O f f i c i e e l o r g a a n v a n d e

Modelbouw Vereniging

Arnhem e.o.

26e jaargang, 2015, nr. 4

2

3

Modelbouw Vereniging Arnhem e.o. (opgericht 30 augustus 1983)

Clubgebouw: 1ste verdieping firma Maatwerk revalidatietechniek, Industriestraat 4, 6827 BD Arnhem Clubavonden: iedere dinsdag van 18.30 - 22.00 uur

Bestuurssamenstelling: voorzitter: Jitse Kaspers, 0049.2822 9814190, kaslok423@hotmail.com secretaris: Willie Koenders, 06-5129 0176, secretaris-mva@hotmail.com 2de secretaris: Jan Hendriks, 06-2054 5996, j.hendriks107@upcmail.nl penningmeester: Jan Verlangen, 0316-333 912 lid: Chris Rijnaarts, 0316-265 653, bellefleur07@hotmail.com

Contributie: € 120,00 per jaar, te voldoen op NL61 INGB 0002 7551 77 van de Modelbouwvereniging Arnhem e.o.

NMF: De MVA is aangesloten bij de

Nederlandse Modelspoor Federatie; www.nmf.nl

officieel cluborgaan

Redactie: Hans van de Ven, Hoensbroekstraat 114, 6845 DP Arnhem, 06-51052631, zijspoor@mva.nu Advertentiesecretariaat: Bert Pas, Wilgenlaan 32, 6841 AR Arnhem, 026-3217578, bertpas@hotmail.com

De redactie behoudt zich het recht voor om artikelen te weigeren of in te korten. De redactie kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de juistheid van de ingezonden artikelen.

Overname van/uit artikelen gráág, maar alleen met vermelding van schrijver en bron en ná toestemming van de redactie.

De MVA e.o. is niet verantwoordelijk voor de vormgeving en inhoud van de diverse links, genoemd in ons clubblad Het Zijspoor en als verwijzing op onze website www.mva.nu.

Inleveren van je bijdrage(n) voor Zijspoor 2016-1 kan tot 16 februari a.s. bij de redactie.

Het volgende Zijspoor komt 1 maart a.s. uit.

Website: www.mva.nu, webmaster: Jan Lourens, janlourens@planet.nl Twitter: https://twitter.com/MVAeo, twittermaster: Lennart Visser Facebook: www.facebook.com Modelbouw Vereniging Arnhem e.o. Bibliotheek: Carlo Hellegers, op de verenigingsavonden

4

IN DIT NUMMER

Colofon ----------------------------------------- 3 Van de redactie ------------------------------ 4 Van de voorzitter ---------------------------- 7 Willem blijft plakken ------------------------- 8 Carlo spot treinen --------------------------- 9 Telefooncentrale aan de rol ------------- 11 Puzzelen met een BR 03 ---------------- 12 Kathedraal (8) ------------------------------ 16 Spoorbrug van Moresnet ---------------- 18 Dat doet de deur dicht (2) --------------- 20 i-Train fandag ------------------------------ 22 Geschiedenis station Arnhem ---------- 25 Nieuwspas ---------------------------------- 28 Draaiorgel ----------------------------------- 32 Spoorlijn Hoge Veluwe ------------------- 34 Op de draaischijf (13) -------------------- 35 De wind dirigeren -------------------------- 36 Uit d'oude doos ---------------------------- 38 Agenda --------------------------------------- 40 Omroepberichten -------------------------- 42

van

de

REDACTIE

Oud nieuws Voor wie gewend is Het Zijspoor van voor naar achter te lezen, hierbij een waarschuwing vooraf: dit clubblad bevat bovenmatig veel oud nieuws. Zo prijs ik me gelukkig dat Bert (op blz 38,39) weer een verse aflevering van Uit d'oude doos heeft aangeleverd, over een loc met de welluidende naam Rete Adriatica. Verder: waar we eerder al trots konden melden dat een artikel uit ons Zijspoor werd overgenomen in ModelSpoor Magazine, is de situatie nu zelfs omgedraaid. Mijn bouwverslag over het draaiorgel hééft de kolommen van MSM 152 al gehaald. Ook Lennart doet weer twee oude duiten in het zakje, over de brug van Moresnet (uit 1915) en een spoorlijn op de Hoge Veluwe (uit 1941).

Maar de belangrijkste aanleiding voor oud nieuws is het feit dat rond het verschijnen van dit nummer ein-de-lijk het Arnhemse station in gebruik wordt genomen. Dat zal ongetwijfeld in de pers leiden tot een overvloed aan prachtige beelden. Je mag vinden wat je wilt van het ontwerp van Ben van Berkel, héél bijzonder is het zeker. Maar het leek me een beetje te veel van het goede om ook dit Zijspoor te vullen met méér fronttwist, backtwist, flip, roadbridge, balcony en schaaldak. Ik dook in de archieven en vond fraaie beelden en beschrijvingen van de drie eerdere Arnhemse stations. Beoordeel vanaf bladzijde 25 zelf de kwaliteit van de vergane architectuur! En natuurlijk ben ik als uw vaste reporter ook de afgelopen maanden wekelijks poolshoogte wezen nemen van de resterende bouwactiviteiten; zie pag. 16,17. Onze voorzitter diepte nog een fraai verhaal op over de verhuizing in 1945 van de Arnhemse telefooncentrale; wat dat te maken heeft met het spoorbedrijf, lees je op pagina 11). Tenslot-te (blz. 36) de loftrompet uit onverwachte hoek voor "onze" Ben van Berkel onder het motto

"De wind dirigeren met lage gebouwen en ron-de vormen" over een door hem ontworpen

Chinese woonwijk.

Meer oud nieuws Houden modelspoorders niet sowieso meer van oud dan van actueel nieuws? Vertoe-ven we niet het liefst in tijdperk II of III? Zijn niet verreweg de meeste modelbanen in min of meerdere mate een reconstructie van vergane tijden en plaatsen? En is voor "ons soort mensen" een vakantie compleet zon-der een spoorwegmuseum te hebben be-zocht? Noteer derhalve als volgende trip een bezoek aan het nationale spoorwegmu-seum van België!

Donderdag 24 september heeft koning Filip aan het station van Schaarbeek het nieuwe spoorwegmuseum Train World officieel ge-opend. Het grote publiek kan er het Belgi-sche spoorwegpatrimonium, dat voorheen her en der verspreid zat, komen aanschou-wen.

Blikvangers van Train World zijn de ‘Pays de Waes’ (1844), de oudste bewaarde lo-

comotief op het Europese vasteland, en de indrukwekkende stoomlocomotief type 12 (‘At-

5

lantic’) uit 1939. In het museum zijn in totaal 22 stuks rollend materieel tentoongesteld (met bijvoorbeeld ook Koninklijke rijtuigen, een post- en een hospitaaltrein). Die worden afgewis-seld met talloze maquettes, meer dan 1.200 voorwerpen en onder meer ook twee treinsimu-latoren.

Het treinmuseum beslaat een oppervlakte van 10.000 vierkante meter. Het hele project Train World, inclusief de renovatie van het station van Schaarbeek dat dienst doet als ontvangst-hal, kostte ongeveer 25 miljoen euro. Schaarbeek ligt tegen het noordoosten van Brussel aan. Een toegangsbewijs voor een volwassene kost 10 euro. http://www.trainworld.be

Wie-is-wie Met de gegevens uit Wie-is-wie kun je leuke tabelletjes maken. In Zijspoor 2 gaf ik "lid sinds" in een kolomgrafiek weer. In Zijspoor 3 speelde Jitse met onze verjaardagsmaand. Hieronder zie je de stand per einde jaar met betrekking tot "LEEFTIJDSOPBOUW". Dus: welke leeftijd heeft ieder lid op oudejaarsdag? Zet, net als ik al deed, een kruisje in je eigen vakje.

X

85 ja

ar

84 ja

ar

83 ja

ar

82 ja

ar

81 ja

ar

80 ja

ar

79 ja

ar

78 ja

ar

77 ja

ar

76 ja

ar

75 ja

ar

74 ja

ar

73 ja

ar

72 ja

ar

71 ja

ar

70 ja

ar

69 ja

ar

68 ja

ar

67 ja

ar

66 ja

ar

65 ja

ar

64 ja

ar

63 ja

ar

62 ja

ar

61 ja

ar

60 ja

ar

59 ja

ar

58 ja

ar

57 ja

ar

56 ja

ar

55 ja

ar

54 ja

ar

53 ja

ar

52 ja

ar

51 ja

ar

50 ja

ar

49 ja

ar

48 ja

ar

47 ja

ar

46 ja

ar

45 ja

ar

44 ja

ar

43 ja

ar

42 ja

ar

41 ja

ar

40 ja

ar

39 ja

ar

38 ja

ar

37 ja

ar

36 ja

ar

Groeten van Max Vlak voor zijn verjaardag, toch nog vrij snel, kreeg onze oud-voorzitter Max van de Pol een nieuwe heup. Hij is inmiddels weer thuis, volgepropt met medicatie, maar hij wandelt al weer wat op de gang. Hij bedankt ieder voor de blijken van meeleven!

TGV Van onze speciale smalspoorre-porter Therus Bartels ontvingen we bijgaande foto. Plaats van handeling: de Gelderse Smal-spoor Stichting in Randwijk. Tij-dens hun 'historisch weekend' op 12 en 13 september reed dit on-bekende heerschap met kleinzoon en buurjongen meerdere malen met een van de personentreinen mee voor een rondrit met de TGV. De TGV? Nou en of! Train à grande vibration! Ze mochten, in het kielzog van een wethouder, zelfs mee naar de zolder van de oude steenfabriek. Wat is daar veel te beleven zeg!

Vervroegd Omdat dit Zijspoor, mede dank zij vele bijdragen, weer zeer vlot kon worden gevuld, is de verschijningsdatum een week vervroegd. Zodat oud nieuws niet over de datum raakt…

6

Informatie: info@arosat.nl Telefoon: 026 - 4953674 Mobiel: 06 - 29355986 De specialist in digitale satellietapparatuur Wij leveren alle bekende merken satellietontvangers, onder andere Dreambox, Homecast, Topfield, Philips, Maxdigital, XTrend, VU+, M7, Rebox, SAB, Denson, etc. Tevens allerlei accessoires zoals Triax schotels, LNB’s, muurbeugels, dubbel afgeschermde coaxkabel, scartkabels, diseqc motoren, CI-modules en de smartcard van CanalDigitaal. Bel voor vrijblijvende informatie of bezoek onze website. Arosat Esperantostraat 1 6991 CK Rheden

Autobedrijf Scheers bv

Uitmaat 9 6987 ER Giesbeek 0313-632242

www.autobedrijfscheers.nl

Wij doen alles voor uw auto!

