1

EKONOMSKA SOCIOLOGIJA

R. SWEDERG, M. GRANOVETTER: THE SOCIOLOGY OF

ECONOMIC LIFE, INTRODUCTION TO THE SECOND EDITION

- nova ekonomska sociologija rapidno se razvijala u SAD, no korijeni su iz Europe i

drugih dijelova svijeta

- kulturalni pristup ekonomskoj sociologiji, analiza trita iz socioloke perspektive - debata o ekonomiji, socioloka perspektiva ekonomije - poznati termin embeddedness- ugraenost - matematika analiza- PAUL SAMUELSON, GERERD DEBREU, KENNETH

ARROW

- to je ekonomsko, a to je socijalno - socioloki ekonomski model- srednje 1950-te- GARY BECKER, JAMES

BUCHANNAN, ANTHONY DOWNS- politike implikacije mogu se analizirati ekonomskim modelom

- 1960-tih ovaj pristup proirio se na povijest, pravo i demografiju - 1970. ekonomski imperijalizam

- 1976. BECKER: Ekonomski pristup ljudskom ponaanju - ADAM SMITH, JOHN STUART MILL, KENNETH ARROW

- veze izmeu ekonomije i sociologije: 1. GRANOVETTER, H.C. WHITE, V. ZELIZER: New Economic Sociology-

ekonomski problemi mogu se socioloki analizirati 2. J. COLEMAN, V. NEE, M. HECHTER: Rational Choice Sociology- cjelokupna

sociologija mora koristiti racionalni izbor kao bazini pristup 3. O. WILLIAMSON, D. NORTH: New Institutional Economics- institucije igraju

kljunu ulogu u ekonomiji, za razumijevanje koristi se mikroekonomija u kombinaciji sa trinom analizom

4. G. BECKER, J. HIRSCHLEIFER: Economic Imperialism- mikroekonomijom se ne analizira samo ekonomija ve itavo drutvo- politika, kriminal, religija, kultura, obitelj

5. A. TVERSKY, D. KAHNEMEN: Behavioral Economics- neke ekonomske postavke bazirane su na lanoj psihologiji, treba drugaija psihologija objasniti ekonomske modele ponaanja

- desetljeima je bio aktualan model zakona i ekonomije - meu ekonomistima postala popularna teorija igara

2

KRATKA POVIJEST EKONOMSKE SOCIOLOGIJE

- 1776. ADAM SMITH: Bogatstvo naroda- tada jo nije bilo separacije izmeu

ekonomskih i drutvenih tema - 19. st. Njemaka historijska kola- institucionalni tip ekonomije - Engleska sredina 19. st.- DAVID RICARDO- abstraktne analize, koncept homo

economicus

- historijsko socijalna kola u Njemakoj, abstraktno deduktivna kola u Engleskoj- sukob ta 2 pristupa- methodenstreit- borba metoda poela u 19. st.

- meu historijski i socijalno orijentiranim ekonomistima prevladao je abstraktno- deduktivni pristup

- termin institucionalist- ekonomska povijest

- neki su se povijesniari ekonomije bavili i sociologijom- sociologija je bila blia Historijskoj koli nego abstraktno- deduktivnom pristupu poput RICARDA i MENGERA

- A. COMTE kritizirao ekonomiste da su previe apstraktni i neempirijski orijentirani - E. DURKHEIM bio je u tome blizak Comteu

- MAX WEBER nije bio poput Durkheima neprijateljski nastrojen prema ekonomiji, no

Weberove ekonomske ideje blie su Durkheimu i historijskoj koli - DURKHEIM 1893.: Pravila socioloke metode- kritika da se ekonomija izolira od

svega drutvenog, ovjek nije nikad izoliran - Weber pie o antikoj ekonomiji, industrijskim relacijama u srednjem vijeku,

predindustrijska ekonomija

- WEBER: EKONOMIJA I DRUTVO, ZBIRKA ESEJA O SOCIOLOGIJI RELIGIJE, GENERALNA EKONOMSKA POVIJEST

- WEBER- ekonomska etika stvorila racionalni kapitalizam

- GEORG SIMMEL: FILOZOFIJA NOVCA- analizira malu razmjenu u ekonomiji, veberovac i dirkemovac

- MARCEL MAUSS: DAR - JOSEPH SCHUMPETER: KAPITALIZAM, SOCIJALIZAM I DEMOKRACIJA-

eseji o imperijalizmu

- u SAD: C.H. COOLEY

- amerika ekonomska sociologija tad ima problem sa socijalnim problemima koji nisu ekonomski

- TALCOTT PARSONS 1930-te

- TALCOTT PARSONS, NEIL SMELSER 1956. :EKONOMIJA I DRUTVO - KARL POLANY 1950-te, VELIKA PREPBRAZBA, antropoloki pristup,

ekonomska antropologija, 1957. RAZMJENA I TRITE U RANIM CARSTVIMA

- 1980-te uskrsnue ekonomske sociologije - sociolozi HARRISON WHITE, ARTHUR STINCHCOMBE- rade na ekonomskoj

sociologiji

- oni vide ekonomiju ugraenu u drutveni ivot i sociologiju - Granovetter: embeddedness- ugraenost - 1950- te SAD- old economic sociology

- 1994. THE HANDBOOK OF ECONOMIC SOCIOLOGY

- ugraenost, socijalna konstrukcija ekonomskih institucija

3

- 80- te Europa- ekonomski sociolozi NIKLAS LUHMANN, PIERRE BOURDIEAU,

LUC BOLTANSKI

- Luhman- sistemska perspektiva analizi ekonomije

- Bourdieau- programski eseji na ekonomskom polju

- Boltanski- teorije justifikacije, vrijednosti na kapitalistikom polju - 1960. SAD HARRISON WHITE

- vanost meunarodnih mrea- kompeticija, tranzicija, embeddedness - organizacijska teorija

- ALFRED CHANDLER- teorija hitnosti- korporacije su vani drutveni faktori, resursi - kultura u ekonomiji

- socijalna konstrukcija ekonomskih institucija- pristup ugraenosti, embeddedness

4

OSNOVNA NAELA EKONOMSKE SOCIOLOGIJE

- izvori razliiti, klasici Weber, Marx, Durkheim, Simmel - strukturalna ekonomska sociologija

- osnovna naela: 1. EKONOMSKA AKCIJA JE OBLIK DRUTVENE AKCIJE 2. EKONOMSKA AKCIJA JE UGRAENA U DRUTVO 3. EKONOMSKE INSTITUCIJE SU SOCIJALNE INSTITUCIJE

1. EKONOMSKA AKCIJA KAO DRUTVENA AKCIJA

- zapadna analiza ekonomije, definicija: analiza bogatstva, politika ekonomija - u fokusu objekti bogatstva idu prema akciji koja maksimizira korist

- Austrija- trina analiza, catallactics - Amerika- transakcije

- Durkheim- ekonomski fenomeni kroz analizu teorije drutvenih injenica - Parsons 1937.: Struktura drutvenog djelovanja - Weber- drutveno djelovanje je orijentirano na druge aktere, ekonomsko drutveno

djelovanje voeno je utilitarizmom - ortodoksni ekonomisti odvajaju ekonomiju od sociologije

- no ekonomska akcija nije potaknuta sama od sebe, ona djeluje u apstraktnom prostoru

- Smith- ljudi imaju potrebu za razmjenom

- 1977. ALBERT O. HORSCHMEN: STRASTI I INTERESI- trampa kao strast u srdnjovjekovnoj Europi

