Muhammed Ikbal Esrar Ve Rumuz

8/13/2019 Muhammed Ikbal Esrar Ve Rumuz

1/153


2/153


3/153

ESRAR VE RUMUZ

5'vVF

MUHAMMED KBAL


4/153

[email protected]

s l ^ F K T A P

ISBN:975-9161-02-8

1. BASKI: SF EYLL 2005

KTAP YAYIN NO: 03 MUHAMMED KBAL KTAPLII: I

EDTR: EMNE ALTAY

YAYIN GRSEL KONSEPT: grataNONgrata

KAPAK BASKI:ELMABAIM

BASKI/CLT: SSTEMMATBAACILIK

SUFKTAP

ALAYKK CAD. NO: I I34410 CAGALOGLU-STANBUL

TEL: 0212 513 8415 FAKS: 0212 512 40 00
http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/http://www.sufi.com.tr/mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]://www.sufi.com.tr/


5/153

S l ^ F K T A P

E S RAR VE RUMUZMUHAAAMEO KBAL

hazrlayan: Ali Nihat Tarlan


6/153


7/153

N S Z

Pakistann byk mill airi kbali Trk mnevver muhitine

tantmak, hayatmn sayl mazhariyetlerinden biridir. Bu byk

mtefekkirin evvelce arktan Habernaltnda Trk eye tercme

ettiim Peyam- Menk hakiki Trk mtefekkir ve mnevverleriarasnda byk bir alka uyandrmtr. Filhakika Peyam-t Menk

d nen bir dimaa her okuyuta ayr bir cihan aacak kadar de-

rin bir eserdir.

Peyam-t Menk,ark ve garbn eski ve yeni fikir diyarlarn adm

adm ve mstesna bir nfuz ile dolatktan son ra Konyada Mevl

nann yeil kubbesi zerine yuva kuran bir devlet kuunun iten

gelen terenn m leridir.

Mevlnann en byk mridi, phesiz ki kbaldir.

nk onu ancak bu derece de rin kltre sahip bir dima, bu

derece atein ve heyecanl bir ru h hakkyla idrak edebilir.

arktan Haberin Tur Llesi faslnda bir tek msra; Varlk bez

mi onun naznn ehididir msra ile asrlardan beri cilerle ta

savvuf eserlere mevzu tekil eden hilkat srrnn en veciz ifadesi-ni veren kbal, beeriyetin m stesna m efahirin den biridir.

Esrar ve Rumuz kbalin Fars dili ile kaleme ald ilk eseridir.

Mslmanln her trl hurafe ve taassuptan azde, ilim ve te-

fekkrle aydnlanm bir ruh taki akislerini gzlerimizin n n e se-

ren bu aheser, insan benliinde ne muazzam kudretlerin gizli ol-

duunu, benlikten geen bir ruhun mensup olduu cemiyet iin


8/153

ne derece deerli b ir varlk olacan bize anlatr. Bu eser, Msl-

manln ruhundaki byk faziletlerin bir destandr; yurttalar-

n esaretten kurtarmak, onlar harekete geirmek iin byk bir

fikir liderinin at bayraktr. Btn insani meziyetleri sinesinde

toplayan mukaddes dinimizin ve on un zerind e kurulan ve bir te-

fekkr dini olan tasavvufun hakik ehresini bu eserde heyecanla

temaa edebiliriz.

Trk kahram anlnn samimi hayranlarndan biri olan kbal,

T rk ve Pakistan dostluunun da belli bal mm essillerindendir.Bu byk mill airin 19uncu lm yldnm mnasebetiyle

kbal Akademisi tarafndan Karaide tertip edilen byk anma

tren ine riyaset etmek zere Pakistana gittiim zaman o ran n de-

erli ilim ve edebiyat mensuplar ile grmek frsatna nail ol-

dum . O gnlerde bir sohbet esnasnda ok deerli air Hafz ba-

na aynen yle demiti:

Yazdm ehnamei slmda on iki bin beyit Trk m illetininimanl kahramanlna aittir. Ben Trklerin felkei gnlerinde

ehir ehir, ky ky dolaarak bu ehnameyi ok um uum du r.

talyanlar Trablusgarba hcum ettikleri zaman Hint Msl-

manlar byk bir miting tertip ederek bu tecavz telin etmiler

ve bize yardm iin ianeler toplamlardr. kbal bu mitingde Ur-

du dili ile yazd u iiri okumutu:

Dnyann insan m ustarip eden hallerinden ok sklm, ba-

ka bir leme gmtm. Melekler, beni Hazreti Muhammedin

hu zurun a gtrdler. Peygamberimiz sordu: Bana o lemden bir

hediye getirdin mi?

Y Resulllah, dedim, dnyada h uzur ve rahat kalmad. Arzu etti-

imiz hayat, ele gemiyor. Varlk bahelerinde binlerce lle ve gl

var. Fakat hibirinde vefa kokusu yok. Buna ram en huzurunuza he-diye olarak bir ie getiriyorum. Bu ienin iinde o derece deerli bir

ey vardr ki, bun u cennette dahi bulmak imknszdr. Bu iede m-

metinizin erefi vardr. Bu iede Trablus ehitlerinin kan vardr.

Bu iirin belgat karsnda on binlerce Mslman cu u hu

rua gelmi, biroklar srtlarndaki tek gmlei dahi iane olarak

vermilerdir.


9/153


10/153


11/153

KBAL

(1873-1939)

HAYAT11

M uham m ed kbali Lahor, 22 ubat 1873te Pencap eyaletinetbi Siyalkt ehrinde dnyaya gelmitir. Dedeleri Kemir breh

m enlerind en idiler. Ailenin Pencaba hangi tarihlerde h icret etti-

i malm deildir. Fakat bu hicretten evvel erefi slm ile mer-

ref olduklar biliniyor. Ve yine baz karinelerden, kbalin ecda-

dnda slm mutasavvflarnn eserlerine kar eski bir inalk ve

sevgi mevcut olduu anlalmaktadr. Bu sevgi kbalin zerinde

ok messir olmutur.

O, Avrupa ilim ve felsefesi ile yakndan temas ettikten sonra

dahi Mevlna ve Cmi gibi byk mutasavvflarn yolunu tercih e t-

mitir.

Siyalktta ilk tahsilini yapan kbal; Pencap eyaletinin merkezi

olan Lahora gelerek yksek tahsilini bu rad a ikmal etmitir. O za-

man gen kbal, iir ve edebiyat meclislerine itirak ediyor ve mu-hitindeki airleri edeb zevkine ve fikr orijinalitesine hayran bra-

kyordu. Farsa iirler yazmaya belki bu zamanlar balamt. k-

bal, U rdu dilinde birok kitaplar ve gazeller vcuda getirmitir.

1 Pakistan bilginleri arasnda, Ikbal'in hayat vefelsefesi zerindedeerli tetebblardabulunmuvebuhusustamhim eserlerneretmiolanHceAbdlhamid-i Irfan'ninRum-iasr,(AsrnMevlnas)adleserininmukaddimesindentelhisennakledilmitir.


12/153

Bunlarda ran tefekkr tarzna ve Fars edebiyatna telmihlere ve

Farsa muhaverelere olduka geni bir yer verilmitir. emsI

ulem Seyyid Mr Hseyinden Farsa, Arapa, ilmi ahlak, ilmikelm ve tasavvuf okumutur. Ordu dili ile yazd iirlerini Meli

kuara Da Dehlevye gtrr, tashih ettirirdi. Az zaman

sonra Da Dehlev on un yksek zevkini ve s lbunu o derece be-

enmi ki, artk senin iirlerin slha muhta deildir, diyerek

kirdinin bu husustaki olgunluunu kabul etmitir. Bu srada Ur-

du dilinde yazd gazeller, mana ve fikirlerin teselsl bakmn-

dan Da Dehlev ve dier H in t airlerinden ziyade ran airlerin-

den Marib2 ve Figan3ye benzer.

Lhor Fakltesinde felsefe tahsilini ikmal edip bir mddet

orada hocalk da ettikten sonra tetkikatn derinletirmek zere

Avrupaya gitmitir. sene Avrupa m tefekkirlerinin sohbet ve

tedrisatndan istifade eden kbal, randa Metafizikadl ilk eserini

vcuda getirmi ve dokto ra tezi olarak M nih niversitesine tak-dim etmitir. ngilizce kaleme alnan bu eser bilhare Almanca ve

U rducaya evrilip neredilmitir.

Avrupaya azim etinden evvel kbal, b tn H ind istanda tan n-

m ve sevilmiti. Eserleri edeb ve siyas mahfillerde okunurdu.

Bilhassa vatanperverane iirleri H in t istikllcileri arasnda sratle

yaylmt. kbal, vatandalarn mstemlekecilik siyasetine kar is-

yana tevik ediyordu. Yzlerce milyon insann mitsiz bir esaret al-tnda yaamalar onu ok mteessir ediyordu. Avrupadan avde-

tinden sonra Hindistan istiklli iin daha iddetli bir mcadeleye

giriti. Bu vadide heyecanl manzumeler yazyordu. Urdu dili ile

yazd bu iirin u tercmesi, bu eit iirleri hakknda bir fikir

verebilir:

Benim destanmn iitilmeye ihtiyac yoktur. Benim konumam, skt-tur. Dilim, dilsizliktir. Papaanlar, kumrular, blbller, gl bahelerin-

deki kular el ele verip benim feryat slbumu aldlar. Ey Hindistan,

sana baktka gzyalar dkyorum. Zira senin masaln, masallarn en

ibret vericisidir. Bir an hali ve istikbali dn, destanlar iinde senin

2 ranmutasavvfairlerindendir.Vefat: 1407.

3 Iranairlerindendir. Gazelleri ilemehurdur.Vefat: 1519.


13/153

derdine deva olacak neler vardr? Ey Hintliler, eer kendinize gelmez-

seniz, mahvolur gidersiniz. Dasitannz da dasitanlar arasndan silinip

gider.

Bu vadideki iirleri ile H ind iler arasndaki ihtilf ortadan kal-

drp mstemlekeciler karsnda m ttehit bir cephe kurm ak isti-

yordu. Ve kbal, bu arzusunda da muvaffak oldu. nk iirleri

H ind u ve Mslman kalplerinde byk heyecanlar uyandrmt.

Avrupadaki tetkikat esnasnda kbal, yeni fikir ve nazariyeler

le karlam, slm felsefesinin A vrupann ilerlemesi karsnda-ki durum unu incelemi, akl uur ile vicdan uur arasnda bir im-

tiza ve ahen k tesis etmiti.

Avrupadan dndkten sonra avukatlk mesleine girdi. Dev-

let hizmetine girmedi. Yabanc bir devletin hizm etinde b ulun duk-

a kfi derecede iddetle m cadele edemeyecekti. kbal, anlam-

t ki, yalnz hkim yabanc devleerin siyasetlerini tenkit, esaret al-

tnda yaayan bir millet iin kfi deildir. Ve istikllsizlii duymakve anlamak, istiklle kavumak yolunda ibtida bir merhaledir.

Fererin, kendilerini yetitirmeleri lzmdr. Bunu temin iin Es-

rar- Hodve Rumuz- Bhod mesnevilerini yazmaya balad. Bu

mesnevilerde, kudredi ve salim bir ruh yaratmak gayesini gd-

yordu. Mehur msterik Profesr Nicholson Mevlnann Mesne

vimi gibi kbalin Esrar ve Ru m uz un u da ngilizceye tercme et-

mitir. lim dnyasnn bu esere verdii deer ve eserin kazand

hret kbali Farsa eserler vcuda getirmeye tevik etti. Peyam-

Menk, Zebur- Acem, Cavid-nme, Msafir, Pes i bayed kerd ey Akvam-

ark, Armaan- Hicazadl eserler bu gayret ve heyecann mahsu-

ldr.

Onun Farsa eserleri, heyeti umumiyesi itibariyle Urduca

eserlerind en fazladr.H int Mslman Cemiyetinin 1930 ylndaki itimai kbalin ri-

yasetinde in ikad etti. O celsede kbal, Pakistan haritasn ortaya at-

t. Ve bu fikrini yle mdafaa etti: Hint Mslmanlar iin, Ms-

lmanlarn ekseriyeti haiz olduklar eyaleeri iine alan ayr bir

devlet kurmaktan baka re yoktur. Bu suretle Mslmanlarn di-

ni, klt r ve istiklli temin edilmi olur. Eer Hind istan daki Kast


14/153

M U H A M M E D K B A L

sistemi ortadan kalkm olsayd HinduMslman ittihad kbil

olurdu. Fakat H indu lar bu hususta ok mutaassptrlar. H indular

da milleerini istiklle kavuturmak ve mem lekeerinin idaresini

ellerine almak isterler. Fakat snf taassubunu istikllden fazla sevi-

yorlar. Ve Hint istiklli urunda bu ufak taassuplarn dahi feda

edemiyorlar. Biz samim bir istikll isek bu vahimeleri bir ta-

rafa brakp ac da olsa hakikati kabul etmek mecburiyetindeyiz.

