Tehlikeli Maddeler: TanımlarPatlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok

toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip; mesleki maruziyet sınır

değeri belirlenmiş; kimyasal, fizikokimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin sağlık ve güvenliği

yönünden risk oluşturabilecek maddelerdir

Patlayıcı madde (E)

Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile

kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelâtinimsi

haldeki maddelerdir.

Oksitleyici madde (O)

Çok kolay alevlenir madde (F+)

0 °C’den düşük parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında

yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.

Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir

Kolay alevlenir madde (F)

Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen, Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki, parlama noktası 21 derecenin altında olan sıvı haldeki, su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir

Alevlenir madde (F) Parlama noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir

Çok toksik madde (T+)

Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

Toksik madde (T)

Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan

maddelerdir.

Zararlı madde (Xn)

Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir

Aşındırıcı madde (C)

Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir

Çevre için tehlikeli madde (N) : Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.

TEHLİKELİ KİMYASALLAR ve KAYNAKLARI

Siyanid atıkları Elektrokaplama, metal işleme, kimyasallarMetal işleme atıkları Aşındırıcı asitler, Kesme yağı, Asidik Çamur Solventler Bitkisel yağ, kimya sanayiCiva Atıkları Darphane, pil sanayiFlorid Boksit, gübrelerArsenik Gübre, ağaç işlemePestisitler Üretim ve formulasyon, atık izolesiPlastik, Monomerler, vinil klorür, acrilonitril, Fenol Demir ve çelik, petrokimyasallarAsbest Asbestli çimento, izolasyon ve yapı sanayiKurşun Boya, kurşun batarya sanayi

KatılarPatlayıcı maddeler dışında sürtünme yoluyla imalat veya işlem sonrasında kalan ısı ile temas ederek yangına yol açabilen ve kolaylıkla tutuşabilen ve tutuştuğunda ciddi bir tehlike tehlike yaratacak kadar şiddetle devamlı yanan maddelerdir

* Amonyum nitrat*Selüloz (oksijenler kombine)*Fosfor*Pikrik asit*Sodyum sülfit*Organik madde*Berilyum

ÖNEMLİ YANICI VE PARLAYICI KİMYASALLAR

Sıvılar 37.7°C'nın altında bir parlama noktasına sahip sıvılardır.

*Alkoller (etil, metil, isopropil)* Aldehitler (asetaldehit, akrolein, propional aldehit)*Aminler(batil, etil, isopropil)*Esterler (dietil, metil, etil, isopropil)*Hidrokarbonlar(alkanlar,alkenler,alkinler, aromatik, neft, solventler)*Ketonlar (aseton, metil etil keton, metil izo butil keton)

Gazlar Kolaylıkla tutuşabilen ve hızla yanan gazlar

* Asetilen*Bütan*Propan*Doğalgaz*Metan*Hidrojensülfür(kükürtlü hidrojen)*Etilenoksit*Hidrojen*Hidrojensiyanür*Formaldehit

KİMYASAL MADDE

KANSEROJEN MADDELER

Kanserojen maddeler içerisinde sigara dumanı, pestisitler, asbest, ağır metaller (kurşun, cıva, kadmiyum), benzen ve nitrozaminler gibi maddeler bulunmaktadır. Bazı endüstri alanlarında çalışan işçilerde normal nüfusta görülmesi beklenmeyen kanser tiplerine rastlanmaktadır. Örneğin, mezotelyoma çok nadir görülen bir kanserdir ve sıklıkla asbest elyafa maruz kalan insanlarda görülür. Polivinil klorür (PVC) boruların ve diğer malzemelerin başlangıç maddesi olan Vinil klorür, ender rastlanan bir çeşit karaciğer kanserine neden olmaktadır.

Kanserojenler

*Arsenik bileşikleri *Akrilonitril*Asbest *Kadmiyum bileşikleri*Benzen * Karbon tetraklorür*Benzidin *Kloroform*Beta-naftalinamin *Etilenoksit*Kromoksit * Nikel tozu*Krom tozu *0-Toluidin*Kurşun arsenat *Vinil Klorür*Sodyum arsenat

MUTAJEN MADDELER

TOKSİK MADDELER

•Bu değişimin sonucu olarak elementler bir başka elemente dönüşmektedir (Örneğin: insan vücudunda kırmızı kan hücrelerinde bolca bulunan Demir(Fe) elementi Alfa ışımasına maruz kalınca atom numarası 2 değerlik artarak Nikel(Ni) elementine dönüşmektedir!) ve kimyasal özellikleride değiştiği için hücre yapısı bozulmaktadır.

• Radioaktif zehirler ise (Örneğin: Polonyum 220 izotopu)canlı organizmanın yapısındaki kimyasal elementlere yaydığı radyoaktif parçacıklar ile elementlerin çekirdek yapısının değişmesine neden olmaktadır.

Toksik Bileşikler

İnsan vücudunda veya vücuda yakın bir yerde uygun koşullara sahip bir bölgeye ulaştığında yaralanmalara yol açıcı nitelikteki kimyasal bileşiklerdir .

