MSG Przewodnik

prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 1

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

/materiały pomocnicze do wykładu 30 godz./

Teoria wymiany międzynarodowej

Koszty /korzyści/ absolutne

n Pi

a nP

b

i gdzie nP oznacza nakłady pracy na

produkcję dobra „i” odpowiednio w kraju a i w kraju b.

lub /w ujęciu kosztowym/: koszty i

a koszty

i

b

Koszty /korzyści/ komparatywne /względne/

n P.i

a n P.

i

b

n P.k

a n P.

k

b

Przy uwzględnieniu stawek płac /gdzie w oznacza stawkę płac/:

n P.i

a W

b

n P.i

b W

a

w tym przypadku towar będzie produkowany w „b”.

lub: n P.i

a X W

a n P.

i

b X W

b

towar będzie również produkowany w „b”.

Oznacza to , że nawet jeżel i dany kraj będzie produkował oba

/wszystkie/ dobra taniej /uwzględniając zarówno wydajność pracy jak i

s tawki płac/ i tak będzie dla niego opłacalne zrezygnowanie z produkcj i


tych dóbr, w których jego przewaga będzie relatywnie najmniejsza /czyl i

koncentracja na tych dobrach, w produkcj i których jego przewaga jes t

największa/ .

a/ w warunkach braku wymiany b/ z wymianą /specjalizacja w ż/

konsumpcja=produkcji wzrost konsumpcji odzieży

ż P .

eksport

a P=K K przyrost

konsumpcji

o b odzież

import

Korzyści ze skali produkcji

B A

popyt światowy

PA/świat/

PB

O C D E

A ma wyższe koszty ale pierwszy wchodzi na rynek ustalając cenę na poziomie PA/świat/.

B ma niższe koszty, przy aktualnym popycie może ustalić cenę na poziomie PB i produkcji

OE. Ale aż do poziomu produkcji OC ponosi straty /koszt jest wyższy od ceny rynkowej/,

dopiero od tej skali produkcji uzyskuje zysk. Jeżeli dojdzie do tej skali produkcji z łatwością

osiągnie skalę produkcji OE przy cenie PB wypierając A z rynku. Ale jak B może osiągnąć

skalę produkcji OC ?

Jeżeli występują korzyści ze skali produkcji nie ma wolnej konkurencji, dobra nie są

identyczne /homogeniczne/ i występują koszty /trudności/ z wejściem na rynek. W takich


warunkach różnice w kosztach komparatywnych nie wyjaśniają podstaw specjalizacji.

Decydować może pierwszeństwo w wejściu na rynek /niższe koszty przeciętne i krańcowe.

przyzwyczajenie konsumentów do znanej marki, wysokie koszty wejścia na rynek,

doświadczenie itp/.

Międzynarodowa polityka handlowa

Skutki wprowadzenia ceł

/sytuacja małego kraju/

Pw E F cena po wprowadzeniu cła

a c b d

Pś G H I J cena przed cłem /”światowa”/

o g h i j

gj - wielkość importu przed cłem /przy cenie Pś /.

hi - wielkość importu po wprowadzeniu cła /przy cenie Pw/.

abcd - strata konsumenta

a - korzyść producenta krajowego.

b - zysk państwa /fiskusa/.

Efektywna Stopa Protekcji /ESP/

Koncepcja ta dowodzi , że rzeczywisty / efektywny/ poziom ochrony

celnej może być zupełnie inny od nominalnego poziomu ochrony. Różnica

pomiędzy nominalną a efektywną s topą protekcj i jes t tym większa, im

większy jes t udział komponentów z importu w wartości produkcj i i

większe jes t odciążenie ce lne komponentów w porównaniu do cła na

produkt f inalny.


ESP =

V

1 - V

x 100%

V

gdzie V = wartość dodana przed cłem, V1 wartość dodana po wprowadzeniu cła.

Ograniczenia ilościowe /kontyngenty/

P

CDD /wewn/ cena wewn przy wzroście popytu z D do DD

CD/wewn./ cena po wprowadzeniu kontyngentów /popyt D/

Cświat. cena bez ograniczeń ilościowych

D DD

O N

P. - krzywa podaży przy kontyngencie w wysokości O -N.

Kontyngent i lościowy /kwotowani e importu/ działa bardzo podobnie jak

cło. Zasadnicza różnica – korzyść z cła odnosi państwo, w

kontyngentowaniu f i rma, która uzyskała ko ncesję na import . Występuje

więc duże prawdopodobieństwo korupcj i /kto wydaje l icencje ? / . Natomiast

jeżel i zmienią s ię warunku na rynku / jak na rysunku powyżej / kontyngent

działa inaczej niż cło, jes t narzędziem bardziej res t rykcyjnym.


Subwencje eksportowe /sytuacja na rynku eksportera/

cena C D

PS cena wewn. po subwencji

A B

P. E F cena wewn. przed subwencją

ilość

Cc Aa Bb Dd

P - PS - wielkość subwencji ,

AB =AaBb - wielkość eksportu przed wprowadzeniem subwencji,

CD.= CcDd - wielkość eksportu po wprowadzeniu subwencji

P,PS,D,B - „nadwyżka” /korzyść/ eksportera, CDEF - strata podatnika /obciążenie

budżetu państwa/. P.,PS,C,A - strata konsumenta krajoweg

Subwencja eksportowa /sytuacja kraju importującego/

cena

P. A B cena na rynku importera przed subwencją

PS C D cena na rynku importera po subwencji

Cc Aa Bb Dd ilość

PACPS - strata producenta kraju importującego,

PBDPS - korzyść konsumenta kraju importującego,

AB - = AaBb - import przed subwencją, CD=CcDd - import po subwencji.

