MIEJSKI OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI · Podniesienie kompetencji nauczycieli uczących języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii, wiedzy ... •kompetencje w zakresie

MIEJSKI OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI w KONINIE

ul. Szymanowskiego 5, 62-510 Konin tel./fax. 63 211 27 56

[email protected] www.modn.konin.pl

mailto:[email protected]

http://www.modn.konin.pl/

Warunki i sposoby realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum

ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły II stopnia z języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii, wiedzy o społeczeństwie

i etyki z uwzględnieniem kształcenia kompetencji kluczowych

Małgorzata Ptak

doradca metodyczny

MODN w Koninie

Kuratorium Oświaty w Poznaniu

Cele szkolenia

Podniesienie kompetencji nauczycieli uczących języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii, wiedzy

o społeczeństwie i etyki w roku szkolnym 2018/2019 oraz w kolejnych latach w liceum ogólnokształcącym,

technikum i przyszłej branżowej szkole II stopnia w zakresie nowej podstawy programowej

kształcenia ogólnego.

Przygotowanie nauczycieli do wspierania szkoły we wprowadzaniu zmian.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ

z dnia 30 stycznia 2018 r.

w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia

Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2018 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 467)

Struktura podstawy programowej

…i wnioski wynikające z jej analizy

Załączniki nr 1, nr 2 i nr 3

1. Część wstępna (ogólna, ponadprzedmiotowa)

2. Część przedmiotowa

Część ogólna zawiera

• Cele kształcenia

• Umiejętności zdobywane przez ucznia

• Zadania szkoły

• Wykaz przedmiotów nauczanych w zakresie podstawowym i rozszerzonym

• Warunki do nabywania wiedzy i umiejętności

Część ogólna

Kształcenie ogólne w szkole ponadpodstawowej

stanowi fundament umożliwiający zdobycie zróżnicowanych kwalifikacji zawodowych,

ich doskonalenie i modyfikowanie, otwierając proces uczenia się przez całe życie.

Część ogólna

Kształcenie ogólne w branżowej szkole II stopnia stanowi kontynuację kształcenia

ogólnego w branżowej szkole I stopnia.

Celem kształcenia ogólnego jest:

1) traktowanie uporządkowanej, systematycznej wiedzy jako podstawy kształtowania umiejętności;

2) doskonalenie umiejętności myślowo-językowych, takich jak: czytanie ze zrozumieniem, pisanie twórcze, formułowanie pytań i problemów, posługiwanie się

kryteriami, uzasadnianie, wyjaśnianie, klasyfikowanie, wnioskowanie, definiowanie,

posługiwanie się przykładami itp.;


3) rozwijanie osobistych zainteresowań ucznia i integrowanie wiedzy przedmiotowej z różnych dyscyplin;

4) zdobywanie umiejętności formułowania samodzielnych i przemyślanych sądów,

uzasadniania własnych i cudzych sądów w procesie dialogu we wspólnocie dociekającej;


5) łączenie zdolności krytycznego i logicznego myślenia z umiejętnościami wyobrażeniowo-twórczymi;

6) rozwijanie wrażliwości społecznej, moralnej i estetycznej;


7) rozwijanie narzędzi myślowych umożliwiających uczniom obcowanie z kulturą i jej rozumienie;

8) rozwijanie u uczniów szacunku dla wiedzy, wyrabianie pasji poznawania świata i zachęcanie do praktycznego zastosowania zdobytych wiadomości.

Kompetencje kluczowe – europejskie ramy odniesienia

Kompetencje są definiowane jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw. a) wiedza składa się z faktów i liczb, koncepcji, idei i teorii, które są już ugruntowane i pomagają zrozumieć określoną dziedzinę lub zagadnienie; b) umiejętności definiuje się jako zdolność i możliwość realizacji procesów i korzystania z istniejącej wiedzy do osiągania wyników; c) postawy opisują usposobienie i sposoby myślenia służące działaniu lub reagowaniu na idee, osoby lub sytuacje.

Kompetencje kluczowe

• Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, uzyskania szans na zatrudnienie, włączenia społecznego i aktywnego obywatelstwa. Rozwija się je w perspektywie uczenia się przez całe życie […] za pomocą uczenia się formalnego, pozaformalnego i nieformalnego.

• Wszystkie kompetencje kluczowe uważa się za jednakowo ważne.

8 kompetencji kluczowych

• kompetencje w zakresie czytania i pisania; • kompetencje językowe; • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w

zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii; • kompetencje cyfrowe; • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia

się; • kompetencje obywatelskie; • kompetencje w zakresie przedsiębiorczości; • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji

kulturalnej.

