Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
SAMENVATTING
REEKS MILIEUVRAAGSTUKKEN NR. 1
MILIEUHEFFINGEN Invoering en
milieu-effectiviteit
Europees Milieuagentschap REEKS MILIEUVRAAGSTUKKEN NR. 1
/sak1'**
^
MILIEUHEFFINGEN Invoering en
milieu-effectiviteit
Cover design en lay-out: Folkmann Design & Promotion
Nog veel meer gegevens over de Europese Unie vindt υ op Internet via de Europaserver (http://europa.eu.int)
Bibliografische data bevinden zich aan het einde van deze publikatie
Luxemburg: Bureau voor officiële publikaties der Europese Gemeenschappen, 1997
ISBN 92-9167-014-6
©EEA, Kopenhagen, 1996
Overneming met bronvermelding toegestaan, behalve voor commerciële doeleinden
Printed in Belgium
Gedrukt op chloorvrij gebleekt papier
Europees Milieuagentschap Kongens Nytorv 6 DK-1050 Kopenhagen Κ Denemarken Tel: (+45) 33 36 71 00
Fax: (+45) 33 36 71 99 E-mail: [email protected] Homepage: http://www.eea.dk
VOORWOORD 3
VOORWOORD
De werkzaamheden van het EMA met betrekking tot de evaluatie en beoordeling van
milieubeleidsinstrumenten zijn vanaf begin 1996 versneld uitgevoerd, nadat de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en consumentenbescherming van het Europees Parlement het EMA vroeg om met spoed twee overzichtsrapporten over respectievelijk „groene belastingen" en „milieuconvenanten" op te stellen.
De taak van het EMA omvat het „verschaffen van tijdige en doelgerichte informatie". Dit rapport over milieuheffingen is gericht op beleidsmakers en het publiek en valt samen met de huidige werkzaamheden van de Commissie betreffende de „Mededeling inzake in de Lid-Staten toegepaste milieuheffingen". Het rapport over „convenanten" zal in 1997 worden gepubliceerd.
Beide zijn voorbeelden van rapporten van het Milieuagentschap waarin de actuele stand van zaken en de vooruitzichten beschreven worden, ten einde de beleidsdiscussies met de best beschikbare informatie te ondersteunen. Het is ook de bedoeling dat deze rapporten gemakkelijk toegankelijk zijn, zodat een bredere betrokkenheid van Europese burgers bij beleidsontwikkeling en -uitvoering gestimuleerd wordt, met als gevolg een verrijking van het door de parlementsleden verlangde overleg vooraf.
Er is reeds veel geschreven over groene belastingen, met name door de OESO, de Noordse Raad en de Europese Commissie, het EMA dient altijd waarde aan bestaand werk toe te voegen. Dit korte rapport houdt zich derhalve bezig met de milieu-effectiviteit van groene belastingen en met politieke obstakels en oplossingen voor de invoering ervan. Het wil ook de belang van andere dan energieheffingen benadrukken en toegankelijk zijn voor niel-deskundigen.
Een van de grootste voordelen van milieuheffingen is dat ze verkeerde prijssignalen op de markt corrigeren door de kosten van verontreiniging en
andere milieukosten in de prijzen op te nemen; zo krijgt men „juiste prijzen" en wordt het beginsel „de vervuiler betaalt" toegepast. Dit voordeel van groene belastingen werd door de Raad erkend in de conclusies van de Milieuraad van 12 december 1991 die een communautair gemeenschappelijk platform tot de UNCED 1992 richtte:
„Om tot de noodzakelijke herbestemming van economische middelen te komen teneinde duurzame ontwikkeling te bewerkstelligen, moeten alle sociale en milieukosten met economische activiteiten verrekend worden, zodat internalisering van externe milieukosten plaatsvindt. Dit betekent dat milieukosten en overige kosten die samenhangen met de duurzame exploitatie van natuurlijke hulpbronnen en die door het leverende land gedragen worden, in economische activiteiten tot uitdrukking moeten komen. Hiertoe kunnen onder andere economische en fiscale instrumenten gebruikt worden."
Sindsdien is men steeds meer gebruik gaan maken van milieuheffingen, maar er zijn talrijke mogelijkheden om deze op nog veel ruimere schaal toe te passen. Wij hopen dat dit rapport aanzet tot meer beleidsontwikkeling en -evaluatie op dit gebied. Als men de voor een duurzame ontwikkeling noodzakelijke structurele veranderingen wil bewerkstelligen, moeten er meeromvattende belastinghervormingen plaatsvinden om positieve elementen als werkgelegenheid te stimuleren en negatieve elementen als verontreiniging en achteruitgang van het milieu te ontmoedigen.
Om vorderingen te maken met de invoering van milieuheffingen, moeten er in EU-verband echter veranderingen plaatsvinden die leiden tot een grotere harmonisatie en verenigbaarheid van fiscale maatregelen, de interne markt en prioritaire sectoren als energie, vervoer en landbouw. Het moet ook eenvoudiger worden om voor fiscale maatregelen de steun van een politieke meerderheid te krijgen en misschien kan het huidige IGC-proces hiertoe de mogelijkheid bieden.
