Mt Thong Ph Tang C mi ln tr li Nht Bn l ti c thm mt n tng khc, nhng n tng ny chng cht ln nhau cho ti mt kt lun l mt x hi vn minh cn xut pht t nhng con ngi vn minh trong dn tr v "quan tr" phi c ti luyn qua mt thi gian di. Nhng qu trnh "trm nm trng ngi" ca Nht Bn khng phi l con l du kch "i tt n u" m l mt con ng di lm chng gai. Thi du hc vi thp nin trc ca ti ti Nht Bn khng cho mt n tng g su sc v t nc Ph Tang ny, c l v thi gian y khng di, cng nh v chuyn hc hnh ch vi u vo sch v ri phi tt bt kim sng, cng thm mt cht ham vui ca tui tr, chim ht thi gian c ci nhn phn tch khch quan v s hng mnh ca Nht Bn trong vi trm nm qua.

Nh vo s sp xp cn thn ca ngi thn ti Nht v internet, chuyn du hnh Nht Bn phn ln bng xe la siu tc Shinkansen a ti i qua hng ngn cy s, ngang dc min Ty Nam nc Nht bao gm ba o ln Honshu, Shikoku v Kyushu. Trong vng mi ngy, ti t chn n nhng thnh ph ln, th trn nh, i tham quan cc di tch lch s, nhng khu du lch thi thng v n tn vng "hoang vu" qu ma. Xe la siu tc Shinkansen Vi ci v Japan Rail Pass gi c bit cho du khch nc ngoi, ngi ta c th dng xe la cc loi i khp ni, k c xe la siu tc (bullet train) Shinkansen, vi s ln s dng v hn nh trong mt thi gian c qui nh trc. C th ni xe la Nht l mt h thng giao thng cng cng hon ho bc nht th gii. Gi i gi n c thit k chnh xc tng pht v p dng nghim chnh t xe vi toa chy chm gh tng nh ga vng qu ti xe la siu tc Shinkansen i xuyn qua cc thnh ph ln nh chn phn hoa hi. Xe la Shinkansen l mt nim t ho ca ngi Nht. Hn 44 nm qua (t nm 1964), Shinkansen l mt phng tin di chuyn nhanh c thit k chy trn ng ray c in bnh thng v cha mt ln xy ra tai nn. T ng tro tn chin bi ca nh Th chin, chnh ph Nht Bn c mt tm nhn chic lc khn ngoan l i vi mt quc gia t hp ngi ng, Nht Bn cn mt h thng ng st mi (Shinkansen c ngha l "tuyn ng mi") cho xe siu tc gia tng s di ng ca dn chng gia cc thnh ph ln v cng kch thch nn kinh t qua giao thng. thc hin d n mang tnh cch mng ny chnh ph Nht kin nhn thuyt phc Ngn hng Th gii cho vay 80 triu USD (khng b ct xn v tham nhng!) xy on ng st u tin Tokyo - Osaka (600 km) v khnh thnh nm 1964 vi thng trc Tokyo Olympic. Thi gian i li gia hai thnh ph ny gim t 7 ting xung cn 3 ting. thp nin 1960, y l mt k tch ca th gii. Trong bn mi nm qua, tc ca xe Shinkansen tng t 200 km/h n 250 km/h, 280 km/h v by gi 300 km/h. u xe by gi a dng hn, khng cn hnh dng "u n" nguyn thy na m tr nn di ra hnh m vt. Theo s quan st ca ti th ng ray khng thay i nhng u xe c thit k nhiu dng khc nhau gia tng hiu qu kh ng lc hc lm gim sc cn khng kh (Hnh 1)

Hnh 1: Xe la siu tc Shinkansen (nh ca tc gi) ng trn nhng nh ga trung tm nh ga Tokyo, c nm mi pht l c mt chuyn tu Shinkansen n hoc i, hay trn nh ga tnh l nhng on tu siu tc sm sp chy qua nh mi tn bay, cha kp chp mt bc nh th tu lao i. Trong khong thi gian ti du hnh ti Nht, cng ty ng st Nht Bn tuyn b cho v hu ton b xe siu tc Shinkansen "H Zero" u n trn nguyn thy. Chuyn xe cui cng khng cn mt ch trng. Hng ngn "fan" ng i ti cc nh ga t gi chuyn xe cui cng v chp hnh k nim nh l chia tay vi mt ngi thn v cng cm t s phc v tn tnh ca H Zero trong 44 nm qua. Tnh cm ngi Nht l nh vy. Lch s pht trin ng st gn lin vi s pht trin i sng ca ngi dn v nn kinh t Nht Bn. Cng mt nhp iu pht trin vi xe siu tc Shinkansen, nhng chuyn tu chm a phng cng c nng cp ton b. Xe la Nht cng c mt thi k mng mui s khai. Nh li vi thp nin trc, bn cu toilet ca nhng chuyn xe la nh qu ln tnh ch l mt l trng thng ra bn ngoi. C ngha l nhng sn phm bi tit c th i thng xung ng ray, "gi gi cho my ngn bay". V vy trc khi tu dng ga, ng trng tu lc no cng n cn dn d hnh khch rng kin nhn ngng li nhng hot ng bi tit! Nhng y l chuyn ca qu kh. Nhng chuyn tu lin tnh gi y n uc sng choang, gh bc da p hn gh cp business hng khng, toilet c ca t ng, sch s rng ri nh mt en-suit trong khch sn. Kochi: Min t ho kit Ti v ngi thn n thnh ph Kochi (tnh Kochi) trong mt ngy nng m. Kochi l mt tnh pha Nam ca o Shikoku rt phong ph v nng v hi sn; pha nam nhn ra Thi bnh dng, pha bc c rng ni vy quanh. Shikoku l o nh nht trong bn o chnh, Honshu, Hokkaido, Kyushu v Shikoku to thnh nc Nht. Mc d mt a th khng thun li, nhng min t Kochi (tn c l Tosa-han) ny sn sinh ra hai nhn vt li lc khc giai cp, sinh ra cng thi, mang trch nhim lch s to ln, cng quyt nh s hng vong v canh tn ca Nht Bn. Sakamoto Ryoma l mt samurai tr tui mang ch cch mng. ng l mt nh thng thuyt ti ba ha gii hai th lc th ch ca hai tnh khc nhau (Satsuma-han v Choshu-han) cng lin minh tin hnh vic lt chnh quyn Mc Ph lm cuc vn ng Minh Tr Duy Tn (1867) lng danh th gii [1]. ng b t thng trong cuc mu st nm 33 tui. Cuc i bi hng nhng ngn ngi ca ng c kch ha trong b phim tiu thuyt lch s trng thin v s c pht hnh trn knh truyn hnh quc gia NHK vo nm 2010. Nhn vt th hai l Nakahama Manjiro. Manjiro xut thn ng dn, b m thuyn ngoi khi lc 14 tui (1841) c tu M vt mang v M v c mt ngi M nui cho n hc. Do mt s ngu nhin v may mn, ng l ngi Nht u tin n M v cng l ngi Nht ni ting Anh u tin. ng c tn M l John, ngi Nht gi ng l "John" Manjiro. Mi nm sau, ng tm cch tr v Nht gip nc, hot ng trong ngnh ngoi giao, thng dch v hng hi trong bui giao thi gia Mc Ph v Minh Tr. ng cung cp nhng thng tin v cng quan trng v M cho chnh quyn Mc Ph ng thi. ng vit ra quyn t in "Anh ng m thoi" u tin cho i chng Nht v dch sch hng hi ting Anh. Trong nhng anh hng ca Minh Tr Duy Tn, ng ch l mt bng m "vn nhn" nhng c cng ln trong qu trnh duy tn t nc. Ngy nay, ngi dn Kochi dng tng i, bia , t chc ngy vn ha, cc gii thng mang tn hai ng nh n hai ngi con Kochi li lc ca dn tc. Kochi: Dng sng xanh Kochi ni ting vi nhng dng sng ln. Ni l sng ln nhng ch l nhng dng chy ngn v nh khi so vi nhng chi lu ca dng Mekong. Chng ti n thm dng sng Shimanto. Ngi ta gi Shimanto l "dng sng xanh cui cng" ca nc Nht v y l dng sng duy nht khng c p nc. T thnh ph Kochi n Shimanto khng hn 120 km nhng cng phi vt qua

gn 50 ci ng hm xuyn chn ni di ngn khc nhau, khi vi chc thc khi vi cy s. Dc hai bn ng t hay xe la l nhng tha rung nh vi chc mt vung hay nhiu lm vi hecta ni tip nhau b ngn chia bi ni i. a hnh ca ton th nc Nht cng tng t nh vy vi 70 - 80 % bao ph bi rng ni. Nhng cnh ng ngt ngn nh ng bng sng Cu Long khng hin hu trn t nc cn ci ny. K thut o ng hm hay o lng bin ca Nht v vy t mc hng u th gii. Dng sng ny khng phi l Vn quc gia (National Park) m ch l mt ni bnh thng vi ng dn sng lc c dc hai bn b. S hin i ha ca nc Nht li rt t nhng hnh nh hoang vu nh cnh vt dng Shimanto. "Dng sng xanh cui cng" cng l mt con sng ngn vi dng chy m m. Ng dn y vn cn ging li bt c hoc ln, mt vic bnh thng Vit Nam nhng li l nhng cnh quan him thy ti Nht. Cuc sng bn chi, lao lt ca thnh ph khin ngi Nht phi tm n nhng min hoang d nh dng sng Shimanto ha iu cng thin nhin, tm v ci yn tnh v mc mc ca nc Nht 50 hoc 100 nm trc (Hnh 2).

Hnh 2: Dng sng xanh Shimanto (nh ca tc gi). Chng ti thu mt chic thuyn i dc theo dng sng. Dng sng trong xanh tri nh nh qua nhng cy cu xi mng bt ngang va cho mt chic xe hi nh chy qua. Ngi dn y gi nhng cy cu ny l Chinka-bashi (Trm h kiu = cu chm). Ti t m hi ng li thuyn sao gi l cu chm, ng t tn tr li "Dng sng ny mi nm ngp 2, 3 ln v ngp lun cu nn gi l cu chm". Ti hi tip "Sao khng lm cao?", "Lm cao tn km li khng cn thit, nu ngp th ch 2, 3 ngy l nc rt i". ng bo vo nm 2005, mt trn lt khng khip xy ra, nc dng cao 20 m ch cn thm 1 m na th trn qua . "Anh c thy ci nh hai tng xa xa ng kia khng?", ng ni, "Mc nc dng cao qua khi nc nh y!". Cuc sng hi kh khn v l lt thng xuyn nhng ng bo y l qu hng v ng khng mun b ln thnh ph. Ma Xun, ng dn ging cu thp nhng bng n in nh bt ln con v m. Nhng con ln con s c nui trong h cho n khi trng thnh. Mn ln nng khoi khu v xp ln l mt c sn trong vng. Ma H, dn thnh ph ko v y xem hng vn con om m bay xung quanh bi cy nh nhng cy thng Christmas dc theo dng sng. Lu lm ri ti khng nhn thy om m v khng bit by gi cn vng qu Vit Nam? Kochi: n tuyn l qun Nc Nht b cng nghip ha v ngi Nht b "stressed" cao . C dp, h a nhau i tm s th gin ni m h c th "yukkuri dekiru" (c thoi mi). Khi i du lch h tr ng nh khch truyn thng gi l "n tuyn l qun" (nh khch vi sui nc nng). Nhng l qun ny c phc v trn gi vi phng ng chiu tatami, tm sui nc nng, n ti v n sng theo phong tc Nht. An Nam ta c "t khoi", nhng ti ngh Ph Tang hn ta mt "khoi", c n "ng khoi"! Ci khoi th nm l th tm sui nc nng. Nm trong vng la Thi Bnh Dng, nc Nht t Nam ch Bc y ngun sui nc nng, ri rc khp ni. Nhng "n tuyn l qun" mc ln nhng a im du lch to ra khu th gin cui tun hay ngy l cho dn thnh ph. y l ni nhng cp v chng son cng nh nhng cp v chng lung tui, c ng c b, hay l mt nhm ng nghip lui ti cng nhau thoi mi trong b sui nc nng, ri sau tn hng cc mn c, mc sng sashimi truyn thng, cng kh kh chn ch chn anh qua cc ru sake. Ni chng ti tr ng l mt "n tuyn l qun" ni ting Kochi vi ci tn rt nn th "Thnh Ty Qun" (Joseikan). Cc nghi thc hnh x (etiquette) trong b nc nng t xa i vi ngi Nht tr thnh mt qui lut bt thnh vn. Nhng gn y c l li th gin ny hp dn khch nc ngoi nn phi c "qui lut thnh vn" ph Anh ng, treo ca ra vo. Rng l bt k nam ph lo u phi hon ton "nh nhng" khng c mc mt th g trn ngi k c tm; rng l khng c n o, khng c ung ru, phi di nc sch s trc khi ngm mnh trong b; rng l ngi c mu cao, mang thai ch c liu lnh m tht cng vo. "n tuyn l qun" ni ti tr ng thuc hng 5 sao nn ban qun l cng chi tit hn v v sinh c nhn. Rng ngi no c gh nht th khng nn vo, nhng ai mang bnh tr th c thoi mi khng sao! B nc c t trong mt khong khng gian rng ri, nc sui c mang t ngoi vo chy rc rch, c pha vi nc lnh iu chnh nhit khong 42 - 45 C. Ti t m tm hiu ci bng phn tch treo bn cnh b; bng lit k cc cht khong cha trong nc v cc th bnh nh au lng, au khp, phong thp, tay chn r m hi... m ngun sui ny c kh nng tr liu.

Ti t t ngm mnh vo nc, va lim nhim i mt, va lng tai nghe ting nc chy gia tng s m trong bu khng kh y hi nc, tn hng ci cm gic rm ran ca nhng ln nc nng tng chng nh xuyn qua tng l chn lng, i vo tng th tht. Bn cnh ci b ln l ci b nh c cng mt ngun nc nhng treo thm mt ci bao rt to, hng hc mi thuc. Bng phn tch cho bit ci bao ny cha 10 v thuc Bc nh n qui, trn b (v qut), cam tho, qu, gng..., chuyn tr nm ba th bnh linh tinh khc. Kim im li th ti thy khng b mc th bnh no, nhng tin chn nhy vo cho mt da mt tht. Sau khi tm v ngm trong sui nng, ti c trao ci o yukata, mt loi kimono nh, mc qua m v dng cm ti. Ti sng snh mc vo, chong thm mt ci o ngn tay, ngm ti ngm lui, i qua i li. Oai phong lm lm! Ch cn c thm mt bi tc pha sau v co u cha mt chm tc pha trc, bn hng vt theo thanh kim di katana l ti bin thnh samurai ca th k 18! Trit l nhn sinh ca ngi Nht tp trung ch "ha" (ha hp, ha bnh). S giao t gia con ngi hay gia con ngi vi thin nhin xoay quanh ch "ha". Ngay trong m thc, ti cng cm thy ci "ha" khi n mt ming sashimi chm nc tng vi wasabi ri ung mt ngm nh sake (Hnh 3, 4). Ci cay nng ca wasabi xng ln mi chy nc mt dng nh c "ha" du bng ci cay ca hi sake hm nng. Thm ci d m lng lng, sng khoi cn phng pht sau cuc ngm mnh trong b nc sui "ha" ln ci ng ng ca men ru, "mn ba chn dp du trng gi" [2]. Hai ba ci "khoi" cng ha hp mt lc to ra hiu ng cng hng ng lot (synergetic) cho ta mt cm gic tuyt vi, khng th no dng li t ht

Hnh 3: Sashimi c ng (katsuo), mt c sn Kochi (nh ca tc gi).

