MU MAKİN A - arsiv.mmo.org.tr · PDF filemu asım 2000 • sayı: 4 makİn a issn 1300 - 3402?/ht\° ı tmmob makİna mÜhendİslerİ o^asi aylik yayin organi isi deĞİŞtİrİcİ

$Page 1: MU MAKİN A - arsiv.mmo.org.tr · PDF filemu asım 2000 • sayı: 4 makİn a issn 1300 - 3402?/ht\° ı tmmob makİna mÜhendİslerİ o^asi aylik yayin organi isi deĞİŞtİrİcİ$
MUasım 2000 • Sayı: 4

MAKİN AISSN 1300 - 3402

?/Ht\° ıTMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ O^ASI AYLIK YAYIN ORGANI

ISI DEĞİŞTİRİCİ SEÇİN

PNÖMATİK TAŞIMA SDÖKME MALZEME TA

İL

RÜZGAR ENERJİSİ SİSTEMLER

Takım çalışmasıiçin en ideal çözüm,

Geleceğin işletmeleri içinen sağlam ve güvenilir platform.

't

ifâ "

*

i ts

U*

Tıpkı VVindovvs 2000 Professionai ve Office 2000 gibi.Birlikte kurumsal bilgiye erişiminizi kolaylaştırır, bilgi yönetiminietkinleştirmenizi sağlarlar. Bu da gizli potansiyelinizin açığaçıkmasına neden olur.

MicrosoftNereye ulaşmak istiyorsanız, oraya...

www.microsoft.com/turkiye/basari/ r"

Bu armatürlerin isimlerini bilin,armağanlar kazanın...

-ıAşağıdaki yanıt formuna doğru ürünlerin numaralarını yazıp

(0216) 410 77 36 numaraya fakslayın.20 ürünü doğru bilen herkes armağanlar kazanacak.

Oooooooooooo

Metal körüklü vana

Flanşlı küresel vana

Dişli küresel vana

Sürgülü vana

Lug kelebek vana

Wafer çalpara çek vana

Disk çek vana

Çift manometreli filtre

Emniyet vanası

Hidrolik devre vanası

Filtreli dip vanası

Wafer kelebek vana

Oooooooooooo

Şamandralı vana

Pnömatik aktüatörlü küresel vana

Pnömatik kontrol vanası

Elektrikli kontrol vanası

Şamandralı kondenstop

Kondenstop kontrol sistemi

Basınç düşürücü vana

Termostatik vana

Hava atıcı

Kazan seviye kontrolleri

Otomatik pompa kondenstop

Buhar sayacı

Formu doldur.

Adı, soyadı :

Görevi ve unvanı:

pırına duı

Adres :

Tel :

Fax :

.İntervttlff.cafn

O E M L MODORLOKYalı Yolu Sok. No: 56 Kat:181110 Bostancı-İstanbulTel: (0216) 463 22 73-410 69 00Fax:(0216)410 77 36Web: www.intervalf.comE-mail: [email protected]

İZMİR BÖUIEMO.1202/1 Sk.No: 69Kat: 6 Daire: 607Yenişehir-İZMİRTel-Fax: (0232) 459 90 68E-mail: [email protected]

Kızılay Caddesi 102. SokakNo: 2 Serhan işhanıNo: 2/15 ADANATel-Fax: (0322)352 16 78E-mail: [email protected]

BURSA BdLOt MD.Gazalar Cad. Şirin Sokak No:10Karamanoğulları PlazaKat: 3 Daire: 20/A BURSATel-Fax: (0224) 250 95 61E-mail: [email protected]

ANTALYA BÖLOt MD.Adnan Menderes BulvarıAitmiş işhanı No:16Kat:2 ANTALYATel-Fax: (0242) 243 90 85E-mail: [email protected]

TRAKYA BÖLOE MD.Yeni Mahalle, Fatih Cad.Torkan iş Merkezi No: 94 K.3LüleburgazTel-Fax:(0288)413 30 74E-mail: [email protected]

1. 'Endüstr ide, hizmet sektöründe veJ konutlarda ayrı kazan ve boyler

kullanmadan küçük hacimde süratle bolsıcak su üretir ve rezerv eder.

• Tamamı sıcak galvaniz banyosunadaldırıldığından korozyona dayanıklı vehijyeniktir.

• İstendiğinde proses ihtiyacı için 90°C'yekadar sıcak su üretir.

• Otomatik, güvenli çalışır ve ekonomiksıcak su üretir.

• Apartmanlar, oteller, fabrikalar, büyükşantiyeler, çamaşırhaneler, büyükrestauranlar, spor salonları, yüzmehavuzları, yurtlar, hamamlar, hastaneler,yatılı okullar, askeri tesisler ve benzeriyerlerde yıkanma veya proses sıcak suyuüretimi için ideal bir cihazdır.

| Kapasite ve Ana Ölçüler ^ ^ ^ ^ ^ ^ |

TİP

ÜDS-150

ÜDS - 300

ÜDS - 500

ÜDS - 750

ÜDS-1000

ÜDS-1500

ÜDS - 2000

ÜDS - 3000

Sıcak SuKapasitesi

(Ltflı)

500

1000

1500

2000

2500

3500

4500

6000

Sıcak SuKapasitesi

(Lt*)

313

625

938

1250

1563

2188

2813

3750

Isıl Kapasite(kcal/h)

25000

50000

75000

100000

125000

175000

225000

300000

Genişlik(mm)

750

850

950

1050

1100

1200

1300

1400

Uzunluk(mm)

1250

1400

1650

1800

2010

2110

2210

2430

Yükseklik(mm)

1500

1750

2100

2250

2350

2600

2850

3450

Baca Çıkışı0(mm)

200

200

200

200

200

200

250

300

Boşaltma Çapı0(lnch)

1 1/2"

1 1/2"

1 1/2"

1 1/2"

1 1/2"

1 1/2"

1 1/2"

1 1/2"

Tip: UDS

Soğ. Su GirişiSıc. Su Çıkışı

Bflnch)

1/2"

3/4"

1"

1 1/4"

1 1/4"

1 1/2"

2"

2"

Soğ. Su Dolaşımo(lnch)

1"

1"

1"

1"

1"

1"

1"

1 1/4"

Teknolojik gelişmelerden dolayı ölçüleri değiştirme hakkımız mahfuzdur D e t a y l ı b i l g i İÇİI1 k a t a l o g İ s t e y i n i z .

Bayilerimiz:

UNIVERSAL MAKİNE VE İSİ SANAYİ TİC. A.Ş.Merkez : Kozyatağı Yolu Sk. Güneş Apt. 26/1

Tel: +90(0.216) 372 77 53 - 380 40 17 - 380 77 90 - 445 39 46

Telefax: +90(0.216) 416 30 00 Üst Bostancı - İSTANBUL

ADANA : BARIŞ Tek.Tes.Şist.San.Tic.A.Ş. --ANKARA : SİMGE Tes.inş.Taah.Paz.Ltd.Şti. - - -ANTALYA: TEKNİK Tesisat Müh.Tic.Ud.Şti- - -

MEKSİS Mekanik Sist.San.Tic.Ltd.Şti.BURSA : DGD Mühendislik İnş.San. ve Tic.A.Ş. - -İZMİR : NET Teknik Müh.Müş.Taah.Mak.San. ve Tic.Ltd.KONYA : DAĞTES AŞ.

Tel:(0322)359 60 2lTel:(0312)286 09 11Tel:(0242)312 34 21Tel:(0242)244 25 10Tel:(0224)252 16 92

. Tel:(0232)469 95 88Tel:(0332)321 12 9£

E.C A 2000 Slstemi'nin• V f .- ' VI •.

• A . « ı * . •:• • T

•&.-S ,«. . S

» Ö6£ isti} ;Fak*S$£«!} 249 90 91 - g » 7001 «251

Tel: (0210) 30Ö SS 04 - 305 Q7 25 Fal»: (0216) 305 6543

Doğal gaz ve sıvı yakıtlıısı santradan

* Toz kömür yafcabilentam otomatik hareketliızgaralı ön ocakve iç ocaklı sistemler

D o ğ a l g a z y a k ı t l ı B u h a r s a n t r a l ı . 4 x 1 2 , 6 t o n / h , 8 a t üS u h a z ı r l a m a , b a s ı n ç l a n d ı r m a , f t i t r e İ e m e , y u m u ş a t m a , g a z a l m a g r u b u 1 0 0 t o n / h

* * •

P E T N İ Z I S I S A N A Y İ v e T İ C A R E T L T D . Ş T İ .Fabrika: Talatpaşa Mahallesi Suyoluüstü No.9 Esenyurt • İSTANBUL

Tel (0212) 6201714 Pbx Fax (0212) 596 74 89Büro : Perpa iş Merkezi 6. Kat No. 629

Tel (0212) 220 60 47 • 220 60 25 Fax (0212) 22158 57: [email protected]

www.petBfccora.tp

PETMAK PETNİZ MAKİNA SANAYİ A. Ş.Haramidere Sanayi Sitesi Anbarlı - İSTANBULTel (0212)422 05 5 1 - 2 2 0 60 25Fax (0212)422 06 60 - 2 2 1 5 8 57

MÜHENDİS VE MAKİNAKASIM 2000 • Sayı : 490 NOVEMBER 2000 • No ; 490

iç in d e k i ! e' •: o n ; e / r .sİLAN SAYFALARI

DİZİNİ

İNTERVALFUNİVERSALELMORPETNİZİZOCAMDEMİRDÖKÜMAYVAZD.M.T—f

İTALYAN DIŞ TİC.GEDİK DÖKÜMBİMEKSİDE BİLGİSAYARALARKOAKSAİZOTOPRAK -DİKKAYAAYCAZAYCAZSMSMAKRO TEKNİKAİR MAKSARDOĞANBOĞAZİÇİ YAZILIMSPOTALSAT

ISISANArka Kapak

SANDVIKArka iç Kapak

MICROSOFTÖn iç Kapak

— 7—8— 9-10-11-55-56-56-57-58-59-60-61-63-63-64-65-66-67-68

YENİ ÜRÜNLER

| 4 TEKNOLOJİ DÜNYASI

1 C ODA'DAN HABERLER

MAKALE

Isı Değiştirici SeçimiHeat Exchanger Selection

Mehmet YILMAZ, Osman Nuri SARA

'I ti; BİLGİ SAYFASI Rüzgar Enerjisi Sistemleri ve Ülkemizde Esen Rüzgarlar

MAKALE

Pnömatik Taşıma Sistemlerinin Dökme Malzeme Taşımadaki RolüThe Role of Pneumatic Conveying Systems İn Cast Material Transportation

Bedri TUÇ, Nihat CEMALMAYAN, Koksal ÖZDEMİR

PÜF NOKTASI

49 BİR GÖRÜŞ 1 7 Ağustos 1999 Depremi Sonunda Koceeli'ndeki SanayiNeler Öğrendi?

KONFERANS - KONGRE - FUAR

Yazım Yayım Koşulları: Yazılar iki satır aralıklı olarak Word 6 ya da Word 7 ile yazılmış olmalıdır. 70-100 sözcükten oluşan Türkçe-lngilizce özet, ya-zı başlığının İngilizcesi ve anahtar sözcükler gereklidir. Yazılar 12 daktilo sayfasını (yaklaşık 3000 sözcük) geçmemelidir. (12 daktilo sayfasını aşan ya-zıların 2 bölüm halinde birbirini izleyen sayılarda yayınlanabileceği düşünülerek bölümlere ayrılmış olarak gönderilmelidir.) Yazılarda kullanılan fo-toğraflar net ve temiz olmalı, şekiller aydıngere çizilerek gönderilmelidir. Yazılarda SI birimleri kullanılmalıdır. Yazıların sonunda yararlanılan kay-nakça belirtilmelidir. Özgün ve derleme yazılardaki görüşler yazarına, çevirilerden doğacak sorumluluk ise çevirene aittir. Yazılar başka süreli yayın-larda yayınlanmamış olmalıdır. Herhangi bir toplantıda tebliğ olarak sunulmuş veya sunulacak ise bu açık olarak belirtilmelidir. Dergideki yazılar-dan kaynak göstererek alıntı yapılabilir. Yazılara telif ücreti ödenmemektedir. Yazılar (üç kopya) ve disketler, yazarın kısa gözgeçmişi, adresi, telefonnumaları ve e-posta adresleri ile birlikte Sümer 2 Sok. 36/ 1-A Demirtepe 06440 ANKARA ya da [email protected]. adresine gönderilmelidir.

Yazıların Değerlendirilmesi:

1. Dergiye gönderilen yazılar öncelikle Yayın Kurulu tarafından ön elemeden geçirilir.

2. Ön elemeden geçen yazılar Yayın Kurulu'nun belirleyeceği ve adları saklı tutulan en az iki uzman tarafından yazar kimliği bilinmeksizin de-ğerlendirilir.

3. Uzman değerlendirmeleri sonucunda Yayın Kurulunda oluşan görüşler doğrultusunda yazarlardan düzeltme-ekleme-çıkarma istenebilir veyayazılar reddedilebilir.

MÜHENDIS/TMAKINATMMOB

MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASIAYLIK YAYIN ORGANI

Kasım / November 2000Cilt /Vol : 41 Sayı/No: 490

Yönetim Yeri - Head OfficeSümer Sokak 36/1-A

Demirtepe - ANKARATel: (0-312) 231 31 59Fax: (0-312) 231 31 65

e-posta : [email protected]://www.mmo.org.tr

MMO Adına SahibiPublisher

Mehmet SOĞANCI

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüManaging Editör

Ali Ekber ÇAKAR

Yayın Kurulu - Publishing BoardDevrim Erinç ASLAN

Ersoy BEYErdinç TEZCAN

Ersan TANER

Yayın SekreteriPublishing CoordinatorNilgün KARAKÜÇÜK

Teknik SorumluTechnical ManagerMehmet AYDIN

İlan SorumlusuAdvertising Representative

Ayten YILDIZNuray ERHAN (İstanbul)

Komisyon İlişkileriRedactor

Şehnaz KAPLAN KARACA

DizgiType Setting

Muazzez POLAT (MMO)

BaskıPrinted by

Özkan Matb. Ltd. Şti.Tel (0-312) 229 59 74

TMMOB Makina Mühendisleri Yayın Or-ganı olan Mühendis ve Makina DergisiTMMOB'ye bağlı Odaların üyelerine, mü-hendislik eğitimi yapan öğrenci, araştırmave öğretim görevlilerine yıllık abone bedeli-özel sayılar dahil- karşılığında gönderil-mektedir. Dergimize abone olabilmek vedaha detaylı bilgi alabilmek için yukarıdaverilmiş olan adresimize başvurabilir ya datelefon ve faksla bilgi alabilirsiniz.

sunuşDeğerli Okuyucularımız,-

Geçtiğimiz ay içerisinde "danışmanlığını" IMF ve Dünya Banka-sının yaptığı bütçe görüşmeleri gündemdeydi. Yıllardır bütçe

kaynaklarının büyük bir kısmı iç-dış borç faiz ödemelerine gitmek-te. 2001 bütçesinde bunun değiştiği söylendi, "değişmiş" haliyleoran % 53. Ülke sanayinin her bölge ve kademesinde bulunan bizmühendislerin yıllardır ve son olarak TMMOB Sanayi Kongresi'99'da vurguladığı "rant ekonomisi yerine üretim ekonomisi", araş-tırma geliştirmeye, bilimsel, teknolojik çalışmalara destek ve bütçe-de daha fazla pay çağrısı da 2001 bütçesinde "yatırıma %3 pay"la ye-rini buldu! Bununla birlikte diğer paylara baktığımızda, öncekilerdeolduğu gibi 2001 bütçesinde de yaşamak isteyen insan kendine yerbulamadı.

Geçtiğimiz ayın biz mühendis ve mimarlar açısından önemli birgündemi daha vardı. Mühendislik Mimarlık Haftası. Türk Mühendisve Mimar Odaları Birliği'nin ilk Genel Kurul tarihi olan 18 Ekim1954 gününü kapsayan hafta Mühendislik Mimarlık Haftası olarakkabul edilmiştir. 23 meslek odası ve 250.000'i aşan üye sayısıylaTMMOB geçmişte olduğu gibi bugün de meslek, meslektaş ülke vetoplumun sorunlarının çözümüne yönelik politikalar üretmekte vebunların hayata geçirilmesi için mücadele etmektedir.

Bu sayımızda TMMOB Mühendislik Mimarlık Kurultayında su-nulan, tartışılan ve bir sonuca bağlanamayan Karar Taslaklarını su-nuyoruz. Örgütlülüğü gelişmiş, üretken bir TMMOB yaratma pers-pektifinden hareketle yapılan Mühendislik Mimarlık Kurultayı kap-samında, TMMOB'nin geleceğine yön verecek tartışmalar yürütül-mektedir. "Mühendislik ve Mimarlık Eğitimi, Mesleki Yeterlilik-Mesleki Yetkinlik, Mesleki Denetim, Ürün ve Hizmet Akrcditasyo-nu ve Belgelendirme, Örgüt Birimlerinin Hizmet Üretimi, ÜyelerinEkonomik Haklan ve Ekonomik Hakların Geliştirilmesi, İşsiz Mü-hendisler ve Mimarlar, Disiplinler Arası Çalışma, Mesleki Davranışİlkeleri, Dış İlişkiler, Örgüt Misyonu" başlıkları altında yer alan ka-rar taslakları üzerine Oda birimlerimizce yürütülecek çalışmalarakatılabilir, görüş ve önerilerde bulunarak TMMOB II. Mühendislikve Mimarlık Kurultayına olgunlaştırılmış görüş ve önerilerin sunul-masına katkıda bulunabilirsiniz.

SaygılarımızlaMühendis ve Makina

Yayın Kurulu

t»

DÜZELTİ

Mühendis ve Makina Dergisi Ekim 2000 - 489 sayısında yayımlanan "Kent-sel Ulaşımda Karayolu ve Raylı Taşıma Sistemlerinin Bazı Önemli Faktör-lere Göre Karşılaştırılması" adlı makalede yazarın ismi Mahir GÖKDAĞ ye-rine Mahir ULUDAĞ olarak yazılmıştır.Düzeltir, özür dileriz.

İZOGAM Armaf lex®

Kauçuk Boru ve LevhalarıİZOCAM'DAN SOĞUTMA VE ISITMA TESİSATLARINDA,

HAVALANDIRMA KANALLARINDA VE SIHHİ TESİSATLARDA

KULLANILMAK ÜZERE, ÇOK PRATİK VE HESAPLI BİR ÜRÜN:

İZOCAM ARMAFLCX KAUÇUK BORU VE LEVHALARI.

ISI YALITIM DİRENCİ VE BUHAR GEÇİRGENLİK DİRENCİ YÜKSEKTİR.

HIZLI VE KOLAY MONTAJI SAYESİNDE, ZAMAN VE MALİYETTEN KAZANDIRIR.

İZOCAMÜCRETSİZ DANIŞMA HATTI O 800 211 43 86

Koç

İZOCAM ARMAFUX KAUÇUK BORU

ve UVHALARI'nın kullanım alanları:

• Soğutma tesisatlarında

• Isıtma tesisat/arında

• Havalandırma kanallarında r

• Sıhhi tesisatlarda

• Boruların donmaya karsı korunmasında

• Boruların terlemeye karşı korunmasında

İZOCAM TİCARET VE SANAYİ A.Ş.

DANIŞMA MERKEZLERİ

• İSTANBUL Tel (212J 217 56 00 fPBX)

Fob (212i 217 55 96 • ANKARA Tel (312)

4)8 66 67-4)8X32 fala (311)425 05 15

• İZMİR Ti! (232) 484 57 $5 - 4S4 31 78

faks (23Ş 489 00 52 • ADANA Tel (322)

352 29 m fak) 13221 352 02 54 • WRSA

Tel (224J153 95 3$ fak (224J 255 60 13

• ElAZI§;Jel 14241 2\S 66 00 faks (424)

233 )9 *• ERZURUM tt [442J 235 5? 76/77

fakı \4*M 235 59 78 • ANÎALYA Tel

(2421 241 1? 50 faks (2421 242 39 84

Internet: adresi: www.izoccım*conı.tr

• % . *

i •nîllenniuirafrmbi

Y I L

ücretsiz devreye alma

30 gün içinde iade hakkı

Ömür boyu bakım garantisi

m b i !

D e m i r D ö k i i m ' d e n s i z e b i r

t a s a r ı m h a r i k a s ı .

Y ü k s e k t e k n o l o j i ü r ü n ü

M i l l e n n i u m K o m b i i l e

s ı c a c ı k m e k a n l a r ı n t a d ı n ı

ç ı k a r ı n .

Bacalı ve hermelik tipler.

Pilottu ve elektronik

ateşlemeli modeller.

Kat ısınması ve sıcak

kullanım suyu temini.

Kullanıcı dostu Işıklı

Diagnostic Bilgi Sistemi.

Microprocessor kontrollü

elektronik kart ile

k a d e m e s i z a l e v

modülasyonu.

Benzersiz sıcak su

kullanım sistemi ile

sabit sıcaklıkta su.

Dış ortam sıcaklığına

göre otomatik çalışma.

Oda t e r m o s t a t ı ve

program s a a t i i le

kullanım imkanı. Yerden

ısıtma sistemlerine

uygunluk.

Çağdaş ve estetik

Çok küçük boyut (80 cm

y ü k s e k l i k , 41 cm

genişlik, 38 cm derinlik)

Her türlü emniyet

sistemine sahip.

ED DemirDökümGenel Müdürlük İnegöl Tesisleri, Tel: (0224) 714 82 00 (9 hat)

istanbul Bölge Müd.. Tel: (0216) 425 69 00 • Ankara Bölge MUd.. Tel: (0312) 245 02 11Merkez Bölge Müd., Tel: (0224) 714 82 00 • Bozüyük Tesisleri, Tel: (0228) 314 55 00 (20 hal)

İNTERNET : www.demirdokum.com.tr

Sessiz çalışma.

İnteraktif telekontrol ile

uzaktan kumanda.

.Knn

Sevdikleriniz için" nilir ortamlar

ratıyoruz...

FANTIM COSMı

- <b mfnakme

• A pasto

A ABarm

ENDÜSTRİYELİ

Necatibey Cad. No: 207, Ayvan*j2) 251 90 82 - 83, 245 60 27-28-29 Faks: (0212) 251 r' " «.ayvaz.oam.tr

Sorunsuzbir işletme için. . .

DMTMakina

Fevziçakmak Caddesi Göktaş iş Merkezi Kat. 2 Daire 6 BURSA/TÜRKİYETel. : 0. 224 225 49 60 (pbx) F a x : °- 2 2 4 **> 4 y b ^Web : www.dmtmakina.com e-mail : [email protected]

Akdeniz'de ve Avrupa'da iki büyük ticari ortak:

Türkiye ve İtalyaİki ülke arasında uzun yıllara ve çok sağlam temellere dayanan

güçlü bir ticaret ve yatırım ortaklığı var. Bu ortaklık, enerjiden

gıdaya, otomobilden ağır vasıtaya, tekstil ürünlerinden plastiğe,

deri ürünlerinden otomobil lastiğine, ahşap ürünlerinden

ayakkabıya, seramik ürünlerinden nakliyeye, tekstil

makinelerinden takım tezgâhlarına, mermer ürünlerinden

mobilyaya, ambalaj teknolojisinden elektrikli ev aletlerine

kadar her sektörü kapsıyor. Türkiye ile İtalya arasındaki ticaretin

yıllık hacmi ortalama 5,5 milyar dolar. Her yıl yaklaşık 7000

Türk ve İtalyan şirketi, yeni iş bağlantıları için İtalyan Dış

Ticaret Enstitüsü'ne başvuruyor.

Takım tezgâhlarında da İtalyan ve Türk şirketleri arasında

ticari ve teknolojik işbirliği önemli bir yer tutuyor. İki ülke

ekonomisi için vazgeçilmez bir önem taşıyan bu verimli ticari

ve endüstriyel işbirliğinin giderek güçleneceğine inanıyoruz.

İTALYAN DIŞ TİCARET ENSTİTÜSÜ

yeni Hazırlayan: Güler AYYILDIZMMO Merkez

ürünlerKIZIL ÖTESİ TERMOMETRELER

3 ayrı modeli bulunan ve -18°C'den 870°C'ye kadar sı-caklık ölçebilen bu kızıl-ötesi termometreler sağlam biryapıya ve yüksek performansa sahiptirler, iki türlü lazergörüş aianı seçeneği mevcuttur. Nokta lazer ve dairelazer, ilkinde nokta lazer, görüş alanının merkezini gös-terir, ikincide isedaire iazer görüşalanının çevresinigösterir. Emissivity0.1 ile 1.0 arasındaayarlanabilir. Butermometrelerin di-ğer özellikleri ara-sında baklit LCDmonitör; minumum,maksimum, diferen-siyai ve ortalama sı-caklık görüntüleri, 1mV/derece anaiogçıktı ve sesli-görün-tülü alarm özelliklerisayılabilir.

ÇOK FONKSİVONLU KHLİBRRTÖR

Omega Engineering, Stamford, Conn. tarafından üretilen

CA 100 az yer kaplayan yapısıyla çok kullanışlı bir kalib-

ratördür. DC voltaj, DC akım, resistans, sıcaklık ve fre-

kans kalibrasyonunda kullanılabilir. Vericilerin kalibrasyo-

nu ve DC voltaj, DC akım ve resistans ölçümü için 24 VDC güç sağlar. Vericilerin ve dönüştürücülerin kalibras-yonunu % 0.1 hassasiyetle yapar.

- Mechanical Engineering dergisinden çevrilmiştir.

LflZER MESflFE BULUCU

RIEGL U.S.A., ORLANDO, FLA. tarafından üretilen la-zer mesafe bulucu özellikle dokunulamayan mesafele-rin (örneğin sıcak "katılar, sıvı çelikveya diğer sıcakmetal yüzeyler) " -—^Sü»BKS3BIMr

ölçülmesi için ta-sarlanmıştır. 20.3mm hassasiyetleölçüm yapabilenbu alet 2.5 mm

çözünürlüğe sahiptir. Ölçüm mesafesi hedef sıcaklığagöre değişir. 1450°C'deki sıvı çelik için maksimumuzaklık 7 m, 1200°C'ye kadar çelikler için ise 10 m'dir.800°C'den düşük hedef sıcaklıklar için ise maksimummesafe 100 m'dir.

Hflüfl TEMİZLEME SİSTEMİ

AIRGUARD INDUSTRIES INC., LOUISVILLE, KY. ta-rafından üretilen Bio-Aire yüksek enerji mor ötesi ışıkhava temizleme sistemi, HVAC sistemlerindeki mikro-organizmaları etkili bir şekilde öldürerek sistemde ola-bilecek mikrobik üremeleri önler. Bu hava temizlenme-

si sırasında sistemde herhangi ikinci bir KIıIıIıK ya aaozon oluşmaz. Bu hava temizleme sistem' Legıanaitave dığeı bakterilerin öldürülmesinde etkilidir Ayııcasoğuk algınlığı VB grip virüsleri ve mantariaıın öldürül-mesinde de etkili olan bir sistemdir Bu sistem sayesin-de Ozerindetci fikstürlerin sayısına ve yerleşimine Dağlıolarak, mikrobiyal yıkım %99 başarıyla gerçekleş-tirilebilir.

12 Mühendis ve Makina • Cilt: 41 Sayı: 490

yeni

ürünlerLRZER ÜRETİM MERKEZİ

ONLINE INC., MC HENRY, ILL. tarafından üretilen SL3020 lazer üretim merkezi 30x20 in kullanım alanı ve12 in yüksekliğinde olan yeni bir lazer kesme ve işaret-leme sistemidir. Bu sistem conta, PC kasaları, plastik,kauçuk, tahta ve seramik gibi yüzlerce malzemenin

'"«•»

kesiminde ve markalanmasında kullanılır. Bu sistemsayesinde saniyede 60 in hızla hareket eden lazer ışı-nın gerçekleştirdiği kesme işlemi, otomatik olaraksadece bir tuşa dokunarak yapılabilmektedir.

