MINISTERSTWOPRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Radosław MleczkoPodsekretarz Stanu

Warszawa, dn. lutego 2011 r.

DPR-III-4102-95/TW/JS/11

PaniIzabela Katarzyna Mrzygłocka

PrzewodniczącaRady Ochrony Pracyprzy Sejmie RP

W związku z pismem z dnia 31 stycznia 2011 r., znak ROP/17/IX/11(3), przesyłam

w załączeniu materiał dotyczący przestrzegania uprawnień związanych z rodzicielstwem oraz

problematyki kontynuacji zatrudnienia kobiet powracających z urlopów macierzyńskich na

posiedzenie Rady Ochrony Pracy w dniu 1 marca 2011 r.

Zał. 1

Przestrzeganie uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem

W świetle obowiązującego stanu prawnego Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

nie posiada uprawnień kontrolnych i nadzorczych nad przestrzeganiem prawa pracy, jak

i instrumentów prawnych pozwalających na wpływanie na stosowanie prawa w praktyce.

Z tego względu Ministerstwo nie dysponuje całościowymi danymi dotyczącymi

przestrzegania uprawnień związanych z rodzicielstwem.

Jedynym źródłem informacji dotyczącej przestrzegania prawa pracy jest

korespondencja kierowana do Ministerstwa przez obywateli, przedsiębiorców oraz instytucje,

a także dyżur telefoniczny pełniony przez pracowników Departamentu Prawa Pracy.

Na podstawie tej korespondencji i rozmów telefonicznych należy stwierdzić, że

problematyka uprawnień związanych z rodzicielstwem nie jest dominująca wśród

kierowanych wystąpień dotyczących przepisów prawa pracy i pojawia się głównie w postaci

zapytań dotyczących uprawnień i obowiązków jakie w tym zakresie mają pracownicy

i pracodawcy. Najczęściej poruszana w tym zakresie problematyka obejmowała zagadnienia:

• możliwości równoczesnego korzystania przez obydwoje rodziców z uprawnienia do

dwóch dni opieki nad dzieckiem w ciągu roku kalendarzowego (art. 188 k.p.),

• możliwości złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy w okresie, w którym

pracownik jest uprawniony do urlopu wychowawczego (art.1867 k.p.),

• zasad korzystania z urlopu wychowawczego i dopuszczenia pracownika do pracy po

jego zakończeniu (art. 186 § 1 i 2 , art. 1864 k.p.),

• zasad nabywania i wykorzystywania dodatkowego urlopu macierzyńskiego (art. 182

§ 2 k.p.),

• określenia wieku dziecka uprawniającego pracującą matkę do korzystania z przerw na

karmienie dziecka piersią (art.187 k.p.),

• zasad dokumentowania korzystania z 2 dni opieki z tytułu wychowywania dziecka do

14 lat.

Dominujący problem dotyczył możliwości rozwiązania stosunku pracy

z pracownikiem przebywającym na urlopie wychowawczym przez pracodawcę na podstawie

przepisów ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania

z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90,

poz. 844, z późn. zm.).

W przypadku zgłoszenia przez pracownika zastrzeżeń dotyczących przestrzegania

przez pracodawców uprawnień rodzicielskich, jak i w każdym innym przypadku, w którym

wskazano na sytuację nieprzestrzegania przez pracodawcę przepisów prawa pracy,

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej informuje zainteresowanego, że w tej sprawie

powinien zwrócić się do Państwowej Inspekcji Pracy (właściwego miejscowo okręgowego

inspektoratu pracy). Jest to bowiem organ ustawowo powołany do nadzoru i kontroli

przestrzegania prawa pracy i w tym zakresie został wyposażony w odpowiednie uprawnienia

oraz środki działania, umożliwiające ich realizację jak: prawo wstępu na teren oraz do

obiektów i pomieszczeń podmiotów kontrolowanych, żądania informacji niezbędnych w toku

prowadzonych kontroli, przedłożenia dokumentów związanych z zatrudnianiem

pracowników, wydawania nakazów zobowiązujących do usunięcia stwierdzonych naruszeń

prawa, a także ścigania wykroczeń przeciwko prawom pracownika, określonych w Kodeksie

pracy i innych wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej oraz prawo

udziału w postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego.

Problematyka kontynuacji zatrudnienia kobiet powracających z urlopów

macierzyńskich

Zgodnie z przepisem art. 1832 k.p. pracodawca ma obowiązek dopuszczenia

pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym

stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed

rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym kwalifikacjom zawodowym

pracownika, za wynagrodzeniem za pracę, jakie pracownik otrzymywałby, gdyby nie

korzystał z urlopu.

