1

บทนำ�

รายงานนจะสร ปความเป นมา ความหมาย และหลกการของเศรษฐกจพอเพยงจากหนงสอเรอง สงเคราะหองคความรเศรษฐกจพอ“เพยง โดยในหนงสอเลมนไดรวบรวมงานวจยทเกยวกบเศรษฐกจพอ”เพยงของนกวจยทศกษาดานน โดยมนกวจยเปนจ ำานวนมาก และแตละทานกไดใหความหมายของเศรษฐกจพอเพยงตามทศนคตของตน แตมขอสรปรวมกนคอเปนเศรษฐกจทมงเนนการชวยเหลอ พงพาตนเอง ไมตกไปกบกระแสของบรโภคนยม

นอกจากนผวจยไดยกเอาตวปญหาในทองถนของตนคอตำาบลหมากแขง อำาเภอเมอง จงหวดอดรธาน มาศกษาโดยเจาะเอาประเดนดานสนคาชมชนทไมสามารถสรางรายไดเทาทควร มาแกไขตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

2

บทท 1 คว�มหม�ยของเศรษฐกจพอเพยง

คว�มหม�ยของเศรษฐกจพอเพยง

แนวความเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency Economy) เปนแนวคดและปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใชในการทรงงานมาตลอดเวลา 30 ป โดยมจดเรมตนมาจากกอนทจะเกดวกฤตเศรษฐกจและตอมาในชวงหลงทรงเนนยนทางแกไขปญหาเศรษฐกจ เพอใหสงคมไทยรอดจากวกฤตเศรษฐกจ มความมนคงทางเศรษฐกจอยางยงยน โดยเรมพระราชดำารชเกยวกบเศรษฐกจพอเพยงคร งแรกในป 2517 ในงานพระราชทานปรญญาทมหาเกษตรศาสตร และได ทรงตรสเก ยวก บเศรษฐกจพอเพยงเรอยๆ มาจนถงปจจบน

ดร.สเมธ ตนเวชกลไดใหความหมายของเศรษฐกจพอเพยงตามพระราชดำารไววา หมายถงเศรษฐกจทสามารถอมชตนเองได ใหมความพอเพยงกบตนเองโดยไมสรางความเดอดรอน ซ งตองสรางพนฐานทางเศรษฐกจของตนเองใหดเสยกอนคอตนเองสามารถอยไดอยางพอกนพอใช มมงหวงสรางความเจรญ ยกยองเศรษฐกจใหเจรญอยางรวดเรวเพยงอยางเดยว ซงเปนเรองเขาใจไดงาย ทกคนสามารถปฎบตได ไมยากการนำาไปใช

3

ลกษณะของเศรษฐกจพอเพยง

นกวชาการได จดทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงไวในประเภทของเศรษฐศาสตรทางเลอก ซงมความแตกตางจากเศรษฐศาสตรกระแสหลกทใชกนอยทกวน โดยเศรษฐศาสตรมรากฐานความคดมาจากหลงสงครามครงท 2 ทโลกตองการการพฒนา มงเนนการแขงขน ความมงคง ผคนจะมความสขไดจะมาจากการบรโภค ดงนน ผทมความสขมากคอผทสามารถบรโภคไดมาก ไมมความตองการทสนสด

แตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไมมงเนนการแขงขนกบโลกภายนอก เนนความสขจากความพอเพยง การสรางสงใดตองไมกอใหเกดหนสน คอตองนำาสวนทเรามเกนมาผลต ไมใชผลตเพอการจ ำาหนาย จงทำาใหเราสามารถมอสระ ไมถกกำาหนดดวยระบบตลาด ปองกนการเกดหนสนได

เศรษฐกจพอเพยง

พ งพาตนเองใหม ความพอ

เพยง

4

สถ�นะองคคว�มรของปรชญ�เศรษฐกจพอเพยง

ไดมการจดสถานะของความรของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงถกจดออกเปน 2 สวน คอ

1. ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในฐานะของปรชญาแนวคด โดยในระดบนมสวนประกอบดงน

เปนความคดเชงบรณาการ

เปนการสรางสมดลระหวางมนษยกบระบบนเวศ

เปนทางเศรษฐศาสตร

เศ รษ ฐ ศ าส ต รก ระแ ส ห ล ก

เช อ ใน ค วาม ค ดแส วงห าท ฤ ษ ฎ ส าก ลเช อ ใน ค วาม เป น ผ เช ย วช าญ แ ล ะก ารแ บ งแ ย กใช ห ล ก ป ฎ ฐ าน น ย มแน วค วาม ค ด ไม สอ ด ค ล อ ง ก บค วาม เป น จร งให ค วาม ส ำาค ญ ก บ ก ารว เค ราะห

เศ รษ ฐศ าส ต รท าง เล อ ก

ต อ งต รวจส อ บ เก ย วห ล ก ค วามค ดท ฤ ษ ฎ ม ค วาม เป น ส ม พ น ธภ าพเช อ ใน ค วาม ส ำาค ญ ข อ งค วาม ร แบ บ อ งค รวม ผ สม ผ ส าน ห ล ายม ต ใช ห ล ก ก ารวพ าก ษ ค วาม ค ด ต งอ ย บ น พ น ฐาน ข อ งค วาม เป น จร งให ค วาม ส ำาค ญ ท งก ารว เค ราห แล ะค ำาถ าม เช ง ศ ล ธรรม

5

สรางมตของมนษยในเศรษฐกจชมชน

2. ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในฐานะของการประยกตใช

เปนองคความรในการอนรกษและจดการทรพยากรธรรมชาต

เปนการแสวงหาและพฒนาองคความรดานเทคโนโลยในการผลต

เปนองคความรเกยวกบการตดสนใจ

เปนองคความรเชงประยกตในสาขาพาณชยศาสตรและการบญช

เปนองคความรดานการเรยนของชมชน

กระบวนก�รขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง

ในชวงป พ.ศ. 2548 ถงป พ.ศ. 2550 สำานกงานการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต(สศช.) ไดเร มขบวนการขบเคลอนเศรษฐกจ

ปรชญาเศรษฐกจพอ

เพยง

ในฐานะของปรชญาความ

ร ในฐานะของการประยกต

ใช

6

พอเพยง ใหเปนพนฐานในการดำารงชวตของคนไทยโดยครอบคลม 4 ดานคอ

1. การสรางความเขาใจทถกตองเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง

2. การพฒนาแนวความคดและองคความรทเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง

3. การพฒนากระบวนการเรยนร และการประยกตใชในระด บครอบครว กลม และประเทศ

4. การเชอมโยงเครอขายการพฒนาชมชนพอเพยงของภาคประชาสงคม

โดยเชอวาเมอเกดกระบวนการเรมรรวมกนในเรองเศรษฐกจอยางถกตองทงระบบ สงคมไทยจะกลายเปนสงคมทมความเขมแขง มภมคมกน ไมตกไปตามกระแสบรโภคนยมทเนนการบรโภค การแขงขน กลบมาเปน

เศรษฐกจพอเพยง

การสรางความ

เขาใจในการ

สอสาร

กระบวนการเรยนร

องคความร

เครอขายการ

พฒนา

7

สงคมไทยแบบสมยกอนทคนพงพาอาศยซ งกนและกน มน ำาใจตอกน แสวงหาความสขทางใจมากขน เปนสงคมทไมมการแกงแยงรนแรงอยางในปจจบน กลายเปนแหงความสข

