong nakihalo't

nakisangkot.

Dapat lang daw makiramay sa nahingi ng saklolo

Subalit kung hindi naman, di ka dapat makiguloKesa anya makialam sa buhay ng ibang tao

Ang sariling buhay muna ang sikaping mapanuto.

Kung si GONIE MEJIA po ang sya namang tatanungin

Ang salitang manghimasok ay masakit lang daw dinggin

Subalit kung nasa lugar ang pagtulong na 'yyong hain

Ito anya'y malasakit, walang bayad na tungkulin.

Marami raw sa 'ytin ditong kanya-kanya, walang paki

Kaya naman hanggang ngayon, marami ang inaapi

Ang tao raw na ang laging nasa isip ay sariliBuhay nito sa daigdig ay maramot, walang silbi.

Kasaysayan nating tao ay kung ating babalikanSa Hardin ng Paraiso'y sino'ng unang nakialam?

Tama kayo — ang demonyong hanggang ngayo'y walang lubay,

Patuloy na nanggugulo sa buhay po ng may buhay.

Kung atin pong bubuklatin naman yaong Bagong Tipan

Kay Jesus ay may eskribang ganito ang katanungan:

“Guro, ano'ng dapat gawin upang akin pong makamtan

Ang buhay na walang hanggan?” At si Jesus ay nagsaysay.

Isang taong naglalakbay ang hinarang ng tulisan

Binugbog at ninakawan, halos patay na nang iwan

Umiwas ang saserdote at Levitang napadaanNgunit ang Samaritano'y nagmagandang-

kalooban.

Nang tanungin ang eskriba kung nagmahal baga'y sino,

Sagot niya'y ang tumulong sa kapwa nyang inabuso

At lubusang naunawa ang mensahe nitong kwento,

“Humayo ka,” ani Jesus, “at gayon din ang gawin mo.”

Ang gawaing manghimasok, kung ang dulot lang ay gulo

Ay wala ngang pinag-iba sa gawain ng demonyoSubalit kung nasa lugar ang ginawang

pagsakloloAng gayon ay naaayon sa diwa ng Ebanghelyo.

Batay na rin sa katwiran ng dalawang nag-Balagtas

At sa aking pagsusuri nitong paksang inilahadAng hatol ko'y tabla lamang, si ELVIE at

GONIE'y patas,Kami po ay paalam na, good night, sweet

dreams, goodbye, my love.

 

PAGLAHOK SA PULITIKA

PAYAG ka ba o HINDI PAYAG na kumandidatokung ikaw ay mahilingang lumahok sa pulitika?

Mula sa panulat nina:GONIE T. MEJIA — nagtanggol sa panig ng

PAYAGRAFAEL A. PULMANO — nagtanggol sa panig

ng HINDI PAYAGELVIE V. ESPIRITU — namagitan bilang

LAKAMBINI

LAKAMBINI (Pambungad)

Ang tabing po ng tanghalan ay atin nang hinahawi

Pagkat nga po sumapit na ang inasam na sandali

Ang pingkian ng matuwid, Balagtasan ang taguri

Bago po yan ay puwede bang sa palakpak makahingi?

Salamat po nang marami sa maugong na pagtanggap

Magandang Lunes ng gabi, sukling alay ko sa lahat

ELVIE ESPIRITU po, Lakambini na gaganapTatayo pong tagahatol, papagitnang tagaawat.

Sa hiling po ng maraming mahal na tagasubaybay

Maghihidwa ngayong gabi'y magkasukat sa larangan

Ang Hari ng Balagtasan vs. Lakandiwang batikan

Sa paksa pong tutuguning ganito ang nilalaman:

Kung ikaw sa pulitika'y hilingang kumandidatoPayag ka ba o di payag, tugon mo ba ay Yes or

No?Magaan po itong tanong ngunit nakakubli ditoSuliraning masusuong at dangal na matatamo.

Tulad po ng nararapat sa lahat ay paalalaKung mayroong masasagi sa laba'y di

sinasadyaSa makatang maglalaban ay akin ding paunawa

Hinaho'y wag malilimot at huwag na huwag mapipika.

Matapos po na mag-toss coin ang dalawang magbabangay

Ang pinalad po sa kara'y makata ng ka-Tarlac-kan

Habang siya'y papalapit sa ating silid-tanghalanSiya'y ating salubungin ng masiglang

palakpakan!

PAYAG (Pagpupugay)

Salamat sa Lakambini at Reyna ng BalagtasanAng magiliw nyong pagtanggap ay isa kong

karangalanSa lahat ng naririto, maging labas ng bulwagan

Isang mapagpalang gabi sa inyo ang pagpupugay.

Kung kaya din lang ng bulsa, kalusugan at ng isip

Kapintasan para sa akin sa hiling ay maging manhid

Sa tanong na tinutugon, malinaw ang aking panig,

Gonie Mejia po lamang, di maramot, hindi pikit.

LAKAMBINI (Pagtanggap)

Ang narinig nyo'y si Gonie, ang Hari ng Balagtasan

Isunod po naman natin ang kanyang makakalaban

Ang batikang Lakandiwa at makatang taga-Binan

Kababayan, ang hiling ko'y masigabong palakpakan

HINDI PAYAG (Pagpupugay)

Noon pa mang ako rito sa Saipan ay bagong salta

At kalaban ko po'y di pa personal na nakikitaSa husay n'yang mangatwiran, ako'y hanga

pong talagaPero ngayon, hindi na po, dahil palpak din po

pala.

Ang lahat ay nagsasabi, pulitika ay marumiKaya kahit may humiling, ako'y hindi po sasali

Ako'y di po isang Gonie — may ipis ang guniguni

Ako po si Ralph Pulmano, nagpupugay, m'gandang gabi!

LAKAMBINI (Pagtanggap)

Sanay man ang kagaya kong duminig sa paghihidwa

Ngunit ako sa iringan ng dalawa'y nangatog naDahil hindi ko na kayang ang laban ay iatras pa

Si Gonie'y naritong muli, sa palakpak suubin siya.

PAYAG (Unang Tindig)

Iyang larong pulitika ay malinis na laranganAng may dungis lamang dito'y pulitiko na

gahamanKung ang aking guniguni'y may ipis man sa

paratang

Ito namang si T'su Paeng ay bakla ang katuwiran.

Kung lahat po ng lalaki'y alanganin yaong isipMayron pa bang katinuang mangyayari sa

daigdig?Kung walang pamahalaang sa ating batas ay

uugitAnong uring pamumuhay ang atin bang

makakamit?

Hindi dapat na itanggi ang pagtulong sa lipunanKakayahan mo'y isilbi sa kaniyang kaunlaran

Kahit hindi hilingin ang pagpasok ko sa halalanMagkukusa na rin ako lalo't kinakailangan.

Nababatid nga po nating pulitika'y maligaligNgunit iya'y di dahilang tayo'y dapat nang

magkaitNg pakialam sa lipunan, mag-alay ng malasakit

Maghandog-katiwasayan sa lupaing iniibig.

Kung sa pugad po ng manok, itlog laging nabubugok

Ang lahi po ng inahin magmamaliw at lulubogBayan mang itinatangi sa dusa ay malulugmok

Kung gaya ng katunggali ang kaniyang sinasakop.

LAKAMBINI

Ang daluyong ng matuwid ni Gonie ay paragasaTumatangay sa damdamin ng may pusong

mahihinaAt ngayon naman ay si Ralph ang sunod na

tutuligsaIkaloob po sa kanya'y palakpak na masagana.

HINDI PAYAG (Unang Tindig)

Pulitiko ang marumi at di raw ang pulitikaNa para bang sinasabing itong ating bayang

sintaAy hindi po naghihirap, ang pobre'y ang

nakatiraO gobyerno'y hindi corrupt, opisyal ang salaula.