Przepis art. 1832 k.p. został dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 21 listopada

2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 223, poz. 1460) i obowiązuje od dnia 18

stycznia 2009 r.

Powyższy przepis gwarantuje pracownikowi powracającemu do pracy po urlopie

macierzyńskim ochronę przed wypowiedzeniem stosunku pracy. Jeżeli zatem w zakładzie

pracy dokonano zmian organizacyjnych w okresie korzystania przez pracownika z takiego

urlopu lub zlikwidowano zajmowane przez niego dotychczasowe stanowisko pracy –

pracodawca ma obowiązek dokonania jednostronnego przeniesienia pracownika na inne

równorzędne stanowisko odpowiadające jego kwalifikacjom. Takie przeniesienie nie może

powodować obniżenia wynagrodzenia pracownika.

Niezależnie od tego, jakie ostatecznie stanowisko będzie zajmował pracownik po

powrocie z urlopu macierzyńskiego, przysługuje mu wynagrodzenie nie niższe od

wynagrodzenia przysługującego w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed

urlopem. Jeśli więc w trakcie korzystania przez pracownika z urlopu doszło do zmian

płacowych dotyczących tego stanowiska, to zmiany te powinny dotyczyć także jego

wynagrodzenia; punktem odniesienia przy określeniu wysokości wynagrodzenia nie będzie

więc wynagrodzenie pobierane przez pracownika przed urlopem, lecz wynagrodzenie

przysługujące aktualnie na stanowisku, z którego pracownik odszedł na urlop.

Nałożony na pracodawcę obowiązek dopuszczenia pracownika po zakończeniu urlopu

macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe - na

stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym

stanowisku odpowiadającym kwalifikacjom zawodowym pracownika, za wynagrodzeniem za

pracę, jakie otrzymywałby pracownik, gdyby nie korzystał z urlopu - obowiązuje także w

odniesieniu do pracowników powracających do pracy po zakończeniu dodatkowego urlopu

macierzyńskiego oraz urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na

warunkach urlopu macierzyńskiego.

Problematyka kontynuacji zatrudnienia po zakończeniu urlopu macierzyńskiego,

inaczej niż w przypadku dopuszczenia pracownika do pracy po zakończeniu urlopu

wychowawczego, pojawia się sporadycznie w wystąpieniach pisemnych i telefonicznych

kierowanych do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Warszawa, dn ia 2011 r .R Z E C Z P O S P O L I T A P O L S K AP R O K U R A T U R A G E N E R A L N A

D E P A R T A M E N T POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO

ul. Barska 28/3002-315 WARSZAWA

PG II P 070/11/11

Pani Poseł

Izabela Katarzyna Mrzygłocka

Rady Ochrony Pracy

przy Sejmie RP

Warszawa

ul. Maszyńskiego 3/6

W nawiązaniu do pisma Pani Przewodniczącej nr ROP/17/IX/11/11(17) z dnia

15 lutego 2011 r. – uprzejmie informuję, iż z uzyskanych danych z okręgów

apelacyjnych w kraju wynika, iż w latach 2009 – 2010 zarejestrowano ogółem

8 postępowań przygotowawczych, w których naruszenie praw pracowniczych

dotyczyło przestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem, w

tym odnotowano 1 postępowanie związane z problematyką kontynuacji zatrudnienia

kobiety powracającej z urlopu macierzyńskiego (tj. o przestępstwa z art. 218 § 1 kk i

art. 219 kk).

Z podanej wyżej liczby spraw:

− 6 postępowań przygotowawczych zostało umorzonych (prawomocnie), w tym

5 spraw umorzono na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 kpk – z powodu braku znamion

czynu zabronionego, 1 postępowanie (prowadzone przeciwko osobie) - umorzono

na podstawie art. 17 § 1 pkt 1 kpk – wobec braku danych dostatecznie

uzasadniających podejrzenie jego popełnienia;

− 1 postępowanie zakończone zostało odmową wszczęcia dochodzenia;

2

− 1 postępowanie zakończone zostało skierowaniem do sądu aktu oskarżenia

przeciwko pracodawcy.

Postępowanie powyższe, o sygn. 1Ds 2055/08, prowadzone było w Prokuraturze

Rejonowej w Starachowicach (w okręgu apelacji krakowskiej).

