Mimari Sözlük

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z

A[Yukarı]

Abajur1. Aydınlığı bir yere yöneltmek ve ışığın doğrudan doğruya gözlere vurmasını önlemekiçin kullanılan lamba siperi.2. Kalın bir dış duvarda delik şeklinde açılmış olup daha çok ışık almak için içeriyedoğru genişleyen şevli pencere.

AbaraKöy evlerinin tavanlarında iki direk arasında kalan boşluk

AbsorbsiyonEmme, Absorbe Etme

AçıklıkYatay bir taşıyıcı yapı öğesinin dayanak noktaları arasındaki uzaklık; kiriş açıklığı; kirişinankastre olduğu nokta ile boştaki ucu arasındaki uzaklık

Açıt üstlüğüBir kapı yada pencere kanadı üstünde yer alan sabit yada açılır bölüm

AdaÇevresi yollarla sınırlanmış ve çoğu parsellerle bölünmüş arsa ile böyle bir arsayıkaplayan yapılar takımı, yapı adası

AderansYapı öğelerinin, çimento yada tutkal gibi kimyasal yada mekanik bağlayıcı bir bağlayıcıile birbirine yapışması. Yapıda ahşap parçalar tutkalla;tuğlalar, taşlar harçla;betonarme çeliği de çimento ile olan aderansı dolaysıyla betona bağlanır

AglomeraTanelerden ibaret bir karışımın bir bağlayıcı madde ile birleştirilmesinden meydanagelen yapı öğesi.Duvar briketi, eternit vb. bu tür öğelerdir

AgregaHarç, beton veya asfalt gibi malzemenin ana bölümünü meydana getiren, kırmataşçakıl, kum, cüruf gibi atıl gereçler.Kum ve çakıl, daha büyük taşların kırılmasıyla da eldeedilebilir.Uygun nitelik ve karışımda yüksek fırın cürufu; lav cürufu, süngertaşınınufalanmasından elde edilmiş gereçler de yerine göre agrega olarak kullanılabilir

Ahşap döşemeAhşap kirişler üzerine ahşap malzeme kaplanarak yapılan döşeme

Akaç1. birikmiş suları akıtmaya yarayan boru, oluk ve benzeri araç 2.temel düzeyindeki suları toplayıp yapıların uzağına akıtan yer altı su borusu.

Akma

Bir gerece uygulanan gerilme sabit kaldığı halde şekil değiştirmenin artması

Akma dayanımıBasınç örneğinin yapıldığı gerecin standardında belirtilmiş miktarda kalıcı bir kısalmagöstermeye başladığı andaki gerilme

Akma sularıBasınç gerilmesinde bir artış olmadığı halde kısalmanın belirli bir artış gösterdiği andagerecin basınç gerilmesi

AksEksen

Akustik sıvaSes emicilik özelliği yüksek olan sıva. Bu çeşit sıvalar genellikle su ile temastahacimlerini arttıran alüminyum tozu ile yapılırlar

Akustik sıvaSes emicilik özelliği yüksek olan sıva. Bu çeşit sıvalar genellikle su ile temastahacimlerini arttıran alüminyum tozu ile

AlafrangaFrenk(Avrupalı) tarzında olan, alaturka karşıtı

AlanDüz, açık ve geniş yer, mücavir alan, yararlı alan

AlçıAlçı taşını özel fırınlarda ısıtıp bağlı bulunduğu kristal suyunu uçurarak ve kalankalsiyum sülfatı toz haline getirerek elde edilen gereç.Alçı su ile karılınca katılaşma vesertleşme özelliği olduğundan yapılarda ve heykelcilikte kullanılmaktadır

Alçı levhaBölücü duvar, asma tavan yada sıva yerine kaplama yapmakta kullanılan,yapı alçısı ilelifli bir maddeden yapılmış, iki yüzü genellikle kağıt kaplı levha

Alın duvarıBir beşik çatıda damlalık aşığının yanında giden duvar parçası.Alın duvarı mertekleredik doğrultudadır

Alın duvarıBir beşik çatıda damlalık aşığının yanında giden duvar parçası,kalkan duvar

Alın tahtasıBir ahşap saçakta merteklerin uçlarını birleştiren, yani saçağın alnına boydan boyayerleştirilen tahta

AlınlıkKimi yapılarda giriş kısmının yada kapı ve pencerelerin üstünde bulunan üçgen veyayarı değirmi süsleme

AltyapıSu, elektrik,kanalizasyon,yol gibi tesislerin topuna verilen ad

AmbarKum,çakıl maddeleri ölçmekte kullanılan, kenarları 75 cm olan küp biçiminde ölçek.Depo

Ana duvarYığma bir yapıda taşıyıcı duvar, beden duvarı

Ana kirişYüklerini başka kirişlere değil de doğrudan doğruya kolonlara yada taşıyıcı duvarlara

aktaran kiriş

Ana kirişDöşemelerden veya ikincil kirişlerden aldığı yükleri başka kirişlere değil de doğrudandoğruya kolonlara yada taşıyıcı duvarlara aktaran kiriş

AnkastreBir yuvanın içine yerleştirilmiş, gömülmüş anlamında olup ankastre basamak, ankastrekiriş, ankastre mesnet, ankastre tesisat gibi terimlerde geçer; gömme

Ankastre basamakUcu duvara gömülmüş olan ve duvar tarafından taşınan merdiven basamağı

Ankastre mesnetTaşıdığı strüktür öğesinin her çeşit hareketini önleyen mesnet

AnkorBir saçak silmesini yada bir çıkmayı destekleyen bir çeşit konsol.

AnkrajBir yapı öğesini kagir bir bölüme kenetleme tutturma işi, demirleme

AnpatmanPapuç sömel.

AntreBir binanın veya apartman dairesinin ilk girilen bölümü, giriş

ApartmanHer katında bir yada daha çok daire bulunan çok katlı konut yapısı,apartman binası

Apartman dairesiBir bina içinde birkaç oda ile mutfak, banyo ve heladan meydana gelen, bir kişi veyabir ailenin otura bileceği büyüklükte daire

AplikasyonBir yapının temel durumunu arsa üzerinde belirleme işi, projeye göre yapı temelini araziüzerinde oturacağı alanı belirleme

Ara aşığıMahya aşığı ile damlalık aşığı arasında kalan aşıklardan her biri

Ara katBir binada genellikle zemin katı ile birinci kat arsına yapılan çoğu basık tavanlı,altıkapalı yarım kat

Ara sahanlıkBir merdivenin iki kolu arasında yer alan sahanlık

AratsakYapıların üstüne gelen süslü saçak,tavan

ArdiyeTicaret eşyasını saklamaya yarayan depo

Asansörİnsanları veya yükleri yüksek yerlere dikine veya eğik raylar arasında çıkarıp indirenmakineli kabin

Asansör çukuruBir asansör kuyusunun dibinde güvenlik düzeni için bırakılan boşluk

Asansör yuvası

Asansörün ve karşı ağırlığın, içinde inip çıktıkları boşluk

Askıya almakBir binada dengeyi tehlikeye koyacak şekilde onarım yapılırken o binayı dikme vepayandalarla desteklemek

Asma bacaDuvarları yere kadar inmeyerek tavandan başlayan baca

Asma katBir binada, genellikle zemin katı ile birinci kat arsında yapılan çoğu basık tavanlı,altında mekanın devam ettiği yarım kat

Asma MakasÜzerine gelen yükleri dikmeler yerine yanlamalar aracılığıyla mesnetlere aktaranmakas

Asma olukSaçak kenarına çıkıntılı olarak,oluk bağası adı verilen özel lamalarla asılan oluk,asmadere

Asma tavanMevcut bir tavanın altına daha iyi bir görünüş vermek amacıyla buna asılarak yapılanikinci bir tavan

AsmolenBetonarme dişli döşemede dolgu için kullanılan pişmiş topraktan, gaz betondan yadacürüf ve beton karışımından yapılmış blok, döşeme dolgu bloğu

Asmolen döşemeAraları dolgu dişli döşeme

Asmolen döşemeAraları asmolen dolgulu dişli döşeme

AşıkÇatılarda mertekler veya örtüyü taşıyan yatay ağaçlardan her biri

AşınmaRüzgarın veya akan suların etkisi ile yeryüzünde meydana gelen yitimi

AtkıKapı ve pencerelerin üstüne yerleştirilen ağaç,taş veya beton kiriş, üst eşik lento

Atkı açıklığıİki ana kiriş arasındaki kirişleme açıklığı

Avan projeGerçekleştirilecek bir yapı konusundaki ilk düşünceleri plan, kesit ve görünüşlerlebelirtildiği öneri projesi; önproje. Avan proje aynı konunun ayrı birkaç çözümünügöstermek üzere birden çok proje halinde de düzenlenebilir

B[Yukarı]

Baba1.Ahşap asma çatı makasında aşıktan gelen yükü yanlamalara aktaran, gergin (altbaşlığın) asıldığı bir çeşit dikme,asma baba.2. Merdiven tırabzanlarının baş ve sonuna, yani sahanlık kenarlarına konulan çoğutorna işi süslü ayak

BacaDumanı veya kirli havayı çekip dışarıya vermeye yarayan maden veya kagir kanal

Baca külahıYağmur ve rüzgarın girmesini önlemek üzere bacanın üstünü örten bir çeşit saçak

Baca şevliğiFabrika bacası gibi yüksek bacalarda, sağlamlık sağlamak amacıyla aşağıdan yukarıyadoğru verilen ve bacanın dış görünüşünü gittikçe daraltan eğim

Bağ kirişiDüşey yüklemeye karşı çalışmayıp çekmeye çalışan ve elamanları konstrüktif olarakbağlayan betonarme kiriş. Bağ kirişi uzun nervürlü döşemelerde ve temellerde olur.Temellerde kullanılan bağ kirişlerine deprem (yada zelzele) kirişi adı da verilir

BağdadiAğaç direkler üzerine çakılmış çıtalara veya kamışlara sıva vurularak yapılan (duvarveya tavan).

Bağın1. İksa 2. Bitişik düzendeki iki yapının arasında yeni bir yapının yapılırken, var olan yapılarınzarara uğramamaları için karşılıklı duvarları arsına yatay olarak uzatılıp sıkıştırılan ağaçdayaklarla kurulan düzen.

Bağlama ÇeliğiHendek ve temel çukurlarında iki yandaki toprağı tutan veya bir onarım işinde kapı vepencere ayaklarının yıkılmasını önlemek üzere bunların arasına yatay olarak uzatılanağaç

Bağlama demiriKagir yapılarda ayrılmayı önlemekte kullanılan çeşitli şekillerde demir,kenet.