7

Beste leden / mede locofielen, Voordat je het weet zit je weer aan de oliebollen! Op zich is daar niets mis mee, maar wat gaat de tijd snel ………… Bijna net zo snel als de vorderingen van de diverse modelspoorbanen in onze clubruimten bij de firma MAATWERK.

Met een ongeschreven discipline gaat elke spoorgroep zijn gangetje en houdt op tijd even pauze, zodat Corrie niet echt helemaal alleen in de res-tauratie achter blijft. Wanneer je zelf aan het ‘klussen’ bent dan hoor je niet die verschillende geluiden. Ik denk soms dat vooral Corrie wel eens gillend wil weglopen. De ene keer het geluid van de boor van de tandarts en dan weer het getimmer, gecirkelzaag, Proxxon-lawaai en gejengel van die an-dere slijpmachine … Aangezien (bijna) niemand van ons rookt wordt er ook

niet regelmatig een rook- /stilte pauze ingelast. Goed zo mannen volhouden en doorgaan met onze mooie hobby ! ! Kijk maar eens om je heen naar het uiteindelijk resultaat : we mo-gen allen trots zijn op ONS product: de modelspoorbanen van de MVA e.o.

De gemaakte afspraken met je baancoördinator in je achterhoofd hebbende, streef je om bepaalde zaken voor ons geplande Modelspoorweekend (= 2 & 3 april 2016) gereed te krij-

8

gen. De Duitser zegt in deze “Eile mit Weile !”, hetgeen betekent “Haastige spoed is zelden goed!” En zo is het, het moet wel een leuke en vooral een ontspannen hobby blijven en het is geen aangenomen werk!!

Als dit laatste clubblad van het jaar 2015 verschijnt, is het eind november en staan we aan de vooravond van de traditionele en gezellige Kerstverloting (= 22ste december). Hebben we allemaal al bij Jan & Corrie Hendriks de loten gekocht? Volgens mij zijn er voor de laat-te-rikken nog wel een paar winnende loten te koop!? Doen dus … het verhoogt de spanning en de feestvreugde.

Vanachter mijn laptop wens ik je in ieder geval voor de komende periode een ont-spannen en vooral een gezellige (werk-/ hobby-) periode toe. En ook alvast de wens dat je in het nieuwe jaar veel geluk, vriendschap en vooral een goede ge-

zondheid mag genieten,

+ groet,

Je ziet de tevreden blik van die pretoogjes, je ziet de lach om de mondhoeken, maar je weet natuurlijk niet hoe váák Willem het glas zo innemend heft! Elke week op de vaste clubavond?

Vier keer per jaar, als Het Zijspoor verschijnt? Of iedere avond een of meerdere glaasjes? Geldt hier: Willem weet er wel raad mee?

Dat gaat in ieder geval niet op voor de combinatie Bison en ABS. Dat laatste (Acrylonitril-butadieen-styreen) is een kunststof die ook bij 3D-printing veel wordt gebruikt. Maar "hoe lijm je ABS aan ABS?" is voor Bison een lastige vraag. In een papieren lijmwijzer wordt Kombi Plastic of Nexus Glue geadviseerd. De digitale lijmwijzer geeft (o.a.) de suggestie Bison Model plastic. Sowieso vindt de website niets op het trefwoord ABS. Uiteinde-lijk raadt de helplijn Bison Multilijm Strong&Safe aan (want Nexus bestaat niet meer).

Ofwel: Bison weet er niet zo heel strak raad mee. Willem haalt luchtig zijn schouders op en adviseert om nagellakremover als lijm te gebruiken. Hoe wéét zo'n man dat? Laat me raden. Een borreltje doet wonderen.

9

HSL Logistik had behoefte aan twee locs voor het rangeerwerk op Kijkhoek. Daarom zijn de uitgerangeerde 1304 en 1315 uit de mottenballen gehaald. Zeker voor de 1315 zal dat even wennen zijn: die stond comfortabel binnen in een loods bij de Eisenbahn Erlebniswelt in Horb am Neckar. Nu een vervoerder interesse heeft in deze loc, werd keurig volgens contract de beoogde tienjarige expositie voortijdig beëindigd. De 1315 zal voorlopig in Blerick worden gestald. De 1304, in de museumloods in Blerick al overgespoten in de outfit van HSL Logis-tik, zal als eerste technisch in orde worden gemaakt bij Strukton in Zutphen. Carlo spotte de loc eind september onderweg bij een ontmoeting met blokjesloc 1832 in Nijmegen.

http://www.klassieke-locs.nl/

10

11

Bron: Personeelsblad NieuwSpoor uit 1948

De telefooncentrale te Arnhem, die tot de oorlogshan-delingen in 1944-’45 ondergebracht was in het stati-onsgebouw aldaar en die tegelijk met dit laatste in de strijd ten onder ging, vond na de bevrijding onderdak in een gebouwtje, dat samengesteld was uit drie op het stationsemplacement gevonden hokken. Het geheel was zodanig neergezet, dat het de uitbreidingsplannen voor het station Arnhem niet in de weg stond, doch na wijziging van deze plannen bleek dat tóch wel het ge-val.

Ongeveer 30 meter verder werd een nieuwe plaats voor de centrale gevonden. Echter nu rees de vraag, hoe de verhuizing te laten plaats vinden. De centrale

moest blijven functioneren en er bleef niets anders mogelijk, dan haar in bedrijf te verplaat-sen, welk plan door Inspecteur Wormgoor (zie inzet) van WW6 in samenwerking met het Seinwezen werd uitgewerkt. Een aanvang werd gemaakt met het uitgra-ven van de telefoonkabels, die alle verlengd moesten worden, terwijl de centrale door bleef werken.

Met behulp van dommekrachten werd inmiddels het bouwsel centimeter voor centimeter opgelicht en dwars-liggers en ijzeren balken werden er onder geschoven. Na zes weken van gestage arbeid kon met het verrollen worden begonnen.

Een staalkabel werd aan een der balken onder de cen-trale bevestigd en vier mannen namen de zwengels van de treklier ter hand. In het gebouwtje hielden de man-nen van het Seinwezen een wakend oog gericht op de telefoonapparatuur en op de accu’s met vloeibaar zuur.

Anderen zorgden dat aan de achterkant de verlengde kabels ‘bij’ bleven. Langzaam maar zeker naderde het twintig ton zware object over de massief ijzeren rollen zijn doel en daar aangeland, was spoedig de vlag ge-hesen ten teken, dat een zwaar karwei met succes ten uitvoer was gelegd zonder dat een enkele storing in de telefoonverbinding was opgetreden.

12

door Robert Mooij

Wat begon als een soort van “veredelde upgrade” van een bestaande locomotief mondde uit in een “3D-puzzel” om een complete locomotief op te bouwen. Zo’n twee jaar geleden kocht ik de blauwe Märklin BR 03-1022 uit startset 29845. Het was toen mijn tweede BR 03. In de jaren tachtig had ik ooit van mijn eerst verdiende geld een BR 003.160-9 (de Mä 3085) ge-kocht, welke ik een jaar of vier geleden middels een Mä 60760 decodersetje heb omge-bouwd naar digitaal.

De 03-1022 loc was behoorlijk toegetakeld door de vorige eigenaar, welke schijnbaar niet blij was met de oorspronkelijk blauwe kleur (fig. 1). De loc was namelijk behoorlijk vervuild en zag er gewoon zwart uit (fig. 2). Op zich niet lelijk maar de teksten waren niet meer te lezen. Daarbij miste er een complete lantaarn aan de voorzijde en de kortkoppeling achterop was afgebroken. Er zat een rookgenerator in, alleen was daarvan het naaldje zoek.

fig. 1: originele kleurstelling fig. 2: mijn “vervuilde" versie

Via de firma Keuterman heb ik destijds een nieuwe lantaarn voor het voorfront en een kort-koppeling gekocht. Een lid van het 3-railforum was zo vriendelijk om mij een reservenaaldje te sturen waardoor de loc ook weer kon roken. Met een tweetal nieuwe lampjes erbij was de loc weer operationeel. Onlangs heb ik met wasbenzine de teksten weer leesbaar gemaakt zonder dat de blauwe kleur te veel zichtbaar wordt.

Begin dit jaar kwam ik via Marktplaats in het bezit van een compleet nieuwe kap van een BR 03 in het zwart. Perfect om de “vervuilde” kap te vervangen. In beginsel was ik er best blij mee, maar de kap stak nu wel erg af bij het vervuilde onderstel. Dus een bepaalde onvrede speelde in mijn achterhoofd. Een tweetal weken later kwam ik op Marktplaats een onderstel tegen van een BR-03 met “gezwart drijfwerk”. Een tandwiel was kapot maar dat is vrij simpel te vervangen en er ontbraken wat kleine onderdelen die ook te bestellen waren. Een buiten-kansje dus, maar zo had ik ineens voor bijna driekwart een complete loc liggen. Zo werd het

idee geboren om de 03-1022 te laten voor wat hij was en de 03-287 op te gaan bouwen naar een complete loc. Eigenlijk moest ik daarvoor alleen nog een motor en een on-derstel hebben voor de tender.

Op de club kwam ik aan de praat met mede-lid Jasper, die vertelde dat hij nog een com-pleet onderstel had liggen. Ik toonde interes-se en de volgende week had hij een aantal onderstellen meegenomen, maar daarvan

misten de wielstellen dus daar had ik niet echt veel aan. Één bodemplaat trok mijn interesse omdat hier nog een decoder op zat (fig. 4), maar verder was ik nog niet veel opgeschoten.

fig. 3: loc- en tenderkap en loc onderstel

13

De eerste zaak was nu om te kijken of we een on-derstel konden vinden voor de tender van de BR 03. Gelukkig maakt de 03 gebruik van de eenheidsten-der, welke ook achter een BR41 en een BR50 wer-den gebruikt, dat vergemakkelijkte de zoektocht enigszins. Helaas was hier in Nederland niets te vinden dus moest ik mijn geluk over de grens be-proeven. Via e-Bay vond ik al snel een complete tender voor een BR 50 met cabine (fig. 5). Deze zou in principe achter de 03 moeten passen en een kwestie van overzetten van de kap zou moeten vol-staan. Dus contact gezocht met de verkoper en de

tender verwisselde van eigenaar. Eenmaal thuis bleek de kap van de tender vrijwel nieuw, een mooie vervanging voor de kap van mijn BR 50 (3084) welke al tekenen des tijds ver-toonde.

fig. 5: complete tender van een BR 050 fig. 6: de bodemplaat van de BR 03 en het onderstel van de tender van de BR50

De wielstellen kwamen overeen met mijn eerste BR 003.160-9 (Mä3085) dus dat bood per-spectief. Mooi zou het zijn om deze op de andere bodemplaat te monteren van Jasper, om-dat hieronder ook een voorziening zat voor een kortkoppeling. Na een middagje demonteren en monteren pasten de wielstellen onder de andere bodemplaat en de kap kon er op. Zo stond er alweer een bijna complete locomotief. Nu was het tijd om de ontbrekende onderde-len te bestellen bij de firma Keuterman. Ik was er vanuit gegaan dat het kapotte tandwiel identiek zou zijn aan dat van de Mä3085. Dat bleek bij aflevering helaas niet zo te zijn (fig. 7). Daarom heb ik de juiste afmetingen doorgemaild en het juiste tandwiel besteld.

fig. 7: het ene tandwiel is het andere niet! fig. 8: de ene printplaat is de andere wél!