Umiejętności, postawy najbardziej pożądane u pracowników

• Rozwiązywanie złożonych problemów.

• Krytyczne myślenie.

• Kreatywność.

• Zarządzanie ludźmi.

• Współpraca z innymi.

Umiejętności, postawy najbardziej pożądane u pracowników

• Inteligencja emocjonalna. • Umiejętność oceniania i podejmowania

decyzji. • Zorientowanie na usługi. • Umiejętność negocjowania. • Elastyczność poznawcza. Źródło: Zofia Teodorowska, Złota dziesiątka umiejętności przyszłości, „Forum Nauczycieli” nr 2/2018 RODN „WOM” w Katowicach; na podst. raportuThe Future of Jobs (Światowe Forum Ekonomii w Davos 2016 r.)

Najważniejsze umiejętności

1) myślenie – rozumiane jako złożony proces umysłowy, polegający na tworzeniu nowych reprezentacji za pomocą transformacji dostępnych informacji, obejmującej interakcję wielu operacji umysłowych: wnioskowanie, abstrahowanie, rozumowanie, wyobrażanie sobie, sądzenie, rozwiązywanie problemów, twórczość.


Rozwijanie następujących typów myślenia: analitycznego, syntetycznego, logicznego, komputacyjnego, przyczynowo-skutkowego, kreatywnego, abstrakcyjnego.

Synteza myślenia percepcyjnego i myślenia pojęciowego stanowi podstawę wszechstronnego rozwoju ucznia.


2) czytanie – umiejętność łącząca zarówno rozumienie sensów, jak i znaczeń symbolicznych wypowiedzi; kluczowa umiejętność lingwistyczna i psychologiczna prowadząca do rozwoju osobowego, aktywnego uczestnictwa we wspólnocie, przekazywania doświadczeń między pokoleniami;


3) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, zarówno w mowie, jak i w piśmie, to podstawowa umiejętność społeczna, której podstawą jest znajomość norm językowych oraz tworzenie podstaw porozumienia się w różnych sytuacjach komunikacyjnych;


4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem metod i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym

programowanie;

5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym dbałość o poszanowanie praw autorskich i bezpieczne poruszanie się w cyberprzestrzeni;


6) umiejętność samodzielnego docierania do informacji, dokonywania ich selekcji, syntezy oraz wartościowania, rzetelnego korzystania ze źródeł;

7) nabywanie nawyków systematycznego uczenia się, porządkowania zdobytej wiedzy i jej pogłębiania;

8) umiejętność współpracy w grupie i podejmowania działań indywidualnych.

Najważniejsze umiejętności a obowiązki nauczyciela

Wspomaganie uczniów oraz dbałość o rozwój umiejętności należą do obowiązków każdego

nauczyciela.

Zadania szkoły i nauczycieli

• Zadania wychowawcze.

• Zadania profilaktyczne.

• Zadania opiekuńcze (odpowiednio do istniejących potrzeb).


• Poświęcanie dużo uwagi edukacji medialnej.

• Dostosowanie nauczania języków obcych do poziomu przygotowania ucznia, które uzyskał na wcześniejszych etapach edukacyjnych.

• Edukacja zdrowotna.

• Kształtowanie postaw sprzyjających rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, w tym kształtowanie postawy obywatelskiej, poszanowanie tradycji i kultury własnej oraz innych.

Postawy sprzyjające rozwojowi indywidualnemu i społecznemu:

• uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi,

• ciekawość poznawcza,

• kreatywność, przedsiębiorczość,

• kultura osobista,

• gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.


• Wzmacnianie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i regionalnej, przywiązania do historii i tradycji narodowych.

• Przygotowanie i zachęcanie uczniów do podejmowania działań na rzecz środowiska szkolnego i lokalnego, w tym do angażowania się w wolontariat.

Wolontariat w szkole

• art. 1 pkt 12, art. 68 ust. 1 pkt 9, art. 85 ust. 6 i 7, art. 98 ust. 1 pkt 21 Ustawy Prawo oświatowe

• kształtowanie u uczniów postaw prospołecznych, w tym poprzez możliwość udziału w działaniach z zakresu wolontariatu, sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu społecznym

• zapewnienie przez dyrektora warunków do działania w szkole wolontariuszy

• możliwość podejmowania wolontariatu przez samorząd uczniowski (w porozumieniu z dyrektorem)


• Kształtowanie szacunku dla środowiska przyrodniczego, motywowanie do działań na rzecz ochrony środowiska oraz rozwijanie zainteresowania ekologią.