At kaylakas po ng loob na magbintang ni Gorgonio

Na katwiran ko ay bakla, ang kanya po baga'y ano?

Pulitika'y maligalig, inamin ng kalaban ko,Samakatwid po ba nito'y tahimik ang pulitiko?

Kung galit ka sa kapwa mo at hangad na makaganti

Ang mabisang solusyon daw, sikapin mong makumbinsi

Yaong taong iyon upang sa halalan makisaliSa manalo't matalo man, l'yamado ka, sya ang

lugi!

Ang matalo'y masakit po sa bulsa at kaloobanAng manalo'y sakit din po ng ulo pag

nanungkulanMay hihingi ng abuloy na may sakit,

namatayan,Masama ka kapag merong isang hindi

napagbigyan.

Lahat po ng kandidato'y nangangakong maglilingkod

Pag nabilang na ang boto at natuos na ang gastos

Ang nagwaging namuhunan ng salapi, antok, pagod,

Syempre upang makabawi, kailangang mangurakot!

LAKAMBINI

Ang liyab ay tumitindi sa hurno ng paglalabanAko muna'y tatabi na nang sila ay mapagbigyan

At kapag po may sunog na sa dalawang nakasalang

Saka ako papagitna at da-dial sa 911!

PAYAG (Ikalawang Tindig)

Sakripisyo't panlilibak, katugon sa pulitikaDati na pong sakit iyan, di na ako nagtataka

Pagkat diyan nauuri yaong tao na dakilaTumutulong ka na't lahat, ikaw pa rin ang

masama.

Pulitika'y kompetisyon kaya dito'y may ligaligDi lahat ng kandidato'y may maruming pag-iisip

Pakiusap sa kahidwang tila asong nagngingitngit

Pulitiko'y wag lahatin, kung sa akin siya may galit.

Dahil itong si T'su Paeng ay tutol sa pulitikaKahulugang sa gobyerno'y bantulot ding

kumilalaKahit pa man magkagayon, nakikinabang po

siyaSa maayos na trapiko't kongkretong mga

kalsada.

Halimbawang siya din ay pagbigyan sa kanyang gusto

Iwaglit ang pulitika, buwagin na ang gobyernoMay hustisya pa ba kayang iiral sa ating taoKung lahat ay kanya-kanya pagkat walang

mamumuno?

HINDI PAYAG (Ikalawang Tindig)

Kalaban kong si Gorgonio'y mahilig pong mag-ilusyon

Mahilig din pong magsuri, mali naman ang konklusyon

Palagay ko ay kaylangan muna niyang magbakasyon

Kaya lang po, balita ko'y apaw na ang Mandaluyong.

Pulitika, di gobyerno, ang akin pong inayawanDahil kahit kasingtibay ng bakal ang

pamahal'anPulitika, pag naghari'y masahol pa sa kalawang,

Kapakanan ng partido'y inuuna kaysa bayan!

Katunggali'y nagdaramdam kapag aking nilalahat

Iyang mga pulitikong iba anya'y de-kalidadNalimutan na po yatang isang bakol man ang

prutas,Mapahalo'y isang bulok, uuurin din pong lahat!

Magdila pong anghel sana ang kahidwang kutis-sanggol

Dahil sa 'min kalye'y wasak, at trapiko'y buhul-buhol

Di matapus-tapos yaong pulitikal na diskusyonSa paglagak nitong pondong daming ibig

mangomisyon!

PAYAG (Ikatlong Tindig)

Pulitikong halal-bayan, ang luklukan ay gobyerno

Natural sa pulitikang may lapian at partidoBakit sa bakol ng prutas nasira'y isa wika mo

Ang matinong karamihan, basura mong nasisino?

Hindi ko po sinasabing si T'su Paeng ay ninety-nine

Ngunit kapag po tutoo, di dapat kong pinatulanSa wika niyang Mandaluyong ay mayron pong

kagalinganNgunit sa tao pong tanga, mayroon bang

pagamutan?

Pasalamat ka na kahit kalsada ay baku-bakoDaanan ng behikulong nagbubuhol sa trapiko

Kung wala ang pulitikong may palakad sa gobyerno

Baka kahit na pilapil, wala na pagkat pribado.

HINDI PAYAG (Ikatlong Tindig)

Di nakuha ni Gorgonying ang aral ng mga prutas

Malala na palang sadya ang lagay ng kanyang utak

Pulitika'y isang sakit na madaling kumakalatMabuti mang kandidato, may sungay din pag

nagluwat.

Ibig yatang palabasin ng mabunying katalo koNa kung walang pulitika'y wala na rin ang

gobyernoDi lahat ng namumuno sa gobyerno'y ibinoto

Mas maraming hinihirang sa pang-sibil na serbisyo.

Kapag isang pulitiko ang nasa administrasyonTingin niya'y nakapako sa darating na eleksyon

Ang pinunong napaupo dahil sa kwalipikasyonNakatuon ang pananaw sa sunod na

henerasyon.

PAYAG

Hindi lamang pala mata sa katalo'y lumalaboPati na din ang matuwid na ngayon ay lumiliko

Ang prinsipal ay sino ba sa pang-sibil na serbisyo?

Kundi yaong nakaupong taong-bayan ang bumoto!

Sa pinuno't pulitiko ng katalo'y tinalakaySa hangarin ay iisa, kapakanan po ng bayanMahalaga ding mabatid ni Rafael ang dahilan

Kaya mayrong pulitika, nang ang bansa'y mapagyaman.

HINDI PAYAG

Ang paksa po namin dito'y kung sakaling hihilingan

Na lumahok bilang isang kandidato sa halalanAko po ba ay papayag? Ayoko po, gulo lang yan

Baka pati sarili kong pamilya'y mapabayaan.

Pag si Gonie ay nahalal, bayani pong tatanghalin

Dahil sa twing merong away, bangkay na di mapalibing,

Kalabaw na nawawala, naghuramentadong lasing,

Kasarapan ng tulog nya'y saka merong manggigising!

PAYAG

Halintulad po ng bansa'y isang puno ng halaman

Na ang dito'y tagadilig, nagwaging nanunungkulan

Kung katulad ni T'su Paeng ang lahat ng mamamayan

Puno ay hindi lalago, malalanta, mamamatay.

HINDI PAYAG

Nakapuntos din sa wakas ang sunog kong kabalagtas

Nang sa puno inihambing ang bansa kong nililiyag

Na dati po'y malago na, mabunga at mabulaklak

Ngayo'y lanta sa dami ng pulitikong panay corrupt!

PAYAG

Tao daw pag mainggitin, daglian kung magparatang

Ngakngak dito, dada doon, kahit walang katibayan

Baka si Raffy'y di batid, may batas na pinagtibay

Sa isang naninirang-puri, may katugong bilangguan.

HINDI PAYAG

Ayaw ko sa pulitika'y talamak ang kaplastikanKandidato'y kaybabait sa oras ng kampanyahanMasuyo kang ngingitian, aakbayan, kakamayan

Ngunit sila'y may amnesia pag tapos na ang halalan.

PAYAG

Lingkod-bayang pulitiko, mahirap ngang makaiwas

Sa pintas po ng botanteng mapaggawang-alingasngas!

HINDI PAYAG

Pulitika ang syang mitsa ng maraming karahasan

Pag sinabing very peaceful ang eleksyon, may patayan!

PAYAG

Kung wala ang pulitiko, meron bang katahimikan?

HINDI PAYAG

Pulitika'y hindi sugal, pero lintik ang dayaan!

PAYAG

Kahit dito'y may dayaan, dapat ka ring makialam!

HINDI PAYAG

Makialam sa pagboto, hindi sa kandidatuhan!

LAKAMBINI (Paghatol)

Ang oras ay sumapit na upang kayo ay awatinMagpahinga muna kayo at ang ulo'y palamigin

Muli po sa naririto'y masuyo kong hinihilingPalakpakan ang dalawang naglaban nang

buong giting.