Anlamalyz ki, Hind istan da H int milleti yoktur. Milliyetperverlik-

ten bahsedenler, bu memleketin hakik vaziyetini bilmeyenlerdir.Ikbalin bu arzusu, bugn Pakistan devletinin tulu ile tahak-

kuk sahasna kmtr. Byk vatanperver, Pakistan haritasn or-

taya att zaman byk bir muhalefetle karlat. Onunla istihza

dahi ettiler. Fakat kbal, sarslmad, sebat etti. Merhum Muham

m ed Ali Cinnah dahi bu haritaya amel bir deer vermiyor ve Ms-

lmanlarn husus erait altnda bir ekalliyet olarak yaayabilece-

ine ve Hindistann ikiye taksiminin lzumsuz olduuna inan-yordu. Bilhare Hindu larn M slmanlar aleyhine olan gayrederi

Kaaidi zami kbalin fikrini kabule mecbur etti. kbalin yaad-

ve medfun bulunduu Lhorda 1947 senesinde toplanan Ms-

lman Cemiyeti Pakistan Devleti slmiyesinin teekkln karar

altna ald. Fakat ne yazk ki kbal bu mesut gn grem edi. n-

k o, 1934 senesinde boaz kanserine yakalanm, drt sene bu

hastalkla mcadele etmiti. 1938 senesi mart sonlarnda hastalk

veham et kesbetti. Tedavisine ok ihtimam ettiler. Fakat o, artk va-

ziyeti anlamt. Vefatndan birka gn evvel Mnihte talebelii

zamanndaki samim arkadalarndan bir Alman pro fes rn n es-

ki mektep arkadan ziyaret iin L hora gelmesi, onun zayf bn -

yesine yeni ve taze bir ruh alar gibi oldu. Saatlerce konutular.

Avrupadaki genlik hatralarn ihya ettiler. Nisann 21inci gece-si shh durumu ok arlat. Vefatndan takriben yarm saat ev-

vel u rubayi okudu:

Geip giden nameler geri gelir mi, gelmez mi?

Hicaz semtinden tatl bir rzgr eser mi, esmez mi?

Bu fakirin devri sona erdi

Bir daha bu leme srra vakf insan gelir mi, gelmez mi?


15/153

Ve sonra yatann etrafna toplanan dostlarna ve sevdiklerine

yle dedi:

lm, bir Mslman iin korkulacak bir ey deildir. lm, bu cihan

ilerinin bir tekmldr. Ve taze bir hayatn kaplarn aar. nanm

bir Mslman, lm tebessmle karlam ahdr.

Onun son szleri bu olmutur. Hint Mslmanlar bu byk in-

sann lm karsnda sonsuz teessr duymulardr. Btn Msl-

manlarn arzusu zerine onun sevgili na Lahorda Mescidi a

hnin minaresinin glgesinin dt yere defnedilmitir. Kendiside byle istemiti:

Ya Rabb, yldzma uyank gz ihsan et;

Bana bir m inarenin glgesinde b ir mezar nasib eyle.

kbal, ok sade ve mtevaz b ir hayat srerdi. Pakistan seyaha-

timde onun evini ziyaret ettim. Bir mimar olan byk biraderi,

kardeinin evi iin izdii plnda, odasnn yanna bir de salonkoymu. kbal, buna ne lzum var, ufak bir oda bana kfidir, de-

mise de fikrini kabul ettirememi. Kendi odas, bugn tamamen

eski vaziyetinde m uhafaza ediliyor. Btn eyas, zeri hal rt l

ykseke bir somya, ufak, caml bir kitap dolab, ufak yuvarlak bir

masa, tahta bir koltuk, bir mine, minenin yannda da yksek

bir nargile. O, bu basit hcrede yaamt. Herkes teklifsizce ken-

disiyle gidip grebilirdi. Grnn ykseklii, kalbinin temiz-

lii, insanlara kar duyduu byk sevgi onun hatrasn gnl-

lerde ebedletirmitir.


16/153


17/153

KBAL

MAN EV H V YET

kbal birok hususiyet ve kudreti nefsinde toplayan bir insan-dr. Bu mstesna yaradll bnyeyi tahlile tbi tutarsak onu naza-

r olarak u cephelerden mtala etmem iz icap eder:

1 Mspet ilim,

2 Sosyoloji,

3 Vatanperverlik,

4 iir ve edebiyat,

5 Tasavvuf.

Btn bu nla rn birbirine tesir ve aksi tesirinden vcuda gelen

terkip, hepsine hkim olan cephenin hviyetini tar. Bu hviyet,

o bnyenin zirvesidir. Dierleri ikinci derecede kalr.

Msbet ilim: Msbet ilim bakmndan kbal, devrinde herhan-

gi Avrupai, mnevver bir ilim adam seviyesinde malmat haiz

bir insand. slm ilim lerde derin bir vukufu haizdi. O na AllmeMuhammed kbal derlerdi.

u fark ile ki o, Avrupai manasyla msbet ilmin insan hakik

insaniyet mertebesine ulatramayacana kni idi. Gz yalnz

m sbet ilmin mu talarna dikip onu n haricinde, dah a dorusu ile-

risinde , insan ru hunun geni bilgi ve idrk kinatn inkr etmek,

kbalin nazarnda ok sakat bir grt. Bu sebepten, bilhassa


18/153


Peyam- Menk (arktan Haber) adl eserinin birka yerinde, gar-

b, m sbet ilim erevesi iine skp ruhu ihmal etm ekle sulan-

drr. Bunun la beraber o, Garp medeniyetinin amel hayattaki fe

vaidini red ve inkr etmez. Bilkis cemiyeti bu vadide kuvvetli bir

saye tevik eder.

Sosyoloji: ikbalin ruh temayl ve bilhassa vatanperverlik

duygusu, on u m spet ilmin dah a ziyade sentetik ksm olan sosyo-

lojiye ve bu ilim ubesinin mevzular iinde de dah a ziyade felsef

olan din te tkikata sevk etmitir.Devrindeki Avrupa ilminin imknlar nispetinde bu mevzular

incelemi ve neticelerini de en byk rabta ile bal olduu sl-

miyet ze rine tevcih etmitir. Bu vadideki mhim eserlerinden bi-

ri, tercmesini takdim ettiimiz Esrar ve Rumuzdur. Mnih ni

versitesinde doktora tezi olarak tevdi ettii randa Metafizikadl

kitab da o lduka ehemm iyeti haizdir.

Esrar ve Rumuz, bir c epheden felsef ve tasavvuf, dier ceph e-den timadir. Eserin ruhuna hkim olan tasavvuftur. Mistik fel-

sefe esaslar ile mtenakz gibi grnen bu eser, hakikatte daha

derinden incelenirse zahir tenakuzun ortadan kalkt grlr.

O, madalyann dier tarafn ele almtr. kbal, tasavvuf felsefesin-

den szerek getirdii fikir ve talimleri ile son asrn hakik mridi

addedilse lyktr.

O, m uh itine daim a heyecan ve ku dret alam, fakat bu nu ya-

parken ruhan vazifesini bir an gz nnden ayrmamtr. Haki-

k slmiyet zerind e ku rdu u tasavvuf binas, btn ahlk ve -

tima umdeleri ile btn beeriyeti kucaklayacak bir vsat ve re

sanettedir. deali ittihad slmdr.

Vatanperverlik: Vatanperver kbale gelince... Uzun bir esa-

re t devrinin ezginlikleri ve bezginlikleri ile kvranan bir muh itteyetimesinin; serazad, h r, k udretli ve ihtirasl bir ru ha sahip ol-

masnn izlerini btn fikr mahsullerinde olduu gibi mesasi-

nin bu cephesinde de grmek kbildir. Garp mstemlekecilii-

nin bir cepheden temsil etmek istedii Hint muhitinde, arkn

edebiyat, felsefe ve tasavvuf vadisindeki stnln dv et-

mek, bu siyasete kar bir nevi isyan bayran amak demekti. O


19/153

lemin, slmiyet iinde yorulmu olan ahsiyetini ve ruh varl-

n ko rumak lzmdr.

kbal, bir taraftan slmiyete istinat etti. nk bu muazzamdin, hak ikatte sonsuz bir kudret kayna idi. kinci derecede de ta-

savvufu ve ran edebiyatn, bilhassa Mevlnay ele ald. Mevl

nada heyecann son haddine erien slm tasavvuf, onun heye-

canl ru hunda en byk muhatab n bu ldu. kbalin asl gz dik-

tii cevher, gnl cevheri en mstesna revnak ile tasavvufun iin-

de idi. Bu cevheri kudreti klliyeye rapdetmekle meydana gelen

lh kudret, her engeli devirmeye kfi idi.

htiras kadar derin iman, iirlerine ve fikirlerine yle bir tesir

ve nfuz veriyordu ki, Mevlna Cmnin Hazreti Mevlna hak-

knda sylediini kbal iin de tekrar edebiliriz:

Peygamber deildir, fakat kitab vardr. Bu messir iirleri ile

Hint Mslmanlarn hakik insanla sevk etmi, esaretten kur-

tarm, say ve iman esaslarna bal byk bir slm devletinin ku-rulm asnd a kuvvetli b ir mil olmutu. O, istinat edecei mefahiri

slm dnyasnda bulmutu. Bu itibarla kbal iin milliyet bahis

mevzuu deildi. Btn slm lemini, Hint Mslmanlarnn mu-

kadderat ile alkadar etmek istiyordu.

Pakistann Kaaidi Azami M uham med Ali Cinnah yle diyor:

kbal, sade bir mtefekkir deil, bir fikir lideri idi. Benim ar-

kadamd. Hint Mslman Cemiyeti teekklnn geirdii en

karanlk gnlerde o, metin bir kaya gibi daima dimdik durdu ve

asla sarslmad. te kbal, byle bir vatanperverdi. slm ittihad

hususundaki rehbe rleri Nadir ah, Seyyid Cemaleddini Afgan ve

Sait Halim Paadr.

iir ve edebiyat: kbal, eserlerinin belki en gzellerini Farsa

yazmtr. Bir kere dahi ra n ziyaret etm em i olan bu air, ra nnbyk air ve mtefekkirlerini gzden geirmi; bilhassa eserini

Farsa yazm olan Mevlna, onun ruh ve fikr mihrab olmutur.

Eserlerinde birok ran airlerinin slp izlerini bulmak kbil

se de edeb slp bakmndan onu hibir nfuzun esareti altnda

grmek mmkn deildir. Bu bahiste rann muasr edebiyat-

larnd an birkann fikirlerini zikretmek faideden hal deildir.


20/153

kbalin tecrmei halini eserinden telhisen naklettiimiz H

ce Abdlhamdi rfan, Rum-i Asr (Asrn Mevlnas) adl eserini

Pakistan mill airini ran edebiyat lemine tantmak iin yazm-tr. ran edebiyatlarnn kbl hakkndaki noktai nazarlarn Pa-

kistan muhitine bildirmek iin de kbal raniyyun ki Nazar Min

(ranler nazarnda kbal) adl eserini vcuda getirmitir. Biz, k

balin ran edip le ri nazarndaki mevkiini belirtmek iin, 1957 y-

lnda kbal Akademisi tarafndan Karaide baslm olan bu eser-

den istifade edeceiz.

Son asrn en kuvvedi edip ve airi olan Melikuuara Baharn

kbal hakkndaki fikri udur:

Pakistan her d ndm zaman gayriihtiyar Allme Dok-

tor M uham med kbal ha trma gelir. Ben kbali son dokuz yz se-

ne zarfnda slm leminde yetien gziler, limler ve ediplerin

bir hulsas ve num nesi olarak grdm. O nun hakkn da yazd-

m b ir manzu mede slm byklerini ve sanatkrlarn zikrettik-ten sonra kbal hakknda yle dedim: Bu asr, kbal asrdr. O,

bin le re st n gelen tektir. Sanki o, iirin ayakta duran bir heyke-

lidir ki, hepsind en stnd r. O nu n n n de airler bozguna ura-

m bir ordu; o, yz svarinin iini baaran bir mbarizdir. ran

iin Firdevs ne ise, Pakistan iin de kbal odur.

kbalin slbundaki hususiyet, bir zamanlar ran debas ara-

snda mnakaa mevzuu olmutur. Kulland baz kelimeler, ga-

rip grlm ve cmlelerinde sentaks bakmndan baz inhiraflar

mahede edilmitir. Bunun sebebi de kendisinin Farsay Hin-

dis tanda renm esi, H in t slbu ile iir yazan ran l ve Hintli a-

irlerin divanlar ile fazla megul olmas ve bilhassa randaki ede-

b tehavvllere bgne kalmasdr. Btn bunla r, geni sahalara

yaylan bir dilin birok sebepler taht tesirinde maruz kalaca ta-bi deiikliklerdir. Bu mevzuu ele alan ran debasndan Muhiti