บทท 2 สภ�พทองทและคว�มเปนม�ของปญห�

คว�มเปนม�ของพนท

อดต เมอ พ.ศ.2428 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงพระกรณาธคณ โปรดเกลาฯใหพลตรพระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงประจกษศลปาคม เปนแมทพใหญฝายใตนำากองทพไทยปราบปรามพวกฮอซงกอความไมสงบในเขตมณฑลลาวพวนบรเวณลานชาง หลงจากทไดปราบพวกฮอเปนทเรยบรอยไดเกดกรณพพาท ร.ศ.122 (พ.ศ.2436) ระหวางไทยกบฝรงเศสขนโดยมหลกการวาไมใหไทยมกำาลงทหาร ภายในรศม 25 กโลเมตร บนฝงขวาฟากตะวนตกของแมนำาโขง กรมหลวงประจกษศลปาคมจงไดทรงยายกองบญชาการมณฑลลาวพวน ซงตงอยทจงหวดหนองคายมาทางใตไปถงบานเดอหมากแขง เมอวนท 18 มกราคม 2436 ซงพระองคทานเหนเปนชยภมทเหมาะสม และบรเวณนมบานรางเรยกวา บานหมากแขง เพราะมตนหมากแขง (มะเขอพวง) ใหญตนหนง บรเวณใกลเคยงทสรางวงของกรมหมนประจกษศลปาคม ซ งปจจบนเปนวดมชฌมาวาสมโนนอยแหงหนง ชาวบานเรยกวา "โนนหมากแขง" มเจดยศลาแดงมสณฐานดงกรงนกเขาตงอยทโนนเปนเจดยกอครอมตอหมากแขงใหญ นยวามตนหมากแขงขนาดใหญตนหนงจงมาเปนชอต ำาบลในปจจบน

สภ�พของพนท

8

เปนศนยรวมสถานทราชการประจำาจงหวดและสถานศกษาระดบตางๆ มระบบสาธารณปโภคครบ มระบบไฟฟา นำาประปา โทรศพท และสงอำานวยความสะดวกคอนขางจะเพยบพรอม

อ�ณ�เขต

ตำาบลหมากแขง ปจจบนเปนตำาบลซงเปนเขตเทศบาลนครอดรธาน มพนท 47.70 ตารางกโลเมตร มชมชน 50 ชมชน เปนศนยรวมของสถานทราชการตางๆของจงหวด

9

จำ�นวนประช�กร

ขอมลของป พ.ศ.2550 จำานวนประชากรทงสน 154,686 คน เปนชาย 76,642 คน เปนหญง 78,044 คน

ประชากรทงหมด 154,686 คนชาย หญง

76,642 78,044

ขอมลอ�ชพของประช�กร

เนองจากตำาบลหมากแขงเปนศนยกลางของจงหวดอดรธาน จงมประชากรเปนจำานวนมากและมกำาลงซอสง ทำาใหมผทอาชพอยางหลากหลาย เพอตอบสนองแกความตองการของตลาด

อาชพหลก อาชพรองรบราชการ ผประกอบธรกจดานการบรการพอคา แมคาพนกงานบรษทรบจาง

ผประกอบธรกจ smeผประกอบธรกจคาขายกบประเทศลาวผประกอบธรกจดานการขนสง นกดนตรพนกงาน part time ดานการทองเทยว

ปญห�ทตองก�รศกษ�

10

เนองจากตำาบลหมากแขง อ.เมอง จ.อดรธาน มพนทขนาดใหญและมความหนาแนนของประชากรเปนจ ำานวนมากทงปญหาการคอรปช น ปญหาดานสงแวดลอม ปญหายาเสพตด ปญหาดานรายได เปนตน โดยในงานวจยนจะศกษาเฉพาะปญห�ของก�รกระจ�ยสนค�ชมชนเทานน

ปญห�ภ�ยในตำ�บลหม�กแขง

สนค�ของชมชน

ตำาบลหมากแขงเปนตำาบลทมชมชนอย 50 ชมชน ในบางชมชนทมความเขมแขงชาวบานไดรวมกนผลตสนคาชมชนออกมาจ ำาหนายเพอเปนการเสรมรายไดใหแกครอบครวของสมาชก เชน