Voor het opbouwen van de motor heb ik gelukkig nog diverse onderdelen liggen en daarbij viel mij op dat de decoder dezelfde is als in de tender van de 03-1022 (fig. 8), dus dat is makkelijk opbouwen. Gewoon draadjes één op één overnemen van de andere loc.

Dankzij de snelle levering van de firma Keuterman had ik het tandwiel al binnen een week in huis, maar vanwege een weekendje vakantiepark en tropisch zwemparadijs moest de op-

fig. 4: bodemplaat incl. 6090x decoder

14

bouw nog een paar dagen wachten. Na het overigens fantastische weekend heb ik de ge-reedschappen weer opgepakt en is het tandwiel snel geplaatst. Motortje plaatsen en solde-ren maar. Binnen een paar uur stond de loc -nog “naakt” zonder kap- op de rails. Zou hij het doen?

De automatische detectie van het mobile station vond niets. Mmmm, dat bood weinig ver-trouwen voor de verdere gang van zaken. Dan maar handmatig het adres invoeren. En ja-wel, de loc komt in beweging. Hoewel de frontverlichting nog niet is aangesloten, brandt de sluitverlichting, draait de motor en rolt de loc, alleen echt vloeiend gaat het niet. Zowel voor-uit als achteruit rijdt de loc ronduit vreemd. Het lijkt alsof er iemand in een auto stilstaat voor het stoplicht en zenuwachtig met het gas speelt. Aan- en uitzetten van de lastregeling en de op- en afremvertraging bieden geen uitkomst. De decoder die geschikt is voor de hoogver-mogen motor lijkt geen raad te weten met de vijfpolige motor. Omruilen van het vijfpolig an-ker voor een driepolige variant maakt wel wat uit. De motor lijkt nu wel normaal te reageren maar deze loopt niet zo mooi als een vijfpolige motor dus het gaf mij geen voldoening.

Toch laat zoiets je niet snel los. Op een clubavond van de MVA heb ik Jasper aangesproken over het functioneren van de decoder. Ik liet hem daarop het filmpje zien en hij wees me ge-lijk op de volgens hem foutieve permanentmagneet. Ik voelde me eerlijk gezegd “in de zeik genomen” en wees het verhaal meteen naar het rijk der fabelen. Toch heb ik de avond daar-op een motor (met een originele hoogvermogen magneet) uit een andere loc gehaald en in de BR 03 ingebouwd en jawel, de loc reageerde nu wel zoals het hoort. Het ligt dus inder-daad aan de magneet die je gebruikt voor een hoogvermogen motor. Een normale Hamo of Esu magneet werkt niet. (Dankjewel Jasper, jij had gelijk.) Dus ik kon kiezen voor de stan-daard driepolige motor of ik moet op zoek naar een hoogvermogen motor. Het werd het laat-ste.

fig. 9: een Hamo magneet met vijfpolig anker (links) en een standaard Märklin vijfpolige motor (rechts)

Nadat de motor was binnengekomen heb ik meteen even een foto gemaakt als vergelijking, om te zien wat er nu verschilt en waarom de motor in de ene configuratie niet en in de andere configuratie wel werkt. Op de linker configuratie zie je dat het ijzerpakket van de permanentmagneet niet in de buurt komt van de vijfde pool van het anker. De standaardmagneet van Märklins vijfpolige motor omsluit het anker veel beter, waardoor het magnetisch veld goed zijn werk kan doen. Gelukkig, de motor zit erin en het wachten is op het laat-ste onderdeel. De “Federplatte” voor het monteren van de frontverlichting en later te plaatsen stoomgenerator stond op nalevering vanuit de fabriek. Begin maart besteld en uiteindelijk werd het onderdeel eind juli geleverd. Dus een beetje geduld hadden we wel nodig.

fig. 10: de “Federplatte“ voor de inbouw

15

Nadat dit laatste onderdeel was ingebouwd, was het project voltooid. Ik had nu eindelijk ook frontverlichting en dus weer een complete BR 03.

Al met al was het een leuke uitdaging. Of het echt goedkoper was dan een complete loc te kopen durf ik te betwijfelen. Het was in ieder geval leerzaam en na voltooiing gaf het wel veel voldoening. In plaats van twee staan er nu drie digitale BR 03 locomotieven in de vitrinekast, maar dit is wel veruit de mooiste.

16

door Hans van de Ven

Zijspoor 2013-4: de Trompet, Zijspoor 2014-1: de Roadbridge, Zijspoor 2014-2: de Flip, Zijspoor 2014-4: het stalen Dak, Zijspoor 2015-1: de Balcony, Zijspoor 2015-2: de Backtwist, Zijspoor 2015-3: de Fronttwist

DE LAATSTE MAANDEN:

week 35: De "wolk" wordt opgehangen. De Sunny Cloud is een kunstwerk van kunstenaar John Körmeling van 7x5 m, met 150.000 ledlampjes. Op zes stations gaat deze wolk fungeren als het meetingpoint. (Zie Zijspoor 2012-3 op pagina 27).

week 36: De bouwketen boven het station, op de nieuwe Stationsstraat, zijn afgebroken. Er is gestart met het plaatsen van toegangspoortjes aan het begin van de perrontunnel; dit leidt tot:

NS onderzoekt 'sluiproute' op station Arnhem De Gelderlander, vrijdag 4 september 2015 De poortjes staan inmiddels op hun plaats, maar de hekjes zullen pas in de loop van 2016 gesloten worden. Tegen die tijd moet ook duidelijk zijn of er speciale passagepassen zullen komen voor wie het station alleen gebruikt om het spoor "over" te steken.

week 38: Waar vorig jaar nog de tijdelijke ingang naar station en bussen werd gevormd door zeecontainers kun je nu via een permanente draaideur de hal betreden. In de krant:

VVV en NS gaan samen in 'StationsHuiskamer' De Gelderlander, vrijdag 18 september 2015 Met een capaciteit van zo'n veertig personen creëren beide partijen een huiskamer, waar ontmoeting en service centraal staan. Open in week 46.

week 41: De vier bomen, valse christusdoorns, zijn geplant. McDonald's gaat open. Het im-posante boeibord boven de ingang aan de trolleypleinzijde is gereed: elk deel van deze fraai geknikte rand heeft een unieke vorm.

week 42: BAM cs houden het spannend. Overal wordt met man en macht gewerkt, maar in vergelijking met vorige week is geen enkel onderdeel afgerond. Zo ontbreken er nog steeds lastige hoekjes aan de Balcony-trappen, is het stationsplein nog verre van be-straat, zijn in veel winkelpanden nog geen activiteiten te bespeuren, is het (prachtige) plafond in de tunnel nog niet compleet, moet er nog het nodige gebeuren in de fietsen-kelder en is de noodtrap daarheen nog in gebruik. In de krant:

National Geographic kiest voor Station Arnhem De Gelderlander, maandag 12 oktober 2015 Op woensdag 9 november 2016 prijkt Station Arnhem op de scheurkalender van National Geografic!

week 43: Pathé opent haar deuren en negen filmzalen. De tijdelijke brug naar de fietsenkel-der (mijn favoriete observatiepunt) is verwijderd. BZZY start de verkoop van Bloemkool Blend, Witlof Breeze, Wortel Boost, enz.

week 44: Mede vanwege vervangend busvervoer naar Tiel en Nijmegen zijn de bouwhekken verwijderd, waardoor een groot deel van de stationshal toegankelijk is. Zitbanken bij die-selbusstation in gebruik. Herinrichting Utrechtsestraat gereed. Bij de Flip (zie Zijspoor 2014-2) wordt hard gewerkt aan het terras van Burger King. Fietsroute vanaf de stad nu compleet bestraat tot in de fietsenkelder.

Draaiend naar de treinen De Gelderlander, woensdag 28 oktober 2015 Indrukwekkend, schitterend, overweldigend, futuristisch, groots, wat een licht, wat een ruimte. Alles draait, golft, kronkelt, kolkt. Een ruimteschip, skateboardparadijs, skihal. Directeur Ineke van Gent van NS laat weten dat het in ieder geval officieel Arnhem Centraal zal gaan heten.

week 45: Eerste van een reeks festiviteiten: een witte vleugel feestelijk in gebruik genomen. Aanmoedigend opschrift: Bespeel mij. Hetgeen veelvuldig gebeurt. Monument Phoenix

17

van Arnhemse kunstenaar Willem Reijers bij hoofdingang trolleybusplein herplaatst. In-pandige kant van Balcony voor publiek toegankelijk (met eerste struikelpartij).

Spin in het bovenleidingenweb De Gelderlander, donderdag 3 september 2015 De razend ingewikkelde bovenleiding is gereed. Schipholbelijning moet chauffeurs helpen de bochten juist aan te sturen. Trolleys zijn zo'n zes meter langer dan in 1996 toen het bussenplein werd ontwor-pen. Maar na twaalf jaar behelpen op het overdekte bussenplein mogen de trolleybussen vanaf nu "buiten spelen".

week 46: Na de hardnekkige lekkages in de tunnel en in de parkeergarage (schade 3 ton) nu een waterval pal naast de witte piano. Rond de christusdoorns wordt een gigantische bank geplaatst. Jasper van Luijk en Jefta Tanate van Generale Oost maakten een spe-ciale dansuitvoering onder de titel "Reizen en voortbewegen". De omgeving van het sta-tionsplein is door hoveniers groen uitgerold.

week 47: Het Zijspoor 4 verschijnt. Met zekerheid kan over de feestelijke opening vermeld worden:

Uniek witlofhapje bij opening van station De Gelderlander woensdag 4 november 2015 Mike Hijgenaar, eigenaar van restaurant Dining56, is winnaar van de ontwerpwedstrijd "Wie maakt het borrelhapje dat tijdens de opening van de stationshal in duizendvoud zal worden geserveerd?"