Strategiczna polityka handlowa


Próba poprawiania konkurencyjności firm krajowych kosztem konkurencji zagranicznej.

Narzędzia – cła, subwencje eksportowe, subwencje dla producenta i środki

pokrewne. Może być skuteczna w warunkach konkurencji niedoskonałej

/występowania korzyści ze skali produkcji/.

A B

C

Założenie – A i B produkują i eksportują do C i nawzajem do siebie identyczny

produkt . Jeżeli kraj A zastosuje na przykład subwencje eksportowe w

eksporcie do kraju C /który może nie reagować, na przykład nie produkuje

towaru importowanego z A i z B, wtedy tańszy import z A jest dla C

jednoznacznie korzystny/ zacznie wypierać B z rynku C. Jeżeli występują

korzyści ze skali produkcji a reakcja eksporterów z A będzie właściwa koszt

przeciętny produkcji eksportowej A spadnie, eksport A stanie się bardziej

konkurencyjny cenowo i zacznie wypierać B zarówno z rynku C jak i z rynku

krajowego /rynku B/. Efekt będzie tym większy, im większy jest rynek C.

Zauważmy, że w tym wypadku eksport A na rynek konkurenta B nie jest

subwencjonowany – formalnie jest to zdrowa konkurencja.

Analogicznie: jeżeli występują wyraźne korzyści ze skali produkcji cło,

zwiększając skalę produkcji krajowego producenta może /jeżeli będzie się

zachowywał racjonalnie ekonomicznie/ zwiększyć jego konkurencyjność. Przy

subwencji eksportowej importer będzie tracił więcej niż wynika to z prostego

modelu ponieważ zmniejszy się jego skala produkcji, a więc wzrośn ie jego KP.


Integracja gospodarcza

Teoria unii celnej

ceny

PA A / cena krajowa bez handlu/

PB a b c B /cena importera B = cenie po unii/

PC d C /cena najtańszego importera/

O L M N R ilość

Unia celna A z B. Wtedy:

ac - efekt kreacji handlu, a - efekt produkcyjny, c - efekt konsumpcyjny.

prostokąt zacieniowany - rozmiary efektu przesunięcia,

b + obszar zacieniowany = straty dochodów państwa po utworzeniu unii celnej z B.

MN - import z C przed powstaniem unii z B. LR - import z B po powstaniu unii celnej.

Powyższy model przedstawia tak zwane statyczne skutku unii celnej. Jest to podstawa teorii

integracji gospodarczej. Korzyści z powstania unii celnej w tym ujęciu polegają na wzroście

rozmiarów wymiany handlowej. Niekorzyśći związane są z faktem występowania efektu

przesunięcia – jeżeli tańszy, bardziej efektywny producent pozostaje poza unią /wtedy handel

„przesuwa się” na droższego dostawcę z unii.

Efekty dynamiczne unii celnej : korzyści wynikające z powstania dużego

rynku zbytu /korzyści skali produkcji/ i zwiększenie konkurencji /wewnątrz

ugrupowania, na skutek eliminacji barier w wymianie/.

Fazy /etapy/ integracji

1/Strefa Wolnego Handlu /SWH/. Przykłady: NAFTA /Strefa Wolnego Handlu

Ameryki Północnej / , CEFTA /Strefa Wolnego Handlu Europy Środkowo -

Wschodn iej / . Następuje el iminacja barier /niekoniecznie wszystkich, SWH

nie musi obejmować wszystkich towarów i usług/ wewnątrz ugrupowania,


ale na zewnątrz , w s tosunkach z państwami t rzecimi każdy członek

utrzymuje własną ochronę.

2/ Unia Celna /UC/. Przykładem może być Europejska Wspólnota

Gospodarcza /EWG/ powstała w 1958 r. na podstawie Traktatu Rzymskiego z

1957r. W Unii celnej następuje nie tylko liberalizacja obrotów wewnątrz unii

/o różnym zakresie/, ale także ujednolicenie polityki handlowej z krajam i

trzecimi /”na zewnątrz”/.

3/ Wspólny Rynek /WR/. Jest to zaawansowana unia celna w której

zrealizowano swobodę przepływu nie tylko towarów, ale także usług, pracy i

kapitału /tak zwane cztery swobody/. Przykład: Wspólnoty Europejskie /EWG/

po wprowadzeniu Jednolitego Aktu Europejskiego /JAE – 1987/. Istnienie WR

oznacza między innymi swobodę podejmowania pracy w dowolnym kraju,

swobodę zakładania przedsiębiorstw, wprowadzenie zasdy jednej licencji

/zezwolenie na prowadzenie danej działalności gospodar czej w jednym kraju

członkowskim jest automatycznie ważne w innych krajach/, uznawanie

dyplomów.

4/ Unia Gospodarcza i Walutowa /UGW/. Jest to poszerzenie WR o

Wspólny Obszar Walutowy /WOW/ i pewien zakres harmonizacji polityk

gospodarczych /niezbędnej dla utworzenia WOW/. Przykład: koncepcja UGW

ustalona w traktatach z Maastricht /1992, tworzący Unię Europejską/ i w

Amsterdamie /1997/, zrealizowana w 2002 r. /wprowadzenie euro, eliminacja

walut narodowych/.