Tabataba, kbalin eserlerinde grlen garip tabirler, ibhamlar,

lafz ve manev takidler hakknda u mtalaay ileri sryor:

ranl m nekkidin nazarnda m uakkad grlen bu eser, ayn

asrda Seyhun kenarndan Genk sahiline kadar rann arknda-

ki Trkistan, Afganistan ve Hindistan debas tara fndan gzel bir


21/153

eser olarak hararetle karlanyor ve bu mem leketler damaklarna

bal ve ekerden daha lezzedi geliyor. Cihann bu ksmnda Farsa

yazanlar, bu dili Bdil, Saib, Kelm, Talip ve Urfnin divanlarn-

dan renip H int slb una nd erlik eden Safev devri airlerini,

Sad, Hafz ve Irak slbu ile eserler vcuda getiren dier airler

ayarnda grenlerdir. ran debasmn kbalin eserlerinde tesa-

df ettikleri zaf telif, mazmundaki ibham ve slp yenilii bir

kusur olarak kabul edilmemelidir. O, Saib, Bdil, Feyz, Kuds,

evket, Gan ve Galip gibi airlerin riayet ettikleri eski belgat ka-idesine tamamiyle riayet etmitir.

rann ileri gelen edebiyat limlerinden Said Nefsnin kbal

hakkndaki kanaati:

phesiz kbal, rana, Hindistanda yetiip Fars dili ile iir ya-

zan d ier airlerden daha fazla ba ldr ve ra n dan ilham alm-

tr. kbalin iiri hakk nd a beyan mta la eden muasrlarmzdan

bir ksm, o, H int slubunun ve edeb tabiriyle em presyonizminson byk airidir, demilerdir. Eer onun iirlerini byk ran

airlerinin iirleri ile mukayese edersek bu mtalann yanl ol-

du u nu ve kbalin iirinin, empresyonizm s lbunu ihtiyar eden

mesel Urf, Feyz, Zuhuri, Nazir, Bdil, Saib, Kelim, Galip gibi a-

irlere tamamen benzemediini grrz. Onun iiri daha ziyade

sembolist dememiz lzm gelen ve byk mmessilleri Sena, At

tar, Mevlna Celleddin, Irak, Evhad olan bir edeb mektebe

mensup airlerin iirlerine benzer.

phe yoktur ki kbalin Farsa iir sylemesi asl ocukluk ve

genlik zamanlarnda Mevlna Celleddini Rumnin Mesnevisi

ile megul olup ond an ilham almasndan ileri gelir. lk Farsa ese-

riMesneviyi taklit ederek yazd Esrar- HodveRumuz- Bhodad-

l iki mesnevidir.Bu cihan aydnlatan gne, Byk Pakistan airi kbal, Fars di-

linin H indistan ve Pakistandaki dokuz yz senelik edeb an anele

rine varis olmutur. Ondan evvel bu dil ile iirler yazan yzlerce

edip ve air bu byk yarm adada bir hayli eser brakmlardr.

Bunlarn isimleri ran edebiyatnda husus bir mevki igal eder.

Lkin Muhammed kbal, o insanlardandr ki, eskilerin defterini


22/153

drm ve Hindis tan da yava yava eskiyen ve ypranan H int sl-

bu Fars iirini daha parlak ve daha gzel olan ve Sena, Feridd

dini Attar, Fahreddini rak, Celleddini Belh (Mevlna) ve

Mahmud ebster gibi rann byk mutasavvf meayh tara-

fndan ihtiyar edilen sembolizm yoluna evirmitir. Bu tarzn ar

zettii mkilt, airleri asrlarca bu yoldan uzaklatrm ve kor-

kutmutu. Kimse Attarn Hadikatl-Hakika ve dier mesnevileri

ile Mevlnann Mesnevisi ve M ahmud ebsternin Glen-i

Rz ile boy lmeye cesaret edememiti. Pakistann iir vadi-sinde bu byk sahipzuhuru bu kahramanl gstermi ve hak-

kndan da gelmitir. Eserleri bu davann en kat delili olarak gz-

lerimizin n n ded ir. O, Farsa iirlerinde evvelce isimlerini zikret-

tiimiz bu byk mutasavvf meayhn allm ve beenilmi yo-

lunda yrm tr. Tasavvufun son merhalesine varm ve onu ta-

mamen ark ve garbn yeni bilgi, felsefe ve hikmeti ile mezcetmi

ve on dokuzuncu ile yirminci asra kendi rengini vermitir. Bu, Se-na ve Mevlnay olduu kadar Hegel, Kant, openhaver, Nie,

Buda ve Konfys tanyan b ir ruhun tasavvufudur. Eskiler Mev

lnann Mesnevi sine, Pehlev dilinde yazlm Kuran, diyorlard.

kbal in eserlerin i de asr hazr mesnevisi olarak tanmak m ecbu-

riyetindeyiz. Netice olarak diyebiliriz ki kbal, yalnz Pakistann ve

bizim asrmzn byklerinden deil belki adlar edebiyat ta rihine

geen ve bihakkn edebiyat mceddidi saylan insanlardandr.

Pakistanl dostlarm, kbal hakkndaki fikrimi soruyorlar. Ne

olacak? Firdevs ve Hafz hakkndaki fikirlerim ne ise, kbal hak-

knda da ayn kanaate sahibim. Mevlnann Konyada terennm

ettii iirlerdeki esas fikir, yedi yz sene sonra Siyalkutta dnyaya

gelen Muhammed kbalin varlnn ar ve rgac olmutur.

kbalin bir lider, bir mrid olmas hususunda da Said Nefi-si nin fikri udur:

Byk air odur ki, zamann m uktezalarn deitirir; felek ar

hn kendi istedii gibi evirir; dnya hadiselerini altst eder ve ci-

han tarihinde bir hadise vcuda getirir. Kemali cesaretle syleye-

bilirim ki, dnya ta rihin de bu apta birka kii vardr. Yunan Ka-

dim de Efltun, slm leminde bni Sina, ondan sonra Mevlna ve


23/153

bu ii baaran son ahs da kbaldir. kbal, bu sman vazifesini

idrak etmiti. Biz Mslmanlar Hazreti Muhammedden sonra

Peygamberlik m ertebesini kimseye tevcih etmeyiz. Fakat kbalde

ki keram et ve irad makamn grm em ek ve duymamak kbil de-

ildir.

kbalin slm lemindeki ruhan makam budur. Felsefe ve i-

irdeki derecesi de bundan aa deildir. ran ve Pakistanda yeti-

en airler arasnda kbal, byk ve mmtaz bir mevki sahibidir.

yle ki ona hakim lerin b lbl veya blb llerin hakmi unvannverebiliriz. Byk airlerin birou manay lafza feda etmiler ve

bir musiki deeri tayan gzel kelimeler kullanmaya almlar-

dr. Eer bu gzel lafzlar arasndan hak imane bir m ana kabilir-

se ne al. te Sadi ve Hfzn yolu budur. Ve airlerin ou bu

yolda onlar takip etmilerdir. Lkin kbal, her yerde byk, gzel

ve ince manalar gz nnde tutmutur. Onun fikri, yle bir fel-

sefe um m annd a, gklerin yle en yksek yerinde dolamtr ki,btn gayretini, him metini sman manala ra tevcih etmitir.

Fars iirinde bu hususiyet, Sena, Attar, Mevlna, Irak ve onlarn

yollarnda yryen airlerde mevcuttur. kbal, bu vadide kem al sa-

hibi ve daha dorusunu isterseniz bu mana yaratan mridlerin

sonuncusudur.

Mesneviyi taklit eden byk kk yzlerce air arasnda hi-

birisi kbal derecesinde ona yaklaamamtr. Farsa iirinde ba-

zen o derece Mevlnaya yaklar ki, buna bir nevi mucize demek

mmkndr. Bir maksada girii, onu bir hikye ile izah edii ve

bundan yksek hakikatler kar, tamamen Mevlnaya benzer.

kbal in bu tasavvuf fikrinden kard n eticeler ok yksektir. O,

esir milletlerin istiklllerine sahip olmalarn ve bilhassa evvelce

efendi ve beeriyete rehber olacak bir mevkiye ykselmi olup dasonradan o eski evket ve azametini kaybetmi milletlerin tekrar

eski mevkilerine avdet etm elerini ister. Bu itibarla kbal yalnz Pa-

kistan ve ran deil, btn Mslman milleere ve bunlarn s-

tnde btn ark milletlerine Hak tarafndan gnderilmi bir

mriddir. Onun bu ok mhim taraf, bilhassa Peyam- Mark

(arktan Haber) adl eserinin her yerinde grlebilir. Bazen bu


24/153

peygamberane maksadn ve bu hakim ane im ann o kadar gzel,

fasih ve airane bir ekilde eda eder ki o, biz cihan Mslmanlar

iin bir vasiyetname hkm n alr.

ran edebiyat limlerinin onun iiri hakkndaki dnce leri, e

sas itibariyle byledir. Yani kbali byk ran airleri ile ayn ayar-

da gryorlar. Biz ahsen stad Nefisnin Sadi ve Hafz hakkn

daki dncelerine itirak edemiyoruz. Bir de Mevlnann ve bu

yolda eserler vcuda getiren neayhn tasavvuf eserlerine sem-

bolik damgasn vurm ak kanaatimizce isabetli bir tehis deildir.nk ksaca sembolizm, dnce \ ' duygularn ifade eklindeki

hususiyetidir. Ve bu duygu ve dncelerin nanslarn ve bazen

birbir in e olan girift nfuzlar neticesinde aldklar ele avuca s-

maz incelikleri, o dnce ve duygularn hakik mahiyetlerinden

tam amen ayr bir sembol ile ifade etmektir. O derece ayr ki, bun-

lar herkes ayr ayr tefsire tbi tutarak duyar; ve duyar, vuzuh ile

anlayamaz. Halbuki Mevlna ve dier byk ran mutasavvflar,drt ba m am ur ve muayyen bir hakikatin, insann tefekkr ve ta-

hasss lemindeki akislerini gayet vazh ve sarih olarak ifade et-

milerdir. fade incedir ve sislidir, artcdr, idraki gtr. Fakat

ok ince b ir tefekkrn ve grn srkledii tahasss ve tahay-

ylden ayr deildir. Nasl ki, Hint uslbu airlerine de empresyo-

nist demek cyi nazardr. Onlara, ran klsik edebiyatnn daha

ince ve seyyal duyguya giden, d aha derin ve girift hayale sapan bir

nevi romantikleri demek daha doru olur, kanaatindeyiz. Bir de

kbalin slbundaki ikilii nazar itibara almamz lzmdr.

Umumiyetle didaktik diyebileceimiz iirlerinde kbal, gayet va-

zh ve m etindir. F ikrin drt tarafn b ir mantk erevesi iine alr.

Ayn zamanda imanl ve heyecanl ru hunun frtnalarn iire ak-

settirir. Tasavvuf iirlerinde ayn heyecana gr derinlii refa-kat eder. kbalin btn hususiyeti bu derinliktedir. Bu gr,

maddeyi delip iine nfuz eden bir grtr. Sistem Mevlna ile

mterektir. Lkin kbal, bu sistemi yedi asrn edeb tekml ve

lm terakkisi ile zenginletirmitir. Onun bazen bir beytinde de-

rin bir mana cihann n vuzuh ile g rld n teslim etmek m ec-

buriyetinde kalrsnz. kbal, H int airlerin in inceliin i ve onlarn


25/153

kullandklar baz kelime ve hayalleri iirine almtr. Lkin bunla-

r ok defa hakik, klsik mektebin muayyen nispetleri dahilinde

iir erevesine alarak syleyecek yerde, hayalin ve mbalann

daha d erinlerin e inmek yolunu ihtiyar eden H int airleri gibi kul-

lanmamtr. Tefekkrnn tabi yolunu, heyecannn hamleleri

ile kat ederek tasavvuf grn mahiyetinde mevcut olan derin-

liklere ve inceliklere nfuz etmitir. Esasen kbal gibi tefekkr

taacak derecede dolu, sinirleri paralanacak derecede heyecanl

bir varln muhayyile oyunlar ile kaybedecek zaman yoktur.Syleyecek ok sz vardr.

Tasavvuf: kbalin ruh ve fikr bnyesine damgasn vuran en

hkim vasf, tasavvuftur. Onun bu vasf zerinde mtala beyan

etmek iin bu felsef ve ruh sistemin tekml merhalelerinden

uzun uzun bahsetmek icap eder. Biz burada onun bu geni zemin

ze rinde ok yksek irtifa gsteren birka zirvesine ksaca temas

edeceiz.kbal, bazen bir bakta iki cihan gren bir varlktr. Yalnz ka-

pdan gemekle evin i inden bahsedebilen insandr. Bu cesu rane

dvsn hakkyla ispat etmitir. O na nazaran, yzlerce sene sren

uzun ak yolunu bazen bir ah ile ap gemek kbildir. Onun b-

tn felsef sistemini iine alan bu h tahlil etm ek lzmdr. O za-

man derin bir akn bu tek heceli mahsul iinde b ir tefekkr k-

inatn n gizlendiini grrz. O, bu yolun hviyet ve heyecann

kaybettii, belki dalletlere dt, yalnz madde ve akln ba

dndrd bir sratle gemi azya alp gittii bir devirde yeti-

miti. Beeriyeti bu hsran yolundan evirmek iin imannn b-

tn kudreti, aknn btn heyecan ile feryat etti. Uuruma gi-

den insanl gnl denen leme ard. O, bu lemde insanl-

n hakik manasn gryordu. Nazarnda gnl, prensipleriniinsann i ve kll varlndan alan gerek bilginin akl ile muva-

zeneli bir imtizacndan vcuda gelen bir lemdi. Akl elinden tu-

tup, maddenin artk kaybolduu mcerret hakikatler, mcerret

kan un dnyasna g tren asl bu gnld . G nl lem inde duy-

gu en keskin b ir sezi, bir alev haline gelirdi. Hakikat, bu imtiza-

ta idi. Lkin kbal, buna da kanaat etmiyordu. O tamamen ak


26/153

haline gelmek istiyordu. Mayasnda akl izi bulu nuundan musta-

ripti. Maddenin drt kesinden, top ktan kurtulmak, bir alev

haline gelmek istiyordu. O zaman hayat muammasnn kilidini

aabilecekti.

