TEMA 3 :KONSEP DAN PROSES URBANISASI

1

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Konsep Urbanisasi

Proses perubahan sesuatu kws drp luar bandar kpd bandar, bandar menjadi bandar yg lebih besar dan bersifat kompleks seperti bandar kecil ke bandar sederhana akhirnya menjadi bandar raya.

2

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Urbanisasi meliputi empat aspek :

a)Pertambahan jumlah dan peratus penduduk yang tinggal di kawasan bandar. Cthnya, penduduk melebihi 10 000 org dikelaskan sebagai bandar.

b)Perluasan saiz bandar dengan pertambahan bangunan, ruang perniagaan, kws petempatan bandar, peningkatan sistem dan jaringan pengangkutan , pertambahan fungsi bandar.

c)Perubahan struktur dan kegiatan ekonomi penduduk di sesebuah kws dr ekonomi tradisional kepada ekonomi moden spt perindustrian, perkilangan, perkhidmatan, perniagaan, perdagangan dll.

d)Perubahan cara hidup penduduk drp tradisional kepada nilai dan gaya hidup bandar yang lebih moden.

3

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Proses Urbanisasi

a)Melalui pertambahan bilangan bandar-bandar baru. Antaranya melalui program pembangunan wilayah, spt bdr Jengka, bdr Muadzam Shah di Pahang.

b)Penubuhan bandar-bandar satelit di pinggir bdr juga dianggap sbg bandar-bandar baru.

c)Konsep bandar baru industri diperkenalkan bermula tahun 1990. Bandar industri mula dirancang melalui estet perindustrian spt bdr Baru Nilai dan bdr Baru Senawang.

4

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Perkembangan Proses Urbanisasi di Malaysia

Perkembangan urbanisasi di Malaysia boleh dibahagikan kpd beberapa tahap spt berikut;

a)Pembandaran awal (abad ke 15)

- Tertumpu kpd satu atau dua pusat shj yg mempunyai pelbagai fungsi.

- Contohnya Melaka, yg berfungsi sebagai pusat perdagangan, pentadbiran, penyebaran agama dan kebudayaan, pusat penempatan penduduk dll.

- Perkembangan Melaka di bantu oleh kedudukannya yang strategik iaitu di laluan perdagangan antara timur dan barat.

5

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Perkembangan Proses Urbanisasi di Malaysia

b) Pembandaran pada zaman penjajah

•Terdapat beberapa pusat petempatan yang berfungsi sebagai pusat pengumpulan dan pengedaran bahan mentah sebelum dihantar ke negara penjajah.

•Tarikan sumber alam khususnya bijih timah mendorong penjajah membangunkan sesustu kws berpotensi seperti taiping, Larut, Ipoh, Kuala Lumpur dll.

•Kemasukan buruh asing cina ke kws berkenaan mempercepatkan lagi proses urbanisasi.

•Semasa era penjajahan Jepun proses urbanisasi terganggu dan tergendala kesan dasar anti china yang diamalkan Tentera Jepun.

6

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Perkembangan Proses Urbanisasi di Malaysia

c)Pembandaran Selepas Kemerdekaan

•Peninggalan penjajah telah membuka peluang pekerjaan dalam bidang pentadbiran dan perkhidmatan yang mendorong berlaku penghijrahan/migrasi ke bandar menyebabkan proses urbanisasi di malaysia berkembang pesat.

•Bandar-bandar utama seperti Kuala Lumpur, George Town, Ipoh , Johor Bahru dibanjiri oleh migran desa menyebabkan ketidak seimbangan dalam pembangunan.

7

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Perkembangan Proses Urbanisasi di Malaysia

d) Pembandaran Selepas tahun 1970-an

•Kerajaan memeperlahankan kadar aliran migrasi ke bandar menerusi program pembanguan wilayah dan rancangan penampatan peneroka di tanah-tanah FELDA.

•Pembangunan wilayah juga bertujuan mewujudkan pusat pertumbuhan ekonomi yang baru agar tidak tertumpu di bandar utama sahaja.

•Era 80-an migrasi ke bandar kembali meningkat kerana perkembangan sektor perindustrian yang menyediakan pelauang pekerjaan dan kadar upah yang tinggi di bandar-bandar utama.

8

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Perkembangan Proses Urbanisasi di Malaysia

e) Pembandaran era 1990-an dan abad ke 21

•Urbanisasi dan perindustrian mempunyai kaitan yang rapat dalam perkembangan sesebuah bandar. Cthnya Bandar Raya Kuala Lumpur, kadar urnanisasi yang berlaku yang berlaku banyak di sumbangkan oleh proses industri.