Teoretycznie ani SWH ani UC nie nakłada ją konieczności prowadzenia

wspólnych polityk /poza eliminacją barier w handlu, ale jest to obowiązek

poszczególnych państw/. Należy odróżnić polityki „wspólne”, prowadzone na

szczeblu Wspólnot i zobowiązania nakładane przez prawo wspólnotowe

/Traktaty, dyrektywy, rozporządzenia/ od polityk prowadzonych prze z państwa

członkowskie. Niektóre dziedziny nie są objęte prawem wspólnotowym. Na

przykład podatki pośrednie /VAT/ należą do sfery poddanej bezpośredniej

regulacji prawa wspólnotowego, podatki bezpośredni e nie są nią objęte.

Traktat Rzymski zakładał wprowadzenie wspólnej /to znaczy prowadzonej na

szczeblu Wspólnot/ polityki rolnej, polityki transportowej, polityki


społecznej. Rzeczywiste wprowadzenie w życie tych polityk, a także innych,

następowało stopniowo w miarę postępów integracji. Na przykład Wspólny

Rynek Transportowy powstał efektywnie dopiero w 1993 r. Europejski

Fundusz Społeczny w 1960 r. ale początkowo miał bardzo małe znaczenie,

rzeczywisty postęp w tym zakresie wprowadził dopiero Traktat Ams terdamski.

Pogłębianie integracji oznacza równoległy wzrost zakresu harmonizacji

polityk w sferze gospodarczej i społecznej. Zharmonizowano nawet, w ramach

tak zwanego „nowego podejścia” zasady normalizacji i certyfikacji.

Szczególne znaczenie ma polityka konkurencji WE. Oznacza ona, że żadne

posunięcia firm czy organów państwa /co oznacza konieczność przestrzegania

zasad pomocy państwa, ustalonych jeszcze w Traktacie Rzymskim/ nie mogą

ograniczać efektywnej /skutecznej, czasami używa się nawet określeni a

„wolnej”/ konkurencji na obszarze WE i nie mogą wykorzystywać /ale mogą ją

posiadać/ przewagi dominującej.

Korzyści i koszty wspólnego obszaru walutowego

/jedna z wersji /

koszty i

korzyści korzyści

/w % PKB/

koszty

K handel wzajemny

/jako miara integracji obszaru /

K - „krytyczny zakres otwartości na partnerów” przy którym może

być korzystne utworzenie unii walutowej.

Koszty: powstanie wspólnego obszaru walutowego oznacza, że

państwa członkowskie tracą politykę pieniężną/politykę kursu

walutowego, politykę stopy procentowej/ jako narzędzie polityki


gospodarczej. Polityka ta jest określana przez Bank Centralny

Wspólnego Obszaru Walutowego /w przypadku Strefy Euro Europejski

Bank Centralny/. Kłopoty z synchronizacją koniunktury i polityki

gospodarczej w różnych krajach ugrupowania.

Korzyści: wyeliminowanie ryzyka kursowego i ogólne obniżenie

kosztów transakcyjnych w wymianie międzynarodowej.

Optymalny obszar walutowy

Warunki

1/ Duża otwartość gospodarek .

2/ Duży udział handlu wzajemnego.

3/ Jak najwyższa mobilność zewnętrzna /między państwami/

i wewnętrzna czynników produkcji.

4/ Podobieństwo struktur i zbliżony poziom rozwoju gospodarczego.

5/ Im mniej p.4 tym silniejszy federalizm fiskalny.

6/ Synchronizacja cykli koniunkturalnych.

Literatura /do tej części wykładu/:

A.Budnikowski „Międzynarodowe stosunki gospodarcze”, PWE /kolejne

wydania/, fragmenty. P.Krugman, M.Obstfeld „Ekonomia

międzynarodowa” PWN, Warszawa 2007 /fragmenty/.


Międzynarodowe stosunki finansowe

Bilans płatniczy

Bilans płatniczy jest to zestawienie transakcji dokonanych pomiędzy krajowymi i

zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. Uwaga: istnieje problem z ustaleniem, który

podmiot należy uznać za „zagraniczny” a który za „krajowy”. Można stosować albo kryterium

lokalizacji albo kryterium własności /z czym są także problemy/. Zestawienie takie robi się

najczęściej w przekroju czasowym jednego roku, rzadziej kwartalnie i miesięcznie. Przy

sporządzaniu bilansu płatniczego kraju stosuje się podstawowe zasady obowiązujące przy

sporządzaniu każdego bilansu, ale bilans płatniczy ma szereg cech specyficznych /bardziej

szczegółowe informacje: por. Balance of Payments Textbook wydawany przez

Międzynarodowy Fundusz Walutowy/.

Układ Bilansu Płatniczego

Kredyt /Ma/ - zmniejszenie aktywów

lub spadek zobowiązań Debet /Winien/ - zwiększenie

aktywów lub spadek zobowiązań -Eksport dóbr i usług

-Dary i przekazy otrzymywane z zagranicy

-Otrzymujemy z zagranicy odsetki od

obligacji zagranicznych przez nas kupionych

-Otrzymujemy zyski od kapitału przez nas

zainwestowanego zagranicą,

-import kapitału

-Import dóbr i usług

-Dary i przekazy dostarczane zagranicy

-Płacimy zagranicy odsetki od obligacji przez nas

emitowanych /kupionych przez zagranicę/

-Płacimy zyski od kapitału zagranicznego u nas

zainwestowanego

-eksport kapitału - spadek rezerw walutowych - wzrost rezerw walutowych

Uwaga: zgodnie z zasadami przyjętymi w MFW:

kredyt zapisuje się po lewej stronie, debet – po prawej.

