MİL GÖBEK BAĞLANTILARIkisi.deu.edu.tr/melih.belevi/MİLGÖBEK BAĞLANTILARI2012'.pdf · açılır ve kama mil kanalına yerleĢtirilip göbek bunların üzerine geçirilir. •

Mil Mil

MİL GÖBEK BAĞLANTILARI

Mil üzerine yerleĢtirilen diĢli çark, kasnak, volan gibi disk Ģeklindeki

elemanlara genel anlamda GÖBEK denir. Mil ve göbek tek bir sistem

meydana getirecek Ģekilde birbirlerine Ģekildeki gibi bağlanırlar. Mil veya

göbek üzerine bir moment veya eksenel bir kuvvet uygulandığında, bu

moment veya kuvvet hiç kayma olmadan milden göbeğe veya göbekten mile

iletilebilmelidir. DEÜ Makina Elemanlarına GiriĢ

M.Belevi, Ç.Özes, M. Demirsoy

][)/(

),(7162

][)/(

)(9550

NmdDn

PSBGPM

NmdDn

kWPM

b

b

Mil ile göbek arasında bir döndürme (burulma) momenti iletilir. Bu

durumda sisteme iletilen güç P, devir sayısı n ise iletilen moment

aĢağıdaki Ģekildedir.

DEÜ Makina Elemanlarına GiriĢ


MİL GÖBEK BAĞLANTILARI

Mil ile göbek arasında moment iletimi ile iki Ģekilde

olabilir.

ġekle bağlı olarak (uygu kamaları "federler”, kamalı

"oluklu" miller,....)

Sürtünme yolu ile (kamalar, konik geçmeler, sıkma

geçmeler, sıkı geçmeler....)



UYGU KAMALARI (Paralel Kamalar)

Yüzeyleri paralel olan prizmatik elemanlardır. Hiç bir Öngerilme

söz konusu olmadığından tam bir Ģekil bağlantısı meydana getirirler.

St42, St50 ve St 60 malzemeden yapılabilirler. Bunlar: A tipi denilen

uçları yuvarlak; B tipi denilen uçları düz; bir tespit cıvatalı C ve D tipleri;

2 tespit cıvatalı pimli E ve F tipleri; pahlı G ve H tipleri; yarım ay Ģeklinde

olurlar. En çok A ve B tipleri kullanılır.

Uygu (Paralel) KamalarıDEÜ Makina Elemanlarına GiriĢ


• Uygu kaması bağlantılarında mil ve göbeğe birer kanal açılır ve kama mil kanalına yerleĢtirilip göbek bunların üzerine geçirilir.

• Mil kanalı disk freze veya parmak freze ile açılır. Göbek kanalı en sağlıklı olarak broĢ (tığ) kullanılarak açılır.



• Uygu Kamalarının Hesaplanması

• Uygu kamaları yüzey basıncı ve makaslamaya çalıĢır.

2.

2

2

2

12

ht

Lt

Fp

dMF

dFM

t

bttb

Uygu kamaları standarttır. Bunların geniĢliği b yüksekliği h,

uzunluğu L, mil kanalı derinliği göbek kanalı derinliği ise

ile ifade edilir. Tüm bu boyutlar çapa bağlı olarak

standartlarda verilmiĢtir. Yapılacak boyutlandırma hesabı

sadece uzunluk bulmak içindir.

Uygu kamasının standart gösterimi: Kamanın tipi x b x h x l

Ģeklindedir. Örneğin B12x8x45

1t

2t



Tecrübelere dayanılarak kamanın uzunluğu L ve göbeğin çapı D mil

çapı d’ye bağlı olarak Ģu Ģekilde belirlenir.

Pratikte enderde olsa yarım ay kamalar kullanılmaktadır.

A tipi yuvarlak uçlu federlerde L1 =L-b

B tipi federlerde L1=L burada L uygu kamasının nominal uzunluğudur.

Genel olarak kesme emniyet gerilmesi

Emniyetli yüzey basıncı ise

alınır.

2/5,4 mmdaNem

em

1

b

1

t

d.L.b

M.2

L.b

F

embt pdhL

M

Lh

Fp

.

.4

.