Paunawa ko sa lahat, ang hatol ko'y ibabataySa hinayag na matuwid ng makatang

naghidwaan

Pahabol kong paalala, ang paksa pong tinalakayPulitikang Pilipinas, ibang bansa'y di kabilang.

Simulan nating limiin ang matwid ng bawat isaSa paksa po na tinugon, kung tutol ba o payag

kaKung ikaw ay nahilingang tumakbo sa pulitika?

Panig muna ng pagpayag ang siya nating iuuna.

Ani Gonie, ang pagpayag o magkusa po ay dapat

Lalo't ikaw'y may hangaring ang bayan ay mapaunlad

Maligalig man daw anya at halalan ay may dahas

Iya'y di mga dahilan upang ikaw ay maduwag.

Matuwid din niyang tinukoy kung wala ang pulitiko

Na halal ng taong bayang mamumuno sa gobyerno

Walang batas na iiral, bayan daw ay maguguloMaganda ang paliwanag ng makatang si

Gorgonio.

Ayon naman kay Rafael, ang makatang sumalungat

Pulitika'y maligalig, nanunungkula'y mga corrupt

Ang isa pa na dahilan na hindi raw matatanggap

Karahasan sa halalan, palagi nang nagaganap.

Wika din niya ang pamilya ang siyang mapapabayaan

At sakit daw po ng ulo pag pulitika'y pinatulanDito'y ibig niyang tukuyin, kanya-kanya tayong

buhayLahat walang limitasyon, wala ang pamahalaan.

Bayan ay kahalintulad sa mayabong na pamilyaNa magulang ang heneral, sa anak ay mga

guwardiyaMagkagayon man sa anak, may away pang

nagagawaYaon pa bang sambayanan na walang

namamahala?

Kung wala po ang halalan, wala din ang pulitikoKung wala ang pulitiko, paano ba ang

gobyerno?Kung wala ding pulitikong sa bayan ay

mamumunoMawawalan ng direksiyon, bukas nating

tinutungo.

Paalala ko'y igalang lahat ng nanunungkulanSa ating pamahalaan na halal ng taong bayan

Si Gonie po ang nagkampeon sa ginawang paglalaban

Pakunsuwelo po sa kanya'y matunog nyong palakpakan!

BABAE ANG MAGTATAPAT

DAPAT BA O HINDI DAPAT MAGTAPAT NG PAG-IBIG ANG BABAE

SA LALAKING KANYANG MINAMAHAL?

Mula sa panulat ni:JULIETA O. ASENITA

Mga nagsiganap sa Balagtasan:Dapat:  Julieta Asenita

Hindi Dapat:  Amor GrulloLakandiwa:  Joel Torres

LAKANDIWA

Balagtasan, Balagtas ang ngala’y nagmulaDebateng patula, tulang mahabang-mahaba

Kung bao’y may kahinaan, dito’y di uubraPagka’t ito’y tagisan ng talino, sa matwid ay

hasa.

Ang pagharap namin sa inyo’y tugon po sa kahilingan

Ng isang magandang paraluman, TESS BALLA po ang ngalan

Pero bago po ang lahat, kami muna ay pagbigyan

Sa matunog na palakpak, kami sana’y paringgan!

Salamat po, ngayon nama’y tanggapin ang aking bati

Magandang gabi po sa lahat, mga kabayan ko’t kalahi

Mga bigating makata, sa balagtasa’y magbabahagi

Kaya’t abangan ang kapanabik-nabik na pagtutunggali.

Ginoong JOEL TORRES po, itong inatasang Lakandiwa

Taga-hatol, taga- awat sa mga makatang maghihidwa

Utak man ay magkatapat, mukha’t kulay nama’y magka-iba.

Nguni’t parehas pong magaling, sa bigkasa’t pagtudla.

Dapat ba o hindi dapat magtapat ng pag-ibigAng isang babae, sa lalaking kanyang

sinasamba’t iniibig?Ang paksang sasagutin, hinggil sa tanong na ni-

request Ito ngayo’ y lulutasin ng  mga

makatang matitinik !

Paalaala mga ‘kabayan, sa laban pong gaganapin

Hindi namin sinasadya, kung masasagaan o masasaling

Dahil ito’y balagtasan, ang lahat po ay kakalkalin

Kaya’t makinig nang mabuti, katwiran nila’y limiin.

Ang tabing po ng tanghalan ay akin ng hinahawiNang ating mapagsino ang dalawang

magpipingkiUna kong tatawagin ay itong kamag-anak ni

DATU PUTIPalakpakan nang masigla ang sa kanya’y

ibahagi!

DAPAT (Pagpapakilala)

Ang pag-ibig pag naghari sa puso po ng sinuman

Susuungin daw ang lahat, maging ito man ay kapintasan

Lalo’t torpe, isang kimi… ang lalaking manliligaw

Ang maghayag ng pagsinta, ang babae’ y dapat lamang.

Kasing liwanag ng kutis ko, ang panig kong tutugunin

Na laan kong ipagtanggol, saan pa man makarating    

JULIETA ASENITA po itong nagpupugay buong giliw

Sa lahat ng kababayang… katulad ko ay malambing!

LAKANDIWA

Ang Makata ng Nueva Vizcaya ang narinig po n’yong nagpahayag

Na kilala sa bigkasan, maging dito sa ibayong-dagat

Susubukin naman natin, ang talino ng kanyang makakatapat

Ang Makata ng Pangasinan, na kilala rin sa pagsulat.

Para atin nang mabatid ang panig ng hinahamon

Gayon din po ang katwirang idudulot nitong tugon

Ang makatang makakatapat narito na – balibatin ngayon

Ng masigabong palakpakan na pampagana’t pangkundisyon!

HINDI DAPAT  (Pagpapakilala)

Isa po akong MARIA CLARA noon at sa kasalukuyan

Kaya’t malayo na ako po ang sa pagsinta’y mangumpisal             

Wala pong ipis aking guni-guni, di gaya ni Julietang hibang

AMOR GRULLO po, galak na sa inyo ay nagpupugay.

Kahihiyan at kapintasan, batik po sa

pagkakababaeNa magtapat ng pag-ibig ang dalaga sa lalakiIyan po ang panig kong dudulugan ng diskarteSa dilag na isang sawi sa pag-ibig, huli na sa

b’yahe!          

LAKANDIWA    

Kagaya ng inaasahan, ang makata pong nagsalita

Ay di marunong magmintis sa pagtudla ng kataga

Ngayo’y batid na po nating lantarang di makailaAng dalawa’y parehas pong mayro’ng binatbat

nga!

Nang higit pong maliwanagan, damdamin ng bawa’t isa

Ang first round ng pagtatalo’y dadakuin na po nila

Muli kong ibinabalik si Binibining JULIETA ASENITA

Bago sana siya tumalak, palakpakan natin muna siya!

DAPAT (Unang Tindig)

Batik nga bang ituturing ang sariling karapatanAng magtapat ng pagsinta sa lalaking

minamahal?Tila yata nadupilas ang dila itong katalo sa

tinuranHindi kaya siya’y lasing o talagang engot

lamang.

Tumpak siya nang sabihing ako’y naiwan sa biyahe

Hanggang ngayon ay “Miss" pa po, kasalanan ko din kasi

Ang binatang sinamba ko, sa pagligaw sa aki’y t’yope

Ako’y nagsawalang-kibo, hayan... naburo tuloy aking byuti!                

Nag-uumapaw na ligaya ang magmahal at ikaw’y mahalin 

Ang bumuo ng sariling pamilya ay langit ding ituturing

Natutupad ang pangarap, tagumpay ay mararating

Kung ang dilag na gaya ko, ng binata’y susuyuin.

