Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
15 D
Dişlileridişliler değirmeolağan pbeşinci yapmıştiçin hem
İki mil aDişliler mekaniz
Dişliler verimlildaha pakaliteli m
Çok değgörülme701-DINÖrneğinedinebil
Ş
Dişliler Konik düç gruptye kadakonik di
DİŞLİLER
in 2600 B.Cşekil 15.1 den çevirme gparçalar oldyüzyılda isetır. Dişli elemen hemen
arasında şekeş çalışırlar
izması denir
makine elelikle çalışan
ahalıdır. Dişmalzemenin
ğişik dişli çeektedir. DişN 3960 stann: http://maclir.
Şekil 15.1
üç temel grdişli çarklar ta Şekil 15.
ar olan dişlilişli çarklara
R
C li yıllarda de görüldüğügibi işlerde
duğunu yazme Leonardo emanlar ilk btüm makine
kil bağıyla kr ve eş çalışr.
emanlarından makine paşli fiyatları an etkisiyle h
eşitleri olupliler üzerine
ndartlarındachinedesign
İlk Dişli
rupta toplan(dişli mille2 de görüldler silindirika ve Şekil 1
bulunduğu üne benzer kullanılmış
mıştır. Dişlida Vinci debulunduğu yelerde kulla
kuvvet ve dşan en az ik
a güç transfearçalarıdır. Bazalan tolerahızlı bir şek
p, Şekil 15.2e çalışan (ta
an yararlanan.com veya
i Çarklar v
nabilir, 1) Sieri kesişiyordüğü gibi dek alın dişli ç5.2k ve 15.2
u ve Cinde kşekilde imaştır. Aristoteilerdeki gelieğişik dişlilyıllardan so
anılan en ön
dönme harekki dişliden m
eri için kullBununla biransla, artan
kilde artmak
2 de günümasarım yapaabileceği gibwww.powe
ve Modern
ilindirik alınr) ve 3) Videğişik tipte dçarklara, şek2l ise vida m
kullanıldığı al edilmiş oleles dördünişimler süreler kullanaraonra günümnemli makin
ket ileten mmeydana gel
anılan en sarlikte, zincirn hızla, azalktadır.
müzde kullanan) mühendibi değişik kaertransmissi
Silindirik D
n dişli çarkla mekanizmdişliler mevkil 15.2g demekanizmal
sanılmaktadlup su çekm
ncü yüzyıldaekli olarak dak birçok m
müze kadar gne elemanlar
akine parçalen sisteme
ağlam ve darlerden ve klan gürültüy
nılan modernisler AGMAaynaklardanion.com web
Düz Alın D
lar (dişli mimaları (dişli vcuttur. Şekien 15.2j ye klarına örnek
dır. O yıllarme, yük kalda B.C dişliledevam etmiş
makine tasargeliştirilerekrı haline gel
alarına dişli ise dişli çar
ayanıklı ve dkayışlardan çyle ve kullan
rn dişli çark A, DIN 867n da faydalab sitelerind
Dişli Çarkla
illeri paralemilleri ayk
kil 15.2a dankadar olan dklerdir.
rda dırma, erin ş ve on rımı k bugün lmiştir.
denir. rk
de %98 çok nılan
tipleri , ISO R anabilir. en bilgi
ar
l), 2) kırı). Bu n 15.2f dişliler
Şekil 15.2 Dişli Çarrk Çeşitleri
15.1 S
Şekil 1515.1 de iletirler.dişlileriyüzeyle
15.2 G
Diş geoaçısal hı15.1). Ödir. Bu olmamaolabilir
İki dişlikanunudişlerin
Dişli döbirleştir(pitch p
SİLİNDİRİ
5.1 de en çogörülen sili. Bu tip dişln geometris
erinin dayan
GEOMETR
ometrisinin tız oranı vey
Örneğin: 20 oran kesinli
alıdır. Şüphefakat teorik
inin hareketudur (conjug
temas nokr
önerken, dişren doğruyupoint) denir.
İK DÜZ A
ok kullanılanindirik düz lilerin dişlilsi, sembollenıklılığı kon
Rİ VE SEN
temel prensya yarıçap odişli bir dişikle temasa esiz dişlilerk hesaplama
tiyle sağlanmgate gear-torasından gec
şlerin ilk temu P noktasın
LİN DİŞLİ
n silindirik alın dişlilereri de şaft m
eri, dişlerdeknuları incele
NBOLLER
ibi, birlikte oranı sabit oşli ile 40 dişbaşlayan ik
rdeki şekil dalar tam say
ması gerekeoot action) vcen ortak no
mas noktasınnda keser. B
Şekil 15.3
İLER
düz alın dişr birbirine pmillerine paki kuvvet an
enecektir.