.2

11



YARIM AY KAMA (WOODRUFF) FEDERĠ

Küçük döndürme momentlerinin iletilmesinde Özellikle

takım tezgahları ve taĢıt sanayinde kullanılırlar.

Standarttırlar.

em

11

b pL)th.(d

M2p



KAMALI MĠLLER

Mile yuva açıp feder yerleĢtirmek yerine milin kendisi

bir çok uygu kamasının profilini üzerinde taĢıyan bir formda

üretilir. Kamaların profili dikdörtgen, üçgen ve evolvent

Ģeklinde olabilir. Kamalı mil ile göbek arasındaki

merkezleme iç çapa göre, dıĢ çapa göre ve yanaklara göre

yapılır. Üzerinde taĢıdığı elemanların eksenel yöndeki

hareketine çok elveriĢlidir. Vites kutularında çok kullanılır.

Profiller yüzey basıncına zorlanmaktadır. Momentin profiller

arasında eĢit olarak dağıtıldığı düĢünülürse (z:profil sayısı);



2...

2

.

2.

2

12

0

1

210

0

1

ddhp

dhdz

M

Lh

Fp

ddd

dz

M

z

FF

embt

btt

pem







KAMA BAĞLANTILARI

Kamalar üst yüzeyleri eğik olan prizmatik elemanlardır. ġekil

bakımından burunsuz, burunlu; montaj sırasındaki duruma göre

yuvalı (gömme), düz (yassı) ve oyuk tipleri vardır.



Kama Bağlantıları

a) Yuvalı (gömme) kama bağlantısı b) Düz (yassı) kama bağlantısı c) Oyuk kama bağlantısı



Kamalar eksenel yönde çakılarak monte edilir. Montajdan sonra kama ; mil ve

göbeğe alt ve üst yüzeyi ile temasta bulunur, yan yüzeylerde bir boĢluk vardır.

Kamanın çakılması ile kamanın alt ve üst yüzeyleri ile mil ve göbek yüzeyleri

arasında basınç meydana gelir. Mile uygulanan moment kamanın alt ve üst

yüzeylerinde oluĢan sürtünmenin yardımı ile göbeğe iletilir. Momentin iletilmesi

için oluĢan sürtünme momenti (Ms), döndürme momentinden (Mb) daha büyük

veya eĢit olmalıdır. Bu koĢul sağlanmadığında kayma olur, yan yüzey boĢluğu

kaybolur ve kama momenti yan yüzeyleri ile iletmeye baĢlar. Ġstenmeyen bir

durumdur. Çakmadan dolayı göbek deliği ovalleĢir. Mil ekseni ile göbek ekseni

arasında bir eksantriklik meydana gelir.



Fn=pbL

• Çakma kuvveti Fç=Fntan(α+2ρ)

• Çözülme Kuvveti Fçöz=Fntan(α-2ρ)

• Otoblokaj ġartı Fçöz<0 olmalı yani α≤2ρ

Fç

Fn



YUVALI KAMA

KayıĢ kasnakları, diĢli çarklar, volanlar, kavramalar,

kollar, manivelalar gibi dönen veya salınım hareketi

yapan parçaların millere bağlanmasında kullanılır.

emb

yanakbtopb

b

n

pdbbL

Mp

MMM

dbpbLM

pbLF

)(

12

)(12

1

2

1



OYUK KAMA

emob

n

nb

pbLd

kMp

pbLF

dFM

k0 kaymaya karşı emniyet katsayısı



KONĠK GEÇMELER

Ġçi konik olarak iĢlenmiĢ göbek çok defa bir civata

yardımı ile sağlanan eksenel kuvvet etkisi ile aynı koniklikte

iĢlenmiĢ mil üzerine sürülerek bağlantı sağlanır. Temas

yüzeyleri dönel ve temas sürekli olduğundan basıncın eĢit

yayılmıĢ olduğu kabul edilir. Çok sık veya seyrek sökülüp

takılan bağlantılarda, gemi pervanelerinin Ģafta tespitinde,

matkaplarda, takım tezgahlarında kullanılır.





