MIOPIAGjithçka që duhet të dini

Drejtor: Taulant MUKA, Kryeredaktore: Jana NANO, Zv./Kryeredaktore: Fjorda KOROMANIAdresa: Fakulteti i Mjekësisë, UT. Cel: 068 20 47935, e-mail: suplementi@almedicus.org

Botim i përjavshëm, Nr. 9, e enjte 16 dhjetor 2010

Redaksia:

Alba KuqiBesiana BallaBlerta DollakuDea QirjaqiEmira HysaEni TRESAMarinela Kumaraku

Këshilli botues

Departamenti i Shëndetit PublikEnver RoshiShërbimi i Endokrinologjisë, QSUTAgron YLLIShërbimi i Urgjencës, QSUTEdmond ZAIMIShërbimi i Nefrologjisë, QSUTArjana STRAKOSHA

Botim zyrtar i Universitetit të Tiranës,Fakulteti i MjekësisëNën kujdesin e veçantë të zv./Rektores Prof.Dr. Elsa KONE

Shërbimi i Reumatologjisë, QSUTArgjend TAFAJShërbimi i Alergologjisë, QSUTEtleva QIRKOShërbimi i Kardiologjisë,Spitali UshtarakGerta KOÇEKUShërbimi i Neurologjisë, Spitali UshtarakFatos JAHOShërbimi i Ortopedi-Traumotologjisë, Spitali UshtarakGjergj ÇAUSHI

Shërbimi i Toksikologjisë, Spitali UshtarakZihni SULAJBiokimi Klinike, QSUTNdok MARKUFarmaciEla HOTI

Miopia është një defekt ishikimit. Individi dallon qartëobjektët afër, por ata larg i

sheh turbullt.Fatkeqësisht, miopia është

mjaft e përhapur. Ajo takohetsi te fëmijët, ashtu edhe tektë rriturit. Nga të dhënat e

OBSH, 800 milionë njërëz nëbotë vuajnë nga miopia.

Era e keqe e gojës:Pse shkaktohet dhesi ta parandalojmë

KUJDESI ORAL

Implantet edhëmbëve dherëndësia e tyre

INTERVISTA

KUJDESIORALSpeciale: si tëkujdesemi përhigjienën e gojes

Çfarë është Miopiadhe si trajtohet ajo

Intervistë meIntervistë meIntervistë meIntervistë meIntervistë meAndis QendrAndis QendrAndis QendrAndis QendrAndis Qendrooooo, QSUT, QSUT, QSUT, QSUT, QSUT

E enjte, 16 Dhjetor 2010www.almedicus.orgII

Shpesh, syrin e njeriut ekrahasojnë me aparatin fo-tografik. Kornea dhe kri-stalini luajnë rolin e objek-tivit. Ato lejojnë rrezet edritës të depërtojnë në syduke i përthyer ato. Retinaluan rolin e negativit osendryshe quhet "filmi i syr-it". Falë qelizave tëndjeshme ndaj dritës,imazhi fokusohet në retinëduke u shndërruar në im-pulse nervore, të cilatnëpërmjet nervit optik arr-ijnë në sistemin nervor qën-dror.

Gjatë miopisë rrezet edritës nuk fokusohen në ret-inë, por para saj. Prandajimazhi nuk është i qartë.Kjo ndodh për dy arsye:

" Kor nea dhe kri-stalini i përthyejnë rrezet edritës më shumë se normal-isht;

" Syri gjatë rritjes,zmadhon për masat e tij.Gjatësia normale e syrit tënjë adulti është 23-24 mm.Gjatë miopisë ai arrin mëshumë se 30 milimetër. Zg-jatja për çdo milimetër tësyrit çon në rritjen e mio-pisë në 3 dioptri.

Specialistët veçojnë treshkallë të miopisë:

" Shkalla e ulët- derinë 3 dioptri;

" Shkalla e mesme-nga 3 deri në 6 dioptri;

" Shkalla e lartë- mëshumë se 6 dioptri;

Pse shfPse shfPse shfPse shfPse shfaqet miopia?aqet miopia?aqet miopia?aqet miopia?aqet miopia?Të shumta janë arsyet e

shfaqjes së miopisë kuveçojmë:

" Veçori tëtrashëguara të lidhura mendërtimin e kokërdhokut tësyrit ose me shkëmbimin elëndëve në të;

" Sklera e dobësuarnuk i reziston zgjatjes së te-pruar të syrit dhe presionittë brendshëm të tij

" Zhvillim i pamjaf-tueshëm i muskulit akomo-dues të syrit, i cili përgjig-jet për formën e kristalinit.Sforcimet e tij mund tëçojnë në shfaqjen e miopisë.

" Lodhja e tepërt esyve nga puna në distancëtë afërt me objektin ( kurpunohet pa pushim dhe nëambjente me ndriçim tëdobët) ;

SimptomaSimptomaSimptomaSimptomaSimptomat e miopisë.t e miopisë.t e miopisë.t e miopisë.t e miopisë.Zakonisht, miopia

shfaqet në moshë të vogëldhe bëhet e dukshme nëvitet e shkollës. Fëmijët dal-lojnë keq objektet larg tyre,nuk shohin qartë shkronjatdhe numrat në dërrasën e

zezë, afrohen pranë televi-zorit për të parë. Në për-pjekje për të qartësuar ob-jektet që janë larg, miopëtshpesh mbledhin(picërojnë) sytë.

Përveç rënies së cilësisësë shikimit në distancë, mi-opëve u përkeqësohet shiki-mi edhe në mbrëmje, dukendjerë veshtiresi në orien-timin e tyre në rrugë apo nëdrejtimin e makinës.

Për të për mirësuarshikimin, miopët duhet tëmbajnë syze optike oselente kontakti me minus.Jo rrallë, ata detyrohen tëndërrojnë syzet optike apo

lentet në numër më të madhsepse shikimi vazhdon tëpërkeqësohet. Kjo do tëthotë, se miopia progreson,si pasojë e zgjatjes së vazh-dueshme të kokërdhokut tësyrit. Duhet theksuar sesyzet optike nuk parandal-ojnë rritjen e miopisë. Atothjesht rregullojnë proces-in e përthyerjes së rrezevetë dritës në sy.