R
çalışan dişlolmasıdır. Bşli bir dişli aki dişte1.99 değiştirme syılardan sapm
en kurallar Şve şöyle ifaormalleri he
ndan gecenBu noktaya a
3 Genel Diş
şlinin tarihi paralel iki şaaraleldir. Bunalizi, dişle
liler arasındBu orana cevarasındaki ave temastanonucunda tmamalıdır.
Şekil 15.3 dade edilir; Der zaman yu
ortak normadım noktas
li Kanunu
gelişimi göaft arasında u bölümde sirdeki eğilm
daki devir savirim oranı aaçısal hız orn ayrılan ikam sayılard
de gösterildiDişli çarklarduvarlanma n
mal dişlilerinsı veya yuva
örülmektedirhareket ve ilindirik alı
me gerilmesi
ayısı oranı vadı verilir (dranı tam olaki dişte 2.01 da biraz kay
iği gibi dişlirda birlikte çnoktasından
n merkezlerarlanma no
r. Şekil kuvvet n i ve diş
veya denklem rak 2
ymalar
i ana çalışan
n geçer.
rini oktası
Dişli anbilinen doğrununoktanıntemel doçizilmişgibi evodaire mevolvenuygulan
Birlikte tahrik mbastırılmarasında
Şeki
na kanununadiş profillerun kayma oln belirlediğoğru denir. ş çizgiler buolvent eğrisierkezini bir
nt temel dairnamaz.
çalışan evometotlarıdır.mış iki silina kayma olm
il 15.5 A
a uyan birçori sikloid velmaksızın dği eğriye evoŞekil 15.4
unun dışarıdi üzerindekirleştiren nokrenin dışınd
Şekil 15.4
olvent dişlil Şekil 15.5 dir gibi düşmadığını ka
Açısal Hız
ok diş profile evolvent ddöndürülmesolvent eğrisde iki tane e
daki profil ni her noktanktalar bir birdaki profil iç
4 Temel
erin çalışmabir dişli içinünülebilir. Ebul edersek
İle Dönen
le mevcuttudır. Sabit yasiyle, doğru
si denir. Burevolvent di
nasıl uyduğunın tanjantınrine diktir. çin geliştiril
l Daireden
ası sürtünmn yuvarlanmEğer silindi
k, dönen sili
n ve Yarıça
ur. Bunların arıçaplı bir du üzerinde bradaki daireşli yüzeyi gunu göstermnın temel daBurada bilinlirken, teme
Evolvent O
me temelli tama dairesiniirlerden biriindir diğer s
apı d Olan
içinde en çdaire üzerin
bulunan herhye temel da
görülmektedmektedir. Buaireyi kestiğnmesi çok öel dairenin i
Oluşturma
ahrik, kayışli göstermekisi dönüyorssilindiri dön
Sürtünme Y
ok kullanılande, herhanghangi sabit aire ve doğrdir. Nokta-nurada görüldği noktalar iönemli husuiçindeki pro
la tahrik ve ktedir. Bu bisa ve iki sili
ndürür. İki s
Yüzeyli Di
an ve gi bir bir
ruya da nokta düğü ile temel us, ofil için
dişli ile ir birine indir
silindirin
şliler
Yuvarlaküçük oiçin kulldişli için
Denklençapı oluarasında
Burada
Dişli mearasındailetiliyoyardımıoluşan benzer ügösterir
Şekil 15tarafta kbasınç açalıştığıaçısıdır.
anma noktasolana piyon lanılırken bn p alt simg
n 15.1 re geup, eksi işaraki mesafe i
r yuvarlanm
ekanizmalaa tork, şekil
ormuş gibi oıyla denklem
açısına, büçgen olmar. Bu durum
5.7 görüldüğkalan kayış açısı dendiğı diğer dişliy. Şekil 15.7
sındaki çizgdişli ve büy
birlikte çalışgesi kullanıl
enelde çeviret dişlilerinise aşağıdak
ma dairesi y
r kullanılaral 15.6 da göolsun. Piyonm 15.1 deki basınç veya ası, temel da
mda dişli ve k
Şekil 1
ğü gibi kayıpiyon dişli ği daha açık yi sürekli beile Şekil 15
gisel hızları yük olana dişan dişlilerdlırsa;
;
rim oranı de ters yöne dki denkleml
yarıçaplarıdı
ak daha büyrüldüğü gib
n dişlinin sabağıntıya ukavrama aç
aire oranlarıkayış için a
15.6 Ka
ışın a ve b aiçin de ve dolarak anlaelli bir açıd5.3 karşılaşt
eşit olmak dişli denir. Dden büyüğün
enir. Buradadöndüğünü le hesaplanı
2
ır.