4 VOORWOORD
Het Milieuagentschap heeft dit rapport vervaardigd op basis van oorspronkelijke ontwerpen van Paul Ekins (Forum voor de Toekomst, Verenigd Koninkrijk), Mikael Skou Andersen (Universiteit Aarhus, Denemarken) en Hans Vos (DHV Milieu en Infrastructuur, Nederland). Het project werd gecoördineerd door Teresa Ribeiro (projectleider). Belangrijke toevoegingen en de redactie werden verzorgd door David Gee en Kai Schlegelmilch met ondersteuning van Keimpe Wieringa.
Het rapport werd geëvalueerd door een adviesgroep bestaande uit twee leden van het Wetenschappelijk Comité van het EMA, Frank Convory
Universiteit Dublin) en Knut Alfsen (Bureau voor de Statistiek,- Noorwegen), en Jos Delbeke (Europese Commissie - DG XI), Jean-Philippe Barde (OESO) en vertegenwoordigers van het Secretariaat van de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en consumentenbescherming van het Europees Parlement. Aanvullend technisch overleg werd gevoerd met de EIONET-groep van nationale knooppunten van het EMA en met Klaus Thostrup (DG XXI).
Ik wil graag het EMA-projectteam en de overige medewerkers bedanken voor hun inzet waardoor dit rapport in zo'n korte tijd opgesteld kon worden.
Domingo Jiménez-Beltrán Directeur
SAMENVATTING 5
SAMENVATTING
Belangrijkste conclusies
Hoewel in het Vijfde milieuactieprogramma van de EU van 1992 werd aanbevolen meer gebruik te maken van economische instrumenten als milieuheffingen, is er sindsdien wat dit betreft in EUverband weinig vooruitgang geboekt. In de afzonderlijke LidStaten is men de afgelopen tien iaar echter steeds meer gebruik saan maken van milieuhefñnsen. een proces dat de laatste 56 jaar versneld is. Dit is vooral merkbaar in Scandinavië, maar ook in België, Frankrijk, Duitsland, Nederland, Oostenrijk en het Verenigd Koninkrijk.
In dit rapport worden evaluatieonderzoeken betreffende 16 milieuheffingen besproken. Binnen de beperkingen van de onderzoeken, blijkt dat deze heffingen duidelijke ùositieve milieueffecten hebben gehad (ze hebben hun milieudoelstellingen bereikt) en het lijkt erop dat die doelstellingen tegen redelijke kosten verwezenlijkt zijn. Voorbeelden van bijzonder succesvolle heffingen zijn de heffingen op zwaveldioxide en stikstofdioxide in Zweden, op giftig afval in Duitsland, op waterverontreiniging in Nederland en de differentiële heffingen op gelode brandstof en „schonere" diesel in Zweden.
De meeste obstakels voor de invoering, met name van energieheffingen, zoals de mogelijke negatieve effecten op het concurrentievermogen, op de werkgelegenheid (vooral op specifieke sectoren of regio's) en op lageinkomensgroepen, kunnen weggenomen worden door:
■ zorgvuldige opzet van de heffing;
■ gebruik van milieuheffingen en de inkomsten daarvan als onderdeel van beleidspakketten en groene belastinghervormingen;
■ geleidelijke invoering;
■ uitgebreid overleg, en voorlichting.
Mogelijke negatieve effecten kunnen door bovenstaande maatregelen verzacht worden, zoals
recentelijk in Scandinavië is aangetoond. Het algehele concurrentievermogen van landen kan verbeterd worden door goed doordachte heffingen die kunnen aansporen tot innovatie en structurele verandering, hoewel dat laatste speculatief blijft.
De milieuzorg richt zich niet langer vooral op emissies van en problemen rond puntbronnen, zoals industriële emissies van pijpleidingen en schoorstenen, maar ook op meer verspreide en mobiele bronnen van verontreiniging zoals vast afval, of emissies van de landbouw en het vervoerswezen. Hierdoor kan er meer gebruik eemaakt worden van heffingen en van andere op de markt gebaseerde instrumenten, zowel in de afzonderlijke LidStaten als in EUverband.
Als milieuheffingen goed opgezet zijn en zodanig ingevoerd worden dat bovengenoemde voordelen uitgebuit worden, kunnen op vier vrioritaire gebieden van overheidsbeleid verbeteringen aansebracht worden:
het milieu;
innovatie en concurrentievermogen;
werkgelegenheid en
het belastingstelsel.
Dit zijn de belangrijkste conclusies van een rapport over milieuheffingen dat op verzoek van het Europees Parlement door het Europees Milieuagentschap (EMA) is opgesteld. Het rapport geeft een overzicht van de belangrijkste diskussiepunten op het gebied van milieuheffingen, waarbij de nadruk vooral ligt op de milieueffectiviteit van deze heffingen en op de politieke obstakels voor de invoering ervan. Het geeft alleen voorbeelden van milieuheffingen ter illustratie; complete evaluaties zijn verkrijgbaar bij de OESO (1995).