Akt oskarżenia skierowany został do Sądu w dniu 22.04.2009 r. przeciwko

właścicielowi prywatnego zakładu pracy, któremu zarzucono złośliwe naruszenie praw

pracownicy, polegające – między innymi – na zaniechaniu przywrócenia jej do pracy,

pomimo prawomocnego orzeczenia Sądu Pracy, w tym zakresie oraz zaniechaniu

wypłacenia zaległego wynagrodzenia za pracę, a także niedokonaniu uaktualnionych

wpisów w rodzinnej legitymacji ubezpieczeniowej i niewydaniu zaświadczenia o

przebywaniu na urlopie macierzyńskim, tj. o przestępstwo z art. 218 § 1, 2 i 3 kk.

Na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Starachowicach z dnia 8.06.2009 r.

postępowanie karne zostało warunkowo umorzone i oskarżony poddany został próbie

na okres 2 lat (wyrok prawomocny).

W odniesieniu do spraw umorzonych, powyższe przedstawia się

następująco.

W okręgu apelacji rzeszowskiej – wszczęte zostało w Prokuraturze Rejonowej w

Przemyślu postępowanie o sygn. 3Ds 163/09, o przestępstwo z art. 218 § 1 kk,

zainicjowane zawiadomieniem Sylwii D. o popełnionym przestępstwie polegającym

na tym, iż pracodawca – właścicielka firmy – z opóźnieniem przesłała do ZUS Oddział

w Przemyślu zwolnienie lekarskie wyżej wymienionej, co skutkowało wstrzymaniem

wypłaty jej zasiłku za miesiąc luty 2009 r. Pokrzywdzona jednocześnie złożyła

skargę, do Inspektoratu Pracy, na pracodawcę oraz skierowała do Sądu Rejonowego

Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pozew o zobowiązanie pracodawcy do

wypłacenia równowartości zasiłku chorobowego za ten miesiąc.

Postępowanie powyższe zostało umorzone na podstawie art. 17 § 1 pkt 1 kpk, z

uwagi na to, iż w zachowaniu pracodawcy nie stwierdzono, by w sposób rażący

naruszył prawa pracownika. Ustalono, że zwolnienie lekarskie wysłane zostało przez

pokrzywdzoną do pracodawcy, za pośrednictwem poczty i otrzymawszy je z

opóźnieniem, w dniu 26.02.2009 r. – przekazał całą dokumentację do ZUS w dniu

3

3.03.2009 r. (zwolnienie lekarskie wystawione zostało na okres od 6.02.2009 r. – do

26.02.2009 r.)

Należy nadmienić, iż przeprowadzona kontrola przez Państwową Inspekcję

Pracy nie ujawniła nieprawidłowości, jak również sąd, po wysłuchaniu stron, umorzył

postępowanie. Ustalono, iż ZUS wypłacił pokrzywdzonej wszystkie należności.

W okręgu apelacji katowickiej – zarejestrowane zostały 2 postępowania, w tym:

− o sygn. 1Ds 82/10 Prokuratury Rejonowej w Zabrzu w sprawie przeciwko

Wojciechowi S., podejrzanemu o to, że w okresie od 8.01.2009 r. do kwietnia

2010 r., działając jako pracodawca, zaniechał zgłoszenia danych pracownika

Adrianny Z. do ubezpieczenia społecznego, nie złożył deklaracji rozliczeniowej do

ZUS w Zabrzu dotyczącej zatrudnianych przez niego pracowników, w tym nie

zadeklarował składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracowników

Adrianny Z. i Aleksandry M. pobierających zasiłek macierzyński, tj. o

przestępstwo z art. 219 § 1 kk.

Postępowanie to zostało umorzone wobec braku danych dostatecznie

uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa – na podstawie art. 17 § 1

pkt 1 kpk.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy, w tym zeznania świadka (księgowej)

oraz wyjaśnienia podejrzanego i innych osób – dał podstawę do stwierdzenia, że w

sprawie pojawiły się wątpliwości, czy podejrzany i jego pracownik – księgowa,

umyślnie nie zgłosili w terminie odpowiednich danych pracowniczych do ZUS.

W konsekwencji, postępowanie nie dostarczyło podstaw do udowodnienia

zamiaru pokrzywdzenia pracowników, oraz złośliwego i uporczywego naruszenia

praw pracowników. Natomiast kwestia zwolnienia z pracy pokrzywdzonej była

rozpoznawana, zgodnie z kompetencją, przez Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i tam też

pokrzywdzona dochodziła roszczeń wynikających ze stosunku pracy, zwłaszcza, że

przyczyny zwolnienia z pracy należą do kategorii ocennych i tym samym na etapie

postępowania zachodzą trudności w udowodnieniu pracodawcy, że zwalniając

pracownika z pracy narusza jego prawa pracownicze.