yük tork taşbi temel dairaat ters yönüuygun olaraçısı denir. Tının yuvarlaaçısal hız ora
ayışın Dişli
aralığındakidişli için fi eaşılır. Kaymda iter (basıntırılırsa, evo
zorundadırDişli genel bne de söylen
a açısal hsembolize eır.
ınması mümre üzerine yünde birkaç ak hareket edTemel daireanma dairesanı da aynıd
Sistemine
i kısmı c noğrilerini olu
ma ihmal edinç uygular).olvent profil
. Birlikte çabir tanımlamnir. Büyük d
ız ve d yuvaeder. İki diş
mkün olup, yerleştirilmi
derece dönder. Dişlininetrafında o
i oranlarıyladır.
İlavesi
ktasından kuştursun. Şimilirse, evolv Bu açı baslin dişli ana
alışan iki dişma olup tümdişli için g v
arlanma daişli merkezle
burada iki diş bir kayış inmesiyle dişn hareket şe
oluşan üçgena aynı olduğ
kesilsin ve hmdi ye n
vent dişlisi bsınç veya kaa kanununu
şliden m dişliler ve piyon
15.1
iresi eri
15.2
dişli ile şli kayış ekliyle nlerin ğunu
her iki eden
birlikte avrama
sağladığdişlinin daireninkayışın
Şe
Evolvenoluşturduzatılmauzatma güç iletiengellemyöntemi
Dişlilerolduğu mutlaka
Şekil 15Piyon dgecen tayüzey kdişlilerdgeçmesi
Şekil 15kontakta(angle o
Şekil 15adlandır
ğı görülür. Bdönmesi sı
n dışında olukesilmesiyl
ekil 15.7
nt profilininduğu diş daiasına tabantemel daireimi için kulmek içindirini de kullan
rin çaplarınunutulmam
a belirtilmes
5.8 de göstedişlisi profilianjant doğrukesişmesi olde uzatılmışi istenmez.
5.8 de birlikan ayrılırkeof approach
5.8 de çizilerılır. Burada
Bu gösteriyorasında basuştuğu unutle nasıl oluş
c Noktası
n dışa doğruireye de baş
n yüksekliğieye kadar gellanılmayıp . Bu kısımdnabilir. Bu
ndan söz edimalıdır. Eğesi gerekir.
erildiği gibi i rastgele biusundan dahlmaksızın elş kısa profil
kte çalışan iken ki durumuh) ve ayrılm
en nn çizgisa sürtünme
or ki sadeceınç açısı sabtulmamalıdıştuğu görülm
ından Kesil
u uzatılan kış dairesi (adi veya tabanerçekleşir. Dsadece birli
da genelde dkişim doldu
ilirken, söz er başka bir
dişli profiliir nokta olanha kısadır. Blde edilen enmevcuttur.
ki dişliden bu görülmek
ma açısı (ang
i kavrama vihmal edilm
e evolvent pbit kalıyor. ır. Şekil 17.mektedir.
len Kayışın
ısmına baş yddendum cin derinliği (Diş dibi ile tikte çalışan
düz bir profiurularak diş
edilen çapır çaptan söz
i dışa doğrun c ye kadarBu uzatılmın uzun mes Pratik olar
birisinin koktedir. Buradgle of recess
veya temel miş ve tema
profil dişli aDiş evolven.7 de evolve
n Oluşturdu
yüksekliği (ircle) denir. (dedendum)temel daire dişli çiftini
fil kullanılmşin mukavem
ın her zamaedilirse (di
u tanjant nokr uzatılmış ış dişli profisafedir. Genrak uzatılan
ntağa başlada piyon ves) pozisyon
doğrusu (lis halindeki
ana kanununnt profilininent profilini
uğu Evolve
(addendum)Evolvent p denir. Şüpharsında kal
in diş başınımakla birliktemeti artırılır
an yuvarlanş dibi çapı,
ktası a ya kaolup bu nokili teorik ola
nelde birlikteprofilin tan
rken ki duru dişlinin yak
nu görülmek
ne of actiondişlilere uy
nu sağlıyor n sadece temin a ile b ara
ent Diş Pro
) ve ilave prprofilinin içehesiz içe dolan kısım haın temasını e, imalatçı kr.