De Gelderlander schreef een wedstrijd uit voor een originele (bij)naam. N.a.v. de suggestie "De Gletsjer" werd deze beeldbewerking van een ijsgrot op IJsland en de hal van de terminal gepubliceerd. ANDERE KRANTENKNIPSELS:

"Ontwerp een T-shirt voor nieuw station' De Gelderlander, zaterdag 12 september 2015 Eigenaar Gerrit Weeren van modelabel Akimono schrijft een wedstrijd uit. "Zo'n mooi station verdient een dito T-shirt."

'Escape Room' Arnhem Centraal De Gelderlander, vrijdag 18 september 2015 "Waar is hier in hemelsnaam de uitgang?" Parkeergarage Arnhem Centraal is een pronkstuk én een doolhof. De ANWB gaf de garage in 2005 nog het cijfer 10, maar wie eenmaal zijn auto heeft afgeslo-ten waant zich in een Escape Room: zie de uitgang maar eens te vinden!

Nagelnieuw station van veertien jaar oud De Gelderlander, zaterdag 7 november 2015 Met een mooie tijdbalk van dertig jaar sleutelen aan Station Arnhem.

18

door Lennart Visser

Ik was al eerder in Zuid-Limburg op vakantie geweest en dus had ik het wereldwonder van het viaduct in Moresnet al een keer gezien, maar nu we er toch weer waren was het leuk om er weer eens te kijken. Net onder de Belgisch-Nederlandse grens ligt een enorm spoorvia-duct in de spoorlijn die Luik met Aken verbindt en dat is aangelegd tijdens de Eerste Wereld-oorlog voor het vervoer van materieel en troepen. Het verhaal gaat dat Russische krijgsge-vangenen de brug hebben gebouwd. Het viaduct is ruim 1200 meter lang en op sommige delen in het dal zijn de pijlers wel 70 meter hoog!

Na wat foto’s van afstand genomen te hebben (zoiets groots zie je het beste van grotere afstand) gingen we de brug van dichtbij bekijken. We reden in een doodlopend straatje tot onder het viaduct toen er een oudere man naar buiten kwam. Ik dacht dat hij zou gaan zeuren over dat ik voor zijn huis daar parkeerde, maar hij was heel aardig en wilde van alles over het viaduct vertellen.

Er rijden nog steeds veel goederentreinen overheen; men heeft de lijn pas geëlektrificeerd en de pijlers ver-nieuwd. Hij woonde al zijn hele leven onder de brug en vertelde hoe zij er vroeger op verjaardagen overheen wandelden, als een soort uitje met de familie. Nu kan dat niet meer vanwege de camerabewaking en buiten dat: op zulke hoogtes rondwandelen is niks voor mij!

Als klap op de vuurpijl haalde hij een oud fotoalbum uit zijn huis met foto’s van de brug tijdens de oorlog. Zowel de oprukkende Duitsers als de terugtrekkende Belgen hebben het viaduct verwoest. Kortom, Belgen zijn best vriendelijk! De spoorbrug bij Moresnet en de vlakbij gele-gen tunnel onder het Drielandenpunt bij Gemmenich zijn zeker de moeite van een bezoekje waard als je daar in de buurt bent!

Lennart!

19

20

door Hans van de Ven Van de drie huiswerkopdrachten vond ik het zoeken naar een commando om met een druk-

knop de deuren te bedienen beslist de lastigste. Ik heb er heel wat voor gegoogeld. Maar de zoekma-chine is de snuggerste niet: bij de eerste vijftien hits op de termen "Arduino; locloods" zat ook een verwijzing naar ons vorige Zijspoor. Maar meneer Google, dat was deel één van mijn eigen arduino-avontuur, met meer vragen dan antwoorden!

De eenvoudigste opdracht was: bouw de servomotor in de locloods. Oké, bij de eerste po-ging hadden de deuren een beetje last van het feit dat de arm van de servo een kwartcirkel beschrijft. Als de ene deur helemaal dicht was, stond zijn maatje nog op een kier. Ook "open" was niet bij beide deuren precies hetzelfde. Een kniesoor die daar op let; ik dus. Op de website van Huub Maaskant (Avontuur in mi-niatuur http://www.floodland.nl, zie project Bui-tenlust) vond ik een filmpje met een ietwat flexibele aandrijving. En het was nog simpel na te bouwen ook! Door de stang via twee nok-balken te laten lopen werd ie gedwongen in een rechte lijn te bewegen. Mijn leraar kan al een beetje trots op me zijn. Nog twee opdrach-ten te gaan.

In de proefsessies is de Arduino met een usb-kabeltje verbonden met de laptop en krijgt ook op die manier power. Uiteindelijk is het juist de bedoeling dat er géén computer meer aan te pas komt: de Arduino is dan geprogrammeerd en doet gewoon wat ie geleerd heeft. Waar haalt ie dan zijn spanning vandaan? Meester Gerben raadt me aan naar die heel goedkope allesmarkt te gaan en gewoon voor een euro of vijf een voedinkje te kopen. Maar ik ben een eigenwijze leerling en wil hem niet "in het stopcontact" steken; ik wil de Arduino simpel aan

mijn 14V ~ ringleiding prikken. Dat kan, zo vond ik uit. De Arduino kan ook met een jackplug worden aangesloten; via die poort brengt een spanningsregelaar aan boord de ingangsspanning naar 5 Volt terug. Aanbevolen wordt een input van 7-12V, maar de limiet is 6-20V. Een gelijkrichtertje van € 0,79 bij Conrad zorgt voor de omzetting naar gelijk-stroom. Zo, dat was opdracht 2.

Hoog tijd voor een tweede "echte" les. Deze keer schuif ik op onze modelbouwclub MVA in de schoolbank. Meester Gerben verrast me met een nieuw script, waarin een druk op de knop de Arduino opdracht geeft om de servo in beweging te brengen. We brengen in stelling: een laptop, de Arduino, de in de locloods gemonteerde servo, een bos draadjes en een schakelaartje. De kersverse baard van mijn meester leidt tot opmerkingen van mede-clubleden. "Tja", zegt meester Gerben, "een baard en een bos draadjes, dan weet je het wel." En ik maar denken dat we met een onschuldige hobby bezig zijn. Hoewel de program-maregels in het geheel niet lijken op de "Sweep" uit de eerste les, lukt het ons om ook hier

21

de beweging van de servo passend te krijgen op de beweging van de deuren. Push - deuren open; push - deuren dicht. Het begint er op te lijken! Maar schreef ik net al niet dat ik een lastige leerling ben? De beweging van de deuren is me veel te abrupt. Dat mag wel een beetje meer met beleid. Wel grappig hoor: meestal is het de meester die tegen zijn leerling zegt dat ie niet met de deuren moet slaan. (Uit een "vorig" leven: ik spreek uit ervaring…)

De servo moet dus rustiger draaien. Ik geef toe: dit onderdeel (programmeren in C-taal) gaat echt boven mijn pet. Ik pols een aangetrouwde neef uit Hengelo die een eigen ict-bedrijf heeft. Hij doet een poging, maar het blijkt lastig werken als je het niet met een Arduino en een servo kunt testen. En dan geeft opnieuw de meester blijk van een tomeloze inzet met wéér een nieuw script. Bestanden met de achterliggende definities moeten worden geplaatst in de library; het deel "variabeleservo.ino" bestaat voornamelijk uit deze tekst:

int pos0 = 0; // niet aankomen int button0 = 2; // ingang van de schakelaar int speed0 = 12; // snelheid servo int delay0 = 500; int range_0_low = 25; // stand servo als deur dicht is int range_0_high = 150; // stand servo als deur open is

Kijk, daar kan ik mee uit de voeten! Het getal 12 kan verlaagd worden tot 2; dan bewegen de deuren kruipenderwijs. Verhoog het getal en - tja, logisch hè? Door de 25 en 150 te wijzigen, kan proefondervindelijk de juiste uitslag van de servo worden bepaald. Da's belangrijk; zie je al voor je dat de deuren dicht of geopend zijn en de servo gewoon verder blijft trekken?

Ik pak mijn spullen in en ga met deze wijsheid en rijkdom naar huis. De klus is geklaard. Loods op zijn plaats zetten, Arduino onder de baan monte-ren, bedrading aansluiten. Ik heb in de tussentijd de locloods ook voorzien van ledverlichting. Met een druk op de knop open ik de deuren en kan stoomloc 38 401 de baan op. Mijn Arduino is af-komstig uit China en heet eigenlijk Funduino. Dank zij mijn meester Gerben is zeker de nodige fun toegevoegd aan mijn baan!

De juiste stappen nog even op een rijtje?

1. Koop een (simpele) Arduino Uno en een (eenvoudig) servomotortje.

2. Installeer het gratis programma Arduino van https://www.arduino.cc/en/Main/Software; Er wordt dan een map Arduino aangemaakt in "Mijn documenten".

3. Haal via http://members.upc.nl/e.eck25/VarSpeedServo.zip het bestand VarSpeedSer-vo.zip binnen en pak de zip uit. Er zitten zes bestanden in.

4. Plaats de vijf bestanden VarSpeedServo.h; VarSpeedServo.ccp; keywords.txt; licen-se.txt; readme.md in de submap libraries (of bibliotheek).

5. Maak onder de hoofdmap een submap aan met de naam variabeleservo. Plaats het be-stand variabeleservo.ino in die map.

6. Open in het programma Arduino het bestand uit stap 5. Sluit de Arduino Uno aan op je computer en stuur het bestand uit het programma naar de Arduino Uno (klik daarvoor op de ronde knop met de pijl naar rechts).

7. Sluit de servo aan op de Arduino Uno. Servo oranje op pin 6, rood op 5V, zwart op GND. Aan/uitschakelaar: een (rode) draad naar 5V; de andere pool krijgt twee draden: ééntje naar pin 2, de andere via een 10K weerstand naar GND. Jackplug voor de voeding op 12/14 V gelijkstroom; denk bij wisselstroom aan een gelijkrichtertje.

8. Verander in het programma uit stap 5 desgewenst de snelheid en de start- en eindpositie van de servo; vergeet niet om de wijzigingen weer door te zenden naar de Arduino Uno.