• Umożliwienie nabywania kompetencji w zakresie komunikacji i współpracy w grupie, w tym w środowiskach wirtualnych, udziału w projektach zespołowych lub indywidualnych oraz organizacji i zarządzania projektami.


• Kształtowanie umiejętności podejmowania ważnych decyzji, wynikających ze strategii uczenia się przez całe życie – wybór szkoły, kierunku studiów, specjalizacji zawodowej; podnoszenie lub poszerzanie kwalifikacji, zmiana zawodu.

Ukierunkowanie procesu wychowawczego na wartości

Wychowanie

Wartości

Podmiotowe traktowanie

ucznia

Właściwe wybory i decyzje


• Podejmowanie działań związanych z miejscami ważnymi dla pamięci narodowej, formami upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości, najważniejszymi świętami narodowymi i symbolami państwowymi. (LO i T)

Rola biblioteki szkolnej

Biblioteka: 1. wspomaga realizację celów, 2. powinna dysponować aktualnymi zbiorami, zarówno

w postaci księgozbioru, jak i w postaci zasobów multimedialnych.

Nauczyciele wszystkich przedmiotów: 1. powinni odwoływać się do zasobów biblioteki szkolnej, 2. współpracować z nauczycielami bibliotekarzami w celu

wszechstronnego przygotowania uczniów do samokształcenia i świadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji.

Warunki do nabywania wiedzy i umiejętności

• Każda sala lekcyjna powinna mieć dostęp do internetu.

• Uczniowie i nauczyciele powinni mieć zapewniony dostęp do pracowni stacjonarnej lub mobilnej, możliwość korzystania z własnego sprzętu.

• Wszystkie pracownie powinny być wyposażone w monitor interaktywny lub zestaw: komputer, projektor, tablica interaktywna lub ekran.

Działalność edukacyjna szkoły określona jest przez:

1. Szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego;

2. Program wychowawczo-profilaktyczny szkoły, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym i profilaktycznym.

Stanową one spójną całość i muszą uwzględniać

wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej.

Programy nauczania

• nie mają statusu „ministerialnych”, • pozostają w gestii i kompetencji szkoły, • mogą być – w określonych granicach – wyrazem

autonomii szkoły i twórczych działań nauczycieli. Programy tworzone w szkole nie powinny powstawać zupełnie niezależnie od pozostałych, realizowanych przez innych nauczycieli, w tym programu profilaktyczno-wychowawczego szkoły oraz winny być zgodne z misją i wizją szkoły.

Zindywidualizowane wspomaganie rozwoju ucznia

• Szkoła i nauczyciele zobowiązani są do podejmowania działań mających na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia stosownie do jego potrzeb i możliwości.

Zindywidualizowane wspomaganie rozwoju ucznia

• Uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi nauczanie dostosowuje się do ich możliwości psychofizycznych i tempa uczenia się. (BS II)

• Uczniom z niepełnosprawnościami szkoła zapewnia optymalne warunki; indywidualizacja nauczania powinna tu wynikać z rozpoznania potencjału uczniów (motywować i umożliwiać osiągnięcie sukcesu). (LO i T)

Zmiany w szkole

Wszelkie zmiany w szkole muszą się ściśle

wiązać z jej głównym celem – uczeniem się

i rozwojem uczniów.

41

Kluczowe założenia reformy ujęte w podstawie programowej

• położenie większego nacisku na kształcenie

kompetencji kluczowych;

• wzmocnienie efektywności nauczania języka

ojczystego przez wprowadzanie uczniów w tradycję

kulturowo-literacką, która ma służyć zakorzenieniu

w przeszłości, wykształceniu poczucia tożsamości

i ciągłości kultury;


• wzmocnienie efektywności kształcenia w zakresie

języków obcych nowożytnych poprzez stworzenie systemu dającego szansę uczniom na nieprzerwaną i systematyczną naukę języka obcego, naukę drugiego języka obcego, jak również możliwość kształcenia dwujęzycznego;

• powrót do realizowania w całym cyklu kształcenia przez wszystkich uczniów historii, z uwzględnieniem szerokiego kontekstu uwarunkowań wewnętrznych i międzynarodowych;


• rozwijania wśród uczniów przedsiębiorczości i kreatywności oraz kształtowania umiejętności sprawnego posługiwania się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi nie tylko w procesie kształcenia, lecz również w codziennym życiu, czemu będzie służyć szersze uwzględnienie w podstawie programowej wszystkich przedmiotów technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz wprowadzenie powszechnej nauki programowania;


