. . . . . .. . . .

. . . . . . . . . .

Građevinski Fakultet Amir Hajdar

Microsoft Windows Operativni Sistemi

Sadržaj

Uvod.................................................................................................................2

Operativni Sistem ..................................................................................... 2

Uključivanje Računara.............................................................................. 2

Hardver ............................................................................................................4

Miš ............................................................................................................ 4

Tastatura................................................................................................... 4

Programi (Softver)..........................................................................................5

Radna Površina ........................................................................................ 5

Startanje/Pozivanje Programa.................................................................. 6

Korištenje Windows Programa ................................................................. 8

Karakteristični Meni ................................................................................ 10

Otvaranje Datoteka................................................................................. 10

Snimanje Datoteka ................................................................................. 11

Zatvaranje Datoteka ............................................................................... 12

Tîp Datoteka ........................................................................................... 12

Rad S Više Programa............................................................................. 12

Windows Explorer........................................................................................13

Karakteristike Windows Explorer-a......................................................... 13

Kopiranje/Premiještanje Datoteka .......................................................... 14

Brisanje Datoteka ................................................................................... 14

Otvaranje Programa ............................................................................... 15

Pravljenje “Shortcuts” ............................................................................. 15

Ostale Važnije Operacije .............................................................................16

Gašenje Računara/Log off Korisnika...................................................... 16

Traženje Datoteka .................................................................................. 16

Mijenjanje Izgleda Interfejsa ................................................................... 17

2

Uvod Windows Operativni Sistem je najčešće korišteni operativni sistem u IBM kompatibilnim računarima. Firma Microsoft je do danas izdala više operativnih sistema: DOS/Windows 3.11, Windows 95, Windows 98, Windows NT, Windows 2000, Windows XP, Windows CE, i druge. Svaki od ovih operativnih sistema ima svoju ulogu. Windows NT/2000, npr., ima fokus na poslovnog korisnika, dok Windows 95/98/Me ima fokus na malog korisnika. Windows CE se koristi na “hand-held” računarima (npr. Compaq iPaq, HP Jornada i dr.), s druge strane, DOS/Windows 3.1 se danas teško može naći u upotrebi.

Operativni Sistem

U ovom predmetu, susrećemo se sa jednim od Windows operativnih sistema. Principi koje naučite ovdje, biti će lako primjenljivi u ostalim, gore navedenim, Microsoft Windows operativnim sistemima.

Operativni sistem kontroliše rad svih ostalih računarskih komponenti kao što je tastatura, miš, video karta, itd., a isto tako nam daje jednostavan pristup obavljanju svih dnevnih operacija.

Ostali popularni operativni sistemi uključuju Mac OS, Linux, i Unix.

Uključivanje Računara

Kada uključite računar, operativni sistem je softver koji se prvi učita u računarsku memoriju i on bi se trebao učitati bez vaše pomoći. Windows operativni sistem se učitao onda kada se pojavi radna površina na monitoru i “pješčani sat” kursor se pretvori u strelicu kursor. Radna površina se obično sastoji od niza malih sličica i slikovite ili jednobojne pozadine. U donjem dijelu monitora možete vidjeti “Task Bar” u čijem lijevom uglu stoji dugme na kojem piše “Start”, a u desnom se nalazi vrijeme (vidi sliku ispod).

1 DOS je operativni sistem dok Windows 3.1 nije, tj. Windows 3.1 je korisnički interfejs koji “leži” na DOS operativnom sistemu kako bi korisnicima omogućio lakši rad sa računarom.

2

Pošto operativni sistem ima mnogo uloga, a ključni je softver u obavljanju svih dnevnih operacija, ovaj softer je veoma komplikovan. Ipak, programeri operativnog sistem uspjeli su napraviti pristupačan interfejs običnom korisniku, tako da su i računari postali svakodnevnica za mnoge ljude danas.

3

Hardver Pored računara i monitora, neophodno je imati još neke komponente kako bi mogli upravljati mogućnostima računara i tražiti da se određeni zadaci urade, tako da mnogi računari danas imaju jos minimalno dvije komponente: miš i tastatura.