Bilans płatniczy kraju dziel i s ię na następujące części :

Bilans obrotów bieżących

BOB

1/bi lans handlowy /eksport - import

towarów/

2/bi lans usług /eksport - import

usług/

3/bi lans procentów i dywidend

4/bi lans transferów

Bilans obrotów kapitałowych

BOK

1/Bilans obrotów kapitału

długoterminowego

2/Bi lans obrotów kapitału

krótkoterminowego

Błędy i opuszczenia /BO/

Bilans transakcji oficjalnych - BTO /w praktyce-zmiany rezerw dewizowych banku

centralnego


BOB i BOK zapisują t ransakcje sektora prywatnego.

Z zasad sporządzania bi lansu wynika, że:

BOB + BOK + BO + BTO = O

Pozycja „Błędy i opuszczenia” może być znacząca /między innymi z

powodu t rudności w s tatystycznym uchwyceniu wszystkich t ransakcj i z

zagranicą/ , ale dla dalszych rozważań można ją opuścić.

Wtedy :

BOB + BOK = / - / BTO

lub:

BOB + BOK = zmiany w rezerwach walutowych, gdzie:

wzrost rezerw /zapisywany po stronie debetowej / oznacza „dodatni” a

spadek rezerw /zapisywany po stronie kredytowej / „ujemny” bi lans

płatniczy.

Deficyt BP oznacza, że popyt na dewizy > podaży dewiz.

Nadwyżka BP oznacza, że podaż dewiz > popytu na dewizy.

Transakcje występujące po s t ronie debetowej bi lansu płatniczego / BP/

zwiększają popyt na waluty obce i jednocześnie zwiększają podaż waluty

krajowej na rynku walutowym. Transakc je występujące po s t ronie

kredytowej BP – odwrotnie.

BP a rynek dewizowy i zasób pieniądza na rynku krajowym:

Podaż pieniądza ogółem równa s ię sumie podaży pieniądza „krajowego”

/emisj i pieniądza gotówkowego plus kredyty banków komercyjnych / i

pieniądza „zagranicznego” / w skrócie: wzrost rezerw dewizowych/ .

Oznacza to , że bez przeciwdziałania ze s t rony banku centralnego /akcj i

określanej jako steryl izacja nadwyżki płatniczej /

Nadwyżka BP = wzrost podaży pieniądza w kraju,

Deficyt BP = spadek podaży pieniądza w kraju.

Co okreś la s tan / równowagę lub brak równowagi / b i lansu p ła tn iczego ?

Ujęcie absorpcyjne

PKB = K + I + RZ + BOB , gdz ie :

PKB – P rodukt kra jowy bru t to , K – konsumpcja kra jowa, I – inwes tycje ,

RZ – wydatk i rządowe.


K + I + RZ = A / absorpcja , czyl i suma wydatków kra jowych/ .

Wtedy :

PKB = A + BOB

BOB = PKB – A

Jeżel i A > PKB bi lans obro tów bieżących będz ie u jemny /dojdz ie do

spadku rezerw dewizowych je żel i n ie zwiększy s ię odpowiednio napływ

kapi ta łu z zagranicy/ . Oznacza to , że wzros t konsumpcj i , wzros t

inwes tycj i , wzros t wydatków rządowych / szczególn ie def icytu

budżetowego/ powinny prowadz ić do pogorszenia sytuacj i w BOB .

Napływ kapi ta łu z zagranicy z j ednej s t rony zwiększa podaż dewiz , z

drugie j prowadz i do wzros tu absorpcj i k ra jowej i do wzros tu impor tu .

Ujęcie monetarne /uproszczone/

Popyt na p ien iądz / MD/ j es t funkcją wielkości dochodu i s topy

procentowej :

MD = L/Y, r / , gdz ie Y = dochód narodowy, r = s topa procentowa.

Podaż p ieniądza – j ak wyżej , to znaczy:

MS = MSKraj . + MSZagr.

Równowaga b i lansu p ła tn iczego wystąpi wtedy, j eżel i popyt na

p ien iądz będz ie równy podaży p ieniądza . To znaczy :

BP = MD

– MS

, s tąd na przykład nadwyżka BP, czyl i p rzyros t

rezerw dewizowych równy jes t :

P rzyros t MSZagr.

= L/Y, r / - przyros t MSKraj .

.

Oznacza to , że jeżel i wzros t podaży p ieniądza jes t większy od popytu

na p ien iądz /zdef in iowany jak w równaniu powyżej / wys tąpi def icyt

b i lansu p ła tn iczego. Wzros t podaży p ieniądza może być spowodowany

zarówno przyczynami „wewnęt rznymi” , t z zwiększeniem emis j i p ien iądza

gotówkowego przez bank cent ra lny, wzros tem rozmiarów akcj i k redyto wej

banków komercyjnych /p ien iądza bezgotówkowego/ jak i napływem

kapi ta łu z zagranicy / impor tem kapi ta łu / . Podobnie dz ia ła nadwyżka

ekspor tu nad impor tem lub nadwyżka całego BOB .