BağlayıcıÇimento,kireç,alçı gibi su ile karıştırıldığında plastik bir hamur veren bir süre sonrakatılaşan, daha sonrada sertleşen ve bu özelliğinden dolayı taş ve kumu bağlamaktakullanılan madde

Bakkal tavanıDöşeme kirişlerinin alttan görünecek şekilde açıkta bırakıldığı ahşap tavan türü. Bu türtavanlar farelerin barınmasına elvermedikleri ve bu nedenle eskiden bakkaldükkanlarında çok kullanıldıkları için bu adı almışlardır

BalansmanMerdiven dengeleme

BalarÇatı kirişi olarak kullanılan ve kiremit in altına yerleştirilen ince tahta

BalkonBir binanın üst katlarından dışarıya doğru çıkmış, önü ve yanları korkulukla çevrili yer

Banyo teknesiİçine yatılarak veya oturarak yıkanılan emaye döküm, emaye çelik saç, plastik yadakalın fayanstan yapılmış tekne

BarbakanArkadaki topraktan gelen suyu atmak üzere istinat duvarlarına yerleştirilen borulardanher birine denir

BarbataKale ve istihkam duvarlarının üzerlerine mazgallı korkuluk duvarları, parapet

BasamakMerdivene adım attıkça basılan ve art arda gelen birbirinden yüksek düzeylerden herbiri

Basamak aynasıİki basamak arasında kalan düşey bölüm,rıht

Basamak genişliğiBir basamağın, çıkış çizgisi üzerindeki genişliği; iki rıht arasında kalan yatay uzunluk

BaştabanSaçaklık bölümünü taşıyan ve sütün başlıkları üzerine oturarak sütunları birbirinebağlayan taş bloklardan ibaret bölüm

BatardoSu geçen bir yerde yapı kurulurken suyu tutmak için kazıklarla yapılan eğreti set,sututmalık

Beden duvarıYığma bir yapıda taşıyıcı duvar

BelvermeBir kiriş veya döşemenin ortasının sarkması, sehim yapma

Beşik çatıBeşik örtüsü biçiminde olan, yani yatay bir mahya ile, iki yana doğru düşen ikiyüzeyden oluşan çatı

Beşik Mansartİki yüzünde de değişil eğimli ikişer dam yüzeyi bulunan beşik çatı

BetonÇimento, kum ve çakıl yada kırma taşın uygun miktarda su ile karıştırılmasıyla eldeedilen ve özelliklerini çimentonun hidratasyonu ile kazana karışım. Beton başlangıçtaplastiktir, sonra katılaşıp sertleşerek taş benzeri bir kitle görünüşü alır

Beton çeliğiBetonarme donatı olarak kullanılan çoğu daire kesitli çubuk halindeki çelik, betonarmedemiri

BetonarmeEğilme ve çekme kuvvetlerine dayanması için içine uygun şekilde çelik donatıyerleştirilmiş beton. Birbirine iyice bağlanan bu iki malzemenin dış kuvvetlere karşıortak çalışmaları sağlanmış olur. Beton basınca çelik çekmeye çalışır

Betonarme hasırıBetonarme döşeme veya perdelerle donatıyı meydana getiren beton çeliğindenyapılmış hasır

Betonarme perdeBir iskeletli yapıda düşey ve yatay yükleri taşıyan betonarme duvar

Bırakma dişBir duvar örülürken, uç tarafında, sonradan eklenecek duvar taşlarının veyatuğlalarının eklenebilmesi için bırakılan dişlerden her biri

Bırakma kirişBir ahşap çatı makasında alt başlığı meydana getirip makas uçlarının açılmasınıönleyen ağaç gergi

Bırakma kirişiBir ahşap çatı makasında alt başlığı meydana getirip makas uçlarının açılmasınıönleyen ağaç gergi

BideKlozetin yanına yerleştirilen, oturularak taharetlenmekte kullanılan fıskiyeli tekne

Binaİçinde yaşamak veya çeşitli eylem ve işlevleri gerçekleştirmek üzere kurulan yapı;ev,okul,türbe bir binadır, köprü ise yapıdır. Her bina bir yapıdır,her yapı bina değildir

Bina alanıİmar yönetmeliğine göre aydınlık ve çıkmalar dışta tutulmak üzere binanın arsazemininde kapladığı alan

Bina yüksekliğiİmar yönetmeliğine göre binanın arsada kot aldığı noktadan saçak düzeyine kadar olanyükseklik

Bitişik binaİki yanda komşu parsellerdeki binalara bitişik olan bina

BlokÇok parçalı bir yapının bölümlerinden her biri

Blok apartmanBüyük bir blok halinde kurulmuş apartman

Blok başıBir yanı komşu parseldeki binaya bitişik olan

Blok tuğlaNormal tuğlanın 4-8 katı büyüklüğünde boşluklu tuğla

BlokajGrobeton dökülmeden önce, yaklaşık 15 cm yüksekliğindeki taşların yere, tabanlarıüzerinde dengeli duracak şekilde dik olarak yerleştirilmeleri ve araları yine taşlakamalandıktan sonra tokmaklanmalarıyla yapılan taş döşek

Bloklu döşemeAsmolen veya reks blokları ile yapılan döşeme

BodrumBir binanın, yol düzeyinden aşağıda kalan katı

BordürYapıda bir gerecin çevresini tümüyle yada kısmen kuşatan, aynı yada başka gereçtenyapılmış bölüm; karo mozaikleri kuşatan mozaik bordür

BosajBir duvar yüzündeki taşların çeşitli şekillerde pürüzlü ve çıkıntılı olarak bırakılması

Boyunduruk1. Ahşap veya çelik yapıda iki dikme arasına yatay olarak konulan ve böylecedikmelerin açılmasını yada yaklaşmasını önleyen ahşap yada çelik atkı.2. Bir ahşap döşemenin kirişlerini birbirine bağlamak üzere aralarına yerleştirilen küçükkiriş parçalarından her biri.

BöğürYapının bir bölümünü ana yapıya bağlayan kemer.

BölmeTaşıyıcı olmayan, çoğu hafif gereçli, az kalın duvar

BriketKömür dışığı veya kum-çakıl ile çimentodan yapılan harcın kalıplarda sıkıştırılmasısonucunda elde edilen bir çeşit boşluklu blok

burakaerer

BüzülmeBir cismin, yapısı değişmek sizin hacimce küçülmesi; bir basınç gerilmesiuygulanmadığı halde, hidratasyon ve kuruma nedeniyle betonun boyutlarında zamanlaoluşan küçülme,rötre

C[Yukarı]

Cam kiremitIşık geçiren çatı örtüsü yapmakta kullanılan, camın preslenmesiyle elde edilen bir türkiremit

CepheBina yüzüne dik doğrultuda sonsuzdan bakılan görünüş

CumbaEski Türk evlerinde zemin katının üzerindeki katlarda dışa taşan, çoğu kafesli odabölümü

CürufMaden veya kömür posası,dışık

Ç[Yukarı]

ÇakılIrmak ve deniz kıyılarında, suyun çalkalanıp yuvarlaştırıldığı ufak taş. Yapıdakullanılacak çakıl silisli olmamalı ve içinde toprak,kil ve örgensel parçalarbulunmamalıdır

ÇapBir bina yada arsanın boyutlarını ve sınırlarını gösteren plan. Genellikle kadastropaftasından çıkarılır

Çapraz bağlamaÇatılarda rüzgar yükünü karşılamak ve rijitliği korumak üzere, iki makas arasınadikmeleri birbirine bağlayacak şekilde atılan çapraz ağaç çiftti; rüzgar bağlaması

Çatı1. Birbirine çakılmış, çakılmış şeylerin topu.2. Yapıların üstünü akıntılı bir tarzda örtecek malzemeyi taşımak üzere yapılan çoğuahşap yada maden iskelet

Çatı katıBinalarda çatı ile son normal kat arsında cepheden geri çekilerek yapılan kat,çekmekat, teras katı

Çatı örtüsüÇatının üstüne gelen ve yapıyı yağmur, kar, rüzgar ve güneş ışınları gibi etkenlerdenkorumak üzere, bu işlere elverişli gereçlerle yapılmış tabaka

ÇekmeÇekilen bir cisimde meydana gelen zorlama; bir cismi koparmaya çalışan kuvvet veyagerilme. Beton basınca çelik çekmeye çalışır.

Çekme katBir binanın son katı üzerine yapılan, cepheden geriye çekilmiş kat, teras katı

ÇıkmaBir binanın üst katlarında dışarıya doğru çıkan doğru taşan bölüm

Çiğ tuğlaKili güneşte kurutularak yapılmış tuğla

ÇimentoKilli kalkeri özel fırınlarda pişirip çok ince öğütmekte elde edilen, su ile karıştırıldığındakatılaşıp sertleşen, harç ve beton yapımında kullanılan kül renginde toz, bağlayıcıgereç

ÇiniDuvarları kaplayıp daha iyi bir görünüş vermek veya nemden korumak için kullanılan,bir yüzü sırlı, öteki yüzü gözenekli pişmiş toprak karo

ÇirozUzun kolonlara ve betonarme perdelere konulan, uçları ters yönde kıvrılmış ek donatı

Çöp bacasıBinalarda üst katlardan atılan çöpleri zemin katı veya bodrumdaki çöp katlarınagötüren boru

ÇörtenDamlaların yağmur ve kar sularını bina duvarlarından uzağa akıtmak için ahşapyapılarda tahtadan, kagir yapılarda taş veya betondan yapılan, dışarı doğru uzanmışoluk

D[Yukarı]

Dağıtma demiriTek doğrultulu betonarme döşemelerde (hurdilerde), çalışma doğrultusuna dik olarakyerleştirilen donatı

DaireBüyük bir binanın, özellikle bir apartman binasının bölümlerinden her biri

DalBüyük kenarın küçük kenarına oranı 2’ den küçük olan betonarme plak döşeme, ikidoğrultulu döşeme

DamlalıkYağmur suyunu düşey bir yapı elamanının yüzeyini yalamayacak şekilde ileri dökmekiçin yapılan ve boydan boya devam eden çıkıntı

DavlumbazOcakların üzerine maden,cam,beton vb. malzeme ile yapılan, duman ve kokularıtoplayarak bacaya sevk eden eteklik

DeformasyonBir cismin yada strüktürün biçiminin bozulması

DenizlikPencere doğramasının altında içte ve dışta yapılarak suların duvar içerisine sızmasınıveya duvar yüzeyinde süzülmesini önleyen öğe

Derzİki yapı gereci, elemanı yada yapının iki bölüğü arasında kalan veya bırakılan aralık

DetayBir yapının her noktasının yapısal düzeni, ayrıntı

DevremülkYılın yalnızca belli dönemlerinde yararlanmak koşuluyla edinilmiş ortak mülk

DikmeÇatılarda dikine konulan ve üzerlerine aşıkların çakıldığı çoğu kare kesiti ağaçlardanher biri

DonatıGenelde, bir malzemeyle birlikte kullanılarak çekme yada eğilme gerilmelerinikarşılamak, iç gerilmeleri ve deformasyonları dağıtarak çatlamaları engellemek vekırılma durumunda parçalanmasını önlemek

DozajBir bileşiğe veya bir karışıma girecek madde miktarlarının belirtilmesi

DöşemeYapılarda katları ayıran ve üzerinde yürünen kısım

Döşeme kaplamasıDöşemenin üzerine,daha uygun kullanış sağlayan bir gereçle yapılan kaplama

Dublaj duvarıBir duvar sisteminde daha iyi bir görünüş yada ısı yalıtımı sağlamak üzere yapılanikincil duvar

DuvarYapılarda taş, tuğla,briket, kerpiç ve benzerleri gereçlerle yapılan düşey bölme öğesi

Düpleks apartmanBir iç merdivenle birbirine bağlanan iki düzeyli daireden meydana gelmiş apartman

E[Yukarı]

Ekleme dişiBir duvara eklenecek ikinci bir duvarın, sağlam bağlanmasını sağlamak için taş vetuğla dişlerden her biri

EliböğründeEski ahşap evlerde çıkmaların altına aralıklı olarak konulan eğrisel ahşapgöğüslemelerden her biri

