WWW.SCEZ.NL - INFO@SCEZ.NL - +31 (0)118-670870

W oo nhu i s d e G rot e Zw a an

M o n u m e n t e n s t r a a t 2

M i d d e l b u r g

3 0 o k t o b e r 2 0 1 7

M O N U M E N T E N P A S P O O R T

©

2 | P a g i n a

INHOUD Inleiding ..................................................................................................................................... 3

1 Uw pand ................................................................................................................................... 4

Waar woont u? ....................................................................................................................................... 4

Wat is uw wens en wat kunt u van ons verwachten? ................................................................... 5

Historisch perspectief .......................................................................................................................... 6

Rijksmonumentenregister .................................................................................................................... 7

2 De opbouw .............................................................................................................................. 8

Hoe zit uw pand in elkaar? .................................................................................................................. 8

Thermografie van uw pand ................................................................................................................. 9

3 De energie ............................................................................................................................ 10

‘’De quickscan‘’ ...................................................................................................................................... 10

4 De weg ernaar toe ............................................................................................................... 14

De ‘’quickwins’’ ...................................................................................................................................... 14

De aanbevelingen ................................................................................................................................. 15

Heeft u een vergunning nodig?......................................................................................................... 21

5 Technische onderbouwing ................................................................................................ 22

Een monument is niet alleen een woning maar

een woning met een verhaal

3 | P a g i n a

INLEIDING

Bij het bouwen van uw pand bestonden er geen warmtepompen, zonnepanelen, triple glas of andere energiebesparende voorzieningen. In de huidige bouw wordt er nauwlettend naar de mogelijkheden gekeken.

Nederland heeft op 6 september 2013 een belangrijke stap gezet naar een duurzamere toekomst. Ruim 40 organisaties, waaronder de overheid, werkgevers, natuur- en milieuorganisaties, maatschappelijke organisaties en financiële instellingen, hebben zich aan het energieakkoord voor duurzame groei verbonden. De doelstelling van het energieakkoord is dat het een krachtige impuls geeft aan de economie en het mogelijk maakt om grote stappen te zetten richting een energievoorziening die in 2050 volledig klimaatneutraal is.

Klimaatneutraal geeft aan dat er bij dat proces (uw pand) geen stoffen vrijkomen die het klimaat beïnvloeden. Door uw pand energie- of klimaat neutraler te maken kunt u per jaar op energiekosten besparen en het wooncomfort verhogen.

Samen met verschillende partijen helpen wij uw pand naar een hoger en duurzamer niveau te brengen. Hoe dit kan worden gerealiseerd is te vinden in dit monumentenpaspoort. Wijzigingen aan de gegevens in het paspoort worden alleen door de SCEZ in overleg met de betrokken partijen uitgevoerd.

WERKWIJZE SCEZ MONUMENTENWACHT MIDDELBURG

De SCEZ geeft op praktische wijze uitvoering Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland aan het provinciaal beleid op het terrein - SCEZ – is het aanspreekpunt en kennis van cultureel erfgoed. Zij is de centrum voor het erfgoed in zeeland. belangrijkste samenwerkings- partner van Verdere informatie vindt u op de provincie zeeland bij het realiseren van de website van de SCEZ. provinciale ambities op dit gebied. Deze ambities zijn duidelijk: een zo gevarieerd en Heeft u vragen? neem dan contact met zo gespreid mogelijke cultuurparticipatie ons op. en versterking van de culturele factor in de samenleving. op het terrein van erfgoed Als organisatie wensen wij u veel draagt de SCEZ bij. Door middel van succes met het verduurzamen van uw inspecties door deskundigen wordt de monument! conditie van het pand in kaart gebracht en worden aan de hand daarvan adviezen uitgebracht. contact Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland In dit document verstrekken wij informatie Monumentenwacht over uw pand en geven advies over +31 (0)118-670870 de mogelijkheden om uw pand te info@scez.nl verduurzamen. www.scez.nl

Er leiden meer wegen naar een

duurzamere manier van wonen

4 | P a g i n a

1 UW PAND

WAAR WOONT U?

Gegevens eigenaar algemene informatie over het object

Voorletter(s) Fam Objectnummer D5205 Achternaam Duurzaamheid Adres Monumentenstraat 2 Tel. Nr. 0118615761 Postcode en plaats 4331 ED Middelburg E-mailadres duurzaamheid@gmail.com Aantal bewoners 3 Algemene informatie

Rijksmonument/gemeentelijk monument Rijksmonument Bouw periode/jaar 1700-1750 Ligging voorgevel Westen Ligging achtergevel Oosten Ligging rechtergevel Zuiden Ligging linkergevel Noorden Situering Tussenwoning Schatting inhoud (m³ ) gehele pand 1100 - 1200 Totaal vloeroppervlak (m² ) 250 - 300 Type dak Hellend dak Zolder Ja Kelder Ja Kelderconstructie (indien aanwezig) Gewelf Schaduw dakvlakken Geen

Oriëntatie van uw pand

De woning ‘’De Grote Zwaan’’ is gelegen aan de Monumentenstraat in de plaats Middelburg. Hiernaast op de afbeelding is te zien dat de voorgevel op het westen ligt en de achtergevel van het pand op het oosten. Er zijn geen bebouwingen of bomen die invloed hebben op de bezonning.