- mo u ekonomskoj akciji - DURKHEIM: PODJELA RADA U DRUTVU - K. POLANY je skeptian prema ideji da je svaka trampa ekonomija, prije kapitalizma

ekonomija je bila uklopljena u politiku i religiju

- Weber- i emocije su dio ekonomske akcije, lojalnost, ekonomske norme, sankcije,

ponaanje, element moi - politika mo-nasilje - ekomonska mo- kontrola rasursa

5

2. EKONOMSKA AKCIJA KAO AKCIJA UGRAENA U DRUTVO

- socioloki prostup: individua, djelovanje, konstrukcije, socijalne institucije, makrofenomeni

- socioloki pristup poinje s pojedincem pa dolazi do makrofenomena - ekonomska akcija- ugraenost- personalne relacije - Padgett i Ansell- analiza Medici u 15. st, Firenca

- David Stark- analiza tranzicije u Maarskoj 1990- tih - mree moi - privatizacija

- mree su bliske empirijskoj realnosti - termin embeddedness prvi sistematizirao K. POLANY, no u granicama

- predindustrijska drutva nisu imala zasebnu sferu- njihov ekonomski ivot voen reciprocitetom i redistribucijom, trite nije domniralo ekonomskim ivotom

- moderna drutva- trite determinira ekonomski ivot - ljudi tee maksimizirati profit - Michael Burawoy :Manufacturing Consent- analiza mrea - Granovetter: Ekonomska akcija i drutvena struktura - Marshall Sahlins: Stone Age Economics - Arthur Okun- auction market prices i customer market prices

3. SOCIJALNA KONSTRUKCIJA EKONOMSKIH INSTITUCIJA

- o kapitalizmu piu Marx, Weber, Schumpetter - New Institutional Economics

- Williamson: Markets and Hierarchies 1975.

- D. NORTH, R.P. THOMAS: The Rise of the Western World 1973.

- K. ARROW: The Limits of Organisation

- R. Nelson, S. Winter: An Evolutionary Theory of Economic Change 1982.

- D. North: Institutions, Institutional Change and Economic Performance 1990.

- stari i novi institucionalisti - ekonomizacija transakcije

- A. Schotter: The Economic Theory of Social Institutions - institucije rjeavaju drutvene igre - institucije rjeavaju drutvene probleme - North, Thomas- ekonomske organizacije klju su rasta - Alfred Chandler- povijest korporacija

- vidljiva i nevidljiva ruka trita - adaptivna eficijencija

- Berger, Luckmann: Socijalna konstrukcija zbilje- ljudi se orijentiraju prema institucijama

- zavisni razvoj - socijalna konstrukcija industrije, industrija, tehnologija - institucije su socijalne konstrrukcije

6

MAKROEKONOMIJA

- MARX: KAPITAL

- WEBER: EKONOMIJA I DRUTVO, OPA EKONOMSKA POVIJEST - DURKHEIM: PODJELA RADA U DRUTVU - SCHUMPETER: KAPITALIZAM, SOCIJALIZAM I DEMOKRACIJA

- WALLERSTEIN: MODERNI SVJETSKI SUSTAV

- BRAUDEL: CIVILIZACIJA I KAPITALIZAM

- varijeteti kapitalizma

O IDUIM POGLAVLJIMA U KNJIZI

- 1. poglavlje: Foundations of economic sociolology- Polany, Granovetter, Swedberg-

embedded

- 1. poglavlje: The economy in instituted process- Polany- stara ekonomija bila je

ugraena u neekonomske institucije - 2. poglavlje: Economic action and social structure- napredna ekonomija

- 3. poglavlje: Weber

- 4. poglavlje: The forms of capital

- 5. poglavlje: Embeddedness and Immigration: Notes on the Social Determinations of

Economic Action- o ekonomskom, kulturalnom i socijalnom kapitalu

- 6. poglavlje: The Bazaar Economy - 9. poglavlje: Non- Contractual Relations in Business - komparativna i historijska ekonomska sociologija

- kasnije o Weberu, duhu trinog kapitalizma, industrijska politika

7

GEORGES GURVITCH: PROBLEMI EKONOMSKE SOCIOLOGIJE

I. POLITIKA EKONOMIJA I EKONOMSKA SOCIOLOGIJA

1. ODNOSI IZMEU POLITIKE EKONOMIJE I EKONOMSKE

SOCIOLOGIJE

- je li politika ekonomija autonomna disciplina - 18. st. FIZIOKRATI stvorili politiku ekonomiju, temelj makroekonomskom

prouavanju - iza njih KLASINA KOLA- JEAN BAPTISTE SAY- prevladao individualizam - MARX je dao makroekonomiji nov oblik

- WALRAS- koncepcija sveope ravnotee - SIMIAND- eksperimentalna ekonomija, protiv individualizma

- 20. st.- predmet ekonomske nauke, makroekonomija

- KEYNES

- individualistika kola- W. LIPPMAN, VON MISES, HAYEK - individualisti trae autonomiju ekonomske nauke- razlozi: 1) metodoloke prirode, dok je pojedinac glavna toka ekonomske misli ne moe se

razmatrati drutvena komponenta 2) tednja je stvar jednog kapitalista, opasno je izvoditi zakljuke jednostavnim

zbrajanjem

- individualisti misle da politika ekonomija ne treba pomo izvana - 18. st. fiziokrati- prva kola ekonomista - klasicizam 1848. PRINCIPI- STUART MILL

- marginalisti / marksisti/ sljedbanici KEYNESA napadaju klasinu ekonomiju - jeli politika ekonomija podreena disciplina - individualisti- za autonomiju ekonomije

- podreenost nije uvjetovana od logike nunosti - pomiljali se na uklapanje ekonomije u povijest- HISTORIJSKA KOLA, Njemaka

19. st.

- institucionalisti

- jedina nauka kojoj bi se politika ekonomija mogla podrediti je sociologija - makroekonomisti- vie tolerancije od ekonomskih autonomista - Marx- obogaenje ekonomije

8

2. PRIJELAZ OD ANALIZE NA EKONOMSKU SOCIOLOGIJU

- socioloka ekonomija - ekonomska sociologija

- ekonomska analiza

- F. PERROUX- ekonomija: naunim metodama kontrolirano znanje koje analizira i smanjuje napetosti izmeu ljudi- napetosti se raaju u kolektivnom naporu kojem ljudi tee racionalno ovladati svim kozmikim energijama i staviti ih u slubu svih energija dostojnim da se nazivaju ljudskim energijama

- proirenje podruja ekonomske analize - 1874. WALRAS- razvoj ekonomske misli u primjenjenoj ekonomiji i socijalnoj

ekonomiji

- neoklasicistika teorija- samo ista ekonomija - ista analitika ekonomija- oblici matematikog izraavanja - KEYNES- agregatni pojmovi: nacionalni dohodak, tednja, globalne investicije - J. LHOMME- makroekonomska shvaanja - PARETO- opa ravnotea - A. MARSHALL- parcijalna ravnotea - prouavanje ekonomskih fluktuacija- SIMIAND - J. SCHUMPETTER: POVIJEST EKONOMSKE ANALIZE- 3 komponente:

ekonomska historija, statistika i teorija + ekonomska sociologija

- doktrina liberalne ekonomije

- Marx- ekonomska analiza

- ortodoksni ekonomski liberalizam

- J.B. SAY- ekonomija je prirodna i moralna, deskriptivna i normativna znanost

- ekonomika trita- slobodna konkurencija, bez intervencije drave, ortodoksni laissez faire

- opravdavanje institucionalnog ustrojstva

- novi poticaji- ekonomska politika i planiranje, maksimiziranje zadovoljenja osobnih

potreba, ravnotea poduzea, alokacija proizvodnih usluga - austrijska psiholoka kola- ele ograniiti djelokrug ekonomije (to danas Mises i

Hayek)

- ekonomska kriza 1929.