Miš

Miš je hardverska komponenta koja nam koristi u navigaciji i odabiru opcija u normalnom korištenju operativnog sistema, kao i ostalog softvera. Na radnoj površini, kursor predstavlja trenutnu poziciju miša. Kursor mijenja svoj oblik zavisno od trenutne aktivnosti računara i pokazuje vrstu inputa, koju računar može prihvatiti na toj poziciji.

Miš najčešće ima dva dugmeta na sebi. Moderniji miševi imaju i više dugmića na sebi, kao i mali točkić koji se često koristi kod brzog listanja stranica. Lijevo dugme je određeno za odabir određene opcije, dok je desno dugme određeno za zahtjev izlistavanja mogućih opcija. Jedan klik lijevog dumeta (brzo pritisnuti i pustiti dugme) iznad određene sličice (ikonice) na radnoj površini, se koristi ako želimo odabrati taj predmet. S dva klika na lijevom dugmetu, mi želimo da otvorimo i vidimo šta ima u tom predmetu. Dok na desno dugme obično klikamo jednom i nakon što nam se opcije ponude, klikamo lijevim dugmetom miša kako bi operativni sistem izvršio tu operaciju.

Tastatura

Tastatura nam koristi za pisanje dokumenata, kao i navigaciju kroz sistem. Napredniji korisnici mogu brže navigirati softverom uz pomoć tastature nego mišem.

Na tastaturi postoji veliki broj tipki od kojih svaka ima svoju funkciju. Od ključnih tipki izdvajamo:

TIPKA FUNKCIJA Caps Lock Pisanje niza velikih slova

Shift Pisanje znakova nacrtanih iznad brojeva na tastaturi, ili pisanje velikih slova

Alt Izabir specijalnih opcija Ctrl Izabir specijalnih opcija

F1 - F12 Definisane funkcijske tipke Home Micanje kursora na početak End Micanje kursora na kraj

Enter Izvršenje komande

4

Programi (Softver) Do sada ste upoznali osnovne komponente operativnog sistema koje vam omogućuju da obavljate svoje zadatke. Sljedećih nekoliko dijelova ovog dokumenta posvećeno je vašem upoznavanju sa radom sa programima. Pod programima se podrazmijeva softver kao što je Microsoft Word, AutoCAD i drugi.

Radna Površina

Radna površina je početak svega što ćete uraditi na svom računaru. Na pozadini radne površine može biti slika ili ta ista površina može biti jednobojna. Preko pozadine vidjećete nekoliko malih sličica (ikonica). Tri sličice koje su obavezno tu su My Computer, My Network Places (Network Neighborhood), Recycle Bin. Ove sličice su ustvari “shortcuts” (kratice) nekim od osnovnih karakteristika ovog operativnog sistema. Kada instalirate novi program, često taj program upiše “shortcut” na radnu površinu kako bi korisnik imao brži pristup tom programu.

My Computer je sličica kojom imate pristup osnovnim karakteristikama vašeg računara, uključujući vaše datoteke, softver i hardver konfiguracije. Klikom lijevim dugmetom na My Computer pristupate datotekama i opcijama za podešavanje hardvera. Klikom desnim dugmetom na My Computer, pojavljuje se tzv. kontekst meni koji je mali skup opcija najčešće korišten u vezi te sličice. Ako u ovom slučaju izaberete opciju “Properties”, tada ulazite u dio operativnog sistema koji govori o njegovim tehničkim karakteristikama.

My Network Places (Network Neighborhood u Windows 95/98/NT) sličica vam daje informacije o mreži računara na kojoj ste vi priključeni. Isto tako, preko ove sličice možete instalirati nove konekcije, kao u slučaju da se želite priključiti na internet koristeći modem.

