3.1.4.2. Vanredna vijeća za Kambodžu

Novija istorija ove monarhije s jugoistoka Azije, osim vijetnamskom okupacijom (od 1978. do 1990. godine), obilježena je i krvavim građanskim ratom tokom sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog vijeka. Tokom vlasti Crvenih Kmera (od 1975. do 1979. godine) pogubljeno je oko 1.700.000 ljudi. Obim i strahote zločina izazvali su najprije reakciju Sjedinjenih Američkih Država, čiji Kongres je donio Zakon o genocidu u Kambodži (Cambodian Genocide Justice Act). Kako ističe prof. Ivo Josipović: „Tim su Zakonom SAD formalizovale svoje napore da se učinioci zločina u Kambodži kazne, te zatražile od predsjednika SAD-a i drugih državnih organa da preduzmu mjere radi osnivanja međunarodnog ili nacionalnog suda koji bi kaznio optužene za genocid. Između ostalog, osnovan je i posebni organ (Office of Cambodian Genocide Investigations) sa zadatkom da prikuplja relevantne podatke i potiče druge da to učine”.141

Tokom 1998. godine Ujedinjene nacije su osnovale stručnu radnu grupu koja je u februaru 1999. godine Generalnoj skupštini podnijela izvještaj s prijedlogom da se osnuje međunarodni krivični sud za ovu zemlju. Vlasti u Kambodži nisu prihvatile ideju o osnivanju tribunala po ugledu na tribunale za bivšu Jugoslaviju i Ruandu. Umjesto toga, Vlada u Pnom Penu je istrajavala na formiranju nacionalnog suda u navedene svrhe. Stoga je 11. jula 2001. godine kambodžanska Narodna skupština donijela Zakon o vanrednim vijećima u kambodžanskim sudovima za gonjenje učinilaca zločina učinjenih za vrijeme trajanja vlasti Crvenih Kmera (Cambodia’s Law on Extraordinary Chambers). Dakle, ova vijeća imaju vremenski ograničenu nadležnost, jer mogu procesuirati samo one zločine koji su učinjeni tokom vlasti Crvenih Kmera (od 17. aprila 1975. do 7. januara 1979. godine). Prema ovom zakonu, vanredna vijeća su nadležna za procesuiranje krivičnih djela genocida, zločina protiv čovječnosti, teških povreda Ženevskih konvencija, povreda Haške konvencije za zaštitu kulturne svojine u slučaju oružanog sukoba, te za zločine učinjene protiv lica pod međunarodnom zaštitom prema Bečkoj konvenciji o diplomatskim odnosima. Osim ovih, vanredna vijeća imaju i nadležnost da sude i u slučajevima izvršenja krivičnih djela (ubistva, mučenja i vjerski progon) propisanih nacionalnim krivičnim zakonom. Prema Zakonu o vanrednim vijećima sve sudije tih vijeća (domaće i inostrane) isključivo bira kambodžansko Vrhovno vijeće magistrature, s tim što predsjednici vanrednih vijeća mogu biti samo državljani Kambodže. Međunarodne sudije predlaže generalni sekretar Ujedinjenih nacija.

Vanredna vijeća imaju tri stepena: (1) pretresno vijeće (pet sudija), (2) žalbeni sud (sedam sudija) i (3) vrhovni sud (devet sudija). Kambodžanske sudije su u svim vijećima u većini, dok ostala mjesta popunjavaju međunarodne sudije.