- nunost provoenja raznovrsnih i koordiniranih ekonomskih politika, sistematska intervencija

- praktina primjena ekonomske analize - individualistika ekonomija prouava homo oeconomicus - rasprava COMTE i MILL- treba li sociologija apsorbirati politiku ekonomiju - razliiti stupnjevi analze u ekonomskim i drugim znanostima - GURVITCH- predmeti se isprepliu, samo su razliite metode - historijska kola vs. Marx - djelo Webera umanjilo privlanost marksizma - indistrijsko drutvo vs. ekonomski sistem iza 1945. - Klasine postavke politike ekonomije- rikardovsko- malthusovski sistem- pritisak

populacije, porast zemljine rente, minimalna nadnica, zakon postepenog smanjivanja kamatne stope- kasnije to Marx povezao s uvjetima stvaranja vika vrijednosti i razvitka konstantnog i varijabilnog kapitala

- no to pobija danas prouavanje nedovoljno razvijenih zemalja - pitanje vrijednosti u sreditu panje klasine ekonomske misli

9

- usko ekonomsko stajalite- objektivno mjerilo - ekonomska vrijednost- sociologija vrijednosti

- suvremena ekonomska analiza- statistika istraivanja - teorija raspodjele

- klasa

- faktor proizvodnje

- Marxova analiza- makroekonomija

- Weber- isti oblici

II. SOCIOLOGIJA EKONOMSKIH SISTEMA, RAIMA I STRUKTURA

1. POKUAJ SPECIFIKACIJE

- novi oblici diskusije

- razliite faze istraivanja - 3 faze istraivanja ekonomskog sistema: 1. faza: 19. st., historika shvaanja 2. faza: 1900.

3. faza: W. EUCKEN

1. faza:

- historici promatrali samo europsku ekonomsku povijest, misle da e simplifikacijom pronai bit

2. faza:

- kombinacija odreenog duha i izvjesnih sredstava - postojana veza

3. faza:

- pojam sistema

- EUCKEN: WIRTSCHAFTSORDUNGEN i WIRTSCHAFTSSYSTEME: ureenje ekonomike i ekonomskog sistema

- svjetski poredak- prirodno i konstruirano- teorija ekonomskog sistema- 2 oblika:

ekonomija dirigirana iz jednog centra i ekonomija odnosa

- to su isti tipovi - reimi- institucije - F. PERROX- strukture

- 4 stadija ekonomske cjeline:

1. konstatacija stanja

2. odnosi

3. specifina obiljeja struktura 4. provjeravanja

- struktura ekonomske drutvene cjeline predstavlja stanje odnosa

10

2. NACRT TIPOLOGIJE SISTEMI:

1. pojam sistema u uem smislu- odreeni tip ekonomske organizacije 2. konkretni tip funkcioniranja

3. apstraktni tip funkcioniranja

KLASIFIKACIJE, TIPOVI FUNKCIONIRANJA:

1. seljaka ekonomija- najosnovniji tip potreba 2. seljako- zanatska ekonomija- podjela rada 3. kapitalistika ekonomija- liberalizam i individualizam 4. socijalistika ekonomija- probitak cjelokupne drutvene grupe, bez slobodnog trita

REIMI: - kombinacije na temelju apstraktnog tipa funkcioniranja:

1. seljaka ekonomija dirigirana iz jednog centra 2. seljako- zanatlijska ekonomija dirigirana iz jednog centra 3. kapitalistika ekonomije dirigirana iz jednog centra 4. socijalistika ekonomija dirigirana iz jednog centra

1. seljaka ekonomija odnosa 2. seljako- zanstlijska ekonomija odnosa 3. kapitalistika ekonomija odnosa 4. socijalistika ekonomija odnosa

STRUKTURE:

1. znaajnost struktura u odnosu na reima i na sisteme: a) mijenjanje struktura prema reimima b) mijenjanje struktura prema sistemima

2. dali su strukture sastavni dio reima i sistema

3. kako se strukture povezuju sa sistemima i reimima a) stvarne strukture

- strukture sainjavaju sastavni dio reima - strukture mogu samo djelomino karakterizirati reime - strukture su akumulirane i ukljuene u cjelinu

c) eljene strukture - preobraavanje: reformistiki i revolucionarni put

11

3. DRUTVENI SADRAJ EKONOMSKIH SISTEMA, REIMA I STRUKTURA - drutveni sadraj sustema- konkretni i apstraktni tipovi funkcioniranja

1) sistemi u uem smislu

a) seljako- zanatlijska ekonomija b) kapitalistiki duh

2) apstraktni tipovi funkcioniranja

1. ekonomija dirigirana iz centra

2. pojam grupe- drava 3. institucije

4. svrhe apstraktnih tipova

- drutveni sadraj reima: a) kontaminacija

b) iracionalnost- proturjeja c) institucije

- drutveni sadraj strukture

III. SOCIOLOGIJA EKONOMSKIH FLUKTUACIJA

- kriza 1929.

- preobraaj u pogledu: 1. umjesto statine dinamina ravnotea 2. nezavisne varijable

- fenomen fluktuacije

1. DRUTVENI FENOMENI KAO POSLJEDICE EKONOMSKIH FLUKTUACIJA

- utjecaj fluktuacija na drutvene pojave - metode eliminiranja kretanja i rauna korelacije - razdvajanje kretanja- autonomnost faktora

- drutveno demografski fenomeni: natalitet - drutveno ekonomski fenomeni: nezaposlenost, sindikati, trajkovi - drutveni fenomeni u uem smislu

12

2. PSIHIKO- DRUTVENI FENOMENI KAO ELEMENTI KOJI POJAAVAJU EKONOMSKE FLUKTUACIJE

- sve teorija ciklusa grade hipoteze o reakcijama ljudi suoenih s napetostima izmeu

razliitih elemenata ekonomsoog sistema i promjena vrijednosti ekonomske varijable - subjektivne reakcije: Keynes, Pigou, Taussig

- subjekt poinja greke, nedostatak iformacija, anticipiranje, ogranienost - psiholoko socioloki faktori

3. DRUTVENI FENOMENI KAO ELEMENTI KOJI POKREU EKONOMSKE FLUKTUACIJE

- FRANCOIS SIMIAND I SOCIJALNA PSIHOLOGIJA KRIZA

- SIMIAND- 4 osnovne tendencije globalnih kretanja nadnica:

1. tendencija da se odri dostignuti novani dohodak 2. tendencija da se ne povea vlastiti napor 3. tendencija da se povisi stopa novanog dobitka 4. tendencija da se smanji napor

- JOSEPH SCHUMPETER I ULOGA PODUZETNIKA NOVOTARA- 4 historijska

tipa novotara:

1. tvorniar trgovac 2. veliki industrijalac

3. direktor

4. osniva - vanost inovacija

- JOHAN AKERMAN I SOCIOLOKA ANALIZA EKONOMSKOG CIKLUSA - obrazac 8 drutvenih grupa poduzetnika u bazinoj industriji

13

R. SWEDBERG: NAELA EKONOMSKE SOCIOLOGIJE

- socioloki pojam interesa- Weber- interesi pokreu ljudske akcije

I. KLASICI EKONOMSKE SOCIOLOGIJE

- klasina ekonomska sociologija- MARX, WEBER, TOCQUEVILLE, DURKHEIM,

SIMMEL

1. ULOGA INTERESA U DRUTVENOJ ANALIZI

- pojam interesa prije je imao ogranieno znaenje- pr. rimsko pravo - 17. st.- interes u politikom ivotu - francuska moralna filozofija- PASCAL- psiholoki pojam interesa - ADAM SMITH