Subali’t po nangyayari at malimit na nagaganapMay binatang ligaw-tingin lang, sa napupusuang

dilagAng dahilang pangunahin, alinlangan sila

pagkat…Ang dalaga’y gaya ko ding ang kariktan ay di

masukat.

LAKANDIWA

Tukoy na po natin ngayon ang damdamin nitong si Julieta

Ngunit hindi kumbinsido ang makatang binabangga

Kanina pa di mapakali, ibig na ding makatulaSi AMOR GRULLO’y heto na, balibatin ng

palakpak siya!

HINDI DAPAT (Unang Tindig)

Di dapat ipagkanulo ng dalaga ang damdaminSa lalaking iniibig, sa binatang napipisilAng magtapat ng pagsuyo ang dilag sa

ginigiliw  Ay isa pong kamaliang hindi dapat pairalin.

Tatamis ang pagsasama sa dalawang ibubuklodKung sa “normal” na paraan, ang ligawan ay

iinogDapat lamang ang binata sa pagsinta’y

magluluhogAt hindi po ang dalaga ang aakit doon sa irog.

Akma nga lamang marahil na tatawagin pong very cheap

Silang mga kabaro kong tila di na makatiisMaghintay pa ng panahon, kapalaran sa

pagsapitDumulog ng pagtatapat sa inaangking langit.

Katulad po ni Manang Julieta, ang asal ay di matarok

Ang ugaling Maria Clara’y tila ba kanyang nalimot

Ito kayang dilag ay may diperensya sa tuktok ?Pumipitas ng pag-ibig sa paraan pong baluktot.

Halimbawang siya’y magtapat ng pagsinta sa binata

At mabasted pagkat sya’y nagkabula sa hinalaNa siya ay mahal din po ng lalaking sinasamba

Maghunos-dili ka Julieta, di mo batid ang ginagawa!

LAKANDIWA

Makapigil-hininga itong si AMOR, sa  balagtasan kung bumira

Parang bulkang Pinatubo, madagundong sa pagbuga

Nguni’t pawang ngiti lamang, mababakas kay JULIETA

Na lagi po sa pagganti ng matwid ay nakahanda.

Ang liyab ay tumitindi sa hurno ng paghihidwaan

Ako muna’y uupo, sila muna’y pansamantalang iiwan

At kapag may sunog na sa dalawang nakasalang

Ay saka ako papagitna, tatawag ng ambulance!

                    

DAPAT  (Ikalawang tindig)    

Hindi na baleng very cheap, iya’y di ko alintanaKung kapalit habang-buhay, ang irog ko’y

makasamaAko po ay hindi baliw, ang isip ko’y hinog na

Huwag mo akong paratangan sa hinalang balintuna!  

   Ang magdusa habang-buhay ay hindi ko

pinangarapSa lumbay ng pag-iisa, di ko hangad

mapasadlakMasasabing sapalaran ang sa lalaki’y magtapat

Maaaring kabiguan, sa kabila’y isang palad.

Halimbawang ikaw kaya ang may lihim na pag-ibig        

Sa Adan na lumiligaw, na ang dila ay nauumidLalo’t ikaw ay kaharap, magtapat ay di

masambitDi ba’t ikaw na din mismo ang susubok ng

pahiwatig?

Ang hirap sa katunggali, hindi marunong umunawa

Wala kaya s’yang damdaming masasaktan at luluha ?

Kung ang pangarap katuwangin ng puso ay dinadambana.

Lalayo ng basta na lang, dahil siya po’y nagpabaya!

 

HINDI DAPAT  (Ikalawang Tindig)

Ako po daw anya itong sa unawa ay nagkulangKung siya ang nagkanulo, sa palakad ay

sumuwayIisa ang tinutungo ni JULIETA sa katwiranAng pikutin yaong Adan, na pintuhong

makatuwang.

Kung ako ang may lahim na pag-ibig sa lalakiAy hindi ko maatim, ibulgar ang pagtatangiMatitiis ko ang lumbay at mag-isa sa hirati

Kaysa ilublob sa dungis,kapurihan ko at yumi.

May ligaya pa ba kayang madarama si JulietaKung sa pikot ay sinilo, ang binatang ginayuma?

Hindi ba siya makokonsensya sa sumbat ng kinasama

Na siya ay inakit lang ng dilag na desperada?

Pag-ibig ay walang tamis, maaaring sa hiwalayHumantong ang pagsasama, kung pikot ang

namagitanSi JULIETA’y maganda, huwag lang titingnan ng

matagalan

Kasing dilim ng hating-gabi ang kasal pong tinatanaw!

DAPAT  (Ikatlong Tindig)

Panahon ang dumdilim, katwiran ko’y maliwanag 

Hindi ako isang plastik, balimbing at mapagpanggap

Pinikot man ang irog ko ay hindi rin magaganapAng maghiwalay pagka’t siya’y paglilingkuran

ko nang tapat.

Winawari ko’y pakipot ang makatang kahidwaan

Hindi raw po maatim, magpahayag ng pagmamahal

Baka kung siya;y di pansinin ng lalaking napupusuan

Maaaring siya’y mabaliw sa matinding kalungkutan!

Halimbawang kaming dalawa sa Adan ay umiibig

Kung ako ay mabibigo, daramdamin kong kay pait

Natural po ang paraan, sa isip ko’y mananaigAng pikutin ang binata, upang makaisang

dibdib!

HINDI DAPAT  (Ikatlong Tindig)

Hindi ako mababaliw sa siphayo’t kalungkutanNguni’t ako’y maloloka, sa asal mong mang-

aagawHindi ko na matitiyak, kung ano po ang kalaban

Kung Eva o isang T-bird o bakla pong paraluman!

Natural lang sa dalagang magpa-kiyeme…magpakipot

Pagkat iyan ay ugaling namulatan ko ng lubosAko ay hindi kilos-garapal, isipan ay gapok

Di paris ni JULIETA’ng may damdaming masalimuot!

Di dapat sa isang Eva, ang mag-asal po na AdanHindi dapat ang babae, sa lalaki ang liligaw

Palay pa ang lalapit, sa manok na isang tandang

Si  JULIETA ba ay bubuyog o bulaklak ng katuray!

DAPAT

Bulaklak man ng katuray ay may kulay ding luningning

Ako ay hindi bubuyog, kundi isang rosas po sa hardin

Huwag mo akong ikumpara, sa palay na

tutukainAt hindi rin katulad mong mapanupil sa

damdamin!

Kapag puso’y nagsimulang makadama ng pagsinta

Masasaktan at luluha, lalo’t iyong sinawataGaano pa kayang hapdi, kung winalan mong

bahala Na makamtan ang pagtingin, ng minamahal

mong binata.

HINDI DAPAT    

Nahihigit yaong hapdi at kirot ng pangungutyaAng irog ay sumakamay, dahilan sa pandaraya

Hindi mo ba kamatayan, ang sumbat ay kakumpara

Habang-buhay ay tutuksuhing makapal ang iyong mukha!    

Magagalak si JULIETA, pag nakatuwang na irogSubali’t ang kakatuwangin, hanggang wakas

mukha’y lukotMahirap daw kasipingin, ng lalaki yaong “bebot”Na di tunay siyang mahal, ng kanyang puso’y di

tibok!

                                          

DAPAT               

Kapag ako ay nagtapat ng pag-ibig sa irog koAt kung ako’y magkapalaf, sa matamis niyang

ooKahulugang ako’y mahal, hindi siya mabibigo

Isusukli ko’y ligayang hindi layong mapagtanto!

HINDI DAPAT     

Di ko na kayang mapigil, itong aking nadaramaAko’y inaalibadbaran, sa tugon po ni JULIETAHindi dapat na magtapat, ng pagsinta ang

dalagaSa lalaking napusuan, hindi pwede, Ano ka ba?

                                          

DAPAT                

Ako’y kabaro mong dilag, may laking paniwalaKarapatan kong maghayag, ng pag-ibig sa

sinasamba!    