Monumenten zijn er in diverse soorten

en maten

5 | P a g i n a

WAT IS UW WENS ?

In deze paragraaf worden de wensen en ambities van de eigenaar geformuleerd door middel van een vragenlijst die voorafgaand aan de inspectie is afgegeven. Zo kunnen de antwoorden worden geanalyseerd en zal het paspoort een meer informatieve en specifieker beeld van het pand geven.

Wat is / zijn uw ambitie(s) voor verduurzaming van uw pand op de korte, middellange en lange termijn?

Welke maatregelen heeft u al getroffen om uw pand duurzamer te maken?

Heeft u nog specifieke wensen of zaken waar wij rekening mee moeten houden die betrekking kunnen hebben op uw pand? Geen

Gemeenten verlenen subsidie aan

verschillende duurzame aanpassingen

Isolatie mogelijkheden ramen en verwarming door middel van een pelletkachel

Spaarlampen, HR ketel, radiatorfolie, gedeeltelijk isolerende beglazing, dakisolatie

6 | P a g i n a

HISTORISCH PERSPECTIEF

Een monument bepaalt de identiteit van

een stad of dorp

Middelburg

Middelburg is ontstaan in de 9e eeuw toen de Vikingen op veroveringstocht Europa introkken. Als bescherming tegen de invallen van de landveroveraars wordt een ringwalburg opgeworpen, een vesting waaromheen een hoge aarden wal is gebouwd. Het is de ‘Middelste Burcht’ van Walcheren, het latere Middelburg.

Als de dreiging voorbij is, begint de burcht te profiteren van de gunstige ligging aan de rivier de Arne. Het ontwikkelt zich tot een levendig handelscentrum. Als Norbertijner monniken in de 12e eeuw een abdij in de vesting bouwen, vloeit daar een tweede bloeiperiode uit voort. In 1217 krijgt Middelburg stadsrechten.

Na de inname van Den Briel in 1572 blijft de bevolking aanvankelijk trouw aan de Spaanse koning, maar in 1574 moet ook Middelburg zich aansluiten bij Willem van Oranje. De Norbertijnen moeten vertrekken en de abdij valt in handen van het gewestelijk bestuur, dat er tot op de dag van vandaag nog steeds gehuisvest is.

VOC

Ten tijde van de VOC is Middelburg, na Amsterdam, de belangrijkste stad van Nederland. Scheepstimmerlieden bouwen in 200 jaar tijd ruim 300 nieuwe schepen op de scheepswerven en ook import en export van stoffen, thee en specerijen spelen een grote rol. In 1799 zijn de hoogtijdagen van de VOC echter voorbij. De compagnie is failliet en de Franse tijd begint. Dat doet de stad geen goed. De Fransen laten Middelburg begin 19e eeuw verpauperd achter en veel bouwwerken, stadswallen en stadspoorten verdwijnen. Toch staan er nog meer dan 1000 wettelijk geregistreerde monumenten overeind.

Tweede Wereldoorlog tot nu

Tijdens de Tweede Wereldoorlog gaat een groot deel van Middelburg in vlammen op door een bombardement. Door tijdig waarschuwen valt het dodenaantal relatief mee, maar de binnenstad ligt grotendeels in puin. Er wordt besloten om de bestaande architectuur, waaronder het stadhuis, in de oorspronkelijke stijl te renoveren of te herbouwen. Hierdoor heeft Middelburg haar historische karakter kunnen behouden.

7 | P a g i n a

RIJKSMONUMENTENREGISTER

Rijksmonumentnummer: 38732

Huis met brede lijstgevel. Kroonlijst met gesneden consoles. Eenvoudige voordeuromlijstingen en hardstenen stoeptrappen. Bovenlicht met rozet. XVIII. Bree 48-50-50a is omstreeks 1742 gebouwd, gelijktijdig met de Spaanse kerk. Het toezicht op de bouw werd gehouden door de ontwerper van de kerk, Jan de Munck. Monumentenstraat 2 is de voormalige pastorie van de kerk. En combineert de functie van kosterij met consistorie. Vanuit het buurpand is er een interne doorgang naar de kerk. Het orgel van de kerk is alleen bereikbaar via een trap in de consistorie en de blaasbalg staat op de tweede verdieping van het pand. De consistoriekamer bevindt zich op de eerste verdieping.