- socioloki pojam interesa- WEBER i SIMMEL - ekonomski interes- dinamiki element

2. KLASINA EKONOMSKA SOCIOLOGIJA I NJEZINE PRETEE

- 1879. JEVONS prvi upotrijebio naziv ekonomska sociologija

- 1890.- 1920.- klasina ekonomska sociologija - DURKHEIM: O podjeli drutvenog rada - SIMMEL: Filozofija novca

- WEBER: Ekonomija i drutvo - prije Montesquieau: Duh zakona

ALEXIS DE TOCQUEVILLE (1805.- 1859.) - O demokraciji u Americi - Stari reim i revolucija - Sjeanja na siromatvo - aristokratska vs. demokratska drutva - u Americi ljudi imali drukiji odnos prema riziku, vie tolerirali steajeve - trgovake strasti - naelo samointeresa - organizacije u SAD

- napredak samo u dravama bez ropstva - analiza poreza i fiziokrata- oni cijenili konesku dravu i centralizaciju

14

KARL MARX (1818.- 1883.) - ekonomija odreuje evoluciju drutva - tendenciozan i dogmatrki rad

- Kapital

- drutveni pojedinac je vezan za druge ljude - klasni interesi- najvanije - kritizira A. Smitha koji kae da individualni ekonomski interesi unaprijeuju drutveni

interes

- Manifest komunistike partije - Prilog kritici politike ekonomije - odnosi proizvodnje ulaze u proturjeje s proizvodnim snagama- posljedica je prijelaz

na nov nain proizvodnje

MAX WEBER (1864.- 1920.) - prvi pokuao razraditi distinktivnu ekonomsku sociologiju - Protestantska etika i duh kapitalizma

- Temelji socijalne ekonomije

- Ekonomija i drutvo - Ekonomska povijest

- ekonomska analiza mora obuhvaati ekonomski relevantne, uvjetovane pojave - ekonomske pojave su ekonomske norme i institucije

- drutvena akcija i poredak - elja za koristi - 3 tipa akcije:

1. tip nadahnut obiajem 2. tip nadahnut konvencijom

3. tip nadahnut interesom

- interesi su subjektivni

- ekonomske akcije aktera tvore ekonomski odnos

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

15

- tipologija ekonomskih organizacija:

EKONOMSKA AKCIJA

EKONOMSKI ODNOSI

EKONOMSKE AKCIJE

NEUSMJERENE

JEDNA NA

DRUGU

ZATVORENI EKONOMSKI

ODNOSI

OTVORENI EKONOMSKI

ODNOSI

EKONOMSKI USMJERENE

ORGANIZACIJE

ZATVORENI EKONOMSKI

ODNOSI BEZ

PODRKE OSOBLJA

EKONOMSKE ORGANIZACIJE

(pr. firme)

EKONOMSKI AKTIVNE

ORGANIZACIJE

(pr. crkva)

ORGANIZACIJE KOJE

REGULIRAJU

EKONOMSKE

AKCIJE (pr.

sindikati)

ORGANIAZCIJE KOJE NADZIRU

EKONOMSKE

SUSTAVE (pr.

laissez- faire

drava)

EMILE DURKHEIM (1858.- 1917.) - O podjeli drutvenog rada - podjela rada je ekonomska pojava

- sloena podjela rada- mijenjanje pravnog sustava - interes treba biti obuzdan

- drava ili posrednitvo treba regulirati ekonomski ivot da ne doe do ekonomske anomije

- ekonomska znanost mora postati grana sociologije

- kritizira ideju homo oeconomicusa jer on se ne moe razdvojiti od drutvenog ivota

GEORG SIMMEL (1858. 1918.) - 1908. Sociologija- analiza interesa i konkurencije - konkurencija nije konflikt

- Filozofija novca- kvazireligijsko vjerovanje, osjeaji za novac

POSLIJE KLASIKA - iza 1920. slabi ekonomska sociologija - 1980-te- uskrsnue - MARCEL MAUSS: Esej o daru, 1925.- uzvraanje dara - izmeu 1920.- 1980.: JOSEPH SCHUMPETER, KARL POLANY, TALCOTT

PARSNOS

16

JOSEPH SCHUMPETER (1883.- 1950.) - ALFRED MARSHALL - V. PARETO- rentijeri vs. pekulanti, poslovni ciklusi - T. VEBLEN- potroako ponaanje - W. SOMBART- ekonomija razumijevanja

- SCHUMPETER- drutvena ekonomija - SCHUMPETER- klasa, priroda imperijalizma- imperijalizam je ostatak feudalizma,

kapitalizam nije imperijalizam

- Kriza porezne drave - Kapitalizam, socijalizam i demokracija 1942.

- Schumpeter kae da intelektualci imaju previe slobode - teorija o poduzetniku

KARL POLANY (1886.- 1964.) - Velika preobrazba 1944. - Engleska 19. st.- nova vrsta ekonomije usredotoena na trite- samoregulirajue

trite, drava se ne mijea - smisao interesa

- prije 19. st. opi interesi su bili vaniji od individualnih ekonomskih interesa - pojam embeddedness- ukorijenjenost, naela ponaanja - ekonomija odluuje o drutvu - racionalni samointeres je nestabilan

- 3 oblika integracije: uzajamnost, preraspodjela i razmjena

TALCOTT PARSONS (1902. 1979.) - T. PARSONS i N. SMELSER: Ekonomija i drutvo - Teorija drutvenih i ekonomskih organizacija 1947. - Struktura drutvene akcije 1937. - napad na utilitaristiku misao da interesi sve pokreu - ekonomija kao podsustav, sociologija i ekonomija kao dijelovi ope teorije

17

II. SUVREMENA EKONOMSKA SOCIOLOGIJA

- 1985. M. GRANOVETTER: Ekonomska akcija i drutvena struktura - do poetka 80- tih (iza Reagan i Tatcher)- nova neoliberalna ideologija- ekonomija u

sreditu drutva

NOVA EKONOMSKA SOCIOLOGIJA

- New York, Mark Granovetter, M. Schwartz

MARK GRANOVETTER O UKORIJENJENOSTI

- razliito od Polany koji kae da su predkapitalistike ekonomije bile ukorijenjene, a kapitalistike ne

- Granovetter- sve su ekonomije ukorijenjene

- pozicija slabe ukorijenjenosti vs. pozicija jake ukorijenjenosti

- relacijske ukorijenjenosti vs. strukturne ukorijenjenosti

- strukturna, politika, kulturna, kognitivna ukorijenjenost- neki autori - interesi: institucioanlna razina vs. mikrorazina

- Granovetterovi doprinosi:

DOPRINOS 1.: PRIMJENJIVANJE STRUKTURNE SOCIOLOGIJE I MREA

- H. WHITE- mree, lanci slobodnih poloaja i trite - Granovetter sebe vidi kao strukturnog sociologa

DOPRINOS 2.: PRIMJENJIVANJE ORGANIZACIJSKE TEORIJE

- 3 postavke za ekonomsku socioogiju: 1. ovisnost o resursima

2. populacijska ekologija

3. novi institucionalizam

DOPRINOS 3.: PRIMJENJIVANJE KULTURNE SOCIOLOGIJE

- kulturalna analiza- DiMAGGIO- kultura je konstitutivna ili regulativna

DOPRINOS 4.: IZGRAIVANJE POVIJESNE I KOMPARATIVNE TRADICIJE U EKONOMSKOJ SOCIOLOGIJI

- politiki interesi utjecali na ekonomsku akciju

DOPRINOS 5.: JAMES COLEMAN I SOCIOLOGIJA ZASNOVANA NA

INTERESIMA - J. COLEMAN- Osnove drutvene teorije 60- tih - COLEMAN- ekonomski usvojene analize nisu obuhvatile drutvene odnose - 3 teme: povjerenje, trite i tvrtke - socijalni kapital je drutveni odnos kojim pojedinac ostvaruje interes