Miopia progresive ështënjë sëmundje me pasoja se-rioze për syrin e njeriut.

Zakonisht nga miopiaprogresive vuajnë fëmijët emoshës 7-15 vjeç. Rritja epërmasave të kokërdhokut

të syrit bën që enët e gjakutnë sy të zgjatën duke dëmtu-ar sistemin e ushqimit tëretinës. Për pasojë, mpre-htësia e shikimit bie. Jovetëm kaq, retina, e cila ng-jason me një vello të hollë,(tendoset) tërhiqet, duke ''ugrisur'' vende - vende. Kjomund të sjellë si pasojë sh-kolitjen e retinës. Kjo ështëpasoja më e rëndë, që mundtë sjellë miopia, gjatë së cilësshikimi përkeqësohetndjeshëm, deri në verbim tëplotë.

Miopia prMiopia prMiopia prMiopia prMiopia prooooo ggggg rrrrresiesiesiesiesivvvvve mee mee mee mee memakulopamakulopamakulopamakulopamakulopati dhe distrti dhe distrti dhe distrti dhe distrti dhe distrofi tëofi tëofi tëofi tëofi tënervit optiknervit optiknervit optiknervit optiknervit optik

Mbani mend!Mbani mend!Mbani mend!Mbani mend!Mbani mend!Vizita në kohë me

mjekun okulist do t'ju ndih-mojë të parandaloni ndër-likimet e rrezikshme qësjell miopia, si dhe të ruanishikimin tuaj!

Si bëhet diaSi bëhet diaSi bëhet diaSi bëhet diaSi bëhet diagnognognognognoza e mi-za e mi-za e mi-za e mi-za e mi-opisë?opisë?opisë?opisë?opisë?

Vetëm specialisti mundtë përcaktojë shkallën e mi-opisë suaj dhe të përzgjedhëmetodën më të përshtat-shme për ta kuruar atë.

Për të diagnostikuar mi-opinë duhen realizuarekzaminimet e mëposhtme:

Kontrolli i mprehtësisësë shikimit në distancë pa

syzet optike dhe përzgjedh-ja e saktë sipas numrit tësyve;

Përcaktimi i refraksion-it (përthyerjes së rrezeve tëdritës) të syve tuaj, si dhe tëshkalles se miopisë;

Matja e gjatësise së syritnë kabinetin e diagnos-tikimit me ultratinguj. Kyështë një ekzaminim i sak-të, i cili kryhet pa dhimbjedhe në bazë të rezultateve tëtij mjeku përcakton mi-opinë progresive;

Matja e trashësisë së ko-rnesë në sektorë të ndry-shëm të saj me anë të ul-tratingujve.

Keratopograma. Ky kon-troll është i domosdoshëm,nëse është planifikuar tëzhvillohet operacioni re-fraktar;

Ekzaminim i fundit tësyrit (oftalmoskopia). Nëkëtë rast, oftalmologushikon gjendjen e retinës,enëve të gjakut si dhe të ner-vit optik të syrit.

Kjo është skema epërgjithshme e ekzaminim-it të pacientëve me miopi.Me gjithatë, çdo pacientkërkon mjekim individual.Nëse është e nevojshme,mjeku mund t'ju rekoman-dojë edhe vizita të tjera shtesë

ÇFARE ESHTE MIOPIA?Miopia është Miopia është Miopia është Miopia është Miopia është një një një një një defekt i shikimit. Indidefekt i shikimit. Indidefekt i shikimit. Indidefekt i shikimit. Indidefekt i shikimit. Individi dallon qarvidi dallon qarvidi dallon qarvidi dallon qarvidi dallon qartë objektët afërtë objektët afërtë objektët afërtë objektët afërtë objektët afër,,,,, por por por por por aaaaatatatatata larg larg larg larg largi sheh turbi sheh turbi sheh turbi sheh turbi sheh turbullt.ullt.ullt.ullt.ullt. F F F F Faaaaatktktktktkeqësisht, miopia është mjaft e përhaeqësisht, miopia është mjaft e përhaeqësisht, miopia është mjaft e përhaeqësisht, miopia është mjaft e përhaeqësisht, miopia është mjaft e përhapurpurpurpurpur. Ajo tak. Ajo tak. Ajo tak. Ajo tak. Ajo takohet si të fëm-ohet si të fëm-ohet si të fëm-ohet si të fëm-ohet si të fëm-ijët, ashtu edhe tijët, ashtu edhe tijët, ashtu edhe tijët, ashtu edhe tijët, ashtu edhe teeeee të r të r të r të r të rriturit. Ngriturit. Ngriturit. Ngriturit. Ngriturit. Nga të dhënaa të dhënaa të dhënaa të dhënaa të dhënat e OBSH, 800 milionë njërëz në botët e OBSH, 800 milionë njërëz në botët e OBSH, 800 milionë njërëz në botët e OBSH, 800 milionë njërëz në botët e OBSH, 800 milionë njërëz në botëvuajnë ngvuajnë ngvuajnë ngvuajnë ngvuajnë nga miopia.a miopia.a miopia.a miopia.a miopia.

E enjte, 16 Dhjetor 2010 www.almedicus.org III

Mjekët përcaktojnë këtodrejtime kryesore përkurimin e miopisë:

Frenim i rritjes pa-tologjike të syrit me meto-da konservative

Në rast progresivitetimbi 1 dioptri në vit reko-mandohet mjekimi me me-toda unikale dhe akoma mëradikale ;

Këto metoda janë:kurime konservative, skle-roplastika, kolagjenoplasti-ka, koagulimi me lazer, ko-mbinim i terapive membajtje të lentëve të kontak-tit, operim vazo-rikonstruk-tim etj.

