MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ E-SORUNLAR … · Eski ekonomide bilgi akışı; nakit, çekler, faturalar, raporlar, toplantılar, telefon ko- nuşmaları veya radyo/televizyon yayınları,

259

ÖzetSon yıllarda bilişim teknolojisinde meydana gelen gelişmeler bireyleri, kurumları ve

devletleri çok derinden etkilemiş ve e-yaşam, e-devlet gibi kavramlar hayatımıza girmiş-tir. Türkiye’de özellikle 2000’li yıllarda e-devlet modeli oluşturma ve geliştirme konusun-da önemli mesafeler kaydedilmiş olmasına rağmen sistemin işleyişinde hala sorunların ortaya çıktığı görülmektedir.

Bu çalışmada e-devlet uygulamalarının en çok etkilediği kesimlerden olan muhase-be meslek mensuplarının elektronik uygulamalarla ilgili sorunlar hakkındaki görüşleri araştırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: bilişim teknolojisi, e-devlet, muhasebe meslek mensupları

The Views of Accountants about E-problems: An Applied Study in the Provinceof Erzurum

AbstractAs a result of improvements in information technologies individuals, organizations and

governments have been affected deeply and concepts such as e-life and e-government have broadly taken place in the daily life. Although there have been noticeable improvements in terms of establishing and developing e-government model in Turkey, it is still possible to be faced with problems in operating of information systems.

In this study, the views of accountants who largely deal with e-government processes have been investigated about the problems that occurred with electronic applications.

Key Words: information technology, e-government, accountants

MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ E-SORUNLAR HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ: ERZURUM ÖRNEĞİ

*) Yrd.Doç.Dr.AtatürkÜniversitesiİİBF. (e-posta: [email protected])

**)Yrd.Doç.Dr.ErzincanÜniversitesiİİBF. (e-posta: [email protected])

Orhan ÇINAR (*)Selami GÜNEY (**)

EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 16 Sayı: 50 (Kış 2012)

260 / Yrd. Doç. Dr. Orhan ÇINAR Yrd. Doç. Dr. Selami GÜNEY EKEV AKADEMİ DERGİSİ

GirişBilimkurguyazarıWilliamGibson1980’liyıllardayazmışolduğuromanlarındao

yıllaragöreçokileriteknolojiyesahipbirdünyadanvesiberuzayadınıverdiğibirile-tişim ağından bahsetmekteydi. Böyle bir iletişim ağı çok zaman geçmeden insanlarınhayatınagirmeyebaşlamışvee-yaşam,e-devletgibikavramlarortayaçıkmıştır.Sanayitoplumundanbilgi toplumunageçişin temelleriatılmış, inanılmazbirhızladeğişimvedönüşümleryaşanmıştır.Bilişimteknolojileriekonomide,toplumsalyaşamdavekültürdekalıcıdeğişiklikleryaratmış,ulusalekonomilergelişmeverekabetstratejilerinibilgiyedayandırmak;bilim,teknolojivebilişimalanındakimevcutyapılarınıyenidendüzenlen-mekzorundakalmışlardır.

Yenidüzenegeçiştehukuksal,teknolojikveeğitimaltyapısınınoluşturulmasıente-mel başarı göstergesi olarak değerlendirilmiştir.Bu bağlamdaTürkiye’de de özellikle2000’li yıllarda e-devletmodeli oluşturma ve geliştirme konusunda önemlimesafelerkaydedilmiştir.E−devletaltyapısınınkurulmasıileilgiliönemliadımlaratılmışolmasınarağmensisteminişleyişindesorunlarınortayaçıktığıgörülmektedir.

Çarıkçı’nın(2010)yaptığıbiraraştırmayagöree-devletuygulamalarınıenfazlata-kipettiklerinibeyanedenmeslekgrubu,serbestmuhasebecivemalimüşavirlerdir.Bubağlamda,e-devletuygulamalarınınençoketkilediğikesimlerdenolanmuhasebemeslekmensuplarınınkonuylailgilisorunlarınıntespitedilmesiveçözümönerileriningeliştiril-mesiönemligörülmüşvebuamaçla2011yılındaErzurum’daçalışmaktaolanmuhasebemeslekmensuplarınıne-sorunlarhakkındakigörüşlerinibelirlemeküzerebiralanaraş-tırmasıyapılmıştır.