CULTUURHISTORISCHE WAARDEN

In beheer, renovatie en restauratie van monumenten is aandacht voor duurzaamheid vanzelfsprekend. Het repareren van bijvoorbeeld enkel het rotte stuk hout, i.p.v. het compleet vervangen van het houten gebouwdeel is belangrijk voor het behoud van historisch bouwmateriaal, maar ook heel milieuvriendelijk. Maar een groot aantal energiebesparende maatregelen strookt niet met de constructie van historische gebouwen en leidt zelfs tot schade. Ook wringt de wens om een monument energiezuinig te maken vaak met de beschermde cultuurhistorische waarde van een gebouw. Wat is technisch mogelijk en wat is wenselijk? Wat laat de overheid toe?

Om historische bebouwing duurzamer te krijgen zonder verlies van monumentale waarden of technische (gevolg)schade moet vanuit het gebouw worden geredeneerd. Het pakket van maatregelen moet goed op elkaar worden afgestemd. Het toepassen van bijvoorbeeld gevelisolatie heeft energetisch weinig effect als er te weinig aan kierdichting wordt gedaan. En wanneer er een goede kierdichting wordt doorgevoerd, zal er aandacht moeten zijn voor een andere vorm van ventileren. Kortom het doorvoeren van verantwoorde duurzame maatregelen in historische gebouwen is maatwerk.

8 | P a g i n a

2 DE OPBOUW

HOE ZIT UW PAND IN ELKAAR? Gevel materiaal Baksteen

Spouw in gevel Alleen aanbouw

Kozijnmateriaal Hout

Glas Blank, isolerend en enkel glas

Soort dak Zadeldak

Dak materiaal Gebakken pannen

Goot materiaal Zink

Soort vloer Houten vloeren/ betonvloer in keuken

Voorzetwanden Algemeen aanwezig

Nederland kent vele monumenten in totaal

zijn er zo’n 62.000 rijksmonumenten

34%

9%20%

33%

4%

VERDELING VAN DE SCHIL IN %

GEVELS VENSTERS VLOEREN DAKEN DEUREN

Voorgevel van uw pand

Achtergevel van uw pand

Totaal in m² = 400 - 500 (100%)

Kleurenpatroon heeft geen extra waarde, het % - teken geeft het percentage van het bouwdeel t.o.v. Het totaal aan. De legenda

boven de diagram geeft het kleurenpatroon aan.

9 | P a g i n a

THERMOGRAFIE VAN UW PAND Warmtebeelden of warmtescans worden steeds vaker als hulpmiddel gebruikt om te zien waar warmte weglekt uit een gebouw.

Op de warmtefoto’s hieronder is te zien waar in uw pand het meeste warmteverlies optreedt. Aan de hand van de adviezen die wij geven krijgt u een beeld van de mogelijkheden om deze warmteverliezen te verminderen of zelfs te voorkomen!

Warmtebeelden of warmtescans kunnen alleen gemaakt worden bij een buitentemperatuur rond de 5 graden Celsius en tevens dient een pand te worden verwarmd. Hierdoor kunnen de warmtescans of warmtebeelden hieronder ontbreken.

Achtergevel warmtefoto datum

Voorgevel warmtefoto datum

Zijgevel warmtefoto datum

Zijgevel warmtefoto datum

De overheid bepaalt of een pand op de

monumentenlijst kan komen

10 | P a g i n a

3 DE ENERGIE

‘’DE QUICKSCAN‘’

0 – meting huidige stand energiezuinigheid

Gemiddeld jaarverbruik gas 0000 m³ (2015) / 3530 m³ (2016) / 0000 m³ (2017) Gemiddeld jaarverbruik elektriciteit 0000 kWh (2015) / 2561 kWh (2016) / 0000 kWh (2017) Soort (bij)verwarming Gas Overig Twee open haarden Gegevens installatie CV- Ketel HR-ketel Nefit excellent 107 CW5 bouwjaar2004

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

2015 2016 2017

UW VERBRUIK T.O.V. VAN EEN GEMIDDELD MONUMENTAAL WOONHUIS VAN 100M² MET 4 BEWONERS.

Uw gasverbruik in m3 Gemiddeld gasverbruik in m3

Uw elektriciteit verbruik in kWh Gemiddeld elektriciteit verbruik in kWh

De bewoners van een monument kunnen soms

subsidies aanvragen

Radiatoren

Meterkast

Installatie

11 | P a g i n a

Regulier verwarmde ruimtes Begane grond Wel

Middels radiatoren en keuken met extra vloerverwarming

Verdieping Deels

Slaapkamers geen noodzaak om te verwarmen

Zolder Niet

Aanwezige verlichting Spaar- en ledlampen Ventilatiesysteem Natuurlijk Warmte terugwinning Niet aanwezig Aanwezige isolatie

Betreft Wel of niet Soort Dikte Dak Hellend dak Geïsoleerd XPS 40 - 50 mm

Plat dak Geïsoleerd Niet bekend Niet bekend Gevel Voorgevel Niet bekend Niet bekend Niet bekend

Achtergevel Niet bekend Niet bekend Niet bekend Zijgevel Niet bekend Niet bekend Niet bekend

Vloer Begane grondvloer(en) Ongeïsoleerd Nvt. Nvt.