Topraktan ge, kendini topraktan yaplm bir kalp zannetme.

Eer sineni yararsan oradan mehtap zuhur eder.

Eer Hak hareminin kapsn sana kapadlarsa,

eiin tana ban mr; greceksin ki la7madeni zuhur edecektir.

O zaman bu kinatn kabuunu delip t kalbine varacakt. Bu

kabuu delemeden ona bakanlar, gzlerine zulmedenlerdir.

Frenk lemi de bu uyank gnlden mahrum olarak kinata bak-

yor. Gnl dirilerin mezhebi; dank, insicamsz bir rya deildir.

Onlar bu topraktan yeni bir cihan vcuda getirirler, diyen kbal,

yaratt yeni leme kimsenin nfuz edemediinden ikyetidir.

A. N. T.

* Dn, eyh, elinde bir mum , ehri dolayor ve diyordu: Ar-

tk hayvanattan canm skld; insan istiyorum.

* Bu tembel, lpac yoldalardan bktm, usandm . Allah ars

lan, efsane kahraman Rstem istiyorum.

* Dedim ki: Biz aramz ama bu lunm uyor.Dedi: Ben de bulunmayan istiyorum.

(Hazreti Mevlna)


27/153

ESRAR-I HOD

BENLN SIRLARI


28/153


29/153

Benim ormanmn yanda, kurusunda kusur yoktur.

Minber olmayan her aa daln daraaa yaparm.

Nazr Niabur

Dnyay aydnlatan gne, gecenin yolunu kesince, alay-

m, gln yanana su serpti. Gzyam, nergisin gznden uykuyu ykad. Feryad figa-

nm dan emen uyanp yerden bitmeye balad.

Bahvan, szmdeki kud reti denedi. Bir msra ekti, bir kl

biti.

emene gzyamdan baka bir tohum ekmedi. Efgammn

arn ban rgac ile eirdi.

Ben b ir zerreyim, lkin gne benim malimdir. Yakamda yz-

lerce seher vardr.

Benim topram Cemin kadehinden daha parlaktr. lem-

de yalnz mevcut olanlar deil, henz vcuda gelmeyen eyleri

dahi grr.

Fikrim, hen z yokluktan varlk lemine sramam olan ahu-

yu, avlayp atnn terkisine asmtr. emen, daha yerden ykselip yetimeden benim glenimi

ssler. Dalnda hen z gizli (belirmemi) gl, ben im eteimdedir.

Musikiinaslar meclisini birbirine kattm. lemin damarnn

teline mzrabm vurdum.

Yaradlmn u du o kadar iitilmemi nam eler ibd a ediyor

ki, yanmda arkadam dahi onu anlayamyor.


30/153


Cihana yeni domu bir gneim. Felein usl ve adabn

grmemiim.

Henz benim mdan yldzlar rkmemitir. Henz civam

harekete gememitir.

Benim klarm henz denize aksedip raksa balamamtr.

Da benim knamn renginden nasip almamtr.

Hal ve mazinin gz henz beni grmeye almamtr. G-

rnrm korkusuyla vcutlar tir tir titretirim.

arktan benim sabahm dodu ve geceyi mahvetti. Alemingl zerine yeni bir ebnem kondu.

imdi sabah erken kalkanlar bekliyorum. Benim ateimin

Zerdtleri ne gzeldir!

Bir nameyim. Mzrapla alkam yok. Ben yarnn airinin te-

rennmym.

Benim asrm, srlar bilen b ir asr deildir. Benim Yusuf um,bu pazar iin deildir.

Eski dostlardan midim yok. Benim Turum, Kelm (Musa)

geliyor, diye yanyor.

Dostlarn denizi i danesi gibi; comuyor. Halbuki benim

i danem, deniz gibi tufan srtnda tayor.

Benim namem, baka bir cihann namesidir. Bu ann ba-

ka bir kervan vardr. Birok air vardr ki ldkten sonra dodu. Kendi gzn

yum duktan sonra bizim gzm z at.

Nazl nazl yokluktan varla kt ve gl gibi kendi mezar-

nn topra zerinde yetiti.

Bu sahradan kervanlar gemedi deil; fakat hepsi de deve

adm gibi sessiz, grltsz. Ben km; feryat benim imam mdr. Maher, benim ko par-

dm kyametlerden bir tanesidir.

Namem, telin lsn amtr. Udumun krlmasndan

korkmam.

Katre benim selime yabanc kalsn; daha iyidir. Deniz, onun

hengmesinden deli divane olmaldr.


31/153

Benim ummamm fezalara smaz. Benim tufanm denizler

takip etmelidir.

Yetiip serpilip bir glistan olmayan gonca, benim bahar malyk deildir.

Canm dan gizlenen (uykuya dalan) imekler vardr. Benim

cevlnghm dalar ve sahralardr.

Eer ova isen denizimle penele; eer Tur Sna isen benim

imeime kafa tut.

Bana b hayatn beratn vermiler; onu hayatmn srrna

mahrem etmiler.

Zerre, terennmnn atei ile dirildi. Kanat ap ate bce-

i oldu.

Benim sylediim srr kimse sylemedi. Benim fikrim gibi

kimse mana incisini delmedi.

Ebed hayatn srrn istiyorsan gel; hem yeri, hem de g

isyorsan gel. Dnya ihtiyar, bana bu srlar syledi. Dostlardan sr gizlene-

mez.

Saki, kalk, kadehe arap koy. Gnlerin gn lm de izdii st-

rap izlerini mahvet.

O myi halindek i alevin asl zemzemdir. O nu ien dilenci da-

hi olsa hizmetkr Cemiddir.

O, tefekkr d aha idrkli hale getirir; uyank gz dah a faz-la uyandrr.

Bir sam ana da deeri kazandrr; tilkiye arslan kudreti verir.

Topra Sreyyann (lker yldznn) en yksek yerine eri-

tirir. Katreye deniz vsati verir.

Skta maher hengmesi verir. Kekliin ayan ahin kan

ile kpk rmz yapar.

Kalk, kadehim e saf arap dk. Tefekkr geceme m ehtap nu r-

lar sa.

T ki, bu avareyi menzile doru yrteyim. Baka derman-

szlk zevkini vereyim.

Yeni bir aray yo lunda hzla yryeyim. Yeni bir arzu ile me-

hur olaym.


32/153


Zevk sahiplerinin gz bebei olaym. Ses gibi lemin kulan-

da nlayaym.

Sz (iir)n deerini ykselteyim. Gzyam feryadma s-

draym.

Piri Rm un (Hazreti Mevlna) feyzi ile ilim srlarnn m e-

hul defterini okuyaym.

Onun can alevler saar. Ben onun yannda kvlcm gibi bir

lhza yanp snen bir parltym.

Yanan bir mum, pervaneme hcum etti. Kadehime arap,baskn verdi.

Piri Rum topra iksir yapt. Benim tozumdan ve tecelliler

gsterdi.

l toprandan bir zerre, gne n zaptetm ek iin yola

kt.

Bir dalgaym ki, parlak bir inci vcuda getirmek iin onun

denizinde yerleiyorum. O nun arabndan sarho olan ben, onun nefesleriyle yayorum.

Gece, gnlm feryat ediyor; sessizlik y Rab, y Rablarmla

nlyordu.

Dnya gam ndan ikyetler ediyor; kadehim bo olduu iin

inleyip duruyordum .

Gzlerim (bakm) o derece yoruldu ki, kanatlar krlan bir

ku gibi yerlere serildi; uyuyup kalmm.

Yaradl Hak ile yorulan Pir (Mevlna), bana grnd. O

Pir ki Fars dili ile Kuran yazmt.

Ey klarn divanesi, dedi, saf ak arabndan bir yudum i.

Barlarda kyametler kopar. Baa ie, gze neter vur.

G lnden yzlerce feryat fkrsn. Cierin kanl gzya ile

dolsun. Ne zamana kadar gonca gibi susacaksn. Kokunu gl gibi u

cuz dat.

zerklik gibi kvrmnda hengmeler gizlidir, (bunu izhar

iin) ate yanna yerle.

an gibi bedeninin her cznde imdi ses vermeyen, susan

fakat mevcut olan nle ve feryad izhar et.


33/153

Sen atesindir; lem meclisini aydnlat; bakalarn da kendi

ateinle yak.

arap satan ihtiyarn srlarn ifa et. arap dalgas olup cmdan elbise ile rtn.

Tefekkr aynasna ta ol, pazar banda ie kr. (Mevlna gibi)

Ney gibi ney istandan h ab er ver. Kaysa (M ecnuna) Hay kav

m inden haber ver.

Yeni bir feryat icad et; meclisi hy u hy ile enlendir.

Kalk, her diriye yeni bir can ver. Kendi zuhurunla diriyi da-

ha ziyade canlandr.

Kalk, baka bir yola ayak bas. Eski sevdann cokunluunu

terk et.

Sz (iir) lezzetine aina ol. Ey kervann an, uyan.

Bu ses, canma bir ate drd. Ney gibi iime binbir feryat

doldu.

Name gibi telimden koptum ; kulak iin ssl bir cen ne t v-cud a getirdim.

(Benlik srr) nn zerinden perdeyi ekip aldm. Benlik m u-

cizesinin srrn meydana koydum.

Varlmn nak, henz tamam olmamt. Kimsenin been-

meyecei, adama benzemez, bir ie yaramaz bir varlktm.

Ak beni yonttu, adam oldum. lemin keyfiyet ve kemmiye

tini idrk ettim. Dnyann sinirlerinin oynayn, kmldann grdm.

Ayn damarnda nasl kan dolayor, grdm.

Gecelerde insan iin gzya dktm. Ve neticede hayat sr-

larnn perdesini yrttm.

Mmkinatn (btn lemdeki mahlkat) hareket ve faaliye-

ti iinden hayat dzeninin srlarn ekip kardm.

Bu geceyi ay gibi aydnlatan ben, milleti beyzann (Msl-

manlarn) ayann tozuyum.

Bir millet ki, bada, bahed e o nun avazesi vardr. O nu n taze

nameleri, gnllere ate vurur.

O millet, zerre olduu halde gnei utandrd. Gneten an

bar yapp yz dane Rum ve A ttar harm an etti.


34/153

Ben hararetli bir ahm. G klere ykselirim. Her n e kadar du-

mansam da aslm atetir.

Kalemim yksek tefekkrm n himmeti ile bu dokuz perd e-nin srrn dnyaya at.


istiyorsan gel.

Ta ki katre derya kadar deerli olsun. Ta ki zerre genileyip

sahra olsun.

Bu mesneviden maksat, airlik taslamak deildir. Putperest-

lik, put yapclk deildir.

Ben Hintliyim, Farsaya yabancym. Yeni bir aym, kadehim

botur.

B ende ifade ve slp gzellii arama; H nsar ve Isfahan (bu

ehirlerde yetien airler gibi yazmay) benden bekleme.

H er ne kadar Hinte, tatllkta eker gibidir. Fakat fasih Iran

dili ile iir daha tatldr. Benim fikrimi onun cilvesi byledi. Bu sihirle kalemim Tur

dandaki aacn dal haline geldi.

Farsa benim yksek tefekkrmn mahiyetine daha uygundur.


istiyorsan gel.

Ey akll insan, ieye kusur bulma, iindeki arabn zevkine

gnl bala.

lem nizamnn asimin benlik olduunu ve taayynlerin hayatnn

teselsl, mnhasren benliin kudretinin zerinde vcut buldu

unu beyan eder.

Varln ekli, benliin eserlerindendir. Her grdn ey,

benliin srla rndandr . Benlik, kendi kendini uyandrnca bu vehim ve zan lemini

zuhura getirdi.

O nu n zatnda yzlerce cihan gizlidir. Ond an gayrisi, onun is-

patndan meydana gelmitir.

Cihana o, dmanlk tohumu sam, kendisini kendinden

bakas (gayr) zannetm itir.


35/153

Mcadelenin lezzetini tatsn diye kendi kendinden bir gayr

vcuda getiriyor.

O nu kendi bazusunun kuvveti ile ldryor; ko lunun kuvve-

tini denemek, anlamak istiyor.

Onun kendini aldatmalar, hayatn ta kendisidir. Gl gibi

kan dan abdest almak hayatn ta kendisidir.

Bir gl iin yz glistann kann dker. Bir name uruna

yzlerce feryad eder.

Bir felek iin yz hill, bir sz elde etm ek iin yzlerce lf ya-ratmtr.