Hnh 4: Mt phc v vin ca Thnh Ty Qun (nh ca tc gi). Mt thong Ph Tang Hiroshima: Bom nguyn t Ti t gi ngi thn v t o Shikoku vt i kiu (cu ln) Seto c bc trn nm hn o nh ni lin hai o Shikoku v Honshu i n thnh ph Hiroshima bng chuyn tu siu tc Shinkansen. Mi hai ngy trc, bu tri ma Thu trong xanh m p bao nhiu, th by gi m m lnh lo by nhiu. Ti nhn bn tm v hng Cng vin Ha bnh. Ngn gi u ng mn man

thi, nhng chic l vng bay l t nh cnh bm dc theo mt b sng nh trong thnh ph. Trong khung tri lng mn ny, bng nhin xut hin quang cnh hoang tn ca ta nh b bom nguyn t. Ngy 6 thng 8 nm 1945, qu bom nguyn t u tin n trn khng cao 600 m trn ta nh ny, tr li ci vm st v nhng bc tng nt. Sc nng ta ra t qu bom lm sm en b mt bc tng tng chng nh mi xy ra, mc d hn 60 nm qua (Hnh 5).

Hnh 5: Ta nh bom nguyn t -Di sn Th gii (nh ca tc gi). Bn kia b sng l Cng vin Ha bnh vi Nh Bo tng Ha bnh lu tr hnh nh, hin vt v ti liu v hu qu ca qu bom nguyn t Hiroshima. gia cng vin, ngi ta xy mt ci vm tng nim bng hoa cng n gin khng cao lm (Hnh 6). ng nhn t xa, ci vm ny nh bao trn ta nh b bom pha xa xa, nh che ch nhng linh hn v ti. Trong vm ngi ta khc mt hng ch Nht tng nh cng nh nhn nh n hng trm ngn vong linh cht oan c: "Xin hy ng yn, v li lm ny s khng bao gi lp li".

Hnh 6: Vm tng nim (nh ca tc gi). Trong ci lnh cui Thu, Cng vin Ha bnh vn khng vng ngi. Hng ngn khch tham quan t cc ni trn th gii, nhng on hc sinh tiu hc, trung hc t mi min t nc nm np ko v y. Mt nhm hc sinh mc ng phc chnh t tay cm mt tp sch nh, ng trc tng i tng nim "Thiu nhi t nn v bom". Ti kh nhn vo tp sch dy trn di 20 trang, th ra l tp lch trnh tham quan, bi ca, t liu hc tp v bi tp c thy c chun b cho chuyn i. Di s hng dn ca thy c, cc chu ci u mc nim, sau ng ca mt bi tng nim v tung h ha bnh th gii vi ting nhc m pht ra t mt my cassette gn . Mt chu i din nhm bc ra ni cm tng ca mnh, sau l bi din vn ngn ca thy hng dn ni v ngha ca chuyn i. Mi ngi u trm ngm, khng mt ting ni chuyn ci a. Cui cng, cc chu mang nhng con hc giy origami xp sn biu tng cho ha bnh c kt li nhiu chm t di tng i. Mt bui l ngn nhng tht l cm ng, y ngha. Trong Nh Bo tng, hin vt do hu qu bom nguyn t gy ra c trng by vi li gii thch t m v nhng hnh nh kinh

hong gy trn c th con ngi khin ngi xem khng cm c nc mt hay phi nhm mt b ra ngoi. T trung tm bom n n phm vi bn knh 1 km, ngi ta cht tc khc v sc nng. Nhit ta ra t qu bom nng n lm mm gm s v tan chy kim loi trong vng bn knh 600 - 700 m. Ta c th on sc nng t nht phi trn 1000 C. Ton th nhng ti liu hng dn, li ghi ch, gii thch Nh Bo tng, ti khng thy xut hin nhng ngn t mang tnh cht khiu khch, hiu chin nh "ti c", "hn th", " quc" hay "xm lc". Ti ch n bc hnh ca Albert Einstein chp chung vi nh vt l ngi M gc Hung gia li, Leo Szilard, trong thi gian khi hai ngi cng tho bc th ngh tng thng Roosevelt lm bom nguyn t (nm 1939). Bn copy ca bc th nh mnh ny mang a ch nh ring v ch k ca Einstein c trang trng trong lng knh. C mt on quan trng ca bc th c t v dch ra ting Nht. Trong on ny Einstein ni n kh nng lm mt loi bom cc k mnh vi sc tn ph v song cha tng thy v khn thit ngh tng thng M lp ra mt chng trnh ch to loi bom ny. c xong bc th, Roosevelt khng chn ch do d v chng trnh cc mt Manhattan ra i. Vic Einstein ngh lm bom nguyn t l mt thng thc lch s, nhng khi i mt vi bc th nh mnh ny, ti sc. Ti lng l bc ra ngoi thm ngh Einstein khng nhng l mt thin ti khoa hc m cng l mt con ngi o c y tnh nhn bn, ng tranh u cho cng bng x hi, dn ch, s tht, nhn quyn sut c i ngi. L mt ngi lm khoa hc v hiu r sc mnh ca cng thc E = mc2, phng trnh c bn cho vic ch to bom nguyn t, Einstein tha hiu y l mt loi v kh hy dit. Nhng ng c no a y ng vo ci v minh, khin ng c th vit mt bc th khuyn khch cc chnh tr gia lao u vo cuc th nghim trn c th con ngi bng phng php thm st tp th ng loi, tn ph mi sinh, cha ni n nhng cuc chy ua v kh hch nhn cho n ngy hm nay? Ti tht s hoang mang, khng tm ra cu tr li. Qua ca s tng hai ca Nh Bo tng, ti nhn thy vm tng nim hoa cng v ta nh b bom thp thong ng xa. nh sng ban mai xuyn qua k h ca nhng cm my dy ma Thu lm rc sng bi c xanh bn di; ni bt ln nhng chic o ng phc mu vng ca m tr con lp mu gio ang tung tng theo c gio nh n g con theo m. Ti va xn xang nhn v mt qu kh kinh hong, va m chiu chim ngng mt hin ti an bnh. Cha bao gi trong ti li ni ln mt tnh cm chn ght chin tranh n th... Hiroshima: Miyajima Hiroshima khng phi ch c bom nguyn t. Cch thnh ph mt gi xe la v qua mt con ph s a ta n o Miyajima. ng trn con ph, ta s thy ci cng n (ting Nht gi l torii) cao 15 m mu rc xut hin t xa, ng sng sng nh in trn nn mu xanh ti ca rng ni pha sau. y l mt kin trc c th Nht Bn v cng l hnh nh biu tng ca t nc Thi dng Thn n. Torii l cng dng trc nhng ngi n Thn o (Shinto). Kin trc nhng n Thn o hay cha Pht gio mang mt sc thi c bit Ph Tang. Vi nhng nt chm ph n gin, hnh dng v cong ca mi ngi, chng d dng phn bit c vi nhng kin trc Trung Quc (Hnh 7, 8).

] Hnh 7: Cng torii trong sng sm -Di sn Th gii- (nh ca tc gi).

Hnh 8: n Thn o ti o Miyajima (nh ca tc gi) Cng torii v n Thn o ca o Miyajima ni ting t xa v n c xy trn bi bin vo nm 1168 v by gi l Di sn Th gii. Mt v tng qun cai tr vng ny thi c mt tng l xy mt ngi n "ni". Bi bin l mt ni l tng dng n v mi ln thy triu ln, chn n ngp nc v cho mt cm gic "ni" trn nc. Ti n ni ny vo mt bui sng sm khi thy triu cn thp. Nhiu ph nhm chuyn nghip vi dng c nhip nh t tin kin nhn ch i nc triu ln v hong hn xung chp c nhng bc nh nhiu mu sc mang s hi ha gia kin trc ca con ngi, rng ni v bu tri ca thin nhin. Nagasaki: Thnh ph lch s T Hiroshima ti tip tc cuc hnh trnh i v hng Ty tin v o Kyushu n thnh ph Nagasaki. Vic ni kt bn hn o chnh bng cu hay ng hm chy di lng bin l mt k hoch manh nha t thi Minh Tr Duy Tn. n ngy hm nay, Nht hon thnh tt c nhng k hoch ny v y l nhng cng trnh v i ca lch s cng ngh xy dng. T o Honshu qua o Kyushu mt ng hm di gn 19 km xuyn qua lng bin c thc hin cho xe la siu tc Shinkansen c th chy n 300 km/h. Nagasaki l mt thnh ph cng pha Ty Bc o Kyushu, nm mt v tr chin lc gn bn o Triu Tin, i lc Trung Quc v i Loan (Hnh 9). Nagasaki l ci ni ca nn khoa hc k thut hin i Nht Bn, mang mt ngha lch s su sc trong vic canh tn bin nc Nht t mt nc nng nghip lc hu thnh mt cng quc ngang hng vi phng Ty th k th 19. Nagasaki l thnh ph th hai b bom nguyn t. Khi ngi Nht cha ht bng hong v qu bom Hiroshima, th ba ngy sau M b qu bom th hai trn thnh ph ny.

Hnh 9: Sng Nakajima chy ngang thnh ph. ng xa l cy cu Megane-bashi (cu Mt king) lu i nht do mt nh s Trung Quc xy vo th k 17. (nh ca tc gi

Cng nh Hiroshima, Nagasaki hon ton khc phc hu qu ca vt thng nguyn t v tr thnh mt thnh ph hin i. Hin nay, ton tnh ang tham gia phong tro vn ng chnh ph ko tuyn ng xe la siu tc Shinkansen n Nagasaki tng tc nhp kinh t a phng. D l mt tnh cc Nam nc Nht (c th so snh nh Kin Giang hay C Mau ca ta), cc c gi Nagasaki cng thi thng khng km dn Tokyo. Mt ngi bn vit email hi ti "Con gi Nagasaki c p khng?", khng mt cht do d ti tr li rng "p mt cch thn thoi". Cc c gi trang im rt nh, khng nng n lo lot. Nht Bn l nc c nhiu trung tm gii phu thm m cao cp, nhng ph n Nht dng nh khng thch chnh sa bng dao ko. Ngc li qu b qu c sn sng trt hu bao mua cc loi m phm Shiseido t gi to cho nhng i mt mt m Nht Bn c mt v p c th, hay lm ni bt ci sng mi dc da, ci cm tri xoan, bng s iu ha gia cc gam mu m phm. Thi trang ca cc c cho ma Thu nm nay l i giy ng da cao n gi, b ly i chn thon di nhn nhy, i vi ci mini-skirt tru ngi hay l ci qun short ngn tht st l mt phn i di t nht 20 cm. Mi ngi mi kiu. Cc nh thit k thi trang v cng ty m phm Shiseido qu l c nhiu sng kin moi tin v ph n Nht cng p ng nhit tnh, tiu xi rng ri, ng gp khng t vo nn kinh t Nht qua ci khon chi tiu lm p. Ngc dng lch s, tr v qu kh. T th k th 16, Nagasaki tr thnh mt cng quc t giao thng vi ngi Trung Quc v cc th lc u Ty ng thi nh B o Nha v H Lan. Cng t Nagasaki, cc i thng thuyn Nht Bn vt trng dng bun bn vi Trung Quc, Vit Nam (Ph Hin, Hi An), Campuchia, Phillipines, Thi Lan v n tn Indonesia v M Lai. Cc gio s B o Nha sm mang Kit gio n truyn b trn t nc Thi dng Thn n v xy nhiu gio ng trc khi chnh quyn Mc Ph ra lnh "ta quc" (sakoku, tc l b quan ta cng), cm o, trc xut ngi B o Nha v git gio s. S ngi Nht theo Kit gio rt t, nhng khng u trn nc Nht du n ca Kit gio m v su sc nh ti Nagasaki. Hng chc gio ng ln nh ti Nagasaki v nhng vng ln cn vn cn tn ti n ngy nay. Cc v n tu thng i li trn ng ph hay trn cc phng tin giao thng cng cng; mt cnh tng him thy trong cc thnh ph Nht Bn. Nhiu gio ng tr thnh Quc Bo (di sn quc gia) c chnh ph hay cc hi on a phng trng tu lin tc (Hnh 11). Ngi Trung Quc cng di dn n Nagasaki t thi mt Minh v n khi nh Thanh thnh lp s ngi Hoa gia tng, mang theo tinh thn "phn Thanh phc Minh" ch dp lt triu nh Mn Thanh. S ngu nhin lch s a y Nagasaki tr thnh giao im ca hai nn vn ha ng v Ty, i song song v b sung nhau, to thnh mt nt c th vn ha khng tm thy cc thnh ph khc ca Nht.

Hnh 10: Mt gio ng ti Nagasaki (nh ca tc gi). Trong bui sng u tin lnh lnh ca thnh ph cng ny, ti i xe in (tram, streetcar) tm n con ng lch s, Teramachidori (ng xm Cha). Gn 10 ngi cha c vi s tui 300 - 400 nm c mang danh hiu Quc Bo (di sn quc gia), ta lc trn con ng hp v di 2 km ny. Chnh quyn Mc Ph ng thi cho php mi tng phi Pht gio xy mt ngi cha dc

theo con ng tip gip vi chn ni Kazarashira. Hai ngi cha Trung Quc, Hng Phc T (Kofukuji) v Sng Phc T (Sofukuji) (Hnh 11), u v cui con ng c l l hai ngi cha c nht ca Teramachi. Cha c di dn ngi Hoa tnh Phc Kin (Trung Quc) trong thi gian u lp nghip xy dng vi vt liu mang t Trung Quc. Ha thng n Nguyn (Ingen) t Phc Kin n y truyn b Thin Tng (1654), lp ra trng phi thin Hong B v tr thnh mt v i S c tn knh rt mc ca Pht gio Nht Bn.

Hnh 11: Cha c Trung Quc, Hng Phc T Mt thong Ph Tang Nagasaki: Nng cng nng h Nguyn gia con ng xm Cha l i m T (Daionji). Ngi cha ny c t nhiu lin h n Vit Nam. Pha sau ngi cha l mt ngha trang lu i dc theo trin ni, c hng ngn, chc ngn ngi m chn hi ct ca giai cp qu tc v giai cp v s "samurai" vi trm nm trc [3]. Da theo thng tin ca mt ng bn ti Nagoya, ti n thm cha vi mc ch tm ngi m ca mt v cng nng Vit Nam, con ca cha Si Nguyn Phc Nguyn c g v Nagasaki nm 1619, kt hn vi Araki Sotaro (Hoang Mc Tng Thi Lang), mt thng nhn ni ting ng thi v cng l nh hng hi kit xut thuc dng di samurai. i m T l mt trong nhng ngi cha ln ti Nagasaki. Tic rng, trn ha hon nm 1959 thiu hy ton th ngi cha. Cha c xy ct li nhng khng cn v c knh nh xa. Ti i n vn phng cha hi thm a im ngi m c. B qun l t t ch dn v nhanh nhn lt qua mt s ti liu, in ra cho ti mt trang ni v phn m ca dng h Araki. Th ra, ngi m c ch nh l "S tch ca thnh ph Nagasaki". Ti thm phc cch lu tr ti liu, phn loi v x l vn bn lch s ca ngi Nht. Ch trong vng vi pht, mt ngi qun l bnh thng ca mt ngi cha c th tm ra tn tui ngi qu c qua i vi trm nm trc gia hng chc ngn ci tn khc. Theo li ch dn, ti leo ln hn 200 bc dc theo trin ni, quo tri quo phi, i qua hng trm ngi m c c sp xp th t theo tng gia tc, phn ln ru phong, nhng ch khc vo cng phai m. mi phn m ti nhn thy c bia nh khc ch "Th thn" gi m. Mt tp tc Trung Quc nh hng n phong tc ca ngi Nagasaki. Ti khng thy nhng b hoa ti, du vt hng khi hay s lui ti thng xuyn ca con ngi, ch c nhng ln gi vi vu thi qua ngn i lm khng gian vn u tch li cng m thm mt mu th lng. C l, v l m c con chu ca ngi qu c ly tn khp ni, khng cn ai cn nh n qu kh v tr li chm sc m phn. M phn nh Araki cng d tm, trc cng m thnh ph Nagasaki c dng mt bng tm tt tiu s ca ng Araki Sotaro v ngi v, mt cng nng Vit Nam vi ci tn Nht (?) Wakaku (t Hn Vit: Vng Gia Cu) (Hnh 12, 13). ng trc ngi m ti chp tay ci u, hy vng rng s c hi ct ca mt cng nng quyn qu nm trong lng t ny.