Emme kuvvetiÇatıyı kaldırmaya yönelen kuvvet

Emniyet gerilmesiBir gerecin yada yapı öğesinin güvenlikle karşılayabileceği en yüksek gerilme; bircismin 1 cm2 sinin gerilme dolaysıyla taşıya bileceği en büyük kuvvet

EsneklikBir cismin, üzerindeki yükün kaldırılmasıyla ilk durumuna dönmesi özelliği; esnek olmahali, elastiklik

EtekBaca ve parapet kenarında çoğu alüminyum, çinko yada bakırdan yapılan ve sularınçatı ve duvar içine sızmasını önleyen bölüm

Etken açıklıkBir strüktür öğesinin mesnetlerinin eksenden eksene uzaklığı

EtriyeBetonarme kolon ve kirişlerde boydan boya giden demirleri saran enine donatı

EviyeMutfak, laboratuar ve benzeri yerlerde genellikle içinde bulaşık yıkanan ve musluktanakan suyu toplayarak pis su kanalına gönderen tekne

F[Yukarı]

Fabrika tuğlasıKil, killi toprak ve balçığın ayrı ayrı yada gerektiğinde su, kum,tuğla ve kiremit tozu külvb ile karıştırılarak makinelerde biçimlendirilmesinden sonra fırında pişirilmesiyle eldeedilen tuğla

FalezYalılar

FayAyrı zamanlarda oluşmuş katmanların kayarak yan yana gelmesine yol açan yer çatlağı

FayansKil, kaolin kuvars feldispat, kalker gibi seramik hammaddelerinin çeşitli oranlardakikarışımının özel kalıplarda sıkıştırılarak biçimlendirilmesinden sonra 900 santigratınüstünde bir sıcaklıkta pişirilmesiyle elde edilen bir yüzü sırlı, öteki yüzü gözenekli yapıgereci

Fikir projesiAvan projeden önce, mimarın verilen konu üzerinde ilk düşüncelerini ortaya koyduğutasar

FilizBetonarmede, ileride yapılacak eklemeler için beton dökümü sırasında dışta bırakılandemir uçlarına verilen ad

FirketeU harfi şeklinde bükülmüş çoğu 12 metre boyunda beton çeliği

FizibiliteYapılma ve tamamlama kudreti, yapılabilirlik

Flanş(Demir profili hakkında) Başlık

ForajKuyu açmak yada kazık temel yapmak üzere burgu ile yeri delme

FosseptikKanalizasyon bulunmayan yerlerde pis suları içinde toplamak üzere yapılan sızdırmazçukur

FretYuvarlak veya çokgen kesitli bir betonarme kolonda düşey demirleri, kapalı halka veyadairesel spiral şeklinde saran ve etriye yerine kullanılan enine donatı. Fret, boyunadonatının burkulmasına ve göbek betonunun yanlara doğru açılmasına engel olur

Fuga demiriDerz yapılırken harcı sıkıştırmakta kullanılan alet

FuruşSaçakların, çıkmaların altına yalnızca süsleme amacıyla konulan küçük destek yadaoymalı süsler

G[Yukarı]

GabariYapılacak bir binanın belediyece ön görülen azami yüksekliği

Gazbetonİncede ve silisli bir agrega ve inorganik bir bağlayıcı madde (kireç veya çimento) ilehazırlanan karışımın, gözenek oluşturucu bir madde katılarak hafifletilmesi yoluyla eldeedilen hafif beton

Gemi merdiveniRıht yüksekliği fazla, basamak genişliği az, metal yada ahşap dik merdiven

GenleşmeIsı etkisiyle bir cismin, yapısı değişmeksizin hacimce büyümesi.Genel olarak yapıelemanlarında gece gündüz, yaz kış sıcaklık farklılıklarından dolayı genleşme meydanagelir.Hareketlerin nitelikleri, tasarlama ve uygulamada gereğince göz önündetutulmazsa yapıda önemli arızalara yol açar

Genleşme derziBetonarme, çelik ve kagir yapılarda yapı öğelerinin genleşme kısalma yadaoturmalarından dolayı strüktürde doğabilecek hasarları önlemek için boydan boyabırakılan aralık, dilatasyon derzi

GergiAçılmaya çalışılan iki yapı öğesini bağlayarak bunların açılmasını önleyen ahşap yadaçelik çekme çubuğu

Giydirme cepheÇok katlı bir yapıda, döşemelerin önünden geçerek devam eden, bunlara veyakolonlara asılan, taşıyıcı olmayan, çoğu bol camlı dış kabuk

Gizli olukCephede görülmemesi için çatıda bir korkuluk duvarı arkasına gizlenmiş oluk,gizli dere

GöğüslemeBir aşığın veya ahşap kirişin yükünü alıp bir düşey taşıyıcıya ileten eğik basınççubuğu.Çatıda göğüslemeler aşık açıklıklarını azalttıkları gibi çatının uzunluğudoğrultusunda rijitliği de sağlarlar

GörünüşBir yapının tümünün yada bir parçasının düşey bir düzleme perspektifsiz olarakdüşürülmüş çizilen şekli

GranitKuvars, feldispat ve mikadan oluşan, türlü renkte, çok sert bir taş.Granit, temellerde,köprü mesnetlerinde, kırma taş olarak beton yapımında parke taşlarında ve levhahalinde döşeme ve duvar kaplamalarında kullanılır

GranülometriBeton veya harçta taneli gereçlerin boyut bakımından bileşimi, granülometrikbileşim.Granülometrik bileşimin saptanmasıyla, boyutları çeşitli sınırlar arasındabulunan tanelerin karışımın içinde hangi miktarlarda bulunduğu anlaşılır

GrobetonDüşük dozlu demirsiz beton, kaba beton

GuseKimi betonarme kirişlerin kolonla birleştikleri köşelerde yapılan üçgen destek

H[Yukarı]

HarçYapıda tuğla yada taşları birbirine bağlamak ve kagir duvar ve tavanları sıvamak içinkullanılan, kum, kireç, çimentoyu suyla kararak yapılan hamur

Harç tabancasıBetonu basınçla püskürterek uygulamakta kullanılan tabanca

Hareketli mesnetKayıcı mesnet

HaritaYeryüzünün veya bir parçasının belli bir orana göre küçültülerek düzlem üzerine çizilenplanı

Harman tuğlasıKil, killi toprak ve balçığın ayrı ayrı yada gerektiğinde su, kum,tuğla ve kiremit tozu külvb ile karıştırılarak makinelerde biçimlendirilmesinden sahra fırınında pişirilmesiyle eldeedilen tuğla

HarpuştaDış etkilere açık duvarların üstünü örterek yağmur ve kar sularını yanlara akıtan eğikveya yuvarlak bölüm

HatılYığma veya hımış yapıda, ağırlığı yatay olarak dağıtmak ve duvarların düşeydoğrultudaki çatlamalarını önlemek üzere duvarın içine yatay olarak boydan boyauzatılan ahşap, tuğla yada beton bağlama öğesi

Hava bacasıDoğrudan havalandırılamayan bir hacme gerekli havayı sağlamak üzere yapılan veçatının üstene değin yükselen doğal çekişli baca.Hava bacaları çoğunlukla kazandairelerinin, banyo ve helaların havalandırılmasında kullanılır

Hazır betonBir beton santralinde üretilerek transmikserle yapı yerine getirilen taze beton

HazneOluk ile yağmur borusunun arasına yerleştirilen ve bir çeşit huni görevi yapan çinkotekne, sandık

HelikDuvar örülürken büyük taşların arsına yerleştirilen küçük taşlar

HımışDikme ve payandalardan meydana gelen ahşap çatkı arasına kerpiç yada tuğladoldurularak yapılan yapı.Bu çeşit yapıların duvarları içten ve dıştan topraklı veyakireçli sıvayla sıvanır, üstleri ise düz dam yada çatıyla örülür

HidratasyonSönmemiş kirecin hidratasyonu sonucunda sönmüş kireç elde edilir.Çimentonun sukarşısında yaptığı kimyasal reaksiyonda bir hidratasyon olayıdır.Çimentonunhidratasyon yapabilmesi için çok ince öğütülmüş olması (20 mikron) gerekir

HidroforDepodaki suyu basınçlı olarak borularla musluklara gönderen alet

HolBir orta çağ evinde oturanların birlikte yaşadıkları, yiyip içtikleri, yattıkları ortak oda

HurdiTek doğrultulu betonarme döşeme

I[Yukarı]

IskarpaBir hendeğin duvarında yada bir kale duvarının eteğinde yapılan eğiklik.

IskarpelaTahtada zıvana deliği açmakta, kilit ve menteşe yerlerini oymakta kullanılan keskinçelik uçlu, tornavidayı andırır kalem

Islak hacim

Bir binada mutfak,banyo,tuvalet gibi içinde su bulunan hacim, yaş hacim

IzgaraMaden yada ahşap çubukları aralıklı sıralamakla meydana getirilen parmaklık veyakafes

Izgara temelÇürük zeminli yerlerde kolon sıralarını iki doğrultuda bağlamak üzere oturtulmuş,planda bir ızgara şeklinde düzenlenmiş temel

İ[Yukarı]

İhata duvarıTaşıyıcı olmayıp yalnızca bir yeri kuşatmak için yapılan bahçe duvarı

İksaBir hendek veya temel çukuru kazılırken yandaki toprakları tutturmak için, yere yanyana çakılan ve kavramalarla birbirine tutturulan kalın tahtalarla kurulan düzen

İmarŞehirleri belli bir düzen içerisinde düzenleme

İmar durumuBir arsanın imar planına ve imar yönetmeliğine göre nasıl kullanılabileceğini bildiren vebelediyece düzenlenerek isteği üzerine arsa sahibine verilen belge

İmar kanunuTürkiye’de yerleşme yerleri ile bu yerdeki yapılaşmaların plan,fen,sağlık ve çevrekoşullarına uygun oluşumunu sağlamak amacıyla düzenlenmiş olan 3194 sayılı yasa

İmar sınırıNazım planı bulunan yerlerde nazım plan sınırları; bulunmayan yerlerde belediyesınırları

İmar yönetmeliğiİmar yasasının tamamlayıcısı olarak hazırlanıp kentin belediye meclisince onaylandıktansonra yürürlüğe giren yapı düzeni yönetmeliği

İnce çakıl15 mm çapında delikleri bulunan elekten geçip 7mm’ lik deliklerden geçmeyen çakıl

İnşaYapma,bina etme,kurma

İnşaat alanıBodrum ve çatı katları dahil, iskanı mümkün olan bütün katların, ışıklıklar çıktıktansonraki alanlarının toplamı

İri çakıl70 mm çapında delikleri bulunan elekten geçmeyip 30 mm’ lik delikten geçmeyen çakıl

İskanYurtlandırma, yerleştirme

İskan sınırıİmar sınırı içerisinde yapı yapma izni verilen bölgeler ile izin verilmeyen bölgeleri ayıransınır

İskeleYapıların dışında keresteden yada madensel borulardan kurulup çalışmak için üstüneçıkılan, sabit ayaklı, taşınabilir veya asma çatkı

İskeletKolon-Kiriş sistemindeki bir yapının taşıyıcı öğelerinin bütünü

İskeletli yapıBetonarme döşemeli, çelik veya betonarme kiriş veya kolonlu yapı; karkaslı yapı

İstikamet rölevesiBelediyece verilen, plandaki yapılaşma doğrultusunu gösterir

İstinatDayanma, yaslanma

İstinat duvarıYüksek bir setin kenarına toprağı tutturmak üzere örülen duvar, dayanma duvarı