Bu israf ve bu ta yrekliliin mazereti, manev gzellii ya-

ratmak ve tamamlamaktr.

iirinin gzellii, Ferhadn derdinin mazeretidir. Gbek

miski yz Huten ahusunun mazeretidir.

Onun fras bir dane, yarn sabah elde etmek iin yzlerce

bugn resm etti. Onun alevleri, bir dane Muhammed eran uyandrmak

iin yz dane brahim yakt.

Tahakkuku istenen iler iin mil, m amul, sebep ler ve illet-

ler vcuda getirilmitir.

Kalkar, kartrr, uar, parlar, rker, yanar, aydnlatr, ld-

rr, lr, tekrar doar, yetiir.

O gnlerin geniliinde ceveln eder durur; gk, onun yo-

lundaki tozun bir dalgasdr.

Ufuklarn yakasnda onun bezedii gl vardr. Gece, onun

uykusundan; gndz, uyanklndan meydana gelmitir.

Alevini kvlcmlara taksim etti. Cze tapmay akla retti.

Kendini paralayp eczay yaratt. Biraz hararet bast, skld,

sahray yaratt. Bu alp serpilmeden usand, derlenip topland, dalar v-

cuda geldi.

Kendini gstermek benliin huyudur. Her zerrede uyuyan,

gizlenen benlik kudretidir.

O susann, iten tab u tyan kesilenin kuvvetidir. gayesi

iin i sebeplerine balanmtr.


36/153


37/153

Benliin hayat, arzular yaratmak ve dourmaktan gelir.

Hayatn bekas, bir maksat ve dvann varlna baldr.Onun kervannn an, maksat ve dvadr.

Hayat, arayp tarama iinde gizlenmitir (rtnmtr); o

nun asl arzu iine gizlenmitir.

Kalbinde arzuyu yaat. Ta ki, bir avu top rak o lan bu varln

bir mezar haline gelmesin.

Arzu, renk ve koku cihannn candr, her eyin yaradlnda

arzu mevcuttur. G slerde gn llerin raks, arzudand r. Gsler on un ay-

dnl ile aynalar gibi prl prldr.

O, topra kanatlandrp u urur; bu kudreti ona verir. drak

Musasnn Hzr olur.

Gnl, arzunun harareti ile hayat kazanr. O, yaamaya ba-

laynca Haktan gayr ne varsa lr.

Gnl, arzu yaratmaktan ciz kalnca, kanad krlm de-

mektir; artk uamaz.

Arzu, maksatlar avlayan kementtir. Btn hareketlerimizin

defterinin irazesini o balar.

Arzunun yokluu, diriyi ldrr . Yann eksilmesi alevi sn-

drr.

Uyank gzmzn asl nedir? Bizdeki ddar lezzeti onu v-cuda getirmitir.

ok gzel ve cilveli yrd iin keklik ayaa sahip oldu.

Blbl name peinde kotuu iin gagaya malik oldu.

Ney, kamlktan ktktan sonra bir deer kazand; mmur

oldu. Ve o zaman name, onun zindanndan kp kurtuldu.

Nadir eyleri ele geirmeye alan ve bu uurda felekleri

aan akl, nedir? Hi biliyor musun bu mucize nedir? Hayatn sermayesi arzudur. Akl ise ondan domutur.

nsanlarn dzeni, usl ve detler nedir; bilgilerin mtema-

diyen deiip taze lenm elerinin srr nedir?

Bunlar kendi kudreti ile krlp, paralanp gnlden zuhur

eden arzudan baka bir ey deildir.

El, di, dima, gz, kulak, fikir, hayal, uur, hafza, akl;


38/153

p S K * m u h a m m e d k b a l 36

Bunlar m uha rebe meydannda atn kaybeden hayatn, ken-

dini korumak iin vcuda getirdii letlerdir.

lim ve fenden maksut bir eyi bilmek, anlamak deildir. e-

m enden maksut gonca ve gl deildir.

lim, hayat korumak iin elde edilen bir servettir. lim, benli-

i tesis etmek ve kuvvetlendirmek iin kullanlan lederden biridir.

lim ve fen, hayatn hizm etkrlardr. lim ve fen, hayat evin-

de do up m eydana gelmilerdir.

Ey hayatn srrna yabanc olan insan, kalk, bir maksat ara-

bndan sarho olarak kalk.

Seher ler gibi parlayan bir m aksat ve arzu ile yerinden sra;

o maksat masivay yakan bir ate olsun.

Gklerden daha yksek, gnl alan, insan teshir eden, g-

zel olan bir m aksat olsun.

Eski btl skp atan; iinde fitneler, riler gizlenen, ba-

tan aa kyamet olan bir maksat olsun. Biz, maksatlar yarattmz iin yayoruz. Biz, arzunun

ile aydnlanyoruz, parlyoruz.

Benlik ak ve muhabbede kuvvetlenir.

Ad benlik olan b ir nur noktas, bizim bir avu top raktan ba-

ka bir ey olmayan varlmzn altn da hayat kvlcmdr.

O nu daha bk, daha diri, daha yakc ve daha parlak hale ge-tiren m uhabb ettir.

Onun cevheri muhabbede alev alr. Kalbinde gizli olan im-

knlar, alev alev ykselir.

Onun yaradl, ateini aktan alr. Dnyay aydnlatmay

aktan renir.

Ak, kl ve han erden korkmaz. Zira akn asl (bu lemi v-

cuda getiren ansrdan) sudan, rzgrdan ve toprak tan deildir. Cihanda akn hem bar, hem sava vardr. Akn cevherli

klc b hayattr.

Ak bir bakt m kayalar paralanr. Hak ak son unda batan

aa Hak olur.

Sevmeyi, k olmay ren. Bir sevgili ara. Nuh gz, (da ima

alayan, inleyen) Eyyup sabr iste.


39/153

Bir avu topraktan kimya vcuda getir. Bir kmil mridin

eiini p!

Mevlna gibi mumunu uyandr; Tebriz atei iinde Rumuyak.

Gn lnde gizli bir sevgili vardr. stiyorsan gel, onu sana gs-

tereyim.

Onun klar gzellerden daha gzel, daha ho, daha czip

ve daha sevgilidir.

G nl, onun ak ile daha kudredi olur. Toprak, Sreyya yl-

dz ile omuz pr.

Necid topra, (Mecnun) onun feyzi ile canlanp dalar, te-

peler at. Vecde gelip fe leklerin fevkine ykseldi.

Mslmann kalbinde Mustafann makam vardr. Siz, onun

ad ile eref kazanrsnz.

Tur (Hazreti Musann Allah ile kelimeletii da) onun evi-

nin tozundan bir dalgadr. Kbedeki Beytlharem onun kane-sidir.

Ebediyet, onun vakidermin bir nndan daha azdr. Ebedi-

yet, on un zatndan im tidat kazanr.

Kisrann tac, bir hasr zerinde rahat bir uykuya dalan o

nun mmetinin aya altndadr.

Hira (da) halvetghna ekildi. Orada millet, din ve hk-

m et yaratt. Bir millet, Husrevin taht zerine ykselsin, orada rah at bir

uykuya varsn diye gecelerce gzlerine uyku girmedi.

Sava vaktinde klc, demirleri eritir; namaza durunca gzle-

rinden yalar dklrd .

O nun klc daim a muzaffer duas iinde idi. O nu n klc sul-

tanlarn neslini kesmiti.

C ihand a yeni bir usl, yin vaz etti. Eski kavimlerin kanun -

larn o rtadan kaldrd.

Din anahtar ile dnya kapsn at. Dnya anas, ona ben-

zer bir evlt dourmad .

O nun nazarnda alak ve yksek bir idi. Klesi ile ayn sofra-

da yemek yedi.


40/153

Bir harpte civanmertlii ile mehur olan Hatemi Tanin k-

z, o felekler zerine tahtn kuran Peygamberin esiri olmutu.

Ayanda zincir, rtsz, utancndan boynunu bkm du-ruyordu.

Peygamber, bu kzcaz rtsz grnce onu kendi ridasy

la rtt.

Biz, o Tay kabilesi kadnndan daha plaz. Dnya milletle-

ri karsnda plak ve rtsz.

M aher g n nd e bizim eref ve itibarmz odur. Cihanda da

bizim plaklmz rten odur. O nun ltf da, kahr da batan aa rahmettir. Ltfu dostla-

ra, kahr dmanlara rahmettir.

Dmanlara rahmet kapsn aan o, Mekke halkna Size

tazir ve serzeni yoktur dedi.4

Biz ki vatan ile mukayyet deiliz. Bak gibi iki gzn nuru-

yuz; fakat biriz.

Hicazl, inli, Iranlyz. Fakat ayn neeli sabahn i danesiyiz.

Mekke sksinin (Hazreti Peygamber) gznden sarhouz.

Cihanda arap ve ie gibiyiz.

O, nesepten, aileden gelen imtiyazlar tamamen yakp mah-

vetmitir. Onun atei bu erp kl etmitir.

Sadberk (yz yaprakl) gl gibi tek kokum uz vardr. Bu ni-

zamn can odur; o ise birdir. O nun kalbindeki gizli sr biz idik. Pervaszca yksek sesle ba-

rd. Ve biz zuhur ettik. O sr fa oldu.

O nu n aknn b uh ran benim susmu neyimdedir. Kucam-

da yzlerce name rpmyor.

Onun sevgisinden ben nasl bahsedeyim? Ben, onun ayrl

ile alayan bir kuru pten baka biri deilim. (Ney)

Mslmann varl, onun tecelli ettii yerdir. Yolundaki birtoz, Tur dalar kadar azametli ve mbarektir.

Benim vcudumu, kendi aynas olarak yaratt. Benim saba-

hm, onun gsndeki gnetendir.

4 Ysufsuresi, 12/92.


41/153

O nu n ak ile rpndka rahatlyorum . Benim gecem, mah-

er sabahndan daha hararetlidir.

O, bahar bulutudur, ben onun bahesiyim. Benim asmam onun yam uru ile slanmtr.

M uhabbe t tarlasnda gzm ektim. Temaa mahsul kaldr-

dm.

M edine topra, dnya ve ukbad an dah a gzeldir. O ne bah-

tiyar ehirdir ki sevgili oradadr.

Molla Camnin kudreti karsnda mahvolmu bir adamm.

Onun nazm ve nesri, benim hamlmn ilc olmutur. O, batan baa manalarla dolu iirler sylemitir. Hazreti

Peygamberin m edh inde ne inciler delmitir:

ki dnya nshasnn n sz odur. Btn lem kledir,

efendi odur.

Ak arabndan nasl hleder hasl olur. Akn isimlerinden

biri de taklittir.

Bistamn kmil insan (Bayezidi Bistam), taklitte tek insan

idi. Hazreti Peygam berin ne ekilde kavun yediini bilmedii iin

mrnde kavun yememiti.

Ak msn? Sevgiliyi taklit ederek akn kuvvedendir. Ta ki,

senin kemendin Allah avlasn.

Bir m d de t gnl H irsnda otur. Kendini terk edip H ak di-

yarna g et.

H ak ile kuvvet kazandktan sonra kendine dn, hevesin Lt

ve Uzza (putlar) snn kafasn kr.

Ak sultanndan asker tedarik edip ak Farannn5 zerine

yr.

Ta ki, Kabenin Hdas (Allah) seni taltif etsin. Seni arz ze-

rinde kendi halifesi yapsn.6

5 Mekke'debirdan ismi.

6 Bakarasuresi, 2/30.


42/153

Benlik, bakasndan bir ey istemekle, diere

muhta olmakla zayflar.

Ey arslanlardan hara olan, ihtiyatan dolay tilki mizal ol-

musun.

Senin yaralarn fakirliktendir. Derdinin asl, yalnz bu hastalktr.

O ihtiya, yksek fikirden ykseklii izale eder. Deerli hayal

m um unu sndrr.

Varlk kpnden gl renkli arab al; paran gnlerin kese-

sinden al.

m er gibi deveden kendin in. Sakn bakasna m innettar ol-

ma, sakn7.

Ne zamana kada r rtbe ve mansp d ileneceksin; ocuklar gi-

bi sopadan ata bineceksin?

Ykseklere gzn diken bir yaradl, bakasnn ltf u ih-

san alaltr. fls, dilencilikten daha hakirdir. Bir dilenci b ir fakirden da-

ha fakir ve daha mflistir.

Birisine ihtiya arz edip bir ey istemekten benliin czleri

dalr. Benlik Tur Sinasnn aacnda tecelli nuru grnmez.

Kendi bir avu topra n datp sama. Ay gibi rzkn kendi

vcudu ndan yontup kar.

Dara dersin, bedbaht olursun, bel selinin yolu zerindeev bark yapm vaziyette bulunursun. (Btn bunlara ramen),

Rzkn bakasnn nimetinden arama, Mark emesinden

(gneten) su dalgas arama.

Ta ki, maher g n Peygamberin nazarnda m ahcup mevkie

dmeyesin.

Aya, gne sofrasndan rzk eriir. Gnein bu ihsanndandolay ayn gnlnde yara (da) vardr.

Haktan himmet iste, felekle mcadele et. slmiyetin erefi-

ni ayaklar altna alma.