22

Wijnen uit vele landen. Uitgebreid assortiment gedistilleerd.

Meer dan 350 whisky’s. Relatiegeschenken.

STEENSTRAAT 28 - ARNHEM - TELEFOON 026 - 3515681

INTERNET WWW.YVESBOODE.NL ; MAIL INFO@YVESBOODE.NL

Oranjestraat 74, Arnhem tel. 026-4450057

ma,di,do,vr 07.30-18.00 uur za 08.00-16.00 uur, wo gesloten

www.vonktotaal.nl

extra pinnen geen probleem

*Tabak Stomerij* *Snoep Inkjet cartridges*

*Tijdschriften Diverse telefoonkaarten* *Drogisterij Staatsloten*

*Geneesmiddelen Fotoservice* *Bloemen en planten Fotorolletjes*

*Wenskaarten Citin tapijtreiniger* *Strippenkaarten Videobanden*

*Bus abonnementen CD-ROM's* *Fotokopiëren Fototoestellen*

+Zwart/wit € 0,05 Invite cosmetica* +kleur 1

e klas Cadeau artikelen*

*Fax service Kerstbomen* *Kantoorartikelen Postzegels*

*Inbinden Speelgoed* *Snijden Muziek CD's*

*Plastificeren Simson plakspul* *Bedrukken van: Gekleurd papier*

+T-shirts Fournituren* +Muismatjes DMC-garen*

+Servetten Batterijen* +Bekers etc. etc. Lotto+Toto*

*Krasloten Potgrond* *Apotheek service*

23

en door Robert Mooij Op zaterdag 26 september ging ik op uitnodiging van Joop Kokke samen met Bert Brood mee naar Werkendam. Bij “Hobby In de Praktijk” (HIP) kregen we uitleg van Xander Berk-hout, de ontwikkelaar van i-Train, over het verleden van i-Train en de nieuwe snufjes die in de komende versie 4 worden toegevoegd. Voor mij zelf was het een uitgelezen mogelijkheid om kennis te maken met i-Train en vooral met de daar opgebouwde demobaan met CC-Schnitte en i-Train. Deze combinatie wil ik gaan gebruiken voor mijn modelbaan. Terloops konden we ook een kijkje nemen bij de diverse modelbanen van HIP, van klein tot heel groot, want dit is toch ook gewoon een vereniging net als die van ons. De dag was prima georgani-seerd, onze hersenen werden met kennis gevoed en onze maag werd ook goed verwend met drinken, soep en lekkernijen. Kortom een zeer geslaagde dag.

Voor meer info: www.hobbyinpraktijk.nl

24

25

bronnen: http://www.arneym.nl/canonarnhemtot1900/treinverbinding/index.html en http://www.stationsweb.nl/station.asp?station=arnhem

1845 Zes jaar nadat de eerste spoorlijn in Nederland, van Amsterdam naar Haarlem in 1839, was geopend, bereikte de ijzeren spoorweg Arnhem. De Rhijnspoorweg verbond Arnhem via Utrecht met de hoofdstad van ons land. Daarmee was een snelle, direc-te verbinding tussen Arnhem en het westen van het land gerealiseerd. De opening van de spoorlijn op 14 mei 1845, waarvoor koning Willem II zich wegens ‘keelpijn’ had afgemeld, ging gepaard met de ingebruikname van het stationsgebouw Rijnspoorweg.

Met de bouw werd in 1843 begonnen en het werd in 1845 geopend. Op 14 mei van dat jaar werd officieel de eerste trein van de Nederlandsche Rhijnspoorweg Maatschappij in Arnhem welkom geheten. Het witgepleisterde gebouw had een hoog middenrisaliet (vooruitspringend middendeel). Dit middendeel werd bekroond met een fronton (driehoekig bovenstuk). Aan weerszijden van het middendeel een korte lage vleugel. Op beide vleugels was een terras vanwaar men een prachtig uitzicht had op het park Sonsbeek en de Betuwe. Via een balkon aan de voor- en achterzijde stonden de terrassen met elkaar in verbinding. De grote zaal in het middendeel, die grensde aan de terrassen, diende als stationsrestauratie, maar werd teven gebruikt voor het geven van café-chantants. De overige bovenlokalen dienden als ver-gaderruimte. Door ruimtegebrek verdwenen de terrassen na enkele jaren en werden de zij-vleugels met één verdieping verhoogd tot dezelfde nokhoogte als het middendeel. Het ge-bouw stond op de plek waar nu de Pathé-bioscoop te vinden is.

1844 - 1870

26

1856 Het spoornet rond Arnhem groeide snel. In 1856 werd de verlenging naar Emmerik, via Zevenaar, geopend en weer negen jaar later vond de opening plaats van de spoorweg naar Zutphen. Tegen de zin van de Arnhemmers waren de spoorlijnen aange-legd op hoge dijken. Met het toenemende autoverkeer in de twintigste eeuw bleek de dijk ook een pluspunt te hebben: de stad werd niet geplaagd door stilstaand autoverkeer voor gesloten overwegen. De opening van de spoorlijn naar Nijmegen in 1879 betekende de vol-tooiing van het spoornetwerk rond Arnhem.

Het stationsgebouw uit 1845 werd al snel te klein voor de activiteiten rondom de Arnhemse spoorlijnen. Een groter stationsgebouw opende in 1867 haar deuren. Het nieuwe gebouw, van architect A.W. van Erkel, bestond uit vijf delen: een hoog middenrisaliet, twee langgerek-te vleugels en een twee verdiepingen tellend bijna vierkant eindgebouw. Het was versierd met verticale, iets vooruitspringende, banden (lisenen) en tandlijsten en overig siermetsel-werk (bogen boven de vensters). De gevel werd bekroond met een borstwering waarin zich in het midden een klok bevond. In de westelijke linkervleugel was een directe doorgang naar de perrons en in de rechtervleugel bevond zich de restauratiezaal. Daar was tevens een aparte kamer voor eventueel koninklijk bezoek. Op de eerste verdieping van het middenge-bouw waren ook restauratiegelegenheden. Verder telde het gebouw vergaderzalen en een dienstwoning. In 1937 werd aan de westzijde een, één verdieping tellende, witte uitbouw gerealiseerd. Het ontwerp, in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid, kwam van stationsarchitect Sybold van Ravesteyn (1889-1983). Hier kwam de nieuwe uitgang. Met de nieuwe uitgang werd een betere toegang tot de Bovenbergstraat gecreëerd. Het stationsgebouw stond op een heuvel en lag vier meter hoger dan de tegenoverliggende huizen. Uit de Slag om Arn-hem (september 1944) kwam het gebouw wonderwel redelijk ongeschonden. De strijd om de bevrijding van Arnhem (april 1945) verwoestte echter bijna het gehele complex.

1867 - 1954

27

1945 Het Stationsplein liep vanaf het stationsgebouw uit 1867 naar bene-den. Na de oorlog is bij de herinrichting het plein afgegraven. Rondom het plein stonden ho-tels als Sluis (oudst), Oranje-Nassau (chicst), Haarhuis (met lunchroom en terras) en Bristol. Links omzoomden bomen de voormalige Bovenbergstraat. Rechts vormden bomen een res-tant van de 19e-eeuwse Coehoornbegraafplaats. Rechts van de oostelijke zijvleugel van het stationsgebouw stond het postdistributiekantoor uit 1887 dat in 2008 in zijn geheel werd ver-plaatst. Als Station Klarendal is het nu het podium voor het 100%Modeproject.

De oorlogsverwoestingen boden de gelegenheid om de stad een modern aanzicht te geven. Het Stationsplein werd dus afgegraven en zo werd het nieuw te bouwen stationsgebouw op vrijwel gelijke hoogte gebracht met het Nieuwe Plein en de Coehoornstraat. Het gebouw kwam hiermee wel lager te liggen dan de sporen en de perrons, maar dit bood ook de gele-genheid om via een tunnel veilig de sporen te bereiken. Na de oorlog was een derde perron aangelegd, wat een aanzienlijke verruiming van de vervoersmogelijkheden bood. Door al deze extra werkzaamheden was Arnhem zo'n beetje de laatste stad waar het stationsge-bouw gereed kwam. Architect was de verantwoordelijke architect voor de Nederlandse spoorwegen boven de grote rivieren, ir. H.G.J. Schelling. Het (te) kleine stationsgebouw was weggedrukt in de noordwesthoek van het Stationsplein, waar de stadstrolleybussen samen-kwamen. Een centraal, in het oog springend, pand - zoals de voorganger van voor de Twee-de Wereldoorlog - was het stationsgebouw allerminst. Het geheel was opgetrokken in beton, waarbij de luifel met een structuur van gebogen betondelen en de 18 meter hoge uurwerkto-ren de meeste aandacht trokken. Boven de in- en uitgang op het Stationsplein-West (bij de regionale bussen) was een smallere, maar wel hogere luifel aangebracht. De ramen op de eerste verdieping hadden betonnen venstervullingen in een decoratieve rasterstructuur met openingen (claustra's).

1954 - 2007

28

Qbuzz'er eist helderheid van NS De Volkskrant, dinsdag 25 augustus 2015 Wordt het laatste Nederlandse busbedrijf verkocht aan de Franse spoorwegen?

Treinkilometers op Betuwelijn duurder De Volkskrant, vrijdag 28 augustus 2015 ProRail werd verplicht om haar kilometerprijs op een andere, duurdere wijze te berekenen

Bewaking internationale treinen wordt scherper De Volkskrant, maandag 31 augustus 2015 Marechaussee gaat patrouilleren in de trein. Detectiepoortjes komen er zeker niet. Wel wordt een plaatsbewijs-op-naam overwogen. Maar de minister stelt dat de Thalys nooit 100% veilig zal worden.

NS heeft 45 mensen nodig De Gelderlander, dinsdag 1 september 2015 'Laat die ontslagen techneut van Imtech maar komen', zegt NS. Met name hoogopgeleid technisch personeel en ict'ers zijn moeilijk te vinden/binden.

ProRail door stof na drie dagen storingen De Gelderlander, donderdag 3 september 2015 Het traject Arnhem-Winterswijk had na de verdubbeling van het spoor bij Wehl veel last van een fout aangesloten sensor.

Nog miljoenen op oude OV-kaarten De Gelderlander, vrijdag 4 september 2015 Vijf jaar na invoering van de OV-kaart vervalt de geldigheid van veel kaarten. Massa's mensen halen hun geld er niet af. Is het de moeite niet? Of kost het teveel moeite?