อนๆปญหาดานการบรหารปญหาสงแวดลอมปญหายาเสพตดปญหาการกระจายสนคาของชมชน

11

กลมอ�ชพสหกรณชมชนโพนบก กลมใบหมอนมห�มตรหตถกรรม

กลมดอกไมประดษฐ กลมผสงอ�ยชมชนเก�จ�น 2

กลมสงเสรมอ�ชพชมชนดอนอดม

สภ�พของปญห�

12

การทชมชนผลตสนคาเกดมาจากการรวมตวของคนในชมชน ซงตองการใชทรพยากรในทองถน รวมถงเวลาวางใหเกดประโยชน แตเมอเราผลตสนคาออกมากไมสามารถทจะปฎเสธระบบตลาดและการแขงขนแบบทนนยมได โดยสนคาชมชนมกไมมผเชยวชาญทางการตลาดมาชวยใหค ำาแนะนำา สนคาทผลตออกมาในบางชมชนจงขายไมได ทำาใหกลายเปนสนคาคางสตอก มากกวาเปนการเสรมรายได และผลตภณฑชมชนอาจไมยงยนในอนาคต

บทท 3 แนวท�งก�รแกไขปญห�

ลกษณะโดยภ�พรวมของปญห�

ตามททราบกนขนตอนในกระบวนผลตตามหลกของเศรษฐกจพอเพยงประกอบไปดวยกน 3 ขนคอ มกน พอกน เหลอกน คอหลกการทหยดสรางหน มงแสวงหาความพอเพยง เมอมกนเทาความจำาเปนแลวกหาเงน

1 ชมชนผลตสนคา

2 สนคาออกวางจำาหนาย

3 ไมสามารถขายไดตามทตองการเพราะขาดหลกการตลาด

4 ชาวบานอาจเลกผลตเพราะสนคาขายไมไดหรอคดวาไมคมคา

5 สนคาชมชนอาจหายไปในอนาคตไมมความภมใจในสนคาทองถน

13

ใชหนโดยไมสรางหนเพม และนำาสวนเกนของทเกนไปขายเพอเพมรายไดใหกบตนเองและครอบครว ทำาใหมเงนเกบออมเอาไวใช ในยามทจำาเปน มเงนพอแกการขยายกจการ แตไมใชการกมาเพอสราง หรอกมาลงทน

แผนภ�พในอดมคต

แตวาสภาพความเปนจรงกบหลกการบางคร งมความขดแยงกน ดงเชนในกรณของตำาบลหมากแขง ซงเปนชมชนทมสภาพปญหามาจากขนตอนท 3 เพราะวาสนคาทผลตออกมา ไมสามารถทจะขายไดตามทรพยากรทเหลอของทองถน ทำาใหรายไดไมดทควร

เหลอกนนำาสวนเกนไปขายไดกำาไร มเงนเกบออม

พอกน

มพอแกความตองการ ไมมหน

มกน

มบรโภคประทงชพ ไมกอหนเพม

14

แผนภ�พในคว�มเปนจรง

ตนทนท�งสงคม

กอนการแกไขปญหาเราตองดกอนวาตนทนทางสงคมมอะไรบาง และจำาเปนตองมองใหเหนถงขอเดนและขอดอยของชมชน เพอน ำาองคความรเหลานนมาพฒนาและแกไขปญหาทเกดขน ทำาใหเราสามารถแกไขปญหาไดอยางถกทางทงยงประหยดเวลา ประหยดงบประมาณในการลงทน เปนการนำาสงทมอยมาใชใหเกดประโยชนสงสด ซงขอเดนละขอดอยของตำาบลหมากแขงมดงตอไปน