İzolasyonYalıtma, tecerrüt, tecrit

J[Yukarı]

JakuziSu masajı teknesi yada havuzu

K[Yukarı]

Kaba yapıKüçük ayrıntıları çok olmadığı için yapımı aşırı özen gerektirmeyen

KadastroHer çeşit arazi ve mülklerin yerini,alanını,sınırlarını ve değerlerini belirtip plana bağlamaişi

KademhaneEv dışında yapılmış hela

Kafes kirişAçıklık büyüdükçe kirişlerin yüksekliği artar; buna karşılık kirişin içini yer yer boşaltmakmümkündür. Boşaltma sonucunda kiriş, çekme ve basınç çubuklarından ibaret halegelebilir. Böyle basınç ve çekme çubuklarından yapıla kirişlere kafes kiriş denir

KagirTaş ve tuğladan yapılmış olan

KalıpPlastik bir maddeye (örneğin betona) belirli bir biçim vermek ve priz süresince tutmakiçin kullanılan ve o biçimi negatif olarak taşıyan araç

Kalıp planıBetonarme projesinde döşeme demirlerini,kirişleri ve kolonları gösteren plan

Kalkan duvarBeşik çatı ile örtülü bir yapının mahyaya dik gelen duvarındaki üçgen bölüm

Kalkan duvarıBir beşik çatıda aşıklara dik doğrultudaki üçgen dış duvar

KalkerKimyasal bileşimi CaCO3 olan kalker genellikle kil ve silisle birlikte bulunur

KameriyeBahçelerde küçük köşk şeklinde yapılan ve üstü yeşilliklerle sarılan çardak

KaplamaBir şeyin dışına, daha iyi bir görünüş kazandırma veya koruma ereğiyle geçirilen başkamaddeden kat

KargalıkBir alın duvarında mertekler arsında kalan boşluklara yada duvar parçalarına verilenad

KarkasKolon-Kiriş sistemindeki bir strüktürün taşıyıcı öğelerinin topuna verilen ad

Karkaslı yapıİskeletli yapı; çelik karkaslı yapı, betonarme karkaslı yapı

KaroDört köşe kaplama gereci. Karolar çokluk pişmiş toprak, beton,taş,plastik gibigereçlerle yapılırlar

Karo fayansBanyo,mutfak,hela gibi ıslak hacimlerle duvar kaplama gereci olarak kullanılan, kareveya dikdörtgen yüzeyli fayans karo

KartonpiyerYapıları kabartmalarla bezemek için, çoğunlukla duvar ve tavan ara kesitleri ile tavangöbeklerinde kullanılan sertleştirilmiş mukavva veya kıtıklı alçı

Kaset döşemeHer iki doğrultudaki nervürleri yük taşıyacak şekilde ve aynı kesitte olan dişli döşeme

Kasnak kirişiAhşap döşemelerde veya çatılarda bacanın geçmesi için bırakılacak boşluğu meydanagetirmek üzere kirişler veya mertekler arsına, bunlara dik doğrultuda çivilenen ağaç

KatBinada iki döşeme arasında kalan boşluk

Kat sahanlığıKat düzeyindeki sahanlık

Kat yüksekliğiDöşeme üstünden bir üst katın döşeme üstüne olan uzaklık

KatalizörBir kimyasal reaksiyonun hızını artıran, ancak reaksiyona edimli olarak katılmayanmadde

Kayma dayanımıBir kesitin güvenlikle karşılayabileceği en büyük kayma gerilmesi

Kayma gerilmesiKesme kuvveti ve/veya burulma momentinin oluşturduğu gerilmeler

Kayma kuvvetiKayma gerilmesini meydana getiren kuvvet

KazıkBazı noktaları belirlemek amacıyla toprağa çakılmak üzere hazırlanmış,sivri uçlu kareveya daire kesitli çubuk

Keçi ayağıToprağı sıkıştırma işlerinde motor gücü ile çekilerek kullanılan, bir tamburun çevresinetutturulmuş keçi ayağını andırır çıkıntılardan meydana gelen araç

Kemerİki sütün veya iki ayak arsındaki bir açmanın üstünü örtmek için uçları bu sütün veyaayaklara oturmak üzere yay şeklinde yapılan ahşap,maden yada kagir yapı parçası

Kenet taşıKemer taşlarını kilitlemek üzere kemerin en üst bölümüne yerleştirilen konsol şeklindeçıkıntılı kilit taşı

KerpiçBalçıktan yapılan ve kalıplanarak güneşte kurutulan çiğ tuğla. Kerpiç içinde bitkiartıkları , olmayan çok killi toprağın, içine katılan saman sapları ve başka gereçlerlestabilize edilip suyla karıldıktan sonra kalıplara dökülüp önce gölgede sonra güneştekurutulmasıyla elde edilir

Kesin projeAvan proje üzerindeki inceleme ve kararlara göre düzenlenen proje. Bu projenin ölçeğigenellikle 1:100 olup bu ölçek çok büyük veya çok küçük yapılarda değiştirilebilir

KesitBir cismin bir düzlemle kesildiğinde düzlem üzerinde meydana gelen şekil. Kesit terimi,yapıda daha çok düşey kesit yerine kullanılır

Kesit görünüşBir yapının belli bir yerinden alınan kesitte, kesilen bölümle birlikte, kesilmeyipgörünüşe giren bölümlerin de gösterildiği görünüş veya kesit

KesonSualtı veya sulu zemin yapılarında temel yapmak üzere suyun dibine indirilen büyük,ahşap veya saç kasa,sandık. Bu yolla yapılan temellere keson temel yada sandıktemel denir

Keşif1. Bir yapının maliyetinin hesaplanması.2. Arazi durumuna göre en iyi çalışma biçimini saptamak için arazinin gözdengeçirilmesi

Kırlangıç kuyruğuGeçme yapmak için bir ağacın ucuna verilen, kırlangıç kuyruğunu andırır biçim

Kırma çatıYapının her yüzüne doğru inen yüzeyleri bulunan ve yapıyı çepeçevre dolaşan oluklarıyatay ve aynı düzlemde olan çatı

Kırma Mansart4 yüzünde de değişik eğimli 2şer dam yüzeyi bulunan kırma çatı

KilAslı alüminyum silikatı [ Al2(SiO2)3] olan geçirimsiz, ince taneli bir toprak. Kil, kuruduğuzaman büzülen, ıslandığında hacmini arttıran ve sıkıştırıldığında suyunu veren plastikbir toptraktır

KilerYiyeceklerin saklandığı oda veya büyükçe dolap

Kilit taşıKemer,kubbe ve tonozların tepe noktalarına konan, örgüyü kilitleyerek üstüne gelenağırlığı yanındaki taşlara aktaran taş

KireçKalsiyum karbonatın, yani kireç taşının (CaCO3) 900 santigratın üzerinde pişirilmesi ileelde edilen bağlayıcı madde

Kireç taşı

Kireç yapmakta kullanılan, içinde %90’ın üzerinde CaCO3 bulunan taş. Yapıdakullanılacak kireç taşı yağlı, taze ve kıvamında pişmiş olmalı, içinde toprak,kum,çakıl vb.yabancı maddeler ve fazla pişirilmiş parçalar bulunmamalıdır; rengi genellikle beyazolmalıdır

KiremitÇatıları kaplamakta kullanılan, birbirinin kenarına binip suyu alta geçirmeden akıtacakbiçimde yapılmış çoğu pişmiş toprak gereç

Kiremit altı levhasıKiremitlerin düzgün döşenebilmesi ve ek bir su yalıtımı sağlanması amacıyla kiremitlerinaltında kullanılan çoğu bitümlü özel oluklu levha

Kiremit pervazıSaçak uçunda ilk kiremit sırasını tutan alın tahtası

KirişBoyu doğrultusundaki eksenine dik kuvvetlerin etkisi altında bulunan çubuk;döşemeden gelen yükleri düşey taşıyıcılara aktaran, eğilmeye dayanıklı strüktür öğesi

Kiriş-plak sistemiBetonarme kirişler aracılıyla taşınan betonarme döşeme sistemi,kirişli döşeme sistemi.Bu sistem geniş açıklıklar için kullanılan en eski döşeme sistemidir, ancak tavandakirişlerin sarkması nedeniyle esnek planlamayı güçleştirmektedir

KirnasKimi Anadolu evlerinin üst katlarında dışarıya doğru çıkıntılı olarak yapılmış hela

KlapeBir beton kalıbında kanat tahtalarını bağlayan ahşap parça

Klinkerİnce öğütülmüş ve iyi karıştırılmış çimento hammaddelerinin sinterleşmeye kadarpişirilmesiyle elde edilen madde

KolonUzunluğu doğrultusuna paralel kuvvetlerin etkisi altındaki çubuk,sütun. Kolonlar,kirişyada döşemelerden gelen etkileri öteki kolonlara veya temellere aktaran genellikledüşey taşıyıcı öğelerdir

Kolon planıBetonarme kolonların yerleşme durumunu gösteren plan. Kolon planı 1:50 ölçeğindeçizildiği halde, burada kolonların yatay kesitleri 1:20 olarak çizilir

Kolon-kiriş sistemiYatay öğelerin yüklerinin duvarlara yada kemer ve tonozlara değil de kirişler aracılıylakolonlara aktarıldığı yapım sistemi

KompasiteMalzemenin birim hacmine isabet eden dolu hacim

Konsol1.Bir çıkmayı alttan destekleyen S şeklinde iki ters kıvrımlı taş destek.2. Yalnızca bir yanındaki mesnet tarafından taşınan,diğer kısımları boşlukta olan yatayyapı öğesi; konsol kiriş, konsol döşeme

Konsol döşemeYalnızca bir kenarından taşınan döşeme plağı

Konsol kirişBir ucu ankastre öteki ucu serbest kiriş

Kontrplak

Liflerin doğrultusu birbirine dikey gelmek üzere üst üste yapıştırılan incecik ahşaptabakalardan meydana gelen ince,esnek ve çalışmaz ahşap levha

KonutBir yada daha çok insanın ikamet ettiği yer,ev

KoridorBir kattaki odaları birbirine bağlayan dar,uzun geçit.