18

NEDAVNA DOSTIGNUA U EKONOMSKOJ SOCIOLOGIJI - Europa- industrijska sociologija, potroaka sociologija i teorija stratifikacije - NIKLAS LUHMAN

- J. HABERMAS

- P. BOURDIEAU: Rad i radnici u Aliru - Bourdieau- ekonomija su odnosi, vrste kapitala: financijski, socijalni, kulturni,

simboliki - ekonomizam- ekonomki zakoni primjenjeni i na drugim poljima

19

III. EKONOMSKA ORGANIZACIJA

- organizacija itavih ekonomija

O DRUTVENOJ ORGANIZACIJI EKONOMIJE - nova ekonomska geografija- KRUGMAN - stanoviti geografski uvjeti snano pogoduju usvajanju kapitalistikih institucija

KAPITALIZAM

- oblik organizacije ekonomskih interesa koji omoguuju traganja za profitom i za vjeito obnovljenim profitom

- kapitalizam vs. zadovoljavanje potreba- pr. antika, komunalna ekonomija, planska

ekonomija

- MARX- razlika izmeu uporabe vrijednosti i razmjenske vrijednosti - ekonomiju sainjavaju proizvodnja, raspodjela i razmjena - KALDOROV- HICKIS- koncepcija uinkovitosti- profit mora nadmaiti gubitak

a) ekonomski proces openito: PROIZVODNJA- RASPODJELA- POTRONJA b) ekonomski proces u kojem raspodjela poprima oblik preraspodjele: PROIZVODNJA-

PRERASPODJELA- POTRONJA c) ekonomski proces u kojem raspodjela poprima oblik uzajamnosti: PROIZVODNJA-

UZAJAMNOST- POTRONJA d) ekonomski proces u kojem raspodjela poprima oblik razmjene: PROIZVODNJA-

RAZMJENA- POTRONJA, PROFIT e) 5 imbenika proizvodnje u kapitalizmu: PROIZVODNJA: ZEMLJA, RADNA

SNAGA, KAPITAL, TEHNOLOGIJE, ORGANIZACIJE

- razl. tipovi kapitalizma po Weberu:

RACIONALNI KAPITALIZAM

POLITIKI KAPITALIZAM TRADICIONALNI TRGOVAKI KAPITALIZAM

Modalitet br. 1 Trgovina na slobodnim

tritima; kapitalistika proizvodnja

Modelitet br. 3 Grabeni politiki profit

Modalitet br.6 Tradicinalni tipovi trgovakih i novanih poslova

Modalitet br. 2 Kapitalistika spekulacija i financije

Modalitet br. 4 Profit na tritu s pomou sile i dominacije

Modalitet br.5

Profit s pomou neuobiajenih poslovnih pogodi s politikim vlastima

- za ekonomsku povijest kljuna je industrijska revolucija- za Webera je to uspon asketskog protestantizma

20

INDUSTRIJSKI OKRUZI

- A. MARSHALL- industrial districts- odreeni geografskim i drutvenim granicama, a

ne politikim - to je nain organizacije proizvodnje na osnovi razmjene i s konkurentima i sa srodnim

tvrtkama u neposrednoj prostornoj blizini

- A. MARSHALL: Naela ekonomije, Industrija i trgovina - fleksibilna specijalizacija vs. fordistika industrija - 1999. Mree silicijske doline- Granovettter

GLOBALIZACIJA - M. CASTELLS: informacijsko doba: ekonomija drutvo i kultura, vanost informacija

TVRTKE - tvrtke kao interesne institucije

EKONOMSKE TEORIJE O TVRTKI

- razliita istraivanja ekonomista i sociologa - ekonomisti istiu interese, sociolozi drutvene odnose - teorija tvrtki- COURNOT 1830.- koncepcija tvrtke da maksimizira profit, ovisno o

ogranienjima tehnologije i potranje - A. SMITH- ljudi s tuim novcem nisu oprezni kao s vlastitim - A. MARSHALL- organizacija je etvrti faktor proizvodnje - bihevioralna teorija tvrtke

ORGANIZACIJSKA EKONOMIKA - dio nove institucionalne ekonomike nastale 1970-tih - sastoji se od analiza- najpoznatija analiza transakcijskih trokova i teorija agentstva

TRANSAKCIJSKA TROKOVNA ANALIZA

- 1937. R. H. COASE: Priroda tvrtke - strukture upravljanja- trite, tvrtke i autonomni oblik organizacije

TEORIJA O AGENTSTVU

- ekonomija promatra odnos izmeu glavne stranke i agenta - H. WHITE: identitet i kontrola

- J. COLEMAN: Temelji drutvene teorije - Coleman- agent moe interes tvrtke pretvoriti u vlastiti

DRUGE PERSPEKTIVE U ORGANIZACIJSKOJ EKONOMICI - ekonomisti- teorija igara, evolucijska teorija, prostup prava i ekonomije

REAKCIJE SOCIOLOGA NA ORGANIZACIJSKU EKONOMIKU

- Granovetter- ekonomistima nedostaje umjee kad trebaju analizirati drutvene odnose

21

SOCIOLOKE TEORIJE TVRTKI - WEBER i MARX- povezivanje analize ekonomskih interesa i analize drutvene

strukture

MAX WEBER - birokracija - poimanje tvrtke iz perspektive drutvene akcije - komunalni odnosi- zajednitvo - asocijativni odnosi- zajedniki interes - DAHRENDORF- Weber je osniva industrijske sociologije

INDUSTRIJSKA SOCIOLOGIJA I SOCIOLOGIJA RADA - rad i profesije, neformalan, odnosi i sukobi povezani s radom - 3 doprinosa industrijske sociologije

ORGANIZACIJSKE TEORIJE I SOCIOLOGIJA TVRTKE

- SAD- zamisao o polju - 70-tih- teorija ovisnosti o resursima

- populacijska ekologija- prouavanje populacije tvrtki - mrena teorija, mrene organizacije

22

IV. EKONOMSKI I SOCIOLOKI PRISTUPI TRITIMA

EKONOMISTI O TRITU- IZ SOCIOLOKE PERSPEKTIVE

TRITE U KLASINOJ POLITIKOJ EKONOMIJI- OD A. SMITHA DO MARXA

- SMITH: Bogatstvo naroda- podjela rada je ograniena opsegom trita - ljudi prirodno skloni razmjeni

- 2 vrste cijena: prirodna i trina - s djelima D. RICARDA i J.S. MILLA politika ekonomija postala apstraktnija, rabe

interesnu analizu

- MARX- sfera cirkulacije- trite - vrijednost tvori odnos izmeu ljudi

MARGINALISTIKA REVOLUCIJA: STVARANJE MODERNOG POJMA TRITA

- apstraktno i konkretno poimanje trita - Marshall- ORGANIZACIJA TRITA, OTVORENA I MONOPOLISTIKA

TRITA

AUSTRIJSKA KOLA: TRITE KAO PROCES - CARL MENGER- trite je ishod postepenog povijesnog razvitka, trite je proces - neoaustrijanci: trite nastaje spontano