• rozwijania wiedzy i umiejętności w zakresie nauk

matematyczno-przyrodniczych przez wyodrębnienie

nauczania biologii, chemii, fizyki i geografii już na

II etapie edukacyjnym – z kontynuacją na III etapie

edukacyjnym;

• powrót do spiralnego (przyrostowego) układu treści

nauczania/wymagań edukacyjnych umożliwiającego

powtarzanie, utrwalanie i poszerzanie materiału

na kolejnych, wyższych etapach nauczania;


• zastąpienie idei integracji przedmiotowej korelacją przedmiotową (w ramach przedmiotów humanistycznych oraz przedmiotów przyrodniczych i ścisłych).

Podstawy programowe poszczególnych przedmiotów

• Cele kształcenia – wymagania ogólne.

• Treści nauczania – wymagania szczegółowe.

• Warunki i sposób realizacji.

Cele kształcenia a treści nauczania

Cele kształcenia zawarte w części ogólnej podstawy programowej mają

ścisły związek z celami kształcenia danego przedmiotu, a te z kolei

przekładają się na konkretne treści nauczania.

Cele kształcenia, treści a warunki i sposób realizacji

Warunki i sposób realizacji zapisane w podstawie programowej dla poszczególnych przedmiotów są powiązane z zapisami w części

ogólnej.

Ich spełnienie ma wpływ na efektywność procesu uczenia się uczniów.

Cele kształcenia część ogólna

• Rozwijanie wrażliwości społecznej, moralnej i estetycznej.

Cele kształcenia język polski

• Budowanie systemu wartości na fundamencie prawdy, dobra i piękna oraz szacunku dla człowieka.

Treści nauczania

• Uczeń rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek ze […] zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje je refleksji; (np. Inny świat, Rok 1984)

Warunki i sposób realizacji

Integracja kształcenia językowego i literackiego jest warunkiem koniecznym […] rozwija skutecznie świadomość wartości, które opisuje język […].

Kształcenie językowe stanowi zatem istotny element budowania własnego systemu wartości, którego podstawą są prawda, dobro i piękno oraz szacunek dla drugiego człowieka.

Język obcy nowożytny (BS II)

Cele kształcenia: Uczeń uczestniczy w rozmowie i reaguje ustnie w typowych, również w miarę złożonych sytuacjach oraz reaguje w formie prostego tekstu pisanego w typowych sytuacjach, w tym związanych z komunikowaniem się w środowisku pracy […]

Treści nauczania: uczeń wyraża uczucia i emocje (np. radość, smutek, niezadowolenie, złość, zdziwienie, nadzieję, obawę, współczucie).

Wiedza o społeczeństwie (BS II)

Cele kształcenia: diagnozuje problemy społeczno-polityczne i ma umiejętność oceny wybranych rozwiązań tych problemów.

Treści nauczania: uczeń wykazuje różnice w przestrzeganiu praw człowieka w państwie demokratycznym i niedemokratycznym; przedstawia problem łamania praw człowieka w wybranym państwie niedemokratycznym.

Etyka (BS II)

Cele kształcenia: Rozwijanie wrażliwości moralnej.

Treści nauczania: uczeń objaśnia pojęcia: dobro i zło, wartość, godność, prawda, wolność, odpowiedzialność oraz rozważa rolę tych pojęć w etyce.

Historia (LO i T)

• Cele kształcenia: uczeń ugruntowuje potrzebę poznawania przeszłości dla rozumienia współczesnych mechanizmów społecznych i kulturowych.

• Treści nauczania: analizuje cywilizacyjne i kulturowe następstwa wojny; ocenia straty wojenne, wylicza społeczne i gospodarcze następstwa wojny.

Bibliografia

• Gribble D., Edukacja w wolności: w poszukiwaniu idealnego

systemu kształcenia, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2005. • Gromiec L., Monitorowanie realizacji podstawy

programowej na poszczególnych etapach edukacyjnych, Oficyna Prawa Oświatowego, 2016.

• Indywidualizacja w nauczaniu, Sajdak A. [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, T. 2, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2003.

• Janowski A., Nauczanie w praktyce – t. 1. i 2., ORE, 2010. • Pedagogika wobec problemów wychowania końca XX

wieku, red. Kozioł E. , Kobyłecka E., Wyd. PWSP im. T. Kotarbińskiego, 2000.

Documents

MIEJSKI OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI · Podniesienie kompetencji nauczycieli uczących języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii, wiedzy ... •kompetencje w zakresie