Recycle Bin je prostor gdje sve obrisane datoteke završavaju. Ovo je jako korisno jer u slučaju da ste slučajno izbrisali datoteku koja vam je bitna, možete je povratiti tako što otvorite (dva puta kliknete) na Recycle Bin, nađete tu datoteku, izaberete je tako što jednom kliknete na nju, i iz menija izaberete opciju “File->Restore”. S vremena na vrijeme potrebno je isprazniti Recycle Bin kako bi se oslobodio prostor na hard disku, ali kada izpraznite Recycle Bin, onda više ne

5

možete povratiti obrisane datoteke. Ako želite izprazniti Recycle Bin, izaberite opciju “File”, a zatim “Empty Recycle Bin” iz menia prozora Recycle Bin-a.

Na slici (ispod) možete vidjeti “Task Bar” u donjem uglu na kome se smještaju svi otvoreni programi desno od “Start” dugmića i sličica često korištenih programa (trenutno niti jedan program se nalazi u “task bar”-u. U desnom uglu, pored sata se nalaze ostali programi koji su trenutno učitani u operativni sistem.

Ako jednom kliknete na “Start” dugme, početni meni se otvara sa više opcija koje se dalje otvaraju tako što vi pomaknete kursor preko te opcije. Odabir bilo koje od opcija se vrši tako što pritisnete lijevim dugmetom miša na tu opciju.

Startanje/Pozivanje Programa

Postoji više načina da pozovete program:

1. Dovedete kursor na sličicu na radnoj površini koja predstavlja taj program i dva puta kliknete lijevim dugmetom miša (preduvjet: program je instaliran na računar i sličica se već nalazi na radnoj površini).

6

2. Nađete program kroz “Start” meni i jednom kliknete lijevim dugmetom miša (preduvjet: program je instaliran na računar).

3. Kroz Windows Explorer, nađete program i tako ga onda i otvorite (preduvjet: program je instaliran na računar).

7

Ako ste postupili na jedan od navedenih načina, kursor će se promijeniti iz strelice u pješčani sat i nakon što se program učita u memoriju računara, kursor će ponovo promijeniti izgled i dobiti oblik koji je standardan za taj program koji ste otvorili.

Korištenje Windows Programa

Svi Windows programi imaju nešto specifično o sebi, tj. napravljeni su sa određenim ciljem. Tako npr. Microsoft Word se koristi za pisanje pisama ili izvještaja gdje je formatiranje teksta jako bitno, a Microsoft Excel se koristi kod pravljenja tabela i manipulacije dijelova tabele jer ima specijalizovane funkcije za obradu tabelarnih podataka.

Mnogi dijelovi Windows programa imaju zajedničke osobine kako bi svima nama olakšali rad sa računarom. Tako postoje dijelovi jedne aplikacije koji su identični, dok su neke radnje za formatiranje iste.

Kada se neki Windows program otvori, on ima svoj prozor (“window”) u kojem se sva radnja odvija. Dijelovi tog jednog prozora su:

1. Prostor za ime programa (“Title Bar”) u kome je smješteno ime programa, odnosno radnje koju trenutno obavljate.

2. Meni i alatke (“Menu bars and Tool bars”) opcije koje koriste za izvršavanje svih radnji onim što radite u ovom programu.

3. Dugmići za minimiziranje (“Minimize”), maksimiziranje (“Maximize”) i zatvaranje (“Close”) prozora, tj. programa. Klikom na ove dugmiće, opisana radnja se izvršava.

4. Prostor u kome je sva radnja smještena. U slučaju da je ovaj prostor premalen, tada se sa desne strane nalazi vertikalna traka (“Vertical Scroll Bar”), odnosno sa donje strane se nalazi horizontalna traka (“Horizontal Scroll Bar”) koje se koriste za pregled čitavog teksta. Klikanjem na strelice koje se nalaze na rubovima ovih dviju traka, pomjerate pregled vašeg programa gore-dole odnosno lijevo-desno.

8

5. Kontekst meni koji se javlja tako što se pritisne desno dugme miša, a koji sadrži najkorisnije opcije na tom dijelu programa gdje se meni pojavio.