PROGRRMLRNRBİLİR MHNTIK KONTROLCÜ

HANKISON INTERNATIONAL, CANORBURG, PA. ta-rafından üretilen bu yeni kontrol sistemi sayesinde so-ğutma sisteminin ihtiyacına göre soğutma kompresö-

rünün boşaltılması işleminde açıp kapama işlemlerikullanıcının seçiminden sonra otomatik olarak yapılır.Ayrıca bu kontrolcü tüm kritik çalışma koşullarınıgörüntülediği gibi, kompresörü zıt çalışma durumların-dan da korur.

ROCKUJELLTEST CİHBZI

NEW AGE INDUSTRIES INC., TESTING INSTRU-MENTS DIV., WILLOW GROVE, PA tarafındanüretilen Rockvvell sertlik ölçme cihazı, standart

Rockvvell ölçme cihazının kullanıldığı tüm test yüzey-lerinde kullanılır.Taşınabilir oluşuyla kullanma kolaylığı sağlayan butest cihazının kullanılabilmesi için sade düz yüzeylerve kıskaçla tutabilir yüzeyler olması gerekmez. Testedilecek malzemenin tek yüzü test etmek için yeter-lidir.

ÖLÇME POMPRSI

FLUID METERING INC., SYOSSET, N.Y tarafındanüretilen ölçme pompası endüstride ve laboratuvarlar-da kullanılabilir. 4 modeli olan bu pompa, sıvılar vegazların ölçülmesinde kullanılır. Bu cihaz özellikle teh-likeli malzemelerle ve/veya tehlikeli ortamlarda çalışır-ken kullanmak amacıyla tasarlanmıştır. QSYX modeli

0.2 mi / dak- 92 mi / dak. arasındaki akış debisini ölç-mek için kullanılır. QDX modeli ise 4.3 ml/dak'dan2208 ml/dak'ya kadar akış debisini ölçebilir. SPD veGPD modelleri ise pnömatik sürücülerle ve her hızdaçalışabilir.

Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı: 490 13

teknoloji Hazırlayan: Ersoy BEYMMO Merkez

dünyası

ATIKLARI YAKMANIN VERİMLİ YOLU

Dönüşüm, kentsel atıkların azalmasını sağlamış olmasına rağ-men, dönüştürülemeyen atıklar kentlerde yığın oluşturmayı sür-dürüyor. Yığınların yakılarak dönüştürülmeye çalışılması daçoğunlukla verimsiz bir işlem. Fergus Falls, Minn. kenti bu sorun-la kendi bünyesinde, Otter Tail Povver Co. şirketi girişiminde ge

lişkin çöp yakma hedefiyle çözüm aramış ve yıllık 37000 $ gelirsağlamış.Evsel atıklar Fergus Falls'da birincil yanma odalarında doğal gaz-lı yakıcılarda kurutulup yakılıyor. Kalan malzemeler ise birincilyanma odasına bitişik ikincil yanma odasına gönderiliyor. Fanlarvasıtasıyla yanma odalarına hava akışı sağlanıyor. Fanların ça-lışması yanma odalarındaki sıcaklığa göre düzenleniyor. Malze-meler farklı yanma sıcaklığına sahip olduğundan doğru hava-ya-kıt karışım miktarını ayarlamak, yakıt israfını önlemekte büyükönem kazanıyor.Önceki yakıcılar analiz edildiğinde havalandırma girişleri kapalıy-ken dahi fanların çalıştığı, bunun da enerji kaybına ve sürtünme-ye sebep olduğu bulunmuş. Fanlar ayrıca devreleri ve havalan-dırma kontrolü alıcılarını da yarattığı, titreşimden dolayı bozuyor-muş. AC Technology Corp. in Uxbridge tarafından, (VFDs)havalandırma açıklığının yerine değişken frekans sürücüleriyapılmış. Bu üniteler hava akışına, yanma odalarındaki ısıdüzeyine uyan fan motor hızına göre çalışmaktadır.VFDs kullanılmaya başladığından beri -32 günde kendisini amor-ti etmiş -Fergus Falls kenti, yılda 543.360 kilovvatt elektrik enerji-si tasarrufu sağlanmış. Ayrıca doğalgaz tüketiminde de % 64oranında bir azalma sağlanmış.

- Mechanical Engineering dergisinden çevrilmiştir.

DAHA HAFİF EGZOZ

Boşa International adlı otomotiv egzoz sistemlerifirması, yaptıkları çalışmayla egzoz sistemlerindeağırlık olarak %30 ile 50 arasında bir azalma sağ-ladılar. Ağırlıkta sağlanan bu azalma motorun per-formansında ve sistemin ömründe bir azalma, gü-rültü ve titreşim yaratmamış. Firma bu tasarımı.

lastik bloklarda, ek yerlerinde ve tekli egzoz siste-mini motor titreşiminden koruyan kıvrımlı çelik tüp-lerde yaptığı değişikliklerle geliştirmiş.Egzoz sistemindeki lastik tutucular, sistemin motortitreşimine, araç hareketine ve termal genleşmeyeuyum sağlayabilecek yapıda üretilmekte. Sisteminbükülme ve torka direnecek dayanım gereksinimi,boruların, kalkan ve diğer parçaların malzemeleri vekalınlıklarını etkilemekte. Bosal firmasının tasarımı,susturucu ve rezonans sistemini aracın alt kısmına(taban) bir destekle sabitlemekte. Esnek lastik aksı-kalar yerine geçen sabit lastik bloklar, susturucuyutabana daha sıkı sabitlemekte. ikinci bir gelişme detek esnek eklem yerine çift esnek ekleminin kullanıl-masında, lastik bloklar sıkı sabitlendiğinden titre-şim ve ivmeden kaynaklı hareketi 2 cm'den, 1-2mm'ye sınırlamış. Ayrıca susturucularda yer avan-tajıyla birlikte gelişim sağlanmış ve ikili esnek eklemsayesinde titreşim düzeyinde 10 desibel civarındadüşme olmuş.

14 Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı: 490

Mırhyan: Nüsün KARAKÜÇÜKMMO Merkez

oda'dan

haberler

MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI MESLEKİ DAVRANIŞ İLKELERİ

28-29 Nisan 2000 tarihinde Ankara'da gerçekleştirilen TMMOB Mühendislik-MimarlıkKurultayı'nda TMMOB Mesleki Davranış İlkeleri katılımcıların tartışmasına açılmıştı. Odamızaşağıdaki metinde yer alan ilkelerin "Makina Mühendisleri Odası Mesleki Davranış İlkeleri"olarak yürürlüğe konması düşüncesindedir. İlkelerle ilgili görüşlerinizi bildirerek katkı koy-manızı bekliyoruz.

GİRİŞ

Mühendislik ve Mimarlık hizmetleri, gerek tek tekbireylerin, gerekse toplumun günlük yaşamının her nok-tasını daha çok etkilemekte, bu etki günümüzle sınırlıkalmayıp geleceğimizi ve kaynaklarımızın kullanımınıda kapsamaktadır. Bu nedenle de, mühendislerin ve mi-marların topluma, yaşadıkları çağa, doğaya karşı sorum-lulukları da hizmetlerinin kapsamıyla aynı oranda art-maktadır. Aynca, gelişme sürecinin sıkıntılarını yaşayanülkemizde bu toplumsal sorumluluk daha da fazladır.

Mühendisler ve mimarlar, ayrılmaz bir parçası olduk-ları toplumun refah ve mutluluğuna katkıda bulunmakiçin, mesleki etkinliklerinde aşağıda tanımlanan ilkelereuymayı, uyulması için meslektaşlarını uyarmayı bir gö-rev sayarlar.

Topluma Karşı SorumluluklarMühendisler ve Mimarlar,

1. Mesleki bilgi, beceri ve deneyimlerini, toplumun or-tak çıkarları; evrensel insani kazanımlann ve kültürelmirasın korunması ve insan refahının gelişimi içinkullanırlar. Toplumun sağlığı, güvenliği ve refahı içinduymuş oldukları sorumluluk her zaman kendi kişi-sel çıkarlarının, meslektaşlarının çıkarlarının ya damimar ve mühendisler topluluğunun çıkarlarının üs-tünde yer alır.

2. Kendilerinden istenen işin toplumun ve çevre içinciddi bir tehlike yaratacağı sonucuna varırlarsa ve bukonudaki mesleki yargıları işveren ya da müşteri tara-fından dikkate alınmıyorsa, görüşlerini işverene ya damüşterilerine yazılı olarak bildirirler; sonuç alama-maları durumunda meslek örgütlerini ve gerektiğindeyetkili makamları ve kamuoyunu bilgilendirirler.

3. Toplumun ilgi alanı içinde bulunan teknik konular-daki görüşlerini, raporlarını, konuyu yerinde ve tamanlamıyla araştırmış, incelemiş ve yeterli bir bilgi veverilerle donanmış olarak, ticari ve kişisel kaygılarıbir yana bırakarak, doğru, tam ve nesnel bir biçimdeaçıklarlar.

4. İş yerlerinde işçi sağlığını korumak ve iş güvenliğini

sağlamak için gerekli önlemleri alırlar, iş yerlerindeçalışanları bu konularda bilgilendirirler.

5. İşverenleri, müşterileri, meslektaşları da dahil olmaküzere, toplumdaki herkese adil, dürüst ve iyi niyetledavranırlar.

6. Ülkenin teknoloji ve mühendislik yeteneğinin yük-selmesi için, teknolojinin, teknolojinin uygun kulla-nımının ve potansiyel sonuçlarının toplum tarafındananlaşılması için çaba gösterirler.

Doğaya ve Çevreye Karşı SorumluluklarMühendisler ve Mimarlar, doğayı ve çevreyi koruma-

yı, onlara zarar vermemeyi, uygulamalarının doğaylauyumlu olmasını sağlamayı mesleki sorumluluklarınınayrılmaz parçası olarak görürler, doğal kaynakların veenerjinin tasarrufuna özel önem verirler.

İşverene ve Müşteriye Karşı SorumluluklarMühendisler ve Mimarlar,

1. İşveren/müşteriyle teknik konulardaki mesleki alış-verişlerinde her zaman güvenilir bir iş gören ya da ve-kil ya da danışman olarak ve işveren/müşterinin çı-karları için, toplumun refah ve sağlığını ve güvenliği-ni tehlikeye atmaksızın, mesleki beceri ve deneyim-lerini sonuna kadar kullanarak, uygun ve düzgün biriş düzeyi ile çalışırlar.

2. işverenleri ya da müşterileriyle olan iş ilişkilerini et-kileyecek şekilde doğrudan ya da dolaylı olarak her-hangi bir armağan, para ya da hizmet ya da iş teklifikabul etmezler; başkalanna teklif etmezler, meslekiilişkilerini geliştirmek amacıyla siyasal amaçlı bağışyapmazlar.

3. İşverenin/müşterinin ticari ve teknolojik sırlarını izmalmadan başkalarına açıklamazlar, kişisel çıkarlarıiçin kullanmazlar.

Mesleğe ve Meslektaşa Karşı SorumluluklarMühendisler ve Mimarlar,

1. Mesleki etkinliklerini, tüm meslektaşlarının güve-nini kazanacak bir biçimde ve mesleğin saygınlığı-na azami özen göstererek sürdürürler.


oda'dan

haberler2.

3.

4.

5.

6.

Tüm meslektaşlarına saygıyla yaklaşırlar meslektaş-larıyla haksız rekabet içinde olmazlar ve astlarının ge-lişimi için özel çaba harcarlar, onlara yardımcı olur-lar, telif haklarına ve özgün çalışmalara saygı gösterir-ler, çalışmalara katkıları ve katkıda bulunanları belir-tirler.Yalnızca yeterli oldukları alanlarda mesleki hizmetverirler; hizmetlerini etkileyebilecek diğer uzmanlıkalanlarındaki yetkililerin görüşlerine başvururlar, di-siplinler arası ortak çalışmayı özendirirler.Mesleki görev, yetki ve sorumluluklarını, sadece zo-runlu durumlarda ve ehil olan meslektaşlarına devre-derler.İşlerini yalnızca kendilerine tanınmış mesleki görev,yetki ve sorumluluk çerçevesinde yaparlar, yalnızcaresmi olarak hak kazanmış oldukları sıfat ve unvanla-rı kullanırlar.Bu mesleki davranış ilkelerine aykırı davrananlara

yardımcı olmazlar, onların etkinliklerinin içinde yeralmazlar, onları uyarırlar, bu konuda meslek örgütle-riyle işbirliği yaparlar; bu ilkelere uygun davrananlarıbütün güçleriyle desteklerler.

7. Meslek örgütlerinin etkinliklerine aktif olarak katıl-maya çaba gösterirler, onları desteklerler, mesleğingelişmesine katkıda bulunurlar.

Kendilerine Karşı Sorumluluklar

Mühendisler ve Mimarlar,1. Mesleki bilgilerini güncelleştirirler, kültürlerini ve

mesleki yeterliliklerini geliştirirler.2. Mesleki etkinliklerine ilişkin olarak meslektaşları-

nın dürüst ve nesnel eleştirilerini dikkate alırlar, ge-rektiğinde kendileri de eleştirmekten kaçınmazlar.

3. Birlikte çalıştığı insanları anlamaya, çok kültürlü ça-lışma ortamlarına uyum sağlamaya çalışırlar.

TMMOB MÜHENDİSLİK MİMARLIK KURULTAYI KARÂRTASLAKLARI

Örgütlülüğü gelişmiş, üretken bir TMMOB yaratma perspektifiyle 28-29 Nisan 2000'de yapılanTMMOB Mühendislik ve Mimarlık Kurultayı, karar taslaklarının karara bağlanamadığt, yalnızcatartışmaların yapıldığı bir kurultay olmuştur. TMMOB Çalışma Programında belirtildiği üzereHaziran 2001 tarihinde gerçekleştirilecek TMMOB 2. Mühendislik Mimarlık Kurultayı kapsamındaTMMOB'nin geleceğine yön verecek karar taslakları üzerine Şubelerimizce yürütülecek çalışmalarakatılabilir, olgunlaştmlmtş görüş ve önerilerin sunulmasına katkıda bulunabilirsiniz.

MÜHENDİSLİK VE MİMARLIK EĞİTİMİ

1. TMMOB ve Odalar, bilimsel eğitimin ilk ve ortaöğretimden başlaması nedeniyle ve bilim ve tekno-loji ile barışık bir toplum yaratılmasını amaçlaya- 3.rak Üniversite öncesi eğitim programları konusun-da Milli Eğitim Bakanlığına önerilerde bulunurlar;

2. TMMOB ve Odalar, mühendislik ve mimarlık alanla-rında insan gücü planlamasının somut göstergesi olanÜniversitelerin ve yeni mühendislik ve mimarlık bö-lümlerinin açılması, kontenjanların belirlenmesi ka-rar süreçlerinde yer almayı görev ve yetkilerinin doğal 4.bir uzantısı olarak kabul ederler, bu amaçla hem Mü-hendislik ve Mimarlık Hakkındaki Yasada, hem YÖKYasasında hem de TMMOB Yasasında gerekli düzen-lemelerin yapılmasına çalışırlar, bu değişiklikler ger-çekleşene kadar TMMOB ve Odaların belirtilen bukonularda görüşünün alınması için girişimlerde bulu- 5.

nur, bu alanlardaki girişimleri yakından izleyerek gö-rüş oluşturur ve kamuoyunu bilgilendirirler.TMMOB aynı zamanda diğer mesleki ve teknik eğiti-min planlama çalışmalarına katılmayı hedefler,-TMMOB ve Odalar, mühendislik ve mimarlık eğiti-minin, bilimsel bilgiyi üreten, eşit ve ücretsiz eğitimolanakları sunan, özerk ve demokratik ortamlardasürdürülmesini hedefleyerek, mühendislik ve mi-marlık alanlarında eğitim programlarının hazırlan-ması ve geliştirilmesi çalışmalarına katkıda bulu-nurlar;TMMOB, eğitimde kalite eşitliğinin sağlanması il-kesini göz önünde bulundurarak, mühendislik vemimarlık lisans eğitiminde, ülkemize özgü ve gide-rek uluslar arası düzeyde bir akreditasyon sistemi-nin kurulmasını ve kurulacak akreditasyon sistemi-nin içinde yer almayı hedefler;TMMOB, ülkemizde verilen mühendislik ve mimar-


oda'dan

haberlerlık diplomalarının uluslar arası düzeyde tanmırlığı-nı sağlama konusunda girişimlerini sürdürür, buamaçla FEANI üyeliğini gündeminde tutar; mühen-dislik mimarlık hizmetlerinin serbest dolaşımı ko-nusunda görüş oluşturur,- mesleki tanınırlığın sağ-lanması için çalışma başlatır; diplomaların denkliği-ni ve geçerliliğini belirleyen yetkili kurullar içindeyer almayı hedefler;

6. Odalar, kongre, seminer, konferans, vb. etkinliklerleuygulama alanlarında üyelerin ve üye olmayan mü-hendis ve mimarların meslek içi eğitimlerine katkı-da bulunurlar; eğitim eşitsizliğinden kaynaklananişsizliğin en aza indirilmesi amacıyla, üyelerini ta-mamlayıcı eğitime yönlendirir, bu amaçla eğitimprogramlan hazırlarlar; Birlik, Odalar arasında mes-lek içi eğitiminde uyum sağlamaya çalışır, Odalarımeslek içi eğitime özendirir;

7. TMMOB, eğitim alanındaki amaçlarını gerçekleş-tirmesinde ulusal ve uluslar arası kurum ve kuru-luşlar önünde eğitim konusunda daha etkin birtemsiliyet için, örgüt içinde sürekli bir yapınınoluşmasını sağlar.

8. TMMOB ve Odalar, mühendislik ve mimarlık öğren-cilerinin Oda etkinliklerine katılmasını özendirirlerve kolaylaştırırlar, mühendislik ve mimarlık öğrenci-lerinin sorunlarının çözümüne yardımcı olurlar.

MESLEKİ YETERLİLİK-MESLEKİ YETKİNLİK

1. TMMOB ve Odalar, eğitimde kalite eşitliğini gözönünde bulundurarak, toplumun güvenliğini, sağlı-ğını ve gönencini (yaşanabilirliğini), doğal ve kültü-rel yaşam ortamlarını doğrudan etkileyen alanlarıönceliklerine göre belirleyerek, bu alanlardaki ge-reksinmelere uygun olarak tanımlanacak bilgi ve be-ceri düzeylerine göre mesleki yeterliliğin saptanma-sını ve belgelenmesini sağlarlar; bu yetkinin yasaldayanaklarının daha açık bir ifadeye kavuşması içinMühendislik ve Mimarlık Hakkındaki Yasada veTMMOB Yasasında değişiklik yapılması için giri-şimlerde bulunurlar.

2. TMMOB ve Odalar, mesleki yeterliliğin belge-lendirilmesine yönelik meslek içi eğitimi, meslekidavranış ilkelerini de içerecek biçimde planlarlar,uygulama alanlarına ilişkin eğitimi kamusal birhizmet olarak gerçekleştirirler, bu eğitimin ortakkonularını programlarlar, ders notlarını hazırlarlarve eğiticilerin eğitimlerini sağlarlar.

3. TMMOB, yetkin mühendislik ile ilgili tartışmazeminini ve sürecini örgütler.

MESLEKİ DENETİM

1. Mühendislik ve mimarlık etkinliklerinin toplumyararı gözetilerek, bilim ve tekniğin gereklerine,yasal kurallara, mesleki davranış ilkelerine uygunolarak yerine getirilmesini sağlamak amacıyla ön-ceden belirlenmiş kriterlere ve düzenlemelere görekamusal bir görev olarak denetlenmesi örgütümü-zün temel amaçlarından birisidir. TMMOB ve Oda-lar, toplumun güvenliği, sağlığı ve gönenci bakı-mından öncelikli alanları belirleyerek bu çalışma-ları yaygınlaştırırlar, mevcut uygulamaları gelişti-rirler, örgütümüzün bu alandaki yetkisinin yasaldayanaklarına sahip çıkılacak ve bu dayanaklarınaçıklığa kavuşması ve genişletilmesi için girişim-lerde bulunurlar.

2. Mühendislik ve mimarlık etkinliklerinin sonundaelde edilen ürünlerin toplum yararı gözetilerek, bi-lim ve tekniğin gereklerine ve yasal kurallara uy-gunluğunu ve bunlara uygun olarak işletilmesinive bakımının yapılmasını sağlamak amacıyla önce-den belirlenmiş kriterlere ve düzenlemelere görekamusal bir görev olarak denetlenmesi örgütümü-zün temel amaçlarından bir başkasıdır. TMMOB veOdalar, toplumun güvenliği, sağlığı ve gönenci ba-kımından öncelikli alanları belirleyerek bu çalış-maları yaygınlaştırırlar, mevcut uygulamaları ge-liştirirler, örgütümüzün bu alandaki yetkisinin ya-sal dayanaklarına sahip çıkılacak ve bu dayanakla-rın açıklığa kavuşması ve genişletilmesi için giri-şimlerde bulunurlar.

ÜRÜN VE HİZMET AKREDİTASYONU VEBELGELENDİRME

TMMOB ve Odalar, Türkiye Akreditasyon Kurumununkurulması sonrasında belgeleme konusunda görev alıpalmayacaklarını, alacaklarsa hangi konularda görev ala-caklarını belirlerler; bu görevleri, mesleki etkinliklerintoplum yararına gerçekleştirilmesini sağlamaya yöneliktemel amaç çerçevesinde yerine getirirler.TMMOB görev alanlarım ve temel ilkeleri belirler, Oda-lar kendi uzmanlık alanlarına göre uygulama yaparlar.

ÖRGÜT BİRİMLERİNİN HİZMET ÜRETİMİ

1. Meslek Odalarımız; uzmanlık alanında kamu çıkar-larının korunmasına, mesleğin ve meslektaşlarınhaklarının savunulmasına yönelik çalışmalar yanın-da, varlık nedeni olan mesleki teknik çalışmalardanda kopmamalıdır


oda'dan

haberler

2. Kamu kuruluşlarına, özel kurum ya da kişilere veri-len hizmetler tek yanlı bozulabilecek protokolleredayanıyor ise örgüt bütçesi ağırlıklı olarak bu hiz-metlerden herhangi biri üzerine kurgulanmamak,gelir kaynakları mümkün olduğunca çeşitlendiril-melidir. Söz konusu hizmetler yalnızca, kamusal de-netim alanında verilmeli, protokollerin içeriğininörgütsel bağımsızlığı tehdit etmesine izin verilme-meli, verilen hizmetler üyelerimizin yürüteceği hiz-metler değil, bu hizmetlerin denetimi anlamında ol-malıdır.

3. Kamu çıkarlarının korunması meslek odalarının uz-manlık alanında toplumun ve ülkenin çıkarlarını sa-vunan bir örgüt olmasını zorunlu kılar. Bu tanım ge-reği meslek odaları mesleki çalışmalar yürütürkenhalkı bilgilendirmek, bilinçlendirmek, çevreden ya-na, emekten yana, üretimden yana, tüketicinin ko-runmasından yana olmak topluma dayatılan politi-kaları sorgulamak kamu çıkarları doğrultusundatoplumu bilinçlendirmek ve bu politikaları sunmakgörevi ile yükümlüdür. Böylesine geniş bir alana ya-yılan sorumlulukların ve hizmetlerin yerine getirile-bilmesi ancak ve ancak ekonomik ve kurumsal an-lamda güçlü, ülke geneline yayılmış bir örgütlenmeağına sahip olan, örgüt-içi ilişkilerinin ve Oda üyeilişkilerinin sağlıklı bir şekilde yürütüldüğü yapılan-malar ile mümkün olabilir

4. Güçlü bir Oda için güçlü ve çeşitlenmiş gelir kay-naklarına sahip olma gerekliliği yadsınamaz birgerçektir. Meslek Odalarının gelirleri üye ödentile-ri öncelikli olmak üzere, Odaların uzmanlık ala-nında bağımsız olarak gerekçeleştirdiği etkinlikler-den sağlanmalı ve bu etkinliklerden yararlananlarbedellerini ödemelidir

5. Belirtilen hizmetler ve gereksinmeler karşısındakanun koyucunun düzenlediği olanakları "akçalı-akçasız işler" ya da "ticari" gibi değerlendirmelerleönlemek yanlıştır. Ancak, etkinliklerden sağlanankaynakların üyelere ve topluma hizmet olarak geridönmesinin araçlarının etkinleştirilmesi, örgütünkaynaklarının ortak kullanıma açılması mekaniz-maları yaratılmalıdır. Yöneticilerin gelirlerden payalması önlenmelidir.

ÜYELERİN EKONOMİK HAKLARIEKONOMİK HAKLARIN GELİŞTİRİLMESİ

1. Üyelerimizin ekonomik hak ve çıkarlarının korun-masında ve geliştirilmesinde temel ilke emeğinkarşılığının alınmasıdır.

2. Kamuda çalışan üyelerimizin haklarının savunul-ması özel kesim için de emsal oluşturduğundan,öncelikli bir görevdir,- bunun kadar öncelikli birbaşka görev, kamu ve özel işyerlerinde çalışan üye-lerimizin işyerlerindeki mevcut sendikalarda ör-gütlenmesini özendirmek, sendikal çalışmalardabulunan üyelerimize sahip çıkmak ve sendikalardabu nitelikli işgücünün sorunlarının anlaşılmasınayardımcı olmaktır.

3. Serbest çalışan mühendislerin ve mimarların hak-larının korunmasında hedef, mühendislik ve mi-marlık hizmetleri asgari ücretlerinin uygulanması-nın sağlanmasıdır.

İŞSİZ MÜHENDİSLER VE MİMARLAR

1. işsizliğin en aza indirilmesi için, üretken, eşitlikçive doğa ile uyumlu bir toplumsal yaşamın aklın,bilimin ve tekniğin yol göstericiliğinde planlan-ması ve kurulması, sanayide teknolojik düzeyinyükselerek mühendis istihdamını arttırması içinyatırım ve teşvik politikalarını etkilemek, hemkamusal denetimin alanını genişletmek hem dekamusal denetim alanlarındaki istihdam açığınıkapatmak, bölgeler arası dengesizliğin ortadan kal-dırılmasıyla geri kalmış bölgelerdeki boş kadrola-rın doldurulması koşullarının yaratılmasına katkı-da bulunmak ve meslek içi eğitimlerle işsiz mü-hendis ve mimarların yeniden yönlendirilmesi ya-rarlı olacaktır.

2. Ancak özellikle işsiz mühendis ve mimarların,bunların yanı sıra mesleğini uygulayamayan gizliişsiz mühendis-mimarların, uzmanlık alanının dı-şında çalışan mühendis-mimarların, eğitim ve for-masyon nedeniyle farklı kalifikasyonlardaki mü-hendis-mimarların, vb. haklarının korunması içinözel ve ayrıntılı politikalara gerek bulunmaktadır.Bu çerçevede ülkemizdeki mühendis ve mimar iş-sizliğinin özgün durumunun belirlenmesi, işsizli-ğin boyutlarının ve nedenlerinin irdelenmesi ve ön-lemlerin belirlenmesi için bir çalışmanın yapılma-sı kaçınılmaz görünmektedir.

3. Özellikle metropol kentler dışında kamusal dene-tim alanındaki boş kadroların ve bu kadroların boş-luk nedenleri araştırılmalı, kamusal denetimin ge-rektirdiği yeni kadroların açılmasına çalışılmalıdır.Bu alanda bölgesel dengesizliklerin giderilmesi sağ-lanmalı ve bu çalışmalar genel olarak kamusal de-netim alanının genişletilmesi çalışmalarıyla bü-tünleştirilmelidir.


oda'dan

haberler4. Üyeler ve üye olmayan işsiz mühendisler ve mi-

marlar meslek içi eğitimler aracılığıyla yenidenyönlendirilmelidirler.

5. İşsizliğin geçici bir sorun olduğu, "ülkenin ekono-mik sıkıntılarının" asılmasıyla giderileceği yoğunşartlandırmalarına karşın, işsizliğin sistemin üret-tiği kalıcı bir sorun olma gerçeği kamuoyuna anla-tılmalıdır. Bu açıdan, olayı sadece dar ve entellek-tüel çevrelerin anlayabileceği soyut ve genel kav-ramlarla ifade etmek yerine, konunun somut ger-çeklerine eğilmek, bu gerçekleri örnekleyip açıklı-ğa kavuşturmak, bilimsel ve verili bir anlatımdasomut bilgileri sunmak, soyutun somutunu sun-mak hedef alınmalıdır.