KorkulukKöprü,merdiven,balkon gibi düşmek tehlikesi olan yerlerin kenarlarına dikilen alçakduvar veya parmaklık

KorozyonBazı maddelerin kimyasal yoldan malzemeleri tahrip etmeleri olayına verilen genelad.Korozyon daima elektronik yoldan,çoğunluklada oksitlenme şeklinde olur

Kot1. Bir noktanın, esas olarak alınan yatay düzlemden yüksekliği ve bu yüksekliğigösteren rakam.2. Projelerde boyutları göstermek için ölçü çizgileri üzerine yazılan rakam

Kör döşemeAhşap parke kaplamanın altına, düşük nitelikli tahtalarla yapılan ve kadronlara çakılandöşeme

Kör kasaBir kapı ve pencere kasasını yada telaroyu tutturmak üzere alta,sonradangörülmeyecek şekilde konulan kasa veya telaro

Köşe sahanlıkİki kolu birbirine dik merdivenlerdeki sahanlık

Kraft kağıdıYapılarda ısı geçirimsizliğini şiltelerinin üzerinde kaplama gereci olarak kullanılandayanıklı kağıt; çimento torbası yapılan kağıt

KuleTaban alanına oranla yüksekliği çok fazla olan, çoğu silindir şeklinde yapı

KumBazı kültelerin ve en çok silisli kültelerin ufalanmasından oluşan ve deniz kıyısı, çayyatağı gibi yerlerde pek bol bulunan, ufak ve sert tanecikler.Yapıda kullanılacak kumsilisli olmalı,içinde toprak,kil ve örgensel maddeler bulundurmamalıdır. Harçlarda ocakveya dere kumu kullanılır

KuranglezBir yapının genellikle toprak altında kalan bir bölümüne ışık almak üzere yapılan, üstüızgaralı veya cam tuğlalı bir çeşit ışık bacası

Kurtağzı1.Ahşap doğramanın birbirine geçen dişleri.2.Gömme hasır basamaklarının, birbirlerinin üzerlerine oturmaları ve kaymamaları içinyapılan birleştirme biçimi

Kuş bakışı görünüşBir yapının veya cismin, eğik bir açıyla üstten görünüşü

Kuşak1. Sağlamlığı artırmak için, bir şeyin çevresine geçirilen ağaç veya maden bağ; ikidikme arasındaki yatay ahşap parça.2. Ahşap çatıda, aşıkların altından geçerek dikme veya babaların birbirine vemerteklere bağlayan çubuk

Kutu çerçeveYüklerin,kolonlar yerine yalnızca betonarme perdelerle taşındığı betonarme sistemi

Kükürt çimentosuKorkuluk demirlerinin betona tespiti için açılan deliklere birlikte ısıtılarak dökülen eşitmiktarda kükürt ve zift

KüllükSoba bacalarının kurumlarını temizlemek için baca deliğinin altına açılan ve içine önükapaklı sürme bir kutu yerleştirilen delik

KüpeşteKorkulukların üzerine, elin kayması için yerleştirilen ve boydan boya devam edenprofilli ahşap, maden yada plastik kısım

KürBetonun prizini uygun olarak yapabilmesini sağlamak amacıyla su ile çimentoarasındaki reaksiyon için gerekli sıcaklık ve nem koşullarını sağlama

KüvetLeğen hizmeti gören kaplara verilen ad,tekne

L[Yukarı]

LambriAhşap,plastik,metal veya taşla yapılan iç duvar kaplaması

LaminatAltta fenol reçinesi emdirilmiş kraft kağıdı tabakaları ile, üstten melamin tabakasındanmeydana gelen kaplama folyosu

LataYapıda kullanılan dar, uzun kereste. Lataların enine kesit ölçüleri Türk standartlarınagöre 18/48,24/48,28/48 ve 38/58 mm’ dır

LavaboEl ve yüz yıkamak için su akıtma düzeni bulunan tekne

LentoKapı ve pencere boşlukları üzerindeki duvar yüklerini taşımak için bu boşluklarınüstüne, yandaki duvarlara oturacak şekilde yerleştirilen küçük açıklı taş, beton aydaahşap kiriş

Lığ1. Suların taşıdığı veya çekilirken bıraktığı kil ve kumlu çamur.2. Kumdan daha ince, kilden daha taneli, tane boyutları 0,002-0,06 mm arsındadeğişen mineral tanecikler

Limon kirişBir merdiven kolunun iki yanında uzanan kirişlerden her biri

LimonlukMerdivenlerde, balkonlarda havada kalan kenarlara çekilen 20-30 cm yüksekliğinde

LojmanPersonelin oturması için kimi kuruluşların yaptıkları düşük kiralı yada kira karşılığıolmayan konut

M[Yukarı]

Maça

Baca yaparken kullanılan ve örgü devam ettikçe yukarı doğru çekilen silindirsel kalıp

MafsalEklem, oynak yeri

Mafsallı (durağan) mesnetTaşıdığı strüktür öğesinin yatay ve düşey hareketlerini önleyen buna karşılıkdönmesine olanak veren mesnet. Mafsalda moment 0 olur

Mahal ListesiBir yapının çeşitli hacimlerini alan (m2 ), çevre (mt.) gibi ölçülerini ve bu yerlerdekullanılacak gereçleri gösteren çizelge

Mahal NumarasıBir yapının keşfinde kullanılmak üzere planlarda her hacme ayrı ayrı yazılan numara.Bu numaralar genellikle, B01, B02, … zemin katlarda Z01, Z02, … Zn üstteki katlardada ilk rakam kat numarasını göstermek üzere 101, 201, 301 şeklinde verilirler.Birbirinin aynı olan hacimlere aynı numaralar verilir. Mahal numaraları kesim mimariprojeler ile uygulama projelerinde gösterilir

MahyaÇatıdaki iki eğik yüzeyin, dışta 180 dereceden büyük bir açı yaparak birleştiği çizgi

Mahya aşığıKırma veya beşik örtüsü çatılarda mahyaya yerleştirilen aşık

Mahya KiremidiMahyayı örtmekte kullanılan özel şekilli kiremit

Mahya ÖrtüsüMahya boyunca, kurşun levha, çinko, özel eternit, özel kiremit, vb. ile yapılan örtü

Mahya tahtasıMahya aşığı konmayan bir ahşap çatıda mertek uçlarını tutturmak için kullanılan vemahya boyunca giden yassı ağaç

MakasBir çatıyı yada köprüyü taşımak üzere ahşap, beton, çelik veya hafif alaşımlar ileyapılan basınç ve çekme çubuklarından meydana gelen çerçeve

Makaslama1. Çaprazlama2. Bir kirişin mesnede yakın bir noktasına gelen yük, kesme kuvveti. Bir düzgün yayılıyük veya herhangi bir simetrik yük için maksimum makaslama, bir basit kirişte toplamyükünün yarısına; bir konsol kirişte ise yükünün tümüne eşittir

Mal SahibiBina yaptıran ve bundan dolayı yapım sırasında işveren durumunda olan kimse

Maliyet AnaliziYapıda, bir imalatın birim miktarını oluşturan öğelerin maliyetinden giderek, birimmaliyetini hesaplama

MansartHer yüzünde değişik eğimli iki dam yüzeyi bulunan bir çeşit kırma çatı. Üsttekiyüzeylerin eğimi alttakilerden daha azdır.

Mantar döşemeKolonları başlıklı olan kirişsiz betonarme döşeme

Mantar DöşemeBaşlıklı kolonların taşıdığı kirişsiz betonarme döşeme

MarkizBir kapı yada pencere önünü yağmurdan korumak için yapılan saçak

MarleyPolivinil klorit(PVC) ve asbestten yapılan ve çimento şap üzerine yapıştırılarakkullanılan termoplastik döşeme kaplama gereci. Marley, karolar halinde yada serilerekkullanılmak üzere rulo şeklinde olabilir

MastarSıvacıların, duvarcıların düzlük kontrolü için cetvel gibi kullandıkları ensiz, uzun ve düztahta

Mazgal1. Kale duvarlarında iç yanı geniş, dış yanı dar delik.2. Kale korkuluğunda mazgal dişleri arasında kalan boşluklardan her biri

MecraSu, hava, duman gibi akışkan şeylerin geçip gitmesine yarayan her türlü yol, akmalık,akak ve akımlıktır

Mekanİnsanı çevreden belli bir ölçüde ayıran ve içinde eylemlerini sürdürmesine elverişli olanboşluk, boşun. Mimari bir mekan oluşturmak, geniş anlamdaki doğadan veya peyzajmekanından insanın kavrayabileceği bir bölümü sınırlamaktır

MengeneÜzerinde çeşitli işler yapılacak her türlü gereci sıkıştırmaya yarayan takım

MerdivenYukarıya, yükseğe çıkmak için yapılan basamaklı yol. Ahşap merdivenlerbasamaklarının düzenleniş şekillerine göre bindirme basamaklı, oturtma basamaklı,sürme basamaklı gibi adlar alırlar

Merdiven BoşluğuMerdiven boyunca yapının tepesine kadar uzanan boşluk

Merdiven EğimiBir merdivenin çıkış çizgisinin eğimi. Bu eğim rıht/basamak şeklinde verilir. Rahatmerdivenin eğimi 17/29 cm dir

Merdiven GenişliğiKüpeşteler arasında kalan serbest genişlik

Merdiven KoluBir merdivenin bir sahanlıktan ötekine uzanan bölümü

Merdiven KovasıDönerek çıkılan merdivenlerde ortada görülen boşluk

Merdiven KulesiBina yüksekliğince çıkılan bir dış merdiveni barındırmak üzere binadan kopuk olarakyapılmış strüktür

MertekAhşap çatıda mahyadan oluklara kadar uzanıp örtüden gelen yükleri taşıyan veaşıklara ileten, çoğu 3/10, 4/10, 5/10, 5/12cm kesitli ağaçlara verilen ad

Mertek ÇatısıYalnızca merteklerden meydana gelen ahşap, beşik örtüsü çatı. Bu çeşit çatılarda hermertek çiftinin altına bir bırakma kiriş konarak üçgen tamamlanır

MesnetDöşeme, kiriş gibi bir strüktür öğesinin başka bir taşıyıcıya oturduğu yer,

dayanak.Mesnetler üç türlü olurlar.a. durağan (sabit) mesnetb. kayıcı mesnet (hareketli mesnet)c. ankastre mesnet

MetrajBir yapıda çeşitli imalatın miktarların bulunması(keşif)

Mimarlıkİnsanların yaşamasını kolaylaştırmak ve barınma,dinlenme,çalışma,eğlenme gibieylemlerini sürdürebilmelerini sağlamak üzere gerekli mekanları,işlevsel gereksinmeleriekonomik ve teknik olanaklarla estetik yaratıcılıkla inşa etme sanatı

ModülKlasik mimarlıkta, bir yapının sütunlarının veya çeşitli bölümlerinin oranlarınıdüzenlemekte kullanılan birim

MolozToprak ve kireçle karışık taş kırıntıları, inşaat atıkları, yapı döküntüsü

Montaj aşığıMahyada taşıyıcı aşık bulunmaması durumunda yada bir mertek çatısında mertekuçlarını bağlamak için bunların altına yerleştirilen ve mertekler tarafından taşınanküçük kesitli aşık

Montaj DemiriStatik bakımından gerekmediği halde, konstrüktif olarak, öteki demirleri tutturmak içinkullanılan beton çeliği

MozaikTürlü renklerde küçük taş, cam, çömlek parçalarının yan yana getirilmesiyle yapılanduvar, döşeme, tavan kaplaması şeklinde resim ve bezeme işi

Mozaik ÇiniEskiden yapı yüzlerine süslemek için, renkli sırlı tuğlalar çeşitli biçimlerde kesilerek birmozaik gibi uygulanmıştır, ki buna mozaik çini adı verilmiştir

Mozaik SeramikKağıda yapıştırılmış olarak levhalar halinde satılan geometrik şekilli küçük seramikparçaları

MozetaSert taşların yüzünü düzlemekte kullanılan dişli tokmak

MukarnasDüşey bir yüzeyden üzerinde bulunan daha taşkın bir yüzeye geçmek ve onabindirmelik görevi yapmak için taş veya tuğladan küçük prizmalar şeklinde, birbiriüzerine oturan bindirmeliklere verilen ad

Mukavemet1. Bir yapı gerecinin direnebileceği en büyük gerilme; dayanım.2. Dayanma, karşı koyma; bir yapının taşıyıcı bir bölümünün, üzerine gelen yükleregöre direnme yeterliliği

Musandıra1. Eski Türk evlerindeki odalarda kapı yanındaki duvarda boydan boya yer alan veiçine yatak takımları ve şilteler konan dolaplar.2. Saraylarda çatı arası odası. 3. Kimi Anadolu evlerinde asma kat. Musandıralı evlereözellikle Bodrum yöresinde rastlanır.