KEYNESOVA KRITIKA SHVAANJA TRITA U GLAVNOJ STRUJI EKONOMIKE

- 1936. Opa teorija - SAY- ekonomski sustav uvijek radi u punom kapacitetu- to Keynes kritizira jer postoji

nezaposlenost

- Keynes zagovara dravnu intervenciju

INDUSTRIJSKA ORGANIZACIJA I POJAM TRINE STRUKTURE - industrijsko trite - E. CHAMBERLIN: Teorija monopolistike konkurencija- konkurencija ima slabosti,

monopol i konkurencija uvijek idu zajedno

- E. MASON- trite treba definirati u odnosu na poloaj pojedinca

POSLIJERATNI RAZVITAK ISTRAIVANJA O TRITIMA

- teorija ope ravnotee - teorija igara

- studije o tritima defektne robe i trinom signaliziranju - ikaki ekonomisti- implicitno trite, intervencija pravnog sustava - North i Coase

23

SOCIOLOZI O TRITIMA - Schumpeter: ekonomisti- primitivna sociologija, sociolozi- primitivna ekonomika - trita kao mree - trita kao dijelovi polja

WEBER O TRITIMA

- sociologija trita - razlika izmeu razmjene i konkurencije - razmjena predstavlja arhetip svih racionalnih drutvenih akcija - najvei stupanj trine slobode postie se u kapitalistikom drutvu u kojem su

ukorijenjeni neracionalni elementi

HARRISON WHITE O TRITU: MODEL W (y)

- White prouava razmjenska trita - sredinji mehanizam je trina raspodjela - W= DOHODAK

- Y= OBUJAM

- 4 tipa trita: paradoksno, smljeveno, prekrcato i eksplozivno- za svaki specifine okolnosti

- trita- naini stjecanja kontrole u drutvenoj molekuli - 3 akcijska sloja industrijske ekonomije:

- DOTONI SLOJ (UP STREAM) - SLOJ PROIZVOAA - NIZTONI SLOJ (DOWN STREAM)

TRITA KAO MREE - M. GRANOVETTER: Pronalaenje posla (Getting a job)- savrena trita radne snage

ne postoje, ideja o racionalnoj potrazi za poslom ne odraava stvarnost - B. UZZI- paradoks ukorijenjenosti- previe trinih veza stvara podukorijenjenu

mreu, a previe ukorijenjenih veza stvara preukorijenjenu mreu

TRITA KAO DIJELOVI POLJA (Bourdieau i dr.)

- P. BOURDIEAU: Naela ekonomske antropologija - ekonomski ivot je rezultat susreta izmeu aktera s posebnim dispozicijama/

habitusima

- trite je dio polja i pod dominacijom njegove dinamike - N. FLIGSTEIN: 3 elementa: vlasnika prava, strukture vlasti i pravila razmjene cijene

i oblikovanje cijena

- Granovetter- pristup ukorijenjenosti za objanjavanje ljepljivosti cijena

24

V. TRITA U POVIJESTI

VANJSKA TRITA

- Weber- najranije trite u poetku je trgovina izmeu etnikih grupa- vanjska trita, neznatna vrijednost predmeta razmjene

UNUTRANJA TRITA

- pr. atenska agora, prisutnost bogatih trgovaca i bankara, ideal je samostalni posjed

TRITA ZA TRGOVCE (EUROPSKI SAJAM)

- sajam- Europa od 11. do 14. st.- obuhvaa vanjsko trite - Italija, Flandrija

- uvoenje bona fides u trgovaki zakon - lex mercatoria

- mehanizam ugleda

- iza 14. st. sajmovi propadaju- iri se trite i treba uspostaviti trajno trite

NACIONALNA TRITA

- srednji vijek- prirodne i zakonske prepreke za razvoj velikih trita, mora se plaati pristojba

- G. SCHMOLLER- merkantilizam je nain kojim su se vladari suprotstavljali srednjovjekovnom lokalizmu i izgraivali modernu dravnu nacionalnu ekonomiju

- 17./18. st.- revolucije uvele slobodu trgovine, kretanja i nastanjivanja

- kasnije razvoj komunikacije

RANA NACIONALNA TRITA - uloga mentaliteta trinih aktera - Weber- iza 16. st. nastaje novi ekonomski ovjek - tradicionalna trita postala racionalnija - novi tip radnika- pojava zanimanja

- nov mentalitet sa izvorom u religiji- to se prenjelo na svjetovne institucija

MODERNA MASOVNA TRITA

- 1760.- 1830.- industrijska revolucija u Engleskoj, promjena u proizvodnji, moderne

tvornice

- prije industrijske revolucije trita su bila odreena mjesta - pojava trine ekonomije, moderna masovna proizvodnja - prva prava masovna trita nastala u 2. polovici 19. st. - novi tip tvrtki- viegranska tvrtka- multidivisional firm

MEUNARODNA TRITA

- poetak u Mezopotamiji 3 500. p. K.- trgovina, trgovaka dijaspora - 500. p. K.- trgovina izmeu helenistikog svijeta, Indije i Kine, trgovake dijaspore i

postaje

- industrijska revolucija- eksplozija u meunarodnoj trgovini

25

TRITA RADNE SNAGE - neke vrste rada na tritu, neke ne- pr. kuanica - osoba ovisi o plai - ova trita su razliita od drugih zbog vlastitih subjektivnih interesa

DRAVA U EKONOMIJI: GLEDITE EKONOMISTA - A. SMITH: 3 dunosti vladara- obrana, pravosue, minimalna infrastruktura, skupa s

obrazovanjem

- LOCKE i SMITH- drava treba tititi privatnu imovinu, organizirati javne radove

TEMA DRAVE I EKONOMIJE U TEORIJI O JAVNOM IZBORU I U NOVOJ INSTITUCIONALNOJ EKONOMICI

- logika ekonomske teorije- analiza politikog ponaanja- teorija o javnom izboru - J. BUCHANAN- ustavna ekonomija- kako se u trinoj ekonomiji provodi alokacija

rijetkih resursa

- drava treba poticati ekonomski rast

DRAVA U EKONOMIJI: GLEDITE KLASINIH SOCIOLOGA

- MARX vs. HEGEL- po Marxu drava je odbor za upravljanje opim poslovima cijele buroazije, instrumentalno vienje drave

- F. BLOCK- dravni menageri- drava radi u interesu kapitalizma - DURKHEIM- moderno indistrijsko drutvo jo nije stabilno, mona drava i izolirani

pojedinci- drava ne smije dominirati nad ekonomijom, no tu ima vanu ulogu - WEBER- drava je vie od ekonomske organizacije - karizmatska, tradicionalna i pravna dominacija

- ekonomska dimenzija politikog djelovanja- ekonomska dostupnost

PRAVNA

DOMINACI

JA

KARIZMATS KA

DOMINACIJA

TRADICIONALNA DOMINACIJA:

PATRIMONIJALIZ

AM

TRADICIONAL NA

DOMINACIJA:

FEUDALIZAM-

PRIRODA LEGITIMIZAC

IJE

Pokoravanje zakonima i

pravilima, ne

pojedincima

Pokoravanje nadahnuto

iznimnim

karakterom

voe

Pokoravanje zbog svetosti tradicije;

postoji odgovarajua lojalnost voi

Feudalkni ugovor izmeu gospodara i vazala;

mjeavina tradicionalnih i

karizmatskih

elemenata

UNICI NA EKONOMIJU,

OSOBITO NA

USPON

KAPITAIZMA

Neophodna za racionalni

kapitalizam

zbog svoje

predvidivosti

;

neprijateljska

politikom kapitalizmu

Prvo neprijateljska

prema svim

vrstama

sustavne

ekonomske

djelatnosti; kad

se rutinizira

obino je konzervativna

Neprijateljska racionalnom

kapitalizmu zbog

arbitrarnog

elementa; naklona

ekonomskom

tradicionalizmu i

politikom kapitalizmu

Etos feudalizma protivi se svim

vrstama

kapitalizma; ima

jako

konzervativni

uinak na ekonomiju

26

NOVA EKONOMSKA SOCIOLOGIJA O DRAVI I EKONOMIJI - FLIGSTEIN- izgradnja drave kao izgradnja trita