6 SAMENVATTING
Hoofdpunten
Waarom milieuheffingen? De belangrijkste redenen om gebrui milieuheffingen luiden als volgt:
te maken van
het zijn bijzonder doeltreffende instrumenten
voor de internalisering van externe kosten, d.w.z.
dat de kosten van milieugebruik en schade (en
het herstel daarvan) direct opgenomen worden
in de prijzen van de goederen, diensten of activi
teiten die deze kosten en schade veroorzaken;
ook dragen zij bij aan de uitvoering van het
beginsel „de vervuiler betaalt" en aan de inte
gratie van economisch en milieubeleid;
ze kunnen zowel consumenten als producenten
stimuleren om hun gedrag te veranderen en hulp
bronnen „milieuefficiënter" te gebruiken, inno
vatie en structurele veranderingen te bevorderen
en te zorgen voor een betere naleving van de
regelgeving;
ze kunnen leiden tot meer inkomsten die gebruikt
kunnen worden om de milieuuitgaven te ver
groten, en/of om belastingen op arbeid, kapitaal
en spaargeld te verlagen;
ze kunnen bijzonder doeltreffende beleidsinstru
menten vormen voor de aanpak van actuele
milieuprioriteiten betreffende zulke uiteenlopen
de bronnen van verontreiniging als verkeers
emissies (waaronder de lucht en zeevaart), afval
(bijvoorbeeld verpakking, batterijen) en chemi
caliën in de landbouw (bijvoorbeeld pesticiden
en kunstmest).
Soorten milieuheffingen Om de effectiviteit van milieuheffingen eenvoudiger
te kunnen meten, zijn deze onderverdeeld in drie
hoofdsoorten, al naar gelang de belangrijkste
beleidsdoelstellingen ervan:
bestemmingsheffingen bijvoorbeeld bedoeld om
de kosten van milieudienstverlening en van
maatregelen ter beperking van de verontreini
ging te dekken, zoals waterzuivering (kosten
dekkende heffingen); deze kunnen ook gebruikt
worden voor verwante milieuuitgaven (geoor
merkte heffingen);
2 regulerende heffingen bedoeld om het gedrag
van producenten en/of consumenten te veran
deren; en
3 inkomstengenererende milieuheffingen voorna
melijk bedoeld om de overheidsinkomsten te
vergroten.
In de praktijk komen combinaties van deze drie func
ties vaak voor. De milieuheffingen hebben zich in het
algemeen ontwikkeld van bestemmingsheffingen in
de jaren zestig en zeventig tot een combinatie van sti
mulerende en inkomstengenererende milieuheffin
gen in dejaren tachtig en negentig; meer recentelijk
worden deze heffingen geïntegreerd in „vergroening
van het belastingstelsel" waarbij sommige belastin
gen op positieve elementen als arbeid vervangen
worden door belastingen op negatieve elementen als
verontreiniging.
Wie maakt gebruik van
milieuheffingen? De huidige tendensen met betrekking tot milieu
heffingen (hier onderverdeeld in energieheffingen
en overige milieuheffingen) kunnen als volgt worden
samengevat:
■ milieuheffingen, (anders dan energieheffingen
volgens de DG XXIclassificatie van de Europese
Commissie), vormden in 1993 slechts 1,5% van
alle EUbelastingen; in slechts enkele landen ligt
het percentage milieuheffingen hoger (Neder
land 5,1%, Denemarken 4%) ; heffingen die geclas
sificeerd zijn als energieheffingen vormden echter
een hoger percentage van de belastingen (in de
EU gemiddeld 5,2%), ongeveer 10% in Portugal
en Griekenland en 6 à 7% in Italië en het VK);
■ sinds 1980 laten algemene belastingtendens
en een groei van belastingen op arbeid en een
afname van de belastingen op kapitaal zien,
terwijl het aandeel van energie en milieuheffingen
relatief stabiel bleef, met een lichte toename van
de energieheffingen;
■ hoewel er slechts weinig vorderingen zijn
gemaakt met de invoering van milieuheffingen in
EUverband, is er in de afzonderlijke LidStaten
aanzienlijke vooruitgang geboekt, met name in
Noordeuropese landen;
SAMENVATTING 7
■ verscheidene landen integreren op dit moment
milieuheffingen in een „vergroening van het belas
tingstelsel", waarbij de inkomsten uit de nieuwe
belastingen gebruikt worden om andere belas
tingen, zoals de belasting op arbeid, te verlagen.
Hebben milieuheffingen effect? In tabel 1 wordt een overzicht gegeven van de resul
taten van de beoordeling en van de kwalitatieve waar
dering van het kleine aantal beschikbare evaluatie
onderzoeken betreffende milieuheffingen. De
voornaamste conclusies zijn:
■ de beoordeelde heffingen hadden een positieve
uitwerking op het milieu en bleken in de meeste
gevallen kosteneffectief te zijn, binnen de beper
kingen van het onderzoek;
■ voorbeelden van bijzonder doeltreffende heffin
gen zijn de heffingen op luchtverontreiniging in
Zweden, op waterverontreiniging in Nederland
en de NO heffing en differentiële heffingenstel
sels voor voertuigbrandstoffen in Zweden;
■ regulerende heffingen hebben in het algemeen
aanzienlijke positieve milieueffecten mits de
heffing voldoende hoog is om maatregelen ter
beperking van de verontreiniging te bevorderen;
■ er wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan
de milieueffectiviteit van de bestemmingsheffin
gen door inkomsten daaruit voor verwante
milieuuitgaven te gebruiken;
■ de effecten van milieuheffingen kunnen al bin
nen relatief korte tijd (24 jaar) zichtbaar worden
en deze heffingen steken derhalve gunstig af bij
andere milieubeleidsmiddelen, hoewel het soms
1015 jaar kan duren voordat energieheffingen
(en sommige regelgeving) een aanzienlijk sti
mulerend effect sorteren;
■ het is niet eenvoudig een heffing en de milieu
effecten ervan te beoordelen; heffingen maken
vaak deel uit van een beleidspakket dat moeilijk in
onderdelen uitgesplitst kan worden: het is dan ook
niet altijd mogelijk de doeltreffendheid van de
heffing op zich duidelijk vast te stellen.