                                          

HINDI DAPAT      

Ang landasin sa pagsinta, sa lugar ay itatamaAng  magtapat ng pag-ibig, ang babae po ay

lisya!                                          

DAPAT                 

Mabuburo ang byuti ko, kung iya’y di magagawa!

HINDI DAPAT                                             

Kaysa magdusa sa hiya, mainam pang ako’y mabilasa!

 DAPAT

Iyan ang iyong paniwala!

HINDI DAPAT

Tukoy ko ang mali’t tama!

LAKANDIWA

Oras na para umeksena, upang kayo’y awatinMagpahinga muna kayo at ang ulo’y palamigin

Muli po sa balana, masuyo kong hinihilingPalakpakan ang dalawang naglaban ng  buong

giting!

Simulan nating limiin, ang matwid ng bawa’t isaSa hinayag na katwiran, ng makatang

nagkahidwaAng paksa pong tinalakay, pahabol kong paala-

alaIto’y usaping-pambabae, MARIA CLARA man o

MADONNAIbig kong tukuyin makaluma man o moderna.

Uulitin ko ang paksa, ng dalawa’y tinalakayDapat ba o hindi dapat magtapat ng

pagmamahalAng babae sa  lalaki, iyan po ang katanungan

Ang panig ng dapat, ang una kong pagbibigyan.

Ani   JULIET ASENITA,  ang magtapat ay dapat lang

Lalo’t atas daw ng puso, ang dito po’y umiiralWala anyang masasangkot, sa gagawing

sapalaranKundi na rin ang maghangad, sa sariling

karapatan.

Mas mahapding madarama, ang mabigong di sinubok

Kaysa anya sa magtapat, na nasawi sa iniirogLahat daw ay magagawa, kung puso ang

nanghimasokPaano kung papalarin, ligaya daw anya’y lubos.

Sa pagtutol ni AMOR, anya ito’y malaking

kapintasanSa dalagang  Pilipina, MARIA CLARA ng Silangan

Garapal daw tukuyin,bilasa ang pagmamahalKung ang isang Eva’y liligaw, sa napupusuang

Adan.

Di kalian man masasabing ang mali ay maging tama

Pagka’t anya’y karangalan, ang dito’y nakatayaMapait  daw ang pag-ibig, panunumbat

nakatayaKung lalaki ay pinikot, tugon nitong isang Eva.

Bibigyan ko ngayon ng linaw, itong aking panigTayo ay  may kanya-kanyang karapatan sa pag-

ibigMapwera lang kung sa dahas, daanin ang iyong

naisItp’y sadyang matutukoy, kalaswaan…walang

tamis.

Walang batas na nagsasabing, kasalanan ang magtapat

Ng pagsinta ang babae, sa lalaking pinangarapNandoon man ang kapintasan ay sarili ang

hinamakHindi dapat siyang hadlangan, lalo’’t legal na

ang edad.

Sa hatol kong igagawad, huwag mamuhi ‘kabayan

Bilang inyong Lakandiwa, desisyon ko ay igalang

Sa timbangan ng katwiran, tabla po ang naging laban

Si  JULIETA at AMOR po, sila’y ating palakpakan! 

ALING WIKANG WIKA ANG DAPAT GAMITIN NG PILIPINO:

WIKANG PURO O WIKANG HALO?ni Joel Costa Malabanan

 Azl :             “Si Gat Jose Rizal, noo’y

nagwika                      Siya ang nagpangaral sa

ating bansa                      Ang hindi raw magmahal sa

sariling wika                      Ay higit pa ang amoy sa

mabahong isda!” 

                      Ako po ay naparito sapagkat nabalitaan

                      Na dito raw gaganapin ang dakilang Balagtasan

                      Pagkat ako ay makatang naghahanap ng kalaban

                      Ang sinumang katunggali ay hindi ko aatrasan!

                       Ngunit ako’y nag-iisa,

nasaan ang Lakandiwa?                      Kung di tuloy ang

programa’y mabuti pang umuwi na!                      Sayang na pagkakataon, eto

akong handang-handa                      Ngunit sa malas ay

tila  walang makakasagupa! 

Jonathan:      Wag na wag kang aalis diyan, makata kong kaibigan

                       Ako itong Lakandiwa nitong ating Balagtasan

                       Natrapik lang nang bahagya  sa may bandang Panapaan

                       Kaya’t saglit na nabalam dito sa ating tagpuan!  

                        Lakandiwang naatasan,

pangala’y Jonathan Calda                       Sa palatuntunang ito’y

siyang tagpangasiwa                       Ngunit teka, sandali nga,

bakit tila nawawala                       Ang makatang katunggali’t

kabanggaan mo sa diwa!    

Regie:           Ako’y hindi nawawala, tulad mo rin, natrapik lang

                      Sabik akong ilampaso, ang kalabang nag-aabang

                      O Ginoong Lakandiwa, ako po’y pahintulutan

                      Na lumahok sa programang may tagisan ng katwiran!

 Jonathan:     Halika at umakyat na dito sa

ating tanghalan                      At nang itong Balagtasan ay

agad nang masimulan                      Kaagad ipakilala, ang sarili’t

pinagmulan                      At saka ko ilalahad, paksa ng

balitaktakan! 

                      Mga madlang nanood bago kami magsimula

                      Masaigabong palakpakan ang sa ami’y ibandila!

 Azl:               Azl Cedric Lopez po,  Caviteñong naturingan

                      Makata ng Perpetual Help, Prinsesa ng Balagtasan

                      Katwiran ko’y parang suntok, bawat tugma’y tila kulog

                      Ang sinumang kalaban ko’y sa pansitan matutulog!

   

Regie:           Regie Ucang ang pangalan, ang Diyosa ng Balagtasan

                      Sa talino’t kagandahan, taob ang aking kalaban

                      Hindi ako nananakot, hindi ako nagbabanta

                      Ang huling nakalaban ko, hanggang ngayon ay tulala!

 Jonathan:   Ang paksa pong nakalaan, sa

patulang pagtatalo                    Alin ba ang nararapat ,

Wikang puro, wikang halo,?                    Si Azl ay nagsasabing itong

Wikang Filipino                    Nararapat ipagtanggol,

ingatan at gawing puro! 

                    Samantalang si Regie ay malaon nang nagpahayag

                    Panghihiram ng salita, lubos siyang pumapayag

                    Kaya hala, mauna na ang panig ng tumututol

                    Sige Azl, simulan mo katwiran mo ay ipukol!

 Azl:             Itong lahing Pilipino, may

sariling pagkatao                    May kulturang kinagisnan,

may sariling alpabeto                    Katangian at tradisyong

minana pa sa ninuno                    Nararapat alagaan sa haplit

ng pagbabago! 

                    Pagkat tayo’y nag-iisip gamit ang sariling wika

                    Ito rin ang siyang bintana nitong ating kaluluwa

                    Ang dalisay, purong wika ay mahusay na sandata

                    Upang hindi madumihan ng kultura ng banyaga!

 Regie:         Malalalim na salitang hindi mo

maintindihan                    Pagkat sadyang makaluma,

kaya nagkakalituhan                    Sa panahon ng internet, ng

counter strike at ng Friendster                    Wika’y magiging praktikal, at

ang gamit ay forever! 

                    Subalit kung katulad mong parang lola kung mangusap

                    Ay baka mas mainam pang ka-eye ball mo ay kulisap

                    Hindi mo mapipigilan, pagkalat ng wikang English

                    Wikang halo ay mahusay, kahit pa nga ito’y Taglish!

 Azl:             Halong wika, halong diwa,

kaya walang pagkatuto                    Bulol na nga pag nag-English,

bulol din sa Filipino                    Dalawang wikang winawasak

nitong mga katulad mo                    Sa halip na tumalino,

henerasyo’y naging bobo! 