Hnh 12: M phn dng h Araki (nh ca tc gi).

Hnh 13: Bng tiu s ng Araki Sotaro v v cng nng Vit Nam do thnh ph Nagasaki dng ln (nh ca tc gi). Ti tm hiu thm v m phn ca Araki Sotaro qua thng tin trn trang copy t sch ti liu ca nh cha. c bit, Araki Sotaro sau khi thnh hn vi cng nng Wakaku ng t t thm mt tn Vit Nam l Nguyn Thi Lang. Cng nng Wakaku ni ting v c ngi dn Nagasaki gi bng ci tn thn mt l Anio-san (anio = A Nng theo t Hn Vit, c th dch l "c nng"). Cng nng mt nm 1645, nh vy b sng Nht 26 nm, c ban php danh l Diu Tm. Mt php danh rt l Vit Nam. Cng theo trang thng tin ny, hn hai trm nm sau vo thi Minh Tr m phn ca Akira Sotaro v Anio-san c con chu i th 13 ci tng v m phn hin ti ch c i th 3, th 12, 13 v 14 (Araki Sotaro l i th 1). Cuc i ca Araki Sotaro v cng nng Vit Nam Wakaku s c rt t ngi bit nu ch da vo bng tiu s mt ngha trang heo ht v ti liu "ng bi" ca i m T. Nhng cu chuyn tnh Nht Vit ny c mang ra trnh by v gii thch bng hai th ting Nht v Anh cng vi nhng mu chuyn khc v Nagasaki th k 17, 18 ti a im tham quan lch s Dejima ( cp phn sau). Ti liu Nht cn cho bit khi nng Wakaku cp bn Nagasaki, mt cuc n tip long trng c t chc n c du qu tc n t Nam quc xa xi. Trang phc ca c du gy mt n tng c bit cho ngi dn Nagasaki v t v sau n tr thnh mt tit mc thi trang cho l hi (matsuri) hng nm ca thnh ph n tn ngy hm nay. Trong khi , lch s Vit Nam khng c mt ging ch no cp n s phn ca nng cng nng xa x h Nguyn.

Phi cng nhn rng ngi Nht c cch qung b lch s rt sng to v khoa hc. nhng a im du lch, h dng bng gii thch cc di tch vi hnh nh, bn , nin biu, v li dch ting Anh rt chnh xc, gn y thm ting Hoa v ting Hn. i vi nhng s kin lch s ln lao c bit l vo thi Mc Ph v Minh Tr Duy Tn, h nghin cu, su tp t liu lm nhng b phim tp trng thin chiu trn knh truyn hnh quc gia NHK tn vinh mt thi i, mt vng phi hay mt nhn vt samurai anh hng. V tnh cht hp dn ca nhng b phim samurai lch s ny, phim chng Hong Kong hay Trung Quc vi nhng mn nh nhau lon x, v cm nm ngoi th hiu ca khn gi v khng bao gi xm nhp c vo th trng tivi v in nh Nht Bn. Ngoi ra, knh truyn hnh gio dc NHK [4] c nhng gi lch s c trnh by sng ng theo li "k chuyn c tch" xen vo nhng khc phim miu t (re-enactment) hay phim ti liu ngn rt cun ht ngi xem. Nagasaki: Dejima Dejima l mt a danh lch s ca Nagasaki v ca Nht Bn. Ni n lch s cn i Nht Bn th phi cp n Dejima. Cng khng phi qu li khi gi Dejima l ci ni ca khoa hc k thut cn i Nht Bn. Trong sut thi k "ta quc" (b quan ta cng) ca chnh quyn Mc Ph, nc Nht t cm vn chnh mnh khng giao thng vi bt c quc gia no trn th gii. Tuy nhin, chnh quyn Mc Ph khn ngoan m ra mt "ca s" nh nhn th gii. l Dejima (Hnh 14).

Hnh 14: M hnh ton cnh Dejima (nh ca tc gi) Dejima l mt hn o nhn to rng 15.000 m2 c chnh quyn Mc Ph xy ct cho ngi H Lan mn v lp vn phng ca cc cng ty thng thuyn, nh cho nhn vin. Ngi H Lan c php i li v h ch bun bn v khng lin h n cc hot ng truyn gio. Trong nhng on thng nhn ny, c nhng v bc s n y chm sc sc kho ca nhn vin v thy th. Nhng s phu yu nc khng phn bit giai cp t Edo (Tokyo), Kyoto, Osaka, l lt ko v Nagasaki n Dejima tm gp cc v bc s ny "tm s hc o". "o" y l Lan hc (ci hc ca H Lan), c ngha l ci hc ca khoa hc k thut Ty phng. Nm 1774 b sch y khoa v gii phu hc ting Nht u tin v cng l quyn sch khoa hc u tin, "Gii th tn th", ra i da theo nguyn bn ting H Lan. T Lan hc v phong tro dch thut lan rng c nc nhanh chng nh la rng, ng thi y li ci hc "ng th, t kinh" vo bng ti. Nhng mn hc khc nh thc vt hc, dc hc, nng hc, vt l, ha hc, ton hc ln lt c ph bin. Thi th to anh hng. Vo u th k 19, nhng nh Lan hc li lc xut hin, lp trng hc o to nhn ti, t mt nn tng khoa hc k thut cho cuc vn ng Minh Tr Duy Tn sau ny. Ngy nay Dejima khng phi l hn o na v xung quanh ngi ta lp t ln ra bin. Trn a im c nhng ngi nh xa c phc nguyn v sinh hot ca ngi H Lan c ti hin theo ti liu lch s. B sch "Gii th tn th" v b t in u tin Nht - Hn - Anh - H Lan vit bng tay c trng by ti y cho thy s cu tin v kin nhn ca cc nh Lan hc. Trong phng trin lm, ti ch n ci ng h qu lc, ng nhm thin vn, cy sng trng, khu sng lc ch to vi trm nm trc m phng theo H Lan, B o Nha, c ci thin cho thch hp vi ngi Nht Bn. Tinh thn phn tch, suy din, ci thin v khim tn hc hi thm su trong t duy ngi Nht gip h pht trin mi mt. Vo th k th 8, ngi Nht Bn sang nh ng (Trung Quc) du hc, vay mn Hn t lm vn t ca mnh v cch t chc hnh chnh ca triu nh nh ng an bang tr quc. H ci thin Hn t v dng cho n ngy hm nay m khng mang mt cht mc cm vay mn. Tri li, h ng gp rt nhiu vo vic phong ph ha Hn t v hi nhp vn t ny vo ngn ng khoa hc th gii. K t khi Lan hc xut hin, ngi Nht dng ting Hn dch nhng t ng y hc, khoa hc t nhin v nhn vn. Nhng thut ng nh: vt l, ha hc, s hc, vi phn, tch phn, phng trnh, qu o, lng t v.v, hay trong khoa hc nhn vn: kinh t, chnh tr, dn ch, x hi, ch ngha, cng sn, l nhng t Hn Nht m sau ny ng thy Trung Quc phi vay mn li "hc tr" Nht bt kp th gii. n tham quan Dejima, ti thy thm mt ln na tinh thn phn tch, suy din, ci thin v khim tn hc hi ca ngi Nht a t nc ny t mt nc nng nghip lc hu, thiu thn ti nguyn n a v mt quc qun s v sau ny mt cng quc kinh t v khoa hc k thut.

Hai ngy ti Nagasaki vn cha , nhng n lc phi chia tay. Trc khi t gi thnh ph cng lng mn ny, ti lng thng ra ngoi bn cng nhn Nagasaki ln cui. My vn lt tht bay, sng vn v r ro v ni vn sng sng vn ln. Mt dy sn h chng kin bit bao cnh thng trm, bit bao tao nhn mc khch, anh hng ho kit n n i i. nh sng bnh minh ca khoa hc chiu trn mnh t a linh nhn kit ny v nhng con ngi Nht Bn cu tin sm thc tnh nm bt ly c hi lm ra nhng trang s oai hng cho t nc. Bui chiu hm lnh lnh, c nhiu my m v tri lt pht ma. Ti bng cht bng khung mun ng gia bn cng m m ht to bi tnh ca ca mt thi du hc, "Nagasaki wa kyo mo ame datta" (Nagasaki tri hm nay ma cng ri) Ma Ging Sinh 2008 TVT Ph ch 1. C mt s trng hp lch s th v gia Vit Nam v Nht Bn trong cng mt thi k. giai on Trnh Nguyn phn tranh ti Vit Nam v cha Trnh nm ht quyn bnh ng Ngoi bin vua L thnh nhn vt biu tng, th ti Nht Bn chnh quyn Mc Ph (tn ch mt thi i) do mt Tng qun (Shogun) cm u cai tr c nc Nht cng bin Thin Hong Nht thnh b nhn. Chnh quyn Mc Ph i qua nhiu thi i c truyn tay qua nhng Tng qun li lc, ko di gn 300 nm t hu bn th k 16 n Minh Tr Duy Tn nm 1867. y l thi k ha bnh lu di nht trong lch s Nht Bn. Nhn thy chnh quyn Mc Ph khng cn thch hp vi thi i, phe bo hong ca cc th lc qun s ti Satsuma-han (han: phin, tng ng tnh, by gi l tnh Kagoshima, nam Kyushu), Choshu-han (tnh Yamaguchi, ty Honshu) v Tosa-han (tnh Kochi, Shikoku) lin minh lm cch mng lt chnh quyn Mc Ph ti Edo (Tokyo), trao tr quyn lc li cho Thin Hong v m u thi i Minh Tr Duy Tn (1867). Tic rng, Vit Nam khng c mt s kin tng t. 2. Th Nguyn Cng Tr. 3. Vo thi phong kin, ngi Nht cng theo truyn thng "s, nng, cng, thng", nhng "s" ca Nht l giai cp "v s" (samurai). 4. C l Nht Bn l nc duy nht trn th gii c knh truyn hnh gio dc hot ng song song vi knh tng hp. Ngoi nhng tit mc dy b tc cho hc sinh trung hc, knh gio dc cn c nhng tit mc nhn vn, x hi, ngh thut, ngoi ng m thoi cho i chng. Hng thng NHK xut bn nhng tp sch nh gi r hc vin c th theo di chng trnh hc mt cch hiu qu. Ngun gc Nht Bn Nc Nht c t khi no? Nht ngi ta ly ngy 11 thng 2 lm ngy Quc khnh. Ngy ny c ly da trn truyn thuyt, thn thoi ghi trong cc vn t c nh Kojiki (C s k) v Nihon shoki (Nht Bn th k). V mt hc vn, khng ai bit ngy c ng l ngy Quc khnh hay khng.Bi cho n th k th 5 Nht Bn khng c ti liu ghi chp v lch s nn ch c th tham kho cc t liu ca ngi Trung Quc. Trong cun Hu Hn th ca Trung Quc c ghi: Nm 57, quc vng nc N x Nht Bn n chu v trong cun Ngu s ho nhn truyn c ghi: nc Yamatai c mt n vng tn l Himiko thng tr khong 30 nc nh. (Yamatai: T M i, Himiko: Ty di h)Trong cun Nht Bn th k c ghi rng Himiko chnh l hong hu Thn cng nhng cc s gia hin i ph nhn iu ny. H cho rng sau khi nc Yamatai tan v, n khong th k th 7 nc Nht tn ti nh l mt khi c lp v sau ny tr thnh nn mng ca chnh quyn Yamato (i Ho). Nht Bn c gi l Nippon hay Nihon t khi no? Theo cun Nht Bn th k v cun C s k th ngy xa nc Nht c gi l Phong Ho Nguyn Thu Tu Quc hoc Ho Nguyn Trung Quc. Tuy nhin Trung Quc v Hn Quc ngi ta gi nc Nht c l Ho. Nht ngi ta gi l Yamato (i Ho).Sau mt thi gian on tuyt quan h vi Trung Quc, vo khong u th k th 7 trong cun Cu ng th ca Trung Quc xut hin mt cu nh sau: Nc Nht Bn l tn khc ca Ho Quc, gi l Nht Bn v nc l ni mt tri mc. i tn thnh Nht Bn bi ngi dn nc ny khng thch tn Ho Quc. V tn Nht Bn (Nihon, Nippon) c sinh ra t y.Cun Nht Bn th k c bin tp vo th k th 8 v do , cch gi Ho Quc trong cc t liu trc chc chn c chuyn thnh Nht Bn. Gia "Nihon" v "Nippon", cch gi no ng? Nm 1934 i hi quc ng lm thi b Gio dc Nht Bn ngh cch gi Nippon l ng. Tc l trc tn ti c hai cch gi Nihon hoc Nippon. Tuy nhin quyt nh ca i hi khng phi l lut cho nn hin vn tn ti c hai cch gi. Trn cc con tem u in Nippon, trn b ng phc ca cc tuyn th quc gia i thi u quc t cng in Nippon ... Nh vy, nu xt v mt hnh chnh th cch gi Nippon c dng nhiu hn.

Ngi Nht t u n? Nhiu ngi ngh rng dn tc Nht l thun chng 100%, tuy nhin theo mt s nghin cu gn y th ngi Nht l kt hp ca mt s chng tc. Kt lun ny da trn cc c im v hnh th ca ngi Nht. C th cho rng ngi Nht l kt hp ca

ngi ng Nam (Tc Jomon), ngi Tungusic (Tc Yayoi, qua bn o Triu Tin n Nht ) v b tc ngi Ainu.