Verder kunnen heffingen vele milieueffecten en bij
komstige voordelen met zich meebrengen waardoor
het beleid op vier prioritaire gebieden verbeterd kan
worden, namelijk het milieu, innovatie en concur
rentievermogen, werkgelegenheid en het belasting
stelsel.
Politieke obstakels Er bestaan een aantal belangrijke politieke obstakels
voor de invoering van milieuheffingen, met name
energieheffingen:
■ de verwachte effecten op het concurrentievermo
gen, en vaak op de werkgelegenheid, vooral in
bepaalde sectoren/regio's;
■ de verwachte effecten op lageinkomensgroepen
(d.w.z. de armen betalen naar verhouding meer
dan de rijken) ;
■ verwachte tegenstrijdigheden tussen nationale
heffingen en regelgeving van de EU of betreffende
de wereldhandel;
■ het unanimiteitsbeginsel van de EU wanneer over
fiscale maatregelen gestemd wordt:
■ de heffingen zijn alleen effectief als ze hoog zijn;
■ het verwachte conflict tussen gedragsverande
ring (d.w.z. minder belastingen) en behoud van
inkomsten;
■ bestaande subsidies en regelgeving, enz. met een
negatieve uitwerking op het milieu; en
■ andere beleidsvormen en culturen die de invoe
ring van milieuheffingen bemoeilijken of onmo
gelijk maken.
Uit het rapport blijkt dat de meeste obstakels voor de
invoering van heffingen kunnen worden weggenomen
door:
■ de afschaffing van milieuperverse subsidies en
regelgeving;
■ een zorgvuldige opzet van de heffingen en van
verzachtende maatregelen;
■ het gebruik van milieuheffingen en de inkom
sten daarvan als onderdeel van beleidspakketten
en groene belastinghervormingen;
■ geleidelijke invoering;
■ uitgebreid overleg; en
■ voorlichting.
Tabel 1: Samenvatting van een beoordeling (1) van geselecteerde milieuheffingen Instrument Milieueffect Regulerend Opmerkingen over de algehele effec
effect vererende milieuheffingen
Zwavelheffing (S)
C02-he£fing (S) ?/+
C02-heffing (N) ++
Heffing op binnen- + landse vluchten (S)
Afvalstoffen- ++ heffing (DK)
lerende heffingen Differentiële heffing +++ op ongelode benzine (S)
Differentiële heffing +++ op „schonere" diesel (S)
Heffing op giftig afval (D) NO-heffing (S)
Heffing op kunstmest (S) Heffing op waterverontreiniging (F)
Heffing op waterverontreiniging (D)
+0
Bestemmingsheffingen (gebruikersheffinge Heffing op waterverontreiniging (NL) +++ +
Heffing op huishou- + delijk afval (NL)
?/+
Bestemmingsheffingen (produktheffingen) Heffingen op ++ 0 batterijen (S)
Heffing op vliegtuig- + lawaai (NL)
Verklaring tekens:
0
+/++/+++ 0 ?
Het gemiddelde zwavelgehalte daalde in 2 jaar sterk (40%) niet als gevolg dat de uitstoot van zwavel aanzienlijk verminderd werd. Hoewel het hier ging om een inkomsten-genererende milieuheffing, had deze een sterk regulerend effect, waarschijnlijk dankzij het hoge heffingspercentage. Wat betreft de stadsverwarming vond in 2 jaar een verschuiving plaats van fossiele brandstoffen naar biobrandstoffen; een groter concurrentievermogen van warmtekrachtproduktie. Deelanalyses laten een aantal effecten zien, zoals een vermindering van de totale CO,-uitstoot met 3-4% in 2-3 jaar, en deze tendens wordt steeds sterker. Eén luchtvaartmaatschappij heeft de verbrandingskamers versneld vervangen; in de afgelopen 1-3 jaar is er enig effect geconstateerd op de uitstoot in het algemeen. Beoordeling is nog aan de gang: een enorme toename van hergebruikt sloopafval met 12-82% in 6-8 jaar; afname van de afvalproduktie; door de heffing worden de kosten van afvallozing bijna verdubbeld.