Operacionet sklerOperacionet sklerOperacionet sklerOperacionet sklerOperacionet skleroplas-oplas-oplas-oplas-oplas-tiktiktiktiktike e e e e kryhen për të frenuarrritjen e syrit. Gjatë këtijoperacioni pas kokërd-hokut të syrit vendosenr ripëza materialesh bi-ologjike, të cilat nuk lejojnëzgjatjen e metëjshme të syr-it. Me kalimin e kohës kymaterial vepron në enët egjakut, duke përmirësuarprocesin e ushqimit të syritme gjak dhe lëndë ushqyese.Aktualisht në disa raste përkorrigjimin e miopisë për-doret një metodë më ethjeshtëzuar, e quajtur

kolagjenoplastika. Në ndry-shim nga metoda e parë,këtu materiali biologjik(kolagjeni) vendoset prapakokërdhokut të syrit me anëtë një shiringe. Ai stimulondisa qeliza speciale tësklerës, të cilat përpunojnë

një shtresë të re sklerale,për të frenuar zgjatjen emetejshme të sklerës dherritjen e syrit.

Operacionet skleroplas-tike zhvillohen në kushteambulatore dhe zgjasin 15-30 minuta. Ato mund të kry-

hen njëkohësisht në të dysytë ose të kombinohen mendërhyrje të tjera, që bëhennë sy. Për të parandaluarndërlikimet e mundshme tëmiopisë, përveç sklerato-plastikës, përdoret edhekurimi me rreze lazer.

Keratomileza me rrezelazer (LASIK) ose keratoto-mia me rreze lazer janë me-toda, të cilat konsiderohenvendimtare në korrigjimine miopisë. Këto operacionekryhen në bazë të përllog-aritjeve të sakta kompju-terike për çdo pacientkonkret. Gjatë metodësLASIK hiqet pjesa esipërme e kornesë, e cilahapet si kapak me anë të njëinstrumenti special dhe merreze lazer punohet pjesa embetur e kornesë, duke ebëre me të rrafshët. Më pas,në korne vendoset pjesa ehequr. Disa orë pas opera-cionit, pacienti mund t'i rik-thehet jetës normale. Oper-acioni për eliminimin e mi-opisë nga 1 deri në 25 diop-tri zgjat vetëm 10- 15 minu-ta. Ai kryhet pa dhimbjedhe ka siguri të lartë vep-rimi. Gjithashtu, metodaLASIK mund të përdoretpër të dobësuar forcën re-fraktare të kornesë.

Përparësitë e operacion-eve të sipërpërmedura qën-drojnë në faktin se ato nukkryhen brenda në kokërd-hokun e syrit. Megjithatë,duhet theksuar se në disasituata ndërhyrja nëkokërdhokun syrit është enevojshme, si për shembull,në rastet e miopisë me diop-tri më të lartë se 18.0. Kësh-tu, gjatë kësaj ndërhyrjejepara kristalinit vendosetnjë lente, e cila neutralizonrefraksionin (përthyerjen errezeve të dritës) e tepërt tësyrit.

Qëllimi i operacioneverefraktare është tëzvogëlojë forcën e refrak-sionit në syrin miop. Secilioperacion ka ndikimet dheindikimet e veta. Mjekuzgjedh variantin optimalpër çdo pacient, duke u ba-zuar në rezultatet eekzaminimeve.

Në varësi të llojit të ndë-rhyrjes, operacionet refrak-tare kryhen në kushte am-bulatore ose kërkojnë qën-drim në spital për 1-2 ditë.

Operacioni vOperacioni vOperacioni vOperacioni vOperacioni vazo-razo-razo-razo-razo-rekekekekekon-on-on-on-on-strstrstrstrstruktiuktiuktiuktiuktivvvvv

Është një metodë e re përkurimin e pasojave të mio-pisë në retinë, sidomos nëdistrofitë retinale.

RrRrRrRrRreeeee zzzzzet e lazet e lazet e lazet e lazet e lazeriteriteriteriterit fiksojnëretinën me membranën eenëve të gjakut në vendet,ku ajo është ‘’grisur’’ oseholluar, duke shmangur njënga pasojat më të r?7nda tëmiopisë, shkolitjen e ret-inës.

Pasi rritja patologjike esyrit është frenuar dheprofilaktika për ndër-likimet e miopisë është kry-er, lind pyetja më e rëndë-sishme për pacientët memiopi : si të shohin sa mëmirë, të perceptojmë botënpërreth me përmasat dhengjyrat e saj natyrale dhe tëçlirohemi nga syzat me xha-ma të trashë e të shëmtuar?

Sot ky problem zgjidhetme sukses, falë një drejtimitë ri në fushën e oftal-mologjisë, kirkirkirkirkirurgjise rurgjise rurgjise rurgjise rurgjise re -e -e -e -e -fraktarfraktarfraktarfraktarfraktare të syrite të syrite të syrite të syrite të syrit. Theme-lues i kirurgjisë refraktarenë botë është S.N.Fjodorov.Përpunimi i metodave kre-jtësisht të reja operative,aparaturat bashkëkohore,instrumentat kirurgjikaletë një cilësie të lartë si dhepërllogaritjet e sakta mebazë kompjuterike, mundë-sojnë parashikimin e rezul-tateve të larta të operacion-it për çdo pacient.

SI TRAJTOHET MIOPIAMetodat e kurimit

E enjte, 16 Dhjetor 2010www.almedicus.orgIV

Është mjaft e domosdoshme diagnostikimi iv e ç a n t i v epsikologjike tek

fëmijët e moshës para shkol-lore rreth 4-6 vjec, e cila le-htësohet në kopshtet aposhkollat bashkëkohore tëcilat kanë psikologë. Nxjer-rja në pah e grupeve të fëm-ijëve me karakteristika"miopike" tipike për seancapsikokoreksioni janë masate para të radhës profilak-tike për miopitë progresiveshkollore të lindura .

Shumica e prindërvefillojnë të përgatisin fëmijëte tyre për shkollë kohë mëparë së këta të fundit të ar-rijnë moshën 6 vjeçare. Kjopërgatitje parashkollorenga vet prindërit para sefëmija të shkojë në shkollë,

mund të sjellë rrezik si përshëndetin psikik, fizik ash-tu dhe në përforcimin egabuar të mënyrës sëpërvetësimit të të nxënit.

Faktorët e tjerë pro-vokues që gjithashtu influ-encojnë në miopinë progre-sive tek fëmijët shpesh tako-hen në:

-Sëmundjet e traktittretës -stomakut apo zorrëve

-Sëmundjet e organeve tëfrymëmarrjes

-Sindromi hidrocefaliketj.