Verdiepingsvloer(en) Ongeïsoleerd Nvt. Nvt. Zoldervloer(en) Ongeïsoleerd Nvt. Nvt.

Wel of geen zonnepanelen? Uw pand is wel voor zonnepanelen geschikt. Hieronder in afbeelding is de plattegrond van uw buurt weergeven, (bijna) elke woning is gekleurd in geel, groen en rood, deze kleuren geven aan of het pand geschikt is of niet.

Wel of niet geschikt plattegrond

Hiernaast in afbeelding is te zien welk dakvlak het meest zonnestraling heeft. Mocht u meer informatie willen kijk dan op www.zonatlas.nl en mocht u interesse hebben in het plaatsen van zonnepanelen, maar weet u niet of dit is toegestaan, informeer hierover dan bij uw gemeente. Panelen zichtbaar vanuit de openbare ruimte zijn niet toegestaan.

Zijn zonnepanelen niet toegestaan of wilt u geen zonnepanelen? Bekijk dan eens de optie postcoderoos, sommige gemeente hebben een postcoderoosregeling. Met deze mogelijkheid kunt u investeren in een zonnepanelen park en verkrijgt u duurzame energie.

Uw dakvlak

Behoud glas in lood zo veel

mogelijk

12 | P a g i n a

Ramen, kozijnen (soort / type beglazing per ruimte)

Reeds getroffen maatregelen

Voorzetbeglazing (gedeeltelijk), isolatieglas (gedeeltelijk), radiatorfolie, verbruiksmanager, leidingisolatie, spaarlampen

Voorzetbeglazing voorgevel BG Isolerende beglazing achtergevel BG Radiatorfolie

Gordijnen overloop 1e verd. Afsluiting trapgat zolder Verbruiksmanager Toon

Houten kozijnen met beglazing:

Begane grond en badkamer achtergevel en aanbouw isolerende beglazing

Overig ramen en deuren enkele beglazing met aan de voorgevel begane grond voorzetbeglazing

13 | P a g i n a

TOEKOMSTPERSPECTIEF

Energielasten in de toekomst

In onderstaande tabel is een indicatieve prognose gemaakt van de energiekosten voor de komende 15 jaar. De kosten gelden voor het elektriciteit- en gas verbruik (op basis van uw huidige situatie). In de tabel is met prijsstijging van 5% gerekend, deze 5% is een verwachting van diverse energieleveranciers. De gemiddelde energiekosten die u per maand heeft zijn verwerkt in de tabel.

Bij een gelijkblijvend verbruik zullen de kosten, zonder duurzame maatregelen tussen 2017-2032 totaal €52225,75.- bedragen.

jaar elektra + gas gemiddeld per maand (€)

per jaar (€) totale kosten (€) cumulatief

1 2018 € 234 € 2.808 € 2.808

2 2019 € 241 € 2.892 € 5.700

3 2020 € 248 € 2.979 € 8.679

4 2021 € 256 € 3.068 € 11.748

5 2022 € 263 € 3.160 € 14.908

6 2023 € 271 € 3.255 € 18.163

7 2024 € 279 € 3.353 € 21.516

8 2025 € 288 € 3.453 € 24.970

9 2026 € 296 € 3.557 € 28.527

10 2027 € 305 € 3.664 € 32.191

11 2028 € 314 € 3.774 € 35.964

12 2029 € 324 € 3.887 € 39.851

13 2030 € 334 € 4.004 € 43.855

14 2031 € 344 € 4.124 € 47.978

15 2032 € 354 € 4.247 € 52.226

Totale gemiddelde energiekosten

€185

€49

MAANDELIJKSE UITGAVEN

Gas in m3 Elektriciteit in kWh

€ 234 .-

Bekijk de beeldbank en vind afbeeldingen van

uw pand van vroeger

14 | P a g i n a

4 DE WEG ERNAAR TOE

‘’QUICKWINS’’

Bij

Regelmatig onderhoud

voorkomt restauratie

LED Eenvoudig energie besparen begint bij uw verlichting. tot wel 15% van het totale elektriciteitsverbruik in huis gaat op aan verlichting. Door gloeilampen te vervangen door led lampen kunt u aanzienlijk besparen. Led lampen zijn er voor elk type lamp, er zijn dimbare typen verkrijgbaar en ze hebben geen opstarttijd zoals spaarlampen

VERVANG ENERGIESLUPERS Het vervangen van oude apparatuur door een nieuwe, energiezuinige versie levert vaak veel op. Een warmtepompdroger met label a+++ verbruikt al snel 75% minder energie dan een gemiddelde c-label luchtafvoerdroger. Op jaarbasis kunt u hierdoor tot wel 40 euro besparen op de energierekening. Daarnaast kan er een aantal grootverbruikers in uw pand aanwezig zijn waar u bewust mee om kunt gaan of de noodzaak ervan kunt heroverwegen.