Odpowiednio można zapisać , że s tan BOB uzależniony jes t od

wielkości / zmian/ dochodu w kra ju / Y/ w s tosunku do wielkości / zmian/


dochodu za granicą / Y*

/ i konkurencyjności cenowej ekspor tu dóbr i

us ług tego kra ju /R/

zmiany cen kra jowych dóbr „handlowych”

R = zmiany cen na rynku światowym , to znaczy:

BOB = f /Y*

, Y, R/ ,

gdz ie za leżność od zmian dochodu za granicą a s tanem BOB j es t dodatn ia

i od zmian dochodu w kra ju – u jemna.

Odpowiednio równanie BOK można zapisać:

BOK = f /r*

, r, Kwexp

/ ,

Gdz ie r*

j es t to s topa procentowa za granicą /za leżność u jemna/ , r

s topa procentowa w kra ju /za leżność dodatn ia / i Kwexp

oczekiwany kurs

walu towy danego kra ju - oczekiwana deprecjac ja pogarsza /odpływ

kapi ta łu / a oczekiwana apr ecjac ja poprawia /napływ kapi ta łu / BOK.

Przywracanie równowagi bilansu płatniczego .

1/ Finansowanie deficytu

2/ Proces dostosowawczy /adjustment/ Polityka fiskalna i pieniężna w

procesie dostosowawczym. Spór wokół problemu skuteczności zmian kursu

walutowego /głównie dewaluacji/. Znaczenie elastyczności cen i płac. Stałe

czy zmienne kursy walutowe?

Kursy walutowe

Kurs walu ty – cena walu ty obcej w walucie kra jowej . .

Od czego zależy wysokość kursu walu to wego ?

Teor ia Parytetu S i ły Nabywczej /PŚN, po angie l sku – PPP/ .

Przede wszys tk im ze względu na znaczenie przepływów

kapi ta łowych

/ ruchy kapi ta łu wpływają na wysokość KW nawet bez zmian w poz iomie

cen wewnęt rznych – napływ kapi ta łu z reguły podnos i , odpływ – obniża

wysokość kursu walu ty kra jowej / i znaczenie cen dóbr „n iehandlowych”.

wers ja absolu tna n ie daje poprawnej odpowiedz i na powyższe pytanie .

Bliższa rzeczywis tości j es t wers ja względna PŚN:


zmiany w poziomie KW PLN do CHF odpowiadają w długim okres ie

s tosunkowi zmian cen w Polsce do zmian cen w Szwajcari i .

Rodzaje kursów

Kursy sztywne kursy stałe kursy częściowo

zmienne

kursy zmienne

np sys tem euro np. sys tem Z

Bret ton Woods

Do 1973 r

z i n t e rwen c j ą

władz

mone ta rnych

ogran i cza j ących

wahan ia ku r sów w

pewnych

gran i cach

bez ingerencj i

władz całkowicie

rynkowe

W zależności od rynku, na k tórym kursy są ksz ta ł towane można wyróżnić

kursy:

Kursy kasowe / spot /

Kursy terminowe / forwar d/

Jeżel i KWforward>KWspot mówimy, że KWforward jes t z premią ,

j eżel i odwrotn ie – z dyskontem . Różnicę pomiędzy kursem terminowym i

kursem kasowym okreś la s ię także mianem swap /o czym dale j / .

Jak dzia ła kurs waluty

Przykład:

KW = 2 PLN za 1CHF

ekspor ter z Polsk i rynek szwajcarsk i

cena na rynku polsk im: 1900 PLN cena na rynku szwajcarsk im -1000

CHF

ekspor tu jemy do Szwajcar i i sprzedajemy za 1000CHF

za 1000 CHF ot rzymujemy 2000 PLN

zysk z te j t ransakcj i = 100 PLN

W sys temie kursów s ta łych mówimy o dewaluacj i i rewaluacj i , w

sys temie kursów zmiennych /p łynnych/ o deprecjac j i i aprecjac j i .

Jeżel i na przykład inf lac ja w Polsce wynos i 20% a w Szwajcar i i 0%,

to cena wewnęt rz na w Polsce wzrośnie do 2280 PLN , co oznacza , że

ekspor t przy kurs ie 2z lp za 1CHF będz ie n ieopłacalny.


Deprecjacja może przywrócić opłacalność t ransakcj i . Może nawet

umożl iwić zmniejszenie ceny zagr anicznej . Kiedy war to obniżyć cenę

zagraniczną ? Przede wszys tk im wtedy, j eżel i na skutek obniżenia ceny

uzyskamy znaczący wzros t sprzedaży, czyl i j eżel i e las tyczność cenowa

popytu zagranicy na ekspor towany przez nas towar jes t wysoka. Musimy

t akże mieć moż l iwość zwiększenia ekspor tu – czyl i mus i wys tępować

odpowiednio wysoka e las tyczność podaży ekspor towej .

Z drugie j s t rony po deprecjac j i /dewaluacj i / war tość impor tu w walucie

krajowej rośnie . Jeżel i cena zagraniczna im por towanego dobra wynos i

1000 CHF, to przy kurs ie 2PLN jego cena w Polsce wynos ić będz ie 2000

PLN /n ie uwzględnia jąc kosz tów t ranspor tu , ce ł , pod atków i tp . / . P rzy

kurs ie 2 ,4 PLN cena tego samego towaru wynosić będz ie 2400 PLN .

