Embed Size (px)
Citation preview
d e Verdieping Trouwzaterdag 20 juni 2009
poging wagen. Volgende keer, zo spreekt hijaf met de fotograaf, betalen ze pas wanneerze de boot instappen.
Het is op dat moment eind oktober 2007 enVan Houdt moet terug naar Nederland. Moha-med heeft tijd nodig om geld te verdienen.Hij regelt via verre familie een baan als bevei-liger bij rijke mensen in Tunesië.
Joël van Houdt keert in maart 2008 terug.Mohamed heeft aangegeven dat hij klaar isvoor een nieuw avontuur. Ahmed is er weerbij, nu met een broer en twee vrienden. Eensmokkelaar is opnieuw snel gevonden enweer is een neutraal café de ontmoetings-plek. Mohamed zegt dat hij eerst de boot wilzien. Hij is van plastic. Mohamed heeft er ver-trouwen in en ze gaan in zee met de man.
Twee weken later brengt een Landrover hetgezelschap naar een huisje in de woestijn.Daar worden de ongeveer 25 reizigers samen-gebracht. Mohamed hoort later dat enkelenvan hen door de politie worden gezocht van-wege misstanden in het conflictgebied bijL a ay o u n e .
Wanneer iedereen ’s nachts naar de kustwordt gereden, haakt de broer van Ahmed af.Hij is bang. Al eerder had een ingehuurde ka-pitein geweigerd mee te gaan op een plasticboot. Het had een teken voor de rest moetenzijn. De anderen willen toch en betalen desmokkelaars. Mohamed en Van Houdt zijnongeveer hetzelfde bedrag kwijt als de eerstek e e r.
Het gaat meteen mis. De mannen klimmenvan verschillende kanten de boot in. Er ont-staat paniek. Mensen schreeuwen. Danbreekt de boot op een golf in tweeën. Hetavontuur eindigt enkele meters van hetstrand. Achteraf was dat ons geluk, zeggenMohamed en Van Houdt. Deze boot had nooitde Canarische Eilanden bereikt. Wie middenop zee omslaat, verdrinkt.
Een jaar later zou een boot vol Afrikanenvlak voor de Canarische eilanden omslaan.22 opvarenden verdrinken, onder wie vrou-wen en minderjarige kinderen. Vermoedelijkomdat ze niet kunnen zwemmen.
Van Houdt en Mohamed gaan wederom uitelkaar. De een neemt het vliegtuig naar Ne-derland, de ander de bus naar zijn familie.Vier maanden later zien ze elkaar weer, opPlage Blanche, het witte strand, ten zuidenvan Sidi Ifni. Ahmed is definitief afgehaakt.Hij is bang geworden na de mislukte eerdereav o n t u r e n .
De derde poging lijkt veel op de vorige. Zozal bij de meeste vluchtpogingen gaan: eensmokkelaar – of tussenpersoon – verzamelttussen de 25 en 30 mensen, genoeg om eenboot te vullen. Als de weersverwachtingengoed zijn, worden de gelukszoekers samen-gebracht, ergens in de woestijn.
Er zijn smokkelaars die een boot het liefstin de Nieuwjaarsnacht laten vertrekken, in dehoop dat de guardia civil (Spaanse militaire po-litie) aan de champagne zit. Zo lang wil dezesmokkelaar niet wachten. Hij kiest het beginvan de ramadan. Dat moet geluk brengen.
Bij nacht rijden ze in Landrovers naar hetstrand, de boot – vijf meter lang – op het dakgebonden. Onderweg klinkt er Arabische mu-ziek uit een mobiele telefoon. Ze proberen despanning weg te zingen.
Op 6 september 2008, om zes uur ’s och-tends, begint de reis voor Mohamed en VanHoudt, ruim een jaar na de eerste kennisma-king. Ze hebben ook voor de derde keer weerbetaald. Er zijn 28 mensen bij de boot, onderwie zeker vijf kinderen en een vrouw. Op debodem liggen drie grote vaten benzine. Wan-neer de boot te water gaat, klimt iedereen er-in. Het past ternauwernood. Als sardientjes inblik liggen de Marokkanen – en de fotograaf –opgestapeld. De kapitein zet koers naar Lan-zarote, ruim driehonderd kilometer varen.
De reis is een beproeving. Met tien kilome-ter per uur sukkelt de boot over de Atlanti-sche Oceaan. Opvarenden worden zeeziek enhangen kotsend over de reling. Slapen is on-
Bart Zuidervaart
Het is augustus 2008 en in het Marok-kaanse Mirleft slentert een jongenlangs de kust. Zijn blik richt zich op
de oceaan. Daar, driehonderd kilometer ver-derop, ligt het beloofde land. Hij zegt: „Hier isniets te doen. Je kunt beter met de boot om-slaan en snel verdrinken, dan langzaam dood-gaan in Marokko.”