ZET APPARATEN ECHT UIT Stand-by verbruik kost een gemiddeld huishouden per jaar zo’n 450 kwh. Daarvan is 60% te voorkomen door de apparaten écht uit te zetten. Zo kan een gemiddeld huishouden tot wel 70 euro per jaar besparen op energiekosten. Zet bijvoorbeeld de televisie met randapparatuur eenvoudig uit via een stekkerdoos met aan/uitschakelaar. voorbeelden van sluipverbruikers zijn: de decoder voor digitale tv, de computer met printer, de warm-houdstand van het koffieapparaat, audioapparatuur en miniboiler.

INREGELEN VAN DE CV Door een goede afstelling van de cv – ketel bespaart u op de energierekening. Een deel van de afstelling kunt u zelf regelen. zo kunt u de temperatuur voor warm tapwater bij een combiketel verlagen. houd deze wel boven de 60 graden, bij lagere temperaturen kan legionella ontstaan. De cv-ketel temperatuur kan vaak verlaagd worden naar 80 graden. voor groter onderhoud is het raadzaam om een installateur in te schakelen.

Quickwins zijn eenvoudige maatregelen.

DE AANBEVELING Op de volgende pagina’s staan de meest voorkomende duurzame maatregelen beschreven en de gemiddelde kosten hiervan. Voor verdere informatie kunt u advies opvragen bij een derde partij.

Ter indicatie: 1 kwh kost gemiddeld € 0,23 inclusief btw. exclusief vaste kosten (prijspeil 2017) 1 m³ gas kost gemiddeld € 0,63 inclusief btw. exclusief vaste kosten (prijspeil 2017)

Betreft Maatregel Gemiddelde aanschaf kosten +/-

Eenheid Gemiddelde jaarlijkse besparing +/-

Eenheid Bijzonderheden

Elektriciteit Led verlichting (verlichting)

€ 17.- Per lamp € 11,50 Per lamp Besparing t.o.v. een gloeilamp met een brandduur van 24 uur per dag. Voorkom onnodig licht laten branden door middel van sensoren.

Zonnepanelen (opwekking)

€ 435.- Per paneel

€ 50.- Per paneel

Deze kosten zijn per paneel, mocht dit niet kunnen is eventueel windenergie of postcoderoos een optie. Informeer hierover bij uw gemeente.

Zon thermisch dak (opwekking)

€ 150.- Per m² € 65 Per m² Jaarlijks meer besparen t.o.v. zonnepanelen? In de meeste gevallen leveren zonnepanelen minder op, maar is de terugverdientijd toch korter. Benieuwd hoe dit kan? Vraag informatie op bij een gespecialiseerd bedrijf.

Extra informatie Mocht er één van bovenstaande maatregelen niet mogelijk zijn vanwege regelgeving of uw eigen wens? Dan is misschien zon op afstand of inkoop van energie van een windmolen wel iets voor u. Mocht het pand uit meerdere woningen bestaan dan kunt u wellicht de brandstofcel in overweging nemen.

16 | P a g i n a

Betreft Maatregel Gemiddelde aanschaf kosten +/-

Eenheid Gemiddelde jaarlijkse besparing +/-

Bijzonderheden

Verwarming Luchtwarmtepomp (opwekking)

€ 5.650.- Per stuk € 300.- Een luchtwarmtepomp aanschaffen is een dure investering, echter wordt er wel subsidie verleend door gemeenten. Benieuwd hoeveel subsidie u terugkrijgt? Kijk dan op de site van uw gemeente of vraag informatie op bij een van de leveranciers. De gemiddelde prijs is inclusief ketel en installatie. Een luchtwarmtepomp werkt goed met lage temperatuurradiatoren.

Pellet ketel / kachel (opwekking)

€ 4.300.- Per stuk € 450.- De prijs is inclusief installatie en exclusief de hout pellet korrels van circa €0,25 per kilo. Bij deze ketel is een rookgaskanaal vereist. Voor een pellet ketel/kachel zijn ook subsidiemogelijkheden.