Sot në vendin tonë dhenë përgjithësi në mbarëbotën po rriten breza fëm-ijësh të moshës parashkol-lore, të cilët shpenzojnë orëtë tëra para kompjuterit

Këta ''Wunderkind''-a tëqytetërimit bien në kurth

VLERESIMI PSIKOLOGJIKI FEMIJEVE ME MIOPISUZANA KARAGJOZI

Drejtoresha e klinikës UZLLOVA

"të ardhmes së tyre të ndri-tur sa sakrifikuar sytë etyre.

Të dhënat e sotme sh-kencore deklarojnë se mio-pia ka përfshirë më shumëse 50 % të pacientëve tëmoshës 15-16 vjeëare. Pra,tashmë mund të flasim përnjë epidemi të miopive tëadoleshentëve. Kjo gjëvërtetohet edhe nga tëdhënat e klinikës tonë që op-eron në fushën e okulistikëspër më shumë se 12 vjet.

Megjithatë faktoritrashëgimor është një ele-ment që duhet të merretdetyrimisht parasysh.

Përmasat normale të syr-it tek një fëmijë arrijnë në 16-18 mm. Në moshën 18-20vjeëare këto shifra kapin

vlerën 22-24 mm. Për shkaktë ngarkesave monotone tëleximit, shkrimit apo të qën-druarit para kompjuterit,fëmija detyrohet të fiksojëpër një kohë të gjatë objekteqë janë afër tij. Kjo shpjegonprocesin natyral të rritjes sënumrit të syrit.

Fëmijët e sotëm arrijnënormën prej 22-24 mm nëmoshën 7-10 vjeëare kurndërkohë duhet ta arrinin nëmoshën 20 vjecare.

Në shoqëri të urbanizuaradhe të zhvilluara sië ështëpërshembull Japonia, fëm-ijët miopë zënë rreth 70% tëpopullsisë. Politikat shënde-tësore sygjerojnë që të dozo-het ngarkesa fizike e syritduke përcaktuar orët mësi-more në shkolla. Këshillohetqë fëmijët të merren mesport. Ka një varësi pozitivemidis gjendjes psiko-fizike tëfëmijës gjatë aktivitetevesportive dhe relaksimit tëfunksioneve fizike të syrit.

E enjte, 16 Dhjetor 2010 www.almedicus.org V

E enjte, 16 Dhjetor 2010www.almedicus.orgVI

JETI KURTI

CCCCCfffffarë quajmë higjienë të mirëarë quajmë higjienë të mirëarë quajmë higjienë të mirëarë quajmë higjienë të mirëarë quajmë higjienë të mirëorale?orale?orale?orale?orale?

Higjiena e mirë orale nënkuptonnjë gojë, e cila duket dhe nuhatet shën-detshëm. Kjo do të thotë:

Dhëmbët tuaj janë të pastër dhe pambetje ushqimi.

Gingivat(mishrat e dhëmbëve)janë ngjyrë rozë dhe nuk dhembin osegjakosen kur ju i lani me furçë ose kurpërdorni fillin dentar.

Era e keqe nuk është problem kon-stant.

Të mbash një higjienë të mirëorale është një prej gjërave më të miraqë mund të bëni për dhëmbët dhe gin-givat tuaja. Dhëmbët e shëndetshëmjo vetëm ju mundesojnë të dukeni dhendjeheni mirë, por ata ju ndihmojnëtë hani dhe të flisni ashtu siç duhet.

Pse është e rëndësishme mbajt-Pse është e rëndësishme mbajt-Pse është e rëndësishme mbajt-Pse është e rëndësishme mbajt-Pse është e rëndësishme mbajt-ja e higjienës së gojës?ja e higjienës së gojës?ja e higjienës së gojës?ja e higjienës së gojës?ja e higjienës së gojës?

Mbajtja e një higjienë të mirë oralendihmon në parandalimin e formim-it të pllakës dentare dhe të gurëzave.Nga to shkaktohet :

Prishja e dhëmbëve (kariesi)Probleme të mishrave të dhëm-

bëve (gingiviti, paradontoza) që janëshkaktare të erës së keqe të gojës dhetë humbjes së dhëmbëve.

LLLLLarararararja e dhëmbëvja e dhëmbëvja e dhëmbëvja e dhëmbëvja e dhëmbëveeeee!!!!!Furça juajFurça juajFurça juajFurça juajFurça juajFurçat e vogla janë më të mira pasi

ato mund të arrijnë në hapësira tëgojës tuaj ku furçat më të mëdha nukmund të arrijnë. Furça juaj duhet jetëe butë dhe me pjesë të gomuara nëmënyrë që të eliminojë pllaken bak-teriale. Zëvendësojeni furçën tuaj çdotre muaj ose kur e shihni që fijet e sajkanë humbur rregullsinë.

PPPPPastaastaastaastaastat e dhëmbëvt e dhëmbëvt e dhëmbëvt e dhëmbëvt e dhëmbëveeeeeZgjidhni një pastë me përmbajtje

të lartë të fluorit sepse ai parandalonnë shfaqjen e kariesit.

KKKKKoha e laroha e laroha e laroha e laroha e larjesjesjesjesjes

Koha ka rëndësi të veçantë. Jovetëm që duhet t'i lani dhëmbët 3 herënë ditë, por gjithashtu duhet edhe t'ikushtoni minimalisht 5 minuta çdolarjeje.

MetodaMetodaMetodaMetodaMetodaSë pari, pastrojmë pjesën e pë-

parme të dhëmbëve duke i dhënëfurçës drejtimin poshtë-lartë, pastajme lëvizje rrotulluese duke i mundë-suar furçës të futet në hapësiratndërdhëmbore. Pasi të kemi përfun-duar me pjesën e përparme, futeminë pjesën e brëndshme të kavitetitoral duke bërë sërish lëvizje, filli-misht poshtë-lartë pastaj lëvizje rrot-ulluese me furçë. Pastaj furçohetsipërfaqja përtypëse e dhëmbëve.