Bitno je napomenuti da su meni i alatke (2.) različite za sve aplikacije, ali često se kao dijelovi menia nalaze “File”, “Edit”, i “Help” meni. Klikom na bilo koji od ovih menia otvara se pod-meni koji dalje može imati svoje pod-menie.

9

Karakteristični Meni

Kao šte je navedeno u prethodnom paragrafu, “File”, “Edit”, i “Help” meni su karakteristični za većinu Windows programa. Opcije i funkcije u sklopu ovih menia su navedene u sljedeće tri tabele:

“FILE” MENI FUNKCIJA New Otvara novi dokumenat Open Otvara već postojeću datoteku Close Zatvara datoteku Save Snima trenutno otvorenu datoteku

Save As Snima trenutno otvorenu datoteku ali vam prethodno nudi da date novo ime toj istoj datoteci

Print Isprintava datoteku na kojoj trenutno radite Exit Zatvara program

“EDIT” MENI FUNKCIJA Undo Vraća datoteku u zadnje stanje prije nego što je bilo kakva

promjena napravljena Cut Izrezuje potamnjeni dio datoteke i stavlja ga u memoriju za dalje

korištenje Copy Kopira potamnjeni dio datoteke i stavlja ga u memoriju za dalje

korištenje Paste Ubacuje iz memorije dio datoteke koji je prethodno izrezan

(“Cut”) ili kopiran (“Copy”) Find Obično se nalazi kod programa gdje se radi sa tekstom i

omogućava traženje teksta kojeg korisnik upiše. Specijalni znak je “*” koji zamjenjuje bilo koje slovo ili niz slova

Find and Replace Nalazi tekst koji korisnik traži i mijenja ga za tekst koji je korisnik napisao

(“Help” meni obično sadrži opcije koje omogućavaju korsniku pomoć u radu sa programom. Pošto tekst tih opcija nije standardizovan, tako nije ni naveden u tabeli.)

Važno je napomenuti da kada otvorite meni, vidjećete još neke dodatne informacije. Tako npr. ako otvorite u nekom Windows programu “File” meni, možete vidjeti da pored “Print” opcije isto tako piše i “Ctrl+P” (ili neka druga kombinacija slova). “Ctrl+P” predstavlja kombinaciju tipki na tastaturi koja bi vam omogućila pozivanje te opcije iz menia a da to ne morate raditi mišem. Naravno, obje tipke moraju biti pritisnute u isto vrijeme da bi se komanda izvršila.

Gotovo uvijek ćete vidjeti u Windows programu da za “Copy” vrijedi “Ctrl+C”, za “Cut” vrijedi “Ctrl+X”, dok za “Paste” vrijedi “Ctrl+V”.

Otvaranje Datoteka

Otvaranje datoteka možete raditi preko Windows Explorer-a ili ako ste već otvorili vaš program u kojem želite raditi, tada to možete uraditi preko tog programa.

U suštini, radnja je identična:

1. Nakon što otvorite vaš program, ili ako ste već otvorili Windows Explorer, pritisnite lijevim dugmetom na “File” meni.

10

2. Kada se otvori “File” meni, pritisnite na “Open” opciju kada će vam se prikazati prozor sličan ovom na slici na sljedećoj stranici:

3. Locirajte datoteku koristeći “Look In:” opcije.

4. Kliknite jednom na tu datoteku, i u donjem dijelu novo-otvorenog prozora, “File name:” prostor će se popuniti sa imenom vaše datoteke.

5. Pritisnite dugme “Open” i izabrana datoteka će se otvoriti.

Snimanje Datoteka

Datoteke možete da snimite veoma slično kao što ste ih otvorili, s tim da se datoteke ne mogu snimati u Windows Explorer-u jer je ovaj program zadužen samo za manipulaciju datoteka, a ne i izmjenu sadržaja datoteka.