De differentiële heffing leverde een aanzienlijke bijdrage aan de geleidelijke uitbanning van lood in 5-7 jaar; deze heffing dekte blijkbaar de aanvullende kosten van de produktie van ongelode benzine: er ging een sterk stimulerend effect van uit. De differentiële heffing leidde in 3-4 jaar tot een enorme toename van het marktaandeel van „schonere" brandstof die voldeed aan strengere milieu-eisen. Verlagingen van de heffingen op dergelijke brandstoffen hebben een sterk stimulerend effect omdat de produktiekoslen daardoor teruggebracht worden tot een niveau dat lager is dan dat van standaardbrandstoffen Beperking van de afvalproduktie met ten minste 15% in 2-3 jaar, met als gevolg dat de geplande verbrandingscapaciteit werd teruggebracht. De opzet en de hoogte van de heffing zorgden voor een stimulerend effect op maatregelen voor toezicht op en beperking van de verontreiniging in aan de heffing onderhevige installaties en hielpen de NOx-uitstoot in 2 jaar met 35% te verminderen; het vergunningenbeleid werd met succes versterkt. Binnen het kader van hel landbouwhervormingsbeleid was dit een van de factoren die bijdroegen aan een verminderd gebruik van kunstmest in 5-10 jaar. Het is mogelijk dat belastingvermindering en sectorovereenkomsten enige positieve milieu-effecten hebben gehad in 10-12 jaar; de heffingsinkomsten zijn bescheiden. Positief effect op de aanvraag en afgifte van vergunningen voor minder verontreinigende activiteiten. Vroegtijdige aankondiging droeg ertoe bij dat de bouw van afvalwaterzuiveringsinstallaties werd versneld.
Dankzij de heffing kwamen er gelden vrij voor een snelle toename van de zuiveringscapaciteit; hoewel de heffingshoogte gering was, konden de inkomsten daarvan gebruikt worden om de zuiveringscapaciteit uit te breiden; mede hierdoor kon de waterkwaliteit in 10-15 jaar aanzienlijk verbeterd worden. Een eerlijker verdeling van de kosten voor de verwerking van huishoudelijk afval; de hoeveelheid afval is verminderd (10-20% minder afval per hoofd van de bevolking), hetgeen aan variabele heffingspercenlages te danken kan zijn.
Dankzij de heffing is het recyclen van Pb-batterïjen haalbaar geworden; het inzamelingspercentage bedroeg in 1993 959¿ (60% in 1989); voor andere batterijen is het effect nog steeds onduidelijk. Bevredigend wat betreft inkomsten; maakte geluidsisolatiemaatregelen rond de luchthaven kostendekkend.
» klein/matig/groot effect = geen of verwaarloosbaar effect = onbekend effect
1) De beoordeling van het regulerend effect vindl plaats op grond van bewijzen dat de betalers van de heffingen al dan niet aangemoedigd worden de verontreiniging te beperken; deze aanmoediging vindt vooral plaats wanneer er aanzienlijke verschillen bestaan lussen de hoogte van de heffing en de kosten van maatregelen 1er beperking van de verontreiniging. De milieu-effectiviteit is gebaseerd op bewijzen dat een positieve uitwerking op het milieu al dan niet aan de heffing te danken is. Len vraagteken betekent gebrek aan bewijs.
SAMENVATTING 9
De kwesties van de verenigbaarheid met EUregel
geving en het unanimiteitsbeginsel van de EU moe
ten aangepakt worden.
Het algehele concurrentievermogen van landen kan
verbeterd worden door goed doordachte heffingen
die kunnen aansporen tot innovatie en structurele
verandering.
Aanbevelingen 1 Meer gebruik maken van milieuheffingen
Sinds de Top van Rio de Janeiro in 1992 wordt in
brede kring erkend dat produktie en consumptie
patronen gewijzigd moeten worden. Toch werd in
het eind 1995 door het EMA gepubliceerde rapport
betreffende de evaluatie van het Vijfde milieuactie
programma (5l' MAP) „Milieu in de Europese Unie
1995" geconcludeerd dat drie jaar na de publikatie
van het 5C MAP „... de meeste produktie en con
sumptietendensen ongewijzigd zijn gebleven...".
Naast andere beleidsinstrumenten kunnen ook
milieuheffingen helpen dergelijke structurele veran
deringen te bewerkstelligen door prijssignalen en
marktverstoringen te corrigeren. Er moet derhalve
op grotere schaal gebruik van gemaakt worden.
Het gebruik van milieuheffingen kan met name op
de volgende drie manieren vergroot worden:
■ uitbreiding ervan naar meer Europese landen;
■ versterking van de harmonisatie en verenigbaar
heid ervan in EUverband;
■ ontwikkeling van nieuwe belastinggrondslagen.
die steeds meer gebaseerd zijn op grondstoffen
en emissies en die uitgebreid worden tot nieuwe
of ruimere belastinggrondslagen als waterge
bruik, delfstoffen, gevaarlijke chemicaliën, ver
voer (lucht en zeevaart), grondgebruik en toe
risme. Materiële hulpbronnen als energie en
delfstoffen die in het economische verkeer
gebruikt worden en de opbrengsten uit grond
gebruik kunnen belangrijke belastinginkomsten
opleveren voor groene belastinghervormingen.
2 Zorgvuldige opzet en invoering
De gunstige effecten van milieuheffingen en de
mogelijkheden er steeds meer gebruik van te
maken, zijn aanzienlijk, maar een zorgvuldige opzet
en invoering ervan zijn nodig om deze positieve pun
ten in de praktijk te realiseren. Zonder de pretentie
te hebben volledig te zijn, wordt in onderstaande
tabel een overzicht gegeven van punten die van
belang zijn voor een geslaagde uitvoering van milieu
heffingen.