Ngi Ainu sng Nht Bn t khi no? Cch y khong 1000 nm c mt nn vn ho tn l Satsumon (St vn) tri rng t qun o Sakhalin, Kuril ti Hokkaido v khu vc bc Honshu. Ngi ta cho rng chnh ngi Ainu l ch th ca nn vn ho ny. C ngha rng ngi Ainu sng khu vc ny trc ngi Nht. Ngi Ainu sinh sng da vo t nhin vi ngh sn bt, nh c, hi lm. Nhng n khong th k 15, thin nhin rng ln y ca h b Ho nhn, sau ny gi l ngi Nht, xm lc. Sau nhng xung t d di v dai dng, n cui th k 18 khu vc Hokkaido ca ngi Ainu b Nht xm chim hon ton. Sau , di chnh quyn Minh Tr, ngi Ainu b ng ho vi ngi bn a. Tuy vy, vn ho Ainu, ting ni Ainu vn c con chu h gn gi cho n ngy nay. Tn ca ngi Nht Bn Cho ti tn thi k Edo (Giang t: 1600-1868) th vic mang h l c quyn ca tng lp v s Nht Bn. Tc l nhng ngi dn thng ch c tn, v d nh l Yakichi hay l Ume m thi. Tuy nhin, vo nm 1875 th chnh quyn Minh Tr ban hnh mt o lut yu cu tt c mi ngi u phi c h v tn. Mt s mn h ca nhng chin binh hay nhng qu tc ni ting, mt s khc th dng tn ca cc loi c bi v h l dn chi. Phn ln h ca ngi Nht c gc gc t a danh ni h . Cng c mt s h l tn ngh nghip. V d Suzuki v Ono l h thng gp ca nhng ngi c t tin lm nhng cng vic c lin quan n n cha miu mo. Hata v Sou l h ca nhng ngi n t i lc chu v tr thnh ngi Nht. 10 h ng nht Nht xp theo th t gim dn l: Sato, Suzuki, Takahashi, Ito, Watanabe, Saito, Tanaka, Kobayashi, Sasaki, v Yamamoto. C khong 2 triu ngi Nht c h l Sato v 2 triu ngi c h l Suzuki. Quc ca Nht Bn Nm 1893 (Minh Tr th 26) bi Kimigayo c b Gio dc Nht Bn cng b tr thnh bi phi c ht trong cc trng hc vo ngy l. Thc ra ngi nhn mnh s cn thit ca quc ca Nht Bn l mt nhc trng trong qun i Anh tn l Fenton cn li bi ht l c ly t mt bi th trong C kim ho ca tp v Ho hn lng vnh tp. Sau nhiu ln xem xt, nm 1880, giai iu ca mt nh nhc gia tn l Hayashi Hiromori c chn, sau giai iu ny c son nhc bi mt gio vin m nhc ngi c tn l Franz Eckert. V Kimigayo ra i. Tuy nhin sau chin tranh th gii th 2, bi Kimigayo b ph phn nhiu bi l biu tng cho ch ngha qun phit, cho ch Thin hong. l quc ca ca mt t nc qun phit ho bng chin tranh NhtThanh, chin tranh Nht-Nga, s kin Mn Chu v chin tranh Thi Bnh Dng. Mc d c rt nhiu phn i, ngy 9 thng 8 nm 1999, Kimigayo tr thnh quc ca chnh thc ca Nht v iu ny c ghi r trong hin php. Li ca bi Kimigayo l: ki mi ga - yo - wa chiyo ni -- ya chi yo ni sa za re i shino i wa o to na ri te mu - su - ma - de May the dynasty endure a thousand, yea eight thousand years, until the time when the grains of sand, changed to rocks, are clothed with moss. Kimi ngha l qun trong qun thn. T kimi hin nay c dng vi ngha: ch nhn, trng gia nh, bn hu, ngi yu... dng t kimi gi ngi thn thit vi mnh hoc ngi di tui. Tuy nhin, di ch qun phit ngy xa th kimi chnh l ch Thin hong. Ngha i th ca bi Kimigayo ny l Chc trng tn, Vn tu. Quc k ca Nht Bn Cng ging nh quc ca, Hinomaru chnh thc tr thnh quc k ca Nht vo ngy 9 thng 8 nm 1999. Thit k hin nay vi mt hnh trn trn nn trng l c t nm 1854 khi mc ph Togugawa chn lm c hiu cho cc thuyn Nht. ng thi, lm nh vy l phn bit thuyn Nht vi thuyn cc nc khc ch hon ton khng nht thit l quc k. n thi Minh Tr, nm 1870 thuyn hiu c quy nh bi Thi chnh qun (Tng ng quc hi ngy nay). Dn dn thuyn hiu ny tr thnh quc k lc no khng hay. Sau chin tranh, ging nh Kimigayo, Hinomaru b rt nhiu ngi c tuyt v l biu tng ca ch ngha qun phit. Quc hoa ca Nht Bn Php lut khng quy nh r quc hoa. Thng thng hoa cc hoc hoa anh o c xem l quc hoa ca Nht. Hoa cc l biu tng ca hong tht cn hoa anh o th rt c dn chng yu thch. Trong quc hoa th c quc hoa c lut php quy nh nh hoa mai ca Trung Quc, li c quc hoa do t nhin quy nh nh hoa hu ty (lily) v hoa din v (iris) ca Php hay hoa hng v hoa thu tin ca Anh. Quc iu ca Nht Bn Php lut khng quy nh r quc iu. Nht ngi ta coi chim tr l quc iu bi chim tr xanh lc ch c Nht, bn cnh chim tr li c mt trong rt nhiu chuyn dn gian. C th ni chim tr l mt phn ca phong th nc Nht.

Nattou: Mt trong nhng mn n "quc hn quc tu" ca Nht Bn Khi ni v mn n Vit Nam th ngi ta ngh ngay n Ph. Cn khi ni v mn n Nht Bn th nhiu ngi hnh dung l Sushi hoc Sukiyaki. Nhng thc s nhng mn n ny xt v mt lch s th khng th ni l i biu ca hai nc. Mn Ph ch ra i trong khong trm nm tr li y. V theo ti th mn n quc hn quc ty ca nc Vit chnh l hai mn xut pht t nh cha : chao v tng lm t u nnh. C th ni y l hai mn n chnh ng hnh cng vi dn tc Vit Nam t ngn xa n nay,d nhin l ngy nay th nhng ngi tr tui t c c hi thy hay thng thc chng. Cng vy, Sukiyaki ch mi bt u xut hin Nht vo thi Minh Tr khi ngi ta bt chc ngi Ty Phng n tht b. Mt trong nhng linh hn ca mn n Nht c t hng trm,nu khng ni l hng ngn nm nay v mang nhiu tnh bnh dn, chnh l Nattou.

Theo ti th mt trong nhng ci th nht ca cuc nhn sinh chnh l bui sng c ngi bn bn n vi mt chn cn trng nng hi trn vi Nattou v Shoyu, bn cnh l mt chn canh Miso. n Nattou l bn n lun c bit bao nhiu ci tinh ty trong tri t,n Nattou dng nh con ngi tr nn hi ha vi v tr hn,khe mnh hn,tm hn trong sng hn. Nhng tri nghim ny bn t cm nhn

Nattou l mt mn n truyn thng ca dn tc Nht lm t u nnh ln men v thng c dng trong bui n sng. y l mt ngun cung cp m di do cng vi sp Miso lm t u nnh t thi phong kin Nht. Nattou c mt mi v v v ngoi rt c trng v kh ph bin min ng nc Nht. Nhng ngi ln u mi m hp Nattou ra s c nhng phn ng rt khc nhau v ci mi nng ca n, c th snh vi ph mt hng nng Chu u hay nc mm, mm tm ca Vit Nam. Nattou rt nht, m v trn b mt ph nhng st t nh t nhn. Nattou kh nng mi do ngi ngoi quc ln u tin n Nattou hoc s thch n lun hoc l ght n. Ti chng kin cnh ngi Vit Nam vo qun n gi mn Nattou (nghe tn l qu ^^) ra v khng th n c. Nattou thng c dng trong ba n sng vi cm v mt s thnh phn khc nh mt cht hnh ng, mt cht m tt, c ci trng (daikon) xay thnh bt, trng v tt nhin khng th thiu nc tng Shoyu. Theo ti th bn c th n cm vi Nattou m khng cn n hnh hay m tt, nhng c mt th lun cn l Shoyu. Ch khi c trn vi shoyu th mi u nnh ln men mi tr nn ngy hn v ngon hn. min Bc nc Nht th ngi ta cn trn Nattou vi ng. C th ni 20% dn s Vit Nam ght n mn chao lm t u h ln men. V cng chng y ngi Nht ght mn Nattou v n nht v ci mi c trng ca n. Rt kh n. Nhng ai n c th khng th b n c. c bit nhng ngi min Ty nh dn Osaka, Kobe th khng a Nattou trong khi ngi min ng nh Tokyo v min Bc Hokkaido th rt chung Nattou. Nht Nattou cng c dng chung vi nhng mn khc nh Nattou sushi, Nattou nng, cho vo trong sp miso, n chung vi s lch hay trong mn bnh xo Okonomiyaki v c mn spaghetti na. Nattou c lm kh th t nht hn v mi cng nh hn i v c th dng nh mt mn trng ming giu dinh dng. Ngoi ra cng c mn nattou lm kem na. S cm nhn ca nhiu ngi v Nattou rt khc nhau, c ngi thy n rt mnh mi v ch dng mt t lm dy mi thc n v n chung vi m, cm. C ngi li thy n nhc nho v chng c g c bit. C ngi th ght n n ni ght lun c ngi n n!!

V im ny th Nattou cng tng ng vi mn ph mt xanh Php, mn Haggis T Cch Lan, mn Lutefisk Na Uy v Marmite Anh. Nhng thc n ln men lun gy nhiu phn ng khc nhau nhiu ngi. Mi nm Nht ngi ta tiu th khong 50.000 tn Nattou. lm Nattou ngi ta chn ht u nnh nh qu trnh ln men d dng hn. Nattou l cch c Nht ca hai ch Hn, nu c theo m Hn Vit th l Np u , ngha l u cng dng, u dng ngi trn. V ci tn Nattou c l c ngun gc t n cha. T Nattou ln u tin xut hin trong ti liu Honcho Shokkan (1695) v n l bin m ca ch Nassho. Nassho l t ch nh bp ca cc Thin Vin ti Nht. Ri sau Nattou c dng phn bit hai loi khc nhau l Hama Nattou (chng ta gi l bnh u nnh) v itohiki nattou (nattou c si) . T Itohiki Nattou c l xut hin vo gia th k 13 v 16. Nattou l mt trong s t sn phm lm t u nnh m c gi tn nh ng tn trong quc tch ca n m khng c dch trong cc ngn ng Chu u. C l v tri u khng h c mt th tng ng dch .T ny ln u xut hin trong ti liu ting c vo nm 1894 v ting Anh nm 1897. C hai u c nh nghin cu Nht Bn Yabe vit v c su dng nh danh t n. Tuy khng ai bit ch xc Nattou xut hin khi no nhng c nm thuyt chnh. Thuyt c nhiu ngi tin nht l vo thi Heian, tng Hachiman Taro Yoshiie cn gi l Minamoto Yoshiie trong cuc chin Gosannen nm 1083 nh k trn. Thuyt th hai ni Nattou c gc t mn Tan-shih lm t u nnh Trung Hoa 2000 nm trc ri c truyn sang Nht do mt v tu s Pht Gio m v pht trin thnh Nattou. Thuyt th ba ni rng Nattou xut hin thi Yayoi ( khong nm 300 trc CN ~ 200 sau CN) , thi c nhiu thay i trong nng nghip v nhng thnh phn lm Nattou u c sn trong t nhin. Trong nhng cn nh Tateana thi yayoi th thc n c nu chn trn ci l kamado ngay gia nh, v ngy xa th u cng thy rm r. Ngi Nht dng n lp nh, an thm tatami, lm nhng linh c trong n th, V c l mt cng rm ri vo ni u nnh nu chn m cha kp u np hay mt ht u ri xung tm thm rm v hm sau th Nattou c hnh thnh. Nh nghin cu lch s Nattou Ota Teruo th tin rng khi ngi ta dng u nu ln thn linh trong ngi n Shinto th ngu nhin mt cng rm trong si dy shimenawa (si dy bn bng rm biu hin s ngn cch gia th gii trn tc v thn linh) ri vo chn u. Do mn n ny mi c tn l np u. Thuyt th t ni ngun gc ca Nattou l mn Hikiwari, u ch i nhng tnh min bc nh Akita, Aomori. Ngy xa ngi ta thng ch u lm i tit kim thi gian nu v nhin liu. Thuyt th nm c lin quan n Thi T Shotoku (m nhiu ngi VN bit di ci tn Thnh c), mt nh qu tc hin trit c cng hin rt ln trong vic em Pht Gio vo Nht v l danh nhn vn ha nc Nht. Mt hm trn ng qua thung lng Omi, Thi T ngh li ngi lng Warado, mt vng ni ting v u nnh. Thi T cho nga n bng mn u nu d, gi trong rm v treo ln cnh cy. Hm sau th u tr thnh Nattou v ngi rt thch mi v ca n. V t dn lng sn xut nhiu Nattou v i tn lng thnh Warazuto Mura (lng gi rm) . Nhng Ota Teruo cng ra gi thuyt Thi T hc cch lm u ln men t mt ngi bn thn, Keiji, mt nh s Pht Gio ngi Triu Tin. Tuy khc nhau nhng tt c cc thuyt v Nattou u chung mt im l : n xut hin vng ng Bc nc Nht Tin T Nht Bn Hin i Kinh t Nht Bn pht trin, th tt nhin ng "Yen" mnh. "Yen" l m c ch Hn ring ca Nht tng ng ch "vin", trong ting Anh, ch "Yen" ny khng c s nhiu nh "dollars". Khi tht trn th Chin Th II nm 1945, tng sn lng quc dn (GNP)

ca Nht Bn ch bng 1% Hoa K m nm 1996 bng khong 70%. Gia nm 1995, khi hi sut 1 M Kim = 80 Yen th GNP ca Nht Bn cn vt qua c Hoa K. Xin gii thiu vi nt v tin t Nht Bn ang dng. Nht Bn dng hai loi tin mt l tin giy v tin cc. Tin giy tr gi ln nht l 10.000 Yen ri 5.000 Yen, 1.000 Yen v 500 Yen (nay t 500 Yen t thy), khun kh cng theo tr gi m ln nh khc nhau ch khng cng c nh M Kim. Tin cc bng hp kim trng nh bc th c 500 Yen, 100 Yen, 50 Yen (c c l gia) ; hp kim ng th c 10 Yen, 5 Yen (c c l gia) ; cn bn l 1 Yen th bng nhm (nh v s si ch khng p nh ng 1 cent ca Hoa K.

Tin Nht ni chung ch to rt cng phu, kh lm gi, tin lu hnh c thay i lun nn a s trong tnh trng tt. Tin t th gii thng in hnh cc vua cha, lnh t hay nhn vt lch s. T 10.000 Yen c kh ln 10 nm trc y th dnh hnh ca Shotoku Taishi (Thnh c Thi T), con Thin Hong Yomei (Dng Minh) l ngi c cng ln trong vic triu chnh. Nhng tin t Nht Bn hin nay dng hnh ca cc nh vn ha, gio dc c cng trong cuc canh tn t nc cui th k 19, u th k 20. Sau y xin gii thiu cc loi tin giy v cc nhn vt c in hnh. NHN VT TRN TIN GIY 10.000 YEN

Fukuzawa Yukichi (1834-1901) Cha l Momosuke mt khi ng mi 3 tui. Nm 14, 15 tui bt u hc sch Hn. Nm 1855 nhn c ti liu hng dn v hc ting Ha Lan (Holland) Nagasaki, nm sau vo hc trng ca hc gi bc s Ha Lan Hc tn Ogata Koan Osaka, l hc sinh gii nht trng. Nm 1858, dy mn Lan Hc Edo (Giang H, nay l ng Kinh), trng ny sau thnh Keio Gijuku. T hc Anh Vn. Nm 1860, lm thng dch cho Makufu (Mc Ph, triu nh thi by gi). Nm 1862, c Makufu c tham d trong on i x thm ving u Chu. Nm 1866, vit cun "Seiyo Jijo" (Ty Dng S Tnh), cm ha ngi Nht trong thi k canh tn. Nm 1882, ku gi ha gii gia nh cm quyn v dn chng khi phong tro vn ng i dn ch cng lc cng kch lit. Ch trng bnh trng, ng h chin tranh Nht-Thanh (nh Thanh ca Trung Hoa). c im ca ng l lp trng i lp sut i v lp trng chng t tng phong kin. Cho n khi mt nm 1901, vit nhiu tc phm to nh hnh mnh m trong qun chng Nht Bn nh "Gakumon No Susume" (C ng Hc Vn), "Bunmeiron No Gairyo" (Khi Lc Vn Minh Lun)... NHN VT TRN TIN GIY 5.000 YEN

Nitobe Inazo (1962-1933) L nh gio dc c tm vc quc t, cm ha su xa nhn cch ca thanh nin v hc sinh Nht Bn t thi Meiji (Minh Tr) qua ti u Showa (Chiu Ha). Tn thi th u l Inanosuke. Nm 1877, vo hc trng Nng Hc Sapporo (nay l i hc Hokkaido), theo o Thin Cha. Nm 1883, vo i hc Tokyo (ng Kinh i Hc, gi tt l Todai), hc mn Anh Vn v Kinh T, nhng mun tr thnh "cu ni Thi Bnh Dng" nn ng t tc du hc Hoa K, hc 3 nm i hc Hopkins, thi gian ny ng theo o Quacker. Sau trng Nng Hc Sapporo c ng i du hc c Quc 3 nm v Nng Chnh Hc, ti ng kt hn vi b Mary Elkinton. Nm 1891 tr v nc, ln lt lm gio s trng Nng Hc Sapporo, vin chc k thut ti Ph Tng c i Loan, gio s i hc Kyoto (Kinh ), Hiu Trng trng trung hc nh cp Daiichi Koto Gakko, gio s i hc Tokyo, Th Trng Kokusai Renmei (Lin Minh Quc T). Nm 1918, vi t cch l Hiu Trng u tin i hc Tokyo Joshi (ng Kinh N T i Hc), ri Hiu Trng Tokyo Joshi Keizai Senmonko (ng Kinh N T Kinh T Chuyn Mn Hiu) ng tn lc gio dc phi n. ha gii gia Nht Bn v Hoa K, nm 1932 ng qua Hoa K, nm sau, sau khi tham d Hi Ngh Thi Bnh Dng th ng mt ti Victoria thuc Gia N i. NHN VT TRN TIN GIY 1.000 YEN

Natsume Soseki (1867-1916) Nh vn hc dn tc tiu biu ca Nht Bn cn i. Sinh Babashitayoko-Cho, Ushigome Edo (Hin nay, Kikui-Cho, Shinjuku-Ku, Tokyo) l con t ca ng Natsume Koheinaokatsu (mt ch nhn c ting) v b v th Chie. Tn tht l Kinnosuke, sau khi c sinh ra c gi nui h, ri lm con nui ca ng Shiohara Masanosuke. Th nhng nm 1888 tr li nhp h gia nh Natsume. Kinnosuke kt thn v c gio dc bi cc nh vn ha khm Edo, hc sch Hn, ting Anh. Sau thi hc khoa Anh Vn Ichiko v Teidai (Tokyo Daigaku), kt thn vi Masaoka Shiki, thng lm th bi c ("haiku", loi th c th ca Nht Bn, ngn v dng, mi dng vi ch). Nm 1895, vi kinh nghim c b nhim ti trng trung hc Matsuyama, ng vit cun "Bocchan" (Cng T Bt) bng vn phong d dm vui ti. Thng 4/1903 l ngi Nht Bn u tin lm ging s Anh Vn ti i hc Tokyo Teikoku Daigaku (ng Kinh Quc i Hc), bt u lun bn v W. Shakespeare. Nm 1905, ng ti tiu thuyt "Wagahai Wa Neko De Aru" (Ti L Con Mo) ng trn tp ch Hototogisu ( Quyn, tp ch vn hc ni ting ra i t nm 1896) uc khen ngi l tiu thuyt nh nhng, xinh ti. Khi ng vit cun "Kusa Makura" (Tho Chm = Gi C)... th hin vn ti c bit ca mnh. Nm 1907 gia nhp t nht bo Asahi (Triu Nht) ch nhim mc vn ngh. Sau vit mt lot truyn nh: "Sanshiro" (Tam T Lang), "Mon" (Mn = Cng), "Kokoro" (Tm = Tm Lng, Con Tim)... l cc loi tiu thuyt tm l. Nm 1916, ng ang vit d cun "Meian" (Minh m = Sng Ti) th qua i. C IM TIN NHT: 1- K thut p giy thnh ni c th ca Nht Bn, gip cho ngi m c th nhn ra cc loi tin d dng.