GjuhaGjuhaGjuhaGjuhaGjuha Që të shmangni halitozën (era e

keqe e gojës) ju mund ta përdorni

KUJDESI ORAL: SI TEPERKUJDESEMI NDAJHIGJIENES SE GOJES

ÇfÇfÇfÇfÇfarë është halitosis ose era earë është halitosis ose era earë është halitosis ose era earë është halitosis ose era earë është halitosis ose era ekkkkkeqe e gojës ?eqe e gojës ?eqe e gojës ?eqe e gojës ?eqe e gojës ?

Halitosis është një gjendje eshëndetit të gojës që shoqërohet menjë erë të vazhdueshme të saj. Iden-tifikimi i shkakut të këtij fenome-ni është hapi i parë për trajtimindhe parandalimin e kësaj gjendje-je.

KKKKKush e shkakton erën e kush e shkakton erën e kush e shkakton erën e kush e shkakton erën e kush e shkakton erën e keqe tëeqe tëeqe tëeqe tëeqe tëgojës ?gojës ?gojës ?gojës ?gojës ?

Ushqimet të caktuaraUshqimet që ne marrim çdo ditë,

kontribuojnë në shëndetin e gojësdhe konsumimi i ushqimeve të til-la si hudhra, qepa etj absorbohennga sistemi i qarkullimit të gjakutpastaj transportohen në mushkëridhe nxirren përmes frymarrjes.Derisa ky ushqim nuk eliminohetnga trupi ynë, përben një potencialnë ndikimin e frymëarrjes së nje-riut.

Higjena jo e mirë e gojësMoslarja e dhëmbëveMospërdorimi i fillit den-

të shkaktojë rrjedhje gjaku.Përdorni fillin me butësi duke u

siguruar që ta kaloni në të dyja anëte dhembit. Bëjeni këtë procedurë 2ose më shumë herë para se të kalonitek dhëmbi pasardhës.

Pas përdorimit flakeni fillin sepseai mbart baktere dhe nuk mund tëpërdoret përsëri.

Solucionet që përSolucionet që përSolucionet që përSolucionet që përSolucionet që përdordordordordoren përen përen përen përen përshpëlarshpëlarshpëlarshpëlarshpëlarjen e gojësjen e gojësjen e gojësjen e gojësjen e gojës.....

Rekomandohet përdorimi i anti-septikëve orale pas larjes së dhëm-bëve dhe kalimit të fillit dentar.

Këto solucione ndihmojnë nëreduktimin e florës bakteriale dhemundësojnë një frymëmarrje tëfreskët.

SSSSStop gurëzatop gurëzatop gurëzatop gurëzatop gurëzavvvvve të dhëmbëve të dhëmbëve të dhëmbëve të dhëmbëve të dhëmbëveeeee!!!!!

Drejtohuni tek mjeku juaj stoma-tolog, Minimumi 2herë në vit për tëpastruar gurëzat.

Në këtë mënyrë, bëhet edhe kon-trolli rutinë i gjendjes së gojës tuaj.

Ndikimi i dietës ushqimorNdikimi i dietës ushqimorNdikimi i dietës ushqimorNdikimi i dietës ushqimorNdikimi i dietës ushqimore nëe nëe nëe nëe nëhigjienën oralehigjienën oralehigjienën oralehigjienën oralehigjienën orale

Këshillohet që ushqimi të përm-bajë sa më shumë perime dhe sa mëpak yndyrë dhe kripë.

Çamçakëzat pa sheqer janë shumëtë mirë për dhëmbët dhe këshillohettë konsumohen pas çdo të ngrëni, simjet ndihmës në mirëmbajtjen ehigjienës orale, sidomos në rastet kurnuk kemi mundësi t'i pastrojmëdhëmbët. Ato na ndihmojnë nëpastrimin e pjesëve të ndryshme tëkavitetit oral dhe në eliminimin esheqerit të dëmshëm si dhe nambrojnë nga depozitimet e mbetjeveushqimore.

Evitoni sa më tepër produktet qëpërmbajnë shumë sheqer si ëmbël-sira, akullore, desertë të ndryshëm,karamele etj.

Mos hani në darkë vonë përparase të flini sepse ushqimi që mbetetnëpër dhëmbë gjatë natës mund tëshkaktojë karies. Gjatë natës sekre-tohet më pak pështymë, kështu qëgoja pastrohet më pak sesa gjatë ditës.

tarMungesa e vizitave peri-

odike te dentistiTë gjithë këta faktorë, favori-

zojnë në grumbullimin e ushqi-meve në hapësirat midis dhëmbëveduke ndikuar negativisht dhe nëmishrat e dhëmbëve duke i irritu-ar këto të fundit dhe duke shkaktu-ar gjakosje të tyre duke favorizuarkështu, akoma më shumë erën ekeqe të gojës.

Kujdesi i keq ndaj një pun-imi protetik të pranishëm në gojë.

Protezat ose punimet e tjera pro-tetike , nëse nuk pastrohen siç du-het, bëhen shkak për grumbullimine bakterieve dhe ushqimeve dukeshkaktuar erën e keqe.

Sëmundjet periodontaleNjë nga shenjat e para të kësaj

sëmundjeje është era e rëndë dhenjë shije jo e këndshme e gojës .Kjo gjendje kërkon kujdesin e men-jëhershëm profesional tek dentisti

Xerostomia ( tharja e gojës )Si rezultat i pakësimit të përsh-

tymës në gojë, vetë goja nuk arrintë pastrojë vetveten dhe të largojëmbeturinat e mbetura të ushqi-meve . Ajo mund të shkaktohet ngamedikamente të ndryshme ,sëmundje të gjendrave të pësh-tymës, frymëarrja e vazhdueshmenga goja etj.