3 Meer en betere beoordel ing
De theoretische beoordeling van het stelsel van
milieuheffingen is goed ontwikkeld, maar adequate
beoordelingen van praktische ervaringen met der
gelijke heffingen zijn in vergelijking nog steeds zeld
zaam. Dientengevolge kunnen de besluitvormings
processen gehinderd worden doordat er te weinig
informatie over de resultaten van verschillende
beleidsopties beschikbaar is. Verbetering van deze
situatie vergt grotere beoordelingsinspanningen,
een grotere beschikbaarheid van betrouwbare gege
vens en beoordelingsmechanismen die in het
beleidspakket zijn opgenomen. De noodzaak om de
beoordeling te integreren in de opzet van heffingen,
is erkend door de OESO, die haar goedkeuring heeft
verleend aan methodologische richtsnoeren voor de
beoordeling van economische instrumenten (OESO
1996, worden binnenkort gepubliceerd).
4 Meer onderzoek, m e t n a m e betreffende
be le idspakket ten en externe kos ten
Milieuheffingen werken vaak het best wanneer zij
deel uitmaken van een beleidspakket dat ge
richt is op de aanpak van één (of meer) milieu
proble (e) m (en); de wisselwerking tussen verschil
lende beleidsmiddelen is dan echter complex.
Verdere analyse van en inzicht in deze kwesties kun
nen een uitermate belangrijke bijdrage leveren aan
toekomstige beleidsvorming. Het zou bijzonder de
moeite waard zijn een kader te ontwikkelen waaruit
de mogelijke toepasbaarheid van verschillende
beleidsinstrumenten aan de hand van een typologie
van milieuproblemen kan worden opgemaakt.
Om ten slotte de opzet van milieuheffingen te ver
beteren, is onderzoek nodig op gebieden als econo
mische modellering en de beoordeling van externe
kosten, met name wat de spreiding ervan betreft.
Er is duidelijk meer onderzoek nodig, maar er is
reeds voldoende bekend om een verdere beleids
ontwikkeling inzake milieuheffingen te rechtvaardi
gen.
10 SAMENVATTING
Checklist voor de geslaagde invoering van milieuheffingen:
■ Vooronderzoek naar de mogelijke effecten van het heffingen/beleidspakket, met name de berekening van de kosten ter beperking van de verontreiniging in iedere sector, de gevolgen voor de inkomensverdeling; en de kosten en vaten van de verbetering van de milieuefficiëntie;
■ Vroegtijdige en grotere betrokkenheid van heffing/belastinginstanties;
■ Uitgebreid overleg met belanghebbenden en het publiek;
■ Vroegtijdige aankondiging van milieuheffingen;
■ Invoering van de heffingen als onder deel van een beleidspakket van aanvullende maatregelen;
■ Geleidelijke invoering van de heffing;
■ Terugsluizing van inkomsten voor:
belastingbetalers, bijvoorbeeld voor milieumaatregelen, via kortingen of investeringsprikkels, verstrekking van informatie en opleiding;
verwante sectoren (bijvoorbeeld de inkomsten uit een afvalstoffenheffing gaan gedeeltelijk naar de sector afvalstoffen);
verlaging van andere belastingen, zoals de belastingen op arbeid;
■ Versterking van het regulerend effect door: het reële prijssignaal over lange perioden geleidelijk te vergroten; vrijstellingen geleidelijk te verminderen;
HET COMPLETE RAPPORT IS ALS VOLGT OPGEBOUWD 11
HET COMPLETE RAPPORT IS ALS VOLGT OPGEBOUWD:
VOORWOORD
SAMENVATTING
INLEIDING
WAAROM MILIEUHEFFINGEN?
SOORTEN MILIEUHEFFINGEN
WIE MAAKT GEBRUIK VAN MILIEUHEFFINGEN?
HEBBEN MILIEUHEFFINGEN EFFECT?
INVOERING: OBSTAKELS EN OPLOSSINGEN
AANBEVELINGEN VOOR TOEKOMSTIGE ACTIE EN ONDERZOEK
BIJLAGE I - ALGEMENE TENDENSEN IN HET BELASTINGSTELSEL 1970-1990
BIJLAGE II - OVERZICHT VAN DE BIJZONDERHEDEN VAN GEËVALUEERDE HEFFINGEN
BIJLAGE III - ENKELE MILIEUHEFFINGEN DIE GEEN ENERGIEHEFFINGEN ZUN
Europees Milieuagentschap
MILIEUHEFFINGEN Invoering en milieu-effectiviteit — Samenvatting
Luxemburg: Bureau voor officiële publikaties der Europese Gemeenschappen
1997 — 11 p. —17,6x25 cm
ISBN 92-9167-014-6
Venta · Salg · Verkauf · Πωλήσεις · Sales · Vente · Vendita · Verkoop · Venda · Myynti · Försäljning
BELGIOUE.-BELGIE
Moniteur beige/Belgisch Staatsblad Rue de Louvam 40-42' Leuvenseweg 40-42 B-1000 Bruxelles/Brussel
Tél. (32-2)552 22 1 1 Fax (32-2)511 01 Θ4
Jean De Lannoy
Avenue du Roi 202/ Konmgslaan 202 B-1060 Bruxelles/B russe I Tél. (32-2) 538 51 69 Fax (32-2)538 08 41 E-mail: jean de.lannoy@infoboard be
Librairie européenne.'Europese Boekhandel
Hue de la Loi 244/ Wetstraat 244 B-1040 BruxetleS'Brussel Tél. (32-2)295 26 39 Fax (32-2) 735 08 60
J. H. Schultz Information A/S
Herstedvang 10-12 OK-2620 Albertslund Tlf (45)43 63 23 00 Fax (45)43 63 19 69 E-mail: [email protected] URL: www.schullz.dk
DEUTSCHLAND
Bundesanzeiger Verlag
Breite Straße 78-80 Postfach 10 05 34 D-50667 Köln Tel. (49-221)20 29-0 Fax (49-221)20 29 278
GREECE ΕΛΛΑΔΑ
G.C. Eleflheroudakis SA
International Bookstore Panepistimiou 17 GFM05 64 Athens Tel. (30-1)331 41 8 0 1 2 3 Fax (30-1)323 98 21 E-mail: [email protected]
Mundi Prensa Libros, SA
Castellò. 37 E-28001 Madrid Tel. (34-1)431 33 99/431 32 22 Fax (34-1)575 39 98 E-mail: [email protected] URL: www.tsai.es'mprensa
Boletín Oficial del Estado
Trafalgar. 27-29 E-28071 Madrid Tel. (34-1) 538 22 95 (Libros)/
384 17 15 (Suscripciones) Fax (34-1)538 23 49 (Libros).