2- ng nt cc k tinh vi, dng my sao chp (copier) th khng th hin ln c.

3- In bng bn km chm, lm cho ch ni hn ln.

4- K t siu vi, thot nhn tng ng k, phi phng ln mi nhn thy, tt nhin dng my sao chp (copier) th khng th hin ln c.

5- Con du ca Tng Gim c Ngn Hng Nht Bn (trung ng) dng mc pht quang c bit, khi ri tia t ngoi vo th pht ra mu cam.

Nht Bn: tr con thoi mi nc bia! ng git mnh nu trong mt ba tic no Nht Bn, bn tnh c bt gp mt cu b cha y 5 tui si bt bia quanh

mp. Bi khng ch c bia, bn nhc y cn c ring ru vang, sm-panh, cocktail sn xut cho ring mnh.

ung gi cht cn ca cng ty Sangaria xut hin ln u tin trn th trng cch y vi nm vi ci tn Kodomo no nomimono (Bia cho tr con). N tht n mc ngay c ngi ln ban u cng nghi ng khi chng kin bt trng tro ra ming cc, nhng r rnh hng v ton mi hoa qu v khng ln men cht no.

Thnh cng n nhanh ngoi sc tng tng. Kodomo nhanh chng c mt trong chai, lon, bnh loi kch c tin phc v cho cc ba nhu nht gia nh. S khc bit gia vn ha phng Ty v vn ho Nht thng c th hin t nhng chi tit nh nht nht trong i sng, v ngi ta cho rng y chnh l mt trong s .

Tic gia nh l nt sinh hot khng th thiu trong i sng ngi Nht, v trong nhng dp nh th ny tr con kh c th lm ng. Khi ngi ln h d chc tng vi nhng cuc ru sake, c sao bn tr khng c quyn lim mp cho tan bt bia hoa qu? Kimono Nht Bn Ni n thi trang Nht Bn th chc ai ai cng khng th b qua Kimono. Kimono chnh l mt trong nhng nim t ho ca Nht Bn, n gn nh tr thnh biu tng ca t nc x ph tang ny vy.Hm nay Angel s gii thiu ti mi ngi mt s iu th v v Kimono. Thc ra y l mt ch ln, nu mun hiu r th phi i su tm hiu cn k, n l c mt cng vic khng l v mt nhiu cng sc. y Angel ch tm lc mt s thng tin cn bn nht, gip mi ngi hiu hn v Kimono m thi.

Kimono thc cht ban u c ngha l qun o ni chung nhng tri qua thi gian, vi nhiu thay i, n tr thnh tn gi ring ca loi trang phc truyn thng c o ny. Theo truyn thng, o kimono c may bng vi dt t cc nguyn liu t nhin nh vi lanh, bng, la. Kimono l mt chic o chong c gi c nh bng mt vnh khn rng cun cht vo ngi cng vi mt s dy ai v dy buc, ng tay o di v rng thng thnh. Kimono c hnh dng khc hn vi chic o chong kiu c ca Trung Quc, vn thng b nhm ln trong tranh minh ho cc sch ca phng Ty. Kimono ca nam gii c vnh khn n gin v hp hn. o kimono cho ph n thng c cc ho tit hoa, l v cc biu tng thin nhin khc, phn nh tnh yu thin nhin ca ngi Nht Bn. Ty theo tui tc ca ngi mc m mu sc c ch rt nghim ngt, nhng mu c gc sng, c bit l mu , c dng cho tr em v ph n tr cha chng. Mu sc ca kimono thng biu th cho cc ma trong nm, ngoi ra mi mt tng lp trong x hi cng c mt loi mu o kimono ring. i vi ngi dn thng, khi mc kimono vo cc dp l tt, h phi eo mt mnh vi nh c trang tr con du ring ca gia nh tay o. Khong t 30 n 100 ngy sau khi a b cho i, gia nh v ngi thn mang a tr n n th lm mt nghi l nh. Khi a tr c mc mt chic kimono, bn di l mu trng, bn trn l mu sng (thng l mu ) nu l b gi, hoc mu en nu l b trai. Ngoi ra, vo ngy l Shichigosan (15/11) cc b trai v b gi cng c mc kimono.

i vi nhng ngi bc sang tui 20, vo ngy l Thnh Nhn (ngy th 2 ca tun th 2 trong thng 1), h cng buc phi mc kimono. C th chia Kimono ra lm cc loi sau: Furisode: L loi o ch dnh ring cho nhng c gi cha c chng. Tay o rt di v rng (thng di t 95 n 115 cm). Thi xa, cc c gi thng vy vy ng tay o by t tnh yu vi cc chng trai.

Khi mt c gi Nht Bn bc sang tui 20, c y s c cng nhn l mt ngi trng thnh. C s c quyn i bu c, phi chu mi trch nhim v bt c mt ti li no do c gy ra, v c php ht thuc, ung ru cng khai. Rt nhiu cha m mua Furisode cho con gi h k nim bc ngot trng i ny. Furisode l mt Kimono dng i l, dnh cho cc c gi cn c thn. Furisode c mu sc ti sng v thng lm bng la cht lng tt. Trong x hi ca Nht, mc Furisode l mt tuyn b r rng rng l mt c gi c thn sn sng kt hn. Mt trong nhng im c bit ca Furisode l ng tay o ca n.

Furisode dng mc trong nhng ngy l ln, nh khi i d m ci hay d mt bui tic tr. Gi ca mt chic Furisode ty thuc vo cht liu vi, kiu dng v tay ngh ca ngi may. Mt chic Furisode thng c gi l 15.000 USD. Yukata: L mt loi Kimono lm bng cotton bnh thng, dng mc trong ma h. Yukata thng mang mu sc cc k sng. Cch thit k n gin ca Yukata l cc c gi Nht c th mc m khng cn s gip (sau vi ln tp l h c th d dng mc c, bi Yukata khng cu k nh Furisode).

Ngy nay, Yukata thng dng mc trong ngy Bon-Odori (Ngy hi nhy truyn thng ca Nht vo ma h) v cc cuc hi h. Hn na, Yukata cn c s dng rng ri trong cc qun tr truyn thng ca Nht. Yukata c a chung bi cht vi cotton nh nhng ca n. Vi c cch iu i t mu vi c k sc ngang truyn thng. Chic tht lng cotton ca Yukata cng rt tin dng cho ngy thng v mc ban m. Trong nhng ngy hi v ngy k nim s kin chung, Yukata thng c mc vi mt chic tht lng rng hn, qun quanh eo v gp li on cui. Thng thng hn, Yukata c mc vi mt tht lng Obi (tht lng thu), i cng vi mt i xng an g v mt chic v.

Nhng c gi v ph n Nht rt thch nhng dp c mc Yukata ca h. Ngy nay khng c nhiu c hi ph hp mc nhng b qun o truyn thng sc s nh vy. Thi xa xa, o Yukata ch dng mc nh sau khi va tm xong . Nhng ngy nay, o Yukata rt c a chung (c n ng ln ph n u c th mc). Hu ht o Yukata c lm t vi cotton . Theo truyn thng xa , o Yukata thng ch c hai kiu l trng - xanh en hoc xanh en- trng, nhng trong mt vi nm tr li y o yukata c thit k vi nhiu mu sc ni bt hn. Houmongi: Khi mt ngi ph n Nht Bn kt hn, cha m thng mua cho con gi h mt chic Kimono khc, chic Houmongi. Houmongi s thay th v tr ca Furisode. Houmongi l Kimono i l ca nhng ngi ph n c chng. Loi Kimono ny thng c dng trong khi i tham d mt m ci hay tic tr no .

Khi n tip mt cuc ving thm trang trng, ngi ph n s mc o Homongi (o Kimono dnh tip khch). Tomesode: Vi nhng ngi ph n kt hn, h s khng bao gi c mc o furisode, d cho h c li d chng i chng na. Thay vo , h s mc o Tomesode, mt dng o Kimono vi ng tay o ngn hn . o Tomesode thng c mu en , hoc l nhiu mu khc . o Tomesode en thng c nh gia huy tng trng cho h tc , y l dng o Kimono ch mc vo cc dp l trang trng (nh l m ci hoc m tang ca h hng).

Nhng o Tomesode nhiu mu khc cng c th c mc vo cc dip l trang trng trn (nhng nhng chic o ny khng c nh gia huy, v li, khi nhc n Tomesode th a s ngi Nht u cho rng n-phi-l-mu-en). Tomesode c nn o mu en i lp vi mu trng ca chic Shiromaku (Kimono ci) m c du mc. Tuy nhin, chic tht lng thu v na di ca Tomesode c mu sc rt sc s v sng t r rng loi Kimono ny c mc trong mt dp vui. Mofuku: Ch c dng i d m tang ca h hng gn. Ton b chic Kimono loi ny c mu en. D rng Tomesode v Mofuku khng t bng mt chic Furisode, nhng gi mi chic Tomesode hay Mofuku l khong 8.000 USD.

Shiromaku: Mt c gi Nht lm m ci theo truyn thng th s mc loi Kimono rc r, trng l nht. Loi Kimono ny c gi l Shiromaku. a s mi ngi ch thu loi Kimono ny bi n ch c s dng trong mt ngy, tuy nhin, gi cho thu ca mt chic Shiromaku cng ln ti 5.000 USD.

Nu bn k th bn c th thy ngay rng chic Shiromaku rt di, di n chm t. Nhng chic vy ci trng truyn thng ca phng Ty thng c ui vy hay mt tm la rt di, r di ra sau. Cn Shiromaku th khng ging nh vy. Shiromaku di v ta trn ra. Chnh v vy, c du phi c s gip ca mt ngi i km theo th mi c th i li trong chic Kimono ny. Mu trng ny tng trng cho s tinh khit ca c du c v th xc ln tinh thn Vy ny cch tn nn khng cn di chm t na.

Tsumugi: Dnh cho tng lp nng dn v thng dn.

Tsukesage: o ny c trang tr theo dng hoa vn chy dc theo thn v lng o ri gp nhau nh vai), o ny c mc vo cc bui tic tng tr o, cm hoa v m ci ca bn b.

Cc ph liu mc km theo kimono: - Tht lng (Obi): Mt ci obi dnh cho kimono ph n thng c chiu di khong 4m v chiu rng khong 60cm.Obi c qun

2 vng quanh tht lng v tht pha sau lng. Cc ph kin km theo obi: a. Koshi-himo Koshi-himo l vng dy u tin qun quanh tht lng.N c lm t nhng si t nhum mu ri bn li nh dy thng. b. Date-jime l si dy th hai buc quanh o kimono,ph ln trn si dy koshihimo. c. Obijime L si dy thng buc pha trn b mt ca obi,n c nhiu mu sc khc nhau v mu c chn thng lm ni bt chic obi. d. Chocho: N bm Chocho l chic n c gn ng sau obi, nhn th n c cu to phc tp nhng thc cht rt d mang.Chocho gm hai phn bn rng v phn n. Phn bn rng c chiu di 5 feet, chiu rng l 6 inch, n c qun hai vng quanh tht lng ri c nht vo pha trong. Phn n c mt ci mc gn gn vo vo obi. Kaku v Heko bi dnh cho kimono ca nam. Kaku l obi dnh cho cc b kimono nam thng thng, c maybng vi cotton,c chiu di l 3,5 inch. Heko l obi mm c dnh cho cc b yutaka.

- Taiko-musubi: Mt dng tht lng khc, c pht minh t thi Edo, cng c s dng nh obi v rt c a chung.

- Dy ci lng: Vo thi i Meiji, ngi Nht ch to ra mt vt gi l dy ci lng ( obi-jime v obi-age).

Vic s dng nhng dy ci ny vi nhiu loi kiu dng v mu sc khc nhau tr thnh mt cch chng t gu thi trang ca ngi Nht. - Trm ci u: Vt ny dnh ring cho ph n. Thi xa, mi khi mc o kimono, ph n Nht thng im t cho mi tc ca mnh bng nhng chic trm ny. Ngy nay, bn c th thay th chic trm bng n, dy buc tc - Guc g: Guc g c s dng rt ph bin ti Nht cch y mt th k, guc ca n ng thng to, c gc cnh v thp, guc ca ph n th ngc li, tc l nh nhn v trn. Thi xa, ngi Nht khng ng guc m h o guc, tc l h s dng nhng sc g to gt o thnh i guc mc. Khng ch ph n m n ng cng mc Kimono, t xa xa cc samurai c thi quen mc Kimono: Cc Samurai ca mi vng c phn bit bng mu sc ca Kimono v cc qun o ny tr thnh ng phc chung bao gm: Mt chic Kimono, mt lp o khng c tay khoc bn ngoi gi l Kamishimo, 1 chic qun x nh vy gi l Hakama. Chic Kamishimo c may bng vi lanh c h cng gip cho b vai chc chn, ni bt.

Vi rt nhiu loi o samurai-kimono, nhng ngi th may ngy cng tr nn kho lo, lnh ngh v vic may o kimono cng tr thnh mt ngh thut. Nhng b o kimono cng tr nn gi tr hn v cc bc cha m thng truyn li kimono cho con ci nh mt ti sn gia truyn. Hakama: Hakama l mt loi trang phc ngoi, c mc ph ngoi o kimono. N c th c thit k ging nh mt ci qun di hay ging mt ci vy.

Ngy xa, Hakama c s dng nh mt trang phc pha ngoi c chc nng bo v cc Samurai khi tut khi nga. Ngy nay, Hakama c mt trong cc bui l,cc l hi truyn thng,tp v v biu din ngh thut. Hakama ca nam gii thng c mu en hoc xm. Hakama thng c nam gii mc tuy nhin bn cng c th bt gp cc c gi mc Hakama mu trong cc n th Shinto.