7 Birgn Hazret-imerdeveyebinmigiderken kamsn yere drm. Bizzatdevedeninipkamsnalm,buiiinbakasnaminnettarolmamtr.


43/153

Putlarn sp rn ts n Kabeden karp atan (Hazreti Mu-

hammed) Kazanan insan, Allahn sevgilisidir dedi.

Yazk, bakasnn sofrasndan rzk alp onun minnetini yk-lenene, bakasnn ihsan karsnda boyun bkene.

O, kendin i bakasnn ltfunun imei ile yakmtr. eref ve

haysiyet sermayesini bir silik paraya satmtr.

Ne bahtiyardr o susam ki, yakan gne altnda Hzrdan

bir kadeh su dahi istemez.

O, dilencilik hicab ile ter dkmedi; insan eklini muhafaza

etti. Bir avu amura dnmedi. O deerli gen, dnyada sanuber aac gibi ba yukarda,

anl ve erefli yryp gezer.

Yok zamannda daha ziyade iradesine sahip olur. Baht uyu-

yunca o, daha uyank olur.

Dilencilikle deryalar kadar mala sahip olsan, o mal bir ate

selidir. Eer kendin kazanrsan bir i danesi, gzeldir.

Su zerindeki hava kabarcklar gibi merii elden brakma;

o, deniz iinde dahi kadehini ba aa tutar.

Benlik, ak ve muhabbet ile kuvvetlenince, lem nizamnn aikr

ve gizli kuvvetlerini teshir eder.

Benlik, muhabbee kuvvet kazannca, onun kudreti lemi

emri altna alr. Yldzlardan naklar yapan felek ihtiyar, goncalar on un da-

lndan krp toplad.

Onun penesi, Hak penesi olur. Ay, onun bir parmann

iareti ile ikiye blnr.

Cihanda dmanlk hdiselerinde o hakem olur. Dara ve

Cemid, onun fermanna boyun eerler.

Sana B Alinin8 hikyesini anlataym. Onun ad Hindis-tanda mehurdur (Hintsiyahlnda onun ad parlak ve aktr).

8 BAli,Kalendermahlsl birairdir. Bubeyitonundur:

Merhaba ey blbl-i bag- khenEz gl-i ra'na big ba ma suhan

"Merhabaeyeskibanblbl,bizegzelgldenbahset."

BuzatDelhi'ye70kilometremesafedeKemalehrindemedfundur.Veevliyaullahtandr.


44/153


Eski glistann o gzel nameli airi, bize gzel glden bah-

setti.

Asl ate olan bu cennet diyar, onun eteinin havasndan(yelpazelemesinden) cennet gibi serin ve rahattr.

Onun mridi, pazara gitti. Gitti ama B Alinin verdii mu-

habbet arab ile dopdolu olarak gitti.

O ehrin hkimi ata binm i geliyordu. Yannda klesi ve de-

nekisi vard.

nden giden bard: Ey aklsz, hkimin nnden giden

hizmetkrlarn yolunu kesme.

Ban nne emi, fikirlerinin denizine dalp kan dervi,

gene yryordu.

Kibir kadehinden sarho olan deneki, deneini derviin

ban da krd.

Fakir, hkimin yolundan ekilip gitti. Fakat kalbi incinmiti;

mustarip, krgn ve aknd. B Alinin huzurunda feryada balad. Gzyalarn gz zin-

danndan azad etti.

eyh, da zerine yaan imekler gibi ate pskrmeye ba-

lad.

Can d am arnd an da baka bir ate izhar ederek ktibine em -

retti:

Kalemi eline al ve bir ferm an yaz. Bir fakirden bir sultana yaz: Senin hkimin, benim klemin bana vurmutur. Yani ken-

di cannn kuman atee yakmtr.

Bu tyneti bozuk hkimi azlet; yoksa senin m lk n baka bi-

rine veririm.

Hak kudretine sahip olan bu kulun mektubu, ah tir tir tit-

retti. Vcudu hastalklarla sarsld, akam gnei gibi sarard.

Hkimi zincire vurdu. K alenderden bu kusu run affn diledi.

Renkli iirler yazan tatl dilli Husrev (Husrevi Dehlev) ki

namelerini btn kinatn kalbinden deviriyordu.

Ve yaradl ay gibi nuran idi, ahn kararrt Kalende-

re bildirmeye m em ur edildi.


45/153

Kalenderin huzurunda engini almaya balaynca bir na-

me ile onun can iesini eritti.

Onun dalar gibi azametli olan manev evketi, bir sz na-

mesiyle (bir iirle) eridi, gitti.

Dervilerin kalbine neter vurma; kendini yanar atee atma.

Benliini nefyetmenin, insanlar iinde malp kavimlerin icad ol

duunu ve bu gizli yolla galip kavimlerin ahlkn zaafa drdk

lerini tasvir eden bir hikye Bunu duydun m u ki, eski zam anlarda bir merad a otlayan ko-

yunlar,

O kadar beslenmiler ki oalmlar ve dman korkusundan

kurtulmular.

Kuzu talihsiz yaratlm bir m ahlktur. Nihayet bir bel oku-

na urayp kalpleri yaraland.

Arslanlar, ormandan frlayp keilerin odana baskn verdiler.

K endine ekm ek ve istil etmek kuvvetin vasfdr. Fetih, kuv-

vetin bilinen srrdr.

Erkek arslan, padiahlk davu lunu ald. Kuzuyu hrriyetten

mahrum etti.

Arslanlar avdan baka ne yaparlar? O nla r da byle yaptlar ve

o ayr kuzularn kan ile kpkrmz oldu. Akll, anlayl, ihtiyar, yamur grm kurt gibi tecrbeli

bir koyun,

Kavminin bu kaderinden mustarip, arslanlarn zulmlerin-

den kalbi yaral,

Kaderin bu cilvesinden ikyeer etti; ve bir tedbire tevessl

ederek kendi iini salama balad.

Zayf insan kendini muhafaza iin, akln kullanarak hileleri:

bavurur.

Bi r kle , ke nd ine ge lebi lecek bi r za ra r d ef i in d ah a m es-

sir ve keskin tedbir ler bulur .

ntikam lgnl kvamna geldii zaman, kk akl fitnelet

dnr.


46/153

Kendi kendine dedi ki: Halledeceimiz mesele mkldr.

Bizim gamlarmzn denizi sahilsizdir.

Kuzu, kuvvet kullanarak arslandan kurtulamaz. Biz gmkolluyuz, o ise (arslan) elik peneli.

Ne derece mkemmel vaz nasihat edersen et, koyunun

ku rt huyuna mazhar olmas m m kn deildir.

Fakat erkek arslan kuzu yapmak, onu kendi kudretini bil-

mez ve dnm ez bir hale getirmek m m knd r.

Kendine ilham geldiini syleyerek kan ien arslanlann vizi oldu.

Bard: Ey ok yalanc ve mark kavim! Ey uursuz ve

uursuzluu devaml olan gnden bihaber kavim!9

Bende ruhan kuvvet sermayesi vardr. Arslanlara Tanr tara-

fndan gnderilmi peygamberim.

Ben nursuz gze nur olarak gnderildim . eriat sahibiyim ve

bunu telkine m em ur olarak geldim.

Kt ilerden tvbe et. Ey ziyan dnen, fayday dn.

H er kim sert olur ve kuvvetine gvenip her eyde ona mracaat

ederse, o akdir. Benlik ortadan kalkarsa hayat daha kuvvetli olur.

yilerin ruhu, samanla beslenir. Et yemeyi terk eden, Allah

indinde makbuldr.

Diinin keskinlii seni rsva eder. drk gzn kr eder.

Cennet yalnz zayflara mahsustur. Kuvvet, insan hsrana

dua r eden sebeplerden biridir. Kudret ve azamet peinde komak erdir. Fakirlik, beylikten

daha iyidir.

Daneye yldrm pusu kurmaz. Eer dane harm an olursa akl-

llk etmem i olur. (Onu yldrm mahveder)

kil isen zerre ol, sahra olma. Zerre olursan bir gnein nu-

rundan istifade edersin.

Ey koyun boazlamakla nen, kendini boazla ki bir ky-m et kazanasn.

Cebir, kahr, intikam, iktidar; hayat bekadan mahrum eder.

9 Yarn bilirlerkiminokyalanc vemarkolduunu. (Kamersuresi, 54/26). "nkbizhaklarndauursuzveuursuzluusreklibirgndeonlarnstneokgrltlbirfrtnagndeririz."(Kamersuresi,54/19).


47/153

Sebze, ayak altnda inendii iin ok ok yetiir. Ve bu be-

reket yamuru ile gznden lm uykusunu ykar.

Eer akll isen kendinden ge. Eer kendinden gemezsen

delisin.

Gzn kapa; kulan kapa; azn kapa ki, tefekkrn fe-

leklere ykselsin.

Bu cihan oda hitir, hi. Ey cahil, bu mevhum eyin zeri-

ne dme.

Arslan srs, ok almaktan yorgun dm, rahatn a d-kn bir hale gelmiti.

Bu uyutucu nasihati be endile r ve olgun olm adklar iin ko-

yunun bysne kapldlar.

Koyunlar avlayp yiyen arslan, koyunluk dinini kabul etti.

Ot kaplanlarn iine geldi. Nihayet arslanlk cevheri, adi bir

ta paras derekesine dt.

O t yiye yiye dileri kesmez oldu. Kvlcmlar saan gzlerdekiheybet zail oldu.

Gslerinde yava yava yrek den en ey kalmad. Aynann

cevheri aynadan syrlp gitti.

O deli gibi alma, koumadan eser kalmad. Gnllerinde

bir i yapmak ih tiras snd.

Kudret, azim ve istikll gitti. tibar, izzet ve ikbal gitti.

Demir penelerde kuvvet kalmad. Gnlleri ld ve vcut-

lar o ly muhafaza eden mezara dnd .

Vcut kuvveti eksildi; can korkusu artt. Can korkusu; gayret

ve himmet sermayesini sildi sprd.

Bu gayretsizlikten yzlerce maraz zuhura geldi. Bu kn t-

ye tehzip ad n verdiler.

slm kavimlerinin tasavvuf ve edebiyat zerinde fikirlerinin b

yk tesiri olan Yunanl Efltun, koyunluk mesleine salik olmu

tur. Onun tahayyllerinden saknmak vaciptir.

Eski rahip, hakm Efltun, eski koyunlar g ruh un dand r.

Onun at felsefe karanl iinde kaybolmu, varlk danda

trnan atmtr, (aciz kalmtr.)


48/153

Hissedilmeyen eyin o kadar bysne kapld ki, eline, g-

zne, kulana zerre kad ar kymet vermedi. Dedi ki: Hayatn srr, lmektir. Mumun yzlerce cilve gs-

termesi donm u olm asndand r.

O, bizim hayallerimiz zerinde hk m fermadr. O nu n kade-

hi, insan uyutur ve dnyay insann elinden kapar.

O, irtsan klna girmi bir koyundur. Sofinin cannda hk-

m n kuvvetle yrtr.

Akln felein fevkine kard. Sebepler lemine masal adn

verdi.

Onun ii hayatn czlerini birbirinden ayrmak, hayatn g-

zel selvisinin daln kesmektir.

Eflatunun fikri, ziyana faide, dedi. Onun felsefesi, vara yok

dedi.

Yaradl uyudu ve bir rya yaratt. Aklnn gz bir serap ya-ratt.

ve alma zevkinden o derece mahrum idi ki, can yokluk

iinde eli aya tutmaz bir hale gelmiti.

Varn h are ke t ve faaliyetini inkr etti. G rnmeyen ayan ya-

ratt. (Ayan sabite).

Yaayan can iin bu imkn lemi (yaratlan, mevcut ve mah-

sus olan lem) gzeldir. Gnl lm olanlar da ayan leminden

zevk alr.

Onun ceylan, salnp dolamaktan mahrumdur. Kekliine

yry lezzeti haramdr.

Onun i danesi, buhar olup umak kudredne malik deil-

dir. Kuunun gsnde nefes ve terennm (yahut kan) yoktur.

Onun tohumunda, yeerip yerden tekrar ykselmek zevkiyoktur. Pervanesi kmldamak nedir, bilmez.

Bizim rahibimiz, bu hayat mcadelesine giriemedii iin on -

dan kamaktan baka are grmedi.

Snm bir ulenin yanna gnl balad. Bir afyonke

dnyas tahayyl etti.

Yerden, felee kanat at. Lkin tekra r yuvasna dnm edi.


49/153

Onun hayali felek kpnde kaybolmutur. Ben bilmem tor-

tu mudur, yoksa kpn dibi midir? (Kpn tulas m?) O tun verdii sarholuk milletleri zehirledi. Uyudular ve al-

ma zevkinden m ahrum oldular.

iirin hakikati ve slm edebiyatnn slh

Arzu yarasndan insanlarn kan kaynar. Bu topraktan olan

insan, arzu mealesiyle ate haline gelir.

Arzu hayat kadehine arap doldurdu. Bu sebeple hayat, ye-

rin den frlayp s ratle yol almaya balad.

Hayat, bir eyi feth zaptetmenin ifadesidir. Arzu, bu fethin

bysnden baka bir ey deildir.