DİSİPLİNLER ARASI ÇALIŞMA

1. TMMOB ve Odalar, mühendislik - mimarlık un-vanlarının verilmesi karar süreçlerinde söz sahibiolmayı hedeflerler.

2. TMMOB, her uzmanlık alanının, örgütün bütünkademelerinde kendisini ifade etme olanağının bu-lunmasını gözetir, mühendisler ve mimarlar ara-sında disiplinler arası çalışma gereksinmesinin bi-lincini yerleştirmek için çalışır, mesleklerin geliş-melerine koşut olarak disiplinler arası çalışmayıözendirir, kolaylaştırır ve örgütler.

3. TMMOB ve Odalar, uzmanlıkların gelişmelerinikendi bünyelerinde sağlamak için gerekli önlemle-ri alırlar, öte yandan uzmanlık alanlarında kurul-muş örgütlerle amaçları doğrultusunda işbirliği ya-parlar.

MESLEKİ DAVRANIŞ İLKELERİ

1. Mühendislerin ve mimarların mesleki sorumluluk-ları, mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin toplu-ma, doğaya, çağımıza ve geleceğimize olan etkile-riyle doğrudan bağlantılıdır. Ekteki TMMOB Mes-leki Davranış İlkeleri, mühendislerin ve mimarla-rın mesleki etkinliklerinde göz önünde bulundur-maları gereken değerleri, kararlarına kılavuzlukedecek bir toplumsal sözleşmenin öğelerini ver-mek için hazırlanmış ve TMMOB Mesleki Davra-nış İlkelerini Uygulama Esasları ile birlikte Kurul-tay tarafından kabul edilmiştir.

2. TMMOB Mesleki Davranış ilkelerinin belirlenme-sinin yanı sıra, geleceğin mühendislerinin ve mi-marlarının, bilim ve teknolojinin, mühendislik vemimarlık etkinliklerinin topluma olan etkilerini,

meslek mensuplarının bu etkilerden doğan kişiselsorumlulukları olduğunu, kararlarında başvurduk-ları değerleri ve etik ikilemleri tanımalarım gerek-tirmektedir. Bu amaçla, beşeri ve sosyal bilimlerinde katkısıyla, bilgi ve düşünce zenginliği yarat-mak, kültürel düzeyi yükseltmek, etik ikilemleritartışma yeteneğini kazanmak için, mühendislikve mimarlık lisans eğitimi sırasında etik eğitimi-nin verilmesi için çalışmalar yapılması gerekli gö-rülmüştür.

3. Toplumun güvenliğini, sağlığını, refahını ve doğa-nın dengesini temel alacak ilkeler, ülkemizde uy-gulanmakta olan sosyal, siyasal ve ekonomik poli-tikaların özendirdiği ya da ödüllendirdiği davranış-larla büyük ölçüde çelişecektir. Bu çelişkili durumkimi meslektaşlarımız açısından geçerli olduğu ka-dar kimi işverenler ve kamu yöneticileri tarafındanda kendi çıkarlarına aykırı bulunacak ve bu İlkele-re uygun davranışlarda bulunacak üyelerimiz üze-rinde işsizliğe kadar varan yaptırımlar söz konusuolabilecektir. Olağan dışı koşullara karşın bu ilke-lerin uygulanmasına çaba harcayan üyelerin ödül-lendirilmesi ve bu uygulama sırasında haksızlığauğrayan üyelere sahip çıkılması için TMMOB bün-yesinde özel bir fon oluşturulması karara bağlan-mıştır.

DIŞ İLİŞKİLER

SİYASİ PARTİLERBirlik, örgütsel özerkliğini koruyarak, amaçları kapsa-mındaki programını ve görüşlerini, siyasal partilerinprogramlarına ve çalışmalarına yansıtmak, üyelerininhak ve çıkarlarının geliştirmek amacıyla siyasal parti-lerle etkin ilişkiler geliştirir ve ortak çalışmalar yapar;üyelerinin halk yararına siyasal eylemliliklerini yük-seltici teşvikleri ve destekleri geliştirir, mühendislik vemimarlık mesleki etkinliklerinin siyasetle ayrışmazbirlikteliğini vurgular.

PLATFORMLARBirlik, üyelerinin ortak çıkarlarını savunmak ve geliş-tirmek amacıyla, örgütsel bağımsızlığını koruyarak veörgütsel işleyişini..., üyelerini sürekli bilgilendirerek,ilkeleri ve amaçları belirlenmiş güç ve eylem birlikleriiçinde yer alır.

DİĞER KURUMLARTMMOB yasal bakımdan üyesi olduğu kamu kurum vekuruluşlarına, örgüt görüşlerini yansıtmayı, bu kurum

Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayı; 490 19

oda'dan

haberler

ve kuruluşların yasalarıyla kendilerine verilmiş olanagörevlerini toplum yararına yapmaları için etkilemeyiamaçlayarak katılır, bu çalışmalar hakkında kamu oyu-nu bilgilendirir.

YURTDIŞI İLİŞKİLER

TMMOB, Mühendislik ve mimarlık mesleklerindeuluslar arası gündemin yakalamayı, üyelerinin eğitimi-nin ve mesleki formasyonunun yurtdışında mesleki veakademik açıdan tanınırlıhğını sağlamayı, serbest hiz-met dolaşımı konusunda üyelerinin hak ve çıkarlarınıkoruyarak haksız rekabet ortamında kalmalarını önle-yici tedbirleri almayı, üyelerinin yurtdışında meslekle-rini daha rahat ve karşılıklılık esasına göre uygulayabil-melerini sağlamayı, Mühendislik ve Mimarlık örgütle-rinin bir araya geldiği bölgesel ve Dünya ölçeğindekiplatformlarda, sermayenin küresel saldırısı karşısındabilim ve teknolojideki gelişmelerin insanlık yararınakullanılması ve toplumsal denetimi konularında mü-hendis ve mimarların ve örgütlerinin küresel dayanış-masını sağlamayı hedefler; Odaların uluslar arası ilişki-ler kurmalarına yardımcı olur.

ÖRGÜT MİSYONU

TMMOB ve Odaların amaçlan şöyle özetlenmiştir:1. Mesleki, ekonomik ve kültürel alanlarda ülkemiz-

deki mühendisleri ve mimarları temsil etmek;2. Mühendislerin ve mimarların mesleki ve sosyal ge-

lişmelerini sağlamak ve uzmanlıklarını toplum ya-rarına kullanmalarının zeminini yaratmak; buamaçla uzmanlıkları ile ilgili gelişmelerin ve poli-tikaların sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel bo-yutlarını kavramak, yorumlamak ve toplumu bilgi-lendirmek; bu politikaların toplum yararına düzen-lenmesi için öneriler geliştirmek ve bu önerilerinyaşama geçirilmesi için müdahale etmek;

3. Meslek alanlarında uzmanlık görüşünü belirtmek,ekonomik ve sosyal kalkınma için bilimin ve tek-nolojinin yerini ve önemini sergilemek, bilimsel veteknik ilerleme ile ilgili enformasyonun yayılması-na yardımcı olmak, toplumu bilim ve teknolojininnitelikleri ve olası sonuçları konusunda bilgilendir-mek;

4. Mühendislerin ve mimarların işgücü planlanmasıve eğitim bölümlerinin açılması ile ilgili karar sü-reçlerinde ve eğitimin akreditasyonu çalışmaların-da yer almak;

5. Mühendislerin ve mimarların uzmanlık alanlarına

göre kurum ve kuruluşlardaki meslek içi eğitimle-rine katkıda bulunmak, serbest çalışanların mesle-ki eğitimlerini planlamak, eğitim eksikliğindenkaynaklanan işsizliği gidermek üzere tamamlayıcıeğitimi planlamak;

6. Mühendislerin ve mimarların mesleki yeterlilikle-rini saptamak ve belgelemek; üyelerin uzmanlıkla-rını izlemek, gereksinme sahibinin uygun uzman-lıktan yararlanmasını sağlamak;

7. Mesleki davranış ilkelerini ve kurallarını belirle-mek ve geliştirmek, üniversite eğitiminde beşeri vesosyal bilimlerin de katkısıyla etik eğitiminin ve-rilmesini sağlamak;

8. Mühendislik ve mimarlık etkinliklerini ve bu et-kinliklerin ürünlerini toplumun güvenliği ve sağlı-ğı açısından denetlemek;

9. Örgüt birimlerinin üyelerine ve topluma hizmetvermelerini ve kaynakların üyelere ve topluma hiz-met olarak geri dönmesini sağlamak;

10. Disiplinler arası çalışmaları özendirmek, kolaylaş-tırmak ve örgütlemek, uzmanlık alanlarındakimesleki örgütlerinin yakınlaşmasına, birlikte çalış-ma ve üretme alışkanlığının yerleşmesine katkıdabulunmak;

11. Kamu ve özel işyerlerinde çalışan üyelerimizinsendikalaşmasını özendirmek, sendikal çalışmalar-da bulunan üyelerimize sahip çıkmak ve sendika-larda bu nitelikli işgücünün sorunlarının anlaşıl-masına yardımcı olmak;

12. Örgütsel özerkliği koruyarak, diğer meslek örgütle-riyle, sendikalarla, demokratik kitle örgütleriyleüyelerimizin ortak çıkarları zemininde çalışmalaryapmak; siyasal partilerle görüş alış verişinde bu-lunmak;

13. Üyelerin örgüt etkinliklerine katılmalarını özen-dirmek ve kolaylaştırmak;

14. Dış ülkelerdeki mühendislik ve mimarlık örgütle-riyle, mesleğin geliştirilmesi ve sermayenin küre-sel saldırısına karşı bilim ve teknolojideki gelişme-lerin insanlık yararına kullanılmasını savunacakküresel güç birliği için ilişkilerde bulunmak;

15. Üyelerinin uluslar arası kabul gören normlar vestandartlar karşısında hak ve çıkarlarını korumakve haksız rekabet ortamında kalmalarını önlemek;ülkemizde verilen diplomaların uluslar arası tanı-nırlığını sağlamak.


oda'danhaberler

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASIİŞ GÜVENLİĞİ MÜHENDİS YETKİLENDİRME YÖNETMELİĞİ

01. KAPSAM

Bu yönetmelik iş güvenliği alanında çalışanTMMOB Makina Mühendisleri Odası üyesi mühen-dislerin uzmanlıklarının TMMOB Makina Mühen-disleri Odası tarafından belgelendirilmesi koşulları-nı ve esaslarını kapsar. Bu Yönetmelik TMMOB Ma-kina Mühendisleri Uzmanlık ve Belgelendirme Yö-netmeliği'nin doğal ekidir.

02. AMAÇ

Bu yönetmelik ülke ve toplum yararları doğrultu-sunda iş kazalarının engellenmesi, işçi sağlığının veiş güvenliğinin korunmasına ilişkin teknik, idari vehukuki yönden yapılması gerekenler ve iş güvenliğiönlemlerine yönelik hizmetlerin gerçekleştirilme-sinde ve denetlenmesinde görev alacak, ulusal veuluslar arası bilimsel çalışmaları ve yeni gelişmeleritakip eden, mesleki etik kurallarına uygun olarakçalışacak ODA üyelerine TMMOB Makina Mühen-disleri Odası tarafından iş güvenliği alanında mü-hendis yetki belgeleri verilmesi esaslarını ve koşul-larını düzenler.

03. TANIMLAR VE KISALTMALAR

Bu Yönetmelikte;

TMMOB Makina Mühendisleri Odası "ODA" ,

Oda Yönetim Kumlu "OYK" ,Şube Yönetim Kurulu "ŞYK" ,olarak tanımlanmıştır.

04. İŞ GÜVENLİĞİ MÜHENDİS YETKİ BELGESİ

Bu belge "iş güvenliği mühendisliği" alanında ve-

rilir.

Belge sahibi ODA üyesi iş güvenliği alanında ça-

lışma yapmaya yetkilidir. Belge örneği Ek.l'de veril-

diği gibidir.

05. İŞ GÜVENLİĞİ MÜHENDİS BELGELENDİRME

KOŞULLARI

İş Güvenliği Mühendis Yetki Belgesi almak için

ODA üyeleri başvurabilirler. Mühendis yetki belge-lerinin geçerlilik süresi her yıl onaylanmak kaydıy-la alındığı tarihten itibaren 5 yıldır. Belgelerin yıllıkonaylarında, belgenin geçerliliğini sürdürebilmesiiçin belge sahibi iş Güvenliği Belgelendirme Kurulutarafından belirlenen meslek içi eğitimleri tamam-lamak zorundadır. Gerekli meslek içi eğitimi ta-mamlayamayan belge sahibinin belgesi yukarıda ta-nımlanan koşulu sağlayıncaya kadar geçerliliğiniyitirir. Bu durum ODA tarafından ilgili birimlerebildirilir.

05.01. İş Güvenliği Mühendis Belgelendirme Koşul-ları:05.01.01. ODA tarafından merkezi düzeyde açılan e-ğitim kurslarına katılmış olmak.05.01.02. ODA tarafından merkezi düzeyde açılansınavlara katılmak ve başarılı olmak.

06. İŞ GÜVENLİĞİ BELGELENDİRME KURULU

06.01. îş Güvenliği alanında yetki belgesi almak is-teyen ODA üyelerinin başvurularına yönelik olarak,OYK'nın karar alma sürecini hazırlayan, bu yönet-melikle ilgili düzenlemeler hakkında OYK'ya görüşve öneriler sunan, gerçekleştirilecek eğitimlerin ha-zırlıklarını, gerçekleştirilmesini ve değerlendirmesi-ni yapan, OYK kararı ile oluşturulan süreli bir ku-ruldur.

Kurul, OYK kararı ile bir OYK üyesinin başkanlı-ğında îş Güvenliği Mühendis Yetki Belgesi alma ko-şullarına sahip ODA üyeleri arasından iki yıllık ça-lışma dönemi için belirlenir. Kurul üye sayısı 7 kişi-dir. Kurul ODA'nın yazılı çağrısı ile toplanır. Kurul-da kararlar oy çokluğuyla alınır. Kurul üyesinin ku-ruldan ayrılması durumunda OYK en geç 1 ay içeri-sinde yeni üyenin atamasını yapar.

OYK tarafından kurul oluşumunda Şubelerinönerileri de dikkate alınarak yukarıdaki koşullarauyulması kaydıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ba-kanlığı temsilcisi ile üniversitelerden temsilcilerinyer alması gözetilir.


oda'dan

haberler06.02. Belgelendirme Kurulunun Görevleri06.02.01. îş Güvenliği konularında meslek içi eği-timleri programlamak ve bu programlara ilişkinesasları belirlemek.06.02.02. Yetki Belgesi sınav komisyonu oluşturul-masına yönelik çalışma esasları ve komisyon üyelerihakkında OYK'ya önerilerde bulunmak.06.02.03. Mühendis Belgelendirme sürecinde oluşabi-lecek itirazları değerlendirmek ve OYK'ya görüş bil-dirmek.06.02.04. Belgelendirme çalışmalarının gelişmesineilişkin önerileri almak, değerlendirmek, geliştir-mek, ilgili mevzuatın geliştirilmesine yönelik katkı-da bulunmak.

07. İŞ GÜVENLİĞİ MÜHENDİS BELGELENDİRMESINAV KOMİSYONUBelgelendirme Kurulunca önerilen ve OYK'nın

atayacağı Sınav Komisyonu; mühendis yetki belgesi-ne sahip en az 3 kişiden oluşur. Sınav sorularının be-lirlenmesi, sınavın hazırlanması, gerçekleştirilmesive değerlendirilmesi komisyon tarafından yerine ge-tirilir.

08. İŞ GÜVENLİĞİ MÜHENDİS BELGELENDİRMESINAVLARI

08.01. Mühendis belgelendirme sınavları eğitimlerisonucunda gerçekleştirilir.08.02. Mühendis belgelendirme sınavı için başarınotu 100 üzerinden en az 7O'tir. Sınav sonunda başa-rısız olan üyeye tekrar eğitime katılmadan 4 sınavhakkı verilir.

09. YETKİ BELGESİ EĞİTİMLERİ İÇİN BAŞVURUDAİSTENECEKLER:

2 adet fotoğrafGeçerli Oda kimliği fotokopisiÜye aidat borcu olmadığına ilişkin belge (Şube-

lerden temin edilecek)Kursa katılım ve belge bedelini ödediğine ilişkin

makbuz

10. EĞİTİM KONULARI VE SÜRELERİ:10.01. îş Güvenliği Mühendis Yetki Belgesi Eğitimsüresi: 5 gün (30 saat)

10.02. iş Güvenliği Mühendis Yetki Belgesi Eğitimİçeriği:

• îş Güvenliği Tanımı, Temel Kavramlar veÖnemi.

• îş Güvenliğinde Yasal Mevzuat, Uluslar arasıSözleşmeler

• îş Kazaları• Meslek Hastalıkları ve İlk Yardım• îş Hijyeni• Koruyucular ve Kullanımı• Güvenlikli Bir îşyeri Ortamı• îş Güvenliği Yönetim Sistemi

10.03. Eğitimin içeriği ve süresi değişen teknik, ida-ri ve hukuksal koşullara göre îş Güvenliği Belgelen-dirme Kurulu önerisi ve OYK onayı ile değiştirilebi-lir ve geliştirilebilir.

11. DİĞER KONULARBu yönetmelikte yer almayan hususlarda

TMMOB Makina Mühendisleri Odası Tüzük ve Yö-netmelik hükümleri geçerlidir.

12. YÜRÜRLÜKOYK'nm 30.10.2000 tarih ve 763 sayılı kararı ile

kabul edilen bu yönetmelik 01.01.2001 tarihindenitibaren yürürlüğe konulmuştur.

13. YÜRÜTMEBu Yönetmelik TMMOB Makina Mühendisleri

Odası Yönetim Kurulu tarafından yürütülür.

Geçici MaddeOda, halen îş Güvenliği konusunda uzman olan

ODA üyesi mühendislere, yönetmeliğin yayınlandı-ğı tarihten itibaren bir yıl içerisinde bilgi ve dene-yimlerine ilişkin belge ve dokümanlarla birlikteOdaya başvurmaları, sunulan belge ve dokümanla-rın uygun bulunması durumunda ŞYK önerisi doğ-rultusunda iş Güvenliği Belgelendirme Kurulu olu-ru ve OYK onayı ile eğitime ve sınava tabi tutul-maksızın Oda iş Güvenliği Mühendis Yetki Belgesi-ni verecektir. Bu madde 31.12.2001 tarihinde kendi-liğinden yürürlükten kalkar.


oda'danhaberler

ODAMIZIN KONGRE - KURULTAY - SEMPOZYUM TAKVİMİ

Kongre-Kurultay ve Sempozyum Adı

KongrelerYalıtım Kongresi ve Sergisi

III.Ulaşım Trafik Kongresi ve Sergisi

İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kongresi ve Sergisi

Doğalgaz ve Enerji Yönetimi Kongre ve Sergisi

II. Gap ve Sanayi Kongresi

V. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi

IV. Ulusal Olçümbilim Kongresi

Bakım Teknolojileri Kongresi ve Sergisi

II. Ulusal Hidrolik Pnömatik Kongresi ve Sergisi

Çevre ve Enerji Kongresi

III. Ulusal Kaynak Teknolojisi Ulusal Kongresi

Makina Tasarım ve Üretim Teknolojileri Kongresi

TMMOB Sanayi Kongresi" 2001

Üretim Kaynakları Yönetimi Kongresi ve Sergisi

İletim Teknolojileri Kongresi ve Sergisi

Kurultaylar

II. Öğrenci Üye Kurultayı

I. Ulusal Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliği Kur.

III. Endüstri-İşletme Mühendisliği Kurultayı

Sempozyumlar

LPG-Otogaz Sempozyumu

Kentiçi Ulaşım ve Trafik Sempozyumu

II. Kalite Sempozyumu

Ankara'da Kentleşme ve Yerel Yönetimler Sem.

Antalya'da Kentleşme ve Yerel Yönetimler Sem.

Demir-Çelik Sempozyumu

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu

Trakya'da Kentleşme ve Yerel Yönetimler Sem.

VII. Otomotiv ve Yan Sanayi Sempozyumu

IV. Makina Mühendisliği ve Eğitimi Sempozyumu

Kağıt Sempozyumu

Tarım Makinaları Sempozyumu

Etkinlik Yeri İletişim Tahmini Tarih

Eskişehir

Ankara

Adana

G.Antep

Diyarbakır

İzmir

Eskişehir

Denizli

İzmir

İstanbul

İstanbul

Konya

İstanbul

İzmir

İzmir

Ankara

Eskişehir

Kocaeli

İstanbul

Antalya

Bursa

Ankara

Antalya

Zonguldak

Kayseri

Edirne

Bursa

İstanbul

Kocaeli

İçel

0222 2313854

03124303620

0322 2326420

0342 2305292

0412 2245864

0232 4634198

0222 2313854

0258 2633638

0232 4634198

0212 2529500

0212 2529500

0332 2385270

0212 2529500

0232 4634198

0232 4634198

0312 2313164

0222 2313854

0262 3246933

0212 2529500

0242 2378580

0224 2521190

0312 4303620

02422378580

0372 2536964

0352 3204733

0284 2133235

0224 2521190

0212 2529500

0262 3246933

0324 3273800

23-25 Mart 2001

4-6Mayıs 2001

11-12 Mayıs 2001

28-29 Eylül 2001

29-30 Eylül 2001

3-6 Ekim 2001

25-26 Ekim 2001

Ekim 2001

8-11 Kasım 2001

15-17 Kasım 2001

19-21 Kasım 2001

Kasım 2001

Aralık 2001

Kasım 2002

Mayıs 2003

Mart 2001

12-13 Mayıs 2001

Ekim 2001

15-16 Aralık 2000

21-22 Nisan 2001

15-16 Haz. 2001

22-23 Haz. 2001

8-9 Eylül 2001

3-5 Ekim 2001

12-13 Ekim 2001

19-20 Ekim 2001

26-27 Ekim 2001

1-3 Kasım 2001

2-3 Kasım 2001

22-24 Kasım 2001


Makale

ISI DEĞİŞTİRİCİ SEÇİMİ

Mehmet YILMAZ *Osman Nuri SARA

Isı değiştirici tipinin seçiminde kullanılacak te-mel ilke, benzer proses koşullarında çalışan ısıdeğiştiricisine benzer olan ısı değiştirici tipininseçilmesidir. Eğer benzer çalışma koşulları mev-cut değilse; konstrüksiyon malzemeleri, basınçve sıcaklık, performans parametreleri (sıcaklıkprogramı, debiler, basınç düşümleri), kirlenme e-ğilimleri, muayene, temizleme, ilave ve tamir,akışkanların tipleri ve fazlan, ısı değiştiricininboyutu, bulunabilirlik ve ekonomik faktörler gi-bi çeşitli faktörler göz önüne alınarak ısı değişti-rici seçimi yapılmalıdır. Eğer çalışma koşulların-daki değişimler ve tamamıyla yeni tip bir uygu-lama, yeni bir yaklaşım gerektiriyorsa yeni birısı değiştirici dizayn etme yöntemi kullanılmalı-dır. Bu makalede temel ısı değiştirici tipleri,özellikleri, avantajları ve dezavantajları özetolarak verilmiş ve ısı değiştirici seçiminde dik-kate alınması gereken faktörler ayrıntılı olarakincelenmiştir. Bu bilgilerin ışığı altında, herhan-gi bir ısıl görev için ısı değiştiricinin ilk seçimive ilk seçim yapıldıktan sonra fizibil olduğu bu-lunan ısı değiştirici tipleri arasında son seçiminnasıl yapılacağı anlatılmıştır.

Anahtar SözcüklerIsı değiştirici

The basic guide for selecting heat exchanger typeis to select similar heat exchanger type operatingunder similar process conditions. However, Ifprevious operational experience is not available,type of heat exchanger must be selected conside-ring several factors such as materials of const-ruction, pressure and temperature, performanceparameters (temperature program, flow rates,pressure drops), fouling tendencies, inspection,cleaning, addition, and repair, types and phasesof fluids, heat exchanger size, availability, andoverall economy. If changes in operating conditi-ons and completely new types of application re-quire a fresh approach, method of designing anew type of heat exchanger must be used. in thisstudy, basic heat exchanger types, their scopes,advantages, and disadvantages aregiven shortly,and factors that must be considered for selectingtype of heat exchanger are studied in detail.Using this knowledge, it is studied how initialselection of heat exchanger type is made for anyheat duty, and then selection between feasibletypes.

Key WordHeat exchanger

* Yrd. Doç. Dr., Atatürk Üniversitesi, MühendislikFakültesi, Makimi Mühendisliği Bölümü

** Yrd. Doç. Dr.. Atatürk Üniversitesi, MühendislikFakültesi, Kimya Mühendisliği Bölümü

GİRİŞ

Isı değişim problemlerini çözerken, ısı değiştiricisini seçen mü-hendis veya dizayn mühendisi tarafından alınan en önemli karar,ısı değiştirici tipinin seçilmesidir. Isı değiştirici tipinin seçiminde

temel kural, deneyime dayanarak, benzer fonksiyonları yerine geti-ren ve benzer proses koşullarında çalışan ısı değiştirici tipini seç-mektir. Bu nedenle ısı değiştirici tipinin seçimini yapacak mühen-disin deneyimi çok önemlidir. Deneyimle beraber tam bir araştırmayapıldıktan sonra eğer benzer proses koşullarında çalışan ısı değişti-riciler var ise bu tip ısı değiştiricinin kullanımına karar verilir. Eğerbenzer proses koşullarında çalışan ısı değiştirici mevcut değilse, çe-şitli faktörler dikkate almarak ısı değiştirici seçimi yapılır. Isı değiş-tiricilerin çalışma şartları geniş sınırlar içinde değiştiğinden, yapılışve çalışma yetenekleri değişik isteklere göre belirlendiğinden, ısıdeğiştirici seçiminde dikkate alınacak faktörlerin tümü özel uygu-lamalara bağlıdır ve bu nedenle genel kurallar verilemez. Bununlaberaber, ısı değiştirici tipini seçerken dikkate alınması gereken fak-törler şu şekilde özetlenebilir [1, 2, 3, 9]:

1- Konstrüksiyon malzemeleri2- Basınç ve sıcaklık3- Performans parametreleri- sıcaklık programı, debiler, basınç

düşümleri4- Kirlenme eğilimleri5- Muayene, temizleme, tamir ve ilave6- Akışkanların tipleri ve fazları7- Isı değiştiricinin boyutu8- Bulunabilirlik9- Ekonomik faktörler

ISI DEĞİŞTİRİCİ TİPLERİ

Isı değiştiricileri, farklı sıcaklıklardaki iki veya daha fazla akış-kan arasında ısıl enerjinin değişimini sağlayan cihazlardır. Isı değiş-tiricileri; transfer prosesine, yüzey kompaktlığına, konstrüksiyongeometrisine, akış düzenlemesine, akışkan sayısına, ısı transfer me-kanizmalarına ve uygulama alanlarına göre sınıflandırılırlar. Isı de-ğiştiricileri, konstrüksiyon geometrisine göre 4 temel sınıfa ayrılır[12]:

a- Borusal ısı değiştiricileri

b- Plakalı ısı değiştiricileri

c- Genişletilmiş yüzeyli ısı değiştiricileri

d- Rejeneratif ısı değiştiricileri


•MakaleBorusal ısı değiştiricileri, esas olarak borulardan ya-

pılırlar. Bir akışkan borunun içerisinden akarken, diğerakışkan borunun dışından akar. Boru çapı, boru sayısı,boru uzunluğu, boru adımı ve boru düzenlemesi değiş-tirilebilir. Bu nedenle borusal ısı değiştiricilerin dizayn-larında oldukça esneklik vardır. Borusal ısı değiştirici-leri; çift borulu, gövde borulu ve spiral borulu ısı değiş-tiricilerinden oluşmaktadır.