4

− o sygn. 3Ds 136/10 Prokuratury Rejonowej w Jastrzębiu Zdroju w sprawie

złośliwego i uporczywego naruszania praw pracowniczych przez pracodawcę -

Bank Spółdzielczy w Jastrzębiu Zdroju - poprzez nieprawidłowe

ewidencjonowanie czasu pracy zatrudnionych tam pracowników, w tym pracownic

będących w ciąży, tj. o przestępstwo z art. 218 § 1 kk.

W wyniku przeprowadzonego postępowania przygotowawczego dotyczącego

nieprawidłowości w naliczaniu przez pracodawcę faktycznego czasu pracy

świadczonego przez pracowników, na podstawie logowań do systemu „DefBank”

- ustalono, iż w przypadku przebywania pracowników w placówkach banku, po

wyznaczonych godzinach ustalonych przez inspektora Państwowej Inspekcji

Pracy, powyższe było dobrowolnymi decyzjami tychże pracowników i nie było

podyktowane wymogami pracy.

Z powyższych względów, nie stwierdzono naruszenia praw pracowniczych i

spowodowania nieuprawnionego świadczenia pracy w nadgodzinach.

Postępowanie powyższe zostało umorzone na zasadzie art. 17 § 1 pkt 2 kpk z

powodu braku znamion czynu zabronionego (postanowienie prawomocne).

W okręgu apelacji lubelskiej – zarejestrowane zostało 1 postępowanie o sygn. 4 Ds

1022/10 Prokuratury Rejonowej Lublin-Południe w Lublinie o przestępstwo z art. 218

§ 1 kk polegające na złośliwym i uporczywym naruszeniu praw pracowniczych

poprzez, między innymi, zmuszanie do świadczenia pracy w trakcie zwolnienia

lekarskiego, wystawionego w związku z ciążą pracownicy.

Przeprowadzone postępowanie przygotowawcze nie dało podstaw do skierowania

przeciwko pracodawcy aktu oskarżenia do sądu i dochodzenie zostało umorzone na

podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k., z uwagi na brak czynu zabronionego.

W okręgu apelacji poznańskiej – odnotowano 3 postępowania z omawianej

kategorii:

− 1 Ds 3605/10 Prokuratury Rejonowej Poznań – Stare Miasto, zainicjowane

zawiadomieniem Magdaleny J. o złośliwym i uporczywym naruszeniu praw

pracowniczych wyżej wymienionej, w ten sposób, że niewydano świadectwa

pracy, ekwiwalentu za pracę, ekwiwalentu za urlop i niedostarczano dokumentów

5

dotyczących przyznania zasiłku macierzyńskiego do Zakładu Ubezpieczeń

Społecznych w Poznaniu tj. o czyn z art. 218 § 1 kk.

Powyższe postępowanie, w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy,

zostało umorzone, postanowieniem z dnia 30 listopada 2010 r., na podstawie art. 17

§ 1 pkt 2 k.p.k., wobec stwierdzenia, iż czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego

(decyzja prawomocna);

− 2 Ds 3691/10 Prokuratury Rejonowej Poznań-Grunwald w sprawie uporczywego

naruszania uprawnień pracownika wynikających ze stosunku pracy i przepisów

prawa o ubezpieczeniu społecznym przez właściciela firmy poligraficznej

(nieprzesłanie przez pracodawcę dokumentacji do ZUS, niezbędnej do otrzymania

zasiłku macierzyńskiego), tj. o czyn z art. 218 § 1 kk.

Powyższe dochodzenie zostało umorzone na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. wobec

stwierdzenia, iż czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego (decyzja prawomocna

– nie była zaskarżona).

− 2 Ds 2142/09 Prokuratury Rejonowej w Szamotułach – w sprawie niewystawienia

przez pracodawcę dokumentów niezbędnych do uzyskania świadczeń z tytułu

urlopu macierzyńskiego.

W powyższej sprawie, postanowieniem z dnia 2 października 2009 r. odmówiono

wszczęcia dochodzenia i powyższa decyzja jest prawomocna.

Jednocześnie uprzejmie nadmieniam, iż szczegółowa analiza przedmiotowych

spraw nie jest możliwa do przeprowadzenia ze względów czasowych, albowiem

prokuratury /ze wszystkich okręgów apelacyjnych/ przygotowują obszerne informacje

odnoszące się do problematyki naruszenia praw pracowniczych, obejmujące lata 2008-

2010, na żądanie Komisji do Spraw Kontroli Państwowej, w terminie zakreślonym do

15 marca 2011 r.