Postupak je sljedeći:

1. Nakon što otvorite vaš program pritisnite lijevim dugmetom na “File” meni.

2. Kada se otvori “File” meni, pritisnite na “Save As” opciju.

3. Locirajte mjesto gdje želite snimiti datoteku koristeći “Look In:” (ili “Save In”) opcije.

4. Upišite ime datoteke u donjem dijelu novo-otvorenog prozora, “File name:” prostor će se popuniti sa imenom vaše datoteke. Pokušajte upisati ime koje će vam pomoći da uvijek znate šta se nalazi u toj datoteci. Isto tako, izbjegavajte specijalne znakove kao što su: $, *, ‘, ?, itd., a posebno sljedeća slova iz našeg jezika: č, ć, đ, š, ž.

5. Pritisnite dugme “Save” i izabrana datoteka će se snimiti.

Ako ste već snimili jednom tu datoteku, onda nije potrebno izabrati opciju “Save As”. Tada ako birate opciju “Save”, datoteka će se automatski snimiti u direktoriju gdje je prethodno bila snimljena. Ako želite da datoteci promijenite ime onda uvijek možete izabrati opciju “Save As”.

11

Ova opcija će napraviti kopiju datoteke kojoj ste željeli promijeniti ime i sve buduće radnje koje budete radili, smjestiće se u ovu novo imenovanu datoteku.

Važno je napomenuti da je bitno snimati svoj rad što je češće moguće iz razloga da se uvijek može desiti da računar zablokira, što znači da vi tada ne bi mogli snimiti svoj rad, tj. mogli bi izgubiti više sati rada.

Zatvaranje Datoteka

Zatvaranje datoteka je vrlo jednostavno. U “File” meniu, izaberite opciju “Exit”, ili jednostavno kliknite u gornjem desnom uglu na dugmić “Close” opisan u “Korištenje Windows Programa” dijelu. U slučaju da ste napravili izmjene u vašoj datoteci, računar će vam ponuditi da snimite te izmjene kao u “Snimanje Datoteka” opisu.

Tîp Datoteka

Tip datoteke nam kaže koji program je zadužen za otvaranje te datoteke. Svaka datoteka mora imati identifikator koji omogućava operativnom sistemu da zna koji program treba pozvati kako bi se izabrana datoteka otvorila. Iz tog razloga, kada snimimo i odredimo ime datoteci, ono što mi ne vidimo je da operativni sistem doda na to ime još “.xxx”, tj. doda četri znaka: tačku i tri slova. Ova tri slova određuju koji program je potrebno pozvati da se datoteka pravilno otvori. Tako npr. sve Microsoft Word datoteke imaju “dodatak” na kraju “.doc”, ili Microsoft Excel datoteke imaju dodatak “.xls”, itd.

Rad S Više Programa

Windows operativni sistem vam omogućava da radite sa više programa ili datoteka u isto vrijeme. To možete uraditi tako što otvorite jedan program ili datoteku, pa opet otvorite drugi program ili datoteku. U “Task Bar”-u možete vidjeti sve otvorene programe i datoteke i prelaziti sa jednog na drugi tako što ćete kliknuti na ime programa ili datoteke u “Task Bar”-u.

Zavisno od vašeg računara, moguće je da operativni sistem prestane da funkcioniše ispravno, tako da i određeni program više ne funkcioniše ispravno. U tom slučaju, vi ne možete zatvoriti program na regularan način, tj. nećete moći prisnuti “File” opciju kako bi zatvorili program. Da bi zatvorili program, trebate uraditi sljedeće:

1. Pritisnite “Ctrl” + “Alt” + “Del” tipku.

2. Kada vam se pojavi prozor, izaberite program pored kojeg piše “Not Responding” tako što ćete jednom kliknuti na njega.

3. Kliknite na “End Task” opciju (dugme) i sačekajte malo da se program koji nije radio zatvori.

Ako ovo nije riješilo problem, neophodno je čitav operativni sistem ponovo startati, tj. morate potpuno ugasiti računar i onda ga upaliti nakon nekoliko trenutaka.

12

Windows Explorer Windows Explorer je program koji dolazi sa svakom instalacijom Microsoft Windows operativnog sistema. Windows Explorer je koristan kod manipulacije datoteka, tj. kopiranju, brisanju, štampanju, itd.