Mansveld woest op Eringa De Gelderlander, vrijdag 11 september 2015 Eringa, baas van ProRail, waarschuwde voor forse overschrijdingen (475 miljoen) op lopende bouw-projecten. Dat had ie niet mogen zeggen van de staatssecretaris. Op woensdag 23 september een groot interview met Jaap Bierman, voormalig topadviseur van NS en ProRail. Hij legt de schuld veel eerder bij de politiek.

Mogelijk betonrot op Betuwelijn De Gelderlander, vrijdag 18 september 2015 Viaducten, tunnels en bruggen worden aan een inspectie onderworpen.

Provincie woest over bezuiniging op spoor De Gelderlander, zaterdag 19 september 2015 De Prinsjesdagstukken beloven weinig goeds voor het regionale spoornet. Plannen voor verbetering van de Valleilijn en het traject Arnhem-Winterswijk kunnen de prullenbak in. Elektrificatie van de Maaslijn is wel verzekerd. Op 13 oktober het gedetailleerde plan daarvan; te vinden op ons prikbord. In De Gelderlander van 1 oktober een uitgebreid interview met Anne Hettinga, directeur van Arriva.

Miljoenen naar OV en bedrijfjes De Volkskrant, dinsdag 22 september 2015 Het Europese investeringsplan steunt ook allerlei projecten in Nederland, w.o. 750 miljoen krediet voor NS en gemeentevervoerbedrijven van Rotterdam, Amsterdam en Den Haag.

29

Nooit te oud voor treintjes De Gelderlander, dinsdag 22 september 2015 Portret van het jubilerende Wentink Hobby. Zestig jaar bestaat deze zaak. Het portret van dit familie-bedrijf is te vinden op ons prikbord.

Outsider in een wespennest De Volkskrant, zaterdag 26 september 2015 Maar in het ProRail-debat blijft staatssecretaris Mansveld op de rails.

Door uitval 'apenkop' wordt het dringen in de treinen De Volkskrant, zaterdag 26 september 2015 Eind dit jaar worden de laatste (vijftig jaar oude) hondekoppen uit het dienstrooster gehaald. De 58 nieuwe sprinters van Stadler worden pas vanaf eind volgend jaar uitgeleverd. Dus: overvolle treinen, zeker omdat gerekend was op het afschaffen van de ov-studentenkaart. Blunder van NS of toch meer een onverwachte kronkel van de politiek?

Noord-Zuidlijn opent mogelijk in 2017 De Gelderlander, donderdag 1 oktober 2015 Nou ja, 5% kans nog. Problemen bij Imtech zorgen voor forse problemen.

Gelderland krijgt dorpstoiletten De Gelderlander, maandag 5 oktober 2015 Een openbaar toilet op 21 stations, bij gebrek aan wc's in de treinen.

Veel kritische noten Rekenkamer op ProRail De Gelderlander, donderdag 15 oktober 2015 Erger nog: het zijn gewoon nog dezelfde problemen als in 2011 werden geconstateerd.

ProRail voorziet 'hinderrijk' 2016 voor reiziger De Volkskrant, vrijdag 16 oktober 2015 Ingrijpende klussen bij Amsterdam, Schiphol, maar vooral Utrecht CS zullen de dienstregeling flink onder druk zetten. Zo worden in Utrecht álle sporen vervangen en rechtgetrokken.

Bijtijds protest tegen kap bomen door ProRail De Gelderlander, maandag 19 oktober 2015 De Gelderse Natuur- en MilieuFederatie maakt bezwaar tegen de kap van 69 bomen tussen Apel-doornseweg en Zypse Poort.

Een babbelbox voor de boze treinreiziger De Gelderlander, donderdag 22 oktober 2015 ProRail krijgt veel klachten via mail en sociale media, maar trekt nu het land in met een babbelbox.

Veel schuldigen, maar geen oplossing De Volkskrant, donderdag 29 oktober 2015 Een aantal veelsprekende koppen in het Fyra-drama. De rammeltrein raast recht op Mansveld af. Het

geloof in de markt wint het van de ratio. De spoorministers steken de kop in het zand. Het staatsbedrijf

saboteert de aanbesteding. En hier het oordeel van de enquetecommissie over zes ministers: Tineke

Netelenbos: 'kamer buitenspel'. Karla Peijs: twee keer 'onjuist'. Camiel Eurlings: 'kamer misleid'. Mela-nie Schultz: 'siert haar niet'. Jeroen Dijsselbloem: "ongepast'.Wilma Mansveld: 'onjuist en onvolledig'. Met op de volgende pagina nog een fraaie cartoon van Jos Collignon.

30

'Goedkoop dalkaartje moet terug' De Gelderlander, donderdag 29 oktober 2015 Arnhems wethouder Alex Mink gaat met Breng om de tafel. Breng reageert een week later met: Er is al een dalkaart voor de bus in Arnhem, verkrijgbaar bij de chauffeur voor € 1,50.

Extra treinen Valleilijn nog niet besteld De Gelderlander, zaterdag 31 oktober 2015 Pas als alle partijen het plan van aanpak hebben ondertekend kan Fahrzeugtechnik Dessau aan de slag met de drie treinen. Vooralsnog ligt de bal bij Connexxion, die de financiering nog niet rond heeft.

Duitse intercitybus steekt NS de loef af De Volkskrant, dinsdag 3 november 2015 Het bedrijf rijdt nu al op 500 Europese bestemmingen. Nederlandse bestemmingen worden toege-voegd of de frequentie wordt verhoogt. Enkeltje Parijs? € 19. Enkeltje Berlijn? € 29. Inclusief wifi, stopcontact en bar aan boord en vaak sneller dan de treinverbinding.

NS krijgt bestuuurder bedrijfscultuur De Gelderlander, vrijdag 13 november 2015 Naast tijdelijk topman Roger van Boxtel en financieel directeur Engelhardt Robbe gaat Susi Zijderveld fungeren als toezichthouder goed bestuur en risicobeheer. Momenteel is ze algemeen directeur CBR, eerder werkte ze bij De Nederlandsche Bank.

Nazitrein En dan heb ik nog, met dank aan Carlo, een heel mapje liggen met krantenknipsels over de Poolse nazitrein. Ze dateren allemaal van begin september. Pagina's vol speculaties, prachtig geïllustreerd, maar weinig feiten. Bij het sluiten van dit Zijspoor (Gelderlander, 10 november) dan toch nog: Bodem-onderzoek nazitrein uitgesteld. Te regenachtig. Wordt vervolgd.

Alle genoemde krantenknipsels liggen een jaar ter inzage in de biep bij Carlo

31

32

door Hans van de Ven

♬ Aan de Amsterdamse grachten …♫♪ En - zong je ook al in gedachten mee? Of hoorde je misschien, zoals ik, het karakteristie-ke geluid van een draaiorgel? De houten pij-pen, het tromgeroffel, de lieve triangel. Hoeveel zoete herinneringen komen er bij zo'n piere-ment wel niet boven! Mijn kleinzoon van (toen) drie jaar liep er vol verbazing een rondje om-heen en ging vervolgens op zijn gemak midden tussen het winkelend publiek op straat zitten om van dit fenomeen te genieten.

Ik herinner me ook levendig, veel langer gele-den, dat het draaiorgel op een aanhangwagen

bleek te zijn geplaatst en een elektromotortje dreef plotseling het orgelwiel aan. Dat gaf een flinke knauw aan het gevoel voor nostalgie en romantiek. Toch blijft het draaiorgel voor mij onmiskenbaar vrolijkheid en rust toevoegen aan een drukke winkelstraat. Ik mag graag een eurootje in het glimmend koperen centenbakje deponeren.

En toen kwam ik al surfend op de website van Ted Aldewereld (www.avtproducts.com) te-recht en zag daar de bouwpakketjes van een draaiorgel staan. In een mum van tijd zat er eentje in mijn boodschappenmandje. Direct de benodigde eurootjes (de prijs valt mee, hoor) digitaal gedoneerd en al even prompt de bestelling geleverd gekregen.

Het blijkt een resin-product te zijn, in opdracht geproduceerd door Tilly Models. En laat ik nou net bij Tilly een workshop te hebben gevolgd! Nu kan ik mooi mijn opgedane kennis opfris-sen. Dus leg ik snel alle onderdelen op tafel en verwijder de vliezen en braampjes. Even schrik ik van een overduidelijk scheef onderdeel, maar dan zie ik dat het slechts de gietbalk betreft. Die moet toch verwijderd worden, zo heb ik geleerd. Ik haal als een volleerd chirurg de scalpel erlangs. O kijk, zie je: het onderdeel met de orgelpijpen heeft rechtsonder een klein luchtbelletje, maar dat is met hobbyplamuur snel opgevuld. In een lauw sopje met wat afwasmiddel ontvet ik alle onderdelen. Dan is het tijd voor het betere verfwerk. De uitsteken-de handleiding geeft kleursuggesties, maar ik permitteer me wat kunstzinnige vrijheid. Ook om de pragmatische reden dat ik dan niet alle kleuren hoef te kopen. In mijn eigen verfvoor-raad zitten beslist ook geschikte kleurnuances. Zo wordt het bovendien echt mijn eigen draaiorgel!

33

Het personeel van het pierement wordt meegeleverd. Kees heeft de hand aan het orgelwiel - hier dus gewoon ouderwets handwerk, Jacob collecteert bij het winkelend publiek. Ben ik even te onvoorzichtig? Ineens heeft Kees een (af)gebroken been. Maar, zo heb ik geleerd, resin plak je simpel met cyanoacrylaat; denk aan secondelijm of su-perlijm. Daar komt geen gips of kruk aan te pas. Hij kan zó weer aan het werk! Kom daar in een ziekenhuis maar eens om.

En nu de lijm toch op tafel staat, zit het model ook zo in elkaar. De fraaie sticker en het rag-fijne koperen etswerk doen helemaal wonderen. Dan zet ik ook het traditionele onderstel in elkaar en op wielen. Een as ontbreekt in het pakket, maar een eenvoudig zwart ijzerdraadje voldoet natuurlijk prima. Dan kan mijn draaiorgel de straat op. Wat komen die trommels mooi uit. Natuurlijk is er meteen de nodige be-langstelling. Vooral kinderen blijven zich verbazen over de magie van dit instrument op wielen. Aan de achterkant zie je het indrukwekkende draaiorgelboek liggen. Jacob heeft er net een nieuw exemplaar ingelegd. Hoor, daar klinken de eerste tonen al van de vertrouwde Vogeltjesdans. Maar met hetzelfde gemak had nu de Radetzkymars, een wals, polka of gewoon een tophit geklonken. Het geheim: onder mijn draaiorgel zit de geluidsmo-dule van Avt. Met een druk op de knop weerklinkt gezellige muziek in mijn modelstad. Draai-en maar, Kees!