Reasumując: oznacza to , że deprecjacja /dewaluacja/ zwięk sza

zyskowność eksportu w walucie kraju eksportera , umożl iwia obniżenie

cen towarów eksportowanych w walucie obcej /co może zwiększyć

możl iwości eksportowe/ i podnos i cenę krajową towarów

importowanych. Wzros t cen towarów impor towanych po deprecjac j i

/dewa luacj i / oznacza także , że rosną ceny importu zaopatrzeniowego

oraz importowanych surowców. Deprecjacja waluty podnos i więc

koszty dzia ła lności gospodarczej . Tym s i ln iej , im większą rolę taki

import odgrywa w gospodarce danego kraju .

Dewaluacja jes t więc k orzys tna d la ekspor terów nie korzys ta jących

z impor tu zaopat rzeniowego /na przykład ekspor terzy surowców/ , a le oni

t akże prędzej czy późnie j odczują wzros t kosz tów będący nas tęps twem

deprecjacj i /na przykład wzros t kosz tów energi i / . J eżel i j ednak w kra ju

wzros t cen jes t szybszy i /a lbo wzros t wydajności pracy wolnie j szy niż za

granicą deprecjac ja /dewaluacja / może okazać s ię n iezbędna, ponieważ

nadwartościowość kursu jes t bardzo szkodl iwa. Należy jednak

pamiętać o tym, że deprecjacja dzia ła proinf lacyjnie .

Arbitraż walutowy

Ogólnie – arb i t raż polega na wykorzys tywaniu różnic kursowych / lub

cen towarów, wys tępuje też arb i t raż towarowy/ na poszczególnych

rynkach


W arbi t rażu walu towym dochodz i do natychmias towej t ransakcj i

kupna-sprzedaży walu t . W żargonie f inansowym mówimy, że s taramy s ię

w tak im wypadku szybko „zamknąć” naszą pozycję . Pozycja „zamknięta”

oznacza , że nasze należności równają s ię zobowiązaniom. Pozycja

„kró tka” / shor t / oznacza , że mamy przewagę zobowiązań n ad

należnościami , pozycja „d ługa” / long/ - odwrotn ie . Świadome

u t rzymywanie pozycj i „d ługie j” lub „kró tk ie j” oznacza , że mamy pozycję

„o twar tą” , uprawiamy spekulację . W przypadku pozycj i „d ługie j”

zyskamy, jeżel i kurs walu ty wzrośnie , s t rac imy – j eżel i spadnie . Przy

pozycj i „kró tk ie j” – odwrotn ie .

Warunek równowagi na rynkach walutowych

/u jęc ie od s t rony aktywów – assets approach, /

Zasada jes t nas tępująca: n ie należy inwes tować w aktywa, k tórych

war tość spada, inwes tu jemy w aktywa, k tórych war tość rośnie . Oznacza

to , że należy inwes tować w aktywa denominowane w walucie , k tóra u lega

/oczekujemy, że u legnie / aprecjac j i , uc iekamy od walorów

denominowanych w walucie , k tóra wykazuje sk łonność do deprecjac j i .

Kalkulację opłacalności może zmieni ć uwzględnienie różnic w s topach

procentowych pomiędzy kra jami . Po uwzględnieniu s topy procentowej

kalkulacja może wyglądać nas tępująco:

rA

= rB

+ KW

A/B exp – KW

A/B spot

KW

A/B spot

Oznacza to , że rów nowaga na rynku walu t A i B zos tan ie u t rzymana

j eżel i różnice w oprocentowaniu depozytów w obu walu tach będz ie równe

oczekiwanej deprecjac j i lub aprecjac j i tych walu t względem s ieb ie .


Ubezpieczony arbi traż s tóp procentowych

KW

A/B forward – KWA/B spot

rA – r

B 100%

KW

A/B spot

Jes t to arb i t raż ubezpieczony, ponieważ wys tępuje tu kurs forward .

W arb i t rażu n ieubezpieczonym występuje w tym miejscu oczekiwany w

danym terminie kurs spot . J eżel i l ewa s t rona n ierówności j es t większa od

prawej / to znaczy, j eżel i różnice w s topach procentowych pomiędzy A i B

są większe na korzyść A n iż wynos i oczekiwana deprecjac ja walu ty A

względem B/ - inwes tu j w A. I odwrotn ie .

Jeżel i pomiędzy poszczególnymi kra jami wys tępują różnice w s topie

inf lac j i decydujące znaczenie ma okreś len ie zmian w wielkości ach

rea lnych , po wyel iminowaniu skutków zmian cen . Operujemy wtedy

pojęciem rea lnego kursu walutowego

ceny w B

Realny KWA/B

= X nominalnyKWA/B

ceny w A

W tym ujęciu wzros t realnego KW oznacza deprecjację walu ty A.

