MİLLİ EĞİTİMDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ

Rafet ARIKAN, Yasin Dursun SARI

Atılım Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İncek, Ankara

1. Genel 2. Genel Eğitim Amacı 3. İSG Eğitim Amacı 4. AB Ülkelerinde İSG Eğitimi 5. Türkiye’de İSG Eğitimi 6. Yüksek Öğretimde İSG Eğitimi 7. Sonuçlar

1. Genel 1. AB’ye giriş süreciyle birlikte ülkemizde İSG

mevzuatında önemli değişiklikler yapılmıştır.

2. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu tüm çalışanların temel iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almasını zorunlu kılarak iş kazaları için önleyici bir yaklaşımın benimsendiğini görmekteyiz.

3. Ancak bu maddeye göre hazırlanan yönetmelik, yalnızca işyeri eğitimini düzenlemekte ve bu eğitimin iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarınca verilmesi öngörülmektedir.

4. Oysa ülkemizde genel olarak bireylerin İSG konusunda pek bilinçli ve bilgili olduğu söylenemez.

5. Bunun temel nedeni tüm tahsil hayatı boyunca ciddi bir iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almamış olmasıdır. Ancak son yıllarda ilköğretim müfredatına giren örneğin trafik kuralları ve ilk yardım derslerinde olduğu gibi, ilkokuldan başlayarak üniversite bitimine kadar yeterli düzeyde bir İSG eğitiminin de verilmesi gerekmektedir.

2. Genel Eğitimin Amacı

Eğitim bireye kendini tanıma imkanı sağlar. Çünkü, kendini bilen ne zaman, nerede, ne amaçla ve nasıl hareket edeceğini çok iyi bilir.

İnsan bir bütün olarak ele alınmalı; mesleki, ahlaki ve sosyal bilgiler bir bütünlük içinde verilmelidir.

Eğitim belli bir noktada tamamlanan değil, ömür boyu süren bir faaliyet olarak ele alınmalıdır.

Eğitimin mutlaka ehil, liyakatlı eğitimciler tarafından verilmelidir.

3. İSG eğitiminin amacı

Mevzuatta iş sağlığı ve güvenliği eğitiminin amacı şöyle tanımlanmaktadır:

İş yerlerinde sağlıklı ve güvenli bir ortamı temin etmek, iş kazaları ve meslek hastalıklarını azaltmak, çalışanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ile bu risklere karşı alınması gereken tedbirleri öğretmek ve iş sağlığı ve güvenliği bilinci oluşturarak uygun davranış kazandırmaktır.

4. AB ülkelerinde İSG eğitimi

• Dünya genelinde tüm ülkelerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının azaltılmasına yönelik her türlü yasal düzenlemelerin yapılmasına karşın, istenilen başarıya ulaşılamamıştır.

• Son yıllarda iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesinde yeni bir kavram olarak “güvenlik kültürü”ne sıklıkla vurgu yapılmaya başlanmıştır.

• AB’nin İSG ile ilgili son dönem politikalarında İSG eğitimi ve güvenlik kültürü oluşturulmasına büyük önem verilmektedir. Bunların geliştirilmesi için daha fazla zaman ve parasal kaynaklar ayrılmaktadır.

• AB’nin İSG Strateji Belgesinde eğitim önemi şu şekilde vurgulanmıştır;

İş sağlığı ve güvenliği eğitimine küçük yaşlarda başlanarak duyarlılık arttırılmalıdır.

Eğitim ve korunma kültürü iş hayatında kalite ve verimliliğin arttırılmasında en temel öğe olmalıdır.

AB’de bütün gençler, tüm eğitim kurumlarında en az 8 saat İSG eğitimi almış olmalıdır.

• Yeni Stratejide İSG eğitiminin teşvik edilerek normal okullara, meslek okullarına ve üniversitelere İSG dersleri konulması hedeflenmiştir.

• Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı, OSHA, 2002 yılında başlattığı bir projede şu vurgulanmıştır;

‘Çocukların ve gençler sağlık ve güvenlik kavramına ne kadar erken yaşlarda aşina olurlarsa, risk farkındalıklarını o kadar erken geliştirip, kendi iş çevrelerini o kadar güvenli ve sağlıklı şekillendirebileceklerdir. Bunun için İSG eğitimi anaokulu, ilk ve orta dereceli okullar ile mesleki eğitim gören her seviyedeki çocuk ve gençleri kapsamalıdır.’

• Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı, OSHA, raporlarında eğitimin gelecekte çok daha önemli olacağı, farklı hedef gruplara odaklanmanın gerekebileceği vurgulanmaktadır.

• AB ülkelerinde, hem okullarda hem de işyerlerinde İSG eğitiminin güçlendirilmesi ve desteklenmesi amacıyla, AB fonlarıyla desteklenen çok sayıda proje hayata geçirilmektedir.