2

2

5,1....25,1

22tan

2tan2

1

102

0

0

0

1

1

dddp

Ld

Mkp

LpdFkuvvetnormalçaptakiOrtalama

kMkMveyaMM

L

dd

L

dd

K

emb

on

bosbs

Gereken sıkma kuvveti Fön=Fn tan(α/2+ρ)

Gereken çözme kuvveti Fçöz=Fn tan(α/2-ρ)

Otoblokaj şartı Fçöz ≤0 α/2-ρ ≤0

α/2 ≤ ρ α ≤2 ρ



SIKMA GEÇMELER

Yüzeyler arasındaki basınç civataların sıkılması ile

sağlanmaktadır.Bu tür bağlantılar göbeğin mil üzerine

istenilen yere takılmasına veya montaj sırasında gerekli

ayarlamaların yapılmasına imkan verir.

em

o

n

PLd

MbkP

pdlF

≤=

=

2μ





BĠLEZĠK KAMALAR (Urdingen halkaları)

Eksenel yönde sıkınca radyal yönde büyüyen

elemanlardır. Bu iĢlem sırasında bilezik ile mil ve bilezik ile

gövde arasında bir basınç oluĢur. Ġletilecek moment

uygulandığı anda basınçtan dolayı bir sürtünme momenti

meydana gelir. Bağlantının gerçekleĢebilmesi için

Ms ≥ Mb olmalıdır. Bazen bir kaç eleman çifti birlikte

kullanılır. Ancak bu durumda çiftler eĢit olarak moment

taĢımazlar.



Ayrıca göbekte düzgün bir basınç dağılıĢı meydana

getirmeleri sebebiyle ovalleĢme ortadan kalkmaktadır. Kötü

yönü ise çok karmaĢık olmaları ve tam emniyetli

olmamalarıdır. Son zamanlarda rondela, spiral, burç-spiral

Ģeklinde yaylar kullanılmaktadır.



Bilezik Kamalar (Urdinger halkaları)





SIKI GEÇMELER

Bu tip bağlantılarda mil ve göbek arasındaki moment

ve hareket iletimi geçme yüzeyleri arasında çap farklılığı

sayesinde oluĢturulan basınç ile sağlanmaktadır. Bu

nedenle baĢlangıçta milin dıĢ çapı (dM) göbeğin delik

çapından (dG) büyük yapılır. Moment uygulandığında,

geçme yüzeyleri arasında sürtünme kuvveti meydana gelir.

Bağlantının sağlanabilmesi için Ms≥Mb olmalıdır.



Sıkı geçmeleri montaj şekillerine göre Eksenel sıkı (pres) geçmeler

Radyal sıkı geçmelerolmak üzere ikiye ayırarak inceleriz.



EKSENEL SIKI (PRES) GEÇMELER

Parçalar oda sıcaklığında eksenel bir kuvvetin

yardımıyla monte edilirler. Eksenel yönde itme hızının 2

mm/s'yi geçmemesi gerekir. Montaj sırasında mil ucunun

kazıma yapıp malzeme kaldırmaması, ayrıca merkezlemeyi

kolaylaĢtırmak amacıyla uç kısımda yaklaĢık 5°' lik bir

açıyla 2 ... 5 mm. kadar pah kırılmalıdır. Pres geçmede

parçaların yüzey pürüzlülüğü bozulabilir. Bu durum bağlantıyı

olumsuz etkileyeceğinden önemli yerlerde kullanılacak

bağlantılar mil ve göbek yüzeylerinin arasına gönderilen

basınçlı yağ tabakası yardımı ile yapılır.



RADYAL SIKI GEÇMELER

Bu geçmelerde genellikle göbek ısıtılır. Sıcaklık

parçaların birbiri üzerine rahatlıkla geçirilmesine olanak

verecek dereceye kadar yükseltilir. Soğuma sırasında delik

çapı büzülür ve istenilen sıkılık sağlanır. Isıtma işlemi,

100°C'a kadar sıcak plakalar üzerinde, 350°C'ta kadar yağ

banyosunda, 700 °C'ta kadar ise fırında veya alevle

yapılabilir. Bazen de mil soğutularak çapın küçülmesi

sağlanır. Soğutma işlemi, -70°C'ta kadar kuru buz

(karbondioksit kan) -190 °C'ta kadar ise sıvı hava ile yapılır.