FISKALNA SOCIOLOGIJA

- stvaranje prihoda i njegovo troenje i uinak koji ti procesi imaju na politiku vlast, ekonomiju i drutvo

KRENJE PUTA: KRIZA POREZNE DRAVE JOSEPHA SCHUMPETERA - fiskalni dogaaji jako utjeu na povijest - stanje u Austriji iza 1. svj.rata

- Schumpeter- moderna drava nastala izmeu 14. i 16. st.- ope pravo oporezivanja- porezna drava transformirala ekonomiju

MAX WEBER O FISKALNOJ SOCIOLOGIJI

- proces racionalizacije dravnih financija na Zapadu - 3 naina financiranja drave: 1. pomou vlastitih produktivnih jedinica 2. putem liturgije

3. oporezivanje

FISKALNA SOCIOLOGIJA DANAS - BUCHANAN- fiskalna obmana

DRAVNO USMJERAVANJE EKONOMIJE

- J. SCHUMPETER: sociologija imperijalizma - F. DOBBIN- kovanje industrijske politike, prvo laissez faire, poslije zatita

poduzetnikih tvrtki - P. EVANS- ukorijenjena autonomnost- napad na neoliberalizam

27

VIII. PRAVO I EKONOMIJA

- ekonomska sociologija prava: sociologija analizira ulogu zakona u ekonomskom

ivotu - dosad ne postoji

- ekonomisti- pravo i ekonomika

- pravno dinamiki pristup - 3 vrste pojava:

1. ekonomske pojave (institucije i norme)

2. ekonomski relevantne pojave

3. ekonomski uvjetovane pojave

a) Weberovo gledite o podruju koje pokriva drutvena ekonomija

EKONOMSKI RELEVANTNE POJAVE- EKONOMSKE POJAVE- EKONOMSKI

UVJETOVANE POJAVE

b) Weberova shema primjenjena na odnos izmeu prava i ekonomije

EKONOMSKI RELEVANTNE PRAVNE POJAVE- EKONOMSKE POJAVE, S

NJIHOVOM PRAVNOM DIMENZIJOM- EKONOMSKI UVJETOVANE PRAVNE

POJAVE

a) PRAVNO- CENTRIRANO GLEDITE: ULAZ- PRAVNI SUSTAV- IZLAZ b) DRUTVENO- CENTRIRANO GLEDITE: PRAVO- DRUTVO- PRAVO

O PRAVU I EKONOMIJI - sociologija- do koje mjere su zakoni determinante ljudskog ponaanja - kola pravne filozofije - D. HUME- teorija prava pod utjecajem vizije da interesi utjeu na ljudsko ponaanje - L. FRIEDMAN- interesi nisu relevantni za pravni sustav dok se ne pretvore u zahtjeve

- HUME- 3 pravila pravosua: 1. postojanost vlasnitva 2. prijenos vlasnitva uz privolu 3. izvrenje obeanja

- Weber- pravni poredak stvara nove ekonomske zakone

POSTAVLJANJE PRAVNIH TEMELJA MODERNOG KAPITALIZMA (LEX

MERCATORIA) - lex mercatoria: - zatita kupovine u potenoj namjeri - patenti i zatitni znakovi - obveznice

- moderna hipoteka

- pojam ekonomske kupoprodaje kao pravnog entiteta

- razl. vrste transakcijskih dokumenata

28

KLJUNE PRAVNE INSTITUCIJE - vlasnitvo - nasljeivanje - ugovor

SADANJA ISTRAIVANJA U EKONOMSKOJ SOCIOLOGIJI

PRAVO I EKONOMIKA - R. POSNER: Ekonomska analiza prava - postavka za maksimizaciju bogatstva je pravo

- kreativnost pravno ekonomikog pristupa

IX. KULTURA I EKONOMSKI RAZVITAK

POJAM KULTURE I EKONOMIJE - Weber- kultura obuhvaa vrijednosti

VRIJEDNOSNI PRISTUP KULTURI: ODNOS VRIJEDNOSTI PREMA NORMAMA - Ann Swidler: Kultura u akciji- kritika vrijednosne paradigme

KULTURA I EKONOMSKI RAZVITAK

AMERIKA EKONOMSKA KULTURA U RANOM 19. ST. (TOCQUEVILLE)

- trgovaka nacija, potraga za materijalnim bogatstvom, uzbuenje - u demokraciji se vie cijeni rad - egalitarno drutvo - priznanje interesa

KULTURA, RELIGIJA I EKONOMSKA ETIKA (WEBER) - kultura: strukture i vrijednosti - vrijednosno uvjetovana integracija

- ekonomska etika, ekonomska kultura

- rad je poziv

EKONOMSKA KULTURA I MODERNIZACIJA - mogu svi dijeliti isti cilj, ali sredstva nisu jednako raspodjeljena - vrsta vrijednosnog sustava vanog za ekonomiju tipa tvrtke mora pustiti samointeres i

legitimitrati poslovanje

KULTURA, POVJERENJE I POTRONJA

KULTURA I EKONOMIJA U MODERNOJ SOCIOLOGIJI

- BOURDIEAU- habitus i kulturni kapital, pr. predkapitalistiki habitus Aliraca je kvalitetno razliit od kapitalistikog habitusa

29

KULTURA I POVJERENJE U SUVREMENOJ EKONOMSKOJ SOCIOLOGIJI - kulturni pristup- presocijalizirani ovjek

MATERIJALNA KULTURA I POTRONJA

- potronja, ivotni stil- Weber

30

XI. ROD I EKONOMIJA

KUANSTVO, ROD I EKONOMIJA- O OBITELJSKOM INTERESU

- kuanstvo je najrairenija ekonomska grupa u drutvu - kuanstvo se razvilo u smjeru trita - obiteljska ekonomija

- obiteljska nadniarska ekonomija- industrijska revolucija - 20. st.- potroaka obiteljska ekonomija

ENE, POSAO I PLAA- O ENSKIM INTERESIMA - Ann Oakley: Sociologija kuanskih poslova

EMOCIJE I EKONOMIJA - A. O. HIRSCHMAN: Strasti i interesi- ciljno povijesni pristup

XII. MAKINA DILEMA I DRUGA PITANJA ZA EKONOMSKE SOCIOLOGE PITANJE BR. 1: PROBLEM STRUKTURNIH RUPA U EKONOMSKOJ SOCIOLOGIJI

- poduzetnitvo, stratifikacija i mogua primjena teorije igara

PITANJE BR. 2: POJAM INTERESA I NJEGOVA ULOGA U EKONOMSKOJ

SOCIOLOGIJI

PITANJE BR.3: ULOGA OBJEKTIVNOSTI I PROMILJANJA U EKONOMSKOJ SOCIOLOGIJI

PITANJE BR. 4: TREBA LI EKONOMSKA SOCIOLOGIJA BITI POLITIKA ZNANOST

31

HERNANDO DE SOTO: TAJNA KAPITALA- ZATO JE KAPITALIZAM USPJEAN NA ZAPADU, A NEUSPJEAN U SVIM OSTALIM DIJELOVIMA SVIJETA

I. PET TAJNI KAPITALA

- u siromanim zemljama sredstva se uvaju u pogrenim oblicima- ljudi imaju imetak no on nije pravno reguliran

- 5 tajni zanemarenosti kapitala:

1. TAJNA PODATAKA KOJI NEDOSTAJU- nedokumentirana imovina u siromanim

zemljama

2. TAJNA KAPITALA- to je kapital, kako se proizvodi i u kakvom je odnosu prema novcu

3. TAJNA POLITIKE SVIJESTI- siromane zemlje ne iskoritavaju potencijale 4. LEKCIJE IZ POVIJESTI SAD-a KOJE NEDOSTAJU- onaj neuspjeh u siromanim

zemljama danas ve prije se dogodio u SAD-u 5. TAJNA NEUSPJEHA PRAVNOG SUSTAVA: ZATO ZAKON O VLASNITVU

NE FUNKCIONIRA IZVAN ZAPADA- graani ne mogu uteevinu pretvoriti u kapital

II. TAJNA PODATAKA KOJI NEDOSTAJI

- revolucija iznenaenja - do 1950. veina zemalja Treeg svijeta bile ruralne- nakon toga gospodarska

revolucija

- prepreke na putu do zakonitosti

- zakonske prepreke, pr. pdpbrenje za izgradnju kue - sektor s nedovoljno kapitala

- izvanzakonitost je pravilo

- sioromani preuzeli kontrolu nad velikom koliinom nekretnina i proizvodnje - koliko ima mrtvog kapitala?