ETİKETLER

ETİKETLEME-GÖRSEL YÖNTEM

•Maddenin adı•Maddenin piyasaya arzından sorumlu üretici, ithalatçı ya da dağıtıcının adı, telefon numarası ve tam adresi •Tehlike sembolleri ve varsa tehlike işareti •Risk (R) ibareleri•Güvenlik (S) ibareleri•EC ve CAS numarası•Tehlikeli müstahzarın ticari adı•Tehlikeli müstahzarın içinde bulunan madde veya maddelerin kimyasal adları;•Ambalaj normal konumundayken üzerindeki bilgiler okunabilecek şekilde sıkıca yapıştırılmış olmalı•Etiketin rengi ve görünümü, tehlike sembolleri ile üzerinde yer aldığı fon, açık olarak fark edilecek şekilde olmalı•Etikette bulunması gerekli bilgiler, fondan açıkça göze çarpacak ve kolaylıkla okunabilecek büyüklükte ve aralıkta olmalı•Etiket dili Türkçe olmalıdır

ETİKET BOYUTU

TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI, AMBALAJLANMASI VE ETİKETLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK

26 ARALIK 2008 Mükerrer R.G. Sayı:27092

İŞ SAĞLIĞINI ETKİLEYEN KİMYASAL ETMENLER

MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formları)-BELGE YÖNTEMİ

Günümüzde endüstride bir çok kimyasal yaygın olarak kullanılmaktadır. Yapıları gereği çoğunlukla

toksik, korozif ve kolay alev alabilmektedirler. Ancak risk taşıyan özellikleri ile kullanımı ve

depolanmalarında alınması gereken önlemler bilindiğinde güvenli bir şekilde

kullanılabilmektedirler

Kimyasal ya da genel bilinen adı ile Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (Material Safety Data Sheet) birçok ülkede tehlikeli ya da potansiyel anlamda tehlike taşıyan maddelerin güvenli kullanımları ile ilgili gerekli bilgileri sağlamak için kullanılmaktadırlar. Bu nedenle MSDS çalışma ortamındaki kimyasal tehlike ve riskleri kontrol etmek açısından önemli bir rol oynamaktadır

Madde

Doğal halde bulunan veya bir üretim sonucu elde edilen, kimyasal element ve bunların bileşikleri.

• kararlılığını ve yapısını etkilemeden uzaklaştırılabilen çözücüler hariç,

• kararlılığını sağlamak üzere kullanılan katkı maddeleri ihtiva edebilir.

• üretim işleminden kaynaklanan safsızlığı ihtiva edebilir.

Müstahzar

En az iki veya daha çok maddenin karışım veya çözeltileri.

GÜVENLİK BİLGİ FORMU YÖNETMELİĞİ

Fiziko-kimyasal özellikler ; Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir,

İnsan Sağlığı üzerine etkiler; Çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ,

Çevre için tehlikeli özellikler; - su ortamında tehlikeli - karasal ortamında tehlikeli

En az birine sahip madde / müstahzar:

Tehlikeli Madde / Müstahzar

Güvenlik Bilgi Formu ( GBF ) (MSDS)

Tehlikeli madde / müstahzarların (En az iki veya daha çok maddenin karışım veya çözeltileri, Tehlikeli kimyasallar ); -Risklerini-Güvenli taşınım ve kullanımını-Kaza halinde alınması gerekli önlemleri

içeren belge.

Tehlikeli kimyasalların açık kimliği , üretiminden bertarafına kadar geçen süreçte kimyasal güvenliğin sağlanması için bilgi paylaşım aracı

Yasal Düzenleme

İlk düzenleme ; -MÜLGA

Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ( 11 Temmuz 1993 ) Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine ilişkin Usül ve Esaslar Tebliği ( 11 Mart 2002 )

GBF larının hazırlanması ve dağıtılması için usül esaslar 11 Mart 2003 yılından itibaren uygulanmaktadır.

Yasal Düzenleme

İkinci düzenleme ;

Tehlikeli Maddeler Ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması Ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik ( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer )

26 Aralık 2009 itibari ile yürürlüğe girdi.TKY ve GBF Tebliği yürürlükten kalktı.

GBF hazırlanacak kimyasallar

• Tehlikeli olarak sınıflandırılmış ,

‘’Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik ‘’

( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer )

• piyasaya arz edilmesi hedeflenen / arz edilen

madde / müstahzarlar ; - sanayi kimyasalı - bitki koruma ürünü - biyosidal

Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GBF hazırlanacak kimyasallar

• Tehlikeli olarak sınıflandırılmamış , ancak ;

- gaz halinde olmayan müstahzarlarda, tek başına konsantrasyonu ağırlıkça ≥ %1 ,

- gaz halinde olan müstahzarlarda, tek başına konsantrasyonu hacimce ≥ %0,2 ,

olup;              1) İnsan sağlığı ve çevre açısından tehlike oluşturan,             2) İşyerlerinde izin verilebilir maruziyet sınır değerleri

olan,  madde içeren müstahzarlar için , kullanıcı talep ederse .