Sıcak geçmelerde yüzey pürüzleri bozulmaz.DEÜ Makina Elemanlarına GiriĢ


ESNEK BAĞLANTILAR

Özellikle hassas cihaz tekniğinde kullanılan bu

bağlantılarda parçalardan biri kolay ve oldukça büyük şekil

değiştirecek şekilde yapılır.















PĠM, PERNO ve ESNEK SEGMAN BAĞLANTILARI

Pimler

Pimler küçük makine elemanları olup bağlama, merkezleme

ve emniyet elemanı olarak kullanılırlar.

Silindirik, konik ve çentikli pimler olarak sınıflandırılabilirler.

Silindirik pimler toleranslı olarak monte edilirler. Delikleride

hassas iĢçilik gerektirir. Çentikli pimler bu hassasiyeti

gerektirmez. Delikleri kaba olarak iĢlenebilir. Aynı prensip

elastik “esnek” pimler içinde geçerlidir. Konik pimlerinde

delikleri raybalama iĢlemine tabi tutulmalıdır.DEÜ Makina Elemanlarına GiriĢ




Konik pimler: tam konik, vidalı veya iç vidalı olabilirler. Çentikli pimler: tam çentikli,

yarım çentikli veya kısmi çentikli olabilir. Uygulamada esnek pim adını taĢıyan

pimlerde kullanılmaktadır. Bunlar yarıklı boru Ģeklindedir.







Pimler St 50, St 60 çeliklerinden veya özel durumlarda bakır, pirinç veya

aluminyum malzemeden üretilirler. Boyut bakımından tecrübelere dayanılarak d

mil çapına bağlı olarak

yaklaĢık değerleri önerilir. Pimler kesmeye ve yüzey basıncına zorlanırlar.

Kesmeyi dikkate alacak olursak.

Statik zorlanma için

DeğiĢken zorlanma için

2/100...50 mmNem

2/48...25 mmNem



Pernolar

Pernolar silindirik elemanlar olup mafsallı yani dönme serbestliğine sahip küçük

tekerleklerin, kasnakların ve ruloların taĢıyıcı elemanlara bağlanmasında, ve piston-

biyel bağlantılarında kullanılan elemanlardır.

BaĢsız (a,b), baĢlı(c,d,e,f), tespit edilebilmeleri için delikli(b,c,d) veya vidalı(e)

olabilirler.



Pernoların eksenel yönde emniyeti için seeger emniyet halkası “segman”(a,b),

profilli emniyet rondelaları (c,d), gupilya (f), somun(g) veya vidalı pimli bilezik(g)

kullanılabilir.

1 Perno, 2 Pul, 3 Emniyet halkası 1 Pul, 2 Profilli emniyet rondelası

1 Gupilya, 2 Pul 1 Bilezik, 2 Vidalı pim

Pernolar genellikle St50, St60, C35 gibi malzemelerden yapılır.

Pernoların hesabı

Pernolar yüzey basıncı, eğilme ve kesmeye zorlanırlar.

Yan parçalarla perno arasındaki yüzey basıncı:

Bilezik ile perno arasındaki yüzey basıncı:

pem

Eğilme:

Kesilme:



Perno konstrüksiyonları

Pernoyla biyel kolu-piston bağlantısı



DEÜ Makina Elemanlarına Giriş M.Belevi, Ç.Özes, M. Demirsoy

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş M.Belevi, Ç.Özes, M. Demirsoy

Esnek Segmanlar

Seeger emniyet halkaları diğer deyiĢle segmanlar göbekleri, mil veya pernoları

eksenel yönde tespit eden elemanlardır. Bu elemanlar kullanma yerlerine göre

mil(a,d,g), göbek(b,d,f) ve genel(c,h,i) segmanlar olmak üzere sınıflandırılabilirler.

makine elemanları olup bağlama, merkezleme ve emniyet elemanı olarak

kullanılırlar. Yay çeliklerinden yapılıp ısıl iĢleme tabi tutulan bu elemanların

takılmaları ve sökülmeleri çok kolaydır.

Documents

MİL GÖBEK BAĞLANTILARIkisi.deu.edu.tr/melih.belevi/MİLGÖBEK BAĞLANTILARI2012'.pdf · açılır ve kama mil kanalına yerleĢtirilip göbek bunların üzerine geçirilir. •