Plakalı ısı değiştiricileri, akış kanallarını oluşturanince plakalardan yapılırlar. Bunlar, gaz, sıvı veya iki-fazlı akımların herhangi bir kombinasyonu için ısıtransfer etmek amacıyla kullanılırlar. Contalı-plakalı,spiral plakalı ve lamelli tiplerinden oluşmaktadır.

Genişletilmiş yüzeyli ısı değiştiricileri, ısı transferalanını artırmak amacıyla esas ısı transfer yüzeyi (boru-sal veya plakalı) üzerinde kanatçıklar veya ilaveler bu-lunan ısı değiştiricileridir. Gaz tarafındaki ısı taşınımkatsayısı, sıvı tarafındaki ısı taşınım katsayısından çokdüşük olduğundan, kanatçıklar gaz tarafında kullanılır.En yaygın tipleri plakalı-kanatlı ve borulu-kanatlı ısıdeğiştiricileridir.

Rejeneratif ısı değiştiricileri, periyodik akışlı ısı de-ğiştiricileridir. Bu ısı değiştiricilerine "Rejeneratör-ler" de denilmektedir. Rejeneratörlerde, ısı önce sıcakakışkan tarafından bir ortamda depo edilir, daha sonrasoğuk akışkana verilir. Isı geçişi dolaylıdır.

Aşağıda endüstride çok yaygın olarak kullanılan ti-pik ısı değiştirici tipleri, özellikleri, avantajları ve deza-vantajları özet olarak verilmiştir [1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 12].

Gövde Borulu Isı Değiştiricileri (GBID)Proses endüstrisinde en yaygın olarak kullanılan ısı

değiştirici tipidir; yaklaşık olarak kullanılan tüm ısı de-ğiştiricilerinin % 6O'ı gövde borulu ısı değiştiricidir.Gövde borulu ısı değiştirici, boru ekseni gövdenin ekse-nine paralel olacak şekilde büyük silindirik gövde içineyerleştirilen birbirine paralel yuvarlak borulardan yapı-lır. Akışkanlardan birisi boruların içinden, diğer akış-kan ise gövde tarafmda borulara paralel veya çapraz ola-rak akar. Temel elemanları; borular (veya boru demeti),gövde, iki baştaki kafalar, boruların tespit edildiği ön vearka ayna ile gövde içindeki akışı yönlendiren ve boru-lara destek olabilen şaşırtma levhaları ve destek çubuk-larıdır. Isıl görev, basınç düşümü, basınç seviyesi, kir-lenme, imalat yöntemi ve maliyeti, korozyon ve temiz-leme problemlerine bağlı olarak çeşitli gövde tarafı veboru tarafı akış düzenlemeleri kullanılır.

Özellikleri :- Maksimum basınç: Gövde tarafında 350 bar (mut-

lak), boru tarafında 1400 bar (mutlak).- Sıcaklık aralığı: (-200 °C) ile (600 °C) arasında deği-

şir. Özel malzemeler ile bu sıcaklık aralığı genişle-yebilir.

- Tek bir ünite için tipik yüzey alam 10 - 1000 m2

arasında değişir.- Maksimum etkinlik: e = 0.9 (çok geçişli ünitelerde

etkinlik daha küçüktür). Etkinlik, akışkandaki sı-caklık yükselmesinin teorik olarak mümkün olanmaksimum sıcaklık yükselmesine oranı olarak ta-nımlanır.

- Minimum AT = 5 K- Mümkün olduğu zaman karbon çeliğinden yapılır.

Avantajları:- Hemen hemen tüm uygulamalar için kullanılabilir;

örneğin petrol rafinerileri, termik santraller, kimyaendüstrisi vs.

- Son derece esnek ve sağlam dizayna sahiptir.- Temizleme için demonte edilebilecek, sökülebile-

cek şekilde dizayn edilebilir.- Bakımı ve tamiri kolaydır.- Piyasadan çok kolay bir şekilde bulunabilir. Bu ısı

değiştiricilerini sağlayan firma sayısı oldukça fazla-dır.

- Çoklu üniteleri yapmak kolaydır.- Birçok metal ile imal edilebildiğinden akışkan sınır-

laması çok azdır.

Dezavantajları:Yüksek plan alanı gerektirir. Bunun yanında demetisökebilmek için ekstra alana gereksinim vardır.16 bar basınç ve 200 °C sıcaklığın altındaki koşul-larda plakalı ısı değiştiricileri daha ucuz olabilir.

Çift Borulu Isı Değiştiricileri (ÇBID)Çift borulu ısı değiştiricileri en basit ısı değiştirici

tipidir. Bir borunun daha büyük çaplı bir boru içerisi-ne eşmerkezli olarak yerleştirilmesi ile elde edilir.Akışkanlardan biri içteki borudan akarken, diğeri dı-şarıdaki borudan akar. Bu ısı değiştiriciler, istenen ba-sınç düşümü ve sıcaklık farkı gereksinimlerini karşı-lamak için çeşitli seri ve paralel konfigürasyonlar şek-linde düzenlenebilir, içteki boru tek veya çok boruluolabilir. Eğer halkadaki ısı taşınım katsayısı düşükseeksenel kanatçıklara sahip iç boru (veya borular) kul-lanılabilir.


Makale

Özellikleri:- Maksimum basınç: Gövde tarafında 350 bar (mut-

lak), boru tarafında 1400 bar (mutlak)- Sıcaklık aralığı: (-200 °C) ile (600 °C) arasında deği-

şir. Özel malzemeler ile bu sıcaklık aralığı genişle-yebilir.

- Tek bir ünite için tipik yüzey alanı 0.25-200 m2 ara-sında değişir.

- Maksimum etkinlik : e = 0.9- Minimum AT = 5 K- Genellikle çoklu üniteler kullanılır.- Mümkün olduğu zaman karbon çeliğinden yapılır.- Esas kullanım alanı, küçük ısı transfer alanlarının

(50 m2lye kadar) gerektiği proses akışkanlarının du-yulur ısıtılması ve soğutulması içindir.

Avantajları:- Isıl kapasiteyi ve ısı geçiş yüzey alanını artırmak

için seri halde montajları yapılabilir.- Karşıt akış elde etmek kolaydır.- Yüksek basınçlara dayanabilir.- Standart modüler konstrüksiyona sahiptir.- Bakımı ve tamiri kolaydır.- Temizlenmesi kolay olduğundan, özellikle kirletici

akışkanlar için uygundur.- Piyasadan kolay şekilde bulunabilir.- Birçok metal ile imal edilebildiğinden akışkan sınır-

laması çok azdır.

Dezavantajları:- Özellikle küçük kapasiteler için uygundur.- Yüksek ısıl kapasiteler (1 MW'dan daha fazla) için

pahalıdır.

Spiral Borulu Isı Değiştiricileri (SBID)

Bir depo içine yerleştirilen spiral şeklinde sarılmışbir veya daha fazla borulardan oluşmaktadır. Isı trans-fer katsayısı, spiral bir boruda düz bir borudakinden da-ha yüksek olduğundan spiral sarım kullanılır. Bu ısı de-ğiştiricileri genellikle havuz ve depolardaki akışkanla-rın sıcaklık kontrolünde kullanılır. Helisel bir şekildeyapılabilen serpantinin adımı, sarım çapı ve alanı uy-gun bir şekilde seçilebilir. Küçük serpantinlerin depoiçinde desteğe ihtiyacı olmamasına rağmen, büyük ser-pantinlerin desteklenmesi gerekir [7].

Özellikleri :- Temizleme hemen hemen imkansız olduğundan, te-

miz akışkanlar için uygundur.

- Soğutma sistemlerinde kullanılan kondenserler veeş-eksenli evaporatörler olarak dizayn edilirler.

Avantajları:- Basit ve ucuz bir şekilde elde edilebilir.- Isıl genleşmenin oluşturduğu gerilme problemleri

yoktur.- Spiral borunun dış yüzeyi ve depo kolaylıkla meka-

nik olarak temizlenebilir.

Dezavantajları :- Spiral borunun iç yüzeyi mekanik olarak kolay bir

şekilde temizlenemez.

Contalı Plakalı Isı Değiştiricileri (PID)

Contalı plakalı ısı değiştiricileri, ince metal plakala-rın bir çerçeve içerisine sıkıştırılarak paket haline geti-rilmesi suretiyle yapılırlar. Her bir metal plakanın dörttarafında akışkanların geçebilmesi için delikler vardır.Plakalar birleştirilip paket yapılırken uygun contalarkullanılarak akışkanların birbirine karışması ve dışarı-ya sızıntı yapması önlenir. Plakalar arasındaki boşluk-lardan, sıcak ve soğuk akışkanlar birbirlerine karışma-dan akarlar [7]. Rijitlik sağlamak, plakalar arasındakimesafeyi sabitleştirmek ve ısı transferini iyileştirmekiçin plakalar dalgalı şekilde yapılırlar.

Özellikleri:- Maksimum basınç: Normal olarak 25 bar (mut-

lak)'dır. Özel dizaynlarla 40 bar (mutlak)'a çıkabilir.- Sıcaklık aralığı: Normal olarak (-25 °C) ile (+175°C)

arasında değişir. Özel malzemeler ile bu sıcaklıkaralığı genişleyerek (-40°C) ile (+200 °C) olmaktadır.

- Tek bir ünite için tipik yüzey alam 1 - 1200 m2 ara-sında değişir.

- Maksimum etkinlik : e = 0.95- Minimum AT = 1 K- Plakalar paslanmaz çelikten veya titanyum, Incoloy

veya Hastelloy gibi yüksek dereceli malzemedenpresle yapılır.

- Contalar, zayıf noktalardır. Contalar, nitril kauçuk,hypalon, viton veya neoprenden yapılır.

- Akışkan sınırlaması esas olarak conta tarafından ol-maktadır.

- Gıda, sentetik lastik, kimya, selüloz ve kağıt en-düstrisi, kombi cihazları vs. gibi kullanım alanları-na sahiptir.

Avantajları:- Yüksek ısı transfer katsayısına sahiptir.


Makale- Isıl etkinliği yüksektir,- 0.90 - 0.95 değerinde etkinli-

ğe kadar çıkmak mümkündür.- AT 'si düşüktür; 1 K'e kadar düşebilmektedir.

- Gövde borulu ısı değiştiricilerine göre daha kom-pakttır.

- Plakalar ince olduğundan maliyet düşüktür. Kulla-nılabildiği yerlerde normal olarak en ekonomiktir.

- Erişilebilirliği iyidir, muayene ve temizleme içinkolayca açılabilir.

- Esnektir, ekstra plakalar ilave edilebilir.- Az akışkan miktarıyla kısa alıkoyma zamanına sa-

hiptir. Bu nedenle sıcaklığa duyarlı veya pahalı akış-kanlar (örneğin makyaj ve parfümeri malzemeleri)için uygundur.

- Kirlenmesi azdır, genellikle düşük kirlenme katsa-yıları mümkündür.

- Modüler konstrüksiyona sahiptir.- Bakım kolaylığı avantajı vardır. Kolaylıkla sökülüp

temizlenebilir.- Akışkanlar arası karışma olasılığı azdır, kaçaklar dış

tarafa doğrudur.- Titreşim yoktur.- Isı değiştirici içinde sıcak ve soğuk bölgeler oluşmaz.

Dezavantajları:- Plakaların düzlemsel oluşu, conta malzemeleri ve

çerçevenin konstrüksiyonu nedeniyle yüksek ba-sınçlara çıkılamaz.

- Kapasitesi, portlarm boyutuyla sınırlıdır.- Özel geniş boşluklu plakalar kullanılmaz ise süs-

pansiyon halindeki katılar tarafından kolayca blokeedilebilir.

- Plakalar, korozyon dikkate alındığında, organiksolventler için uygundur fakat contalar uygun ol-mayabilir.

- Sızıntı riski vardır, contalar daima sızıntı riskini ar-tırır.

• Conta malzemeleri, belli akışkanların kullanımımsınırlayabilir.

- Sıcaklık, conta malzemesi tarafından sınırlandırılır.- Conta zamanla özelliğini kaybeder, bu nedenle belir-

li zamanlarda bu contaları değiştirmek gerekebilir.- Gaz iki-fazlı akış için genellikle uygun değildir.

Spiral Plakalı Değiştiricileri (SID)Isı transfer yüzeylerinin plakalardan oluştuğu, silin-

dirik borulardan oluşmadığı plakalı tip ısı değiştiricidir.Spiral plakalı ısı değiştiricileri, 150 ila 1800 mm geniş-

liğindeki uzun ince iki metal plakanın her biri bir akış-kan için olmak üzere iki spiral, paralel kanal oluştura-cak şekilde spiral şeklinde sarılması ile elde edilir. İkiplaka arasına konulan saplamalar ile düzgün bir aralıksağlanabilir. Plakaların iki tarafı contalı kapaklar ilekapatılır. Çeşitli akış konfigürasyonları mümkündür vebu akış konfigürasyonlarma göre değişik tip spiral ısıdeğiştiricisi imal edilmiştir.

Özellikleri :- Dizayn basınçları çapa bağlıdır fakat 20 bar civa-

rında değişmektedir.- Dizayn sıcaklıkları 400 °C'ye kadar çıkabilir.- Tek bir ünite için tipik yüzey alanı 0.5-350 m2 ara-

sında değişir.- Özellikle süspansiyonlar ve fiber akışkanlar için

uygundur. Bu nedenle kağıt, selüloz, sülfat ve sül-fit fabrikaları ve mineral filizinin işlenmesi sek-törlerinde sık kullanılır.

- Belli bir yüzey alanı için maliyetleri genel olarakplakalı ısı değiştiricileri ile gövde borulu ısı değiş-tiricileri arasındadır.

- Malzeme paslanmaz çelik, titanyum, monel vs. gi-bi soğuk olarak işlenebilen herhangi bir kaynakedilebilir malzeme olabilir.

Akışkan bakımından sadece konstrüksiyon malze-mesi sınırlaması vardır.

- Kirli ve tortulu akışkanlar için uygundur fakat te-mizlenmesi plakalı ısı değiştiricileri kadar kolaydeğildir.

Avantajları:Yüksek ısıl verime sahiptir.Kirlenme eğilimi düşüktür.Bakım kolaylığı vardır.Temizlenmeleri kolaydır ve kimyasal temizleme

etkin bir şekilde yapılabilir.Basınç kayıpları, gövde borulu ve contalı plakalı

ısı değiştiricilerine göre azdır.Montaj maliyeti düşüktür.Proses spesifikasyonuna kolayca uyabilir.

- Orta ve yüksek viskoziteli akışkanlar için son de-rece verimlidir.

- Akış dağılımı iyi ve yüksek hızlar kullanılabildi-ğinden sıcaklığa duyarlı akışkanlar için çok uygun-dur.

- istenirse plakalar üzerine oluklar yapılarak ısıtransferi iyileştirilebilir.

Mühendis ve Makina - Cilt: 41 Sayr. 490 27

Makale

Dezavantajları:- Bakım genellikle kolaydır fakat hasar görmüş olan

spirallere bakım zordur.- Boyutları sınırlıdır.- Conta malzemesi nedeniyle sıcaklık ve basınç sı-

nırlamalarına sahiptir.

Lamelli Isı Değiştiricileri (LID)Bir gövde içine yassılatılmış borulardan (lameller)

yapılmış bir demetin yerleştirilmesi ile elde edilir. La-meller genellikle nokta veya elektrikli dikiş kaynağıile birbirlerine tutturulur. Akışkanlardan birisi lamel-li boruların içinden akarken, diğer akışkan lamellerinarasından akar. Gövde içerisinde şaşırtma levhalarıyoktur. Akış tek geçişli olup, aynı yönlü veya karşıtakışlı düzenleme kullanılabilir [7].

Özellikleri:- Dizayn basınçları çapa bağlı olarak 35 bar basınca

kadar çıkabilir.- Sıcaklık, teflon conta kullanıldığında 220 °C'ye,

asbest conta ve paslanmaz çelik kullanıldığında500 °C'ye kadar çıkabilir.

- Tek bir ünite için tipik yüzey alanı 1-1000 m2 ara-sında değişir.

- Isı transfer katsayıları gövde borulu ısı değiştirici-lerinkinden büyük fakat plakalı ısı değiştiricilerin-kinden küçüktür.

- Kullanım alanları kağıt, besin ve kimya endüstrile-ridir.

- Özellikle gaz-gaz görevleri için uygundur.- Malzemeler karbon, paslanmaz çelik, titanyum,

Incoloy ve Hastelloy'dur.- Akışkan bakımından sadece konstrüksiyon malze-

mesi sınırlaması vardır.

Avantajları:- Tam karşıt akış elde edildiğinden ısıl verimleri

yüksektir.- Hidrolik çap küçük olduğundan büyük ısı taşınım

katsayıları elde edilebilir.- Minimum kirlenme eğilimine sahiptir.- Bakım kolaylığı vardır.- Gövde borulu ısı değiştiricilerinden daha kompakttır.- Kimyasal temizleme etkin bir şekilde yapılabilir.- Düzgün akış yollarına sahiptir.

Dezavantajları:- Lamellerin iç taraflarını mekanik olarak temizle-

mek zordur.

Kaynaklı Plakalı Isı Değiştiricileri (Contasız Plakalı)(KPID)

Contalı plakalı ısı değiştiricileri mükemmel özellik-lerine karşın, 30 bar basmç ve 260 °C sıcaklıktan büyükbasmç ve sıcaklıklarda kullanılamazlar. Kaynaklı pla-kalı ısı değiştiricilerinde plakalar çevresel olarak kay-nak edilerek, atmosfere olan sızmtı önlenip bu deza-vantajlar ortadan kaldırılmış olur. Böylece conta prob-lemi çözülmüş olmasına rağmen ısı değiştirici temizlikve bakım için sökülemez. Kaynak maliyetini azaltmakiçin plakalar, contalı plakalı ısı değiştiricilerinin plaka-larından daha büyük yapılır.

Özellikleri:- Dizayn basınçları 30 bar basınca kadar çıkabilir.- Dizayn sıcaklıkları 400 °C'nin üstüne çıkabilir.- Tek bir ünite için tipik yüzey alanı 10000 m2 'ye ka-

dar çıkabilir.- Tümüyle kaynaklı (lazer kullanan) konstrüksiyona

sahip konvansiyonel plakalı ısı değiştirici tipleri ge-liştirilmiştir.

- Kimyasal temizleme mümkün ise, gövde borulu vecontalı plakalı tiplere alternatiftir.

- Akışkan bakımından sadece konstrüksiyon malze-mesi sınırlaması vardır.

Avantajları:- Plaka çiftleri' kaynak edilebilir ve konvansiyonel bir

çerçevede toplanabilir.- Conta problemi yoktur, dolayısıyla sızıntı riski az-

dır.

Dezavantajları:- Kirli ve tortulu görevler için uygun değildir.- Diferansiyel basınç 30 bar'dan küçük olmalıdır.- Diferansiyel genleşme göz önüne alınmalıdır.

Plakalı Kanatlı Isı Değiştiricileri (PKID)Kanatlar, paralel plakalar halindeki yüzeyler arası-

na mekanik olarak preslenerek, lehimlenerek veyakaynak edilerek tespit edilir. Kanatlar, düz, delikli,tırtıllı, zikzak vs. şekillere sahiptir. îki tarafında dagaz akışkan bulunan ısı değiştiricilerinde ısı geçiş yü-zeyinin iki tarafına da kanat, gaz ve sıvı akışkanlar ileçalışan ısı değiştiricilerinde ise genellikle sadece gaztarafına kanat konulur [7].

Özellikleri:- Maksimum basınç: 80 bar (boyuta bağlı)- Sıcaklık aralığı: Alüminyumda (-200 °C) ile (+150 °C)


Makale

arasında değişir. Paslanmaz çelikte 600 °C'ye ka-dar çıkabilir.

- Küçük boyut ve ağırlık için kullanılır. Tipik olarak500 m2/m3 hacim kompaktlığa sahiptir fakat 1800m2/m3 hacim kompaktlığa kadar ulaşılabilir.

- Kullanım alanları, gaz ve buhar türbinleri, otomo-bil, kamyon, uçak motorları soğutma sistemleri,ısı pompaları, soğutma ve iklimlendirme tesisleri,elektronik devrelerin soğutma devreleri ile enerjigeri kazanım sistemleridir.

- Akışkan sınırlaması, malzeme tarafından olmakta-dır.

- Tek fazlı ve çift fazlı akışlarda kullanılabilir.- Maksimum AT = 50 °C tipik.

Avantajları:- Son derece kompakttır.- 12'ye kadar (normal olarak 7) çok akıma sahip ola-

bilir.- Yüksek etkinliğe sahiptir. Etkinlik, 0.98'e kadar

çıkabilir.- Düşük AT' ye sahiptir. AT, tipik olarak 0.1 OC'ye

kadar inebilir.- Çapraz-akışlı veya karşıt-akışlı akış konfigürasyo-

nuna sahip olabilir.- Düşük ağırlığa sahiptir.- Kullanılan kanatlar ısı değiştiricinin rijitliğini artı-

rır ve yüksek basınçlarda çalışmasını sağlar.- Çoklu akım kullanılabilir.

Dezavantajları:- Sadece temiz akışkanlar ile kullanılır.

Borulu Kanatlı Isı Değiştiricileri (BKID)

Bir tarafında gaz, diğer tarafında sıvı akan ısı değiş-tiricilerinde, sıvı tarafındaki ısı taşınım katsayısı yük-sektir, bu nedenle çoğunlukla sıvı akışkan tarafı kanatgerektirmez. Yüksek basınçlı akışkan genellikle boruiçinden akıtılır. Pratikte dairesel veya oval kesitli bo-ru dışındaki kanatlı yüzeyler ile daha çok karşılaşılır.Kanatlar boru ile birlikte imal edilebildiği gibi, sonra-dan boru üzerine döküm, kaynak, lehim veya sıkı geç-me tekniği ile tespit edilebilir [7].

Özellikleri :- Kompakttır, kompaktlığı 3300 m2/m3 değerine ka-

dar ulaşabilir.- Kullanım alanları, güç santralleri, pervaneli soğut-

ma grupları, taşıt araçları, iklimlendirme ve soğut-ma tesisatlarıdır.

- Isı değiştiricinin kullanılabilme sıcaklığı kanatla-rın boruya tespit şekline bağlıdır.

Dezavantajları:- Kanatların oluşturduğu ilave basınç kayıpları göz

önüne alınmalıdır.

Grafit Isı Değiştiricileri (GID)

Grafit, ısı iletim katsayısı yüksek (çeliğin hemenhemen üç katı), korozyona dayanıklı ve işlenmesi ko-lay bir malzeme olarak ısı transfer cihazlarmda konst-rüksiyon malzemesi olarak kullanılır. Grafit gövde bo-rulu, kübik ve dikdörtgen, multi-blok ve kartuş tipi ol-mak üzere 4 tipte yapılabilir.

Özellikleri:- Maksimum basınç, ısı değiştirici tipine göre değişir:

Gövde borulu tip: 6 barKübik ve dikdörtgen tip: 5.2 barMulti-blok tip: 6 barKartuş tip: 6 bar

- Maksimum sıcaklık 180 °C'dir.- Tek bir ünite için tipik yüzey alanı, ısı değiştirici ti-

pine göre değişir:Gövde borulu tip: 1.6-1650 m2

Kübik ve dikdörtgen tip: 0.65-153 m2

Multi-blok tip: 0.22-240 m2

Kartuş tip: 0.16-18.6 m2

Avantajları:- Mükemmel korozyon direncine sahiptir.- Kirlenme eğilimi düşüktür.

Dezavantajları:- Sıcaklık ve basınç sınırlamalarına sahiptir.- Grafit gövde-borulu ve multi-blok tipler hariç, diğer-

lerinin kapasiteleri sınırlıdır.

Hava Soğutmalı Isı Değiştiricileri (HSID)

Hava soğutmalı ısı değiştiricileri, çevre havasınınboruların dışından aktığı, boruların içinden akan akış-kanı yoğuşturmak ve/veya soğutmak için kullanılanborusal ısı değiştiricileridir.

Özellikleri:- Boru (proses) tarafındaki tipik basınç 350 bar 'dır

(mutlak), özel dizaynlarla daha yüksek değerler el-de etmek mümkündür.

- Maksimum sıcaklık 600 °C'dir.- Tek bir ünite için tipik yüzey alanı, demet basma


Makale

ğiştiriciye öncelik verilmelidir. Daha yüksek basınç vesıcaklıklarda ise gövde borulu ısı değiştirici, kaynaklıplakalı ısı değiştirici ve çift borulu ısı değiştirici arasın-dan tercih yapılmalıdır. Küçük kapasiteli, yüksek-ba-smçlı uygulamalar için özellikle çift-borulu ısı değişti-rici uygun olabilir [3].

Performans Parametreleri

Performans parametreleri; akışkan giriş ve çıkış sı-caklıkları, debiler ve basınç düşümü gibi parametreler-den oluşmaktadır. Değiştirilecek ısı miktarı, akışkangiriş ve çıkış sıcaklıkları ve müsaade edilen basınç dü-şümü (veya pompa gücü) çoğunlukla genel proses opti-mizasyonunun sonucu olarak belirlenir. Seçilen herhangi bir ısı değiştirici bu gereksinimleri karşılama ka-pasitesinde olmalıdır [6].

Isıl Uzunluk :Isıl uzunluk (9), veya ısı transfer birim sayısı (HTU),

ısı değiştiricinin performansının ölçüsü olan yararlı birkriterdir. Tek fazlı akış içeren bir ısı değiştiricisi içinısıl uzunluk, bir akışkandaki sıcaklık değişiminin (£3-£0)akışkanlar arasındaki ortalama sıcaklık farkına oranıolarak tanımlanır [1]; yani:

Su/su akışına sahip borusal bir ısı değiştiricide ortaseviyede bir basmç düşümünde, yaklaşık olarak "0.5HTU/geçiş" değeri elde edilecektir. Kompakt ısı değiş-tiricileri, özellikle plakalı tip, "ısıl olarak uzun" kanal-lara sahiptir ve 9 değerleri "4 HTU/geçiş" değerine ka-dar yükselmektedir [1].

Debi:Debi, ısı değiştirici tipinin seçimini etkileyen

önemli bir parametredir. Debinin sınırlanmasını etkile-yen parametreler, kanal akış alanı ve müsaade edilenbasınç düşümüdür. Basmç düşümünün 20 kPa olduğudurumda, ticari olarak mevcut olan bazı ısı değiştirici-ler için sınırlayıcı hacimsel sıvı debi değerleri aşağıdaverilmiştir [1]:

Borusal ısı değiştiricileri : SınırsızPlakalı ısı değiştiricileri : 2000 m3/hSpiral ısı değiştiricileri1. tip (her 2 tarafta spiral akış) : 400 m3/h2. tip (bir tarafta çapraz akış) : 8000 m3/hLamelli ısı değiştiricileri : 4000 m3/h

Suyun dışındaki diğer akışkanlar veya farklı basınçdüşümleri için, hacimsel debi, bu değerlerden oldukçafarklılık gösterir.

Basmç Düşümü:Basınç düşümü, ısı değiştirici dizaynında önemli-

dir ve ısı transferi için ödenen bedeldir. Basınç düşü-mü sınırlamaları, ekonomik (pompalama maliyetleri)nedenler veya proses sınırlamaları tarafından belirle-nir. Ekonomik dizayn için, herhangi belirlenen basınçdüşümü sınırlamalarına tamamıyla uyulmalıdır [1].Proses dizayn edici tarafından, ısı değiştirici için ba-sınç düşümü belirlenirken dikkat gösterilmelidir. Ba-zen belirlenmiş olan basınç düşümü gerçekten prosesgereksinimleri tarafından belirlenirken, fakat dahafazla çoğunlukla, proses dizayn edicinin belirlemesioldukça keyfi temelde olabilir. Basınç düşümünün, di-zaynın ekonomisi üzerinde kuvvetli etkisi olduğun-dan, dizayn edici tarafından belirlenen basmç düşümüsorgulamadan kabul edilmesi gereken değer olarak dü-şünülmemelidir [6] .

Verimsiz basınç düşümünden kaçınılmalıdır; giriş,çıkış ve dönüş-dirsek kayıpları minimize edilmeli veküçük boru tarafı geçiş sayısı kullanılmalıdır. Plakalıısı değiştiricileri geçiş başına diğer tiplerden dahayüksek 9 değerleri (ısı transfer birim sayısı) geliştire-bilirler.