เหลอกน สวนเกนขายไมได มรายไดนอย ไมมเงนเกบออม

พอกน

มพอแกความตองการ ไมมหนสน

มกน

มบรโภคประทงชพ ไมกอหนเพม

15

ขอเดน

1. มผวาราชการทมความมงมนทจะพฒนาจงหวด

2. มสถานศกษาชนนำาและนกวชาการเปนจำานวนมาก

3. จงหวดอดรธานเปนจงหวดท มสภาพเศรษฐกจด ประชาชนม

กำาลงซอมาก

4. เปนจดศนยกลางทาง เศรษฐกจในภมภาค โดยเฉพาะ

การคาขายกบประเทศลาว

5. มการจดงานตางๆ รวมถงแสดงสนคาเปนประจำา

6. มวฒนธรรมของประจำาทองถนทงดงาม

ขอดอย

1. ผวาราชการจงหวดมความตงใจแตไมมความชำานาญใน

การพฒนาดานเศรษฐกจ

2. นกวชาการไมคอยมบทบาทในทางสงคม

3. ประชาชนสวนมากนยมใช สนคาทมแบนดมากกวา สนคา

ทองถน

4. ประชาชนลาวทเขามาในจงหวดเปนกลมมกำาลงซอจะซอสนคาทมแบนดกลบไปขายใน

ประเทศลาว

5. สนคาชมชนทเขารวมงานมกไมไดรบความสนใจ

6. ไมคอยไดรบการสงเสรมเทาทควรจะเปน

16

วธก�รไขปญห�

ตองยดตามหลกเศรษฐกจพอเพยงคอการยดประชาชนเปนทตง ตองใหประชาชนยนอยไดโดยตวของเขาเอง ภาครฐเปนผทใหความชวยเหลอดานกระบวนการเรยนและความชำานาญเฉพาะดานหรอในดานวชาการเพอการพฒนาเทานน

ผลทค�ดว�จะไดรบ

จากการรวมมอกนระหวางชาวบาน นกวชาการ ภาครฐ สงทคดวาจะเกดขนตามมาอยางแรกคอ ความสมพนธอนดของทงสามฝาย ซงสงนไมสามารถทจะประเมนเปนตวเงนได โดยเปนการรวมมอกนอยางบรณาการ ทำาใหสงคมเกดกระบวนการเรยนร คนในชมชนสามารถรได วาตนมศกยภาพและมความสามารถทจะพฒนาศกยภาพนน เมอคนพฒนาชมชนก

เขาไปพบปะกบคนในชมชน

นดประชมกบคนในชมชน

รบฟงความเหนผเชยวชาญ

ลงมอปฎบต

ตดตามประเมนผล

ทราบถงสภาพปญหา

เพอชวยกนระดมความคด

รวมพฒนาสนคาทม คณภาพ

นำาสนคาใหมไปจำาหนาย

เพอดวาโครงการผลไหม

17

จะมความเขมแขง และเมอชมชนเขมแขงหลายๆ ชมชนมาอยรวมกนกจะพฒนาไปสสงคมทมความสงบสข มความรกและเมตตาตอกน

ผลจ�กคว�มรวมมอกนของทง 3 ฝ�ย

คว�มค�ดหวงในสนค�

เกดสนคาทเปนทตองการของตลาดสามารถขายได เปนทยอมรบของสงคม ทำาใหเกดสรางแบนดขนมาเพอเปนการสรางความเชอถอใหแก

มความสมพนธอนดตอกนของคนในสงคม ชมชนเกด

กระบวนการเรยนร

ทำาใหเกดการพฒนาในชมชน

ชมชนมความแขม

แขง

สงคมมความสงบ

สข

18

สนคา เพราะเมอคนเชอมนในแบนดของสนคาเราจะสามารถทจะขายสนคาไดงายขน ตดตอสอสารผานผคนไดงาย และเขาใจในสงทเสนออยางตรงตามความตองการของเราและตลาด แตในระดบชมชนชาวบานไมคอยมความรในเร องนจงจำาเปนทจะตองมนกวชาการมาคอยชวย และตองการการสนบสนนจากภาครฐในการหาตลาดหรอการพฒนาสนคาใหทนกบความตองการของตลาด

คว�มค�ดหวงด�นร�ยได

หวงเพมรายไดของผลตภณฑทองถนแบบขนบนได คอมรายไดเพมขนทกปจากการขายสนคา โดยมการพฒนาผลตภณฑทเปนทตองการของ