MuskalıÇatma yapıda, dikmeler ile çapraz bağlamaların meydana getirdikleri üçgen bölmeleriolan. Muskalı yapıda, üçgen boşluklar kerpiç, tuğla vb. gibi malzeme ile doldurulur ve

yüzey sıvasız bırakılır

Muvakkat Yapı1. Şantiye binası gibi, inşaat süresince kullanılıp daha sonra yıkılan yapı.2. İmar yönetmeliği hükümlerine göre genel hizmetlere ayrılan, cephe ve derinlikbakımından inşaata elverişli olmayan parsellerde yapılmasına izin verilen tek katlı yapı

Mücavir AlanBelediye sınırlarına komşu olup kentin ilerideki gelişmesi bakımından gerekli görülen veimar mevzuatı bakımından belediyelerin denetim ve sorumluluğuna verilmiş olanalanlara verilen ad, komşu alan

Münferit temelEmniyet gerilmesi büyük olan zeminlerde her kolonun altına ayrı olarak dökülenbetonarme temellere verilen ad

MüşrefiyeArap evlerinin üst katlarında yer alan, ahşap çubukların kafes gibi birbirlerinetakılmasıyla yapılmış tek yada çok katlı cumba

N[Yukarı]

NarinlikMesnetlenme durumuna bağlı olarak bir çubuğun kesiti ile uzunluğu arasındaki ilişki

Nefaset farkıBir yapının kimi bölümlerinin iyi yapılmamasından ötürü, yükleniciye ödenecek paradanyapılan kesinti

NefeslikBodrum katlarına hava ve ışık almak için tavana yakın olarak açılmış şevli pencere

Nirengi çizgisiYapıda döşeme kaplaması yapılmadan önce bütün musluk ve aygıtların yüksekliklerininsaptanması için, bitmiş döşeme kotundan 1m yüksekliğe çizilen yatay ölçü çizgisi

NişÇoğunu üstü kemerli duvar hücresi

Nokta apartmanKule gibi yüksek apartmanlara denir

O[Yukarı]

OdaBir binanın, özellikle bir evin oturmak,çalışmak,yatmak gibi eylemlere yarayangözlerinden her biri

OlukÇatıda derelerde toplanan yağmur yada kar suyunu toplayıp yağmur iniş borularınagötüren üst yanı açık,çinko,galvanizli sac veya plastik kanal

OmuzlamakBir duvarın itme kuvvetini başka bir duvar kütlesi ile karşılamak

Orta çakıl30 mm çapında delikleri bulunan elekten geçip 15 mm’ lik deliklerden geçmeyen çakıl

OtoklavlamaYeni dökülmüş beton,gaz beton, elyaflı-çimento gereçleri yada kireç-kum tuğlalarınıbelirli bir süre buhar basıncı( 190 0C) altında otoklavda tutma. Otoklavlama, dayanımı

attırma bakımından çok etkin bir yöntemdir. Betonun açık havada 28 gündekazanabileceği dayanım, otoklavlama yolu ile 24 saatte kazandırılabilmektedir

OturmaBir yapının, altındaki zeminin hareketi veya sıkışması dolası ile aşağı doğru hareketi.Yapının çeşitli bölümlerindeki oturmalar çok farklı olmadıkça bu tehlikeli olmaz.büyükyapılardaki genleşme derzleri,oturmadan meydana gelebilecek tehlikeyi ortadankaldırmakta da yararlı olurlar

Oturtma MakasÜzerine gelen yükleri, dikmeler aracılığıyla, taşıyıcılara aktaran makas

Oturtma olukBir betonarme saçak ucuna veya döşeme üstüne oturtulan oluk. Oturtma oluklar gizliveya açık şekilde yapılabilirler

OzalitAydınger kağıdı gibi saydam kağıtlara çizilmiş resimleri ışıklı kopya yoluyla duyarlıkağıtlara aktararak çoğaltma işi

Ö[Yukarı]

Ölçek çizgisibir cismin veya haritanın ölçeğini göstermek üzere, kenarına çizilen ve her birimingerçekte kaç metre yada km. karşılık olduğunu gösteren doğru

Ölçme latasıÜzerine cm. bölmeleri bulunan ve cetvel olarak kullanılan lata

Ölçme nişanıÇatlak duvarların daha çok açılıp açılmadıklarını anlamak için çatlağın iki yanınatutturulan cam vb. parça. Cam kırılırsa çatlağın genişlediği anlaşılır

Ölçü çizgisiBir projede çeşitli bölümlerin ve öğelerin uzunluklarını göstermek üzere çizilen veüzerine ölçüler yazılan çizgi

Ön cepheYapının yola bakan yüzü

Ön gerilmeBir betonarme öğede sürekli iç gerilmeler sağlanması yoluyla,betonu basınçgerilmelerine, çelik halatları da çekme gerilmelerine karşı çok yüksek dayanımgösterecek şekilde çalıştırma tekniği

ÖrtüBinanın üstünü örten çatı; çatının üstünü örten kiremit, eternit vb. kaplama. Örtü altıkaplaması: Çeşitli levhalar yada kiremit gibi örtü gereçlerinin altına, tahtadan geçmeliveya geçmesiz yapılan kaplama

Özgül ağırlıkBir çimsin boşlukları çıkarıldıktan sonra, birim hacimdeki parçasının ağırlığı

P[Yukarı]

PabuçBir sütunun,bir dikmenin taban bölümü

PabuçlukEski Türk evlerinde odaların girişinde kapı ile odanın yüksekçe döşemesi arasındakalan, ayakkabı çıkarılan yer

Pafta1.Üzerine proje çizilen levha,çizim levhası.2. Büyük haritaları meydana getiren ayrı parçalardan her biri

PahEğik olarak kesilmiş kenar,şataf

Pandül ayakHer iki ucu da mafsallı olan, yani moment almayan düşey çubuk

Panel duvarTaşıyıcı niteliği olmaksızın bölme olarak kullanılmak üzere yapılmış ince duvar

PanjurBir çerçeve içine yerleştirilmiş hareketli yada sabit yatay şeritlerden oluşan ve penceredışına takılan kanat. Panjur gereğine göre güneşi ve rüzgarı önlemeye, ışığıdüzenlemeye yaradığı gibi güvenlik amaçlıda kullanışlıdır

PanoHazır bölme yada cephe elamanı

ParapetTeras,balkon,köprü gibi yerlerde yapılan yaklaşık olarak 90cm yüksekliğinde korkulukduvarı

ParavanaOdalarda kapıların önüne konan yada bölme olarak kullanılan,katlanır,taşınır,çerçeveliperde

ParkeMeşe,gürgen ve kayın kerestelerinin makinelerde işlenmesi ile elde edilen dar,uzun vezıvana lambalı döşeme kaplama gereci

ParselBelli bir amaç için ayrılıp sınırlanmış arazi parçası; bir adanın parçalarından her biri

Parsel derinliğiBir parselin arka çizgisi ile cephe doğrultusu arsındaki ortalama dikey uzaklık

Parsel genişliğiBir parselin, üzerinde bulunduğu yoldaki cephe genişliği. Köşe başına rastlayanparsellerde dar yüz parsel genişliği olarak benimsenir

Pas payıKolon,kiriş,döşeme gibi bir betonarme ve de çelik donatının dışında kalan beton bölüm.Pas payının yararlı kesite katılmadığı,ancak, hava ile yada su ile ilişkilerini keserekdemirleri pasa karşı koruduğu kabul edilir

PavyonBir arsa içinde ayrı ayrı birkaç binası olan bir kuruluşun bu binalarından her biri yadaasıl binadan ayrı küçük bina

PayandaDüşey bir taşıyıcı,örneğin bir duvarı güçlendirmek için eğik olarak verilen destek

PencereDışarısını görmek,hava ve ışık almak için duvarlarda yapılan ve doğrama ile camdanmeydana gelen açma

Pencere bandıHava sızmalarını önlemek üzere, pencere ve kapı aralıklarına konulan keçe,kauçukyada plastik şerit

Pencere eteğiPencerelerin altında bulunan denizlikten döşemeye kadar olan sağır bölüm

Perçinİki yada daha çok maden levhayı birbirine bağlamak için kullanılan bir çeşit sabitbağlayıcı

PerdahMaden,ahşap,taş yada sıvalı bir yüzeyi pürüzsüz hale getirme işi; parlatma,açkı

Perdeİskeletli yapıda düşey ve yatay yükleri taşıyan betonarme duvar, betonarme perde

Perde duvarÇelik,betonarme gibi taşıyıcı öğeler arsında kalın taşıyıcı olmayan,ince duvar,bölme

PervazBir şeyin çevresine veya kenarına uzunluğuna eklenen dar kenarlık; kapı vepencerelerde kasanın sıva ile birleştiği çizgiyi örten silmeli ve düz kenarlık

Peyzaj mimarlığıBahçe mimarlığının günümüzdeki daha geniş kapsamlı tanımı; bir toprak parçasınıbitki,su,taş gibi doğa öğeleri ile düzenleme sanatı

PilastrBir bölümü duvara gömülmüş ayak, gömme ayak. Pilastların çoğunda çıkıntı, görünenyüzün genişliğinin 1/3’ ünü geçmez. Pilastr zamanla taşıyıcı olmaktan uzaklaşarak birsüsleme öğesi durumuna gelmiştir

PiliyeAyrık bir destek gibi çalışan kagir, ahşap veya demir dikme;ayak

PirinçSıva ve dökme mozaik işlerinde kullanılan küçük taş kırıntılarına verilen ad

PissuHela,banyo,mutfak gibi atılan kullanılmış suların ve katı cisimlerin karışımı,evsel atık su.Yapıda pissu tesisatı sıhhi tesisatsın bir bölümüdür

PisuarGenel binalarda erkek helalarına tek olarak yada grup halinde yerleştirilen sidiklik

PiştakAsıl eve girmeden önceki oda veya koridor

PlakKirişler yada taşıyıcı duvarlarla kuşatılan ve bunlarca taşınan, bir veya iki yönde asaldonatılı betonarme döşeme parçası

PlanBir cismin yatay bir düzlemde kesildiği varsayılarak çizilen ölçekli arakesit resmi, yataykesit

PlankoteKotlu plan

PliyeKesme kuvvetini karşılamak üzere betonarme kiriş ve döşemelere yerleştirilen, özelşekilde bükülmüş betonarme demiri

PolikarbonatIşığa karşı çok dengeli ve çok saydam bir sert plastik. Özellikle tepe ışığı almak üzere,çekme yoluyla elde edilmiş içi boşluklu saydam levhalar halinde cam yerine kullanılır

PolistirenStrienden polimerleşen, 60-80°C yumuşayan, 145°C kaynayan bir plastik. Genelolarak asitlere, alkalilere ve suya karşı çok dayanıklı olan polistirenlerin özellikleri,molekül ağırlıklarına göre çok değişir. Kaynar su ve tiner, polistiren üzerinde iz bırakır.Bu sakıncasına karşın dış ülkelerde özellikle saydam bölme yapımında cam tuğla gibikullanılmaktadır. Polistiren, soğuk su borusu yapımında da kullanılmıştır.polistiren, morötesi ışınlarının etkisi ile sararır. Polistiren köpüğü, genleşmiş polistiren Isı iletkenlikkatsayısı 0,03 olan, blok yada levhalar halinde satılan ve çoğunlukla sandviçbölmelerde kullanılan gereç.