Özgül basmç düşümü (Je) şu şekilde tanımlanır [1]:

Je = ^S- kPa/HTU

Normal işletme-maliyet parametreleri (faiz oranı,amortisman, elektrik maliyetleri) için, optimal genelekonomi, konstrüksiyon malzemesine bağlı olarak, öz-gül basmç düşümü (Je), 20-100 kPa/HTU aralığında ol-duğunda elde edilir. Yukarıdaki değerler su/su görevleriiçin verilmiştir; diğer akışkanlar için, Je için olan opti-mal değer oldukça yüksektir.

Sıcaklık Geçişi:Isı değiştiricisinde sıcaklık geçişinin olması, ısı de-

ğiştirici tipinin seçiminde dikkate alınması gereken di-ğer bir faktördür. Soğuk akışkanın ısı değiştiriciden çı-kış sıcaklığı, sıcak akışkanın çıkış sıcaklığından fazlaise, bu ısı değiştiricide "sıcaklık geçişi" vardır denir. E-ğer sıcaklık geçişi var ise, karşıt akışlı ısı değiştiricile-rini kullanmak gereklidir. Karşıt akış oluşturan ünite-ler ise, ya tam karşıt akışlı üniteler veya seri bağlı çok


Makalegeçişli ünitelerdir. Eğer sıcaklık geçişi yok ise, çaprazakışlı veya karışık akışlı üniteler yeterli olur.

Kirlenme EğilimleriKirlenme, sıvıların içinde bulunabilen katı cisimler

ve kireçlenme ısı değiştirici seçiminde dikkate alınma-sı gereken önemli faktörlerdir. Bir akışkanm belirli biryüzey tipine göre kirlenme karakteristiklerine etkieden faktörler şunlardır [1, 2]:a- Akışkanın hızı: Isı değiştirici kanal sistemindeki

en düşük hız, en önemli etkendir,b- Akışkan hızının kayma kuvveti, türbülans ve la-

miner-tabaka kalınlığına etkisic- Yüzey civarında kalma süresid- Kanallardaki hız veya akım dağılımı: Tüm kanal

bölümlerinde iyi bir hız veya akım dağılımı olmalı-dır. Eğer birden fazla kanal var ise çeşitli kanallararasındaki akım dağılımının da iyi olması gerekir.Diğer tip ısı değiştiricilerinin kirlenme faktörleri

gövde borulu ısı değiştiricilerine göre daha azdır. Kirlibir görevin gereklerinin en iyi karşılandığı ısı değişti-rici tipi spiral plakalı ısı değiştiricisidir. Plakalı ısı de-ğiştiricileri ve lamelli ısı değiştiricileri de kanallardave kanal aralarında iyi bir akım dağılımı olduğundanve akımın tümünün türbülanslı olmasından dolayıkirli görevlere iyi uyum sağlarlar. Süspansiyon halin-de elyaf içeren sıvılar için genellikle spiral plakalı ısıdeğiştiricileri en uygun ısı değiştirici tipidir.

Muayene, Temizleme, Tamir ve İlaveProses akımlarının karakteristikleri, temizleme

(mekanik veya kimyasal) ve ünitenin tümünün veyabir kısmının periyodik değiştirilmesi için gereksinim-leri karşılayacak şekilde dikkatlice incelenmelidir. E-ğer gövde borulu ısı değiştiricisindeki boru demeti, te-mizleme veya değiştirilme için sökülecek ise, yeterliyer hacmi mevcut olmalı ve gerekli cihazların ısı de-ğiştiricisine girişi ve çıkışı göz önüne alınmalıdır. E-ğer proses koşullarının değişimleri olasıysa, modifi-kasyon kolaylığı, ayrıca önemli faktör olabilir [6].

Göz önüne alınması gereken diğer bir faktör, arızasonucu akışkanların birbirine karışması ve/veya sızın-tı yapmasıdır. Çok zehirleyici ve tutuşabilir akışkan-lar için, arıza çok fazla önemli olabilir ve bu, ısı değiş-tirici tipini seçmeye karar verirken genellikle önemlifaktör olabilir. Lamelli ve spiral ısı değiştiriciler akış-kanların birbirine karışma olasılığını minimize eder.

Zehirli akışkanların kullanılacağı yerlerde, dış bağlan-tılara özel dikkat gösterilmelidir, çünkü bu bağlantıla-rın yüksek bütünlük sağlaması gerekir.

Tablo l'de çeşitli ısı değiştiricilerinin muayene, te-mizleme, tamir ve ilave bakımından uygunluk derece-leri karşılaştırmalı olarak gösterilmiştir. Bu karşılaş-tırma izafi ve yaklaşıktır; çünkü bazı ısı değiştiricileridizayn bakımından oldukça esneklik gösterirler. Örne-

Tablo 1. Çeşitli Isı Değiştiricilerinin Muayene, Temizleme, Tamirve ilave Bakımından Uygunluk Dereceleri [1J

İşlem

Kirlenme

Muayenesi

Sızdırmazlık

Muayenesi

Korozyon

Muayenesi

Kimyasal

temizleme

Elle

temizleme

İlave

Tamir

Bir tarafta

İki tarafta

Bir tarafta

İki tarafta

Bir tarafta

İki tarafta

Bir tarafta

İki tarafta

Bir tarafta

İki tarafta

ISI DEĞİŞTİRİCİ TİPİ

Plakalı

Çi

Çi

Ke

Ke

Çi

Çi

Çi

Çi

Çi

Çi

Çi

Çi

Spiral

Ke

Ke-lmksz

Çi-Ke

Çi-Ke

Çi-Zyf

Ke-lmksz

Çi

ÇiKe-Zyf

Ke-lmksz

Imksz

Zyf

Lamelli

Ke

Zyf

Çi

Çi

Ke

Imksz

Ke

Ke

Ke

Imksz

Imksz

Zyf

Borusal

Ke

Ke-lmksz

Çi

Çi

Ke

Ke-lmksz

Ke

Ke-Zyf

Ke

Ke-lmksz

Imksz

Ke

Çi : Çok iyi Ke: Kabul edilebilir Zyf: Zayıf imksz: imkansız

ğin, spiral ısı değiştiricileri, kanal genişliği 5-25 mmaralığında ayrıca saplamak veya saplamasız olarak imaledilebüir[l].

Akışkanların Tipleri ve FazlarıBurada esas önemli olan, akışkan ve konstrüksiyon

malzemeleri arasındaki uyumdur. Eğer akışkanlarınkorozyon karakteristikleri özellikle önemliyse, grafit,cam veya teflon gibi korozyon direnci yüksek ısı değiş-tiricilerini tercih etmek düşünülmelidir. Bu ısı değişti-ricilerin basınç, sıcaklık ve kapasite sınırlamaları oldu-ğu için yüksek korozyon karakteristikleri nedeniyle buısı değiştiricileri seçerken bu sınırlamalara dikkat et-mek gereklidir. Örneğin contalı plakalı ısı değiştiricile-rinde, akışkanla uyum sağlayacak conta malzemesibulmak mümkün olmayabilir. Eğer uygun plaka veconta malzemeleri var ise ayrıca contalı-plakalı tip ısıdeğiştiricilerini kullanmak da düşünülebilir.

Seçilen ısı değiştiricisinin konstrüksiyon malzeme-leri, akışkanlarla aşırı korozyon oluşturmamalıdır. Kir-


Makale

lenmeye olan eğilim oldukça dikkatli bir şekilde değer-lendirilmeli ve ısı değiştiricisi kirlenmeyi dikkate ala-rak, gerekli süre çalışabilecek kapasitede olacak şekildeseçilmelidir. Isı değiştiricisi, akışkan basınç ve sıcaklıkfarkları (ısıl gerilmeler) nedeniyle oluşacak gerilmeleredayanacak şekilde dizayn ve imal edilme kapasitesindeolmalıdır. Tablo 2'de çeşitli uygulamalar için uygun ısıdeğiştirici tipinin seçimine ait bazı genel noktalar özetolarak verilmiştir [2].

Isı Değiştiricinin Boyutu

Isı değiştiricinin boyutuyla ilgili temel ilke, "seçilenısı değiştiricinin boyutu, çok sayıda paralel üniteye sa-hip olmayacak şekilde gereksinim duyulan görevi kar-şılayacak uygun boyutta olmalıdır"şeklinde ifade edile-bilir. Çünkü çok sayıda paralel ünitenin kullanılmasıdurumunda akış dağılım problemleri oluşma olasılığıolduğu gibi pahalı boru hattı ve vanaların kullanılmasıgerekebilir.

Tablo 2. Çeşitli Uygulamalar İçin Uygun Isı Değiştirici Tipinin Seçimine Ait Bazı Genel Noktalar [2]

Isı transfer görevi

Viskoz olmayan bir sıvı

ile viskoz olmayan diğer

bir sıvı halinde

Viskoz olmayan bir sıvı

ile buhar halinde

Viskoz bir sıvı ile su veya

buhar halinde

Viskoz bir sıvı ile diğer

viskoz bir sıvı halinde

Isıya karşı hassas

sıvılar halinde

Havanın ısıtılması veya

soğutulması hali

Gaz (hava) ile gaz

(hava) hali

Dondurma

uygulamalarında

gaz yoğuşumu

Buhar yoğuşumu

Gaz-buhar karışımı

yoğuşumu

Damıtma, buharlaşma

ve sıvı gazını alma

tesisleri için ısı

değiştiricileri

Soğutma suyu

Yüksek sıcaklıktaki

uygulamalar

Düşünceler

En düşük yüzey gerektiren değiştiriciler PID'dir. Korozif sıvılar halinde asbest contalı bir

PID veya SID yahut LID tiplerini kullanınız. Çok yüksek hacimsel akım debileri, basınç

veya sıcaklıklar halinde gövde borulu tipleri kullanınız.

Karbon çeliği veya bakır alaşımı uygunsa bir gövde borulu tip ekonomik olabilir.

Eğer paslanmaz çelik veya yüksek alaşımlı malzemeler gerekli ise bir SID veya

LID kullanınız. Sağlık veya elle temizleme sebeplerinden dolayı bir PID kullanınız.

Bir gövde borulu tip kullanıldığında genellikle ilk masraflar azdır, fakat çoğu zaman

diğer sebeplerden dolayı bir PID veya SID nin daha ekonomik olduğu düşünülebilir.

PID'ler en verimli tiptir; özellikle Newtonien olmayan sıvılar halinde.

Viskozite çok büyük ise (100000 cSt) bir SID kullanınız.

Bu durumda bir PID ihtiyaçları en iyi şekilde karşılar. Fakat uzun bir durma

süresi söz konusu ise bir SID en iyi çözümdür.

Genellikle havaya açık taraflı basit ısı değiştiricileri kullanılır. Kanatlı borular takılabilir.

Çoğu zaman en iyi çözüm bir LID'dır. Bir taraftaki basınç düşüşü diğer taraftakine

göre çok fazla olduğu hallerde kanatlı borulu bir gövde borulu tip ısı değiştirici

ikinci ve daha iyi bir alternatiftir.

Çok düşük sıcaklıklar için genellikle yığma plakalı bir SID veya LID en iyi

çözümü verirler. Sağlık açısından ince alüminyum kullanılabilir.

Eğer karbonlu çelik kullanılabilirse gövde borulu tip tercih edilmelidir. Paslanmaz çelik

veya yüksek bir alaşım gerekli ise bu durumda çapraz akımlı bir SID veya LID en iyi

çözümü verir. Temizleme ve sağlık sebeplerinden dolayı kutu tipi bir PID kullanılabilir.

Bilhassa bu durumlar için yapılmış SID'lerin belirli tiplerini kullanınız.

Damıtma kuleleri için modern ısı değiştiricileri çok uygundur. Kaynatıcılar içi bir SID,

LID veya zorlanmış sirkülasyonlu PID düşünülebilir. Normal ısıtma ve soğutma için bir

PID en iyi seçimdir, alternatif olarak bir SID kullanılabilir.

Kapalı bir devrede soğutma suyu en iyi bir şekilde paslanmaz çelik PID veya titan

plakalar veya hava soğutucuları ile soğutulur.

Özel sipariş ısı değiştiricileri. Seri ısıl çevrimi haiz bazı yüksek sıcaklıktaki

uygulamalar için KBTID'ler uygundur.


Mühendis ve Makina Dergisinin reklam ilavesidir. Microsoft

icrosoft

Technicai EditionTeknik Çizim ve Şemalar İçin

Yıllardır mühendisler düşüncelerini tamamlanmış çizimlere dönüştürmek için teknikressamlara güvendiler. Şimdi iş dünyadaki yarım milyon mühendis, profesyonel çizimlerüretmek için bir CAD uzmanı olmak gerekmediğini kanıtlamışlardır. Bunun yerine,teknik çizimleri oluşturmak için Visio 2 0 0 0 Technicai Edition ile çalışabilir ve bunlarırekor bir sürede hazırlayabilirsiniz. İşte nedenleri:

Akıllıdır. Miç eği t im almadan ya da çokaz e ğ i t i m l e SmartShapes® s e m b o l l e r iadı verilen akıllı nesneleri çizim kağıdınınüzerine taşıyarak ayrıntılı teknik çizimleriü r e t e b i l i r s i n i z . B u , e n d ü s t r i y e özelş e k i l l e r d u v a r l a r , v a l f l a r v e t e m s i le t t i k l e r i diğer gerçek dünya n e s n e l e r ig i b i d a v r a n a c a k ş e k i l d eprogramlanmışlardır.

Hızlıdır. Technicai Edition, tasarım ve gözdengeçirme süreçlerinin kesintisiz yapılmasına olanakverir. Farenin sağ düğmesini tıklayıp şekle özgüseçenekleri belirleyerek şekilleri hızlı bir şekildedeğiştirebilirsiniz. Şekillerin konumunu özgürcedeğiştirin -SmartConnectors® teknoloj isisayesinde, şekil ler yine birbirleriyle bağlıkalacaklardır, ister büyük çizimler içindegeziniyor olun, ister karmaşık tasarım işleriyapıyor o l u n , hızlı ve e t k i n bir ş e k i l d eçalışabileceksiniz.

Duyarlıdır. Şekilleri sayısal olarak doğru birşeki lde taşıyabi l i r , boyut landırabi l i r vedöndürebilirsiniz. Özel şekil ve tasarımlaroluşturmak için şekil uzantısı çizgilerini,geometrik noktalarla akıllı birleşme özelliğini vedaha birçok özelliği kullanın. Dinamik kılavuzuk u l l a n a r a k ş e k i l l e r i d u y a r l ı b i ç i m d ekonumlandırın ve hizalandırın.

Uyumludur. Technicai Edition, üstün düzeydeCAD uyumluluğu sunmaktadır: Bentley System'inMicroStation DGN dosyalarının yanında AutodeskAutoCAD ve IntelliCAD 98'in DWG dosyalarınıokuyabilir ve bu dosyalara yazabilir. Ek olarak,M i c r o s o f t O f f i c e i le k e s i n t i s i z o l a r a kçalışabilmektedir. Dahası, Microsoft VisualBasic for Applications uygulamasıni da barındırır.Böylece, özel çözümler geliştirebilirsiniz.

Visio 2000 Technicai Edition ile enkarmaşık tasarım düşünceleriniyaşama geçirebilirsiniz; çabucak,kolayca ve eksiksiz duyarlılıkla.

Mühendisler için tasarlanmıştır:

• Borulandırma ve Aletlendirmeçizimleri(Piping and instrumentationdiagrams-P&ID)

•Elektrik ve elektronik şemalar

•Yapı hizmeti şemaları

•Yapı mekanik planları

•Tesis yönetimi planları

• Fabrika yerleşimi

• Kurumsal çizimler

Microsoft"WindowsNT*Windows*98

Süreçmühendisliği

Matmm ı HfHait—* w-.

BE•S? *** * 1#*•«- ıı

* 1'3ü;-»rxr |f•*, *

w t»» 3 »

w J

-._«•

| J Öt E* »w I™K F»™* X«*1 D-BÎIÎ-H »ar J

t? & •l o Ch a

S8T

A«Ji-1 Xft»jjtfM»/ İH

Hizmet alanıyönetimi

ı~ ? .«

Yaratın Yükullanarakenvanteri iziolurdu?" tübirçok işi y;yaparken şenvanter v<olursunuz.

tamamt*» CAFil

•M

ÎTt

zlezeeyirüapıek'3 il

Bu1 arildi: M

rce hizmetrnin planlarp yönetin. "senaryolarn. Hizmetilleri sürükişki veritathizmet mı

^ (-11 f - ( , n ^-1 ı—T r< f

lui^ınua giExplorer'dc

iskisei bilgileÖr

V

m

T

neğin, CAFkullanarak fdepartmarbelirleyebzamanda.SQL ServMicrosoftherhangi

veritabanıbunlarla bi

e öı okSö)ha:

melleyi>an3kaa f İLd 1 1 ra hurle"M Earka ü\Hırs

Orer.Ac

birnarlikl

zel sekiışturun.ı\e olsayzırlayın v<anı plap bırakıl

da olu;nı bilgikîseI olar/erarşikgörebiliı;xplorer'Iı katlar;•eleriniiiniz. Ayıacle, MidBASE,cess gitODBC ubağlanırte calisi

ifizikidi ne'e dahanını'ken, birşturmuş;rini çizimaK ya uaversiniz. ı1

a dağılmış

Tl

crosoftve

JI

yumlu

ı ve ^LMn. Amtm

2} 't ^ «? • Ü o. sı e* uplanları

Tasarlayın H

Özellikler ve YararlarıSürüklenip bırakılabilen akıllı SmartShapes sembolleri.

Çizimleri 4.000'den fazla parametrik olarak hazırlanmış şekillerden

oluşturun. Statik CAD bloklarının aksine, bu şekillerin temsil

ettikleri gerçek dünya nesneleriyle ilgili akıllı davranışları vardır.

Örneğin, valf şekilleri borularla aynı düzlemde hizalanırlar ve

boruların çapıyla eş çapa sahiptirler.

Çok çeşitli sayıda endüstriye özel çizim çözümleri. Hacim

planları, hizmet alanı yönetimi planları, tesis süreç tasarımları,

HAVAC şemaları, yapı mekanik planlan, akışkan güç şemaları,

fabrika zemin planları, elektrik projesi ve daha bir çoğu da dahil,

çeşitli teknik çizimleri hazırlayın. Ek olarak, Visio 2000 Standard

Edition'un şekilleriyle (Technical Edition'da vardır) kurumsal

çizimleri oluşturun.

Akıllı birleştirme çizgileri. Şekilleri borular, kablolar ve diğer

endüstriyle ilgili bağlantılar gibi davranan birleştirme çizgileriyle

bağlayın. SmartConnectors® teknolojisi sayesinde, taşıdığınız

zaman bile, şekiller birbirlerine bağlı kalırlar. Ek olarak, Technical

Edition otomatik olarak çizgileri yeni şekillerin etrafından dolaştırır

ve çizgiler kesiştiğinde birbirlerinin üzerinden atlarlar.

Yapıhizmetleri

51TD I^Bff J.'(

İti•Uİtî

İÜ"*».

4* * •

•

j

i= f .— J

ı ~ ı F ~T7

BKlofMrttrl.l.

- - -̂ L.«

: iss

Anında alınabilen raporlar. Parça numaralarını, ürün etiketlerini

ve diğer özel verileri bir çizimdeki şekillerle ilşkilendirin ya da bu

şekilleri bir veri tabanındaki bilgilerle bağlayın. Ardından, otomatik

olarak materyallerin maliyetlerini, parça listelerini ve diğer raporları

üretin. Raporlarınızı çizimlerinize ekleyin ya da verileri Microsoft

Excel'e gönderin.

Üstün CAD uyumluluğu. DWG dosyalarını Autodesk AutoCAD

(v2.5-AutoCAD 2000), IntelliCAD 98 ve Bentley Systems MicroStation

(DGN) dosyalarına gönderin ve bu dosyalardan alın. CAD dosyalarını

artalan olarak kullandığınızda katmanların görünebilirliğini, rengini ve

çizgi kalınlığını denetleyin. Tek tek katmanları anında düzenlenebilir hale

getirebilirsiniz. Eğer şekilleri artalan DWG dosyalan üzerine bırakırsanız,

bunlar otomatik olarak döndürülürler ve alttaki geometriye uyum sağlarlar.

Duyarlı çizim araçları. Şekil uzantı çizgileri ve ekrandaki mesajlarla

şekilleri en duyarlı biçimde çizin. Şekillerin uç noktalar ve tanjantlar

gibi geometrik noktalarla birleştirilmesini sağlayın. Dinamik kılavuzla

şekilleri otomatik olarak ve hızlı bir şekilde konumlandırın ve hizalandınn.

Geliştirilmiş Internet desteği. Çizimleri herhangi bir Internet ya da

intranet sitesinde kolayca yayımlayın. Çizimleri ilgili bilgilerle bağlamak

için herhangi bir nesneye birden fazla köprü ekleyin. Çizimleri HTML

sayfaları olarak GIF, JPEG, PNG ya daVML grafik biçimlerinde kaydedin.

VML tabanlı grafikler daha çabuk yüklenirler ve Microsoft Internet

Explorer 5.0'daki sayfalama, büyütme-küçültme özelliklerini desteklerler

Özelleştirilebilir çizim platformu. Microsoft Visual Basic for

Applications 6.0 (yerleşiktir), Visual Basic, C ya da C++'ı kullanarak özel

çizim çözümleri oluşturun. Cadcentre, CAdis, DataVievvs, Digital Tools,

Echelon, ICARUS, Lomasoft, Siebe Environmental Controls, Technical

Toolboxes ve Visimation Create gibi önde gelen üreticilerin çözümleriyle

birlikte çalışın (tam listeyi görmek için www.microsoft.com/visio

internet sitesini ziyaret edin).

Çok çeşitli teknik çizimi oluşturmakiçin şekilleri bir şablondansayfa üzerine sürükleyipbırakın. CAD nesnelerinin l l N o S * l e

aksine, bu şekiller bulunduklarıyere göre akıllıca yenidenboyutlandırılırlar ve yerleşirler.

Pan&Zoom poncorOBİnlkullanarak büyük çizimler içindehızlıca hareket edin. Görüntüyüne kadar büyütmüş olursanız olun,çiziminizi anında kuş bakışı izleyin.

Otomatik olarak bağlı kalan,şekillerin etrafından dolanan vekesiştikleri zaman birbirlerininüzerinden sıçrayan akıllıbağlantı çizgileriyle şekilleribirleşti rin.

Şekillerle birlikte saklananverileri görüp değiştirin vedetaylı raporları anında alın.

-IstRFAMPLIFlER

KLa" Jj&sÇğgI&SM7 Jil

Kullanımı kolay sayfasekmelerlyle sayfalararasında gezinin ve sayfalarınsırasını değiştirin.

Technical Edition

Sistem gereksinimleriMicrosoft Visio 2000 Technical Edition'ukullanmak için şunlara gereksiniminiz vardır

Microsoft İletişim Hattı

0212 33 66 999

w w w . m i c r o s o f t . c o m / v i s i o

Makale

Yukarıda belirtilen prensiplerin yanında, eğer ısı de-ğiştiricinin kullanılacağı yerde "yer"problemi var ise,ilave montaj maliyetleri oluşturmasına rağmen, çeşitliısı değiştiricilerini paralel bağlayarak, bu maksimumboyut sınırlaması probleminin üstesinden gelmek da-ima mümkündür. Boru donanımında ekstra maliyetleroluşturmasının yanında, çoklu ünitenin kullanımı ba-zen paralel üniteler arasında akış dağılım problemleri-ne yol açabilir.

BulunabilirlikBulunabilirlik, ısı değiştirici tipinin seçiminde

önemli bir parametredir. Özel ısı değiştiricilerini sa-ğlayabilecek firma sayısı azdır, teslim süreleri uzun-dur ve bu ısı değiştiricileri uzmanlar tarafından tamiredilmelidir. Bu nedenle, eğer özel dizayn gerektirenbir ısı değiştirici seçilecek ise, bu ısı değiştiricinin di-zayn ve imalatı için gerekli süre dikkate alınmalıdır.Bu durum, genellikle standart dizaynlara sahip olanısı değiştirici tipinin seçilmesini zorunlu kılabilir. Bunedenle ilk seçimde bulunabilirlik faktörü dikkatli birşekilde göz önünde tutulmalıdır.

Ekonomik FaktörlerEğer yukarıdaki maddelerde belirtilen gereksinim-

leri, çeşitli tip ısı değiştiricileri karşılıyorsa, son se-çim ekonomi temelinde olmalıdır. Isı değiştirici tipi-nin seçiminde maliyet çok önemli bir faktördür. Isıdeğiştiricilerin toplam maliyeti, yatırım, montaj ve iş-letme maliyetinden oluşmaktadır. En düşük yatırımmaliyetine sahip olan ısı değiştirici tipi serviste ciddiproblemler oluşturabilir ve işletme maliyeti yüksekolabilir. Her bir durum ayrı ayrı irdelenmelidir. Sabitbasınç düşümü (pompa gücü) için esas ekonomik fak-tör, yatırım maliyeti olacaktır. Fakat dizayn paramet-relerinin seçiminde geniş bir aralık olduğu durumlar-da, pompa gücü ile yatırım maliyeti arasında bir ilişkiolduğuna dikkat edilmeli ve bu durum kesinlikle göz-den kaçırılmamalıdır. Ayrıca montaj maliyetleri deçok önemli olabilir [6]. Karar verilmeden önce çeşitliısı değiştirici tipi ve maliyet alternatiflerini göz önü-ne almak gerekli olabilir.

İLK SEÇİM

İlk seçim,- 3. kısımda belirtilen çalışma basıncı vesıcaklığı, akışkan-malzeme uyumu, kirlenme, buluna-

bilirlik vs. gibi kriterler (ilk 8 madde) dikkate alınarakuygun olmayan ısı değiştiricilerin belirlenip bunlarınreddedilmesi anlamına gelir. Bu kriterleri dikkate ala-rak seçim yaparken, 2. kısımda verilen ısı değiştirici-lerin özellikleri, avantajları ve dezavantajları ile ilişki-li bilgiler, dikkatli bir şekilde incelenmelidir, ilk se-çimde göz önüne alınması gereken genel ilkeler şu şe-kilde özetlenebilir [5, 12]:

a- Borular ve silindirler plakalardan daha yüksek ba-sınçlara dayanabilirler.

b- Basınç sınırlamaları yaklaşık 30 barın üstündekive vakumdaki uygulamalar için plakalı ısı değişti-ricilerinin seçilmemesini gerektirir.

c- 200 °C'nin üstündeki sıcaklıklarda, conta malze-mesi sınırlaması nedeniyle plakalı ısı değiştiricile-ri kullanılamaz.

d- Kirlenme ve temizleme açısından plakalı kanatlıısı değiştiricilerinin kullanılmaması gerekebilir.

e- Düşük basınç sınırları, gövde borulu ve hava so-ğutmalı ısı değiştiricileri (boru tarafı) hariç çoğuısı değiştirici tiplerinin seçimin dışına atılmasınıgerektirir.

f- Eğer ısı değiştirici birden fazla malzemeden imaledilebiliyorsa, ekstrem sıcaklıklar veya korozifakışkanlarla uyum sağlayacak metali bulabilmekmümkün olmaktadır.

g- Çok özel ısı değiştiricileri sağlayabilecek firma sa-yısı azdır, teslim süreleri uzundur ve bu ısı değiş-tiricileri uzmanlar tarafından tamir edilmelidir.Bu nedenle ilk seçimde bulunabilirlik faktörü dik-katli bir şekilde göz önünde tutulmalıdır.