nma dairesibaş daire ç
adar uzatılmkta b noktasarak herhane çalışan sta
njant çizgisi
umu ve diğeaklaşma açısktedir.
n) olarak ygulanan ku
ve mel asındaki
fili
rofilin e doğru oğru areket ve
kendi
i çapı apı gibi)
mıştır. sından ngi bir andart ni
erinin sı
uvvet
(dişlileradlandır
rin teması) krılır. Şekild
kavrama çize kavrama b
Şekil 15
Şek
zgisi boyuncboyu nn doğ
5.8 Evol
kil 15.9 D
ca olur ve kğrusunun ac
lvent Dişlil
Dişlilerdek
kavrama boyc kısmıdır.
lerde İsimle
ki İsimlendi
yu (path of
endirme
irme
f contact) nnn olarak
Şekil 15yuvarlangösterilitaksima
Kutur dP yuvar
Modül msayısına
Burada
İngiliz bdairesi çbirimind
Şekil 15Dişlerd
5.9 yeni adlnma dairesiip, inç ya da
at p ile göste
diş arası P vrlanma daire
m özellikle a bölünmesi
denklem 15
biriminde hiçapı (diamede ise “adım
5.10 Değde K
andırmalar i ile bir birina mm birimerilirse;
e modül m esi çapının h
P nin karşıliyle elde edi
5.2, 15.3 ve
içbir tanımleter pitch)” m” taksimat
ğişik TaksimKalın Dişle
görülmektenden ayrılır
mi kullanılır.
diş boyutlarher bir inçli
,
lığı olup, milir.
,
15.4 den ko
milim
25.4/
lama olmaddır. Buradaveya daires
mat Çaplarrde
edir. Dişin yr. Dairesel a. Eğer dişlid
,
rını belirtmik bölümünd
,
milimetre boy
,
kolayca görü
inchve
metreve
25.
dan sadece aa 12 adımlı sel adım ola
rında Dişler ve stand
yüz (face) veadım veya tadeki diş sayı
,
mek için en çdeki diş say
yutuyla yuv
ülür ki
e herbiri
herbirmil
.4/
adıım kelimdiş demek arak adland
rin Gerçekdart modül
e yanak (flaaksimat (cirısı N ve dair
çok kullanılayısı olarak ta
varlanma da
inchdekid
imetredeki
esinin anlamve P = 12 dırılır. Burad
k Boyutları değerleri
ank) kısımlaircular pitchresel adım v
an tanımlamanımlanır.
aire çapının
dişsayısı
idişsayısı
mı “yuvarlademektir. Sda diş adımı
(Note: Has
arı h) p ile veya
15.2
malardır.
15.3
diş
15.4
15.5
15.6
15.7
anma I ı 3.14
ssas
mm demadın ve 20 dir.
Tüm sisyüksekl
Diş gen
Diş gendüzgün
Standarvites kuve her h
Şekil 15temas ndişlinin planet dve piyon
Makine aşağıda
Avantaj
1. K2. E
mek dairesemodülleri g. Amerika d
stemlerde stliğinin 1.2 k
nişliği b stan
nişliğinin arttemasını sa
rt sistemler iutularında, mhangi bir sor
5.11 de piyonoktasında b
içten dişli idişli olarak kn dişlinin ay
sanayinde belirtildiği
jları:
Kolay imal Eksenler ar
l adımın vegöstermekteda bu açı 25
tandart baş ykatıdır. Diş t
ndart olmay
tması dişlinağlayacak şe
için dişliler motorda ve drun olunca y
on dişlisininbir bölümümile teması gkullanılırlarynı yönde d
Şekil 15
birçok yerdgibi bazı av
edilirler. rasındaki me
ya taksimatedir. En çok5 olarak alı
yüksekliği 1tabanı kavis
ıp genelde d
9
9
nin imalatınıekilde mont
genelde dediferansiyelyenisi direk
n kremayer dmüm yarıçapörülmektedr. İç dişlinindöndüğünü g
5.11 Evol
de evolvent vantaj ve de
esafenin değ
tın 3.14 mmk kullanılan ınmakta olu
1/P inç veyasi ise m/3 ol
denklem a v
14
14
ı ve montaj tajını da zor
epoda bulunllerde kullan
k satın alına
dişlisiyle bipı sonsuz gi
dir. İç dişli sn çapı negatgöstermekte
lvent piyon
dişliler kullezavantajlar
ğişmesi çev
m olduğu debasınç açıs
up, 14.5 aç
a m olup, stlarak hesapl
ve b kullanı
sırasında dirlaştırmakta
nurlar. Diğernılan dişlilebilir.