W warunkach, k iedy i s tn ie je moż l iwość zmiany kursu walu ty

zawsze wys tępuje ryzyko kursowe. Ryzyko to jes t tylko jedną z form

ryzyka wys tępującego w dz ia ła lności gospodarczej . Ogóln ie można

wyróżnić ryzyko niesystemowe , specyf iczne d la każdej f i rmy, k tóre

można ograniczyć lub wyel iminować przy pomocy odpowiednich technik i

ryzyko systemowe albo rynkowe , k tórego n ie można całkowicie

wyel iminować /na przykład ryzyko związane z moż l iwością za łamania

ca łego rynku/ . Oprócz ryzyka kursowego w f inansach międzynarodowych

wyróżnia s ię jeszcze ryzyko zwi ązane z moż l iwością zmian s tóp

procentowych / In teres t Rate Risk / , odnoszące s ię do skutków zmian


kursów papierów war tościowych typu obl igacyjnego oraz ryzyko zmian

cen aktywów będących w obrocie międzynarodowym / Price-Level Risk / ,

t ak ich jak towary i akcje na poszczególnych rynkach /na przykład d la USA

miarą taką może być indeks zmian cen n ieruchomości w USA i indeks

zmian cen akcj i , a le należy pamiętać , że i s tn ie je s i lna współzależność

pomiędzy poszczególnymi rynkami / .

Jeżel i chodz i o ryzyko kurso we, to można wyróżnić ryzyko b i lansowe

/ks ięgowe/ , operacyjne i t ransakcyjne . Ryzyko to e l iminuje tylko sys tem

całkowicie sz tywnych kursów walu t / j ak w sys temie euro / . Im kurs jes t

bardz ie j zmienny tym ryzyko to jes t większe . Na aprecjac j i walu ty A t racą

c i , k tórzy u t rzymują pozycję „kró tką” / shor t / w A i „d ługą” / long/ w

innych walu tach , to znaczy:

-ekspor terzy, k tórych kont rakty będą p łacone w innej walucie n iż A , na

przykład ekspor ter z Polsk i , k tóry z real izował dos tawę w ramach

kont raktu p ła tnego w e uro j eżel i dosz ło do aprecjac j i PLN w s tosunku do

euro ,

- ekspor terzy kapi ta łu z kra ju A /na przykład , j eżel i f i rma n iemiecka

za inwes towała euro w Polsce t rac i na aprecjac j i euro czyl i d eprecjac j i

PLN / . W takie j sytuacj i ekspor ter kapi ta łu z Polsk i / inwes tycja w euro /

zyskuje .

Zyskują c i , k tórzy u t rzymują pozycję „d ługą” w A i „kró tką” w

innych walu tach , na przykład impor terzy w kra ju A j eżel i walu tą

p ła tności zawar tych przez n ich kont raktów nie jes t walu ta A. Przy

deprecjac j i – odwrotn ie . Sytuacja prz eds tawia s ię podobnie , j eżel i

wys tępują zmiany w oprocentowaniu różnych aktywów / ryzyko spadku -

wzros tu oprocentowania ak tywów/ .

Sposoby e l iminowania /ograniczania / ryzyka kursowego

Technik i t e okreś la s ię na ogół jako hedżing / to hedge – odgrodz ić

s ię / .

Zasada hedżingu polega na tym, że real izujemy dwie transakcje w

przeciwstawnych k ierunkach, na przykład w dwa typy aktywów,

których cena zmienia s ię w przeciwstawnych k ierunkach. Unikamy


pozycj i „o twar te j” – cash f low z jednej t ransakcj i j es t przeci wstawiany

przez cash f low z drugie j t ransakcj i „w przeciwnym kierunku” –

ut rzymujemy pozycję „zamkniętą” . J eżel i n ie s tosujemy t ransakcj i

zabezpieczającej , „ równoważącej” , wtedy u t rzymujemy pozycję „o twar tą” ,

zwiększamy ryzyko czyl i spekulu jemy. Na przykł ad l icząc na wzros t kursu

$ kupujemy $ , j eżel i kurs $ spadnie /aprecjac ja ZLP/ – t rac imy bo mamy

pozycję „o twar tą” , w tym przypadku „długą” w $ .

Bardz ie j wyraf inowane technik i zabezpieczające wykorzys tu ją tak

zwane ins t rumenty pochodne, czyl i derywatywy /der ivat ives / . Wymienić

tu można t ransakcje forward , fu tures , opcje i t ransakcje swapowe

/swaps / .

Różne k lasyf ikacje i podz ia ły t ransakcj i hedż ingowych. Przykład :

Firma U z USA sprzedała f i rmie N z Niemiec towar za 1 mln euro .

P ła tność – za 3 mies iące . KWspot euro /$ 1 ,2 . Oznacza to , że za 3

mies iące f i rma U ot rzyma 1 mln euro , a le i l e to będz ie $ ? Przy kurs ie

obecnym – 1200 tyś $ . Powsta je problem ryzyka kursowego d la f i rmy U.

Fi rma U ma pozycję „d ługą” / long/ w euro i narażona jes t n a s t ra ty jeżel i

kurs euro spadnie /aprecjac ja $ / . Na przykład , j eżel i kurs dolara wzrośnie

do 1 , 1 Fi rma U o t rzyma tylko 1100 tyś $ , to znaczy s t rac i 100 tyś $ .

Bez hedżingu:

Podpisanie t ransakcj i : Za 3 mies iące o t rzymuje

f i rma U nie robi n ic 1 mln euro i wymienia na

$ po kurs ie kasowym / spot /

Firma U może s ię zabezpieczyć przed ryzykiem deprecjacj i euro do $

s tosując , na przykład technikę forward market hedge .