Isı değiştiricinin ilk seçiminde kullanılabilecekkriterler, Tablo 3'de "Isı Değiştirici Seçim Kriterle-ri"başlığı altında özet olarak verilmiştir. Bu tabloda,ısı değiştirici tipleri, dayanabilecekleri maksimum sı-caklık ve basınç, tek bir ünite için yüzey alanı ve ısıdeğiştiricilerin kompaktlığı, bakım kolaylığı, koroz-yon riski, sızıntı riski vs gibi özellikleri verilmiştir.Bu tablo, en yaygın kullanılan ısı değiştirici tiplerinikapsamaktadır. Tablo incelendiğinde, en az " 1" , muh-temelen de "l'den fazla"ısı değiştirici tiplerinin özelbir uygulama için uygun olduğu ortaya çıkar. Yukarı-daki kriterler dikkate alınıp ilk seçim yapılırken te-reddüt oluşması durumunda, bu ısı değiştirici seçimedahil edilmeli ve son seçim kriterleri kullanılarak de-ğerlendirme yapılmalıdır.


Makale

Tablo 3. Isı Değiştirici Seçim Kriterleri [3,4,5, 6]

Isı Değiştirici Tipi

Kriter

Basınç, (bar)

Sıcaklık, (°C)

Tek bir ünite için

tipik yüzey alanı, (m2)

Kompaktlık

Mekanik

temizleme

Kimyasal

temizleme

Maliyet/m2

Bakım kolaylığı

Korozyon riski

Kirlenme riski

Kirlenme etkisi

Sızıntı riski

Montajdan

sonra görev

değişikliği

Sıcaklık geçişi

Viskoz akış

Isıya duyarlı

akışkanlar

Katı akışı

Gazlar

Faz değişimi

Çok akışkanlı

değişim

HSID

350(D

600

5-350(2)

.(3)

**

**

**

**

***

**

.(4)

**

**

*

*

**

*

****

****

***

PID

30

(-40)-(200)(5

1-1200

****

*****

****

....(6)

*****

****

*****

****

.(7)

****

****

****

****

**

*

*

***

SID

20

400

0.5-350

****

****

...(8)

****

****

****

****

*{9)

*

****

****

****

****

***

****

*

LID

35<1°)

10(H)

220(1°)

500 <1 D

1-1000

**

**

***

..(12)

***

****

***

**

..

*

***

**

. .

**

***

***

**

PKID

2503)

(-260M650)

1230 m2/

m3'e kadar*****

*

**

*****

*

***

***

****

***

*****

*****

***

*

****

****

*****

ÇBID

350(141)

(-200)-(600)

0.25-200

*

***

***

**

***

****

******

...(15)

*

****

**

**

***

****

****

*

GID

6

180

(16)

***

*

*****

*

*

*****

*****

*

***

***

****

***

*

***

***

***

GBID

350(17)

(-200M600)

10-1000

*

***

***

**

**

**

***

..(18)

*

**

....(19)

*

*

****

****

**

*: çok zayıf : zayıf ':uygun ':ıyı ': çok iyi

(1): Tipik üst sınır fakat daha yüksek basınçlar için dizaynmümkün.

(2): Paket tip demetler. Eğer kullanım yerinde inşa edilirsedaha büyük boyutlar mümkün.

(3): Sıkça boru raflarının üzerine veya yakınlarına monte edi-lir.

(4): Dış taraftaki kirlenme hava akışını azaltabilir ve MTDazalabilir.

(5): Sıkıştırılmış asbest fiberli contalar için 260 °C.(6): Düşük bağıl maliyet demir dışı malzemelere uygulanır.(7): Plaka kenarları kaynakla kaplanabilir ancak bu durumda

sökülme çok zor olur.(8): Tüm metaller için(9): Bakınız (7).

(10): Çap = 300 mm(11): Çap= 1000 mm(12): Yalnızca demir dışı metaller için geçerli(13): Kesit alanına bağlı olarak 80 bar'a kadar mevcut.(14): Tipik üst sınır fakat daha yüksek basınçlar için dizayn

mümkün.(15): Eğer tümü kaynaklı ise(16): Gövde borulu tip: 1.6-1650 m2

Kübik ve dikdörtgen tip: 0.65-153 m2

Multiblok tip: 0.22-240 m2

Kartuş tip: 0.16-18.6 m2

(17): Tipik üst sınır fakat çapa bağlı olarak daha yüksekbasınçlar mümkün.

(18): TEMA tiplerine bağlıdır.(19): Gövde tarafında ısıtılan viskoz akışkanlara uygulanır.


Makale

FİZİBİL ISI DEĞİŞTİRİCİ TİPLERİ ARASINDASEÇİM (SON SEÇİM)

ük seçim yapıldıktan sonra birden fazla ısı değişti-ricinin fizibil olduğu bulunabilir. Son seçim, ilk se-çimde uygun olduğu belirlenen ısı değiştirici tipleriarasında maliyetler açısından en uygun olan ısı değiş-tirici tipinin belirlenmesidir. Bu nedenle, Tablo 3 vediğer ilgili kaynakları kullanarak özel bir uygulamaiçin "fizibil"olan ısı değiştirici tipleri belirlendiktensonra, yapılacak iş, her bir ısı değiştirici tipinin mali-yetlerini incelemektir. Isı değiştiricilerin toplam ma-liyeti 3 maliyetten oluşmaktadır:

a- Yatırım maliyetib- Montaj maliyetic- İşletme maliyetiSeçimde en önemli faktör yatırım maliyetidir.

Montaj maliyetleri, kompakt ısı değiştiricileri hariçyatırım maliyetleri kadar yüksek olabilir. Montaj ma-liyetleri offshore uygulamalarda çok daha önemli ola-bilir. Isı değiştiricilerin maliyetini belirlemek için çe-şitli yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemler, dahaçok sadece yatırım maliyetine dayanmaktadır [3, 6,10, 11].

İlk seçimden sonra, son değerlendirme yapılarakkullanılacak ısı değiştirici tipi belirlendiğinden, sondeğerlendirmenin nasıl yapılacağı önemli bir konu-dur. Isı değiştirici tiplerinin son seçimini yaparkenkullanılacak değerlendirme yöntemi özet olarak aşağı-da verilmiştir [6]:1 - Isıl dengeden Q ısı yükü bulunur.

2- AT ortalama sıcaklık farkı belirlenir.3- Her bir önerilen konfigürasyon için Q/AT oranı he-

saplanır. Gerekli olan özel ısı yükü için, sıcaklıkfarkı düzeltme katsayısı (F) değiştiğinden değerleri

Q/AT değişecektir.

4- Her bir ısı değiştirici tipi için verilmiş olan tablo-lardan, Q/AT kullanılarak, sıcak ve soğul* akışkantipleri •>••; basınçlarına göre "C'değerleri okunur."C", V (K başına ısı değiştiricinin maliyetini gös-termektedir ve birimi "$/(W/K)"dir. Gerekirse, Cdeğerlerinin bulunabilmesi için logaritmik inter-polasyon kullanılır. C değerleri çeşitli kaynaklardaverilmektedir [3, 6, 10, 11].

5- Her bir konfigürasyonun maliyeti "Q/AT" ve "C"değerleri çarpılarak bulunur:

Maliyet = C* (Q/ATJ

Montaj ile pompa maliyet farkları da dikkate alına-rak maliyetler karşılaştırılır.

6- Eğer bir konfigürasyon diğerlerinden çok daha iyiy-se (örneğin 1.5 kat gibi), bu dizayn seçilir ve detaylıhesaplamalar yapılır. Eğer çeşitli dizaynlar yaklaşıkolarak aynı maliyetlere sahip iseler, bu durumda,tüm dizaynlar daha ayrıntılı bir şekilde hesaplan-malıdır. Bu ayrıntılı hesaplamalar sonucunda, mali-yeti en düşük olan ısı değiştirici tipi seçilir.

KAYNAKÇA

1. Walker, G. (1990). Industrial Heat Exchangers: A basicguide, second edition, Hemisphere Publishing Corpora-tion.

2. Alfa Laval' AB, Isı El Kitabı, Çeviren: Yelman GAZİMİ-HAL, Makina Mühendisleri Odası, Yayın No :74, 103-119.

3. Saunders, E.A.D. (1988). "Heat Exchangers-Selection,Design & Construction", Longman&Scientific Techni-cal, 1-160.

4. Larowski, A. and Taylor, M. A., Systematic procedurefor seleetion of heat exchangers. Practical Applicationsof Heat Transfer, I Mech E CONFERENCE PUBLICA-TIONS 1982-4, 37-62.

5. Butterworth Dave, Heat Exchanger Seleetion. AEATECHNOLOGY Engineering Software, HTFS, 2000.

6. Hevvitt, G. E, Shires, G.L. and Bott, T.R. Process HeatTransfer.

7. Genceli, O.F. (1999). Isı Değiştiricileri, Birsen Yayınevi,İstanbul, 1-80.

8. Leopold R. E. (2000). Evaluation and Seleetion of HeatExchangers. Vulcanium Corporation, Northbrook, Illi-nois.

9. Fraas, A.P. (1989). "Heat Exchanger Design", John Wı-ley&Sons.

10. Engineering Science Data Unit (ESDU) (1992). Seleetionand costing of heat exchangers, ESDU, London.

11. Hewitt, G.F., Guy, A.R., and Marsland, R.H. (1982), Heat transfer equipment, in A User Guide on Process In-tegration for the Efficient Use of Energy, Linnhoff, B.,Townsend, D.W., Boland, D., Hewitt, G.F., Thomas,B.E.A., Guy, A.R., and Marsland, R.H., The Institutionof Chemical Engineers, Rugby, England, Chap.3.

12. Kakaç, S. (1996). Heat exchanger design course, Presen-ted at Faculty of Engineering, Kasetsart Universıty,Banğkok-Thailand, December 17-19.


bilgi sayfası

Tablo 2. Türkiye Rüzgar Santralı Projelerinde Son Durum

İşletmede Olan Rüzgar Santralı

Projenin Adt

Çeşme Alaçatı Rüzgar Santr.Karakteristik

7.2 MWFirma

Ares A.Ş.Yeri

İzmir Çeşme Alaçatı

Sözleşme Taslağı Üzerinde Mutabakat Sağlanıp, DPT Görüşü Beklenen Rüzgar Santralı

Projenin Adt

Kocadağ Rüzgar SantralıÇanakkale Rüzgar SantralıBozcaada Rüzgar Santralı

Karakteristik

2x25.2=50.4 MW30 MW

10.2 MW

FirmaAs MakinsanAs Makinsan

Demirer Holding A.Ş.

Yeri

İzmir Çeşme KocadağÇanakkaleÇanakkale

Sözleşme Görüşmeleri Aşamasında Olan Rüzgar Projeleri

Projenin AdıMazıdağı Rüzgar Santralı

Karakteristik39 MW

FirmaDemirer Holding A.Ş.

Yeriİzmir Çeşme Alaçatı

Fizibilite Raporu Değerlendirilen Rüzgar Projeleri

Datça Rüzgar Santralı

Datça RüzgarSantralı

Yalıkavak Rüzgar SantralıIntepe Rüzgar SantralıIntepe Rüzgar SantralıAkhisar Rüzgar SantralıAkhisar Rüzgar SantralıBandırma Rüzgar SantralıBeyoba Rüzgar Santralı

Çeşme Rüzgar Santralı

Karaburun Rüzgar Santralı

28.8 MW12.5 MW

7.92 MW30 MW

13.2 MW12 MW30 MW15 MW

7.92 MW

12 MW

22.5

Demirer Holding A.Ş.

Atlantis TicaretAtlantis TicaretIntervvind Ltd.Santaş A.Ş.Ak-En Enerji

DemirerAtlantis TicaretAtlantis Ticaret

Prokon

Atlantis Ticaret

Muğla/Datça

Muğla/DatçaMuğla/Datça

Çanakkale/I ntepeÇanakkale/I ntepe

Manisa/AkhisarManisa/Akhisar

Balıkesir/BandırmaManisa Akhisar

İzmir/Çeşmeİzmir Karaburun

Revize Fizibilite Raporu Beklenen Rüzgar Projesi

Projenin AdıGökçeada Rüzgar Santralı

Karakteristik

1.62 MWFirma

Simelko

Yeri

Çanakkale/Gökçeada

Fizibilite Raporu Beklenen Rüzgar Projeleri

Projenin Adı

Kocadağ Rüzgar SantralıYaylaköy Rüzgar Santralı

Lapseki Rüzgar SantralıŞenköy Rüzgar SantralıHacıömerli Rüzgar SantralıBelen Rüzgar Santralı

Karakteristik

43.5 MW

15 MW15 MW12 MW

45 MW20-30 MW

Firma

Mage

MageAtlantis Ticaret

Akfırat A.Ş.Demirer Holding A.Ş.

Teknik Ticaret

Yeri

İzmir Çeşme Kocadağİzmir Karaburun

Çanakkale/LapsekiHatay/Şenköy

Izmir/HacıömerliHatay Belen

Fizibilite Raporu Beklenen Rüzgar Projeleri

Projenin AdıKapıdağ Rüzgar Santralı

Karabiga Rüzgar Santralı

Kumkale Rüzgar SantralıMazıdağı-2 Rüzgar Santralı

Mazıdağı-3 Rüzgar SantralıYellice Belen Rüzgar santralı

Karakteristik

20-35 MW

15-50 MW

12-6 MW

90 MW

39.6 MW70-100 MW

FirmaAs Makinsan

As Makinsan

Demirer Holding A.Ş.Demirer Holding A.Ş.

Demirer Holding A.Ş.As Makinsan

Yeri

Balıkesir/Erdek

Çanakkale/Karabiga

Çanakkale/Ku mkale

İzmir/Çeşmeİzmir/Çeşme

Karaburun/Yellice


Makale

PNÖMATİK TAŞIMA SİSTEMLERİNİN DÖKME MALZEMETAŞIMADAKİ ROLÜ

Bedri TUÇ *Nihat GEMALMAYANKoksal ÖZDEMIR **

Pnömatik taşıma, dökme malzemelerin taşın-masında yaygın olarak kullanılan bir metotdur.Genellikle serbest akarak taşman dökme malze-meler boru sistemleri içinde değişik şekillerdetaşınabilir ve taşman malzeme iletim esnasındagaz-katı karışımı formundadır. Taşınan malze-menin gaz-katı formu malzemenin hangi yoğun-lukta taşınacağını belirler.Bu çalışmada pnömatik taşıma sistemleri tanıtı-larak dökme malzemelerin pnömatik sistemler-de taşınabilirliği açıklanmıştır.

Anahtar SözcüklerPnömatik, dökme malzeme

Pneumatic conveying is a common way of trans-porting cast materials. Cast materials in gase-ous-solid state are generally transported by fieeflow in pipe systems. The gaseous-solid state ofthe material determines the density of the mate-rial as well during transportation.This paper involves the pneumatic conveyingsystems and transportability of cast materials.

Key WordPneumatic, cast materials

* Gazi Üniversitesi Müh. Mim. Fak.* Akıma Mühendislik ve Ticaret Ltd. Şirketi

GİRİŞ

Pnömatik taşıma sistemleri genellikle kuru ve serbest akışlıtoz veya ince taneli malzemeleri (bulk material), mekanik ta-şıyıcılar ile taşımanın ekonomik olmadığı fabrika alanlarının

uzak noktalarına borular yardımıyla dik, yatay veya eğik doğrultu-da pozitif ve/veya negatif basınçlı hava akımı ile iletmek suretiy-le dağıtımında kullanılır. Bu sistemler değişik tiplerdeki mekaniktaşıyıcılar ile birleştirilebilir ve üretim hattına bağlanarak malze-me taşıma ve kontrolü bakımından esneklik sağlanabilir. Ayrıcabu sistemlerde bir taşıma hattına birden fazla noktadan malzemeyüklenebildiği gibi tek bir noktadan birden fazla noktaya malzemedağıtımı da yapılabilir. Tamamen kapalı sistemler olmaları nede-niyle taşınan malzemenin kirlenmesi, malzeme kaybı ve çevrenintozlanması azaltılır veya tamamen yok edilir.

Dökme malzemelerin taşınmasında kullanılan bantlı ve vida-lı konveyörler, kovalı elevatörler ve titreşimli taşıyıcılar v.s. gibimekanik taşıyıcılar ise açık sistemler olup bu sistemler ile toz vetaneli malzemelerin taşınması sırasında havada uçuşan tozlardandolayı malzeme kaybı olur ve aynı zamanda tesisin bulunduğuçevre önemli derecede kirlenir.

Pnömatik taşıma sistemlerinde dökme malzemeler kontrollüolarak istenen miktarlarda taşınabilir. Bu sayede endüstriyel te-sislerde nihai ürünlerin elde edilmesi için gerekli olan birden faz-la farklı malzemenin istenen oranlarda karıştırılması ve üretiminotomasyonu mümkün olmaktadır.

Çeşitli endüstriyel işletmelerde, inşaatlarda, vagon ve gemile-rin boşaltılmasında; kuru, kolay akabilen çimento, kömür tozu,kül, talaş, tahıl, alümina, döküm kumu v.s. gibi toz ve taneli mal-zemelerin taşınmasında kullanılan Pnömatik Taşıma Sistemleri-nin iletim kapasiteleri çok geniş sınırlar arasında değişmektedir.1866 yılından itibaren uygulama alanı bulan bu sistemler 1920 yı-lından günümüze kadar sürekli gelişme göstermiştir.

Bu makalede pnömatik taşıma sistemleri tanıtılarak taşımasistemlerinin temel elemanları, hava ve malzeme yoğun fazlı ta-şıma şekilleri ve yığın malzemelerin taşınabilirliği açıklanmıştır.

BAŞLICA PNÖMATİK TAŞIMA SİSTEMLERİ

Basınçlı Hava İle Taşıma

Basınçlı hava ile çalışan pnömatik taşıma sistemleri en yaygınolarak kullanılan sistemler olup daha çok ağır hareket eden dökmemalzemeler ve genellikle bir besleme noktasından alman malzeme-


Makale

mak ve ne kadarlık bir kısmının taşıma hattına ilaveolarak gönderilmesi gerektiği bilinmelidir.

Taşıyıcı havanın dökme malzeme taşıma kabınmfarklı bölgelerine gönderilmesi ve bu bölgelere gönderi-len hava miktarı ile malzeme taşıma kabınm geometri-si, boyutları, taşıma kabı malzeme giriş ağzı kesit ala-nının malzeme çıkış ağzı kesit alanına oranı, malzemeakışkanlaştırma bölgeleri ve şekilleri ile kabın malze-me boşaltma ağzmın, kap içerisine basınçlı havanmgönderildiği noktaya göre konumunun yüksek basınçlıbesleme ünitesinin ve dolayısıyla pnömatik taşıma sis-teminin performansma etkileri tamamen taşmmak is-tenen malzemeye bağlıdır.

Taşıma Bölgesi

Pnömatik sistemde taşmacak olan dökme malzeme-ler; besleme, karıştırma ve ivmelendirme bölgesindengeçerek taşıma bölgesine yani boru sistemine girer. Ta-şıma bölgesinde kullanılacak borular; taşınmak istenenürünün aşındırıcı özelliği ve sistemde ihtiyaç duyulanbasınç da dahil olmak üzere pek çok faktör dikkate alı-narak karbonlu çelik, paslanmaz çelik, alüminyum ve-ya plastik malzemeden olabilir.

Taşıma bölgesindeki borularda çok sayıda dirsek,akış yönünü değiştiren yön valfleri ve terminatörler bu-lunabilir. Boru sistemindeki dirsekler ve yön valfleriborularda akan malzemenin yön değiştirmesine nedenolur ve malzeme bu elemanlardan geçerken ivmesindeazalma meydana gelir. Dolayısıyla her bir dirsek ve yönvalfi çıkışında bir ivmelenme bölgesine ihtiyaç vardır.Bu bölgelerde de büyük basınç kayıpları meydana gele-bilir [2, 3]. Dirsek ve yön valflerinin çıkışındaki ivme-lenme bölgesinin uzunluğu taşınan dökme malzemeyebağlıdır.

Pnömatik taşıma sistemlerindeki taşıyıcı hava ba-sıncının bir kısmı boru sisteminde sadece hava bulun-ması durumundaki sürtünme direncini yenmeye harca-nır. Geriye kalan basınç ise malzemenin boru içerisin-de taşmmasmı sağlar. Taşıma sisteminde kullanılan bo-ru çapları büyüdükçe boru sisteminde sadece hava bu-lunması durumundaki basmç düşmesinde azalma olur.Bu halde sistemdeki basmcın büyük bir kısmı malze-menin iletilmesine harcanır. Her durumda taşıma me-safesi arttıkça basmç düşmesi artar ve uzun mesafe ta-şıma için sistemde sadece hava bulunması halindekibasınç düşmesi taşıma sistemindeki toplam basınç düş-mesinin büyük bir kısmını oluşturur.

Pek çok endüstriyel tesiste aynı besleme, karıştırmave ivmelendirme ünitesini kullanarak istenen malze-

meyi çok uzak mesafelere taşımak veya farklı çaplarda-ki boru sistemlerini kullanmak gerekmektedir. Diğertaraftan bir pnömatik taşıma sisteminin tasarımı yapı-lırken sistemdeki basmç düşmesi genellikle sabit alı-nır. Bu nedenle her bir boru sistemi için optimum taşı-ma sağlamak ve hattm tıkanmasını önlemek amacıylabesleme, karıştırma ve ivmelendirme bölgesinde kulla-nılan hava miktarının kontrol edilmesi gerekir.

Gaz-Katı Ayrışma Bölgesi

Taşıma hattınm sonundaki bu bölgede hava ile taşı-nan katı malzemeleri ayırmak için siklon veya toz filt-releri kullanılır. Bunlar genellikle malzeme toplama si-losunun tepesine yerleştirilir ve sürekli çalışabilirler.Uygun bir gaz-katı ayrıştırıcısmın seçimi birtakım fak-törlere bağlıdır. Bu faktörlerin başmda gazdan ayrılma-sı istenen katı taneciklerin boyutları ve tane dağılımıgelmektedir. Taneli malzemeler için bir siklona ihtiyaçvardır, fakat toz malzemeler için bez filtre sistemi ge-reklidir. Eğer malzeme geniş bir tane dağılımına sahip-se, malzemenin bir siklona gönderilmesi ve tozlu hava-nın da bir filtreden geçirilmesi gerekebilir.

Pnömatik taşıma sistemlerinin tasarımmda önemverilmesi gereken alanlardan biri de gaz-katı ayrıştırıcısistemleridir. Ayrıştırıcılarm taşınan malzemeye ve sis-teme uygun olmamaları halinde güvenilmeyen veya ta-mamen işe yaramayan bir taşıma sistemi ortaya çık-maktadır [4]. Gaz-katı ayrıştırma ünitelerinin taşıyıcısistemin performansma etkileri büyük olup özelliklevakumlu sistemlerde ve düşük basınçlı sistemlerde çokkritik olan ünitelerdir. Bu nedenle, pnömatik taşımasistemlerinde kullanılacak olan gaz-katı ayrıştırıcılarmboyutlandırılması ve seçimi, geçmişteki tecrübeleregöre ve malzeme bilgileri dikkate alınarak yapılmalıdır.

DÖKME MALZEMELERİN PNÖMATİK

SİSTEMDE TAŞINMA ŞEKİLLERİ

Pnömatik taşıma sistemlerinde taşınan malzemeiletim esnasmda gaz-katı karışımı formunu alır. iki faz-lı akışın söz konusu olduğu bu sistemlerde akışkan (ge-nellikle hava) yükü (|x); taşınacak olan toz veya tanelimalzeme kütlesel debisinin ( mp ), taşıyıcı hava kütle-sel debisine ( ma ) oranı olarak tarif edilir. Buna göreakışkan yükü

m pm a

olup taşmacak olan malzemenin taşıma sistemi boru

44 Mühendis ve Makina • Cilt: 41 Sayı: 490

Makale

hattında bulunan taşıyıcı gazdaki konsantrasyonunugöstermesi bakımından önemli bir parametredir. Boyut-suz bir büyüklüktür ve esas olarak taşıma hattı boyun-

. ca değeri sabittir. Akışkan yükünün değerine bağlı ola-rak dökme malzemenin pnömatik sistemde ne şekildetaşındığı belirlenebilir. Eğer, akışkan yükü u = 0 - 15 isedökme malzemenin boru sistemindeki taşınma şeklihava yoğun fazlı (lean phase), u > 15 ise dökme malze-menin boru sistemindeki taşınma şekli malzeme yoğunfazlı (dense phase) olarak kabul edilmektedir [2, 4],

Hava Yoğun Fazlı SistemlerHava yoğun fazlı sistemlerde yüksek hızlarda bü-

yük miktarlarda hava kullanılır. Bu sistemlerde çokküçük tanecikler halinde olan malzeme ile hava iyibir şekilde karışır ve malzeme tanecikleri uçuşarak(havada asılı olarak) veya sıçrayarak boru içerisindeilerler, Şekil-5a. ihtiyaç duyulan hava miktarının çokfazla olduğu bu sistemlerde, işletme maliyeti malze-me yoğun fazlı sistemlere göre yüksektir. Hava yoğunfazlı sistemlerde, taşınan malzeme ile boru cidarların-daki sürtünme sistemin performansını ve ömrünü be-lirleyen önemli bir faktördür.

Malzeme Yoğun Fazlı SistemlerMalzeme yoğun fazlı sistemlerde taşıyıcı hava hız-

ları ve buna bağlı olarak taşman malzeme hızları dü-şük olduğundan borularda meydana gelen aşınma dadaha az olur. Bu sistemlerde belirli hacimdeki bir mal-zeme, hava yoğun fazlı sistemlere göre daha az mik-tarda hava sarfedilerek taşınabilir. Böylece taşıma sis-teminde kullanılacak olan enerjide büyük düşüş olur.Ayrıca, sistemde kullanılan hava miktarının azalmasıile sistem elemanlarının, örneğin ilk hareket eleman-ları ve gaz-katı ayrıştırıcılarınm, boyutları daha kü-çük yapılabilir. Bu ve daha pekçok avantajlarından do-layı son 25-30 yılda malzeme yoğun fazlı sistemlerdedikkate değer gelişmeler gerçekleştirilmiştir.

Taşıma sistemindeki hava hızı azaltıldığı zaman be-lirli bir hız değerinde iletilen malzeme tanecikleri dü-şerek boruların alt bölgesinde toplanmaya başlar ve Şe-kil-5b'dekine benzer bir akış hali ortaya çıkar. Bu haldemalzeme havada uçuşarak ilerlemenin yanı sıra azmiktarda da olsa boru tabanında sürüklenerek ilerler.

Havanın hızı daha da azaltılacak olursa boru siste-minde sürüklenerek akan malzeme miktarında artışolur, Şekil-5c. Bu halde havada asılı olarak ilerleyen

Asılı olarak akan tanecikler

a. Bütün Taneler Asılı Olarak Akarlar

Akan ve boru dibine biriken malzeme

b. Boru Tabanındaki Malzeme Sürüklenerek AkarAsılı tanecikler

\

o. Sürüklenerek Akan Malzeme Daha Fazla

d. Düzensiz Akan Malzeme

Şekil 5. Bir Pnömatik Taşıma Sisteminde MalzemeninAkış Şekilleri

malzeme parçacıkları da vardır. Sürüklenen malzeme-nin akışı genellikle sürekli değildir. Malzeme duranve tekrar hareket eden bir karakterde akar.

Hava hızı 3 ile 6 m/sn değerlerine indirildiği zamanakış Şekil-5d'deki durumu alır. Bu halde de malzemeduran ve tekrar hareket eden yığınlar halinde ilerler.Boru hattmdaki malzeme kısa sürelerle boru kesitinitamamen doldurur. Eğer bu son akış durumundan son-ra hava hızında herhangi bir azalma olursa boru hattı tı-kanabilir [5]. Bu tıkanma taşıyıcı hava basıncının artı-rılmasına rağmen açılmayan bir tarzda olabilir veyaeğer malzeme, hava geçirgenliği iyi bir malzeme ise veeğer hava basıncı önemli miktarda artırılacak olursa tı-kanmaya neden olan malzeme demeti boru içerisindeyüksek hızda hareket eder. Bu durum taşıma sistemin-de önemli titreşimler meydana getirir.