Hayat, arzu tuza ile avn ele geirir. Aktan Hsne gelen

haber, arzudur.

G nlmzde he r an bir arzunu n vcuda gelmesi nedendir?Bu, hayat namesini vcuda getirmek iin mzrabn, sazn st ve

alt tellerini ihtizaza getirmesidir.

Gzel, zarif ve alml olan her ey istek lnde bize klavuz olur.

O gnlne kuvvede nakolur ve orada arzular yaratr.

Gzellik, arzu baharnn hallkdr. Hsnn o tecellisi, arzu-

nu n Rabbidir.

airin sinesi, gzelliin tecelli ettii yerdir. Onun Sinasn-dan hsn nurlar doar.

Gzel, onun bakndan daha da gzelleir. Yaradl, onun

bysnden daha gzel olur ve daha sevilir.

Blbl, onun nefesinden name renmitir. Onun gamze-

si, gln yanan aydnlatmtr.

Pervanelerin kalbinde onun yan vardr. Ak masallar o

nun yznden renkli olmutur. Onun suyunda deniz, amurunda kara gizlidir. Gnlnde

yzlerce ter taze cihan vardr.

Dimanda henz almam lleler, iitilmemi nameler ve

feryatlar vardr.

Onun fikri ay ve yldzlarla arkadatr. O, irkin nedir, tan-

maz; gzeli yaratr.


50/153

O, Hzrdr; zulumtnda b hayat vardr. Kinatn hayat

onun gzyandan feyz alr ve artar.

Biz, ar yryoruz; olgun deiliz, basitiz. Konak yerine var-

madan yorulduk, kaldk.

Onun blbl, terennme balad. Bizi bir hile ile aldatt.

Maksad da bizi hayat cennetine ekip gtrmekti. Ta ki ha-

yat kokusu, tam bir halka eklini alsn.

Kervanlar, on un anna ayak uyduruyor, on un naynn arka-

sndan yol alyor. O nu n rzgr bizim bahelerimizde esip de lle ve gln ii-

ne gizlense

Hayat; ona aldanp kuvvet kazanr, m uhasebei nefis eder ve

sabrszlanr.

lemi sofrasna davet eder; ateini rzgr gibi bedava datr.

Vay o kavme ki, ecelden berat alr; iri hayat zevkinden yz

evirir. Aynas, irkini gzel gsterir. Onun tatlsndan ciere yzler-

ce neter saplanr.

Onun busesi glleri soldurur. Blbln gnlndeki uma

zevkini mahveder.

Sinirlerinin geveklii on un afyonundandr. Hayat kadar ky-

metli bir eyi ona feda etmisindir.

Servden, serazad gzellik zevkini kapar. Cesur ahin, onun

verdii yes ve mahrum iyetin tesiriyle sln h aline gelir.

Balk, fakat gsnden bana kadar insandr. D enizde yaa-

yan deniz kzlar gibidir.

Terennm ile kaptan byler, gemisini denizin dibine batrr.

O nu n nam eleri kalbinden sebat hassasn alar; on un by-

syle lm hayat bilirsin. Varlk arzusunu cannd an eker alr, senin m adeninden lal

i nnabyi alr, gtrr.

Faideyi ziyan eklinde sana gsterir. Her beenilen eyi mez

mum hale getirir.

Seni tefekkr denizine atar; i yapamayan, amelimande bir

insan haline getirir.


51/153

Hastamz on un sznden daha fazla hasta olur. Meclis, onu n

kadehinin devrinden daha yorgun, bezgin hale gelir.

Onun nisannda parlak rmaklar yoktur. Onun bostan birrenk ve koku serabdr.

Onun gzelliinde hakikat ve sadakatten eser yoktur; sahte-

dir. Denizinde ancak lekeli, aypl inci vardr.

Uykuyu, uyanklktan daha gzel sayar. Bizim ateimiz onun

nefeslerinden snd.

Blblnn terennmnden kalp zehirlenir. Onun gl oca-

nn altnda uyum u bir ylan vardr.

Onun kpnden, iesinden ve kadehinden elhazer; Onun

ayna renkli arab ndan elhazer.

Ey onun arabn iip yerinden kmldanamayan insan! Se-

nin sabahn, onun iesinin tan yerinden doar.

Ey gnl onun nameleri ile comak kabiliyetini kaybeden

insan! Kulak yolundan ldr c bir zehir imisin. Ey ls inhitat delili olan insan! Saznn teli, artk teren-

nm edemez.

Tembellikten o derece zaafa dtn ki, lemde Mslmanl-

n yz karas oldun.

Gln iindeki ince elyaf ile (gln, damar ile) seni bala-

mak, hafif bir rzgrla seni yaralamak kbildir.

Senin feryadndan ak, rezil ve rsva oldu. Senin Bihzadnn

(ressam) elind e ehresi irkin bir hale geldi.

Sen onu o kadar incittin ki yana sapsar oldu. Senin souk-

luun onun ateini yakmaz hale getirdi.

Senin canndaki yaralar onun cann yaralad. Senin zaafla-

rn onu btab etti.

Onun kadehinde ocuka bir alama, evinin eyas ancak ahu strab.

Meyhanelerden arap dilene dilene sarho oluyor, kklerin

penceresine baka baka oradan biraz zevk alyor.

Bir hasta, bir uyuuk, bir bare. Bekinin tekmesi altnda bir l.

Gam ve kederden ney gibi zayflam; felekten yzlerce ik-

yet dudak larnda toplanm.


52/153

M U H A M M E D K BA L

Aynasnn cevheri, ikyet ve kin; zaaf, kudretsizlik eski arkada,

Bahtsz, emir kulu, soysuz, liykatsiz, mitsiz, nmurad.

O nu n feryad senin cann m ahveder, kom usunun uykular-n karp onlar hayatn bu n imetinden mahrum eder.

Yazk o aka ki atei snmtr.

Kbede doup puthanede lmtr.

Ey kesesinde iir paras olan insan, onu hayat ayar zerinden

sikkele. Bak, parlak tefekkr ie yol gsterir. imek akar, arkasn-

dan gk grler.

Edebiyatta sana iyi ve hayrl tefekkr lzmdr. Arap edebi-

yatna dnm en gerekir.

Gnln Arap Selmasna (Arap edebiyatnda sevgili ismi)

ver. Ta ki, sana Krt akamndan Hicaz sabah d osun 10

Acem emenzarndan gl toplamsn. Hint ve ra n n ilk ba-

harn grmsn.

Biraz da ln hararetini ye, yllanm hurma arab i.

Biraz ban onun scak gsne yasla. Biraz on un scak esen

frtnasna gs ver.

Bir zaman ipekler stnde yuvarlanmsn. Biraz da sert ey-

lere al. Asrlarca lleleri ineyip gezmisin; yzn gl gibi i da

nesi ile ykamsn.

Biraz da yakc kum zerine bir seril; Zemzem emesine dal, k.

Blbl gibi daha ne kadar zaman feryaddan holanacaksn.

emenliklerde yaayacaksn.

Ey sen ki, hm a senin tuzana tutulduu iin deer kazan-

mtr. Bir de yksek dalar stne yuva yap. Bir yuva ki, imekler ve gk grltleriyle dolsun. Gz yl-

maz ahinlerin yuvalarndan daha yksek bir yuva.

Ta ki hayat savama kdir bir hale gelesin. Cismin ve cann

hayat atei ile yansn.

10 "Emseyt krdiyyen..." (eyh Hsamlhak Ziya'ddin).


53/153

Benliin terbiyesi iin merhale vardr: Birinci merhale itaat;

ikinci merhale nefsin zapt; nc merhale Allaha naip olmak.

Hizmet etmek, mihnet ekmek; devenin irdr. Sabretmek,

serzad olmak devenin iidir.

Admlar yolu yumuak yumuak okar. O, kervan iin bir

sahra kaydr.

Her allkta onun ayann izi vardr. Az yer, az uyur, cefa-

ketir.

Yolcularn yk altnda sarho, raks ede ede konak yerinedo ru yol alr.

Yrynn verdii zevk ile sarhotur. Seferde stndeki

lerden daha sabrldr.

Sen de Hakkn sana emrettii farizelerden yksnme, byle

yaparsan Hsnlmeab... ayetinin nim etlerinden faydalanrsn.11

Ey gafil insan itaate al; ihtiyar, ceb irden vcuda gelir.

nsan vasfn hiz olmayan, ee r em re itaat ederse insan olur.Ate dahi olsa haddini tecavz edip isyan etti mi, erp menzile-

sine der.

Ay, Sreyya yldzn ele geirmek isteyen insan; kendisini

birtakm usl ve nizam zincirine balamaldr.

Bir zindanda m ahpus kalmak, rzgr gzel kokulu gl hali-

ne getirir. Kokuyu gbek miski yapan, kayd iinde kalmasdr.

Yldz, bir usl ve nizamn nnde ban eerek menziline

doru yol alr.

Yeillik, nev nema dinini kabul ederek yerden biter. Onu

terk ettii iin ayak altnda ezilir.

Llenin kanunu mtemadiyen yanmaktr. Bunun iin dama-

rndaki kan srar durur.

Katreler birleme, visal kan ununa uyarak derya; zerreler yine

ayn kanuna uyarak sahra olur.

Her eyin i yz bir usl ve nizam ile kuvvet kazanmtr.

Sen, niin bu varlktan gafilsin.

11 Al-i Imran, 3/14. Bu yetteki nimetler unlardr: nsann dnya hayat metand.n isledikleri: Kadnlar, evltlar, kantarlarla altn, gm, hnerli deerli atlar, devo, k/,koyun, mahsul...


54/153

Gel, ey eski kan un un hrriye t verdii insan, bu gm zincir-

le ayan ssle.

Usl ve nizamn sertliinden ikyet etme; Mustafann koy-duu eriat hududundan dar kma.

ikinci merhale: N efsin zapt

Senin nefsin deve gibidir; benliini dnr; benliine ta-

par; benliin in zerine binmitir, bana buyruktur.

Erkek ol, on un dizginini eline al; ta ki akl ta dahi olsan in-ci haline gelesin.

Kendi nefsine hkm n geiremeyen insan, bakalarna kul olur.

Sevgi ile korkuyu birbirine kartrp o hamurdan seni mey-

dana getirdiler.

Dnya korkusu, ah iret korkusu, can korkusu; yerden, gkten

gelen elemlerin korkusu.

Mal sevgisi, devlet sevgisi, vatan sevgisi; nefsini, akrabay, ka-dn sevmek.

Su ve amurun imtizac demek olan varlk, daima nefsine

dkndr. Maddesini beslemek, onu rah at ettirmek peindedir.

Byle olduu iin kt eylere, Hak tarafndan nehy olunan ile-

re temayl ed er ve bun lar on u h elk ederle r.12

Lkin, L ilhe illallah asas elinde bulunduka , b tn kor-

ku tlsmlarn bozar, paralarsn. Kimin teninde Hak can gibi hkim olursa onun boynu btl

n n de eilmez.

Onun kalbine korku yol bulup giremez. Onun kalbini Hak-

tan gayr olan eyler korkutamaz.

L (Haktan baka her eyden alkasn kesmek) ikliminde

ruhu m am ur olan insan; kadn, evlt kaydndan azad olarak yaar.

H aktan gayr he r eyden rabtasn keser. Hak u run da olu-

nun boazna satr vurur. (Hazreti brahim kssasna telmih)

O nun hcum u nazarnda can, rzgrdan daha ucuz olan bir

askerin hcum una benzer.

12 Bkz. Nahl, 16/90.


55/153

L ilhe... Bir sadeftir ki onun iindeki inci, namazdr. Na-

maz, Mslman kalbine kk bir hac gibidir.

Kelimei tevhid, Mslm ann elinde kt eyleri ldren bir

haner gibidir.

Oru ala ve susuzlua gece baskn yapar. Tenperverlik

Hayberini fetheder.

Hac, mminlerin ftratn nurlandrr. Ona g etmeyi re-

tir. Onlarda vatan mefhumunu yakar. (Orada Mslmanlar bir-

birlerini bir vatan evld addederle r.) O yle bir ibadettir ki, toplanmay temin eder. Din rabtalarla

birbirine balanan insanlar kitabnn yapraklarn birbirine irazeler.

Zekt; devlet, zenginlik sevgisini mahveder, insanlara msa-

vat sevdirir.

Cenab Hak, Kuran Keriminde Bakalarn iae ve infak

etmezseniz hayra nail olam azsnz13 buyuruyor. Zekt bu lh

emre imtisal edenlerin ruhunu ve imann takviye eder. nsandaaltn artrr; altnla meluf olmak zevkini azaltr.

Btn bunlar, seni kuvvetlendirecek sebeplerdir. Eer Ms-

lm anln olgun ve salam ise.

Kavi olan Hakka balanarak kuvvedi ol ki, toprak devesinin

stne kp oturasn.

nc merhale: Allaha naip olmak

Eer deve gtmeyi biliyorsan cihana hkim olabilirsin. Sley

manlk tacn bana giyebilirsin.