Zonneboiler (opwekking)

€ 2.475 Per m² € 109.- De gemiddelde prijs is inclusief installatie, de prijs is gebaseerd op 1 paneel met een boiler van 100 liter. Hoe meer panelen u toepast des te hoger is uw besparing.

Extra informatie Twijfelt u over de maximale capaciteit van bovenstaande opwekking installaties, overweeg dan ook de gasabsorptiewarmtepomp, warmte-koude opslag (bodembron), HRe-ketel/micro-WKK, warmte via fundering of energie uit oppervlakte water. Voor veel van de maatregelen is subsidie mogelijk, infomeer hierover bij uw gemeente. Mocht u meer informatie willen over de mogelijkheden binnen uw pand kunt u terecht bij een van de leveranciers.

17 | P a g i n a

Vloerverwarming (verspreiding)

€ 79.- M² €60 Hoe meer vloerverwarming u aanlegt des te lager de prijs wordt. Voor een oppervlak van 10 m² vloerverwarming betaalt u gemiddeld € 700.- en voor 60 m² vloerverwarming € 1.500.-. Vloerverwarming werkt goed met lage temperatuur verwarming (warmtepomp). Echter heeft vloerverwarming wel een lange opwarmtijd nodig en zal een constante basistemperatuur noodzakelijk zijn.

Wand- plafondverwarming (verspreiding)

€ 80.- M² € 55.- De kosten van wandverwarming zijn per m² . De besparing van wand- en plafondverwarming is gemiddeld € 55.- dit is berekend met een gemiddeld gasverbruik van 3200 m³ .

Lage temperatuur radiatoren (verspreiding)

€ 190.- Per stuk € 47.- De kosten voor lage temperatuur radiatoren zijn gemiddeld genomen € 190.- zonder montage. Een voordeel ten opzicht van de andere twee bovenstaande maatregelen is dat ze eenvoudig toegepast kunnen worden en hier geen grote verbouwingen voor nodig zijn.

Infraroodverwarming (verspreiding)

€ 375.- Per stuk € 210.- Infrarood verwarmt niet door middel van water maar door middel van elektriciteit. Door het verwarmen met elektriciteit kunt u in sommige gevallen goedkoper uit zijn. Wilt u weten of dit voor uw pand ook geld, informeer hierover bij een van de leveranciers.

Extra informatie In de meeste panden wordt warmte verspreid via leidingen en radiatoren, de radiatoren zijn vaak dermate verouderd dat ze weinig warmte afgeven. Bij het uitvoeren van de mogelijkheden moet men rekening houden dat het interieur en de constructie intact blijven. Een tip is zone-regeling, met zone-regeling kan de temperatuur voor elke kamer apart worden ingesteld.

18 | P a g i n a

Betreft Maatregel Gemiddelde aanschaf kosten +/-

Eenheid Gemiddelde jaarlijkse besparing +/-

Bijzonderheden

Isolatie Begane grond onderzijde (vloerisolatie)

€ 35.- M² € 200.- Het isoleren van de onderzijde van de begane grondvloer is vaak eenvoudiger dan isoleren aan de bovenkant. Indien het pand een kruipruimte heeft is de onderkant van de vloer eenvoudig te bereiken. Een groot voordeel van isoleren aan de onderzijde ten opzichte van de bovenzijde is dat er geen grove aanpassingen hoeven worden gedaan. De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op een vloeroppervlakte van 57m²

Begane grond bovenzijde (vloerisolatie)

€ 50.- M² € 200.- Bij het isoleren van de bovenzijde van de begane grond moet men rekening houden dat de vloer een aantal centimeter omhoog komt. Dit betekent dat de onderkant van de deuren op de begane grond ingekort moeten worden. De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op een vloeroppervlakte van 57m²

Extra informatie Vloerisolatie is een effectieve manier van energie besparen. Het rendement van het investeren in vloerisolatie is volgens milieu centraal zelfs te vergelijken met een rente van 8% op de spaarrekening. Isolatie aan de onderzijde van de vloer is vaak minder ingrijpend, maar niet altijd mogelijk. Isolatie aan de bovenzijde is bij historische panden niet altijd toegestaan, omdat dit het waardevolle interieur zou kunnen aantasten

Voorzetwand (gevelisolatie)

€ 70.- M² € 185.- De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op een gevel van 30 m² excl. ramen.

Gevel buitenzijde (gevelisolatie)

€ 130.- M² € 185.- De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op een gevel van 30 m² excl. ramen.

19 | P a g i n a

Extra informatie Oude panden zijn vaak on-geïsoleerd en hebben vaak geen spouw. In de meeste gevallen worden er dan voorzetwanden geplaatst. Let er wel op dat er ongeveer 10 cm wand naar binnen komt. Een verschil tussen een traditionele voorzetwand of een kant en klare voorzetwand is de installatie. Bij de installatie van de traditionele voorzetwanden kunnen de leidingen eenvoudig in de wand worden verwerkt.