34

door Lennart Visser

Het klinkt als een onwaarschijnlijk verhaal, maar toch is het zo: er liep een spoorlijn van 13 km dwars door het Nationaal Park Hoge Veluwe naar de "Fliegerhorst Deelen". Een poosje terug waren wij daar en moest ik daar weer aan denken toen ik het spoor-talud dwars door een heideveld zag lopen.

Het spoor is tijdens de Tweede Wereldoor-log door de Duitsers aangelegd tussen juni en september 1941 en werd op 16 sep-tember geopend. Het sloot bij station Wolf-heze aan op de spoorlijn Utrecht - Arnhem en werd gebruikt voor transport van munitie en brandstof. Ook reden er werkliedentrei-nen van Arnhem naar Deelen en terug. Voor de aanleg van de grote radarbunker Diogenes werd een zijtak aangelegd die werd gebruikt voor de aanvoer van materialen. Op de favoriete site voor spoorwegarcheologen: “Railtrash”, staat een reportage over deze spoorlijn:

http://www.railtrash.net/images/Bommenlijntje_Wolfheze_Deelen/bommenlijntje%20selectie/index.html

Er zijn bijna geen historische foto’s van deze spoorlijn, ook al omdat de lijn maar kort heeft bestaan. Bijzonder is dat de foto die ik wel vond niks met de spoorlijn zelf te maken heeft,

35

maar een klassieke foto is uit de Slag om Arnhem. Je ziet Engelse soldaten in Wolfheze bij een spoorovergang met een enkel Andreaskruis. De hoofdspoorlijn Arnhem-Utrecht was al dubbelsporig en geëlektrificeerd, dus die overgang kan het niet zijn. We zien hier het bom-menlijntje de Duitse Kampweg kruisen.

Er werd gereden met kleine locomotieven met een maximum van 20 km per uur. Voor het vervoer van personeel werd het bommenlijntje niet gebruikt. Voor hen werd de tramlijn vanuit Arnhem noord doorgetrokken naar de Koningsweg.

Voor nog meer info: http://dickveerman.nl/vliegveld-deelen/het-bommenlijntje

en door Martien Beumer

Door een geheel verkeerde ran-geermethode van de machinist kwam het elektrische tweerijtuig plan V van de NS op de draaischijf terecht. Tussen 1966 en 1976 werden ach-tereenvolgens door Werkspoor en later door Tarbot in totaal 246 tweedelige elektrische treinstellen voor stoptreindiensten in Neder-land gebouwd. Deze standaard-stoptreintweetjes heten in NS-jargon “Plan V”. Een type V heeft een vermogen van 4x145 kW en kan een maximale

snelheid volhouden van 140 km/u. De treinstellen Plan V reden zo goed als over alle lijnen in Nederland en zijn daardoor in het hele land bekend geraakt. Vele reddingspogingen zijn er ondernomen voor Plan V. Maar helaas zijn ze bijna verdwenen van het spoor.

36

… In de jaren tachtig en negentig verrezen in Nederland massaal vinexwijken. Die ervaring met het snel ontwikkelen van goede steden is ook in het buitenland bekend. Het architectuurbu-reau UNStudio is al jaren actief in China en werd, na twee grote torens ontworpen te hebben, gevraagd om voor de stad Hangzhou ook een nieuwe wijk voor 60 duizend inwoners te ont-werpen.

'Als je nieuwe innovatieve ideeën wilt toepassen, dan kan dat in China', zegt Ben van Berkel, directeur van UNStudio. 'Chinezen durven meer aan dan Europeanen.' Het Nederlandse bureau ontwierp in 2010 een hele nieuwe wijk, New District, en kwam in overleg met de op-drachtgevers tot revolutionaire plannen.

In de stad kan het in de zomer warmer worden dan 40 graden. Om publieke ruimten af te koelen ontwierp UNStudio een wijk met veel verschillende plateaus en lage gebouwen. 'Met

hoge gebouwen kun je de wind niet goed dirigeren', zegt Van Berkel. 'Vergelijk

het met een flipperkast. De wind kan dynamisch zigzaggend door een locatie heengaan.' UNStudio ontwierp daarom een stad met lage gebouwen en rondere vormen. 'Zo komt de wind precies waar hij nodig is en wordt de stad koeler.'

Het bureau ontwierp ook een systeem met circulerend water dat tot afkoeling moet leiden. 'Door water onder de straatstenen door te laten lopen, wordt de grond gekoeld', zegt Van Berkel. Voor dit systeem wordt onder andere kraanwater uit woningen en kantoren gebruikt. Het rondpompen van het water zorgt ook nog voor een temperatuurdaling: 'Door de bewe-ging verdampt het water sneller en dat zorgt ook voor verkoeling.' De Volkskrant, 21 augustus 2013.

http://www.unstudio.com/projects/masterplan-hangzhou-new-district

Een gloednieuwe wijk voor 60.000 bewoners in China

37

38

‘Rete Adriatica GR.270’ (1898) door Bert Pas

Deze keer zakken we af naar onze Italiaanse buren en met name in 19e eeuw. Met een be-scheiden programma van eisen en een gematigde ambitie kan men soms heel ver komen. Dat is het geval met deze uitstekende kleine tenderlocomotief, serie 270, die met eenvoudige middelen en doelstellingen ontworpen is, maar die een van de mooiste en meest geslaagde uit de geschiedenis van de stoomlocomotief is voor secundaire lijnen.

De keuze voor het 0-6-0 T type De Ufficio Studi della Rete Adriatica (het onderzoeksbureau van het Adratische spoorwegnet) wordt tegen het eind van de 19e eeuw in Florence gevestigd en krijgt de opdracht het probleem van de tractie van lichte stopteinen op te lossen die de Apennijnen doorkruisen en dan met name de dwarsverbindingen Rome-Pesaro, Rome-Pescara, Florence- Remini, Florence-Bologna, enz. De Europese ingenieurs in die tijd blijven de tenderlocomotieven met 3 drijfassen uiterst trouw voor wat betreft het verkeer op de secundaire lijnen en deze praktijk is zelfs uitgebreid tot de spoorwegnetten met metrisch spoor. Met name met dit type locomotief kan men in twee richtingen rijden met dezelfde

Een meesterwerk van Florentijnse kunst Onder deze 270 staat zeker niet de handtekening van Leonardo da Vinci en haar afbeel-ding komt zeker niet voor in het beroemde Uffizi museum en toch spruit ook zij voort uit de Florentijnse knowhow. Als de technische geschiedenis, net zoals de kunstgeschiedenis tot het cultureel erfgoed zou behoren, zou deze zeker niet in de vergetelheid raken!

39

snelheid, terwijl voor machines met losse tender de aanwezigheid van die tender bij achteruitrijden voor de machinist een ernstige visuele belemmering is en derhalve snelheidsbeperkingen oplegt. Het Adriatische spoorwegnet kiest dan ook voor het 0-6-0 T type.

Bescheidenheid, maar doeltreffend De Italianen hebben zichzelf met deze locomotief overtroffen. De locomotief is weliswaar bescheiden met haar zeer traditionele technische eigenschappen die zelfs voor die tijd onder de normale mogelijkheden zaten, zoals een maximumsnelheid van slechts 65 km/h en een vermogen van 290 kW(400 pk) bij 30 km/h. De machine is echter efficiënt en gedurende meer dan een

halve eeuw bewijst ze dat op de moeilijke lijnen met talloze stops, weer optrekken de helling op, scherpe bochten, enz., en dit zonder ook maar een enkel defect. De 270 serie is omvangrijk: ze omvat 207 exemplaren die tussen 1880 en 1909 zijn gebouwd in de werkplaatsen van tal van beroemde Italiaanse constructiebedrijven zoals Ansaldo, Breda, OM van Milaam, CM van Saronno, enz. Zelfs de Duitse firma Maffei draagt zijn steentje bij. Deze machines, die tijdens de eenwording van de Italiaanse spoorwegen en de oprichting van de FS serie 851 worden, beëindigen hun loopbaan gedurende de jaren ’60. Ze zijn zo beroemd dat de firma Rivarossi ze in H0 reproduceert (nummer 1117) voor de modelspoorbouwmarkt. Sommige zijn bewaard gebleven als ‘beschermde locomotief’, zoals Nr. 130 en 186 die hieronder te zien zijn.

Er zijn nog twee locomotieven van deze serie bewaard gebleven, waarvan Stoomlocomotief 851186 in Como Park Italië, 24 augustus 2006 en Locomotief 851130 (verblijfplaats onbe-kend).

Technische eigenschappen Motor: 2 cilinder enkelvoudige

expansie Totale lengte: 9 m Totale gewicht: 44 ton Diameter van de cilinders: 430 x 580 mm Inhoud van de waterbakken: 5 ton Diameter van de drijfwielen: 1510 mm Snelheid: 65 km/h Keteldruk: 12 bar

40

za 28 november NAMAC-beurs in Euretco Expo Center Houten 10-15 uur, prijs € 5. zo 29 november Open Dag Modelspoorwegclub Veenendaal 10-16 uur De Smalle Zijde

38, 2e verdieping, met rolstoel bereikbaar. wo 2 december Onderhoud aan treinen, een presentatie van Albert Koch. Om veilig-

heid en comfort te kunnen waarborgen moeten treinen regelmatig on-derhoud krijgen. NedTrain, dochter van de NS, is het grootste bedrijf in Nederland voor het onderhoud van rollend materieel. In dit programma krijgt u te zien hoe, waar en wanneer treinen hun periodieke onderhoud krijgen. De focus ligt op de Amsterdamse vestigingen van NedTrain: de inmiddels als zodanig gesloten werkplaats Zaanstraat, alsmede het nieuwe onderhoudsbedrijf voor hogesnelheidstreinen in de Watergraaf-smeer. NVBS Oost Arnhem, “De Uithoek” op het emplacement Arnhem Berg (20-22.30 uur). Prijs € 2,50. Zie www.nvbs.com

ma 7 t/m wo 16 dec Spoorwegmuseum gesloten. Het Spoorwegmuseum is afgehuurd door Albert Heijn. Op 11, 12 en 13 december is het museum alleen toeganke-lijk met speciale kaartjes voor het Allerhande Kerstfestival. De andere data is het museum gesloten in verband met de opbouw- en afbouw-werkzaamheden.

do 10 december Railtheater Amsterdam: Terug naar de stoom. Filmprogramma ge-presenteerd door Raymond Naber. www.traminfo.nl/railtheater.html

za 12 december Modelspoorbeurs Houten; ook Houten-digitaal; daarom geopend tot 16 uur, € 7.

za 12 + zo 13 dec MegaSpoor, MegaStores te Den Haag, 10-17 uur, gratis toegang. Vier modelbouwverenigingen (Lahntalbahn, GrootSpoorClub, HMG en Inter-city) organiseren gezamenlijk een opendeur weekend, vlak voor de feestdagen. Naast het kunnen bewonderen van deze vier mega treinba-nen, zijn er ook verkooptafels aanwezig. Het voordeel van MegaSpoor is dat het in een winkelcentrum ligt, dus de overige familieleden kunnen shoppen. www.megaspoor.nl

za 19 + zo 20 dec Modelspoorbeurs Zutphen; 10-16 uur, Hanzehal, € 6. za 19 dec - zo 3 jan Winterstation in het Spoorwegmuseum 10-20 uur. di 22 december De traditionele en gezellige MVA-kerstverloting. zo 27 december Winterse ritten Museum Buurtspoorweg Haaksbergen-Boekelo.