Np gp ca Hakama (5 pha trc, 2 pha sau) c nhng ngha biu trng sau: 1. Yuki: Lng qu cm, s dng cm, tnh gan d 2. Jin: S nhn i, lng khoan dung v rng lng 3. Gi: S cng bng, ngay thng v chnh trc 4. Rei: Nghi l, s lch thip, l (cng c ngha l s ci u) 5. Makoto: s chn thnh, trung thc 6. Chugi: S trung thnh, tnh cng hin 7. Meiyo: Danh d, uy tn, vinh quang, danh ting, phm gi v danh ting. Cy tre Nht Bn Cng nh Vit Nam v cc nc chu , cy tre gn b rt lu i trong i sng ngi Nht Bn vi nhng cng dng ph bin ca n. Trong nghin cu v tre trn th gii, s kin Hiroshima b nm bom nguyn t nm 1945 c quan tm nh mt biu hin c trng v s chu ng ca loi cy ny: "Ch vi ngy sao trn bom, c thnh ph hu nh b san bng th ngi ta pht hin nhng cy mng mi trong mt khu rng nh ln xanh!"

Bt u t truyn thuyt : Trong lch s Nht bn, cy tre cng l ch ca cc truyn c tch, l biu hin ca s may mn v khng th thiu trong cc l hi... Nng cng cha mt trng: Ngi Nht tin tng rng tre l mt loi cy b him v c nht v nh. N c coi nh mt th cy thn thnh v trong rut rng ca cy chnh l ch ca thnh thn. Mt trong nhng chuyn c tch lu i nht Nht l Taketori monogatari (Chuyn k v ngi n tre) ni ln nim tin tng . Chuyn bt ngun t 900 nm trc v ni ting Nht, k chuyn mt cng cha xinh p t cung trng xung trn gii. Anh th n tre ngho pht hin ra nng cng cha b xu gia thn tre v em v nh mnh. Cng cha ln ln rt nhanh thnh mt c gi xinh p nn c rt nhiu ngi n cu hn, nhng n ngy nng phi tr v mt trng. Cng ging nh mt cy mng, nng ch cao khong cha y mt tc lc ngi n tre pht hin ra v nng cao ln nhanh chng ch trong vng ba thng. Hu ht tr con Nht Bn u bit cu chuyn ny di ci tn Kaguya-hime (tc Cng cha nh sng ) trong cc truyn tranh dnh cho tr nh. Cy tre trong lch s Nht Bn T rt sm, cy tre ng mt vai tr khng th thiu trong x hi Nht Bn. N mnh m, thanh thot, rt d un v p ng c nhiu nhu cu s dng trong i sng hng ngy. Nhng chic lc, nhng r r bng tre c pht hin vo thi k Jomon ( t hn 300 nm trc cng nguyn) ti 2 di ch kho c hc Honshu v Kyushu. iu ny cho thy loi tre xut hin v pht trin rt rng nhiu ni trn t Nht v n cng c ch tc thnh cc vt dng t rt lu. Ngi ta cng cho rng con ngi dng mng n vo thi k . Qua cc thi k, cy tre th hin rt nhiu hnh thi... Vo thi k Yayoi (trc cng nguyn 300 nm n 40 nm sau cng nguyn) tre cng c dng nh cc cng c nh c nh ci by (trap), ci gin, ci sn (sieve), r, bn chi... Ngi ta cng xc nh rng trong thi k Nara (710-794), cy tre c dng lm cn bt, nhc c nh so trc Nht bn (shakuhachi). Nhiu bc nh chp li cc hin vt trng by Bo tng tre Nht Bn khai qut Nagaoka-kyo - th ca ch Nht t nm 784 n 794 thuc qun Kyoto, cho thy t rt lu cy tre Madake c dng lm ng dn nc. Chng c pht hin trng thi nh c bo qun cn thn, d tri qua hn 1.200 nm! Nhng khi a vo trng by Bo tng th n bt u h hng.

Vo thi k Heian (794-1192), cy tre cng c s dng lm rt nhiu th dng, t nhng vt gia dng hng ngy cho n vt trang tr. Thi k Kamakura v Muromachi ( 192-1573), cy tre cng c s dng ch to v kh cho cc chin binh Samurai nh cung v mi tn... Tre lun l nhng vt liu thit yu trong vic phn bit kiu dng kin trc, Sukiya-zukuri (trng phi kin trc nh kt hp cc sc thi xy dng c bit cho nghi l ung tr (tr tht) xut hin trong thi k Azuchi- Momoyama (1573-1603) v Edo (16031868). N khng ch dng lm tr chng cc tm phn bng t st m cn lm vt liu trang tr trong cc gc tng, ch hng mt, lm rm che v c ng trn nh. Cc ung tr dng trong tr tht cng c ch tc rt tinh xo bng nhiu ging tre khc nhau... Nc Nht tri qua mt giai on hin i ha nhanh chng t sau nm 1854. Tuy vy, cy tre vn l loi vt liu khng th thiu, k c sau khi tht bi trong nh th chin. Cy tre, trn thc t c s dng nh th vt liu thay th cho thp trong xy c b tng. Hnh nh b tng tre c s dng sn vn ng Kyoto hin c trng by Bo tng tre Nht bn l mt bng chng. Nhc c bng tre Nhc c truyn thng tiu biu lm bng tre Nht l cy so Shakuhachi.

Du nhp vo Nht t Trung quc khong cui th k th 7, so trc Shakuhachi pht trin Nht nh mt nhc c c o, gi ln mt m hng su lng trong tm hn. So ny lm t ging tre Madake. C bn l n cc ngn tay pha trn v mt l pha di thi. So Shakuhachi tr thnh mu mc xc nh cc nhc c truyn thng vi tiu chun chiu di l 54,5 cm. Tuy rt n gin, nhng cy so Shakuhachi i hi ngi chi phi rt thnh tho trong vic kim sot hi thi, tp trung cao s ch khng ch chic mi, cng tng t nh thi so ca Vit Nam vy! Nhng mn n t mng Nht Cy mng tre rt c gi Nht bi hng v thanh nh, dng v mn mng v l mn n quan trng c tnh thi v ca cc u bp Nht. Mng cng l mn cung cp nhiu cht carbohydrate, du thc vt, cht m v Vitamin B, gip cho vic tun hon mu...

C rt nhiu cch ch bin cc mn n t mng Nht. Mng ca ging tre Mosochiku l mn thng dng do n ln, y n, mm v thm hn cc loi mng khc. C nhng mn thng dng nh: Mng hm (Nimono), Mng nu u tng (Dengaku), Mng nu sp vi ngn sancho (Kimone-ae), Mng nng (Yakimono), Mng ti n sng (Shasuhimi), sup mng (Wanmono) v Mng hm go (Takenoko-gohan). M s lm bng la mch (soba) cng l mt mn n truyn thng ca ngi Nht. N c ng trong ci sn bng tre nh ngi bn khng th thiu luc ri n vi cc loi gia v nh c ci, hnh xanh... Cc mn n m lnh soba thng c bn cc tim n Nht Bn. Tre v cc l hi: + Koda Matsu T xa xa, nh ni, ngi Nht tin rng cc thn thnh tr ng trong rut rng ca cy tre. Cy tre rt c tn knh cho nn khng ai lm iu g sai tri vi n. Do vy, ngy nay cy tre cng ng vai tr khng th thiu trong nhng l hi.

c bit, vt trang tr trong ngy u nm mi Nht gi l Kado-matsu, gm c mt cp, t hai bn li vo nh ngi Nht. Koda Matsu lm bng tre, cy thng v mn (bn li nh mt chic gi cm nhng cnh thng v tre), tng trng cho iu may mn v hy vng (Cy tre v cy thng lun xanh tt gia ma ng v cy mn l cy u tin tr hoa trong ma Xun). Phong tc ny th

hin nim tin rng Koda Matsu t ca nh l thn thnh mang li iu tt p cho mt nm mi ang bt u.

+ Omizu-tori:

Omizu-tori (c ngha l mc nc - water drawing) l tc l c bit ti t nm 752, t chc vo nhng gi cui cng ngy 12/3 v nhng gi u ca ngy 13/3, l nghi thc trung tm ca l hi Shunie t chc ti Nigatsudo Hall n Todajii, thuc qun Nara. Nghi thc ny bt u bng vic vy nhng ngn uc bng ci tre trn ban cng ca lu i, nhng tia la ri rc ri xung m ng bn di xua ui nhng iu xu xa. Lc , cc v thy tu bc n mt ging nc bn di lu i mc nc, hin dng cho c Pht. + Toka-Ebisu:

c t chc ti Imamiya Shrine, tnh Osaka t ngy 8 n 12 thng Ging hng nm cu s may mn cho vic lm n. Tn ca l hi ny l phn quan trng nht ca l Mng 10 thng Ging. Trong l hi, mi ngi u mua Sasa (loi trc nh) t trn bn th thn Shinto trong nh mnh cu lc. Bnh Sasa trn bn th cho n l hi sang nm mi c thay. Toka ngha l ngy th mi ca thng. Ebisu l mt trong 7 v thn may mn c tn knh nh thn gim h vic lm n. Kiu thn ti! + L Kanto: Kanto c ngha l cy so tre v lng n, l l hi ni bt nht trong lin hoan Tanabata ti thnh ph Akita city, bi nh cc hnh nh cho thy, cc lng n bng giy c treo ln trn nhng cy ngang c ct vo mt chic so tre di. Vo ban m trong nhng ngy hi, nhiu nhm thiu nin trong y phc truyn thng tranh nhau biu din k nng lm cho chic so gi c thng bng trn tay, vai, hng v trn trong lc h diu hnh quanh thnh ph trong ting trng ting so trc v nhng bi hp ca... Ngoi ra, Nht cn c cc l hi Tori-no-ichi (biu din g trng) vo ma Thu v l hi Hama-ya (V p ca cung tn) vo ma ng cng lin quan n cy tre. Tre v cc mn th thao: Do tnh mm do d un v l mt loi vt liu bn nh ni, cy tre khng th thiu trong cc b mn th thao hin i bt ngun t tinh thn ngh thut thng v ca mn Kendo - mt b mn nh kim Nht - v Kyudo - ngh thut bn cung. Cc mn th thao mi ny nhn mnh nhng nguyn tc rn luyn tinh thn hn l chin u. Chng nhm vo mc tiu pht trin s kho lo, thng qua thc hin cc chun mc lm cn c thi u. + B mn kim thut (Kendo) Trong Kendo hin i, cy gy bng tre c gi l Shinai. Shinai l mt ng hnh tr rng lm t 4 thanh tre (thng l ging tre makede) buc cht li bng si dy da v bt kn hai u. Cc kim s phi mang mng che mt, ym che ngc, gng tay v bo

v lng. H c hun luyn nhiu thao din v th chm v tn cng i phng. m thanh ca ng tre rng gy n tng v truyn cm xc mnh m theo tc di chuyn ca cc kim s. + B mn bn cung Ging tre Mekeda c chn la ch to cnh cung v tre yadake dng vt mi tn. Thng thng ngi bn cung ging cung ln v nhm vo mt vng trn ng knh khong 36cm l mc tiu cch xa h 28 mt. Mn bn cung Kyudo l phng thc rn luyn c v th cht ln tinh thn v tm quan trng c t vo v p ca cc nghi thc hn l vo chnh xc. Ba thn kh ca Nht Bn Ba thn kh c coi l quc bo ca x s hoa anh o.

Ba thn kh ca Nht Bn (Sanshu no Jingi) bao gm thanh kim Kusanagi, chui ht Yasakani no magatama, v chic gng Yata no kagami. Theo truyn thuyt, chng tng l nhng vt s hu ca cc v thn trong o Shinto l Susanoo, Amaterasu ( and Ama-no-Uzume. Sau ny chu ca n thn Amaterasu l Ninigi-no-Mikoto khi ra i xy dng t nc Nht Bn mang chng theo. K t , ba bu vt ny tr thnh minh chng cho ngun gc thn thnh ca hong gia Nht. u tin phi k n Kusanagi-no-Tsurugi.

Thanh thn kim ny ban u c tn l Ame-no-Murakumo-no-Tsurugi.Tng truyn, y chnh l thanh kim ni ting hin ra t ui con mng x tm u trong truyn thuyt. Theo C s k, Susanoo_v thn bin v gi bo sinh ra t mi ca Izanagi sau khi tr v t Yomi_thng bt ho vi n thn mt tri Amaterasu. Mt ln, khi b n thn ui i ngang qua tnh Izumo, Susanoo bt gp hai thn t. Khi , h ang b mt con rn tm u l Yamata-no-Orochi quy nhiu v bt mt by ngi con gi ln. Sau khi hi ci c con gi cn li l Kushi-inada-hime, Susanoo lp mu dng tm bnh ru sake d cho con rn say ri git cht. Xc rn sau b ng ct ra thnh nhiu khc. T ui ca Orochi xut hin mt thanh kim chnh l thanh thn kim Kusanagi. Cng vi Yasakani no magatama v Yata no kagami, thanh gm Kusanagi c ct gi trong hong cung. n thi thin hong Sujin th ba thn kh ny c ct gi trong n Kusanui di s trng nom ca mt thnh vin hong tc. Trong hong cung lc ch gi nhng bn sao do thin hong t lm. Nm 668, Kusanagi-no-Tsurugi b mt nh s Triu Tin ly trm nhng trn ng v tu gp bo nn khng thnh cng. Thanh gm sau quay tr li Nht Bn. n nm 686, di thi thin hong Temmu, thanh gm c a v n Atsuta Nagoya ni c cho l lu gi thanh gm n tn ngy nay. Vt th hai l Yata no Kagami , mt chic gng ng tm cnh c tin l c kh nng phn chiu bn cht thc s ca mt linh hn. Do , chic gng cn c coi l biu tng ca s thng thi hoc trung thc.

Theo thn thoi Nht Bn, trong mt ln tranh chp Susanoo khin n thn mt tri tc gin t nht mnh trong hang. Khng mt ai c th thuyt phc n thn ra ngoi. Mi vt chm trong bng en v tn. Khi , Ame-no-Uzume , n thn ca l hi v hnh phc treo mt chic gng bng ng ln cy, khoc hoa l ln mnh ri nhy ma trc ca hang, thu ht rt nhiu cc v thn ti xem. m ng n o khin Amaterasu t m bc ra khi hang, nh sng rc r ca b phn chiu trong gng xa tan bng ti. K t , hnh nh gng Yata no Kagami tr thnh hnh nh tng trng cho n thn mt tri Amaterasu. Sau ny, khi thanh gm Kusanagi c chuyn ra n Atsuta, gng thn cng c a v ct gi ti n Ise, mt trong nhng ngi n ln nht Nht Bn c mnh danh l ngi nh ca Amaterasu. Cui cng l Yasakani no Magatama mt ming ngc bch c hnh dng ging nh hitodama_nhng qu cu linh hn.

c s dng cng vi chic gng Yata no Kagami khi Ame-no-Uzume nhy ma trc ca hang, n i din cho s ho phng lng. Nhiu ngi tin rng Yasakani no Magatama ban u l mt chui ht nhng v l do no m ch cn li mt mnh ngc lu gi ti Tokyo nh ngy nay. Nm 1185, khi xy ra tranh chp vi cc shogun, nhng bo vt ny mt ln na ln ng theo thin hong Antoku b chy khi s truy ui ca gia tc Minamoto. Trn ng i, cc bu vt c cho l b tht lc di y bin. Tuy nhin gi thuyt ny nhanh chng c bc b vi l do ch l nhng bn sao, cn bn chnh vn c ct gi mt cch b mt. Thc h chuyn ny th no th cn cha xc nh c do ch c thin hong v mt s thy t t ca cc ngi n c php tip xc vi ba bu vt ny, cng khng c mt bc nh no c cng b. S tn ti ca chng cho n nay do vn ch l truyn thuyt. Ngy 5 thng 5 : Ngy tr em ca Nht bn Vo nhng ngy u thng nm, trn nhng vng qu Nht Bn bn s bt gp hnh nh nhng ch c chp mu sc sc s ang bi li trn bu tri xanh. V nu c dp i n thm nhng gia nh c b trai, bn s c ngm nhn nhng b o gio, m ca cc samurai, hay nhng hnh nm samurai c trang tr trong phng khch.