Duhani

Konsumimi i duhanit ndikon nëshfaqjen e erës së keqe të gojës.Konsumimi i duhanit mund të jetëfaktor risku për shfaqjen e :

-Sëmundjeve periodontale-Humbjen e shijes-Irritimin e mishrave të dhëm-

bëveGjendja shëndetësore

Era e keqe e gojës mund të shër-

Era e keqe e gojës: Pse shkaktohetdhe si ta parandalojmë? bejë si simptomë ose indikator për

secilën nga gjendjet e poshtëpër-mendura :

1. Infeksion të rrugëve tëfrymëarrjes

" infeksion të hundës, të lar-ingut ose të mushkërive

" bronkiti kronik" sinuzit kronik2. Diabeti3. Çrregullimet gastrointes-

tinale4. Sëmundje të veshkës ose

mëlçisë

TTTTTrajtimi i erës së krajtimi i erës së krajtimi i erës së krajtimi i erës së krajtimi i erës së keqe të gojëseqe të gojëseqe të gojëseqe të gojëseqe të gojës

Trajtimi do të përcaktohet ngamjeku specialist ose mjeku stoma-tolog duke u bazuar në :

" Gjendjen e gojës" Origjinën e kësaj gjendje-

je" Shkallën e përhapjes" Tolerancën e pacientit

ndaj medikamenteve të caktuara ,procedurave ose terapive përkatëse

" Mendimin dhe prefer-encën e pacientit

ERISELDA PIPEROBLERTA DOLLAKU

furcën edhe mbi gjuhë, me lëvizje del-icate para mbrapa . Kjo siguron që tëgjitha papastërtitë të eliminohen.

PPPPPërërërërërdorimi i fillit dentardorimi i fillit dentardorimi i fillit dentardorimi i fillit dentardorimi i fillit dentar!!!!!Filli dentar duhet të përdoret të

paktën një herë në ditë pasi të lahendhëmbët. E preferueshme është dyherë në ditë.

Blini fill cilësor në farmaci ose nësupermarket. Ai tregtohet oseveçantë ose me mbajtësen e tij të gjatë,e cila shërben për të vendosur fillin.

Vendoseni fillin butësisht midisdhëmbëve dhe kalojeni gjatë gjithëperimetrit të dhëmbit. Këtë proce-durë ndiqeni për të gjithë dhëmbët.Lehtësisht lëvizeni fillin lart dheposhtë duke e kaluar në hapësirënmidis dhëmbëve, lëvizja e fillit meforcë mund të dëmtojë gingivën dhe

E enjte, 16 Dhjetor 2010 www.almedicus.org VII

Intervistë me Andis Qendro , DMD, MSc Kirurg oro-maksilofacial , Shërbimi i Kirurgjisë Oraledhe Maksilofaciale, Qendra Spitalore Universitare “ Nënë Tereza “, Tiranë

Implantet e dhëmbëve dhe rëndësia e tyreDoktorDoktorDoktorDoktorDoktor, cili është, cili është, cili është, cili është, cili është

përpërpërpërpërkufizimi i saktë për im-kufizimi i saktë për im-kufizimi i saktë për im-kufizimi i saktë për im-kufizimi i saktë për im-plantin dentar ?plantin dentar ?plantin dentar ?plantin dentar ?plantin dentar ?

Implanti është një struk-turë metalike e cila fiksohetnë kockën e nofullës; qën-drueshmëria e tij në gojë idedikohet fenomenit të os-teointegrimit.

ÇfÇfÇfÇfÇfarë është osteintearë është osteintearë është osteintearë është osteintearë është osteintegggggri-ri-ri-ri-ri-mi ?mi ?mi ?mi ?mi ?

Osteointegrimi është njëproces përmes së cilit arri-het një fiksim i qën-drueshëm i strukturave tëndryshme përgjithësishtmetalike të vendosura nëkocka dhe ruajtja e tyre nëkëtë pozicion gjatë ngarke-save funksionale.

Me çfMe çfMe çfMe çfMe çfarë maarë maarë maarë maarë materiali përteriali përteriali përteriali përteriali për-----gggggaaaaatitet implanti ?titet implanti ?titet implanti ?titet implanti ?titet implanti ?

Materiali më i pran-ueshëm nga kockat është ti-taniumi i pastër. Kjo për sh-kak dhe të vetive të tij anti-korrozive si pasojë e mbu-limit të sipërfaqes së implan-tit nga një shtresë oksidishumë aderente, e cila ka rez-istencë të lartë ndaj kor-rozionit.

KKKKKur dhe kush i zbur dhe kush i zbur dhe kush i zbur dhe kush i zbur dhe kush i zbuloi im-uloi im-uloi im-uloi im-uloi im-plantet e osteointeplantet e osteointeplantet e osteointeplantet e osteointeplantet e osteointegggggrrrrruarauarauarauarauaraqë përqë përqë përqë përqë përdordordordordoren sot?en sot?en sot?en sot?en sot?

Implantet dentare të os-teointegruara që ne njohimsot, janë zbuluar rastësishtnga Prof. Per Ingvar Brane-mark rreth fundit të viteve1950. Thuhet se Prof. Brane-mark, duke eksperimentuarme graftet kockore në Uni-versitetin e Lung, Suedi,kishte fiksuar disa mikrosk-ope të vegjël në kockanëpërmjet vidave të tita-niumit për të parë rritjen ekockave. Kur eksperimentipërfundoi pas disa muajsh, aivuri re se ishte e pamundurt’i lironte këto vida nga koc-ka, ato ishin “ngjitur” me të.Këtu lindi ideja e famshme epërdorimit të tyre në nofullapër të zëvendësuar mungesate dhëmbëve. Pacientit të parëiu vendos një implant i tipittë oseointegruar në vitin1965.

A është një prA është një prA është një prA është një prA është një procedurë eocedurë eocedurë eocedurë eocedurë edhimbshme vdhimbshme vdhimbshme vdhimbshme vdhimbshme vendosja e im-endosja e im-endosja e im-endosja e im-endosja e im-planteplanteplanteplanteplantevvvvveeeee ?

Procedura që ndiqet përvendosjen e implantit ështëmë pak traumatike sesa vetëheqja e dhëmbit . Shpeshkëto vendosen me anestezilokale ose “mpirje” të gojës.Njerëzit nuk duhet ta konsi-derojnë vendosjen e implan-tit si një procedurë të dhimb-shme, traumatike dhe tërrezikshme për jetën .

A është e rA është e rA është e rA është e rA është e rrrrrreeeeezikshme përzikshme përzikshme përzikshme përzikshme për

jetën, vjetën, vjetën, vjetën, vjetën, vendosja e implant-endosja e implant-endosja e implant-endosja e implant-endosja e implant-eeeeevvvvve ?e ?e ?e ?e ?