Beleef hoe onze voorouders vroeger reisden in de met stoom verwarmde rijtuigen en geniet onderweg van het mooie Twentse winterse landschap. Vertrek station Haaksbergen om 13 en 15 uur, vertrek station Boekelo om 14 en 16 uur. Op deze ritten geven wij 50% korting! Bijvoorbeeld: enkele reis volwassenen van € 7,00 voor € 3,50!

zo 27 december Kerstdiner-Express, VSM Beekbergen. Een unieke combinatie van reizen over de Winterse Veluwe en genieten van een heerlijk kerstdiner. Tijdens deze reis over een deel van de spoorlijn tussen Apeldoorn en Dieren, kunt u genieten van een heerlijk samengesteld kerstmenu. Het diner zal worden geserveerd in originele Wagon-Lits rijtuigen die zijn ge-bouwd in 1927. Terwijl u aan het genieten bent van het kerstmenu (dat in de rijdende trein zal worden klaargemaakt), zijn de stoker en de ma-chinist druk bezig om te zorgen dat de stoomtrein kan blijven rijden. U wordt rond 17:00 uur verwacht in het Museumstation in Beekbergen. Na een welkomstdrankje zal de stoomtrein vertrekken naar Dieren. De ver-

41

wachting is dat u rond 21:00 uur weer terug bent in Beekbergen. Voor dit arrangement is reserveren verplicht.

ma 28 december Modelspoorbeurs Café Brockie, Entersestraat 2, 7627 LV Bornerbroek (Ov), 10-15 uur.

di 29 december geen MVA-clubavond wo 30 december Winterse ritten Museum Buurtspoorweg Haaksbergen-Boekelo Be-

leef hoe onze voorouders vroeger reisden in de met stoom verwarmde rij-tuigen en geniet onderweg van het mooie Twentse winterse landschap. Vertrek station Haaksbergen om 13 en 15 uur, vertrek station Boekelo om 14 en 16 uur. Op deze ritten geven wij 50% korting! Bijvoorbeeld: enkele reis volwassenen van € 7,00 voor € 3,50!

za 2 januari Modeltreinmarkt in Lochem, 10-16 uur, café-restaurant Bousema, Zutphenseweg 35.

wo 6 januari Arnhem Centraal, de bouw van de stationshal, een presentatie van Huig van de Marel. In vele steden zoals in Amsterdam, Breda, Den Haag, Rotterdam en Zwolle zijn de stations vernieuwd of verbouwd. In Arnhem is een geheel nieuw station gebouwd met als laatste de stationshal met aangrenzend het trolleybusplein. De bouw van de hal wijkt geheel af van al die andere stations. Wie had gedacht dat scheepsbouwers hierin een groot aandeel zouden hebben? U krijgt te zien hoe deze bijzondere bouw in zijn geheel tot stand is gekomen. NVBS Oost Arnhem, “De Uithoek” op het emplacement Arnhem Berg (20-22.30 uur). Prijs € 2,50. Zie www.nvbs.com

za 9 januari NAMAC-beurs in Euretco Expo Center Houten, 10-15 uur, € 5. za 9 & zo 10 jan Nederlandse Modelspoordagen in de Broodfabriek in Rijswijk, 10-17

uur, € 10.

za 16 januari Modelspoorbeurs Houten; 10-15 uur, € 7. za 23 januari Speelgoedveiling Bouwman&Bouwman in Brummen; aanvang 11

uur. www.veilinghuisbouwman.com wo 3 februari De buitenlijnen van de HTM, een presentatie door Johan Blok. De ge-

schiedenis van de drie buitenlijnen van de HTM vanuit Den Haag naar Voorburg, Delft, Wassenaar en Leiden, wordt deze avond belicht. We volgen de ontwikkelingen op deze lijnen vanaf 1866 tot heden. Dat bete-kent dat alle soorten, op die lijnen gebruikte, trams vanaf 1866 in beeld komen. Dus paardentrams, stoomtrams, het elektrische buitenlijnmateri-eel uit 1923, de PCC-cars vanaf 1963-’65 en de gelede trams vanaf 1983. Johan Blok heeft zes tramboeken op zijn naam staan, waarvan vijf over de Haagse tram. NVBS Oost Arnhem, “De Uithoek” op het empla-cement Arnhem Berg (20-22.30 uur). Prijs € 2,50. Zie www.nvbs.com

di 16 februari Sluitingsdatum inzendtermijn kopij Het Zijspoor 1

vr 19 t/m zo 21 feb Rail 2016, Expo Houten. 10-17 uur, € 15.

wo 2 maart Bijeenkomst van NVBS Oost Arnhem; info volgt.

di 1 maart Het Zijspoor 1 verschijnt

za 5 maart Grote modelspoorbeurs, Hampshire Hotel Emmen 10-16 uur, www.msc-emmen.nl

vr 11 t/m zo 13 mrt On Traxs! in het Spoorwegmuseum, € 16.

za 19 + zo 20 mrt Modelspoorbeurs Zutphen; 10-16 uur, Hanzehal, € 6.

za 26 maart Modelspoorbeurs Houten; 10-15 uur, € 7. za 2 & zo 3 april MVA-modelspoorweekend

42

JARIGEN

1 december

Ben Scheepers

5 december

Hein van der Haagen

8 december

Carlo Hellegers

2 januari

Martien Beumer

14 januari

Cees Hendriks

18 januari

Chris Rijnaarts

19 januari

Jan Lourens

23 januari

Robert Mooij

26 januari

Jaap Stoter

27 januari

Ton Karel

28 januari

Joop Kokke

WELKOM

Ingeschreven als nieuw lid van onze gezellige modelbouwvereniging: Oscar Olie. Hij gaat ons N-team versterken. Op Facebook is ie ook be-kend als Rattle Crate. Van harte welkom!

Aan dit nummer van

werkten mee:

de adverteerders, de bezorgers, Jitse Kaspers, Lennart Visser, Bert Pas, Gerben Weggen, Martien Beumer, Carlo Hellegers, Willem Gerbel, Therus Bartels, Robert Mooij, Hans van de Ven.

Wil je jouw naam hier de volgende keer bij? Mail aan zijspoor@mva.nu ! Nú!

SPOORBIELS UIT PLASTIC TASJE

de Volkskrant, zaterdag 17 oktober 2015

Sporen naar Arnhem Centraal € 24,95 auteurs: Ton Burgers en Jan Vredenberg

Arnhem heeft sinds 1845 vier opeenvolgende stationsgebouwen gehad. Behalve dit hoofdstation waren er in de loop van de jaren nog verschillende kleine stations en haltes, waarvan Velperpoort, Presikhaaf en Arnhem Zuid de belangrijkste zijn. Sporen naar Arnhem Centraal vertelt de geschie-denis van deze stations in samenhang met de ontwikkeling van het openbaar vervoer rond Arnhem. Het spoor had ook zijn invloed op de ontwikkeling van de stad. Ten noorden van het station verre-zen nieuwe wijken en bij een spoorwegemplacement kwam industrie tot ontwikkeling.

43

kijk eens wat vaker

in de spiegel van

Guus Onstenk herenkapper

behandeling zonder afspraak

Huissensestraat 29 6833 HL Arnhem

tel. 026-3218933

www.guusonstenk.nl

Wilke Tabak v.o.f.

uw sigarenspeciaalzaak

Alles op rookgebied, o.a.:

Longfillers: Cubaans, Dominicaans Luxe aanstekers: Dupont, Ronson

Waterpijpen

Humidoors

Baptist v oor Houtbewerkers gereedschappen en machines

Vlamoven 32 6826 TN Arnhem houtbewerkers@baptist.nl

Winkel ook op Baptist.nl

Dé speciaalzaak voor de fijne houtbewer-king met het grootste assortiment gereed-schappen en machines voor iedereen met passie voor houtbewerken!

Bezoek baptist.nl en vind ruim 8.000 arti-kelen met uitgebreide omschrijvingen, af-beeldingen, video’s en gerelateerde pro-ducten!

Graag tot ziens in Arnhem!

44

Steenstraat 20 • 6828 CK Arnhem T. 026 - 442 32 26 • F. 026 - 446 17 37

I. www.wentinkhobby.nl • E. support©wentinkhobby.nl

WIJ ZIJN VAN DINSDAG T/M ZATERDAG GEOPEND

MODELTREINEN ARNOLD

ARTITEC

AUHAGEN

BACHMANN

BEMO

BRAWA

BUSCH

DIGIRAIL

ESU

FALLER

FLEISCHMANN

GÜTZOLD

HALLING

HARTEL

HEKI

HELJAN

HENCKENS

HOBBYTRAIN

KATO

KIBRI

L.G.B.

LENZ

LILIPUT

LIMA

MÄRKLIN

MEHANO

NOCH

PICCOLO

POLA

PREISSER

RIVAROSSI

ROCO

SEUTHE

SOMMERFELDT

SYMOBA

TORTOISE

TRIX

UHLENBROCK

VIESSMANN

VOLLMER

WOODLAND

en nog véél meer!

Tevens hebben wij

een ruime keuze in

DVD's, boeken en

tijdschriften

40m2 MÄRKLIN

SHOP-IN-SHOP

OOK VOOR AUTO'S,

BOUWDOZEN,

RADIOGRAFISCHE AUTO'S,

BOTEN EN RACEBANEN