384 17 14 (Suscripciones) URL: www.boe.es
Mundi Prensa Barcelona Conseil de Cent, 391 E-08009 Barcelona Te!. (34-3)488 34 92 Fax (34-3] 487 76 59
Journal officiel
Service des publications des CE 26. rue Desaix F-75727 Paris Cedex 15 Tél. (33 1)40 5077 01/31 Fax (33-1)40 58 77 00
Government Supplies Agency
Publications Section 4-5 Harcourt Road Dublin 2 Tel. (353-1) 661 31 1! Fax (353-1)475 27 60
ITALIA
Licosa SpA
Via Duca di Calabria, 1/1 Casella postale 552 1-50125 Firenze Tel. (39-55)64 54 15 Fax (39-55) 64 12 57 E-mail: [email protected] URL: icl382alea.ilVirlual.Ubrary.bibliot.Vetrina
;
liCOSâ/ltl .htm
GRAND-DUCHE DE LUXEMBOURG
Messageries du livre Sari
5. rue Raiffeisen L-2411 Luxembourg Té!. (352)40 10 20 Fax (352)490 661 E-mail: [email protected]
Abonnements:
Messageries Paul Kraus 11. rue Christophe Plantin L-2339 Luxembourg Tél. (352)499 88 88 Fax (352)499 888 444 E-mail: [email protected] URL: www mpk.lu
NEDERLAND
SDU Servicecentrum Uitgevers
Christoffel Planlijnstraat 2 Postbus 20014 2500 EA 's-Gravenhage Tel. (31-70)378 98 80 Fax (31-70)378 97 83 E-mail: [email protected] URL: www.sdu.nl.
OSTERREICH
Manz'sche Verlags- und Unlversttâts-buchhandlung Gmbh
Siebenbrunnengasse 21 Postlach 1 A-1050 Wien Tel. (43-1) 53 161 334/340 Fax (43-1) 53 161 339 E-mail: [email protected] URL: www.auslria EU.net:81/manz
PORTUGAL
Imprensa Nacional-Casa da Moeda, EP
Rua Marques de Sá da Bandeira, 16 A P-1050 Lisboa Codex Tel. (351-1)353 03 99 Fax (351-1)353 02 94/384 01 32
Distribuidora de Livros Bertrand Ld.'
Rua das Terras dos Vales, 4 A Apartado 60037 P-2701 Amadora Codex Tel. (351-1)495 90 50495 87 87 Fax (351-1)496 02 55
SUOMI/FINLAND
Akateeminen Kirjakauppa /
Akademiska Bokhandeln Pohjoisesplanadi 39 Norra esplanaden 39 PL/PB 128 FiN-00101 Helsinki/Helsingfors Tel. (358-9) 121 41 Fax (358-9) 121 44 35 E-mail: [email protected] URL: booknet.cultne1.fi'akaindex.htm
BTJ AB
Traktorvagen 11 PO Box 200 S-22100Lund Tel. (46-46) 18 00 00 Fax (46-46) 18 01 25 E-mail: [email protected] se URL: www.btj.se.mediaeu
UNITED KINGDOM
The Stationery Office Ltd (Agency Section)
51, Nine Elms Lane London SW8 5DR Tel.(44-171)873 9090 Fax (44-171)873 8463 URL: www.lhe-stationery-office.co.uk
Bokabud Larusar Blonda! Skólavörduslig. 2 IS-101 Reykiavik Tel. (354) 55 15 650 Fax (354) 55 25 560
NIC Info AS
Ostenjoveien 18 Boks 6512 Elterslad N-0606Oslo Tel. (47-22)97 45 00 Fax (47-22)97 45 45
SCHWEIZ'SUISSE/SVIZZERA
OSEC
Stampfenbachstraße 85 CH-8035 Zürich Tel. (41-1)365 5315 Fax (41-1)365 54 11 E-mail: urs.leimbacher@>ecs.osec.inet.ch URL: www.osec.ch
ISRAEL
CESKAREPUBLIKA
NIS CR-prodejna Konviktska 5 CZ-11357 Praha 1 Tel. (42-2) 24 22 94 33 Fax (42-2)24 22 94 33 E-mail: [email protected] URL: www.nis.cz
CYPRUS
Cyprus Chamber Ol Commerce & Industry
38. Grivas Digenis Ave Mail orders: PO Box 1455 CY-1509 Nicosia Tel. (357-2)44 95 00/46 23 12 Fax (357-2) 361 044 E-mail: cy 1691 ei c_cyprus@ vans.infon et.com
MAGVARORSZAG
Euro Info Service
Europa Haz Margilsziget PO Box 475 H-1396 Budapest 62 Tel. (36-1) 11 16061/11 16 216 Fax (36-1)302 50 35 E-mail: [email protected] URL: www.euroinfo.hulndex.htm
MALTA
Miller Distributors Ltd Malta International Airporl PO Box 25 LOA 05 Malta Tel. (356)66 44 88 Fax (356)67 67 99
POLSKA
Ars Poiona
Krakowskie Przedmiescie 7 Skr. pocztowa 1001 PL-00-950 Warszawa Tel. (48-2)26 12 01 Fax (48-2) 26 62 40
TÜRKIYE
Dünya Infotel A.S.