Nht Bn, c tt c 5 ngy quan trng nhm nh du s thay i ca thi im chuyn ma trong nm. Ngy 5 thng 5 l mt trong nhng ngy quan trng (tt oan ng), l ngy bo hiu cho mt ma xun, ma cy xanh m chi ny lc, ma sinh trng ca tt c mi loi, ng thi cng l giai on d pht sinh dch bnh, d au m do chuyn tit, chuyn ma. Bt ngun t nhng phong tc, nghi l c tin hnh trong dp l tt oan ng ca Trung Quc, gia nh Nht hong v gii qu tc triu nh cng t chc vic phn pht l thuc phng bnh, hay t chc nhng bui l phi nga bn cung nhm phng tr t ma c qu. n thi Kamakura (1185-1333: bt u thi k Samurai), cc tp tc ny c cc gia nh Samurai thay i bng vic treo nhng l c (Nobori), m gip (Kabuto), hay nhng v kh chin u trc cng v hng ro nh mnh. Cn vi ngi dn thng th thay th bng nhng m gip v hnh nm Samurai to ln, dng mnh c lm t giy. Dn dn, cc hnh nm ny c thu nh li v c trang tr pha trong nh, v mang hnh nh ca nhng nhn vt lch s nh anh hng Benkei,Yoshitsune dng mnh, nhm cu mong s che ch ,bo v mi ngi trong gia nh khi nhng ti ha, bnh tt. y chnh l tp tc Gogatsu Ningyo(trang tr hnh nm thng nm) ca ngi Nht . Cho n thi Edo, vic chnh ph Nht quy nh y l ngy l quan trng trong nm cng lm cho phong tc ny lang rng trong dn gian. C mt iu khc bit y l cc gia nh dn thng v khng c c treo nh cc gia nh Samurai, thay vo l nhng Koinobori(c c chp) rt c yu thch . C c chp bt ngun t chuyn k v mt loi c chp sng sng Hong H (Trung Quc) vt dc bi ln thng ngun. Do vy ngi xa cho rng y l loi c xut th, lm biu tng cu mong cho nhng a tr trong nh sau ny ln ln c th t thn lp nghip, thnh cng trn ng i. Nu bn ch hn na s thy c c chp c ba mu sc: en, , xanh biu hin cho ngi cha, ngi m v tr con. Chng ta th so snh xem c ng nh vy khng? Theo thuyt ng sc th mu en biu hin cho nc vo ma ng . Ma ng l ma vn vt u tnh lng, t hot ng . Ngi cha theo quan im ca ngi xa l ngi phi trm tnh. Cn nc l ni bt ngun ca mi s sng. Mu l mu ca la vo ma h . La lm cho vn vt sinh trng di do, cng l biu hin cho tr tu.

Ma h l ma sinh si ny n ca mun loi. Nn c th ni l biu trng cho hnh nh ngi m . Cn mu xanh l mu biu hin cho cy vo ma xun, ma cy ci m chi ny lc, vng thng. L biu hin cho ln ln ca a tr.

Nh vy, ba ch c chp biu hin cho s an nh v cung cp ngun sng, tr tu v nui dng, s trng thnh v phn vinh, l nhng yu t khng th thiu c trong mt gia nh m m, lm c s cho s trng thnh hi ha ca nhng a tr . Gn y, do cc gia nh sng trong thnh ph, v khng c sn vn c th treo c c chp, nn c c chp cng c thu nh li c th treo ban cng, ca s trong nh. ng thi, bn cnh c c chp cn c chong chng, cc si dy mu sc cng c treo cng, bay pht phi trong gi, trong tht l th v. V mt yu t na trong ngy ny l ngi Nht thng n bnh Chimaki, mt dng bnh trng Trung Quc, bnh tro Vit nam. Vic ny bt ngun t cu chuyn Khut Nguyn - nh th, mt v trung thn - do can ngn vua Hoi Vng khng c, ut c gieo mnh xung sng Mch La t vn. Hm y ng l mng Nm thng Nm. Thng tic ngi trung ngha, mi nm c n ngy ny, dn Trung Quc xa li lm bnh, qun ch ng sc bn ngoi ( lm cho c s, khi p mt) ri bi thuyn ra gia sng, nm bnh xung cng Khut Nguyn. Vit Nam, t ngi bit chuyn Khut Nguyn, m ch coi mng Nm thng Nm l "Tt git su b"- v trong giai on chuyn ma, chuyn tit, dch bnh d pht sinh. Vo ngy ny, dn ta cng nh dn Nht, c nhiu tc tr trng phng bnh. Ly l ngi cu (mt v thuc Nam), nm no th kt hnh con vt tng trng nm (nm Thn kt hnh con kh v gi l Hu T, nm Dn - kt hnh con cp v gi l Ngi H...) treo ln gia nh tr t. V sau, khi c bnh, ly l sc lm thuc. Li c tc i hi l thuc mng nm (ch mu, mm xi, ci xay, vi) sc ung vo gi Ng, cn li dnh nu ung quanh nm. Qu tht l th v khi ta tm thy s tng ng vn ha gia ngi Nht v ngi Vit mc d cch th hin c khc nhau. Bui sng ma xun, c rng ni ph mt gam mu xanh ti ca cy l. Ly tr chanh ca anh Bamaguro pha vn cn nng hi, phng pht khi. T cnh ca s phng, nhn v nhng ngi nh pha xa, u vang ln ting vui ci ca tr. V trong sn, trn ct c, nhng ch c chp vn bi li tung tng trong gi, trng tht xinh ti v vui v. L hi Tenjin- Osaka Ngy 24,25 thng 7 l ngy hi ln ca Osaka, mi con ng u dn v Sakuranomiya koen, bn b sng Okawa,ni din ra l hi Tenjin. Mi cc bn tm hiu thm v lch s v nt c trng ca Tenjin Matsuri, hiu thm v con ngi v tinh thn Osaka, .

L hi qua cc thi k lch s Lich s l hi c bt ngun t n Tenmangu , c xy dng t nm 901 , nhng phi n 50 nm sau mi c tn to li. n th c xy dng tng nh n Sugawara-no-Michizane, ngi c coi l v thn Hc hnh . Tenmangu c xy dng li vo th k 19. L hi Tenjjin ch t chc y vo cc ngy 24, 25 thng 7 hng nm., c coi l mt trong 3 l hi ln nht ca Nht Bn , cng vi Gion Matsuri (Kyoto ) v Kanda (TOkyo) . L hi c bt u t nm 951, 2 nm sau khi n th Tenmangu c tn to. Thi c ngi ta rc thn linh t bi u ngun v cung Tenman, ng thi lp Tr l ng y. Xut pht t vic dng thuyn i rc cc thn, m l hi Tenjin c nt rt c trng l bui diu hnh trn sng ca hn trm chic thuyn, mang li hn cho l hi c hn 1000 nm lch s ny. Vo thi k Hideyoshi Toyotomi xy dng thanh c Osaka, hnh thc ca l hi c thay i i rt nhiu. Mc d ca song Dojima b ct lp dn, vo sau thi k Genroku (na sau th k 17), nhng s lng thuyn vn dn dn c tng ln. Osaka lc c coi nh l , ni phn vinh trong thin h, v l hi Tenjin c t chc v quy m cc k ln nh l tng trng cho s phn vinh ny. Vo na sau TK18 , xut hin mt t chc chuyn chu trch nhim v l hi , gi l Kou, a hnh nm nhng con bp b tn trng mang ngha n rc cc thn vo l hi . Lc ny khng ch c Osaka bit n l hi m s phn hoa ca n c bit n trn ton quc. Cui thi k Edo v thi gian th chin th 2, l hi b gin on nhng li c phc hi li vo nm 1949, nm Showa th 24. Vo nm 1953, do t ln nn l diu thuyn ca l hi c chuyn n song Okawa nh hin nay ch khng song Dojima nh trc na. i chi vo ngy l hi Thng 7 l thng ca cc l hi ma h. Ngi dn Kansai nm no cng ho hc ch n l hi Tenjin cng nh Gion li c thng thc cc mn trnh din truyn thng m tnh vn ho v bn b, gia nh vui v bn nhau. Nm nay, l hi ri dung vo ngy Th 7 v CN, mi ngi li cng c nhiu thi gian hn cho l hi. Vo ngy 24, cc kiu rc, hay dung hn l cc Mikoshi, cc m hnh c diu hnh quanh khu vc Osaka , khong 2km t Tenmangu. Kiu rc c th c bnh xe hoc l do ngi khing. C nhng kiu ln cn n 50hay 100 ngi khing, trong ting nhc truyn thng ca Thn o v ting h kho mnh. Tm im ca l hi Tenjin l cc thuyn diu hnh c trang tr rc r rt hp vi khng kh hi h trn ngp hai bn b

song vi cc qun hang tp np, vi n lng giy v cc bng rn chy dai theo hai mn thuyn. Trong bui chiu hong hn, cc thuyn Hoan-sen ln lt tin vo Sng Okawa, dng sng ln bn cng vin Sakura no miya, mt a dim ni ting Osaka vo ma hoa anh o. Theo sau nhng chic thuyn Hoan-sen dn ng l Gubu-sen. C khong hn mt trm chic thuyn nh vy diu hnh v biu din trn sng. Ngoi cc tu ca l hi truyn thng, cc tu mang biu tng ca l hi, ngi ta cn c th nhn thy nhng tu ca cc cng ty ln biu tng cho sc mnh kinh t ca vng Osaka nh bia Asahi hay Kirin, ca cng ty thc phm Nissin Cc con tu ny thng c t chc nh mt nh hang di ng, v c cc mn ht ma truyn thng. Nu bn l mt nhn vt quan trng hay khch mi ca cng ty, bn s c dp c ngi trn thuyn d diu hnh Trn cc con tu ny c nhng biu tng rt ln nh lon bia khng l hay l con g mu vng rum ca NissinNgi Nht rt gii kinh doanh, nn chc chn, vi c hi qung b cho hn 1 triu du khch n Tenjjin Matsuri, v tng thm ting tm cho cng ty nh th ny, cc cng ty ln s khng tic tin u t tin ti tr cho nhng con tu nh vy. Ngoi ra cc qun n di ng trn hai b song cng mua bn tp np,c h yu l cc mn n nh takoyaki, hay l mc nung, ung up lnh. Ti gp rt nhiu cc quy hang m ch l cc bn sinh vin. y cng l mt cch tham gia l hi, m li kim c tin.

Trn cc con tu diu hnh, rt ng nhng ngi mc qun o l hi truyn thng, ht ma theo cc bi ca c . Tng on, h li v tay theo nhp v hai bn b khch thm quan cng v tay theo, to nn mt khng kh tng bng vi ting ht ting nhc, v tay ho cng nhp sng v hai bn mn tu. Khi tri ti hn, hai bn b song Okawa, khong 80 ngn uc ln c thp sang, soi nh sang lung linh xung nc, trong khi khong 3000 pht pho hoa c bn ln , cc mu sc lung linh ho vi nh sang t cc con tu, cc ngn n hai bn b, to cho Tenjin mt khng kh c bit no nc v hong trng! Phn kt Ngi Osaka t ho c Tenjin v ang tip tc gi gn v pht trin. Mc d l hi Tenjin tri qua mi thi k li c mt vi thay i, c nhng lc s tn ti b e do, nhng c mi ln vt qua kh khn, th tnh cch v kh phch ca ngi Osaka li c nng ln mt tm mi. L hi Tenjin, ngay c by gi cng ang truyn them nng lng v ang phat trin cng vi Osaka. " Nu bn n vi Osaka nhng ngy ny, bn s cm nhn c iu y, v bn s c dp thng thc mn Okonomiyaki v Takoyaki ni ting. Bng tn trc nh ngi nh Nht Bn

C dp do b ngang qua bt c khu dn c no Nht, bn s nhn thy nhng bng tn ny bn cnh ca ra vo hay cng nh: nhng tm bng tn hnh ch nht vi nhng ch Hn (kanji) m tn ch nh. Mt s bng cn ghi c a ch.

Bng tn c gn bn ngoi ca nh hay trn ct cng nh. i khi chng bin mt, bi v c ngi d oan rng nh cp bng tn s gip thi . Bng tn ch nh tr nn ph bin vo hu bn th k th 19. Mi cho n thi y ch c ngi thuc giai cp trn (v s o) mi c php c tn h gia nh. Sau khi dn thng c php c tn h, ngi ta bt u c tp qun treo bng tn ngoi ca nh. Tp qun ny cng ph bin khi dch v bu chnh lan rng ra khp mi min t nc.

Vo thi y, a s nh ca thng dn u lm bng g cho nn cho nn bng tn gia nh cng c lm bng g. Nhiu bng tht th s n gin - ch l mt ming g no cn li sau khi lm nh xong, mang tn gia nh ch nhn, th thi. Vo khong nm 1882, nhng tm bng tn bng gch men bt u xut hin. Mt cng ty Tokyo u tin ch to ra loi bng

ny, Ito Hyosatsu-ten, hin vn cn hot ng. T by gi n nay c hn 100 nm ri. Trong nhng nm gn y bng tn qua mt qu trnh tin ha ng k, c v cht liu ln phong cch.

ng Hirasawa To hin ang qun l mt ca hng Tokyo bn con du dng chng nhn cc loi vn bn ti liu (Ngi Nht dng con du c nhn thay v k tn. Cc ca hng ny bn con du ng thi cng lm bng tn gia nh, v c hai loi u mang tn ch nhn). Hirasawa cho bit : Ngy xa bng tn c lm bng g v gch men, ngy nay th ngi ta dng nhiu loi vt liu khc nhau nh thp khng r v nha acrylic. Theo ti th y l do cc vt liu xy dng nh ca thay i. Tn h thng c vit theo chiu thng ng, nhng ngy nay ngi ta thch vit tn h theo chiu ngang t tri sang phi hn.

By gi th tn h ngi Nht thng c vit bng mu t Latin. Mt s bng trng ging nh bng tn ca ngi Bc M hay Chu u. Dng nh vic ny cng ang c chiu hng thay i theo qu trnh ton cu ha. Ru Sak nt vn ha Nht Bn Ra i cng vi nghi l, ung tr, cm hoa, ung ru Sak thi Murmi Chi (1933-1573) l mt trong nhng nt c trng nht ca vn ha Nht Bn. Nht Bn c ba trng phi ung Sak: Trng phi qu tc th xem ai snh nm ru, trng phi v s ch lm ng nghi l, trng ph thng nhn nhm by t lng hiu khch Sak c cn 22o vo loi cao so cc loi ru trn th gii.