Yığın Malzemelerin TaşınabilirliğiPnömatik taşıma sistemlerinin, özellikle de malze-

me yoğun fazlı taşıma sistemlerinin tasarımında güve-nilir bir sistem elde edebilmek için taşıma sınırlarıhakkında yeterli bilgilere sahip olmak gerekir. Taşımasınırları ile ilgili bilgiler faz diyagramı denilen Şekil-6'dakine benzer diyagramlarla verilir [6,7]. Bu diyag-


PUF Hazırlayan : Nilgün KARAKÜÇÜKMMO Merkez

noktası

Boş Hava Tanklarını Doldurmak

Soru : Taşınabilir bir hava tankını doldurmanın kolayve hızlı bir yolu var mı?

Bilyalı valf

Erkek bağlantı

Çözüm : Bilyalı

valfı kapatın ve

boş hava tankı

hortumunu ba-

sınçlı hava hattı-

na bağlayın.

Tank, hat basın-

cına gelene ka-

dar bilyalı valfı açın. Daha sonra bilyalı valfı ka-

patın ve havayla dolu tankı ayırın.

Çalışırken Temizlemek

Soru : Soğutma sulu sistemlerde süzgeçler sıklıklakullanılır. Sistem çalışırken bunların temizlenmesi zor-dur. Çok az uygulamada bypass vanası bulunur. Sis-tem çalışırken ısı eşanjörünün soğutma fonksiyonuetkilenmeden süzgeci temizlemenin yolu var mı?

Ana soğutmasuyu tahliyesi

Hava girişi Hava çıkışı

Çözüm : Süzgecin alt vanasını açarak gövdedekitüm çöküntüleri temizleyin. Valfı açık pozisyonda tu-tun. Ana soğutma suyu valfini yavaşça kapatın. Tah-liye başlığındaki basınç artışı, süzgeç duvarına yaka-lanmış olan bütün malzemeyi yerinden çıkararak ısıeşanjöründeki suyun akışını tersine çevirir.Püskürtme suyu temiz ve yeterli debide göründü-ğünde ana soğutma suyu valfini açın ve süzgeç val-fini yavaşça kapatın. Sistem normal olarak çalış-masını sürdürür. Bu işlem ısı eşanjörünün perfor-mansını etkilemeden süzgeç duvarını temizler.

Şaftların Hizalanması

Sorun : İki şaftın hizalanması gerekiyor ancak eldehiç bir alet yok.

şaftın çevresinesarılı bakır tel

izole kısmısıyrılmışbakır uç

Çözüm : Her bir şaftın çevresine izole bakır teli sa-rın. Tellerin ucundan yaklaşık 2.5 cm.lik izoleli kıs-mı soyarak 90° bükün Bu vanaları aralarında yak-laşık 3-4 mm kalacak şekilde hizalayın. Şimdi şaft-ları elinizle döndürerek ve tellerin hizasını kontrolederek hizalayabilirsiniz.

Tesiste Temiz Hava

Sorun : Tek etkili, havayla çalışan silindirler filtrelive basınçsız taraftan toz alırlar. Toz silindirin çalışma-sını olumsuz etkiler.Çözüm : Basınçsız tarafa bir T ve 2 psi'lik çek-

2 psi çekvalf

egzozsilindir

\

hızlı egzoz valfi

valf yerleştirin ve bunu egzoz valfine bağlayın.

Yük azaldığında temiz egzoz havası basınçsız ta-

rafa gönderilir, kalanı atmosfere gider.


bir görüş

17 AĞUSTOS 1999 DEPREMİ SONUNDA KOCAELİ'NDEKİ

SANAYİ NELER ÖĞRENDİ?

Ferial Arnas IŞIK, Murat ÇETİNEL

TED İstanbul Koleji Vakfı, OPTİMAL Gelişim ve Yönetim Danışmanlığı

I. Deprem Öncesinde Durum: Sıradan ve DepremiFek Umursamayan Yaklaşımlar

• 1975-1990 arası- Adet yerini bulsun, sıra savma...Bu dönemde Kocaeli içinde inşa edilen fabrikalar-dan bir kısmı deprem olasılığını gözönüne alan mi-marlar tarafından 7 şiddetinde deprem varsayımı ileinşa ediliyordu. Diğerlerinde ise herhangi bir önlemyoktu. Aslmda 7 şiddetinde bir deprem de "olmazama tasarım böyle olsun" mantığıyla yapılıyordu.Ancak, bu binaların içine yapılan makina ve tesisatmontajlarında aynı titizlik gösterilmiyor, bu gerek-siz ve abartılı bir kaygı ve lüzumsuz bir masraf ola-rak düşünülüyordu. Sigorta şirketleri de henüz bugibi riskleri tanımıyor, şimdiki gibi çalışmıyordu.

• 1991APELL- Ciddi bir silkinme, toplumun tüm ke-simlerinde...APELL Birleşmiş Milletlerin Acil Durumlara YerelDüzeyde Hazırlıklı Olma Programı olarak 1991 yı-lında başlatıldı. Türkiyede de Kocaeli Sanayi Odasıbu konuda önderliği üstlendi ve yörenin pilot bölgeseçilmesini sağladı. Toplumun her kesiminden in-sanların ciddiyetle katıldğı ve katılımını sürdürdü-ğü çok başarılı bir haftalık bir çalıştaylar serisi so-nunda, yapılması gerekenler ve öncelik sıralaması,sorumluluk paylaşımı yapıldı. Çalışmalar hızla baş-ladı ve giderek düşen bir tempoda depreme kadarsürdü. Bazı dev projeler ivme kazandı, izmit çevresağlığında önemli kazanımlar elde etti. Kocaeli'nebir tıp fakültesi ve hastahenesi geldi, itfaiye gelişti-rildi, itfaiyecilik ve iş güvenliği-işçi sağlığı yüksekokulları açıldı. Yöre fabrikalarının önde gelenleribir Kalite yolculuğuna çıkarak kalite çevre-iş gü-venliği işçi sağlığı alanlarında dünya çapında aşa-malar kaydedip farklı ve daha üst düzeyde bilinçdüzeylerine ulaştılar. Bu çalışmaların gereği olarakyoğun eğitimler verildi, kayıtlar tutulur ve dene-yimler paylaşılır oldu. Hatta birkaç tesis ve fabri-kada tatbikatlar ciddiyetle yapıldı. Kocaeli SanayiOdası ile, altı ilkesinden biri tam olarak APELL ileuyuşan "Üçlü Sorumluluk" (Responsible Çare) uy-gulamasını kimya sanayiinde bu dönemde başla-

tan, Kimya Sanayicileri Derneği kalıcı bir ortakçalışma başlattı ve Kocaeli Sanayi Odasınca görev-lendirilen bir uzman Üçlü Sorumluluk ödül jüri-sinde yer alarak, fabrikaları denetlemeye ve özel-likle deprem konusunda duyarlı kılma girişimle-rinde bulunmaya başladı. Aynı görevli, MakinaMühendisleri Odası ve Kimya Mühendisleri Odasıile de bu iki kuruluş arasında ilişkileri yürüttü.Birbirlerine ısındırma turları başlattı.

1994 Uyarılar - Bireysel uyarı çabaları, tek tük ça-lışmalar...A.B.D. istanbul Konsolosluğu Kaliforniyada yaşananciddi depremlerden sonra ülkemizde bulunan vatan-daşlarını ve yatırımcılarını uyarmak üzere bir kitap-çık hazırlayarak Kocaeli ve istanbul'da çok ciddi birdeprem riski olduğunu ve can-mal kayıplarını en azaindirgemek için almması gereken önlemleri anlattı.Sabancı Topluluğu Lastik Tesislerinden DUŞA En-düstriyel iplik toplumsal sorumluluğunun bilinciylebu kitapçığı tercüme etti ve 5000 adet bastırarak üc-retsiz dağıtmaya çalıştı. Ancak, pek çok ciddi kuru-luş ya "moral bozucu" bulduğu için iade ederek dağı -turnasını istedi, veya alıp bir kenara koydu. Belediye-lerde de pek yankı bulmadı. Hatta konuyu büyük birciddiyetle sayısız toplantıda ele alan, tatbikatlar dü-zenleyen, Kocaeli Üniversitesinin deprem uzmanıöğretim üyelerinin de desteğini alan ve bir Depremçalıştayı oluşturan DUŞA çalışanları arasında bileözel yaşamlarına bu önlemleri ciddi bir şekilde taşı-yan insan sayısı sadece % 5 de kaldı. Bu dönemde si-gorta kuruluşlarında bir canlanma, derlenip toparlan-ma başladı ve deprem sigortası satılır oldu. Yine, ISO14000 Çevre Yönetim sistemine uyumlarını belgele-yen 10 civarmda büyük sanayi kuruluşu çalışanları-na ilk yardım, yangın savunma kursları verip tatbi-katlar yapmaya başladılar.

1996 Sempozyum - Ciddi bir kurumlar ar ası işbir-liği...1996 yılında Kocaeli'nde Makina MühendisleriOdası ile Kimya Mühendisleri Odası ortaklaşa ça-lışıp aralarına Kocaeli Sanayi Odasını da alarak


bir görüş• -, 7 <">,-_ ,.

hep beraber bir "Olası Endüstriyel Kazalara KarşıHazırlıklı Olma" sempozyumu düzenlediler. Kim-ya Sanayicileri Derneği de dışarıdan aktif destekverdi. APELL Çalıştaylarından bu yana ne yol alın-dığına bakıldı. DUŞA Deprem Çalışma grubu üye-leri ve Kocaeli Üniversitesinin deprem uzmanıprofesörleri de sunuşlar yaptı. Ne yazık ki sadecebu işi çok ciddiye alanlar katıldı, katılımcı sayısıumulanın altında oldu. TÜPRAŞ ve Gölcük Tersa-nesi ile Deniz Kuvvetleri yine ilgili ve aktif katı-lımcılar oldular. Kısa süre sonra Aksigorta İstan-bul'da kurduğu Deprem Okulunu çocuklar içindevreye soktu, istanbul Kimya Mühendisleri Oda-sı başlattığı Sorumlu Müdürlük eğitimlerindeKSO'nın TKSD'ne görevli yolladığı uzmanı eğit-men olarak kullanmaya başladı. Amaç, yöneticile-ri duyarlı hale getirerek doğru Yönetim Sistemleri-nin işyerlerinde oturulmasını sağlamak idi. Koca-eli Büyükşehir Belediyesi İtfaiyesi de fabrika fabri-ka dolaşarak ortak çalışma yollarını açma girişimi-ni başlattı. KSO ilk yardım kursları açarak bu ko-nuda bilinci arttırıp bilgi birikimine sahip insansayısını arttırmaya çalıştı.

İnsanlar - Bilinç ve duyarlılık yok gibi...Üniversitelerden gelen tüm uyarılara rağmen hal-kımız, ki buna bütün sivil ve kamu çalışanları dadahil, hatta üniversite çalışanları da dahil, depremolasılığını gerçekte ciddiye almıyorlardı. Hatta,yakın çevrede, örneğin Adapazarında, geçmiştedeprem dehşetini yaşamış insanlara bile bir dahaolmaz gibi gelmeye başlamıştı. Nedense, tedbir al-mak, sanki o olayı düşünürlerse davet edecekler-miş gibi bir korku yaratıp insanları hareketsizliğeitiyordu. Ayrıca, eğer bir şey yapılması gerekiyorsabu hep başkasının işi olarak algılanıyor, Kızılay gi-bi, Sivil Savunma gibi, Ordu gibi birilerinin gereği-ni yapacağı varsayılıyordu, insanlar afetlerde has-tane, itfiaiye gibi kuruluşlara güvenilmiyeceğin-den kendilerinin önlem alması gerektiğini kesin-likle reddediyorlardı. Uzman kişiler bile kurallara,kanunlara, yönetmeliklere körükörüne bel bağla-mış bunların çizdiği sınırlar içinde kalmaya özengösteren tipik bir bürokrat ürkekliği sergiliyorlar-dı. Okullardaki Kızılay, Sivil Savunma kolları ya-sak savma türü kalıplaşmış yapıları içinde faaliyetsürdürüp duruyorlardı.

İşyerleri - Şeklen yasalara uyum...işyerleri de toplumsal duyarsızlığı yansıtıyorlardı.Bazen inşaat yapıtlarında deprem düşünülerek he-

saplar tasarıma yansıtılıyordu. Ancak, makinalarda,tesisatda, yerleşim planlarında bu özen dahi pekgösterilmiyordu. Hiç kimse, en iyi teşkilatlarda da-hi, Richter ölçeğinde 7.5 üstünde bir olasılığı, mali-yeti çok diye öngörmüyordu. Çoğunlukla, yasalarayönetmeliklere şeklen uyuluyordu. Sigortalamakda pek yoktu.

• Ulusal ve yerel şebekeler - İş yerleri ve toplumiçin...Türkiye'nin telefon şebekesi dünyanın en geri şe-bekelerinden biri iken, Özal'ın başbakanlığı döne-minde atanan ve yetki verilen bazı ileri düşüncelibürokratların önderliğinde büyük ve ciddi atılım-lar yapılmış, değerli bir fiberoptik şebeke kurul-muştu. Daha sonra da Türkiye'de telekomünikas-yon atılımları sürmüş ve mobil cihazlar yaygınlaş-mıştı. Ancak, Çiller döneminde yatırımların yanısıra bakımların da durdurulması ile telefon sant-rallarmda ciddi sorunlar ve yanlışlar başlamıştı.Doğal olarak, bakımsız kalan elektrik, su, kanali-zasyon şebekeleri, ray ve karayolları da baş ağrıtıpürkütücü olmaya başlamışlardı.

• Yerel yönetimler - İlgisiz...Toplumun genelinden yerel yönetimleri soyutla-mak da olası değil. Ancak, Kocaeli'nde Saraybahçeile Değirmendere gibi bazı belediyeler çevre konu-larına ciddiyetle eğilip önlem alacak kadar bilinç-lenmişlerdi. Ne yazık ki rant kavgalarına bütünbeldelerimiz teslim olmuş, büyük bir hırsla beton-laşan sahillerimiz ve iç kısımlarda, çok katlı yapı-laşma doğru dürüst denetlemeden almış yürümüş-tü. Kıyılarda halka açık yerler bulmak isteyen yö-netimler ise çareyi dolgu kıyılar oluşturmakta bul-muşlardı. Böylece açılan kıyı yollarının altı ise ka-nalizasyon, su, elektrik, telefon gibi şebekelere ay-rılabiliniyor, deniz temizleniyor, pis kokular azalı-yordu. Türkiye'de bir ilk de izmit'teki TehlikeliAtık imha Tesisi ve Entegre Pis Su Arıtım Sistem-leri ile atılmıştı. Sağlık ve trafik ilk yardım mer-kezleri sık sık açılıyor, bu konularda yatırımlar ya-pılıyordu. Ancak, deprem konusu, denizlerin yük-selmesi olasılığı yerel yönetim meclislerinde dilegetirilse de toplumdaki genel tepkiden farklı birtepki ile karşılanmıyordu.

• Görevli Kurumlar - İş yerleri ve toplum hizmetin-deki...işyerlerinde kurulu sivil savunma teşkilatları,yangın savunma birimleri ve onların ilişkide oldu-


bir görüş

ğu Sivil Savunma, Emniyet, Sağlık gibi Valiliğebağlı birimler; Jandarma gibi askeri birlikler; Kızı-lay gibi görevli kurumlar yasaların onlara biçtiğirolü yine yasal sınırlar içinde ve tüzüklerine, yö-netmeliklerine bağlı şekilde kendilerinden önceki-lerden nasıl devraldılarsa aynen yapmaya devamediyorlardı. Değişikliğe yol açabilecek sorgulama,iyileştirme, geliştirme gibi yaklaşımlar hoş karşı-lanmıyor, reddediliyor, engelleniyordu. Böylece deçağdaş gelişmelere ayak uydurmak mümkün ola-mıyordu.

• Medya - Aymaz...Başlangıçta, medya TRT-1 televizyonu ve bellibaşlı gazeteci patronların idaresindeki gazeteler-den ibaretti. Dış ülke gazetelerine benzer bir çizgisürdürerek haber veriyor, halka başka ülkeleri ta-nıtıcı bilgiler veriyorlardı. Devletin çizgisi izleni-yordu. Halkın dış dünya ile ilişkisi sınırlıydı. Der-ken, önce dış medyalarda, bilişim alanındaki baş-döndürücü gelişmelerin getirdiği olanaklarla tele-vizyonlarla gazeteleri satın alan medya patronlarıçoğalmaya ve medya tekelleri kurulmaya başlandı.Duvarlar indikçe, herkes seyahat eder oldu. Evleri-mize başka ülkelerin kanalları da girmeye başladı,küreselleşme denen olgu ile telvizyon kanalları-mız arttı, gazeteler çoğaldı, ve reyting kavgaları ilebir kısır döngüye girildi. Halka duymak istedikle-ri, görmek istedikleri bu diyerek sıradan, oldukçavasıfsız programlar sunuldu. Ciddi, düzeyli prog-ramlar reyting almıyor denilerek kısa ömürlü ol-du. Depreme ilişkin yayınlar kimsenin izlemediğisaat ve kanallarda yüzeysel olarak işleniyordu,halkı panikletmemek, korkutmamak, kaygılandır-mamak, kısacası sıkmamak temel çizgisinde vurpatlasın çal oynasın, magazin haberleri ile dolu birmedya ile depreme gelindi.

• STK - İş yerleri ve toplum gibi...Pek kimsenin rağbet etmediği, daha doğrusu protes-tocu gibi algılandığından devlet hoş karşılanmaz,sonra başım belaya girer gibi kaygılarla uzak duru-lan sivil toplum örgütlerinde zaman zaman olumluadımlar atıldığını, örneğin Türk Kimya SanayicileriDerneği örneğindeki gibi gördük. Ancak, buralardada genelde vizyon sahibi bir insanın karizması işiyaptırtıyordu, gerçek bir paylaşım ve katılım ne ya-zık ki sadece gençlerin sportif amaçlı çalışmaların-da ve dini ya da siyasi amaçlı oluşumlarda görülü-yordu.

II. Deprem Sırasında Durum... Müthiş Bir RuhsalSarsıntı, Dehşet ve Korku, Alabora Oluş, Şok, İna-namama, Felç, Yıkım

• İnsanlar... mahvoluyor, herkes perişan ama sıcak,dost ve özverili, sağ ve sağlıklı kalan herkes adamoluyor ve yardımlaşıyor, düşmanlıklar eriyor.• Çalışanlar ve aileleri• Yönetenler ve aileleri• İş yeri sahipleri ve aileleri• Kocaeli haricindekiler, yurt dışındakiler

• İşyerleri... kendine dönük çünkü yıkık, ama "önceinsan" diyor, sonra maddi kaybının dehşet vericiboyutlarını fark ediyor - bazıları çok sonra bunukabul edebiliyor.

• Binalar-genelde hasarlı, yetersiz demir, kötü işçi-lik, esnemeyen beton yapılar perişan oluyor.

• Tesisler-darmadağın• Tesisat-elektrik yok, kanalizasyon sorunlu, rafi-

neri yanıyor• Makina ve ekipmanlar-kayıplar, arızalar

• Ulusal ve yerel şebekeler... krizde, ilk anlarda felçoluyor• Ulaşım-tıkanıyor• Uetişim-aşırı yükleri taşımadığından kopuk• Elektrik-durum kesin olarak saptanamadığmdan

hafta boyunca verilemiyor,• Su-içme ve kullanma suları sağlıksız hale düşü-

yor, ciddi bir sorun• Kanalizasyon-patlıyor, tıkanıyor, taşıyor• Gıda-sevk edilemiyor, dağıtım kanalları felç• Giysi-yazın en sıcak ayı ama yine de çok gerekli,

istenenler bulunamıyor, bulunanları bu ülkeniniyi durumdaki yeni düşkünleri kabullenemiyor

• İlaç, sıhhi malzemeler-sevk edilemiyor, dağıtımkanalları (eczaneler) felç

'• Yerel Yönetimler... afet yasası ile devre-dışı,"yok" sayılıyor

• Görevli kurumlar... genelde sadece "ordu" var,diğerleri donup kalıyor ama Deniz Kuvvetleri,hastaneler de yıkık.

• Medya... atik, her yerde her an, dehşete dehşetkatıyor, moral çökertiyor, ancak zaman zamanyolsuzlukları ve kahramanlıkları da ortaya dö-küyor

• STK... Gençlerin sportif, amaçlı örgütleri atik, ka-buk değiştirip destan yazıyor, örnek oluyor, yön-lendiriyor, güç veriyor, moral yükseltiyor


bir görüş

III. Deprem Sonrasında, Kısa Vadede (birkaç ay) Durum IV. Bir Yıl Sonrasında Durum

• İnsanlar-Önlem düşüncesi ve deprem bilinci geliş-meye başladı

• İşyerleri-Önce geçici sonra kalıcı ciddi onarımlarve deprem bilinci• Binalar: güçlendirildi. Mantolama ve perdeleme

gibi tekniklerin yanı sıra demir ilaveleri,yarıklara ekopsilerle takviyesi gibi uygulamalaryapıldı. Birçok bina da komple sökülüp, yıkıldıve yeniden yapıldı. Örneğin Carnaud Metalbox31 milyon dolar harcanarak yenilendi ve yenibir ad ile tekrar açıldı. Pek çok fabrikada duvar-lar, çatılar, boru köprüleri yıkıldı, camlarkırıldı. Bunlar yenilendi. İnşa halindeykenyıkılan nice tesisten vazgeçildi. Askeri tersa-nenin fabrikalarından yıkılanların bazılarıonarılamadı.

• Tesisler: çelik tesislerin yararı görüldü ve Montelgibi daha önce betonarme yapılan tesisler çeliğedönüştürüldü. Ambarların, iskelelerin, kızak-ların, hasarları onarıldı 45 tonluk portal kreynyolu fay hattı üstünde kalınca yaklaşık 3 metre-lik yer değiştirmişti. Buna birşey yapılamadı.

• Tesisat: Kesilen elektrik hatları, patlamış su vekazan boruları yenilendi.

• Makina ve ekipmanlar: Devrilen ve yıkılanmikser gibi dev makinalar, istiflenmiş balyalar,lastik gibi ürünler toparlandı, düşen elektrikpanoları onarılarak yerlerine takıldı. Hassaselektronik cihazlar yitirildi.

• Ulusal ve yerel şebekeler - ulaşım, iletişim, elek-trik ve kanalizasyon tam olarak ne yapıldığımeçhul.• Ş_uı Hasarlanan Yuvacık barajı şebekeleri

teker teker onarıldı, bazı yerlerde tasarımdeğişikliğine gidildi.

• Givsi/gıda/ilaç ve sıhhi malzemeler: Yeni satışyerleri kurulmaya başlandı.

• Yerel Yönetimler - Devredışı kalınca, politikçirkinliklerden arınamadı

• Görevli kurumlar - Ordu hariç, politik çirkinlik-lerden arınamadı

• Medya - Görev almadı

• STK • Genel debelenme ve çirkinlikler onları daetkiledi

• İnsanlar - çalışanlar, yönetenler, işyeri sahipleri,Kocaeli dışındakiler ve hepsinin aileleri - Yinebaşlangıca dönmeye başladılar

• İşyerleri - İnsanları hariç, büyüklerin binaları, tesisve tesisatları, makina ve ekipmanları iyi durumdaancak KOBİ'ler çok azaldı, toparlanûamadı

• Ulusal ve yerel şebekeler - Hala ne yapıldığı iyibilinmiyor.

• Gıda/givsi: Pek çok yeni tesis geldi, stoklar arttı• İlaç/sıhhi malzeme?

• Yerel Yönetimler - Politik çirkinliklerden arınma-dı, bocalıyor

• Görevli kurumlar-}

• Medya - Unuttu

• STK - Çabalar var ama eşgüdüm ve yönlendirmeyok, heves azalıyor.

V. Düşünceler: Ne Yazık ki, Ders Alındı Diyemiyorum.Sadece, eskiye oranla duyarlı insan sayısı arttı ama yi-ne de duyarsızlar egemen. Gereken önlemler alındı gibigözükmüyor. Çok şey boşlukta ve tanımsız kalınca, ka-otik bir görünüm var. Sefillik ve ruhsal sorunlar büyükçapta arttı. Tek iyi netice, büyük sanayi dersini aldı vegereken düzenlemeleri, insanlarının rehabilitasyonu dı-şında, yaptı.

Yine de başlangıçta var olan duruma hemen hementamamen dönüldü. Kontrolsuz kaçak yapılar ve tarımalanlarını, ormanları, meyve bahçelerini hoyratça yokeden bir zihniyet. Yine birbirinin gözünü oymaya çalı-şan düşmanlıklar, rant kavgaları ve çok bozuk amakendini belli etmeyen bir ruhsal dünyada debelenen in-sanlar, çocuklar, dolayısıyla da kurumlar ve tabii sana-yi. Ancak, "önce insan" bilincinin biraz daha yayıldığı-na inanabiliriz.

KAYNAKÇA

1. Olası Endüstri Kazalarının Önlemleri Sempozyumu Bil-diriler Kitabı, 27-28 Eylül 1996, İzmit/Kocaeli,KSO/TMMOB Makina ve Kimya

2. Arnas-Işık, F. Depremden Korunma Yolları, tercüme,1993, DUŞA yayını, KENTSA, İzmit

3. Doğu Marmara Depremleri ve Türkiye Gerçeği,TMMOB, 2000, Ankara


Hazırlayan : Nilgün KARAKÜÇÜKMMO Merkez konferans-kongre-sempoyzum

haberleri

7. Uluslar Arası Cojenerasyon ve Çevre Konferansı ve Sergisi 24 - 25 Mayıs 2001

Tel : 0.212 275 83 59

Faks : 0.212 288 26 14

e-posta: [email protected]

Düzenleyen : Teknik Yayıncılık, Tanıtım A.Ş.

Yer : İSTANBUL

O MT 01 III. Uluslar Arası Makina Mühendisliği Teknolojileri Kongresi . .24 - 28 Haziran 2001

Tel : 00 35 92 987 72 90Faks : 00 3592 986 22 40e-posta : [email protected]://www.nts-bg.ttm.bg

Düzenleyen : Bulgaristan Makina Mühendisliği BilimselTeknik Birliği

Yer : Sofya - BULGARİSTAN

O ITEC 2001 8 - 1 2 Temmuz 2001

Tel : 0.232 498 65 98Faks : 0.232 698 65 05e-posta : [email protected]üzenleyen : izmir Yüksek Teknoloji Enst.Yer : İZMİR

Konular- Termodinamik- Isı ve Kütle Transferi- Isıl Dönüşümler- Çevre Koruma- Enerji Sistemleri

Optimizasyon ve KontrolSoğutma ve IklimlendirmeYenilenebilir ve Gelenek-sel Enerji KaynaklanEnerji EkonomisiDeneysel Teknikler

5. Uluslar Arası Mekatronik Tasarım ve Modelleme Kongresi 5 - 7 Eylül 2001

Tel : 0.312 210 52 17

Faks : 0.312 210 13 29

e-posta : [email protected]

http://design.me.metu.edu.tr/mdm

Düzenleyen : ODTÜ Makina Müh. Böl.

Yer : ANKARA

Konular- Mekatronik Tasarımın Gelişimi, Yapısı ve Özellikleri

- Duyurucular

- Eyleyiciler,

- Makinalarda Yapay Zeka Yetenekleri,

- Sistem Modellemesi ve Kontrol,

- Mekatronik Tasarımla ilgili diğer konular.

O Arıtım 2000 Sempozyumu ve Sergisi 1 9 - 2 2 Nisan 2001

Tel : 0.216 418 05 70-71

Faks : 0.216 418 05 95e-posta : aritim [email protected]

Düzenleyen: Ener Yayıncılık Ltd. Şti.