GBF hazırlanacak kimyasallar

• Kapsam dışı ;

Son ürün konumunda kullanıcıya ulaşan; - İnsan sağlığı veya veterinerlikle ilgili kullanılan tıbbi ürünler, - Kozmetikler, - Atık niteliğindeki madde karışımları, - Gıda katkı maddeleri, - Hayvan yemleri, - Radyoaktif maddeler ve radyoaktif madde içeren

müstahzarlar, - Patlama, piroteknik etki elde edilen harp levazımatı,

patlayıcılar,infilak malzemeleri.

GBF hazırlanması

• Hazırlanmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ; - Üretici ( kendi ürünleri ) - İthalatçı ( ithal ettiği ürünler )

• Hazırlayacaklar ;

Güvenlik bilgi formlarının hazırlanmasına ilişkin personel belgelendirmesi konusunda akredite olmuş kuruluş tarafından belgelendirilmiş kişiler.

• Güncellenmesi ; Teknik gelişmelere bağlı olarak

GBF hazırlanması

• GBF de yer alacak bilgiler ;

İki bölüm halinde , örnek formatı yönetmeliğin Ek-1’inde

• GBF ,1.Bölüm ; - hangi mevzuata göre hazırlandığı, - madde/müstahzarın adı, - hazırlanma tarihi, - güncellenmişse tarihi ve kaçıncı düzenleme olduğu, - sayfa ve form numarası

Müfide DEMİRURAL 2010 - Ankara

GBF hazırlanması

• GBF , 2.Bölüm ( 16 Başlık halinde , Rehberi Yönetmelik Ek-2 ) ;

1 ) Madde / Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı, 2 ) Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi, 3 ) Tehlikelerin Tanıtımı, 4 ) İlk Yardım Önlemleri, 5 ) Yangınla Mücadele Önlemleri, 6 ) Kaza Sonucu Yayılma Önlemleri, 7 ) Elleçleme ve Depolama, 8 ) Maruziyet Kontrolleri / Kişisel Korunma 9 ) Fiziksel ve Kimyasal Özellikler,

GBF hazırlanması

• GBF , 2.Bölüm devamı ;

10 ) Kararlılık ve Tepkime, 11 ) Toksikoloji Bilgisi, 12 ) Ekoloji Bilgisi, 13 ) Bertaraf Etme Bilgileri, 14 ) Taşımacılık Bilgisi, 15 ) Mevzuat Bilgisi, 16 ) Diğer Bilgiler.

• GBF ‘nin dili ; Türkçe

R (Özel Risk-Tehlike) R (Özel Risk-Tehlike) vve e S (Güvenlik-S (Güvenlik-SSağlağlıık) k) NumaralarNumaralarıı

• R - Risk ve S - Güvenlik numaraları uluslararasıdır.• R - Risk numaraları o malzemenin yol açabileceği

zararları ve tehlikeleri gösterir.• S - Güvenlik numaraları o malzemenin kullanımı,

depolanması sırasında zararlarının azaltılması ve ortadan kaldırılması için alınması gereken önlemleri / tavsiyeleri içermektedir.

Risk Durumları ve Güvenlik Tavsiyeleri

• R1, R2... R68• S1, S2....S64• Örnek• R37/38 Solunum sistemini ve cildi tahriş edicidir• S37/39 Çalışırken uygun koruyucu eldiven, gözlük,

maske kullanın

GBF Dağıtılması

• Dağıtılmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ; - Üretici , İthalatçı , Dağıtıcı

• Dağıtım şekli ; - Elektronik ortamda / Yazılı metin olarak, - Ücretsiz.

• Dağıtım zamanı ; - İlk teslimatta ( en geç ), - Güncellemede ; güncelleme tarihi dikkate alınarak , 12 ay

öncesine kadar tehlikeli kimyasalın verildiği kullanıcıya , en geç 3 ay içinde.

GBF Dağıtılması

• Dağıtım yapılacaklar ;

- Profesyonel kullanıcı ;

Üretici , kullanan sanayici , bilimsel araştırma ve geliştirme / üretim sürecinde araştırma ve geliştirme yapanlar

- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ( Bitki koruma ürünleri )

- Sağlık Bakanlığı ( Biyosidaller ),

- Çevre ve Orman Bakanlığı ( Tamamı, elektronik olarak )

Profesyonel kullanıcı tarafından GBF istenecek kimyasallar

Kimyasalın etiket bilgilerinde ; - Tehlikeli özellik belirtilmişse ( işaret ve sembol ), - Risk cümlecikleri, güvenlik tavsiyeleri varsa

Denetim ve Yaptırım

• İlgili Kuruluşlar ;

- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ( Bitki koruma ürünleri )

- Sağlık Bakanlığı ( Biyosidaller , Deterjanlar ),

- Çevre ve Orman Bakanlığı ( Diğerleri )

• Yaptırım ; İlgili kuruluşların mevzuatı çerçevesinde.

MSDS'lerin hazırlanmasında aşağıdaki genel kuralların uygulanması gerekmektedir