C ihan var olduka cihan ssleyen insan sen olursun. L yeb

l14 mlkne tacdr olursun. Hibir ey seni mutazarrr edemez.

C ihanda H akka naip olmak gzel bir eydir. Ansra hkm -

n geirmek gzel bir eydir. Hakka naip olan insan, lemin can gibidir. Onun varl,

smi Azamn glgesidir.

13 l-i Imran, 3/92.

14 "eytan ona vesvese verip dedi ki: Ey Adem, sana bir ecere dellet edeyim ki, ond.yersen ebed cennette kalrsn ve zeval ermez devlete nail olursun." (Tl, 20/12(1)


56/153

Cz ve klln, her eyin gizlice ifade ettikleri eyleri anlar;

cihanda Hakkn emriyle kim olur.

Geni leme ad rn ku rdu mu bu k hne arz yaygsn birbi-

rine katar.

O nu n ftrat mam urdu r ve mam ur olduka da yeni bir lem

vcuda getirir.

O nun hayalinin tarlasnda bu cz ve kl lemi gibi yz ci-

han, iekler gibi yetiir ve aar.

Her hamn yaradln o, olg .. ve pikin hale getirir. Kbeharem inden putlar karp atar.

Gn l teli, on un m zrabndan nam eler yaratr. On un uyku-

su da uyankl da Hak urund adr.

htiyarla genliin evk ve aheng ini retir, h er eye gen-

lik ren gi verir.

O, insan nevine hem ebed saadet mjdesini verir, hem de

onlar Hakkm azab ile tehdit eder. O, hem asker, hem kuman-dan, hem emirdir.

Hak ona Allemelesma15 bahettiini haber vermitir. O

Sb hanellezi esra...16 srrna mazhar olmutur.

Onun Yedi Beyzasm (Musann mucizesi) asas ok kuvvet-

lendirmitir. Onun bilgisi tam bir kudret ile ikizdir.

O kahraman ehsuvar eline dizgini ald m, zaman kheyla

n daha sratle seirtir.

O nun heybeti Nili kurutur.17 Msrdan sraili karp g trr.

O, bir kalk dedi mi mezardan ller dirilip kalkar ve emen

zerinde fstk aalar gibi ykselir.18

Onun zat, lemin zatnn iradesinin temerkz ettii yerdir.

O nun azameti leme necat verir.

Onun sayesinde zerre, gnei anlar ve sever. Onun mayas,tyneti varln deerin i ykseltir.

15 Bakara, 2/31.

16 "Her ayptan mnezzeh olan Allh Azman kulu Muhammed (sav)'i gecenin azvaktinde Mescid-i Haramdan Mescid-i Aksa'ya gtrd...'' (Isra, 17/1)

17 Hazret-i Musa'nn mucizesi.

18 Hazret-i Isa'nn mucizesi.


57/153

Onun ibadeti bir mucizedir; hayat verir. O, ibadetin deeri-

ni yeniler.

Onun ayak izlerinde ne tecelliler mahade edilir. Onun Si

nasnda ak cezbesiyle avare dolaan yzlerce Musa vardr.

Hayat baka trl anlar , baka t rl tefsir eder. Bu ryay ye-

ni bir ekilde tabir eder.

Onun gizli varl, hayatn srrdr. O, hayat saznn iitilme-

mi, duyulmam bir namesidir.

O nun zatnn iki beytini vezne getirebilmek iin, yaradlnince nkteler yaratabilen air ruhu ne kanlar yutar.

Bizim bir avu topramz, elene elene felein en yksek

noktasna ykselir ve o byk k ahram an bu tozdan vcuda gelir.

Bizim bu gnmzn kl iinde uyuyan o kvlcm, yarn-

mzn lemleri yakan bir alevi olur.

Bizim goncam zn eteinde bir glistan vardr. Gzmz ya-

rnn sabah ile aydnlanmtr. Ey zamann alaca atna binip ceveln eden ehsuvar, gel. Ey

imkn leminin gz nuru, gel.

u yaradl hengmesine revnak ver; gz bebeklerinde bir

mamure halinde tecelli et.

u birbirine dm milletlerin feryatlarn sustur. yle bir

name vcuda getir ki, o name kulaklara cennet zevkini versin.

Kalk, insan lar arasnda kardelik kan un unu tanzim et; insan-

lara tekrar sevgi arabndan kadehler sun.

leme tekrar sulh gnlerini getir; arpanlara sulh haberini

ulatr.

nsan nevi bir tarladr ki, o tarlann mahsul sensin. Hayat

kervannn kon duu yer, sensin.

Sonbaharn zulm, aalardan yapraklar dkt. Bir baharolup bahelerimize gel.

Bizim mahcup alnlarmzdan, sabilerin, genlerin, ihtiyarla-

rn secdelerini topla.

Biz, senin varlnla eref kazanrz. Ve ond an sonra bu cihan

straplarnn ateine katlanr ve ona alrz.


58/153

Ali M urtazann isimlerinin srla n

lk Mslman erlerin ah (ehi merdan) Ali. Akn imansermayesi Ali.

Onun hanedanna kar duyduum muhabbetle yayorum.

Bu sevgi iledir ki, cihanda inci gibi parl parl parlyorum.

Bir nergisim ki onun temaas ile kendim den geip gitmiim.

Onun hyabannda koku gibi avare dolayorum.

Benim topramdan zemzem fkrrsa ondandr. Eer be-

nim asmamdan arap dklrse ondandr. Ben bir topram; fakat onun sevgisi (gnei) ile ayna haline

gelmiim. O kadar effafm ki, gsmn iindeki sesi, terenn-

m grmek kabildir.

Peygamber, onun yznden uur buldu. Hak milleti, onun

azameti ile n ur ve revnak kazand.

Onun emri, dini mbin kudretini haizdir. Kinat onun ha-nedanndan usl ve ayin ald.

Hak elisi ona B T ra b adn verdi. Allah Kuran da o na Ye

dulll (Hakkn eli) unvann verdi.

Aliye verilen isimlerin s rrn ancak hayatn iindeki hakikat-

lere eren insan anlayabilir.

Ten ad verilen bu karanlk toprak ki, akl onun zulmnden

feryad edip duruyor. O karanlk toprak ki, feleklere ykselmeye namzed olan te-

fekkr, yerlerde srnmeye mecbur ediyor; gzleri kr, kulakla-

r sar ediyor.

O karanlk toprak ki, elinde heves adnda iki yzl bir kl,

Hak yoluna gidenlerin yollarn kesip onlar hezimete uratyor.

te o Allahn Arslan bu topra fethetti. Bu karanlk amu-ru iksir haline getirdi.

Murtaza ki, hak onun klc sayesinde parl parl parlar; ten

iklimini fethettii iin B Trab adn almtr.

Hibir eyden ylnayp dne d ne h cum ede n bir bahadr,

Kerrar olduu iin memleket fethetmitir. Onun cevherinin yz

suyu nefsine hakimiyetidir.


59/153

Cihan ufuk larnda B Trab olan kimse, gnei garp tan ar-

ka dnd r r; m ahrekin i deitirir.

Bu ten bineine sk eyer vurup oturan insan, devlet yz-

n n ze rine yzk ta gibi kurulur.

Bu lemde Hayberleri fethedecek bir azamet, on un ayann

altna serilmitir. teki lemde onun eli kevser datr.

Kendini bildii iin bu lemde Allahn eli olmak kudretini

kazanm ve bu kudretle padiahlar padiah olmutur.

Onun zat, ilimler ehrinin kapsdr.19 Hicaz, in, Rum onun emri altndadr.

Kendi topranda hkmran olmalsn ki, asumandan par-

lak, saf arap iesin.

Toprak olmak pervanelik mezhebidir. Topraa baba ol ki er-

keklik budur.

Ey gl gibi nazik bedenli, ta ol ki emenin duvarn bina

edesin. Kendi am uru nla insanl imar et. nsanlk iin de b ir lem

bina et.

Eer beceriksiz olup ne bir duvar, ne bir kap vcuda getir-

mezsen bir bakas gelir; senin topra ndan kerpi yapar.

Ey bu uygunsuz felein erinden mustarip olan insan, senin

kadehin tan zulm nden feryat iindedir.

Ne zam ana kadar bu feryat, bu matem srp gidecek. Ne za-

mana kadar matemle gsn yumruklayp duracaksn.

Hayatn srr, i ve faaliyetin altnda gizlenmitir. Hayatn ka-

nu nu yaratma lezzetidir.

Kalk, yeni bir lemin hallk ol, alevi barna basp brahim

Halilullah gibi hret kazan.

K endine uymayan b ir cihan ile uyuup o na kni olmak harpmeydannda malubiyeti kabul etmek dem ektir.

inin ehli, nefsine hkim bir insana hayat ram olur.

Eer cihan, onun arzusuna gre hareket etmiyorsa gklerle

harp etmeye kalkr.

19 Ben ilim ehriyim; Ali onun kapsdr." (Hads-i erif)


60/153

Mevcudatn temelini darm ada n eder, lemi vcuda getiren

zerrelere yeni bir te rkip verir.

Devrann dnn birbirine katar; ivit renkli felei birbi-

rine katar.

Ve bu kuvveti sayesinde, kendine uygun bir cihan.meydana

getirir.

Alemde erkekler gibi yaamak mmkn deilse, erler gibi

can vermek, asl hayata kavumaktr.

Kalbi selim sahibi, kuvvedni byk ilerde dene r. Glklerle penelemek ak gzel bir eydir. Halilullah gi-

bi alevden gl toplamak gzel bir eydir.

adamlarnn nelere kadir olduu, mkl ilerle penele

ildii zaman anlalr.

Himmet ve gayretleri aalk olan insanlarn silh, sadece

kindir. Hayatn tek yini budur.

Hayat, vcuda getirmek kuvvetidir. Hayatn asl, her eyi isti-

la etmek zevkinden gelir.

Yersiz af, hayat ka nu nu nu n soud uuna dellet eder. Haya-

tn vezinli beytinde bir sektedir.

Alakln ukurun a batp kalm olan insan, acze kanaat ad-

n vermitir.

Aciz, hayatn yolunu kesen ekyadr. Aczin karn korku ve ya-lana gebedir.

Onun iinde mekrimi ahlk namna bir ey yoktur. Onun

st ancak ktlkleri besleyip semirtir.

Ey akl selim sahibi, akln bana topla; bu dman pusular-

da gizlenmitir.

Akll isen onun hilesine aldanma. O, bukalemun gibidir;her zaman baka bir renge girer.

Bakanlar, onun eklini tanmadlar; onu trl perdeler altn-

da g rdler.

Bazen merhamet ve yumuaklk, bazen inkisar kisvesine b-

rnr.

Bazen mecburiyet, bazen mazere t altna gizlenir.


61/153

Huzur ve rahat ehresi taknr; kuvvet sahibinin gnln el-

de eder.

Doruluk, kuvvetlilikle ikizdir. Eer kendini biliyorsan Cm

Cem dedikleri ite budur.

Hayat, bir tohum ekmektir. Mahsul kuvvettir. Hak ve btl

arasndaki ince fark kuvvet m efhum u ile izah edebilirsin.

Davac eer kuvvetli ise davasnn delile ihtiyac yoktur.

Btl, kuvvetli oldu mu hak mertebesine ykselir. Hak, btl

mevkiine dt iin btl kendisini hak addeder.

O, bir kere Ol dedi mi zehir, kevser olur. Hayra er dedi

mi artk o, erdir.

Allah sana irfan emanetini tevdi etmitir. Bu mertebenin

kendine gre adab u erkn vardr. Bundan gafil olma; kendini

her iki lemin fevkinde telkki et. nk hakik m erteben budur.

Hayatn inceliklerini ren. Allahtan gayr her ey karsn-

da zalim ve cahil ol. Ey kil insan; gzn, kulan, azn a. Hak yolunu eer

grmezsen vebali benim boynuma olsun; benim hamakatime gl.

Hazreti Seyyid Ali Hucvir (ra)20hu zurun a gelip

dmanlarn zulmnden ikyet ve feryat eden

Mervli gencin hikyesi

mmetlerin efendisi Seyyid Hucvir ki, mezar (Piri Sencer)

Sencerli mridin (Hce Minddini et)21 ziyaretgh idi.

Kolayca dalar ap Hin t top rana secde tohum unu ekmitir.

Cemali ile yeni bir Hazreti mer devri vcuda getirmi, o

nun sz ile hakkn hreti ykselmitir.

Kurann ulviyetini o daima korumu, onun bir bak ile b-

tln evi yklmtr. Pencap topra onun nefesi ile dirilmi; bizim sabahmz o

nun gnei aydnlatmtr.

20 Gazne'de domu ve Lahor'da H.465-M.1072'de vefat etmitir. Tasavvufa dair Kefl-mahcup adl ok mhim bir eseri vardr.

21 Hce Minddin-i et, evliyaullahtan olup Hindistan'da Rapotana eyaletinde Ec-mir ehrinde medfundur. Merkadi ziyaretghtr. Hindistan'da slmiyet'i yayanlar arasnda en mehur olandr.


62/153

M U H A M M E D K BA L

O, akn k ve iklim iklim uan habercisidir. O

Documents

Muhammed Ikbal Esrar Ve Rumuz