irlikte montibi düşünülüsistemi genetif olarak alıedir.
n ve Krema
lanılmakta orı vardır.
vrim oranını
mektir. Şekı İngiliz v
çı alternatif
tandart tabanlanır.
larak hesap
işli yüzeyleadır.
r bir deyişleerin üretimle
tajı görülmeür. Şekil 15elde otomatiınır. Böylec
yer Dişli
olup evolve
ı değiştirme
kil 15.10 stave SI birimistandart açı
an yüksekliğ
planabilir.
erinin birbiri
e, otomobilleri önceden
ekte olup, d.12 de ise p
tik vites kutuce denklem
ent dişlilerin
ez.
andart inde ıdır.
ği baş
ine
lerde n yapılır
işlinin piyon ularında 15.1 iç
n
3. At
4. D
Dezavan
1. To
2. Y3. A
Dişli imyöntemiBurada eder.
Şekil 15
Aynı taksimtakımla imaDişlide oluş
ntajları:
Temas yüzeoluşur. Yüzeyler arAzalan diş
malatı son dei mevcut oluher iki yönt
5.13 İç ve
mata sahip oal edilebilir.şan normal
eylerinin diş
rasında hidrsayısıyla bi
Şekil
erece hassa up en çok ktemde de sa
e Dış Diş K
olma koşulu. kuvvetin yö
ş bükey olm
rodinamik yrlikte diş ke
15.12 Ev
ve gelişmişkullanılan ikadece kesme
Kesebilen M
u ile farklı d
önü ve büyü
ması nedeniy
yağ filmi oluesilmeleri ar
volvent Piy
ş mühendislki tanesi Şekeyi yapan u
Makine Kul
diş sayısına
üklüğü her t
yle temas bö
uşumu zordrtar.
yon Dişli ve
lik uygulamkil 15.13 ve
uç hareket et
llanılarak D
sahip olan d
temas durum
ölgelerinde
dur.
İç Diş
masıdır. Birçe 15.14 de gtmez, aynı a
Diş Oluştur
dişli çarklar
munda aynı
yüksek bas
çok dişli imagösterilmiştianda dişlide
rma
r aynı
ıdır.
sınçlar
alat ir. e hareket
ÖZET:
Dişliningeometrhesaplan
1.
2. d
3. Ma
4. D
YuvTemTakDiş ModBaş TabDiş TabDiş Diş Diş
Ş
n kavrama (brisinin dışınnır.
Taksimat (y
Taksimat : dairesi üzer
Modüle : Tarasında şu
/
Diş sayısı: D
varlanma damel daire çapksimat
sayısı dül yüksekliği an yükseklibaşı boşluğan dairesi çkalınlığı aralığı başı daire ç
Şekil 15.14
basınç) açısnda, dişliyi b
yuvarlanma
p ile gösterrinde ölçüle
Taksimat (yuifade yazılı/ olara
Dişlide olm
airesi çapı :pı :
: : :
:iği :ğu :çapı :
: :
çapı :
Kremay
sı belirtilmebelirleyen 4
a) dairesi :
rilir ve iki din yay uzunl
uvarlanma) ır. ak tanımlan
ması gereken
d / / m (1.2)m 0.2m d – (2.4)m p/2 p/2 d + 2m
yer Kesici K
emiş ise 20o
4 ana boyut
Üzerine diş
dişin ayni yöluğudur.
dairesi çevr Burada /
nır.
n toplam diş
/
Kullanarak
olarak alınımevcuttur v
şlerin yerleş
öne bakan y
resi, tam say/ /
ş sayısıdır.
k Diş Açma
ır. Dişliyi yve diğerleri
ştirildiği dai
üzeyleri ara
yı olarak di,Bu
ak
yan yüzey i bunlardan
iredir.
asında, yuva
iş sayısı ve turadan mod
arlanma
taksimat ül