PolyesterCila işlerinde, cam elyafı ile donatılmış olarak mobilya ve çeşitli yapı öğeleri yapmaktakullanılan sentetik reçinelerin genel adı. Polyesterler bir yada daha çok poliasidin birpolialkolle birleşmesinden oluşurlar

PoroziteBoşluklu gereçlerde birim hacme düşen boşluk miktarı

PortofoDöşeme, kiriş gibi taşıyıcı yapı öğelerinin, duvarların veya ayakların üzerinden boşluğadoğru uzanan bölümünün durumunu anlatmakta kullanılan terim

PrekastHazır parça halinde yerine konulmak üzere bir fabrikada yada yapıyerinde öncedendökülerek kalıplanmış beton öğe

Pres tuğlaYüksek basınç altında kalıplanmış, düzgün köşeli, perdahlı tuğla

PrizBağlayıcı madde hamurunun katılaşması

Priz bitme süresiBağlayıcı maddelerle yapılan bir hamurun plastikliğini yitirdiği ana kadar geçen zaman

Priz geciktiriciBetonun döküm sırasında işlenebilme süresini uzatmak için kullanılan katkı maddesi

Priz hızlandırıcıDüşük hava sıcaklıklarında yada ivedi harç ve beton işlerinde katılaşmayı hızlandırmaküzere kullanılan katkı

Priz ısısıÇimentonun katılaşması sırasında yayılan ısı

ProfilYapıda kullanılmak üzere biçimlendirilmiş maden çubuk

ProjeBir yapının gerçekleştirilebilmesi için gerekli plan, kesit, görünüş gibi çizimlerin tümü

Puantörİşçilerin çalıştığı saatleri, yaptıkları işi ve yapıyerine gelen gereçleri hesaplayıpkaydeden görevli

R[Yukarı]

Rabiç sıvaMetal depluvaye kaplanmış yüzey üzerine üç kat halinde vurulan sıva

RadyeBir yapıyı yer sularının çalışmasına karşı koruyan kaplama

Radye temelYapının zemine oturduğu yüzeyi bir döşeme gibi boydan boya kaplayan çoğubetonarme temel

RampaEğik yol veya geçit. Yaya rampalarında eğim açısı en çok 20° (%36) olur; çizimlerdeeğim oku –merdivendekinin aksine- iniş doğrultusunu gösterir. Otomobillerin %30’akadar eğimli rampalara tırmanma gücü olduğu kabul edilirse de karayollarında rampaeğimleri çokluk %15’e kadar yapılır. Bu eğim yolun dönen bölümlerinde %8,5 i geçmez

RayiçSürüm değeri, piyasa fiyatı

Rayiç cetveliMalzeme birim fiyatlarını göstermek üzere ilgili kuruluşça düzenlenmiş çizelge

ReaksiyonDuvar yada kolon gibi bir dayanağın, bir kiriş gibi yüklü bir öğeden aşağı doğru gelenbasıncı karşılayan yukarı doğru direnişi, tepki

RehabilitasyonHarap yada terk edilmiş eski yapıların, tarihi çevrelerin, değişen gereksinimlerikarşılayacak biçimde onarılarak yeni bir işlevle çağdaş yaşama katılmasınınsağlanması

Reks bloğuReks döşeme yapmakta kullanılan, taşıyıcı, pişmiş toprak blok. Bu blokların üst vealtlarında betonarme demirleri için özel kanallar vardır. Reks kirişleri hazırlanırken,harman suyunu emmemeleri için reks blokları ıslatılır

Reks döşemeReks bloklarını beton çeliği ve betonla donatarak hazırlanan kirişlerin yan yanadizilmesiyle yapılan bir çeşit dişli döşeme. Reks blokları istenilen açıklığa göre dizilerekyerde kiriş haline getirilir; sonra bu kirişler genellikle kalıpsız olarak, uçları mesnetlerüzerine gelecek şekilde yan yana dizilirler

RestorasyonAslını bozmadan onarma

RıhtBasamak aynası

Rıht yüksekliğiBir merdivenle birbirini izleyen iki basamak arasındaki düşey uzaklık

RijitOynak ya da esnek olmayan

RögarKanalizasyonda, yer altındaki temizleme parçalarını kontrol etmek ve çeşitlidoğrultulardan gelen boruları başka bir doğrultuya yöneltmek için yapılan baca, lağımbacası

RölöveVar olan bir yapının bütün boyutlarını ölçerek plan, kesit ve görünüşünü yenidençıkarma

RöperBir doğrultucuyu, bir düzeyi bir yüksekliği belirlemek veya yeniden bulmak üzere birduvar, bir kazık yada arazi vb. üzerine konulan işaret

Röper kazığıBir röper noktasını belirlemek üzere çakılan kazık

Röper noktasıBelli bir yeri, bir noktayı yeniden bulmak için konulan sabit işaret

Röperli krokiBelli röperlere göre bir arsanın konumunu ve ölçülerini gösteren kroki

Rötre çatlağıBetonda büzülme nedeniyle oluşan çatlak, büzülme çatlağı

Ruhsat projesiYapıya başlama izni alabilmek üzere belediyeye verilen kesin proje ve uygulamaprojesi

Ruhsat şubesiBelediyelerde ruhsat projesi ile, gerekli belgeleri inceleyerek yapıya başlama izni verenbölüm

RüstikDuvarları, yarı yontulmuş veya taşın ilkel halini anımsatır biçimde yontulmuş taşlarlaörülmüş

Rüzgar bağlamasıBir strüktürde yalnızca rüzgar yükünü karşılamak üzere yapılan kiriş

Rüzgar basıncıRüzgara bağlı olarak bir duvar yada çatı yüzeyinde oluşan ve kg/m2 şeklinde belirtilenbasınç. Bayındırlık Bakanlığı’nın Genel Teknik Şartnamesine göre özel durumlardışında dik etki alan yüzeyler için rüzgar basıncı 150 kg/m2 olarak kabul edilir

RüzgarlıkSoğuk ve rüzgarın içeriye girmesini önlemek üzere bina girişlerinde yapılan çifte kapıyada döner kapı düzeni

S[Yukarı]

SaçakÇatının binadan dışarı taşan bölümü.Çatı sularını yapı bedenden ve temellerindenuzağa akıtmak ve gerektiğinde gölge sağlamak için yapılır

Saçak seviyesiSaçağı olmasa da ir binanın son kat döşemesinin üst kotu

Saçak silmesiBir yapının saçak altı bölümlerini sulardan korumak için dış duvarların üst bölümlerineyapılan yatay silme

Sağır duvarPencere, kapı gibi boşluğu olmayan duvar

SağrıÇatılarda mahyalarla dereler arasında kalan üçgen ya da yamuk, eğik düzeylereverilen ad

SahanlıkBinalarda kapı önünde, merdiven başlarında yada ortasında veya asansör önlerindegenişçe düzlük

Saka deliğiEskiden evlerin ön cephe duvarında bulunan ve sakaların getirdikleri suyu evegirmeksizin boşalttıkları teknecik

Sakal

Asma tavan yapmak için yada başka bir erekle betonarme tavandan sarkıtılan incedemirlere verilen ad

SandıkYapılarda kum, çakıl ölçmek için kullanılan üstü ve altı açık, dikdörtgenler prizmasıbiçiminde ahşa ölçü

Sandık kirişÜst ve alt başlıkları birbirine tutturulmuş dolu gövdeli paralel iki putrelden oluşan bileşikkiriş

SarnıçYağmur suyu biriktirmeye yarayan kagir yer altı deposu

SehimEğilme etkisi altındaki bir yapı parçasının,örneğin bir kirişin belvermesi

SekiAhşap dikmeleri nemden korumak için altlarına konulan taş altlık

Serbest açıklıkBir kirişin iki dayanağı arasındaki kesintisiz açıklık veya yatay uzaklık

SergenKimi eski evlerde, duvarlarda yada kapı üstlerinde bulunan raf

SığınakSavaş sırasında halkın yada askerin sığınması için yapılan özel yer altı yapısı

Sıhhi tesisatBir yapıda temiz ve pis su döşemi. Sıhhi tesisat, makine mühendisliği konusudur

SıvaDuvar veya tavanlarda kagir yada hımış yüzeyleri düzgünleştirmek için ve korumak içinkullanılan bir çeşit harç. Plastik kıvamda iken duvarlara ve tavana uygulanan ve dahasonra sertleşen sıvalar genellikle çimento, kireç, alçı ile kum ve su karışımındanmeydana gelir

SilmeDuvar, tavan, kapı, pencere, yazıtlık, gibi öğeleri çevrelemek için düz yada eğri profildekabartmalı olarak yapılan, çubuk biçiminde sürekli bezeme örgesi

SiloTahıl, çimento, agrega ve benzeri maddeleri depolamakta kullanılan çoğu silindirikyüksek kule.

Sirkülasyon alanıKoridor, merdiven, rampa gibi çeşitli hcimleri birbirine bağlayan öğelerin kapladığı alan.

Sirkülasyon çekirdeğiBir binada düşey sirkülasyon araçlarının yani merdiven ve asansörlerin kat

Sürekli kirişAçıklıklarından birine gelen belirli bir yükün, diğerlerinde de hesaplanabilen bir etkimeydana getirdiği aynı doğrultuda birkaç açıklığı bulunan kiriş, mütemadi kiriş

Sürekli temelZeminin ayrık temel yapılmasına elverecek kadar sağlam olması yada yüklerinbüyüklüğü durumunda yapılan kolonların altında ve arasında betonarme kiriş gibiuzanan temel türü; mütemadi temel. Sürekli temel yapının bağlanması bakımından ayrıktemele göre daha uygun ise de maliyeti daha yüksektir

Ş

[Yukarı]

ŞahmerdanAğır çekiç. Toprağa iri kazık çakmaya yarayan çok ağır bir çeşit tokmak

ŞantiyeYapım yeri

Şantiye binasıİşlerin yürütülebilmesi için yapı yerinde kurulan geçici bina

Şantiye şefiBir yapı yerinin ve yapımının yönetiminden sorumlu mühendis yada mimar

ŞapHenüz prizini bitirmemiş ve yüzeyi yaş olan düzleme betonu üzerine genellikle 2,5 cmkalınlığında dökülüp mala ile perdahlanan çimento harcından yapılmış ham döşemekaplaması

ŞapkaBoru, baca gibi yukarıya doğru uzanmış şeylerin tepesine, içlerine yabancı maddeleringirmesini önlemek üzere takılan başlık. Duvarların üzerine gelen beşikörtüsü şeklindekiharpuşta

Şevİnişli yer, bayır. Eğik, meyilli

ŞirvanEskiden çatı arasında yada dükkanların üstünde bulunan basık oda

ŞofbenSıcak su sağlamakta kullanılan doğalgaz yada bütan gazı otomatı

ŞömineSalonda yada bir terasta yapılan alafranga odun ocağı, ocak. Şömineler duvarkenarında yapılabilecekleri gibi, bir mekanın ortasında olabilirler

Şönt BacaÇok katlı yapılarda her katın bir kat yüksekliğince giden bacasının ana bacayabirleşmesi ile meydana gelen bacalar grubu