Disa njerëz kanë një kon-cept të gabuar për implant-et, p.sh: disa mendojnë seimplanti si një trup i huaj nënofull, mund të shkaktojësëmundje serioze për jetën enjeriut si kanceri etj... Kjonuk është e vërtetë. Ato nukrrezikojnë jetën e pacientit ,nuk shkaktojnë sëmundjemalinje, nuk japin reaksioneapo komplikacione të këtijlloji. Komplikacionet ngavendosja e implanteve janë tënjëjta me ato të të gjitha pro-cedurave kirurgjikale tëgojës në përgjithësi. Ndon-jëherë këto komplikacionemund të jenë të rënda përpacientin, prandaj edhe ven-dosja e implanteve në të

mizohen komplikacionet emundshme ose të menaxho-hen drejt ato në rast se ndo-dhin. Për këtë arsye, mjekëtstomatologë të cilët nuk kanëkualifikimin dhe njohuritë eduhura në kirurgjinë e gojës,nuk duhet ta aplikojnë këtëprocedurë nëpër klinikat etyre.

Si duhet të infSi duhet të infSi duhet të infSi duhet të infSi duhet të infororororormohenmohenmohenmohenmohenpacientët nëse po drpacientët nëse po drpacientët nëse po drpacientët nëse po drpacientët nëse po drejtohenejtohenejtohenejtohenejtohentek mjeku i duhur dhe itek mjeku i duhur dhe itek mjeku i duhur dhe itek mjeku i duhur dhe itek mjeku i duhur dhe ikualifikuar për këtë prkualifikuar për këtë prkualifikuar për këtë prkualifikuar për këtë prkualifikuar për këtë proce-oce-oce-oce-oce-durë ?durë ?durë ?durë ?durë ?

Pacienti duhet të jetë ivetëdijshëm përsa i përketrëndësisë që ka kjo ndërhyr-je. Nuk është asnjëherë turptë pyesë për kualifikimet emjekut tek i cili po drejtohetapo i është rekomanduar dhetë verifikojë për të arritur nëkonkluzionin që është në ven-din e duhur për t‘ju nënshtru-ar vendosjes së implantit apoduhet të drejtohet diku tjetër.

ÇfÇfÇfÇfÇfarë funksioni ka njëarë funksioni ka njëarë funksioni ka njëarë funksioni ka njëarë funksioni ka njëimplant në gojë ?implant në gojë ?implant në gojë ?implant në gojë ?implant në gojë ?

gggggarancia e një implanti ?arancia e një implanti ?arancia e një implanti ?arancia e një implanti ?arancia e një implanti ?Dua të theksoj se garancia

në mjekësi ose kirurgji , nukekziston. Për hir të sëvërtetës, duhet theksuar se,nëse zbatohen rigorozisht pa-rimet e përzgjedhjes së paci-entit për implant, nëse ven-dosja e implantit realizohetsipas parimeve të duhurakirurgjikale, nëse punimiprotetik qoftë një kurorë, urëapo protezë janë vendosur siduhet mbi implant, nëse pa-cienti është i vetëdijshëm dhei motivuar për të ruajtur njëhigjienë të gojës në nivele op-timale dhe t’i nënshtrohetkontrolleve periodike të pak-tën dy herë në vit tek mjekustomatolog, vetëm atëherëmund të themi se jetëgjatësiae tij është e krahasueshme me

duke u nënshtruar rrezatim-it në nofulla ose në kokë

· Personat mesëmundje shoqëruese malin-je në trajtim e sipër

· Personat mesëmundje metabolike të pa-kontrrolluara si p.sh: diabe-ti i pakontrolluar

· Personat që vuajnënga sëmundje të pastabili-zuara të zemrës si p.sh: in-farkt i freskët miokardi, an-gina ose tension i lartë igjakut.

· Personat mesëmundje të koagulimit tëgjakut si: hemofilitë etj...

Te këto raste, është erëndësishme stabilizimi igjendjes së tyre të përgjiths-hme, konsultimi me mjekunspecialist përkatës. Vendosjae implanteve mund të bëhetnë një kohë të dytë.

RRRRRekekekekekomandohet vomandohet vomandohet vomandohet vomandohet vendosjaendosjaendosjaendosjaendosjae implantit te një pacient qëe implantit te një pacient qëe implantit te një pacient qëe implantit te një pacient qëe implantit te një pacient qëka paradontoka paradontoka paradontoka paradontoka paradontozzzzze të mishrae të mishrae të mishrae të mishrae të mishravvvvveeeeetë dhëmbëvtë dhëmbëvtë dhëmbëvtë dhëmbëvtë dhëmbëve ose infeksione ose infeksione ose infeksione ose infeksione ose infeksiontë mishratë mishratë mishratë mishratë mishravvvvve të gojës ?e të gojës ?e të gojës ?e të gojës ?e të gojës ?

Ky është një faktor mjaft irëndësishëm, i cili duhetmarrë parasysh para se tëndërhyhet . Në një person qëi ka të sëmura mishrat edhëmbëve , nuk mund të ndë-rhyet për vendosje implan-tesh derisa të mjekohet dhestabilizohet gjendja emishrave të dhëmbëve; tënjejtin efekt që ka kjosëmundje e patrajtuar mbidhëmbët natyrore dhe kock-ën e nofullave , të njejtinefekt do të ketë dhe mbi im-plantin. E thënë ndryshe,ashtu si dhëmbët fillojnë tëlëvizin dhe më pas të bienmegjithëse të pa prishur, ash-tu edhe implantet e vendosu-ra në këto kushte do të dësh-tojnë dhe do të bien.

PPPPPersonaersonaersonaersonaersonat që janë kt që janë kt që janë kt që janë kt që janë kon-on-on-on-on-sumues të duhanit dhe alk-sumues të duhanit dhe alk-sumues të duhanit dhe alk-sumues të duhanit dhe alk-sumues të duhanit dhe alk-oolit , mund të jenë kandi-oolit , mund të jenë kandi-oolit , mund të jenë kandi-oolit , mund të jenë kandi-oolit , mund të jenë kandi-dadadadadatë të mundshëm për im-të të mundshëm për im-të të mundshëm për im-të të mundshëm për im-të të mundshëm për im-plant?plant?plant?plant?plant?