- zaobilaenje zakonskih barijera - koliko vrijedi taj mrtvi kapital?

- pr. na Filipinima 57% gradskog i 67% seoskog stanovnitva ivi u stambenim objektima koji predstavljaju mrtvi kapital

- dijamantna polja- neiskoriteni kapacitet

32

III. TAJNA KAPITALA

- dinamika ivota u nerazvijenim zemljama - odgovori iz prolosti- od SMITHA do MARXA - lat. KAPITAL- grla stoke- izvor bogatstva, pokretna imovina i potencijal za viak

vrijednosti

- engl. CAPITAL- glavno

- za Smitha gospodarska specijalizacija, podjela rada i razmjena koju je omoguio kapital je bogatstvo nacije

- po Smithu kapital je posljedica prirodnog razvoja

- J.B. SAY- kapital je uvijek nematerijalne prirode

- potencijalna energija u mimovini- formalni vlasniki sustav Zapada - skriveni pretvaraki proces Zapada- pretvaranje imovine u kapital- formalni vlasniki

sustav je roenje kapitala - na Zapadu je sve dokumentirano

1. uinak vlasnitva br. 1: utvrivanje ekonomskog potencijala 2. uinak vlasnitva br. 2: raspreni podaci integriraju se u jedan sustav 3. uinak vlasnitva br. 3: ljudi preuzimaju odgovornost 4. uinak vlasnitva br. 4: imovina postaje zamjenjiva 5. uinak vlasnitva br. 5: ljudi se umreuju 6. uinak vlasnitva br. 6: transakcije se zatiuju

- kapital i novac

- kapital zahtjeva sloen i moan zakonit vlasniki sustav - Braudelovo stakleno zvono

- F. BRAUDEL- u svom zaetku kapitalizam je sluio povlatenoj manjini, kao i danas irom svijeta

- ogranieni pristup formalnom vlasnitvu

IV. TAJNA POLITIKE SVIJESTI - vlasnitvo- METCALFEOV ZAKON- vlasniki sustavi su moniji kad se spoje u

mreu - migracija i bezakonje- problem nerazvijenih

- PRVA SLIJEPA PJEGA: IVOT IZVAN STAKLENOG ZVONA DANAS - rastui gradovi - pohod na gradove- porast dravne birokracije - siromani se vraaju kui- neprijateljski stav prema migrantima - rastua izvanzakonitost- izvanzakoniti su doli s namjerom da ostanu - DRUGA SLIJEPA PJEGA: IVOT IZVAN STAKLENOG ZVONA

JUERANJICE - selidba u gradove

- pojava izvanzakonitosti

- raspad starog poretka- pada mo drave

33

V. LEKCIJE IZ POVIJESTI SAD-a KOJE NEDOSTAJU

- revolucija vlasnitva na Zapadu - usporedba s amerikom povijeu- neputanje zastarjelog britanskog prava - rana amerika tradicija- naseljavanje nezaposjednute zemlje - novi drutveni ugovor- prava tomahavka - ubijanje erifa - pravni pomak- prvokup

- nove pravne prepreke- novi izvanzakonski naseljenici

- bezakonje ili sukob pravnih sustava- SAD rano 19. st.

- napori saveznih drava za uklanjanje staklenog zvona - izvanzakonski napori za uklanjanje staklenog zvona

- udruenje vlasnika parcela - rudarske organizacije

- vanost za Trei svijet i bive komunistike zemlje- revolucija u pravima prema vlasnikim pravima

VI. TAJNA NEUSPJEHA PRAVNOG SUSTAVA

- 5 pogrenih predodbi:

1. svi koji se sklanjaju u izvanzakonski sektor ele izbjei plaanje poreza 2. nekretnine se ne uvaju na zakonit nain jer nisu pravilno premjerene, kartirane i

snimljene

3. dovoljno je donijeti obvezatni zakon o vlasnitvu, a drava moe zanemariti trokove pridravanja tog zakona

4. postojei izvanzakonski aranman ili drutveni sporazumi mogu se zanemariti 5. mogue je promjeniti neto tako duboko ukorijenjeno kao to je nain na koji su ljudi

navikli uvati svoju imovinu, bio zakonit ili izvanzakonit, bez politikog vodstva na najvioj razini

- pravni izazov- raspreni izvanzakonski vlasniki aranmani - prijelaz iz predkapitalistikog u kapitalistiki vlasniki sustav - neuspjeh obvezatnog zakona

- ukorjenjivanje zakona u drutveni ugovor- ugovori o vlasnitvu su osnova vlasnikog sustava

- vrstoa predkapitalistikih drutvenih ugovora- pr. zakon o vlasnitvu iz kolonijalnog doba

- dekodiranje izvanzakonskog prava

- politiki izazov- stavljanje u poloaj siromanih - kooptiranje elite- kad se otkrije gospodarski potencijal siromanih - suoavanje s uvarima staklenog zvona

34

VII. UMJESTO ZAKLJUKA - privatni globalizacijski klub- bive komuniasitke zemlje i zemlje u razvoju nisu

uspjele globalizirati kapital unutar sebe samih

- suoenje s Marxovim duhom- velika kontradikcija kapitalistikog sustava je u tome to priprema vlastiti odlazak sa scene- jer ne moe izbjei koncentriranje kapitala u nekoliko ruku

- ne dajui veini pristup na proirena trita, te reforme ostavljaju plodno tlo za klasni sukob- kapitalistiko trino gospodarstvo za maolbrojne povlatene koji mogu konkretizirati svoja vlasnika prava i relativno siromatvo za veliki, nedovoljno kapitalizirani sektor koji nije u stanju upravljati svojom imovinom

- vlasnitvo ini kapital lake pojmljivim - neprijatelji predstavljanja vlasnitva- kapitalizam zauzeo prividan prostor - je li uspjeh kapitalizma stvar kulture- opadaju kulturni argumenti

- jedino raspoloivo rjeenje:

1. stanje i potencijal siromanih potrebno je bolje dokumentirati 2. svi ljudi mogu tedjeti 3. siromanima nedostaje zakonski integrirani vlasniki sustavi koji mogu pretvoriti

njihov rad i uteevinu u kapital 4. graanska neposlunost i suvremene mafije nisu marginalni fenomen, ve rezultat toga

to milijarde ljudi mijenjaju jednostavniji ivot na selu za sloeniji ivot u gradu 5. u ovom kontekstu, siromani nisu problem, ve rjeenje 6. provoenje vlasnikog sustava koji stvara kapital politiki je problem, jer ukljuuje

stupanje u vezu s ljudima, shvaanje drutvenog sporazuma i reformu pravnog sustava