Hellend dak buitenzijde (dakisolatie)

€ 60.- M² € 600.- De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op een dakoppervlak van 70 m² benieuwd of uw woning hiervoor geschikt is? Vraag dit na bij een van de leveranciers of uw gemeente.

Hellend dak binnenzijde (dakisolatie)

€ 24.- M² € 400.- De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op een dakoppervlak van 70 m² Benieuwd of uw woning hiervoor geschikt is? Vraag dit na bij een van de leveranciers of uw gemeente.

Extra informatie Bij het isoleren van het dak moet men opletten of de ruimte onverwarmd of verwarmd is. Bij een onverwarmde ruimte vallen de besparingen gemiddeld 40 % lager uit als bij een verwarmde ruimte. Een ander belangrijk punt is de ventilatie. Zorg dat er goed geventileerd kan worden op plaatsen die dat nodig hebben, dit om vochtproblemen en daar door gebreken in de constructie te voorkomen.

Isolerende raamfolie (ramen)

€ 90.- M² € 155.- De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op 10 raamkozijnen met een gemiddeld oppervlak van 3 m² per raamkozijn.

Achterzet ramen (ramen)

€ 188.- M² € 225.- De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op 10 raamkozijnen met een gemiddeld oppervlak van 3 m² per raamkozijn.

Monumentenglas (ramen)

€ 200.- M² € 195.- De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op 10 raamkozijnen met een gemiddeld oppervlak van 3 m² per raamkozijn.

Hr++ glas (ramen)

€ 160.- M² € 235.- De gemiddelde jaarlijkse besparing is gebaseerd op 10 raamkozijnen met een gemiddeld oppervlak van 3 m² per raamkozijn.

20 | P a g i n a

Extra informatie Een van de belangrijkste onderdelen die het besparen van energie bevorderd is de beglazing, vaak is in monumentale panden enkelglas toegepast. Ga bij het pand na hoeveel millimeter de sponning uitgefreesd kan worden om isolerende beglazing te kunnen plaatsen. Kan dit niet? Kijk dan of achterzetbeglazing mogelijk is.

Natuurlijk (ventilatie)

€ 1.250.- Per systeem

- De gemiddelde aanschafkosten zijn per systeem sterk verschillend. Weten welk systeem bij uw woning past. Informeer hierover bij een van de leveranciers.

Natuurlijk en mechanisch (ventilatie)

€ 2.150.- Per systeem

- De gemiddelde aanschafkosten zijn per systeem sterk verschillend. Weten welk systeem bij uw woning past. Informeer hierover bij een van de leveranciers.

Balans (ventilatie)

€ 4.400.- Per systeem

- De gemiddelde aanschafkosten zijn per systeem sterk verschillend. Weten welk systeem bij uw woning past. Informeer hierover bij een van de leveranciers.

Extra informatie Ventilatie is heel belangrijk voor een pand. In oudere panden gebeurt dit vanzelf via gaten en kieren. Zo wordt op natuurlijke wijze het binnenklimaat en de vochthuishouding op orde gehouden. Bewoners willen kieren graag dichten om tocht en kou te voorkomen. Mogelijke gevolg hiervan is, een slechter binnenklimaat én het ontstaan van houtrot.

21 | P a g i n a

SUBSIDIE NODIG?

Wilt u uw pand verduurzamen, dan kunt u in sommige gevallen gebruik maken van een subsidie of financiering vanuit de overheid. De subsidie mogelijkheden kunnen sterk variëren, bijvoorbeeld voor het verduurzamen tijdens een restauratie of groot onderhoud. Bent u benieuwd of u hiervoor in aanmerking komt? Informeer hier naar bij uw gemeente.

Duurzame monumenten-lening voor rijks- en gemeentelijke monumenten Leningen kunnen worden verstrekt aan eigenaren van monumenten om het te verduurzamen. Het bijzondere van deze lening is de lage rente. Vraagt u zich af of u aanmerking komt voor een lening en waar u die kunt aanvragen Kijk dan op www.restauratiefonds.nl Monumentenhypotheek Bij een restauratie zijn er altijd kosten die niet uit subsidie of een lening met een lage rente (restauratiefonds – hypotheek) betaald kunnen worden maar die voor uw eigen rekening komen. Het restauratiefonds kan deze kosten financieren met een monumentenhypotheek. De monumentenhypotheek is een lening die op annuïtaire wijze wordt afgelost. De hoogte van de lening is afhankelijk van de kosten van uw restauratie, verminderd met eventuele subsidies en ander leningen. U vraagt de hypotheek aan voordat u begint met de werkzaamheden. Meer informatie vindt u op www.restauratiefonds.nl

HEEFT U EEN VERGUNNING NODIG?