Dit is het verhaal van Mohamed, een 26-jari-ge Marokkaan. In zijn stad, in het zuiden vanhet land, komt de verveling de mensen tege-moet. Mohamed brengt de dagen door aan depooltafel in een internetcafé. Hij ziet er geentoekomst. De jongen droomt sinds zijn zes-tiende van een leven in Europa. Zoals eigen-lijk iedereen daar doet. Maar Mohamed isvastberaden om Marokko te verlaten.
Het werd óók het verhaal van de Nederland-se fotograaf Joël van Houdt (27). Hij is gefasci-neerd door migranten die huis en haard in-ruilen voor een levensgevaarlijke reis en eenonzeker bestaan. Van Houdt wil die reis mee-maken en vastleggen op camera.
De twee ontmoetten elkaar op 19 augustus2007 op de markt in Mohameds stad. Eenweek eerder was Van Houdt in Casablanca deGambiaan Kara tegengekomen. Kara woondeer toen vier jaar en acht maanden als illegaal.Zijn eerste poging om Marokko per boot teverlaten, strandde. Kara was direct al het gelddat zijn familie hem had meegegeven, kwijtaan de mensensmokkelaren. Een nieuwevluchtpoging was onbetaalbaar en terug naarGambia durfde hij niet. Hij was tot Marokkoveroordeeld. Het zou geen makkelijk ’project’worden voor de fotograaf.
Mohamed is een ander type, merkt VanHoudt al snel. Optimistisch, vastbesloten overzijn toekomst in Europa. Mohamed voelt dedruk om weg te gaan. Hij heeft acht broertjesen zusjes en moet als oudste de succesvolsteworden. Voorlopig is die rol weggelegd vooreen broer die carrière maakt in het leger.
Mohamed dankt dat optimisme aan een te-lefoongesprek, twee jaar geleden. Zijn jeugd-vriend Ali belde plotseling vanaf Tenerife. Hetwas hem gelukt. Dat was genoeg motivatievoor ons, zegt Mohamed. Hij zou spoedig vol-gen, samen met zijn vriend Ahmed.
Het is niet moeilijk om smokkelaars te vin-den in Marokko. Het is een industrie op zich.Iedereen kent wel iemand die betrokken isbij vluchtpogingen. Ahmed, Mohamed en VanHoudt hebben al snel de keuze uit drie. Eenman zegt: „Wij hebben een boot en we heb-ben genoeg mensen om mee te nemen. Het isnog wachten op het juiste weer.”
Dan begaan Mohamed, Ahmed en VanHoudt een grote fout. Ze hebben geenervaring en kennen de trucs niet. Ze ontmoe-ten de smokkelaars in een café in Guelmim,een stadje middenin de woestijn. Er is ver-trouwen, de deal wordt gesloten. De Marok-kaanse jongens betalen ieder 500 euro, degangbare prijs. De fotograaf moet het zeven-voudige neerleggen, omdat een Westerseman extra risico met zich meebrengt.
Daarna begint het wachten. Volgens desmokkelaars is het weer niet goed. „De gol-ven zijn 1,50 meter, dat is te hoog.” Een weeklater zegt een van hen: „Er liggen nu twaalfboten te wachten. We zijn als eerste aan debeurt.” Na twee maanden is ieders geduld op.De smokkelaars laten de jongens naar eengroot huis in de kustplaats Sidi Ifni komen.Daar verblijven nog eens 25 mannen. Ze zijnallemaal klaar voor de oversteek.
Twee dagen later verzamelt iedereen zich inde haven van de stad. Het is twee uur ’snachts en de groep houdt zich schuil. Enkeleuren later dringt het bij de mannen door. Erkomt geen boot. De vraag is of er ooit welsprake was van een boot. Waarschijnlijk niet.Ze druipen af. Het geld zijn ze kwijt. Wat kanje doen? Niet naar de politie. De smokkelaarszijn nergens te bekennen.
Mohamed geeft niet op. Hij wil een nieuwe
mogelijk. Praten ook, vanwege het monotonegebrul van de motor. 36 uur later komen deCanarische Eilanden in zicht. Maar de kapi-tein ziet ook een speedbootje en raakt inpaniek. Voor de kust wordt streng gecontro-leerd op boten met Afrikaanse vluchtelingen.Hij stuurt de boot naar het dichtbijzijndeeiland. Daar aangekomen springt iedereenoverboord en klautert aan wal. Moe, honge-rig, verbrand, ziek.
De kunst voor illegale migranten is om nietop te vallen op het eiland. Iedereen heeftschone, droge kleding meegenomen. Al snelblijkt dat een kansloos plan. Ze zijn niet opLanzarote afgezet, maar op Isla Graciosa. Eeneilandje er vlak boven, met een vulkaan enhet dorpje Caleta del Sebo dat slechts bestaatuit enkele straten. Meer is er niet. Het is on-mogelijk om hier niet op te vallen.