                    At nang dahil sa counter strike, at lagi mong pagpe-friendster

                    Naubos na ang oras mo, pati pera sa computer

                    Kabataang sinasabing pag-asa  daw nitong bayan

                    Eto ngayo’t sinasamba ay kultura ni Uncle Sam!

 Regie:         Tapos na po ang labanan, ako

na po ang nagwagi                    Purong wika’y imposibleng

magagamit na palagi                    May salita bang katutubong

panumbas mo sa computer                    Ni hindi mo maisalin, ang

counter-strike o ang friendster 

                    Patunay na kilangangang ang wika ay halu-halo

                    Ito pa nga ang sandata upang tayo’y mas matuto

                    Henerasyon daw ay bobo, hindi kami, baka kayo!

                    Na makitid kung mag-isip, di tanggap ang pagbabago!

 Azl:             Anong klaseng pagbabago

kung kolonyal ang isipan                    Ekonomiya at kultura,  ang

may kontrol ay dayuhan                    Kung salita ay hiniram, pwede

namang matumbasan                    Mag-imbento ng salitang

panapat sa kinagisnan! 

                    At pwede ring ang salita’y babayin sa Filipino

                    Ang ispeling ay baguhin, isalin sa katutubo

                    Katulad ng ginagawa ng Indones at ng Malay

                    Katagang dayo’y binabaybay na gamit ang wikang taglay!

 Regie:      Ikaw ba ay nababaliw, technical

terms babaguhin?                 E di lalong ang lahat ay

kayhirap na intindihin             

Azl:          Wala akong sinasabing technical terms babaguhin

                 Mukhang itong kalaban ko ang siyang lola at ulyanin

 Regie:      Sino kaya ang ulyanin, sino ba

ang mas maganda?                 Kayong madlang nanonood kayo

na nga ang humusga! 

Azl:          Di hamak na mas maganda ,  kayumangging Pilipina

                 Kumpara sa katulad mong labanos na namumutla!

 Regie:      Hindi ako namumutla, ang gamit

ko y  Glutathione                 Kaya’t kutis ng artista itong

beauty ko sa ngayon! 

Azl:          Kagandahang artipisyal, niretoke nitong agham

                 Tanging ang magkakagusto’y yaong nahihibang lamang!

 Regie:      At sino ang nahihibang?

 Azl:          Ikaw!

  

Jonathan:   Sandali lang, sandali lang, aking mga kaibigan

                    Lubhang lumalayo kayo sa paksa ng Balagtasan

                    Pakiusap na balikan ang paksa ng talakayan

                    Huminahon at magtimpi sa banggaan ng katwiran

                     Ikaw Regie, konting lamig, sa

iyo Azl ay ganun din                    Ngayon itong Balagtasan

itutuloy na po natin                    Kayong madlang nanood,

muli’y aking kahilingan                    Ialay nang buong sigla,

masigabong palakpakan! 

Regie:         Di praktikal na tumbasan bawat hiram na salita      

                    Ang paggamit nitong wika ay hindi naitatakda

                    Artbitraryo itong  wika, nagbabago, nag-iiba

                    At  sa mundo’y walang wikang purong-puro, nag-iisa!

 Azl:             Itong Wikang Filipino’y may

sariling katangian                    Hindi dapat na baguhin,

bagkos dapat alagaan

                    Rebisyon ng alpabeto nitong taong 2001

                    Matapos ang limang taon, di nagamit, pinigilan!

                     Wag wasakin ating wika, ito

ang siyang panawagan                    Wag patayin ang salita, at

wag na wag ding papalitan                    Kung mayroong English

campaign sa lahat ng paaralan                    Dapat na may programa rin,

para sa wikang kinagisnan! 

Regie:         Kaya nga may Buwan ng Wika, at programang tulad nito

                    Ay upang masuportahan itong Wikang Filipino

   

Azl:             Ngunit ito ay di sapat, kulang na kulang pa ito

                    Ang kailangan ay mahusay na programa ng gobyerno

                    Dapat na ibasura rin itong E.O. 210

                    Na siyang pumapatay ngayon sa ‘ting Wikang Filipino!

 Regie:        Nilagdaan ng pangulo itong

E.O. 210                   Bilang tugon sa hamon ng

pagbabago nitong mundo                   Kailangang paghusayin, ang

paggamit nitong English                   Hindi naman tuluyan na wika

nati’y inaalis! 

                   Pagkat itong wikang English ay ang wikang universal

                   Pangunahing ginagamit sa lahat nang pag-aaral

                   Pag ang Pinoy ay nag-abroad at kung mahusay na mag-English

                   Tiyak na siya ay may trabaho’t ang pag-aseso’y mabilis!

 Azl:            O ang aliping caregiver na

tagahugas ng puwit                   Ito ba ang gantimpala sa

pangarap na malupit                   Pilipino’y  sinasanay upang

agad ay ieksport                   Sa kanser ng kahirapan ay

siyang natatanging gamot? 

                   Kolonyal na edukasyong ang pundasyon ay ang English

                   Ang ugat ng pagdurusa’t malaon nang pagtitiis

                   Kung ang nais ay paglaya’t ganap na pag-unlad natin

                   Itong Wikang Filipino ang siyang dapat paunlarin!

 Regie:        Makitid na pag-iisip,

bangungot na panaginip                   Ang dahilan kung bakit ang

bansa nati’y nagigipit                   Habang Koreano’t Hapon ay

nagnanais mag-English                   Heto naman ang tulad mong

nais ito ay maalis! 

Azl:             Hindi ko sinasabing ang English ay dapat alisin

                   Kundi Wikang Filipino ang dapat na bigyang pansin!

 Regie:        Itong wikang Filipino’y di

magamit sa call center                   Sa interview, babagsak ka

kung ang alam mo lang ay “Sir!” 

Azl:            Huwag ka nang magkolehiyo kung call center agent lamang

                   Hayaan mong murahin ka ng dayuhang mapanlamang!

 Regie:        Sigawan man o murahin,

mahalaga ay may pera                   Kaysa naman may prinsipyo

ngunit gutom ang sikmura!  

 Jonathan:   Akin muling puputulin, lumalayo ang usapan

                     Paksa nating sinimulan ang siyang dapat pagtalunan

                     Linawan ang sasabihin, wag iwanan ang usapin

                     Wikang puro, wikang halo, alin ba ang pipiliin?

                      Sa pagkakataong ito, kayo’y

aking pagbibigyan                     Huling tindig, huling hirit ng

katwiran ay bitawan                     At ang madlang nakikinig,

muli’y aking kahilingan                     Gisingin ang diwang tulog sa

ritmo ng palakpakan!  

Azl:        Bawat wika sa daigdig ay may kanyang katangian

               Na dapat na irespeto, at dapat na pag-ingatan

               Bawat lahi’y may kultura, may sariling kakanyahan

               Hindi dapat talikuran, hindi dapat na talikdan!

 

               Purong wika ay salamin ng puro ding pagkatao

               Dalisay na pundasyon ng ating pagka-Pilipino

               Wika natin ay ingatan, payabungin, paunlarin

               Sa pagpanday ng lipunang may paglayang maaangkin!

 Regie:    Ang wika ay daynamiko,

umuunlad, nagbabago               Kagaya rin ng pag-unlad nitong

Wikang Filipino               May hiniram sa Kastila, may

salitang katutubo               May hiram sa mga Intsik, sa

Hindu at sa Arabo 

               Kung kaya’t ang wikang halo ay wika ng pagkatuto

               Isang hakbang patungo sa hinahangad na asenso

               Kapag ang wika ay puro, ito’y tiyak mamatay

               Ngunit kapagka may halo, may pagyabong na dalisay!

  

Jonathan:  Matapos na mapakinggan ang palitan ng katwiran

                   Panahon na upang silang dalawa ngayon ay husgahan

                   Wikang puro, wikang halo, alin ba ang maktwiran

                   Na gamitin at ituro sa lahat nang paaralan?