Karakteristike Windows Explorer-a

Windows Explorer se poziva na jedan od načina objašnjen u poglavlju o otvaranju programa. Ako postoji sličica na radnoj površini, onda možete na nju dva puta kliknuti lijevim dugmetom miša ili kliknuti jednom na “Start” dugme, pa onda “Programs”, i naći “Windows Explorer” u ovom meniu i kliknuti na njega.

Kada se Windows Explorer otvori, vidjećete da je to klasičan Windows program sa svim onim karakteristikama već objašnjenim u prethodnim stranicama ovog priručnika.

Kada pogledate u Windows Explorer, vidjećete da je radni dio Windows Explorer-a podijeljen vertikalnom crtom. U lijevom dijelu se nalazi spisak direktorija od kojih je samo jedna potamnjena, a u desnom je spisak svih direktorija i datoteka te potamnjenje direktorije. Pored nekih elemenata na spisku lijevo, možete vidjeti mali znak “+” koji označava da se u sklopu tog elementa nalazi barem još jedna direktorija. U drugom slučaju, niti jedna direktorija se ne nalazi u sklopu tog elementa. Isto tako, ako kliknete na znak “+”, tada se brzo širi taj element pokazujući sve ostale elemente (direktorije) koje su pod-direktorije tog elementa, a znak “+” se mijenja u “-”. U desnom dijelu se nije ništa promijenilo jer mi nismo zahtijevali izlistavanje neke druge direktorije nego smo samo pogledali koje su direktorije u sklopu one koje gledamo. Važno je napomenuti da klikom na znak “-” izlistavanje direktorije se zatvara bez promjena na desnoj strani.

Ako kliknete jednom na prvi elemenat (“Desktop”) te liste direktorija, tada će u desnom dijelu biti izlistane sve direktorije i datoteke radne površine (“Desktop”-a).

13

Ako kliknete jednom na drugi elemenat (“My Computer”), tada će u desnom dijelu biti izlistani: floppy disk, svi intalirani hard diskovi, ostale medija komponente kao što su CD ili DVD drajv i “Control Panel” (sličica koja otvara mogućnost podešavanja tehničkih karakterstika računara).

Dalje otvaranje programa i datoteka vrši se na isti način koji je već objašnjen u poglavlju o otvaranju programa i datoteka.

Kopiranje/Premiještanje Datoteka

Kopiranje datoteka je veoma važna operacija jer omogućava rad na jednoj datoteci ne samo na jednom računaru, ali isto tako omogućava vam da spasite datoteku u slučaju da se računar potpuno pokvari što se ne dešava tako rijetko.

Kopiranje datoteke se vrši na sljedeći način:

1. Otvorite Windows Explorer

2. Pronađite datoteku koju želite kopirati

3. Jednom kliknite na datoteku da ime datoteke potamni

4. Kursorom izaberite opciju “Edit”, pa zatim “Copy” iz menia

5. Kursorom kliknite na direktoriju u koju želite da kopirate ovu datoteku. Ako želite to uraditi na disketu (“Floppy Disk”), prvo ubacite disketu u računar, pa zatim jednom kliknite na “3½ Floppy (A:)” elemenat u sklopu “My Computer” elementa u lijevom dijelu Windows Explorer-a.

6. Na kraju, kursorom izaberite opciju “Edit”, pa zatim “Paste” iz menia

7. Sačekajte kratko da operativni sistem kopira datoteku i operacija kopiranja je završena.

Ako želite kopirati više datoteka iz jedne direktorije, tada koristite “Ctrl” tipku na tastaturi tako što držite “Ctrl” tipku dok izabirate datoteke koje želite kopirati.

Premiještanje datoteka radi na principu kopiranja, s razlikom da u 4. koraku izaberete opciju “Edit”, pa zatim “Cut” (izrezati) iz menia. Sve ostalo ostaje isto.