•Perkembangan ini menyebabkan bandar raya KL menjadi padat dan tepu bina sehingga mewujudkan beberapa fenomena pembandaran spt rebakan bandar, kornubasi, kesesakan, masalah pembantungan dan masalah setinggan.

•Kerajaan menyebarkan proses urbanisasi ke pinggir bandar dan keluar bandar untuk mengurangkan masalah urbanisasi.

9

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Perkembangan Proses Urbanisasi di Malaysia

e) Pembandaran era 1990-an dan abad ke 21

•Atas dasar penyelerakan industri ke desa, bandar-bandar baru yang berasaskan industri turut dirancang dan di bina. Cth Bandar Baru Kerteh

•Abad ke 21 Malaysia mula memasuki era IT yang turut megembangkan proses urbanisasi di kawasan bandar. Dalam konteks ini Projek MSC menjadi model dan pemangkin utama untuk mewujudkan bandar-bandar baru di Malaysia.

10

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Faktor-faktor Proses Urbanisasi di Malaysia

a) Faktor Sejarah

•Penjajahan dan kemasukan migran asing telah membawa kepada pembentukan dan perkembangan petempatan luar bandar menjadi bandar seperti ibu negara, bandar pelabuhan dan bandar di pedalaman berkaitan dengan eksploitasi sumber alam serta penguasaan politik.

•Walaupun niat asal penjajah untuk mengeksploitasi sumber alam dan pengurusannya, proses urbanisasi berlaku seiring dengan pertambahan penduduk, kemudahan pembandaran, perkhidmatan dan pengangkutan.

11

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Faktor-faktor Proses Urbanisasi di Malaysia

b) Faktor Perkembangan Ekonomi Moden

•Kepesatan urbanisasi amat bergantung kpd kemajuan industri. Hal ini kerana sektor perindustrian banyak menawarkan peluang pekerjaan yg akan menjadi tumpuan penduduk. Secara tidak langsung kws petempatan turut bertambah.

•Penduduk juga amat memerlukan kemudahan pembandaran seperti kemudahan bank, perkhidmatan telekomunikasi, pendidikan, kesihatan dll.

•Kesannya pusat perkhidmatan akan bertambah dan bandar akan menjadi bertambah besar serta fungsinya semakin penting. Cth PJ dan Shah Alam.

12

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Faktor-faktor Proses Urbanisasi di Malaysia

c) Faktor politik, dasar dan rancangan kerajaan

•Di negara membangun perkembangan bdr yg sedia ada dan pertambahan bandar baru amat dipengaruhi oleh keputusan kerajaan. Melalui program pembangunan wilayah kerajaan telah membangunkan beberapa bdr baru.

•Cth 1: Bdr Jengka >> Bdr ini diwujudkan utk keperluan penduduk sekitarnya yg bertambah dgn pesat melalui rancangan penempatan peneroka.

•Cth 2: Bdr satelit spt PJ, Putrajaya >> dibina bagi mengatasi limpahan pembandaran bdraya Kuala Lumpur.

13

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Faktor-faktor Proses Urbanisasi di Malaysia

e) Faktor kependudukan

•Meliputi dua elemen penting iaitu proses migrasi dan pertumbuhan semulajadi penduduk bdr.

•Pertambahan penduduk bdr berlaku menerusi proses migrasi masuk dari luar bdr atau dr bdr-bdr yg lain.

•Kreteria jumlah penduduk merupakan petunjuk penting utk mengukur tahap urbanisasi yg di alami oleh sesebuah kawasan atau bandar.

•Bandaraya yg mempunyai jumlah penduduk melebihi 5 juta org dianggap sebagai bandaraya Primat.

14

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si

Faktor-faktor Proses Urbanisasi di Malaysia

d) Faktor kemudahan sosial

•Meliputi kemudahan sistem pengangkutan, kemudahan pendidikan khususnya pendidikan tinggi, kemudahan kesihatan, kemudahan elektrik, bekalan air, sistem perhubungan dan sebagainya.

•Dlm konteks jaringan pengangkutan misalnya, ia akan mempengaruhi proses rebakan bandar krn jaringan dan sistem pengangkutan akan mnentukan kadar ketersampaian antara sesuatu tempat.

•Kewujudan pendidikan tinggi mempercepatkan lagi pembudayaan masyarakat bdr ke arah kehidupan yg lebih moden, mempercepatkan penyebaran inovasi dan memperkembangkan R&D.

15

nsn

j ©2

00

9 te

ma 3

: Urb

anisa

si