                    Totoong ang Wikang English

ay sadyang ating ka’ylangan                   Ito’y wikang universal na

dapat ay pag-aralan                   Mahalaga sa pag-unlad ng

lipunan at ng bayan                   Katotohanang kailan ma’y di

mapasusubalian 

                   Ngunit kung mayrong wikang hindi dapat kalimutan

                   Walang iba kundi itong wika nating kinagisnan

                   Higit sa alinmang wika ng kung sinumang dayuhan

                   Ang Wikang Filipino ang siyang dapat pahalagahan!

                    At sapagkat itong wika’y

umuunlad, nagbabago                   Hindi maaaring laging  manatili itong puro

                   Kung nagkakaintindihan, kahit wika’y halu-halo

                   Ituturing natin itong pagyabong na positibo!

                    Ang dapat lamang iwasan, sa

pormal na talakayan                   Ay ang halu-halong wikang

ginagamit nang palitan                   Kung English ang katanungan,

English din ang kasagutan                   Kung Filipino ang usapan,

Taglish dapat ay iwasan! 

                   Kung salita’y technical term, hindi dapat na palitan

                   Ngunit kung mayrong panumbas, gamiting may kalayaan                   Itong Wikang Filipino’y

nararapat paunlarin                   Pagyamanin, tangkilikin ang

sariling wika natin! 

                   Wikang puro, wikang halo, alin ba ang maktwiran

                   Na gamitin at ituro sa lahat nang paaralan?

                   Palagay ko’y nasagot na itong ating katanungan

                   Kahilingan namin ngayon, kaming tatlo’y palakpakan!

 BATA AT PAMALO

DAPAT BA O HINDI DAPAT NA PALUIN ANG BATA?

Mula sa panulat ni:BERT CABUAL

Balagtasang Itinanghal sa Pagdiriwang ng Buwan ng Wika 

sa Bulwagan ng Centre For Filipinos sa London, UK.

Mga nagsiganap sa Balagtasan:Dapat:  Estela Vasquez-Nalden

Hindi Dapat:  Fely CorcocheaLakandiwa:  Bert Cabual

LAKANDIWA

Magandang gabi po, bati kong magiliwsa nangatitipon ngayong panauhin…

Paksa: “Na ang batang minamahal nati’y dapat ba o hindi dapat na paluin?”

Katanungan itong nais bigyang-linaw,kaya ngayong gabi ay may Balagtasan;ang mga makatang dito’y napipisan, sa ngalang pagtula’y inaanyayahan.

HINDI DAPAT (Panawagan)

Paanyaya ninyo, bunying lakandiwa,ay tinutugon ko nang bukal sa diwa;

nais kong ihayag at ipaunawangako’y tumututol paluin ang bata.

DAPAT (Panawagan)

Aming Lakandiwang kapita-pitagan,sumasagot akong handa sa tulaan;

ang batang suwail sa mga magulang,dapat na palui’t nang maging magalang.

LAKANDIWA

Mga manunulang kawal ni Balagtas,ang paanyaya ko’y inyong tinatanggap;

yamang sa pagtula’y gustong magpasiklab,kaya sa tanghala’y halina’t bumigkas.

(Lalapit sa tanghalan ang magtatalong mga makata.)

HINDI DAPAT  (Pagpupugay)

Ako ay si Fely, mga kababayan,tubo sa Banaba, San Mateo, Rizal;

bagaman at dukha ang mga magulang,hataw ng pamalo’y di ko naranasan.

DAPAT  (Pagpupugay)

Kung tawagin nila ako’y si Estela,Taga-nayong-Arab ng Pidigan, Abra;minulan kong angkan ay nakikilala, 

dahil sa pamalo na pandisiplina.

LAKANDIWA    

Binibiro tayo ng Inang tadhanana ang magtatalo’y kapuwa diwata;mga paralumang ganda’y pambihira,nguni’t may kampilan sa isipa’t diwa.

Kaya’t dal’wang panig ang magtatagisansa napapanahon nating Balagtasan;magulang at anak ditong napipisan, magsigising kayo’t pulutin ang aral.

Sa naritong madla’y unang ihahatid,panig ng Di-Dapat na ngayo’y titindig;

Fely, tulain mo ang iyong matuwidna sa bata’y subyang ang palong malupit;(ang hiling ko naman madlang nakikinig,palakpakan ninyong sa kaba’y pamatid.)

HINDI DAPAT (Unang Tindig)

Ayaw kong ang bata’y saktan at paluin,iyang pamamalo’y tinik sa damdamin;

batang sinasakta’y nagmamatampuhin, nagiging rebelde’t mahinanakitin.

Hangad kong ang bata’y lumaking magalangsa mga kapatid at mga magulang;sa halip palui’y ating pangaralan

ng gawang mabuti’t kagandahang-asal.

Latay ng pamalo ay bakas ng galitna ibinubunga’y lumbay at panangis;marahas na palo ay hampas ng langitsa musmos na puso at mura pang isip.

Hangal na magulang ang di mahahabagsa giliw na bunsong luha’y pumapatak;kung sa isang sabi’y di sumunod agad,yakapin ang bunso’t akayin sa sipag.

Sa aking palagay ay hindi pamaloang makagagaling sa paslit na puso;kinakailanga’y lambing at pagsamo

na di magbabawang dakilang pagsuyo.    

Katotong Estela, hiling ko’y baguhinang panukala mong ang bata’y paluin;

pamalo’y itapon, at ating isipingpag-ibig sa anak ang tanging pansupil.

LAKANDIWA

Unang pagkatindig ni Fely ng Rizal,ibig nang gipitin ang kanyang kalaban;

nguni’t si Estela’y aking nalalamanghagkis ng katalo ay kayang ilagan.

Kaya sa pagtindig, Estela’y tugtugin,nota ng tula mong may ganda’t taginting;

kudyaping antigo’y iyong kalabitin,sa Dapat Mamalo’y lagutin ang bagting;

(madlang manonood, ang akin pong hilingay palakpak ninyong sa puso’y pang-aliw.)

DAPAT  (Unang Tindig)    

Ang panig ko’y akin munang lilinawingdi lahat ng bata ay dapat paluin;

sa ulirang bata’t tubong masunurin,ang palo’y taliwas sa usapan natin.

Biyaya at lugod sa isang tahananang masuyong anak sa mga magulang;

tila anghel silang mapananaligansa magandang kilos at pamimitagan.

Dapat ang pamalo sa batang suwailat ayaw makinig sa sabing magaling;

kung sa pagsigaw mo ay sumisigaw rin,kunin ang latigo’t iyong hagupitin.

Magulang sa mundo’y may pananagutangituwid ang anak sa buktot na asal;

ang hindi makuha sa santong dasalanay dapat kuhanin sa santong paspasan.

Tamad kang magulang at wala kang buto kung di mo mahubog ang mga anak mo;

 isang kahihiya’t batik ay sa iyo ng anak mong lisyang pasanin ng mundo!

Katalo, palad mong dapat ikagalak,kung sa iyong angka’y walang naging liyas;

kung kapalaran mong may sutil na anak,hahambalusin mo ng palong malakas

LAKANDIWA

Pipigilin ko po munang mamagitan,nang di maabala ang pagsasagutan;akong lakandiwa’y papagitna lamangkung talagang ako’y kinakailangan.

Ngayo’y ikaw Fely ang muling bibigkasng katuwiran mong pamalo’y di tumpak;

palo ni Estela’y pag di mo nasalagay  masasawi ka’t talunang lalabas;

(pagtindig ng ating makatang marilag,salubunging muli ninyo ng palakpak.) 

                    

HINDI DAPAT  (Ikalawang tindig)    

Nagturing ang aking bunying kamakata,nang ang panig niya’y ating maunawa;

dapat daw palui’y suwail na bata,kawawa na’y lalong gagawing kawawa!