สนคาภมปญญาทองถน

การสนบสนนจากภาค

รฐ

หลกการตลาดของ

นกวชาการ

สนคามแบนด ขายได

มมาตราฐาน เปนทยอมรบ

19

ตลาด มการกระบวนการผลตทสะอาด สะดวก ปลอดภย ไมยงยาก ไมลงทนมาก แตกไมตกยคและทำาใหเกดอบตเหตในระหวางททำางาน จากรายไดทเพมขนจะทำาใหเศรษฐกจของชมชนมความเปนอยทดขน มเงนสะพดในทองถน เกดการหมนเวยนของเงนตราระบบทำาใหสภาพเศรษฐกจโดยรวมดขน

ป 2553 ป 2554 ป 2555 25560

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

เมอรายไดของชมชนเพมมากขนสมาชกในชมชนจะมเงนเพมมากขน ทำาใหเกดความมนคงทางดานการเงน ทำาใหประชาชนสามารถมเงนเกบออม โดยแบงเปนเงนเกบออมในอนาคตและเงนเกบในยามฉกเฉน เพราะวาเราไมสามารถรอนาคตได ความไมแนนอนสามารถเกดขนไดเสมอ อาจมเหตทตองใชเงน ดงนน การไมมเงนออมยามฉกเฉนจะทำาชวตมความมนคงไมได

20

และเมอเตรยมเงนสำาหรบเกบออมเสรจกสามารถทจะเอาเงนไปลงทนเพอขยายกจการในอนาคตไดอยางสบายใจไมตองกงวล

ความคาดหวงจากการรวมโครงการตามหลกคอสนคาทผลตออกมาจากชมชนขายไดมาก ทำาใหรายไดของชมชนมมากขน มสภาพเศรษฐกจทดการเกบออม มความมนคงทางการเงน

แผนภ�พเปรยบเทยบกอน หลงเข�รวมโครงก�ร–

รายไดเพมขน

มความมนคงดานการเงน

มเงนเกบออม

มเงนไวใชยามฉกเฉน

มกำาไรไวใชในการลงทนใน

อนาคต

ขยายกจการในอนาคต

21

บทสรปและขอเสนอแนะ

จากการศกษาทำาใหเหนวาเศรษฐกจพอเพยงเปนเรองจดการดานการบรหาร ทำาใหกาและสามารถทจะนำามาใชไดกบทกระดบขนตอนการทำางาน โดยเฉพาะในเรองของกระบวนการเรยนร นาเสยดายทคนสวนมากยดตดกบรปแบบมากเกน ดงนน กรณของสนคาชมชนในตำาบลหมากแขง ถายดขนตอนกอยในขนเหลอใช ไมตองคาดหวงอะไรมากกไดเพราะวาถอวาเปนสวนเกน แตถาไดรบการพฒนาดานกระบวนการเรยนรจะท ำาใหสนคามคณภาพและเพมผลผลตมวลรวมประชาชาตได

กอนรวมโครงการ

สนคาขายไดนอย

มกำาไรนอย

มเงนเกบนอย

มสวนเหลอแบงปนผอนนอย

หลงรวมโครงการ

สนคาขายไดมาก

มกำาไรมาก

มเงนเกบมาก

มสวนเหลอแบงปนผอนมาก

22

เอกส�รอ�งอง

ศ.ดร. อภชย พนธเสนและคณะ สงเคราะหองคความรเศรษฐกจพอ“เพยง สกว” . กรงเทพ , 2549

http://www.udoncity.go.th/

http://www.thaitambon.com/tambon/ttambon.asp?ID=410101

http://www.thai-tour.com/thai-tour/northeast/udornthani/data/place/city.htm

http://www.udonthani.com/

http://www.udonthani.go.th/

http://th.wikipedia.org/wiki/อำ�เภอเมองอดรธ�น

http://th.wikipedia.org/wiki/จงหวดอดรธ�น

23