Brisanje Datoteka

Brisanje datoteka je odgovoran posao i ako obrišete “pogrešnu” datoteku, moguće je napraviti situaciju tako da računar više ne funkcioniše. Zato je pravilo da samo brišete one datoteke koje ste vi napravili a ne neke druge. Čak je moguće da i slučajno obrišete datoteku koju ste vi napravili, a to niste htjeli. Ako se to desilo, kao što je objašnjeno u odjeljku “Radna Površina”, možete povratiti tu ili te datoteke.

Brisanje datoteke je veoma jednostavno. Kada u Windows Explorer-u pronađete datoteku koju želite izbrisati, kliknite jednom na tu datoteku i a) pritisnite “Delete” tipku na tastaturi ili b) izaberite “File”, pa zatim “Delete” opciju iz menia.

Važno je napomenuti da ako ste odmah uočili da ste napravili grešku i obrisali pogrešnu datoteku, Windows Explorer omogućava da se ispravi greška tako što ćete izabrati opciju “Edit”, pa zatim “Undo” opciju iz menia.

14

Otvaranje Programa

Instalirani programi i datoteke se ponašaju vrlo slično, jer ustvari, što se računara tiče, za otvaranje instaliranog programa, operativni sistem mora pozvati svoj “interni program” koji će otvoriti instalirani program. Znači da ako korisnik želi da otvori neki instalirani program, samo je potrebno u Windows Explorer-u locirati taj program i dva puta kliknuti na ime programa. Napomena da najveći broj programa ima dodatak “.exe” na kraju svog imena.

Mora se strogo paziti da se ne otvaraju bilo koji programi jer virusi su isto tako programi, i često imaju isti dodatak “.exe” na svom imenu, pa ako pokušamo otvoriti virus program, može doći do neželjenih posljedica.

Pravljenje “Shortcuts”

“Shortcut” je veza prema programu koja omogućava da se željeni program otvori na najbrži mogući način, tj. da ne moramo uvijek ići kroz Windows Explorer ili “Start” meni da bi otvorili neki program. Obično kada instaliramo neki program, instalira se i “shortcut” tog programa. U slučajevima kada se to nije desilo, ili ako želimo napraviti “shortcut” nekoj našoj datoteci, to možemo uraditi na sljedeći način:

1. Otvoriti Windows Explorer i locirati program ili datoteku za koje želimo napraviti “shortcut”

2. Kliknuti jednom na željenu datoteku (program) tako da potamni i izabrati opciju “File”, a zatim “Create Shortcut” iz menia

3. Novi “shortcut” će se napraviti, i dok je još uvijek potamnjen, iz menia izabrati opciju “File”, a zatim “Rename” da promijenimo ime “shortcut”-a

4. Upisati novo ime i kliknuti jednom negdje van imena “shortcut”-a ili pritisnuti “Enter” tipku

5. Koristeći već objašnjeni način premještanja datoteke, premjestiti ovaj “shortcut” u željeni direktorij

6. Provjeriti da li ovaj “shortcut” radi tako što ćete je pokušati otvoriti

15

Ostale Važnije Operacije Cilj ovog priručnika nije da opiše sve moguće operacije u sklopu Windows operativnog sistema. Sljedećih nekoliko stranica posvećeno je opisu nekoliko operacija koje su važne, a interesantne korisnicima, a ostale opcije su ostavljene korisniku za lično istraživanje.

Gašenje Računara/Log off Korisnika

Za računar je važno da se ugasi normalnim putem, tj. onako kako je predviđeno da se operativni sistem isključi. Proces isključenja računara zatvara sve otvorene datoteke tako da se podaci/promijene nad podacima ne gube, te zaustavlja hard disk na normalan način i radi druge “administrativne” zadatke računarske prirode. S druge strane, “log off” procedura štiti korisnika da neko drugi ne bi koristio računar pod njegovim/njenim korisničkim imenom.

Korisnik može ugasiti računar ili napraviti “log off” tako što iz “Start” menia izabere opciju “Shutdown” i onda iz ponuđenih opcija izabere odgovarajuću.

Kada god je to moguće, računar bi se trebao ugasiti na ovaj način.