Elke gemeente heeft een vergunningsregeling. Benieuwd welke vergunningen gelden voor uw gemeente en of die betrekking hebben op het verduurzamen van uw monument? Kijk dan snel op de site van uw gemeente www.schouwen-duiveland.nl Heeft u nog vragen of opmerkingen dan kunt u contact opnemen met uw gemeente.

CONTACT

Gemeente Schouwen Duiveland (0111) 452 000

gemeente@schouwen-duiveland.nl

Het Rijksoverheid markeert de

rijksmonumenten van Nederland

22 | P a g i n a

5 TECHNISCHE ONDERBOUWING

In de technische onderbouwing zijn de maatregelen die in de aanbevelingen staan beschreven eventueel verder onderbouwd. Hier worden de aandachtspunten uitgelicht en worden er tips gegeven over de aanpak bij het uitvoeren van de maatregelen. De technische onderbouwing is onderverdeeld in de verschillende gebouwdelen.

Installaties

Elektriciteit Mogelijkheden: Plaatsen van zonnepanelen op het zuid dakvlak. 10 stuks wat een opbrengst kan genereren van 2400 kwh

Verwarming Mogelijkheden: HR ketel is verouderd en zal op termijn vervangen moeten worden. Het is te overwegen een warmtepomp te installeren die de vloerverwarming in de keuken kan verwarmen en eventueel de laag temperatuur radiatoren in de woning. Een andere optie is om een Pelletkachel te plaatsen voor één van de twee schoorsteenmantels in de woonkamer en deze voor de verwarming te gebruiken.

23 | P a g i n a

Vloer

Huidige situatie: De begane grond vloer in de achterkamer kan mogelijk worden voorzien van een isolatie aan de onderzijde, dit is afhankelijk van de toegankelijkheid en de vrije hoogte onder de vloer.

Aandachtspunten en tips: Zorg voor een goede ventilatie onder de vloer

Gevel

Mogelijkheden: Monumentenglas aanbrengen op plaatsen waar nu enkel glas aanwezig is of achterzet beglazing. Brievenbus opening beter afschermen voor tocht. Voordeur voorzien van tochtstrippen en valdorpel.

Achterzet beglazing in een apart profiel is een goed alternatief waarbij de oorspronkelijke beglazing gehandhaafd blijft.

24 | P a g i n a

Aandachtspunten en tips: De sponningen zullen in het geval van het plaatsen van monumentenglas dieper moeten worden gefreesd, dit is vergunning plichtig en kan niet zonder meer worden uitgevoerd

Dak

Mogelijkheden: De zoldervloer isoleren is een extra mogelijkheid. Hierdoor kan de kapconstructie ongewijzigd blijven

Indien u één van de mogelijkheden hierboven wilt toepassen kunt u contact opnemen met een bedrijf wat gespecialiseerd is in de desbetreffende maatregel. Dit bedrijf kan u informeren over de kosten en de mogelijkheden.

25 | P a g i n a

Disclaimer

De grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht bij het samenstellen van dit monumentenpaspoort. Echter voor onjuistheden en onvolledigheden met betrekking tot de informatievoorziening, op welke grond dan ook, kan de SCEZ daarvan op geen enkele wijze verantwoordelijk worden gesteld. Geen enkele aansprakelijkheid wordt aanvaard. De door u te verstrekken persoonlijke gegevens in verband met het opstellen van dit rapport zullen niet aan derden verstrekt worden.

Op de inhoud en de presentatie van dit monumentenpaspoort berust een intellectueel eigendomsrecht van de SCEZ. Niets mag door derden worden gebruikt zonder dat schriftelijke toestemming van de SCEZ is verkregen. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de SCEZ worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd, waaronder begrepen het reproduceren door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of andere vorm of (en dit geldt zo nodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren (i) ten behoeve van een onderneming, organisatie of instelling of (ii) voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet strikt privé van aard is of (iii) voor het overnemen in enig dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift (al of niet in digitale vorm of online) of in een RTV-uitzending.

MEER WETEN? Wilt u meer informatie hebben over het monumentenpaspoort of zijn er onduidelijkheden? Neem dan gerust contact met ons op. Wilt u meer weten over de subsidie mogelijkheden of vergunningen? Dan kunt u informatie opvragen bij uw gemeente.

Er kunnen geen rechten worden ontleend aan dit paspoort. Het is eigendom van de SCEZ en zal in PDF-format worden verstrekt aan de eigenaar van het pand. Mocht het pand van eigenaar veranderen dan kan het paspoort worden aangepast.

COLOFON © 2017 SCEZ STICHTING CULTUREEL ERFGOED ZEELAND Het Schuitvlot Looierssingel 2 4331 NK Middelburg Postbus 49 +31 (0)118 – 670870 info@scez.nl www.scez.nl