• Bu çalışmalar neticesinde son yıllarda Batı Avrupa ülkelerinde iş kazaları ve meslek hastalıklarında sürekli azalma olduğu tespit edilmiştir.

5. Türkiye’de İSG eğitimi • Ülkemizde eğitim kademelerinde ve işyerlerinde

yeterli İSG eğitimi verildiğinden söz edilemez.

• Mesleki ve teknik eğitim veren ortaöğretim kurumlarında yeterli İSG eğitimi verilmemektedir.

• Günümüzde her mesleğin bir okulu vardır. O mesleğin gerçek sahipleri de o okulun mezunları olmaktadır. İSG mesleğinin okulları sırayla Meslek Liseleri, Meslek Yüksek Okullları ve İş Güvenliği Mühendislikleri olmalıdır.

6. Yüksek öğretimde İSG eğitimi

• 2005 yılına kadar Meslek Yüksek Okulları bünyesin 2 İSG Bölümü olmasına rağmen bu yıllardan sonra birden İSG bölümlerinde hızla artış gözlemlenmektedir.

• Birkaç Üniversitede ise Lisans düzeyinde İSG eğitimi verilmeye başlanmıştır.

• Ayrıca, çok sayıda Üniversitede birkaç yıldan beri İSG Yüksek Lisans programları her branştan öğrenci alarak eğitim vermektedir.

Yüksek öğretimde İSG eğitimine yönelik öneriler

• Disiplinler arası bir bilim dalı olan İş sağlığı ve güvenliği (İSG) iş kazaları ve hastalıklarının nedenlerini, sonuçlarını ve önlenmesini içeren bilimsel bilgileri üretmeyi ve uygulamayı amaçlamaktadır.

• İş hayatının dinamik yapısı İSG alanındaki sorunları akademik düzeyde ele alıp bilimsel çözümlerin üretilmesini gerektirmektedir.

Yüksek öğretimde İSG eğitimine yönelik öneriler

• Bu bakımdan İSG alanında da diğer mühendisliklerde olduğu gibi dört yıllık bir “İş Güvenliği Mühendisliği” bölümü kurulmalıdır ve bu bölümler senkronize olarak Yüksek Lisans ve Doktora programlarıyla desteklenmelidir. Bu sayede İSG bölüm eğitimlerine öğretim elemanı ihtiyacı da karşılanmış olacaktır.

Yüksek öğretimde İSG eğitimine yönelik öneriler

• İSG profesyonelleri ÇSGB yetkilendirdiği eğitim kurumlarının eğitimi sonunda sınavdan geçerek bakanlıktan uzmanlık sertifikası almaktadırlar. Bu eğitimin yeterli olmadığı açıktır.

• Oysa iş güvenliği uzmanlarının eğitiminin hem çok kaliteli hem de uygulama ağırlıklı olması gerekmektedir. Böyle bir eğitim ise ancak İş Güvenliği Mühendisliği Bölümlerinde verilebilir.

7. Sonuçlar

Bireye iş sağlığı ve güvenliği bilinci kazandırabilmek için ilk, orta ve liselerde, mesleki eğitim veren okullarda ve üniversite bitimine kadar tüm eğitim kademelerinde “genel iş sağlığı ve güvenliği dersleri” verilmelidir.

Üniversitelerde İSG’nin disiplinlerarası bir bilim dalı olması nedeniyle diğer mühendisliklerde olduğu gibi dört yıllık bir “İş Güvenliği Mühendisliği” bölümü kurulmalı, ayrıca bunun temelini oluşturan meslek liseleri ve meslek yüksekokullarını da kuvvetlendirmek suretiyle İSG mesleğinin gerçek sahiplerinin yetiştirilmesi sağlanmalıdır.

İş Güvenliğ Mühendisliği nitelik ve nicelik bakımından istenen düzeye ulaştıktan sonra mevcut iş sağlığı ve güvenliği uzmanlığı yetkilendirilmesi yöntemi değiştirilmelidir. Ayrıca her disiplinin İSG uzmanı kendi sahasından olmalıdır; bu da ağırlıklı olarak İSG mühendisliği programlarında son iki yıldaki ders tercihlerine göre yapılacaktır.

Yüksek lisans programlarına her mühendislik dalından öğrenci kabul edilmektedir. Oysa yüksek lisans derslerine başlamadan önce, iki yıl süreyle bazı zorunlu İSG lisans derslerini almaları koşulu getirilmelidir.

7. Sonuçlar

7. Sonuçlar İSG Lisans bölümü veya İSG Mühendislik

bölümü olmayan Üniversitelerin yüksek lisans programı açmak istemleri durumunda öğretim elemanı ve de laboratuvar, uygulama imkanları açısından ciddiyetle takip edilmesi gereklidir.