Mag-isip ka muna kung ang bata’y pilyo,bago mo lapatan ng iyong latigo;

kapag kaharap ka’y maamong kordero,dapwa’t maghuhudas pagkatalikod mo.

Kung sa angkan namin ay may mga anakna kung sa balatong ay masamang liyas;sila’y parang tupang naligaw ng landas

na dapat hanapin ng matang may habag.

At sa paghahanap kung matatagpuan,sila’y yayakaping buong pagmamahal;nangangako kaming sila’y di sasaktanng pamalong lagim ang kahihinatnan.

Ang pananaguta’y taglay na parating mga magulang sa anak na kasi;

nguni’t patawari’t ayaw kong sumalisa santong paspasang iyong sinasabi.

Matanong nga kita, Estelang katoto,kung ang anak mo ba’y mapabasagulo –

gugulpihin mo ba’t ikakalaboso,kung may katarunga’t siya’y may prinsipyo.

 

DAPAT  (Ikalawang Tindig)

Kung sa basag-ulo, bunso ko’y masangkot –ang puno at dulo’y titingnan kong lubos;

kung ang katarunga’y kanyang sinusunod,parurusahan ko ang dapat managot.

Sa himig ng iyong mga paghahayag,ang tinuturol mo’y alibughang anak;

nang maglayas siya’t maligaw ng landas,matapos magsisi, ang ama’y nagalak.

Nawalay na tupa’y mahal din ng pastol,parabulang batid natin hanggang ngayon;ang kawan sa mundo ng bagong panahon,

sa tulong ng tungkod ay itinataboy.

Hampas ng tadhanang masakit matanggap,kung kaurali mo ay palalong anak;

sa pagpapalayaw ay nag-asal tunggak,likong pagmamahal, ayon kay Balagtas.

                                      Kung nangangaral ka sa anak mong tuso,

aral mo’y ubos na …. ayaw pang magbago;kung di natatakot sa iyong latigo,

baka mo ibili ng BMW!

HINDI DAPAT

Ang BMW… hindi kailangan,ang makabubuti’y pag-ibig na tunay;

luma mong pamalo’y iyong kalimutan,nang ang iyong bunso’y maging kaibigan.

Kung walang pamalo’y wala nang luluhana ipagsisimpi ng musmos na diwa;sa ating panaho’y daming mga bata,

dahil sa pamalo, napapariwara.

DAPAT

Napapariwara?  Hindi mo ba batid,ang laki sa layaw ay may samang hatid;

sa droga’t sa alak daming nabubulid,dalagitang anak mamalaya’y buntis.

Kawawang magulang ng batang naligaw,likong pagkahabag sa bunsong minahal;

pagkapariwara sa gawang mahalayay isinisisi sa mga magulang.

HINDI DAPAT

Ang mga magulang ay sinisisi ngasa maling paraan ng pag-aaruga;dahil sa pamalo ang bata’y tulala,

at sa dakong huli’y naging alibugha.

DAPAT

Naging alibugha nang dahil sa layaw,sa kapuwa tao ay walang pitagan;

hindi pinapansin ang tatay at  nanay,labis na kalinga’t sa latigo’y kulang.

HINDI DAPAT    

Sa latigo’y kulang, pagka’t ang latigoay wala nang bisa sa panahong ito; 

                                          

DAPAT               

sa panahong itong tao’y bagamundoay di papansinin ang kabaitan mo.

HINDI DAPAT     

Sa kabaitan ko’y bubuti ang anak,                                          

DAPAT                

bubuti kung siya’y takot sa panghampas;                                          

HINDI DAPAT      

panghampas ay lagim na nakasisindak                                          

DAPAT                 

sindak sa palo ko’y aral na matatag.

LAKANDIWA

Mga binibini, hintay muna kayo,nagsa-aso’t pusa itong pagtatalo;sa kahinahuna’y kung di matutoto

ay baka umandar ang yantok-Mindoro.

Habang tumatagal, tila nag-iinititong Balagtasang tagisan ng isip;

Fely, ito ngayon ang huli mong tindig,tula mo’y itodo sa pagmamatuwid;

(upang sa pagtula’y ganaha’t lumawig,palakpakan, bayan, ang ipaulinig.)

HINDI DAPAT  (Ikatlo’t huling tindig)                                             Naririto akong napauunawa

sa mga magulang ng kawawang bata;salbahe mang bunso’y di dapat lumuhanang dahil sa palong hagkis ng tadhana.

Mga anak nati’y ayaw kong sumunodsa atin, sapagka’t sa pamalo’y takot;ibig ko’y paggalang na tapat sa loob

na katahimikan ang inihahandog.

Sa isang mag-anak kung may palo’t sigaway di maghahari ang kapayapaan;

ang batang lumaki sa latigo’t suklam,nagiging balakid sa katiwasayan.

Sa pamamahala’y hindi ko rin gustoang pamamaraang may poot at gulo;hataw ng pamalo sa bata’y ayaw ko,mistulang diktador at emperyalismo!

At sa pamayana’y aking hinihilingna sa pagdarasal ang bata palakhin;hindi sa pamalong parusang matalimat tinik sa pusong sakdal hirap bathin.

Mga panauhin, aking pakiusap,limiing mabuti ang panig kong hawak;

wala sa pamalo ang magandang bukas,nasasa pag-ibig na walang pagkupas.

LAKANDIWA

Tumalon sa pugad ang inahing manok,tila nangangant’yaw matapos mangitlog;salatin, Estela, ang pakpak mong soot,ang huli mong putak ay iyong ihandog;

(sa kanyang pagputak upang di mangatogpalakpakang muli ang ating isoob.)

 DAPAT  (Ikatlo’t huling tindig)

Mga kababayan, minsan pang limiingang mabuting bata’y di dapat paluin;

sapagka’t ang bata ay alay sa atinng Dakilang Diyos upang kalingain.

Hindi ko rin hangad na magdalang-galitsa balighong anak at halang na isip;

sa pamamatnubay, matapat kong nais,ang bukas ng bunso’y may ngingiting langit.

Ang bata’y paslit pa at ang niloloobsa tama at mali’y di gaanong talos;kung di aakayi’t gagabayang lubos, maliligaw siyang sa bait ay kapos.

Subali’t may batang may sariling tigasna sa maling gawa ay nagmamataas;kung sa panunuyo’y hindi maitumpak,lunas ay pamalong may aral na tatak.

Iyang pamamalo’y huwag lalahukanng maling simbuyo ng galit at suklam;

bata ma’y masaling ng bigat ng kamay,pamatnubay ito’t di kaparusahan.

Sa mga magulang ay paalaala,supilin ang anak nang tama’t mabunga;lapastangang bata’y bigyang-disiplinasa ating pamalong panturo’t pag-asa!

LAKANDIWA

Kapos ang isip ko’t umid yaring dilasa pangangat’wiran ng dal’wang makata;

tilamsik ng isip at kislap ng diwa’ymahirap aruki’t hindi ko mahaka.

Kayong nalilimpi’y hihingan kong tulongng palakpak ninyo sa gawang-paghatol;itong aking kamay kung saan ipatong,

pumalakpak lamang ang sumasang-ayon.

(Itatapat ng Lakandiwa ang kamay sa ulo ng bawa’t makatang nagtunggali.  Inaasahang 

susuobin sila ng masigabong palakpakan.)

LAKANDIWA

Aling palakpakan ang lalong matunog,sinong nagtagumpay na makatang bantog?

anuman ang ngayo’y inyong niloloob,pagdating ng bahay, lubusin ang sagot.

Maraming salamat bayang nakikinigsa mga sandaling tayo’y nagkaniig;

mga kataga kong gayak nang umalis,payagang sa Wikang Sarili’y magtindig! —