141 Josipović, Krapac i Novoselec, 55.

Opšta pitanja međunarodnog materijalnog krivičnog prava

3.1.4.3. Posebni paneli na Istočnom Timoru

Istočni Timor je sve do 1999. godine bio sastavni dio Indonezije. Tokom 1999. godine Indonezija se složila da se stanovnici ovog ostrva referendumom izjasne o svojoj državno-političkoj budućnosti. Na referendumu koji je održan 30. avgusta 1999. godine 78,5 odsto onih koji su glasali izjasnilo se protiv ostanka unutar Indonezije, što je pojačalo nasilje na ovom području. Uslijedila su brojna ubistva, otmice, silovanja, uništavanja imovine, nakon čega su se međunarodne snage za Istočni Timor (INTERFET), pošto su dobile mandat od Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija, iskrcale na teritoriju Istočnog Timora 20. septembra 1999. godine. Ujedinjene nacije su uspostavile svoju prelaznu administraciju na Istočnom Timoru (UNTAET - The United Nations Transitional Administration in East Timor) s mandatom da vrše svu zakonodavnu i izvršnu vlast, uključujući i pravosuđe.

Prelazna administracija Ujedinjenih nacija donijela je Uredbu 2000/11 kojom je uspostavljen sudski sistem Istočnog Timora, a čine ga okružni sudovi i Žalbeni sud u glavnom gradu Diliju.142 Projekat vezan za ozbiljne zločine ima sjedište u Okružnom sudu u Diliju. S tim u vezi, prelazna administracija Ujedinjenih nacija donijela je Uredbu 2000/15 o uspostavljanju posebnih panela s isključivom nadležnošću za progon i suđenje za „teška krivična djela” (ratne zločine, zločine protiv čovječnosti, ubistva, seksualna krivična djela i mučenja). Nadležnost za ubistva, seksualna djela i mučenje ograničena je na djela počinjena između 1. januara i 25. oktobra 1999. godine. Na osnovu te uredbe, uspostavljena je posebna tužilačka služba koju čini gotovo isključivo međunarodno osoblje, a nadležna je za krivični progon u slučajevima zločina genocida, zločina protiv čovječnosti, ratnih zločina, mučenja, kao i određenih krivičnih djela propisanih Krivičnim zakonikom Indonezije (ubistva i seksualna zlostavljanja).

Dopuna lekcije AGRESIJA na strani 128

Iako usvajanjem Rimskog statuta i njegovim stupanjem na snagu nije bilo riješeno pitanje inkriminacije agresije, u završnom aktu diplomatske konferencije u Rimu 1998. godine sadržana je i rezolucija F kojom je predviđeno da ćenastaviti da radi Pripremni komitet. Jedan od ciljeva zbog kojih je nastavljen rad ovog komiteta bila je i potreba definisanja agresije, kako bi nakon toga bio dopunjen Rimski statut. Na prvoj sjednici Skupštine država članica Rimskog statuta, održanoj 9. decembra 2002. godine, formirana je Specijalna radna grupa za krivično djelo agresije (Special Working Group on the Crime of Aggression – SWGCA).598 U njenom radu mogle su učestvovati sve zainteresovane države, bez obzira na to jesu li članice Rimskog statuta. Sredinom 2009. godine ovo tijelo je završilo rad na definisanju agresije za potrebe Rimskog statuta. Stoga je u Kampali, glavnom gradu Ugande (od 31. maja do 11. juna 2010. godine), održana reviziona Konferencija. Posljednjeg dana rada Konferencija je, između ostalog, usvojila rezoluciju o amandmanima Rimskog statuta u kojima je sadržana definicija međunarodnog krivičnog djela agresije, kao i uslovi pod kojima će ICC imati jurisdikciju u odnosu na to krivično djelo.

Postignuta je saglasnost da će ovaj sud imati nadležnost da sudi samo za ona krivična djela agresije koja budu učinjena nakon proteka jedne godine, nakon što prvih 30 država ratifikuje ove amandmane na Rimski statut, s tim što do toga ne može doći prije 1. januara 2017. godine, kada je predviđeno izjašnjavanje o njima (potrebna je dvotrećinska većina država članica). To znači da i ovi amandmani stupaju na snagu u skladu s članom 121 Statuta, ali da sud ne može vršiti svoju nadležnost u odnosu na ovo krivično djelo prije 2017. godine