Daarna gaat alles razendsnel. De politiehoort van de boot vol illegalen. De lokale be-volking assisteert de agenten bij het oppak-ken en zelfs ondervragen van de Marokka-nen. Een grote boot van de Guardia Civilkomt van Lanzarote gevaren om de illegalenop te halen. Ook de fotograaf wordt ingere-kend. De politie neemt zijn spullen – came-ra’s en geheugenkaarten – in beslag. Hij zaldeze pas maanden later terugkrijgen. VanHoudt wordt verhoord en staat diezelfdeavond weer buiten. De Marokkanen niet.
De meesten, inclusief Mohamed, wordenteruggevlogen naar Marokko. Volgens Moha-med wordt hij daar twee dagen lang hardhan-dig ondervraagd. Hij geeft zijn identiteit nietprijs. Papieren heeft hij niet. Marokko weetniet wat het met Mohamed aanmoet. Hijwordt naar de gevangenis op het Canarischeeiland Fuerteventura gebracht. Daar doet Mo-hamed zich voor als een inwoner van Maure-tanië. Het is onmogelijk hem uit te zetten.
Na dertig dagen komt Mohamed vrij. Hijwordt een kilometer buiten de gevangenis-muren gedropt met een brief dat hij binnenvier weken Spanje moet verlaten. Dat bete-kent ook dat Mohamed binnen het land magreizen.
Joël van Houdt is inmiddels ook op Fuert-eventura en samen reizen ze naar Tenerife,naar jeugdvriend Ali. Zijn leven blijkt tochminder mooi dan hij had voorgespiegeld. Aliwas eerder bananenplukker maar is nu werk-loos. Van Houdt en Mohamed reizen doornaar Gran Canaria. Daar doet Mohamed eenasielaanvraag op basis van zijn echte gege-vens. Hij heeft ooit twee maanden vastgeze-ten in Marokko. Als student schreef Moha-med activistische leuzen op een muur. DeSpaanse immigratiedienst is hier niet vanonder de indruk en wijst zijn asielverzoek af.Zijn identiteit is nu bekend, maar hij wordtniet uitgezet. Mohamed krijgt een nieuwebrief met de boodschap dat hij het land snelmoet verlaten. Met dat document kan hijnaar het Spaanse vasteland vliegen.
Daar is hij op dit moment nog. Mohamedhoudt zich schuil in een Spaanse stad. Doorde asielaanvraag is zijn identiteit bekend bijde autoriteiten. Het gevaar dat hij wordt op-gepakt en uitgezet is groot. Het overkwamNourdin twee weken geleden, een jongen diein dezelfde boot als Mohamed zat. Hij liep opGran Canaria tegen de lamp en is inmiddelsterug in Marokko.
Dit is dus Mohameds gedroomde leven. Hijheeft geen werk en geen familie in de buurt.Via een kerk komt hij aan gratis eten. Spanjevalt hem tegen. De plaatselijke bevolkingvindt hij racistisch. Dan maar terug naarhuis? „Nooit. Alles is beter dan Marokko.”Mohamed verwacht dat het leven snel beterwordt. Daar is hij optimistisch genoeg voor.
Entering EuropeFototentoonstelling van Joël van Houdt27 juni t/m 27 septemberGemak - GemeentemuseumPaviljoensgracht 20-24Den HaagM
oham
ed
Duizenden Marokkanen wagen jaarlijks deoversteek naar Europa. Een tocht vol risico’s, ingammele boten, tegen hoge bedragen. FotograafJoël van Houdt volgde één van hen: Mohamed.
En
teri
ng
Eu
rop
e
27Trouw zaterdag 20 juni 2009 d e Ve r d i e p i n g26 deVerdieping Trouw zaterdag 20 juni 2009
d e Ve r d i e p i n g | beeld Mohamed
Foto boven: Zuid-Marokko, 2007, eerste poging. Achterin een pick-up, op weg naar de woestijn om de smokkelaar te ontmoeten. In de boot, een tocht van ruim 300 kilometer. Rechts: aankomst op het eiland ’La Graciosa’.
FOTOGRAFIE: JOËL VAN HOUDT FOTOREDACTIE | ORGANISATIE: ANITA HUISMAN
29Trouw zaterdag 20 juni 2009 d e Ve r d i e p i n g28 deVerdieping Trouw zaterdag 20 juni 2009
d e Ve r d i e p i n g | beeld Mohamed
Zuid-Marokko, 2007, Mohamed op een geleende brommer. Fuerteventura, oktober 2008, Mohamed komt net uit de gevangenis.
Zuid-Marokko, 2007, samen met vrienden.
Zuid-Marokko, 2008, Mohamed aan de pooltafel.Zuid-Marokko, 2007, samen met Ahmed, die hem bij de eerste pogingen vergezelde.
Zuid-Marokko, 2007, op internet worden weer en golfhoogte gecheckt.
Gran Canaria, februari 2009. Mohamed deelt een kamer met drie andere immigranten.
31Trouw zaterdag 20 juni 2009 d e Ve r d i e p i n g30 deVerdieping Trouw zaterdag 20 juni 2009
d e Ve r d i e p i n g | beeld Mohamed
Aankomst op ’La Graciosa’ bij Lanzarote, na een boottocht van 36 uur.