Ru Sak thng c un nng ng trong v hoc l bng gm. Sak thng c ung trong khi gii tr nh ngm trng, xem tuyt, ngm hoa Anh o.... Nm Sak l mt ngh thut tinh t. Xa kia thng c tc thi nm Sak bit ru u lm... Ngy nay, nhng ngi snh ru c th nh gi c cht lng ca Sak. H rt ru vo mt ci chn bng s trng c v hai vng trn xanh thm lng nhau tng trng cho mt rn. nh gi ru Sak theo ba bc: nhn nh gi trong, mu sc, ngi nh gi hng v v nm. Ngn ng Nht Bn c 20 tnh t nh gi trong v mu sc ru, 80 t nh gi v hng, v c hn 70 t nh gi v cht lng Sak khi nm. Loi ru Sak qu nht l Ghiugi, c hng v thm thong nh to, chui, da. Trc y Ghiugi sn xut t thng c s dng trong nhng t thi nm. Ngy nay do cnh tranh vi bia, Whisky, ru vang, Ghiugi c sn xut nhiu hn. Hng v c bit, ru Sak tr nn ni ting trn th gii, trong khu vc l mt biu tng ca i sng vn ha tng i cu k nhng tinh t ca ngi Nht. Ging Sinh v Nm Mi Nht Tt n, tri ng hiu ht ma, Na m nghe ting pho giao tha, Ngi bun tnh dy m thng nh, Phng lnh mang hnh nm thng xa (Th Trn Vinh Kin)

Khc vi Tt nguyn n ma phn m t ca ta hay dp Nm Mi y bng tuyt c khi ti di -25 C Nga, thi tit ma ng trn qun o Nht Bn thng rt p: da tri xanh ngt v nng rc r. Tr vng Hokkaido pha bc ni chung thi tit khng rt lm. Vng Kanto nhit thng loanh quanh 9 10 C. L Ging Sinh v n Nm Mi Nht din ra khng ph trng n o, thm ch cn yn tnh hn nhiu l hi ma h. Nht Bn ch c khong 0.5% dn s theo o Thin Cha v cng khng c l Ging Sinh chnh thc. Ngy 25 thng 12 Nht l ngy lm vic bnh thng. Thay vo ngi Nht li c ngh vo ngy 23 thng 12 v l sinh nht ca ng kim Hong Nht. Nm nay ng ny 71 tui. Tuy nhin ngi Nht rt thch hi h. Bit c tm l ny cc ca hng ln lun by ra cc l hi bn hng. Nhiu ngi cho rng l Ging Sinh Nht thc cht l sng kin ca cc ca hiu v siu th. Ging Sinh Nht khng mang mu sc tn gio nh Italia chng hn. T u thng 12 ph x bt u treo n trang tr. Cc trung tm ln Tokyo nh ga Tokyo, Ikebukuro, Shinjuku, Shibuya, Roppongi, Ginza v.v. u treo n gi l illumination rt p. c bit ni ting c l l hnh lang n c tn Tokyo Millenario" do o din m thut ngi tn l Valerio Festi thit k chy di 800 m ti Marunouchi gn ga Tokyo. Hnh lang c bt ln t m 24/12 v sng nh vy vo bui ti trong sut mt tun n 1/1. Hnh lang ny c k tip bi n illumination di 4 km ca thnh ph. Gn n ngy Ging Sinh ti cc qung trng u c t cy thng. Cc siu th bn nhiu ca l Ging Sinh nh giy ng ng y bnh ko bn trong, cc vng l thng gn bng la

v chung m vng, c c bnh ngt ma Ging Sinh ca chu u nh panettone c xut x t Italia. Mt s nhn vin bn hng ha trang thnh ng gi Noel khi phc v khch hng. Cc ca hng bch ha ln (department stores) m ca n 11 gi m, lm vic c 31 thng 12 v 1 thng 1. Trai gi thng ly ma Ging Sinh t tnh, tng qu nhau mang ngha c bit, a nhau i Tokyo Disney Land hoc Tokyo Disney Sea chi, hoc n ung ti cc nh hng sang trng trong m Noel. V i chi Tokyo Disney Land v Tokyo Disney Sea vo m Ging Sinh v Nm mi phi mua trc c nm. Vo m Ging Sinh cc gia nh Nht thng n bnh ngt ma Ging Sinh do h t lm hoc mua hiu.

Cy thng Noel ti Shibuya

Cy thng Noel ti Shibuya Tokyo Millenario Nht Bn n Nm Mi theo cng lch nh cc nc u chu v M vy. Thng thng ngi Nht lm vic n ngy 28 thng 12. Ngy cc cng s thng t chc n ung tin nm c. y l dp cc nhn vin c lnh tin thng c nm (bng 5 6 thng lng) v th h c tin n chi x lng. Cc nh hng thng ng nght khch vo cc m trc cui nm khong mt tun. Sau ai v nh ny. Ngi th i du lch nc ngoi. Ngi th cng gia nh v thm b m qu. Nhng ngi khc th n nm mi nh. V th ph x tr nn vng v l thng. n Nm Mi, ngi Nht thng c tc l gi l Susuharai - lau ra nh ca c trong ln ngoi ty sch cc vt nh ca nm c i, lm nh ca sch s mi m n nm mi. Sau h trang tr hai bn ca ng bng cy thng n may mn vo nh. Tc l ny c tn l Kadomatsu. C nh thm c cy tre v cnh mai. Di vm ca ra vo khng th thiu Shimenawa - mt loi trang tr bt ngun t o Shinto, hnh ci nn rm c cun bng giy ch chi - ngn khng cho qu lai vng vo a phn nh,

tng t nh phong tc cm cy nu ngy Tt ca ta vy. Gi thip chc mng Nm Mi - gi l Nengajo- cho bn b, ngi quen v.v l phong tc ai cng lm Nht. Nengajo ging nh bu thip v c s s x trn. u Nm mi Nh nc quay s x v nhng ai nhn c nhiu Nengajo th c c may trng thng nhiu hn. Bu in Nht thng quy nh ngy gi Nengajo. Nhng Nengajo b ng thi gian quy nh s c a n cho ngi nhn ng ngy 1 thng 1 bt k ngi ni no trn nc Nht.

Kadomatsu - trang tr ca ra vo dp Nm Mi

Ca n th o Shinto c nht Izumo vi nn rm shimenawa v di nht Nht bn. Nn rm ny di 13 m, nng 6.6 tn Vo dp Nm Mi cc knh TV ca Nht c nhiu chng trnh ca nhc, hi, v.v. m 31 thng 12 rt nhiu ngi Nht ngi trc TV xem chng trnh - Trng. Chng trnh ny mi cc ca s ni ting trong nm nh BoA, Hamazaki Ayumi, Mikawa Kenichi, nhm Morning Musume, nhm Kinki Kids, ngh s dn ca, v.v. tham gia. Cc ngh s c chia lm hai phe v trng khn gi cho im. Chng trnh ko di 5 ting ng h t 7 gi ti n giao tha. u Nm Mi TV thng chi giao hng s 9 - Ode to Joy ca Beethoven v pht trc trnh ho nhc Nm mi ca Nh ht Wienna. Giao hng s 9 ca Beethoven c ngi Nht rt a thch v n kt ni nc Nht vi chu u theo mt cch rt c bit. Trong i chin th gii I cc t binh ngi c b giam nh t tnh Tokushima lp mt gin nhc nghip d ca nhng ngi t. Ma xun nm 1918 dn nhc ca t binh c ny cng vi cc qun gio ngi Nht trnh din giao hng s 9 ca Beethoven. T giao hng ny tr nn rt ni ting Nht. ng vo lc giao tha cc chung ln tt c cc cha trn ton nc Nht thi nhau ct ting. Ngi ta y mt cy g ln treo trc ci chung hc vo chung lm vang ln m thanh nghe nh ting cng. Cha Chion-in Kyoto c mt ci chung nh vy nng ti 74 tn. Ting chung vang ln 108 ln ra sch 108 ti li ca con ngi, theo nh o Pht dy. Lc ny nhiu gia nh ko nhau ra cha l, t ba cu may v.v. Cha ln nht Tokyo l Meiji m 31 thng 12 thng ng nght ti c triu ngi.

n osechi gii phng cc b ni tr khi nu nng v qu bn trong nhng ngy Nm Mi, ngi Nht c tc l chun b sn n ngui gi l Osechi trong mt ci hp ln c nh cng n. Cc siu th u c bn cc hp Osechi nh vy. V ca cc mn Osechi kh c bit v ln c mn ln ngt v thng thng l lnh, nn ngi khng quen lc u thy kh n. Thng th i gia nh t tp n ung. Mt s gia nh Tokyo m gia nh cc con ci anh ch em sng ri rc th khng n nh b m nh xa m tt c hp mt ti cc nh hng vo ngy u Nm Mi. Khch n chi nh ch dp Nm Mi thng mng tui cho tr con ch nh. Ty theo quan h gia ch v khch tin mng tui cho tr con c th t vi nghn n vi chc nghn yn (tc t vi chc n vi trm USD). Cng c ngi thay tin bng tng phiu mua qu. Cc phiu ny do cc ca hiu bn. Ngi c tng phiu c th dng phiu nh tin mua hng ti cc ca hiu ni trn. Lm nh vy ngi ln hng c tr con dng tin vo nhng vic m h ngh l c ch cho tr con. V d phiu mua sch ch dng mua sch m khng mua c cc th khc. Khch y l ngi gia nh, h hng. Bn b ng nghip, nhn vin khng n chi nh nhau, tr phi rt hn hu c mi hn ngy gi r rng. Ngi ngoi quc mi n Nht thng rt ngc nhin v ngi Nht rt him khi mi khch n nh chi. V th khi ai c mi th u coi l mt s u i c bit v khng bao gi t chi. Nht ch c khong 10 ngn ngi Vit, li sng ri rc khng theo mt cng ng ln no. Ti cc trng i hc cc hi sinh vin Vit Nam hay t chc hi h kh vui v. mt s ni ngi Vit cng t chc hp mt n Tt ta, n ung, vn ngh, mua bn qu lu nim. Cn ni chung, ngi Vit Nht n Nm Mi theo ngi Nht, tc l theo cng lch v thng l ti gia. n qu hng cng khng thiu. Bnh chng, bnh tt, gi la, gi th, nem chua, lp xng, b bng ln, bnh ph, bnh a nem, v.v. thm ch c mm tm u c th t mua t cc tim ca ngi Vit v cc tim Tu ti Tokyo, Yokohama, v.v. Ch cn gi in thoi t. Ngi ta s gi n tn nh. Nhn hng ri sau mi tr tin qua bu in. Nu khng thch nu nng nh, bn c th ti n cc tim n Vit Nam Ikebukuro, Shinjuku, Shibuya, Ginza v.v. Ngi mi trong nc sang thng ch n cc tim ny l t v khng ngon bng trong nc (tt nhin ri). Nhng i vi nhng ngi xa qu hng lu nh ti th mt s nh hng Vit Nam Tokyo nu cng c, gi phi chng, v c bit l thi phc v rt lch s nim n vi ni tht p m cng. n th Thin Hong Meiji Minh Tr Thin hong (tn tht l Mutsuhito) l hong th 122 ca Nht Bn theo cch tnh truyn thng, trong tnh c nhng v hong trong truyn thuyt. ng tr v t nm 1867 n nm 1912 . L con ca Thin hong Komei, ng c phong thi t nm 1860 v ln ngi nm 14 tui.

Vi cng cuc Minh Tr Duy Tn vo nm 1868, h thng chnh quyn trong cc tng qun mi thc s l lnh o, b ph hy hon ton, v Nht hong tr li nm quyn ti thng sau gn 680 nm. Th c chuyn t Kyoto v Tokyo. Thi gian tr v lu di ca Nht Hong Minh Tr c nh du bng nhiu s kin trng i. Sc lnh i vi qun nhn, Hin php quc i Nht Bn - tc hin php mang tnh cht nh nc hin i ln u tin, cng Sc lnh v gio dc c ban hnh. Quc hi c thnh lp v cuc cch mng cng nghip ca Nht Bn c xc tin. Trong quan h i ngoi cng xy ra nhng s kin quan trng, v nh vic m rng quan h ngoi giao, sa i cc hip c bt bnh ng, k hip c lin minh Anh-Nht, chin tranh Nht-Thanh 1894-1895, chin tranh Nht-Nga v xm chim Triu Tin vo nm 1910. Trong thi gian ny, quyn lc ti cao ca nh nc v quyn ch huy qun i ngy cng c tp trung vo tay Nht Hong. (Lu : v tr ca Nht Hong Minh Tr v Nht Hong hin nay hon ton khc nhau. Theo Hin php thi Minh Tr, Nht Hong l ngi lnh o h thng hnh chnh, qun i ca nh nc. Nhng Hin php hin nay quy nh, Nht Hong l biu tng ca s thng nht quc dn, khng c quyn lc chnh tr v qun s) Minh Tr Thin hong chp nhn nhng thay i tt yu v l do ngoi giao, nhng ng phn i vic bt chc phng Ty v cm bi b cc l hi cng nh l nghi truyn thng. ng rt quan tm n vic duy tr cc a im lch s v nhng ni ni ting khc. L t lnh ti cao qun i trong cc cuc chin tranh Nht-Thanh v Nht-Nga, ng theo di st sao tng bc tin ca qun i Nht. Nhng nm thng vt v v lo lng v cuc chin tranh khin Minh Tr Thin hong gi i rt nhiu. Ngi ta cho rng ng b m nng vi nm sau l do kit qu sc lc trong thi k ny. Minh Tr Thin hong t trn ngy 30/7/1912 v c an tng ti Lng Momoyama Fushimi, Kyoto. Ci cht ca ng tng trng cho s chm dt thi k chuyn tip thnh cng ca Nht Bn sang mt nh nc hin i.

Sau khi ng mt tng nh cng n ca ng, nhn dn Nht bn xy dng ngi n th ng,ngi n cn tn l

meijijingu.

Cng th nht dn vo ngi n Nm ngay trung tm thi trang v vn ha, harajuku mt con ng rng hai bn l nhng rng cy dn vo cng ngi n.

Cc thng ru c t 2 bn li i dn vo cng th hai ca ngi n

Tm bng ghi li 5 iu m Minh Tr Thin Hong mun nc Nht t c

Cng th 2 dn vo ngi n

Nc dng ra tay v ung lm cho con ngi sch s trc khi bc vo n

Cng cui cng dn ti ngi n

Phng khch ca ngi n

Khu vc treo nhng iu c ca du khch ti n

Khi bn n y cng ng qun vit cho mnh mt iu c nh

iu c ca du khch c vit ln nhng tm th g ny

Ni cu nguyn trc in th Minh Tr Thin Hong (Khch n thm quan th ng tin xu v cu nguyn) Yasukuni v nc Nht

n Yasukuni () l ngi n thuc o Shinto (mt tn gio chnh ti Nht) ti Tokyo, th nhng chin binh v nhng ngi chin u v Thin Hong ca Nht Bn. Tnh n thng 10/2004, ngi n ghi tn ca 2,466,532 ngi Nht v mt s ngi t cc thuc a ca ca Nht, t trn trong cc cuc chin. T nm 1978, ngi n cn cho thm danh sch 1,068 ngi b lit vo dng ti phm chin tranh ca Nht, trong c 14 thuc ti phm chin tranh loi A. Chnh iu ny cng nhng chuyn thm lin tc ca cc Th tng Nht, gm c Th tng ng chc Koizumi n Yasukuni v ang dy ln sng gi trong quan h ngoi giao gia Nht v nhng nc b Nht xm chim trong i chin th gii th 2. Vy Yasukuni c ngha tn ngng v chnh tr th no vi ngi dn v cc chnh tr gia ca Nht? Lch s n Yasukuni c xy dng t thng 6/1869 do Thin hong Meiji yu cu, th nhng nn nhn trong cuc chin Boshin ti Nht. Cng thi gian ny, hng chc ngi n tng t cng c xy dng khp ni trong nc Nht. Ngi n u tin mang tn Tokyo Shokonsha (), sau c i tn thnh Yasukuni Jinja (tm dch: n thanh bnh ca t nc) vo nm 1879, v sau tr thnh ngi n quc gia th nhng ngi cht trong cc cuc chin ca nc Nht. Ngi n ny c xy dng theo m hnh o Shinto, c cho rng ni y l ni tr ng ca nhng linh hn ngi Nht v nhng chin binh nc ngoi (Hn Quc v i Loan), v nhng dn chng cht trong nhng t xung t ca Nht, tnh n tn khi Chin tranh th gii 2 kt thc. Tuy nhin, trong cuc chin Boshin v cuc chin Ty Nam, nhng ngi cht v tng qun Tokugawa (c bit t tnh Aizu) v t tnh Satsuma, khng c th trong n, v h b coi l k th ca Thin hong Nht. Chnh iu ny khin nhng ngi dn thuc hai a phng trn cc lc phn i. Mc d tn ca nhng ngi cht vn c hng nm a thm vo trong n, nhng nhng ngi cht sau Hip nh Ha bnh San Francisco nm 1951 khng c a vo n na, k c nhng qun nhn phc v trong lc lng T phng v ca Nht cht khi ang lm nhim v. Nhiu gia nh Nht khng mn m vi vic cho tn danh sch ngi thn ca h vo trong n, v yu cu cc gio s ca Yasukuni b tn. Tuy nhin nhng gio s t chi v cho rng: "Khi nhng linh hn c a vo trong n, nhng linh hn s c ng trong v khng th tch ri ra c na".

Sau khi Nht b nh bi i chin th gii 2, chnh quyn chim ng Nht lc do M nm quyn, yu cu (1) Yasukuni phi tr thnh b phn thuc chnh ph, nhng khng c lin quan n tn gio, hoc (2) vn l ni th phng, nhng phi c c lp t chnh ph. Pha Nht chn