Vlen të theksohet , se tekëta persona përqindja esuksesit të kësaj procedurenga mbi 95 % zbret deri në 50% sipas të dhënave të shumëautorëve bashkëkohorë.Prandaj, pacienti duhet tëbashkëpunojë me mjekun nëmënyrë që edhe trajtimi tëjetë sa më i sukseshëm. Mën-janimi i veseve të tilla nga anae pacientit, si: konsumimi iduhanit, alkoolit dhe sidomoskombinimi i të dyjave, do tëndikojë pozitivisht në efika-sitetin e trajtimit dhe nëjetëgjatësinë e implantit nëgojë.

Implanti ka disa funksioneshumë të rëndësishme. Atojanë :

· Aspekti funksional ,vendosja e implantit dentarzëvendëson dhembin osedhëmbët natyror të humburduke përmirësuar ose rikthy-er funksionin e përtypjes sëushqimit .

· Aspekti estetik ,duke zëvendësuar dhëmbëtnatyrore, shpesh përmirëso-het edhe pamja e jashtme epacientit.

· Aspekti psikologjiki pacientit , duke ndikuarpozitivisht në imazhin që kapacienti për vetveten

· Funksioni ankorues, duke luajtur një rol mbësh-tetës ose fiksues për lloje tëndryshme protezash ose pun-imesh të caktuara dukendikuar pozitivisht në qën-drueshmërinë dhe jetëgjatës-inë e tyre në gojë.

Sa është jetëgjaSa është jetëgjaSa është jetëgjaSa është jetëgjaSa është jetëgjatësia osetësia osetësia osetësia osetësia ose

gjithë botën e zhvilluar kry-het nga persona të peciali-zuar në kirurgjinë e gojës.Për hir të së vërtetës duhetthënë se keqinformimi i pa-cientëve rrallë herë vjenedhe nga stomatologë të cilëtjanë të paformuar në këtëdrejtim.

Njerëzit, shpesh përNjerëzit, shpesh përNjerëzit, shpesh përNjerëzit, shpesh përNjerëzit, shpesh përdordordordordor-----in fjalën “ mbjellje “ përin fjalën “ mbjellje “ përin fjalën “ mbjellje “ përin fjalën “ mbjellje “ përin fjalën “ mbjellje “ përimplantin në vimplantin në vimplantin në vimplantin në vimplantin në vendin tonë.endin tonë.endin tonë.endin tonë.endin tonë.

Eshtë e vërtetë që në ven-din tonë, njerëzit ndonjëherëe përdorin këtë term. Mb-jellja dhe procedura e im-plantit dentar nuk janë një-soj. Mbjellja është një proce-durë biologjike e cila sho-qërohet me rritjen e një gjall-ese ose të një organizmi tëcaktuar. Implanti është njëstrukturë metalike e cila pasifiksohet në nofull nuk endryshon më përmasën e sajme kalimin e kohës, pra nukvazhdon të rritet .

Eshtë e vërEshtë e vërEshtë e vërEshtë e vërEshtë e vërtetë që vtetë që vtetë që vtetë që vtetë që ven-en-en-en-en-dosjen e implantedosjen e implantedosjen e implantedosjen e implantedosjen e implantevvvvve munde munde munde munde mundta ata ata ata ata aplikplikplikplikplikojë çdo mjek stoma-ojë çdo mjek stoma-ojë çdo mjek stoma-ojë çdo mjek stoma-ojë çdo mjek stoma-tolotolotolotolotolog ?g ?g ?g ?g ?

Vendosja e implanteveështë një procedurë e mirë-filltë kirurgjikale dhe kërkonnjohjen dhe zbatimin me rig-orozitet jo vetëm të prote-tikës dentare, por sidomos tëtë gjitha parimeve të kiru-rgjisë në mënyrë që të mini-

jetëgjatësinë e dhembit naty-ror të vetë pacientit. Suksesii procedurës se implantevesot në botë llogaritet në mbi95% ; kjo nga studimet e 40viteve të fundit .

KKKKKonkronkronkronkronkretisht, si duhet tëetisht, si duhet tëetisht, si duhet tëetisht, si duhet tëetisht, si duhet tëkujdeset pacienti pas vkujdeset pacienti pas vkujdeset pacienti pas vkujdeset pacienti pas vkujdeset pacienti pas ven-en-en-en-en-dosjes së implantit ?dosjes së implantit ?dosjes së implantit ?dosjes së implantit ?dosjes së implantit ?

· Larja e dhëmbëvepas çdo ngrënie

· Përdorimi i fillit den-tar

· Përdorimi i kolu-torëve ose shpëlarësve tëgojës, ku përmendim EludrilEludrilEludrilEludrilEludril,ListerineListerineListerineListerineListerine, ClorClorClorClorClorexil,exil,exil,exil,exil, etj.

· Përdorimi i furçaveinterdentare

· Vizitat periodike tekmjeku stomatolog ( çdo 3-4muaj)

CilaCilaCilaCilaCilat janë kundërindika-t janë kundërindika-t janë kundërindika-t janë kundërindika-t janë kundërindika-cionet ose kur ncionet ose kur ncionet ose kur ncionet ose kur ncionet ose kur nuk duhet tëuk duhet tëuk duhet tëuk duhet tëuk duhet tëvvvvvendosen implantet ?endosen implantet ?endosen implantet ?endosen implantet ?endosen implantet ?

Ajo që është më e rëndë-sishme në këtë fushë tëkirugjisë është diagnostiki-mi i duhur ose studimi para-prak i rastit. Mjeku duhet tëstudiojë çdo rast si rast indi-vidual në mënyrë që nëpërm-jet saj të arrijë të gjejëmënyrën e duhur të trajtim-it dhe aplikimit të implantitnë secilin pacient.Kundërindikacionet janë tëpakta dhe ndër këto përmen-dim :

· Personat që janë

Intervistoi :ERKLIDA SULA

E enjte, 16 Dhjetor 2010www.almedicus.orgVIII