Traženje Datoteka

Windows operativni sistem omogućava traženje datoteka ili programa. Ovo može biti izuzetno korisno u slučaju da je korisnik zaboravio gdje je snimio datoteku. Pozivanje programa za traženje datoteka se vrši a) tako što se pritisne “Start” dugme, a zatim izabere “Find” (ili “Search”) opcija i onda se izabere “For Files and Folders” ili b) u Windows 98 u Windows Explorer-u se izabere “Tools” opcija, zatim “Find” opcija, i onda “For Files and Folders”, odnosno ako je vidljivo “Search” dugme ispod menia, pritisne se na to dugme.

U oba slučaja, otvori se novi prozor koji ima izgled sličan sljedećem:

16

U Windows 2000 operativnom sistemu, prozor izgleda kao na slici. Dok u Windows 98 operativnom sistemu, novi prozor ima tri “umetka” (“tabs”):

Ime i lokacija (“Name and Location”) umetak omogućava traženje datoteka (programa) na osnovu punog ili nepotpunog imena, ili riječi unutar datoteke (programa). Korisnik može izabrati direktorije u kojima se vrši pretraga.

Datum (“Date”) umetak omogućava traženje datoteka (programa) baziranim na datumu.

Napredniji (“Advanced”) umetak omogućava traženje datoteka (programa) baziranim na tipu ili veličini datoteke (programa).

Podsjetite se da kod traženja datoteka, znak * zamjenjuje bilo koji drugi znak ili niz znakova. Npr. ako želite tražiti sve datoteke koje počinju sa slovom a onda bi upisali u “Name and Location” umetak a* što bi nam izlistalo datoteke poput a.doc, abc.exe, itd. Ako želite tražiti sve datoteke koje završavaju sa a tada bi upisali u “Name and Location” umetak *a.* što bi nam izlistalo datoteke poput a.doc, bca.exe. Važno je napomenuti da ako ne bi upisali .* u prethodnom primjeru, tada bi jedino datoteke (programi) čije je zadnje slovo a bili izlistani, a datoteke koje smo mi željeli nebi bile izlistane.

Kada se datoteke (programi) izlistaju, moguće je, isto kao u Windows Explorer-u otvoriti tu datoteku (program) tako što bi na nju dva puta kliknuli lijevim dugmetom miša.

Mijenjanje Izgleda Interfejsa

Windows operativni sistem nam omogućava da promijenimo izgled interfejsa. To je prije svega sve ono što vidimo na ekranu kada se operativni sistem učita kao što je pozadina, boja prozora i “Task Bar”-a, rezolucija ekrana, itd.

Najbrži način podešavanja ovih opcija je ako na slobodnom prostoru radne površine kliknete desnim dugmetom miša i izaberete opciju “Properties”. Tada će se otvoriti prozor sa više umetaka:

17

Pozadina (“Background”) umetak koji omogućava podešavanje izgleda pozadine radne površine.

Zaštitnik Monitora (“Screen Saver”) umetak koji omogućava odabir programa koji se aktivira kada korisnik ne koristi računar kako bi zaštitio monitor od “neželjenih očiju”, kvara, ili čak trošenja struje, tako da se monitor može automatski ugasiti.

Izgled (“Appearance”) umetak koji omogućava podešavanje izgleda prozora.

Efekti (“Effects”) umetak koji omogućava podešavanje nekih specijalnih opcija kod prikaza sličica i fontova na monitoru.

Web (“Web”) umetak koji omogućava da se startna internet stranica prikaže na radnoj površini – korisno u slučaju da korisnik ima stalnu vezu sa internetom.

Podešavanje (“Settings”) umetak koji omogućava podešavanje rezolucije i ostalih tehničkih karakteristika video komponente. Važno je napomenuti da nepažljivim rukovanjem ovog umetka, može doći do težeg kvara monitora.

Kada korisnik napravi neku promjenu na nekom od umetaka, potrebno je pritisnuti dugme “Apply” kako bi se promjena zabilježila. Kada su sve promjene napravljene, korisnik može pritisnuti dugme “OK” kako bi zatvorio ovaj prozor.

18