T[Yukarı]

Taban tahtasıAhşap bir döşemede taban kirişlerinin üzerine çakılan döşeme tahtalarını her biri

Tama sahanlıkİki kolu birbirine paralel merdivenlerdeki ara sahanlık

Tanzim planıDüzenleme planı

Tapu, tapu senediBir mülkün kimin olduğunu gösterir belge

Tarafsız düzlemBasınç ve çekme bölgelerini birbiriden ayıran itibari düzlem. Düz eğilme durumundaçubuk lifleri uzunluk değiştirirler. Basınç bölgesinde lifler kısalma, çekme bölgesindeise uzamaya zorlanır. Aradaki bir düzlemde yer alan lifler ise uzama yada kısalmayauğramazlar, ki bu liflerin bulundukları düzleme tarafsız düzlem denir

Tarafsız eksen

Eğilen bir kirişte gerilmenin sıfır olduğu çizgi, ölü eksen. İki mesnetli bir kirişte yüklerinüstten gelmesi durumunda tarafsız eksenin altındaki bütün lifler çekmeye, üstündekilerise basınca çalışırlar. Kiriş homojen gereçten yapıldığında tarafsız eksen, kesitin ağırlıkmerkezinden geçer

TaslakBir şeyin henüz kesin biçim almamış durumu, eskiz

Taşçı kalemiÜzerine çekiçle vurularak taş yontmakta kullanılan çok ser yassı uçlu bir çelik

TaşıyıcıYapının maruz kaldığı çeşitli kuvvetleri ve zorlamaları karşılayan bölümleri meydanagetiren yapı bileşeni. Bir yapıda döşemeler, kirişler, kolonlar, temeller taşıyıcıgereçlerle yapılırlar

Taşıyıcı olmayanYalnızca kendi yükünü ve rüzgar yükünü karşılayan yapı bileşeni

TatamiJapon evlerinde döşeme kaplama gereci olarak kullanılan kalın hasır. Tatamilerinyalnızca sazdan örülmüş olanlarının yanı sıra ipek, pamuk yada kendir şeritli olanları davardır

TavanÖrtülü bir yerin üstündeki döşemenin alt yüzeyi; taban karşıtı

Tavan planıÜstte döşeme kaplamsı bulunmadığı kabul edilerek çizilen ahşap tavan kirişlemesiplanı

TecsimatBir duvar yüzeyindeki kabartma bezemeler

TekmelikKapı kanatlarının, ayak çarpabilecek alt bölümlerine konulan çoğu maden korumaparçası; alüminyum tekmelik

TeknikerYapıda mimar ve mühendisin yardımcısı olan teknik eleman

TemelBir yapının sağlam zemine oturtulan ve yapıdan gelen yükleri zemine aktaran bölümü

Temel tabanıTemelin üzerine oturduğu kaya, küskülük yada toprak zemin

Temel taşıYığma yapılarda temele konan büyük taşlardan herbiri

TepelikKimi yapıların anıtsal kapıların ve mihrapların üst bölümünü süslemek üzere konulan ikiucu ve ortası kalkık oymalı mermer parçası

TerasOturup hava almaya yarayan düz ve çevresi açık yüksekçe yer, taraça

TerasmanToprak düzlemesi, toprak kazma ve taşıma işleri

TesisatBelli bir işin sağlanmasına yardım eden alet ve araçların uygun yerlere birbirine bağlıolarak döşenmesi veya döşenen bu araçların tamamı

TesseraDöşeme ve duvar mozaiği yapımında kullanılan, küçük bir küp biçiminde cam, pişmiştoprak yada taş parçası

TesviyeDüzleme

TırabzanMerdiven parmaklığı

Tırabzan ayaklığıKüpeşteyi taşıyan parmaklardan her biri

Tırabzan babasıAhşap merdivende tırabzanın ilk basamak yada sahanlık basamağındaki kalın çubuğu

TonozBiçimi alttan içbükey olmak üzere taş yada tuğla ve harçla örülmüş yarım silindirbiçimde tavan; bir kemerin ötelenmesi ile meydana gelen örtü

Topal kirişBir döşeme kirişlemesinde yükünü ana kirişe değil de kasnak kirişe aktaran kiriş

TretuvarYaya kaldırımı. Bina eteğini dolaşan dar kaldırım

TrilitDikine yerleştirilmiş iki taş blok üzerine yatay olarak bir üçüncü blok konularak yapılmışanıt yada kapı benzeri yapı. Dolmenler birer trilittir

TripleksÜç düzeyli ev yada apartman dairesi

TrompBir bina köşesine bindirmeli olarak örülen tonoz parçası; kare planlı kubbeli bir yapınınduvarları arasındaki köşelerin üst bölümüne yapılan ve binanın üstünü sekiz kenarlıolarak kubbenin oturmasına elverişli bir kaide meydana getirmek üzere köşelemetonoz

TuğlaDuvar örmekte kullanılmak üzere kalıplara dökülüp kurutulduktan sonra harman ocağıyada fırınlarda pişirilen gereç

TüteklikHamamlarda duvarlar içinde bırakılmış olan dar duman bacalarına verilen ad

U[Yukarı]

Uygulama projesiBir yapının inşaatını yürütebilmek üzere düzenlenen proje

Uzay kafesiÇok geniş açıklıkları örtmek üzere yapılan, çubuklardan oluşan bütün öğeleribirbirlerine bağlı olup her doğrultuda bir bütün halinde çalışan üç boyutlu kafes

Ü[Yukarı]

Üst başlıkBir kafes kirişin yada makasın basınca çalışan üstteki bölümü

Üstemel

Bina eteği, etek duvarı, subasman

ÜstyapıBir yapının toprak üzerinde kalan bölümü

ÜzengiKirişleri veya bazı çatkı parçalarını taşımak üzere altlarına geçirilen U şeklindebükülmüş lama demiri veya yuvarlak demir, üzengi demiri

Üzengi çizgisiBir kemerde iki yandaki üzengi taşlarını birleştirdiği varsayılan çizgi

Üzengi taşıBir kemerin ayağa oturduğu noktadaki ilk taş. Üzengi taşlarının ayaklar üzerine gelenyüzleri yatay, üst yüzleri ise kemer eğrisine uygun olacak şekilde eğiktir

V[Yukarı]

V kolonYükleri üsteki iki noktadan alıp tek bir yük halinde temele aktaran, V harfi şeklindekolon çiftti

Vaziyet planıKonum planı

VernikReçine türünden bazı maddelerin uygun eriticiler (aseton,eter,alkol vb.) içindeeritilmesiyle elde edilen ve havanın etkisinden,nemden korumak yada daha iyi birgörünüş vermek için ahşap eşyanın yüzüne sürülen sıvı

VestiyerGenel binaların girişinde plato,şapka,şemsiye gibi şeylerin bırakıldığı yer

VibratörDökülmekte olan betonun içine daldırılarak yada kalıba uygulanarak, meydanagetirdiği titreşimlerle betonun sıkışmasına yardım eden elektrikli aygıt

VinçAğır yükleri kaldırıp indirmek için kullanılan makine düzeni,kaldırak

ViyadükBir kara yada demir yolunu bir vadiden yada başka bir yol üzerinden aşırmak içinyapılan ve yüksek ayaklar üzerinde taşınan köprü

Y[Yukarı]

Yaka1. Çatıda, baca kenarında etek parçasını tutturmakta kullanılan maden (çinko,bakırvb.) şerit.2. Oluğun, saçak kenarında örtü kaplamasına oturan ve boydan boya giden şerithalindeki parçası

Yangın duvarıBina içinde özelliği olan bir bölümün yangından korunması için çevresine yapılankoruyucu duvar

YanlamaBir ahşap asma çatı makasında babanın yüklerini iki yandaki mesnetlere ileten eğik ikibasınç çubuğundan her biri

Yapı

Karada veya suda, bayındırlık veya iskan eğriyle kurulan köprü,yol,tünel,baraj,bina gibitesisler ile bunların yer altı ve yer üstü inşaatı

Yapı bileşeniYapı elemanlarının çeşitli yöntemlerle, çeşitli şekillerde bir araya getirilmeleriyle yapılanve yapı elemanı olarak adlandırılamayacak kadar karmaşık olan yapı parçası.Duvar,kapı,pencere,çatı,temeller, yapı bileşenidir

Yapı elemanıBir yapının, biçimlendirilmiş yapı gereçlerinden meydana gelen ilksel parçası.Tuğlalar,briketler,kiremitler,karolar,büzler,madeni profiller,ahşap yada prekast betonparçalar yapı elemanlarıdır

Yararlı alanBir binanın tümünün yada bir bölümünün, duvarları katılmaksızın hesaplanankullanılabilir alan

YastıkBir dikme yada payandanın altına yerleştirilen yassı ağaç

YelpazeKırma çatı saçaklarının köşelerindeki mertekleri damlalık aşığına bağlaya bilmek içinkazayağı şeklinde yerleştirerek yapılan düzen. Eski Türk yapılarının bir özelliği olan budüzen, çıkmalı ahşap döşemelerde de kullanılmıştır

Yığışımİrili ufaklı taşların sonradan doğal bir çimentoyla birleşmesinden oluşan kaba külte

Yığma1.Taşları yada tuğlaları, taşıyıcı olacak şekilde, üst üste koyup harçla bağlayarakyapılmış,2.Tahta ve kütüklerle, bindirme yoluyla çivi kullanmadan örülmüş,masif

Yonga levhaÖzel makinelerle elde edilen odun yongalarının sentetik reçine tutkallarıyla ısı vebasınç altında yapıştırılması ve biçimlendirilmesi yoluyla yapılan suni tahta levha,sunta

YorulmaÖnemli bir oranda hareketli yüklerin etkisi altında yapı öğelerini, değişkenkuvvetlerin,yani ters yönlü gerilmelerin etkisi altında bulunurlar. Bu durumun doğalhangi bir kesitine ait bir noktanın min-max gerilme gibi iki sınır arasında değişken birgerilme etkisi altında kalmasına yorulma denir

YönlendirmeBir binanın yada yolun, güneşin yükselişine göre planlanması. Binaların yönlendirilmesibakımından kuzey yarıkürede güney, güney yarıkürede ise kuzey en elverişli yönlerdir

YtongKum.kireç çimento su ve alüminyum tozunun karışımının belli işlemlerden geçirilmesiyleüretilen bir çeşit gazbeton

YumruBir ahşap süpürgelikle döşeme arsındaki çizgiyi örtmek üzere yerleştirilen,dörtte biryuvarlak çıta,süpürgelik çıtası

YükleniciBir işi,yapının bir bölümünü yada tümünü yapmayı belli koşullarla üstüne alankimse,müteahhit

YüklükEvlerde, odanın bir yanında şilte,yorgan gibi şeyler koymaya yarar yerli dolap

Yüzer tavan

Darbe ve hava seslerini azaltmak üzere, üst döşemeden kopuk olarak yapılan asmatavan

Yüzeysel temelÇok az kazılmış zemine oturtulan temel, sığ temel

Z[Yukarı]

Zati yükTaşıyıcı bir yapı parçasının kendi ağırlığı

Zemin emniyet gerilmesiBir zeminin birim alanının güvenlikle taşıya bileceği yük

Zemin mekaniğiZeminin yapısını,sınıflandırılmasını,direncini,yer katmanları arsındaki su akışını,bunlarıniçindeki etken ve edilgen yer basınçlarını inceleyen bilim kolu