Istiklâl Cad. No: 469 TR-80050 TuneMstanbul Tel. (90-212)251 91 96
(90-312)427 02 10 Fax (90-212)251 91 97
BÃLGARIJA
Europress-Euromedia Ltd 59, Bid Vitosha BG-1000 Sotia Tel. (359-2)80 46 41 Fax (359-2)80 45 41
HRVAT5KA
Mediatrade Ltd
Pavia Halza 1 HR-10000 Zagreb Tel. ¡385-1)43 03 92 Fax (385-1)44 40 59
ROMANIA
Euromedia
Sir. G-ral Benhelot Nr 4t RO-70749 Bucuresti Tel. (40-1) 210 44 01 614 06 64 Fax (40-1)21044 01/31296 46
SLOVAKIA
Slovenska Technicka Kniznica
Nämestie slobody 19 SLO-81223 Bratislava 1 Tel. (427)53 18 364 Fax (42-7) 53 18 364 E-mail: [email protected]
SLOVENIA
Gospodarski Vestnlk Zalozniska skupina d.d Dunajska cesta 5 SI-1000 Ljubljana Tel. (386) 61 133 03 54 Fax (386)61 133 91 28 E-mail: [email protected] URL: www.gvestnik.si
R.O.Y. International
17, Shimon Halarssi Street PO Box 13056 61130 Tel Aviv Tel. (972-3)546 14 23 Fax (972-3)546 14 42
E-rnail: [email protected]
Sub-agent for the Palestinian Authonty:
Index Information Services PO Box 19502 Jerusalem Tel. (972-2)27 16 34 Fax (972-2)27 12 19
RUSSIA
CC EC
60-letiya Oktyabrya Av 9 117312 Moscow Tel. (095) 135 52 27 Fax (095)135 52 27
AUSTRALIA
Hunter Publications
PO Box 404 3167Abbotsford, Victoria Tel. (61-3) 941 7 53 61 Fax (61-3)941971 54
CANADA
Uniquement abonnements Subscriptions only:
Renouf Publishing Co. Ltd 1294 Algoma Road K1B 3W6 Ottawa. Ontano Tel. (1-613)741 73 33 Fax (1-613) 741 54 39 E-mail: [email protected] URL: fox.NSTN.Ca/-renouf
EGYPT
The Middle East Observer
41, Shenl Street Cairo Tel. (202) 39 39 732 Fax (20-2) 39 39 732
JAPAN
PSI-Japan
Asahi Sanbancho Plaza «206 7-1 Sanbancho, Chiyoda-ku Tokyo 102 Tel. (81-3) 3234 69 21 Fax (81-3] 3234 69 15 E-mail: [email protected] URL: www.psi-japan.com
SOUTH AFRICA
Sarto
5th Floor Expon House, CNR Maude S West Streets PO Box 782 706 2l46Sandton Tel. (27-11)883 37 37 Fax (27-11)883 65 69
UNITED STATES OF AMERICA
Bernan Associates
4611 -F Assembly Drive MD20706 Lanham Tel. (301 ) 459 2255 (toil free telephone) Fax (800) 865 3450 (toll free fax) E-mail: query@bernan com URL: www bernan.com
MEXICO
Mundi-Prensa Mexico, SA de CV
Rio Panuco, 141 Delegación Cuauhtemoc ME-06500 México DF Tel. (52-5)553 56 5860 Fax (52-5)514 67 99 E-mail: 104164,23compuserve,com
REPUBLIQUE DE COREE
Kyowa Book Company
1 F l . Phyung Hwa Bldg 411 -2 Hap Jeong Dong, Mapo Ku 121-220 Seoul Tél. (82-2) 322 6780 1 Fax (82-2) 322 6782 Email: [email protected].
Bitte wenden Sie sich an ein Büro Ihrer Wahl Please contact lhe sales office of your choice Veuillez vous adresser au bureau de vente de voire choix
BUREAU VOOR OFFICIËLE PUBLIKATIES
DER EUROPESE GEMEENSCHAPPEN • * •
* E U R *
* op • * * * L-2985 Luxembourg
ISBN T E - T l b T - G m - b
789291"670 147
Europees Milieuagentschap
Kongens Nytorv 6 DK-1050 Kopenhagen K
Denemarken Tel. (+45) 3336 7100 Fax. (+45) 3336 7199