Z hedżingiem

Podpisanie kont raktu . Fi rma U Po 3 mies iąca ch o t rzymuje

l i czy na deprecjac ję euro i 1 mln euro z kont raktu i

sprzedaje forward 3 mies iące sprzedaje j e , zgodnie

1 mln euro za $ po kurs ie , na z umową, za 800 tyś $ .

przykład 1 ,25 .


Firma U unika w ten sposób ryzyka kursowego, ponieważ s t abi l izu je

warunki kont raktu także w $ . J es t to jednak zabezpieczenie częściowe,

ponieważ jeżel i rzeczywis ta s topa deprecjac j i euro będz ie n iższa od

us ta lonej w kont rakcie forward f i rma s t rac i . St ra ta będz ie większa jeżel i

kurs euro n ie u legnie deprecjac j i /na przykład , gdyby kurs s ię u t rzymał na

poz iomie 1 ,3 wtedy f i rma U ot rzymała by 833,3 tyś . $ , 33 .3 tyś . $ więcej

n iż przy hedż ingu/ i j eszcze większa , j eżel i u legnie aprecjac j i

/deprecjac ja $ / . P rzed tak imi ewentualnościami skutecznie j zabezpieczają

t ransakcje opcyjne /pa t rz polecana l i t e ra tura / .

Swap walutowy

/ t en sam sys tem, rodzaj s tóp procentowych par tnerów - currency swap,

f i xed- for- f ixed ra te currency swap /

Transakcje „zamienne”. Bardzo duży, over- the-counter, płynny rynek.

a / kupno lub sprzedaż walu ty spot wraz z jednoczesną sprzedażą lub

kupnem na rynku forward . .b / umowa, na mocy k tóre j nas tępuje zamiana

p ła tności w jednej waluci e na p ła tności w innej walucie .

$ $

F i rma U /z USA/ dealer t ransakcj i f i rma N /z Niemiec/

DM swapowej DM

Dealer t ransakcj i swapowej dz ia ła jako pośrednik : poszukuje f i rm z USA

która mają zobowiązania wobec f i rm niemieckich w DM i f i rm

niemieckich , k tóre mają zobowiązania wobec f i rm z USA w $ . Nas tępn i e

„wymienia” te zobowiązania Wracając do naszego przykładu: f i rma z

Niemiec musi zapłacić f i rmie U z USA 1 mln DM. Ekspor ter z USA może

u dealera swapowego swoją należność w DM zamienić na $ . Dealer

swapowy musi znaleźć f i rmę z Niemiec , k tóra w tym samym t e rminie ma

ot rzymać odpowiednią sumę w $ , a le chce o t rzymać DM. W większości

przypadków f i rmy te n ie mają ze sobą kontaktu , sprawę zała twia dealer.

Przykład t ransakcj i swapowej : bank zgodz i ł s ię dos tarczyć impor terowi

w Niemczech 1 mln . $ za 3 mies ią ce . Bank może s ię zabezpieczyć kupując


forward na 3 mies iące 1 mln $ . Ale może również kupić 1 mln $ spot i ,

ponieważ będz ie pot rzebował te p ien iądze dopiero za 3 mies iące może je

odsprzedać z zas t rzeżeniem, że odkupi je po okreś lonym kurs ie za 3

mies iące . .

Bardzo popularne są t ransakcje swapowe s tóp procentowych / np. f i x -

for- f loat ing currency swap / - zamiana zobowiązań w s ta łych na

zobowiązania w zmiennych s topach procentowych.

Opcje /op t ions /

Ogólnie – t ransakcje dające moż l iwość , praw o do sprzedaży lub zakupu

danej walu ty. Transakcję taką mogę z real izować, a le n ie muszę – j eżel i

kurs zmieni ł s ię t ak , że rea l izacja t ransakcj i j es t d la mnie n ieopłacalna

ods tępuję od t ransakcj i p łacę tylko uzgodnioną prowiz ję .

Na przykład: j eżel i j e s tem ekspor terem i przewiduję / rynki

przewidują / aprecjac ję własnej walu ty w s tosunku do walu ty kont raktu

mogę sprzedać forward walutę kont raktu i un iknąć s t ra t po aprecjac j i

walu ty własnej . J eżel i j ednak, wbrew przewidywaniom, walu ta kra jowa

ulegnie deprecjac j i a kont rakt forward zos ta ł zawar ty – s t racę . J eżel i

zawarłem kont rakt opcyjny put / sprzedaż / mogę ods tąpić od umowy i

sprzedać przychód w walucie kont raktu po bardz ie j korzys tnym kurs ie

spot .

Prawidłowo s tosowane opcje są bardzo skutecznym zabez pieczeniem

przed ryzykiem kursowym. Stosowane są jednak także powsze chnie n ie

jako zabezpieczenie , j ako dobre narzędz ie spekulacj i walu towych.

Literatura: A.Budnikowski j .w. A.Naj lepszy „Zarządzanie f inansami

międzynarodowymi”, PWE 2000. Mar ian Gór sk i „Rynkowy sys tem

f inansowy” PWE 2009 rozdz .9 . 4 i rozdz .14 . Uzupełn iająca: A.Sopoćko

„Pochodne – droga do for tuny”, Agencja Wydawnicza i Market ingowa

Media-Bank, Warszawa 1999 r. J . J akubczyc „Finanse międzynarodowe”,

Oficyna, Wol ter Kluwer Polska Sp .z o .o . 2012


Documents

MSG Przewodnik