Yer : İSTANBUL

Konular- İçme Suyu Arıtımı- Atıksu Arıtımı- Katı Atıkların Yönetimi- Atık Minimizasyonu- Hava Kirliliği Kontrolü ve Modelleme- Gürültü Kirliliği Kontrolü- Toprak Kirliliği ve Kontrolü- Çevre ile İlgili Yasa, Tüzük ve Standartlar

Mühendis ve Makina • Cilt: 41 Sayı: 490 53

konferans -kongre -fuar

haberleri

intertool Kiev 4 - 7 Aralık 2000

Uluslar Arası Makina Elemanları, Metal İşleme ve ÜretimTeknolojileri Fuarı Kiev, Ukrayna

Tel : +380 44 246 72 53Faks : +380 44 246 73 23

ISH 2 7 - 3 1 Mart 2001

Uluslar Arası Ev ve Bina Teknolojileri Fuarı Frankfurt

Tel : 00 49 69 7775 6807Faks : 00 49 69 7575 6604

e-posta : [email protected]://www.messefrankfurt.com

O Air Con Gulf 2001 1 7 - 1 9 Nisan 2001

Uluslar Arası Soğutma - Havalandırma Fuarı Bahreyn

Tel : + 973 310 800Faks : +973 310 900

e-posta : [email protected]://www.almadinaexhibition.com

O Hannover M esse 2 3 - 2 8 Nisan 2001

Uluslar Arası Sanayi Fuarı Hannover, Almanya

Tel : 0.212 232 17 67Faks : 0.212 233 21 76

O AERO 2B - 29 Nisan 2001

Uluslar Arası Genel Havacılık Fuarı Friedrichshafen

Tel : 00 49 7541 708 0Faks : 00 49 7541 708 110

e-posta : [email protected]://www.messe-fn.de

Schvveissen & Schneiden 1 2 - 1 8 Eylül 2001

Uluslar Arası Kaynak, Birleştirme, Kesme, Yüzey İşleme Fuarı Essen, Almanya

Tel : 00 49 201 72 440Faks : 00 49 201 72 44 248

e-posta : [email protected]://www.messe-essen.de

O Interlift 9 - 1 2 Ekim 2001

Uluslar Arası Asansör Teknolojisi Fuarı Augsburg, Almanya

Tel : 00 49 821 257 69-0Faks : 00 49 821 257 69 85

e-posta : [email protected]://www. af ag. de


Sadece buharın değil, tüm akışkanların ve hatta suyun dahine kadar değerli olduğunu biliyoruz...

PN16, 40, 63, 160, 400DN15mm-DN400DİN ve ANSI normlarınauygunHer türlü akışkanlar için

DANİMARKA

PN 16. 40, 63, 160, 500 PN 16, 25, 40, 63, 160, 320DN 15 mm-DN 600 D N 1 5 m m - D N 1 0 0GLOB, GATE, CEK VALFLER 60.000 Kg/h kapasiteÖZEL VANA ve ARMATÜRLER Bakım gerektirmeyen ürünler

İçi ve dışı epoxy kaplıGATE VALFLERDOĞAL GAZ VALFLERİKELEBEK VALFLERYANGIN HİDRANDLARIBAĞLANTI PARÇALARI

Pirinç dövme gövdeliDOĞALGAZ KÜRESEL VANALARISU KÜRESEL VANALARIR 1/4" - 4" anma çaplarındaPN1-PN40bar

SGGEDİK DOKUM VE VANA SANAYİ VE TİCARET A.Ş.Yayalar Köyü, Yayalar Cad. No: 78, 81520 - Pendik / İST.Tel: (O 216) 307 12 62 (Pbx) Fax: (O 216) 307 28 68 - 69internet: www.gedikdokum.com E-mail: dokum@gedikdokum com

ANKARA Tel : (0312) 212 36 37 (3 hat) Fax:(0312)212 66 78İZMİR Tel/Fax : (0232) 831 17 00 - 831 20 14 - 831 09 03ADANA Tel : (0322) 453 19 56 - 454 48 66 Fax: (0322)453 87 32BURSA Tel : (0224) 235 66 86 - 235 45 56 Fax: (0224) 235 45 56ÇORLU BÖLGE Tel : (0542) 214 87 46 (Mobil) GEDİK

İndirim

İnternette GüvencenizBilinmeyen Virüsleri Yakalayabilme İmkanıBilinen Virüsleri Etkin TemizlemeTek Türkçe Anti-Virüs YazılımıBirden Çok Tarama Motoru

GerçektenGüvende misiniz ?

Bimeksw w vv . b i m e k s . c o tr

Merkez : Sutçuyolu Cad No: 62 Kat: 3 Yertisahra / İSTANBUL Tel: (0216) 472 04 34 (5 Hat) Fax: (0216) 472 15 36istanbul Kadıköy Mağazası : Mühürdar Cad. No: 54/1 Tel: (0216) 348 35 08 - 349 45 94 Fax: (0216) 338 72 10İstanbul içerenköy Mağazası : CarrefourSA Ticaret Merkezi, B1 No:13 Tel: (0216) 448 00 13 - 14 Fax: (0216) 448 00 70İstanbul Ümraniye Mağazası : Vega CarrefourSATic. Merkezi Küçüksu Cad. inkılap Mah. B-048 Tel: (0216) 525 11 78/79/80 Fax: (0216) 525 11 81Adana Mağazası : CarrefourSA Ticaret Merkezi, Yüzevler Mevkii,100.Yıl Mah. B-54 Tel: (0322) 256 53 25-26 Fax: (0322) 256 53 27

MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASIÜYELERİNE ÖZEL

MICROSOFT

VISIO2000 TECHNICAL (veya PROFESSIONAL)•PROJECT2000

• OFFICE2000 SMALL BUSINESSürünlerinden herhangi iki tanesi

$534'Detaylı Bilgi İçin:

İDK BİLGİSAYAR DANIŞMANLIK LTD.ŞTİ.•Ya/ılım •Danışmanlık •Eğitim •Satış

[email protected]: (216) 310 45 00 pbx

l l l l l l İ l l i I l l l l l III 111! lî! Tok Tek Alındığında Birim Fiyatları: Visio2000 Tech (Pro): $405 / Project2000: $500 / Office2000 SB: $387

ATTIĞINIZYETER!

Atık enerjinizi soğuk havaya dönüştürüyoruz.• Doğalgaz çevrimli ya da buhar türbin çevrimli elektrik santralleri

• Tekstil işletmeleri

• Kimya ve ilaç fabrikaları

• Kendi elektriğini kendi üreten tüm işletmeler

Proses sırasında ortaya çıkan atık buharı, sıcak suyu ya da baca gazını parayadönüştürmeye ne dersiniz? Şimdi Aiarko Carrier garantisiyle, atıkları değerlendiripsoğuk hava enerjisine dönüştüren Absorption Chiller sistemi var.Daha az gürültülü, çok daha az bakıma ihtiyaç duyan, daha kârlı ve ozon dostu.Firmanızın ihtiyacına göre 3 ayrı tipte. Bir an önce tanışmanızda fayda var.Dünyanın 1 numarası Aiarko Carrier. Adı bile insanın içini rahatlatıyor.İSTANBUL: Gebze Organize Sanayi Bölgesi Sahabettin Bilgisu Cad. 41480 Gebze-istanbui Tel: (0262) 648 60 00 Fax: (0262) 648 60 08 • ANKARA: Sedat

Simavi Sok No:48 06550 Çankaya-Ankara Tel: (0312) 440 79 10 Fax: (0312) 440 79 30 • İZMİR: Akdeniz Cad No:14 Kat:6 Daire 601 35210

Çankaya-izmir Tel: (0232) 483 25 60 Fax: (0232) 441 55 13 • ADANA: Ziyapaşa Bulvarı Çelik Apt. No:25/5-6 01130 Adana Tel: (0322) 457 62 23

Fax: (0322) 453 05 84 • ANTALYA: Metin Kasapoğlu Cad. Küçükkaya Sitesi A Blok No:1 Daire:4 Antalya Tel: (0242) 322 00 29 Fax: (0242) 322 87 66

Carrier

G e r ç e k k o n f o r ü r e t i r


EkonomiPaketi...

İzotoprak, çatıdan duvara, borudan klimayatam yalıtım sağlayarak binaları sıcaktan,soğuktan ve gürültüden korur. Daha daönemlisi yüksek oranda yakıt tasarrufu sağlar.Dünyanın en ileri teknolojisiyle üretilenİzotoprak, çağdaş binaların koruyucu timidir.

izoprak Danışma Merkezleri

Genel Müdürlük: Tel: (0212) 326 30 00,istanbul Rumeli: Tel: (0212) 326 32 04,istanbul Anadolu: Tel: (0216) 478 21 81,Ankara: Tel: (0312) 446 80 95,İzmir: Tel: (0232) 463 61 22,Adana: Tel: (0322) 459 76 22,Bursa: Tel: (0224) 271 41 66,Samsun: Tel: (0362) 228 57 60,Antalya: Tel: (0242) 340 47 90

Faks: (0212)236 86 47Faks:(0212)236 86 50Faks:(0216)386 11 35Faks: (0312) 447 11 70Faks: (0232) 421 85 02Faks: (0322) 453 73 28Faks: (0224) 254 26 93Faks: (0362) 228 57 60

-91, Faks: (0242)340 1119

.1- i

'i :

£?'

SU KONTROL SİSTEMLERİ SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

RAPHAELV A L V E S I N D U S T R I E S L T D .

OTOMATİK KONTROL VANALARISTOKTAN TESLİMTECRÜBELİ MÜHENDİS KADROMUZLAÜCRETSİZ PROJE DESTEĞİ VE SATIŞ SONRASITEKNİK SERVİSİMİZLE HİZMETİNİZDEYİZ.

* BASINÇ DÜŞÜRME* HIZLI BASINÇ TAHLİYE* KOÇ DARBESİ SÖNÜMLEME* SİSTEM BASINCINI SABİTLEME* Sü DEPOSU SEVİYE KONTROLÜ* POMPA START/STOP KONTROLÜ* SOLENOİD KONTROLLÜ ZAMANLAMA

1202/3 Sok. No:4 İnşaatçılar Çarşısı Yenişehir-İZMİR

Tel & Fax: 0.232 457 57 08 (Pbx) • e-mail: [email protected]

ODA DERGİLERİ 2000 YILI ABONE FORMU

Adı - SoyadıMeslekİşyeri AdıAdres ve Posta Kodu

Telefone-postaKayıtlı Olduğunuz ODAOda Sicil No

Faks :

İSTENİLEN DERGİ

Dergi Öğrenci-Üye Diğer[ ] Mühendis ve Makina 10.000.000 15.000.000[ ] Endüstri Mühendisliği 5.000.000 8.000.000[ ] Tesisat Mühendisliği 5.000.000 8.000.000

Tek Dergi Bedelsiz • Mühendis ve Makina • Endüstri Mühendisliği • Tesisat Mühendisliği

Ödenen MiktarÖdeme ŞekliÖdemeler îş Bankası Yenişehir Şb./ANK. 89 872

Posta Çeki Hesabı 96954 nolu hesaba yatırılabilir.

Gereğini bilgilerinize sunarım.Tarih / . . . / 2000 İmza

MlEM KURSLARISÜRÜYOR

Araçların LPG'ye Dönüşümüİçin Mühendis Yetkilendirme

Kursu

• • • •

Doğalgaz İç Tesisat MühendisYetkilendirme Kursu

• • • •

Asansör MühendisYetkilendirme Kursu

• • • •

Asansör Avan Proje HazırlamaMühendis Yetkilendirme Kursu

• • • •

Araç-İmal-Tadil-Mon tajMühendis Yetkilendirme

Kursu

Başvuruda ffranan Şartlar- Odaya Kayıtlı Makina Mühendisi

Olmak,- 2 adet fotoğraf- Oda Yönetim Kurulu'nca belirlenecek

eğitim ve belge bedelini ödediğinigösteren makbuz

Başvuru İçinŞenol KARACA

Tel : (0312) 229 76 90 / 231 31 59 -117Fax : (0312) 231 31 65

Verimlilik

anlayışınızı

değiştirmeye

hazır mısınız?

YAYIN ETKİNLİKLERİSüreli yayınlar

"Mühendis ve Makina", "Endüstri Mühendisliği", "Tesisat Mühendisliği dergileri çıkarılmakta ve üyelerimize üçdergiden tercih ettikleri bir tanesi ücretsiz olarak gönderilmektedir. Diğer dergileri de almak isteyen üyelerimiz içinabonelik yapılmaktadır. Süreli yayınlarımızda hem mesleki - teknik gelişmeler hem de Oda çalışmaları vepolitikaları üyelerimize aktarılmaktadır.

Mühendis ve Makina20.000 baskı sayısı ve 43yıllık yayın hayatıylaülkemizde bu alanda teko l a n d e r g i m i z d eü n i v e r s i t e , b i l i m -araştırma kurumlarındangelen makalelerin yanı

sıra sanayi ve fabrikadan gelen uygulamayailişkin yazılara yer verilmektedir. İçerikbelirlenirken çok farklı uzmanlık alanlarındaçalışan üyelerimizin çoğunluğu tarafındanilgiyle okunacak yazılar olmasına, en sonteknolojik gelişmeleri kapsamasına dikkatedilmektedir. Yayınlanan makaleler yayınpolitikamız gereğince konunun uzmanıhakemlerce değerlendirilmektedir.Periyod : AylıkBaskı Sayısı : 20.000Dağıtım : Üyelere, abonelere,üniversitelerin ilgili bölümlerine,kamu kurumlarına,

EndüstriMühendisliğiEndüstri ve işletmemühendisliği uzmanlıkalanlarında teorik vepratik yazıların. Oda veEİM-MEDAK haberlerininyer aldığı dergimiz Mayıs

1989 tarihinden beri yayınlanmaktadır.Periyod : Üç aylıkBaskı Sayısı : 3.000Dağıtım : Endüstri İşletme Mühendisiüyelere, abonelere, üniversitelerin ilgilibölümlerine, kamu kurumlarına,

asa»»— ... Tesisat MühendisliğiTBİSffr MÜHENDİSİMİ T . . , ,

i ^ s T e s i s a t a l a n ı n d açalışmakta olan üyelerimiziçin Mart 1993 yılından beriçıkarılmakta olan dergimiz;bu alanındaki en song e l i ş m e l e r i i ç e r e nmakaleler, sektörle ilgili

haberler, Oda çalışmaları ve duyuruları ile bualanda çalışan makine mühendisleriarasındaki iletişimi ve bilgi birikimi aktarımınısağlamaktadır.Periyod : İki aylıkBaskı Sayısı : 5.000Dağıtım : Üyelere, abonelere,SMM'lere, üniversitelerin ilgili bölümlerine,kamu kurumlarına,

KitaplarÜyelerimizin mesleki bi lgibirikimine katkı sağlamak amacıylayayınlandığımız ve sayıları 250'yeulaşan kitapların çoğu konusundatek ve/veya ilk yayın olarak başvurukaynağıdır.

AjandaHer yıl düzenli olarak çıkan ve tümüyelerimize ücretsiz olarak dağıtılanajandamız klasik ajanda bilgilerininyanı sıra mühendislerin her angereksinimi olan teknik bilgileri

içermekte ve değişik sektörlerde faaliyet gösteren firmalara kolaycaulaşmayı sağlayan küçük bir katalog niteliğini taşımaktadır.

WEB SİTEMİZGünümüzün en etkin ve hızlı iletişim aracı olan internetle ilgili çalışmalarını yaklaşık 3 yıldır sürdürmekte olanOdamızın web sitesi sürekli güncellenmekte ve eklenen yeni bölümlerle zengin/estirilmektedir. Amacımız Oda ileilgili bilgilerin yanı sıra mesleki ve teknolojik gelişmelerin yer aldığı, interaktif işlemlerin yapılabildiği bir site halinegelebilmektir.

www.mmo.org.trAdresinde Odamız ve çalışmaları hakkındapek çok bilgiye ulaşmanız mümkün. Bunlararasında; Oda çalışma ilkeleri ve programı,kurullar, komisyonlar, etkinlikler, teknikhizmetler, bülten, yayınlar, kitaplar. Şubeler,değişik konulardaki Oda görüşleri vb.sayılabilir.

www.mmo.org.tr/muhendismakinaAdresinde Odamızın 43 yıllık yayın organıolan Mühendis ve Makina dergisindeyayınlanmış makalelerle ilgili aramayapabillir, Haziran 2000 tarihinden itibarendergilerdeki makale ve yazıların tamamınaulaşabilir ve abonelik, reklam verme vb.işlemleri yapabilirsiniz.

www.mmo.org.tr/miemAdresinde ise Odamızın Meslek içi EğitimMerkezi tarafından verilmekte olankursların içerikleri, katılma koşulları, kurstakvimi vb. ayrıntılı bilgiler elde etmenizmümkün.

I - liü

her çeşit akışkan kontrolü için

ISO 9002KEMA

Tek EtkiliPnömatik Aktüatörlü

Küresel Vana

High QualityISO 9002

Çift EtkiliPnömatik Aktüatörlü

Küresel Vana

SANAYİ MALZEMELERİ ÜRETİM VE SATIŞI LTD. ŞTI.

Fabrika : Şerifali, Divan Sk. 50, 81260 Yukarı Dudullu - Ümraniye / İST.Tel: (0216) 415 65 40 - 3 Hat Fax: (0216) 364 22 52

Mağaza : Necatibey Cad. Ağaç Tulumba Sk. 4, 80030 Karaköy / İST.Tel: (0212) 251 44 54 - 252 83 34 Fax: (0212) 251 44 55http://www.sms-tork.com.tr e-mail:[email protected]

Aygaz'ın Dökme LPG Sistemi, işletmenizin sorunsuz

çalışmasını sağlar. Çünkü kullanımı kolaydır, verimlidir,

ekonomiktir ve çevre dostudur. Üstelik, Aygaz'ın dört

mevsim sürekli bakım ve ikmal garantisi altındadır.

Aygaz, tüketiminize göre sisteminizde miks LPG veya

propan kullanma seçeneği de sunuyor. En soğuk havalarda

bile sisteminizin sorunsuz çalışmasını sağlayan propan son

zerresine kadar verimle kullanılır; paranızın tam karşılığıdır.

Siz de çağdaş ve ekonomik bir yakıt kullanmak, doğayla

dost kalmak istiyorsanız Aygaz'ı seçin.

AYGAZ"Hayatın değerini bilir."

Koç www.aygaz.com.tr Aygaz Danışma Hattı: 0800 211 40 70

üretimi

!• taıift

Cıvatalar

• Dübeller

• Perfore Askı Bemanları

• Slikon ve Mastikler

• Yapıştırıcılar

JAAlillÜ -J1İÎENDÜSTRİ ÜRÜNLERİ ve MAKİNEİMALAT SANAYİ TİC. LTD. ŞTİ.Yalnız Selvi Cad. Özgür Sok. No:3/B81440 Soğanlık/Kartal - İSTANBULTel : (0216) 452 37 93 PbxFaks : (0216) 451 91 55w w w . m a k r o t e k n i k . c o me-mail: [email protected]

<j x> ZJ

Asma Tavan Tipi Klimalar

Duvar Tipi Klimalar

Yer Tipi Klimalar

ÜAITSUBISHIHEAVY INDUSTRIES. LTD

TEIVI©©

güvencesiyle

Salon Tipi Klimalar

A!?.!!

• İH

Merkezi Sistem Klima ve Havalandırma Tesisatı Uygulamaları

KLİMA HAVALANDIRMA SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ.

Yalnızselvi Cad. Özgür Sk. No: 3 Soğanlık-Kartal/istanbul Tel: (0216) 452 36 44/45 pbx Fax: (0216) 451 91 55www.airmakklima.com e-mail: [email protected]

BORU EKLEME PARÇALARI

s i > Patent Dirsek

ALÜMİNYUM PROFİL•k. Sanayi

Profilleri

•«. ReklamProfilleri

•*. DoğramaProfilleri

•». AlüminyumDoğrama

•fc Cephe GiydirmeSistemleri

SARDOĞAN ENDÜSTRİ YE TICÂIETÜcretsiz Danışma Hattı: 0 800 261 66 01 Mehmet Ücretsiz Sipariş Fax Hattı: 08002616600

Merkez Kurtköy Sanayi Bölgesi Çetin Sokak No: 9 PK 27 Pendik/İST. Tel: (0216) 378 47 40 (5hat| Fax: (0216) 378 47 45Zeytinburnu Şube Demirciler Sitesi 6. Cadde No: 75 Zeytinbumu/İST. Tel: (0212) 679 58 86 - 679 58 87 Fax: (0212) 679 58 87Ankara Şube Fevzi Paşa Mah. Agah Efendi Sokak Sevinç iş Merkezi No: 7/8 Ulus/ANK. Tel: (03121 309 42 09 • 309 44 56 Fax: (0312) 309 42 09Bursa Şube Gazalar Cad. Sakarya Mah. Sakarya Sok. No: 25/1 BURSA Tel: (0224) 253 19 30 Fax:(0224)253 20 83

Endüstriyeltasarım

Mekaniktasarım

Rekabetçi ürünler geliştirmek

isteyen kuruluşlar,

bilgi teknolojilerinden

maksimum fayda sağlamak zorunda.

Boğaziçi Yazılım,

tasarım, imalat, teknik resim,

analiz dahil tüm süreçleri kapsayan

Kalıptasarımı

CAM aşaması

CAD/CAM/CAE çözümü

Unigraphics ile

Sonuç:Ürününelde edilmesi

üretim firmalarına gerçek rekabet

avantajı sunuyor.

Unigraphics'in bütünleşik

ortamı, endüstriyel tasarımdanUnigraphics'in kolay kullanımlı modulleriyie üretimplanlarınızı hızla yaşama geçirin.

ürünün müşteriye sunulmasına

kadar her aşamada eşzamanlı

mühendislik uygulamalarının

gerçekleştirilmesine imkan

Unigraphics'in benzersiz özelliklerinden <

• Hibrid modelleme sistemi;yüzey-katı-eğri ve parametrikmodelleme tekniklerininbütünleşmesi

• İki buçuk eksenden beş eksenefrezeleme, tornalama ve telerozyon

• Model değişimine paralel olarakgüncellenen takım yolları

UNİGRAPHİCS

İstanbul (Merkez):Çayıryolu Sok. No: 7 Üçgen PlazaKat: 14 81120 içerenköyTel : (0216) 3 6 1 76 60 (pbx)

361 77 44 (pbx)Faks : (0216) 410 06 69

Yüzey ve takım yolları analizi;sonlu eleman testleriyle ortadankaldırılan hata payları

Kısa komut gruplarıyla hızlı veotomatik kalıp üretimi

Parça üretilmeden önce dokuve malzeme kaplama, ışık vekamerayla sahne oluşturma

Ankara ofisi:Boğaz Sok. Mercan Apt.No: 30 D: 8 GaziosmanpaşaTel : (0312) 467 78 19 (pbx)Faks : (0312) 467 79 54

BOĞAZİÇİYAZIL IM

www.bogaziciyazilim.com

• .-w(9

* ! ,

» !

İSI

N

a.!İ

•nı

'S

M M i 0

L

N

9

jI

o

oo

S

ı ı

İI

Tüm Gereksinimleriniz Tek Adresten!.KANTHAL, endüstriyel ve laboratuar fırınlarının ısıtma sistemlerinde 60 yılıaşkın dünya çapındaki liderliğini, geniş bilgi birikimi ve teknik donanımasahip genç kadrosuyla Türkiye1 de de sürdürmekten kıvanç duyar. Sahipolmak istediğiniz ileri teknoloji ile üretilmiş komple ısıtma sistemleri Kanthaltarafından size tek bir adresten sunulmaktadır

Kanthal SüperEndüstriyel ve laboratuar tipi fırınlariçin 1900 'C sıcaklıklarına kadar çalışan kullanılabilirler.MoSİO, bazlı elektrikli ısıtma elemanları.

Süper ElemanlarDeğişik sıcaklıklardaki farklı fırınatmosferlerinde, koruyucu tüpgerektirmeksizin direkt olarak

'"ejıllı boyiı' .e formlara sahipKanthal Süper elemanları ileendüstriyel ve laboratuarfırınlarında en yüksek verimiyıllar boyu sağlayabilirsiniz.

Superthal1550 °C eleman sıcaklıklarınakadar çalışan Kanthal Süperısıtıcı elemanı ile entegre edilmişseramik fiber izolasyonluısıtma modülleri.

I APM Radyant Tüpler

FıbrothaJMax. 1300 °C sıcaklıklarında çalışanlaboratuar ve endüstriyel fırınlar içinyataklanmış ve/veya serbest ışıma ileçalışan elektrikli ısıtma ve vakum altındaşekillendirilmiş seramik fiber izolasyon modülleri.

Metalik Elemanlar1400 °C eleman sıcaklıklannakadar çalışan tüm fırınlardaKanthal tarafından üretilenkullanıma hazır FeCrAI / NiCresaslı tel ve şerit metalik elemanlar.

Gazlı ve elektrikli ısıtma sistemleriiçin toz metalürjisi ve ekstrüzyonile üretilmiş max.125O "C çalışmasıcaklıklanna uygun FeCrAI bazlıradyant/koruyucu tüp sistemleri.

Komple Isı ÜnitesiKanthal, gaz ve elektrik ısıtmalıfırınlar için farklı APM radyant/tüpısıtma sistemi uygulamaları ilekullanıcılara daha da yakın...

KANTHAL

SANDVIK Endüstriyel Mamuller San. ve Tic. A.Ş.

Mermer Sok. No: 6, Yakacık E5 Yan Yol

81450 Kartal/İstanbulTel : (0216)309 15 15Faks : (0216) 377 69 57 / 377 00 26

Problemsiz, Ekonomik ve KonforluIsıtma Sistemleri

rÜKSEK KAPASİTE ÇELİK KAZANLAR16.512.000 kcal/he kadar

ATMOSFERİK BRÜLORLÜ ECOSTREAM KAZANLAR

)BuderusYATIK ve DİK TİP

BUHAR JENERATÖRLERİ

)E)uderusÜFLEMELİ BRÜLORLÜ ECOSTREAM KAZANLAR ECOSTREAM ÇELİK KAZANLAR

«N)BuderusAKILLI KOMBİ

I S I S A N ' I N Y Ü K S E K K A L İ T E L İ S E R V İ S H İ Z M E T İ İ L E

MERKEZ : Bestekâr Şevki Bey Sokak, No.1 Balmumcu • İSTANBUL Tel. (0-212) 288 96 96 - 272 53 00 • Fax. (0-212) 272 22 32 - 266 11 34SERVİS MÜDÜRLÜĞÜ : Ankara Asfaltı Özeri, Onur Sokak, No.16 Koşuyolu, Kadıköy • İSTANBUL Tel. (0-216) 325 60 80 • Fax. (0-216) 325 80 77AMANA SHOVVROOM : Barbaros Bulvarı, No.38 Balmumcu • İSTANBUL Tel. (0-212) 267 31 85 - 267 31 86 • Fax. (0-212) 266 87 72KADIKÖY SHOVVROOM : Ankara Asfaltı üzeri, Onur Sokak, No.16 Koşuyolu, Kadıköy • İSTANBUL Tel. (0-216) 325 80 80 • Fax. (0-216) 340 40 17ANKARA SHOVVROOM : Akay Caddesi, No.22 Dedeman Oteli karşısı • ANKARA Tel. (0-312) 418 32 20 • Fax. (0-312) 417 92 55İZMİR SHOVVROOM : Akçay Caddesi, No. 283 Emlak Bankası Konutları karşısı, Gaziemir -İZMİR Tel. (0-232) 251 30 50 • Fax (0-232) 251 91 81ADANA SHOVVROOM : Turgut Özal Bulvarı, No.129 Migros karşısı • ADANA Tel. (0-322) 232 70 20 • Fax. (0-322) 232 70 25BURSA SHOVVROOM : Yalova Yolu, 9 km. Ovaakça • BURSA Tel. (0-224) 267 04 85 • Fax. (0-224) 267 00 69

I O I T I 1 A UF l / l İ l a * O A M A v ü A e ANTALYA SHOVVROOM : Ali Çetinkaya Caddesi, No.152 PTT karşısı • ANTALYA Tel. (0-242) 322 04 44 • Fax. (0-242) 322 27 25İ O İ I MA VC K L İ M A O AN A T I I A . Ç . ESKİŞEHİR SHOVVROOM : Cengiz Topel Caddesi, No.258 Anadolu Üniversitesi karşısı • ESKİŞEHİR Tel. (0-222) 323 99 80 • Fa:. (0-222) 321 00 54

Documents

MU MAKİN A - arsiv.mmo.org.tr · PDF filemu asım 2000 • sayı: 4 makİn a issn 1300 - 3402?/ht\° ı tmmob makİna mÜhendİslerİ o^asi aylik yayin organi isi deĞİŞtİrİcİ