Muhasebemeslekmensupları;bilişimaltyapısındankaynaklananerişimaksaklıklarınyaşanmasınıvemevzuattameydanagelendeğişikliklerinzamanındaelektronikortamauyarlanmamasınısorunolarakdeğerlendirirken,idareninerişimaksaklıklarındandolayıortayaçıkangecikmeleridikkatealmamasınıdabüyük bir sorunolarakgörmektedirler.Ayrıca,meslekmensuplarınınmuhasebeyazılımlarınıvetemelbilgiteknolojilerinikul-lanabilmeseviyelerinindüşükolmasıbirsorunolarakdeğerlendirilmiştir.Diğertaraftanmuhasebeyazılımlarınınvebunlarınyıllıkbakımaidatlarınınpahalıolmasıileülkemizdehalae-deftervee−faturagibiuygulamalarageçilmemişolması,orta düzeyde bir sorun olarakgörülmüştür.

1. Kuramsal Çerçeve1.1. Bilişim TeknolojisiBilişimteknolojisiningelişmesiylebirliktedünya,iletişim kuramcısı McLuhan’ın de-

yimiyle,birköyhalinegelmiştir.Ayrıca,bilimveteknolojideileridüzeyeulaşangeliş-melertarım,sanayivehizmetsektörüdışındadördüncübirsektörolanbilgisektörünündoğuşunuhazırlamıştır(Dura,1990).Bugelişmelerulusalekonomilerinbilgisektörüneyatırımyapmasını,bilgisektörüaltyapısınıkurmavegeliştirmesinizorunluhalegetir-miştir.

Çağdaşveriiletimteknolojisi,bilgininkaynağıiletüketiciarasındakiuzaklığıönem-sizhalegetirdiğinden,tüketiciilekaynakfarklıkıtalardaolmalarınarağmen,bilgi,sanki

261MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ E-SORUNLAR HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ: ERZURUM ÖRNEĞİ

tüketicininyanındaymışgibiçabukvekolaycaeldeedilebilirhalegelmiştir(Haşıloğlu,1999).Bilişimteknolojilerininsunduğuimkânlarveulaşımınkolaylaşmasıilemesafeleröneminiyitirmişdünyagittikçeküreselleşmiştir.Bunaparalelolarakişletmelerarasıre-kabetdeiyiceartmıştır.Çokhızlıdeğişenvedönüşenrekabetortamındavarlığınısürdür-mekisteyenişletmelerinönemlidayanaklarındanbiridebilgiyönetimiolmuştur.

Bilgisayarveiletişimteknolojilerindekigelişmelerlebirlikteöncelerizorolanbirçokişleminkolaycayapılabilirolmasınedeniyle,işletmelerteknolojiningetirdiğiyenilikler-denfaydasağlayabilmekiçin,kendilerinielektronikişletmeleredönüştürmeçabasınagir-mişlerdir(Özmen,2003).İşletmeler,faaliyetlerinisürdürebilmekiçinürettiklerimalvehizmetlerhakkındaolduğukadartedarikçiler,müşteriler,çalışanlar,faturaveödemelergibikonularhakkındadabilgiyeihtiyaçduyarlar.İşletmeler,verimliliğiveperformansıartırmakiçinişletmedekifaaliyetleribubilgileredayalıolarakdüzenlenmekzorundadır-lar.Bilgisistemlerisayesindeişletmelerbilgiyiyönetme,dahaiyikararalmaveyapılanişin değerini artırma imkânı elde etmektedirler (Laudon andLaudon, 2007).Yönetimbilgisistemleri içindemuhasebebilgisistemi, işletmedeyönetselkararlarınetkililiğinibelirlemedeönemlibiryeresahiptir.Günümüzdemuhasebe,paraileifadeedilebilende-ğerhareketlerinibelirlibirdüzeniçerisindeizlemevesonuçlarınıkaydetmeninyanında,stratejikplanlarınhazırlanmasındaveriolarakkullanılacakbilgilerisağlayanbirsistemolmaözelliğitaşımaktadır(Tutar,2010).

1.2. İnternetBilimkurguyazarıolanWilliamGibson1980’liyıllardayazmışolduğuromanlarında

çokileriteknolojiyesahipbirdünyatablosuçizmekte,tümdünyayısaranmatrixisimlibirbilgisayarağındanbahsetmektevebuağınoluşturduğuiletişimevreninesiberuzayadını vermekteydi. Bu olay kısa bir zaman sonra İnternet sayesinde gerçek olmuştur.Bugünmilyonlarcainsanbilgisayarlarınınbaşındankalkmadanbubilgisayarağınıniçin-dekidünyadayaşamaktadırlar.İnternet,dünyaüzerindekimilyonlarcabilgisayarınoluş-turduğudevasaağdır.Bunaağlarınağıdadenilmektedir.Internetüzerindesayılamayacakkadarçokbilgisayaryazılımı,bilgikaynağı,eğitim,öğretim,alışveriş,reklamvebenzeriimkânlarbulunmaktadır.

1969yılındaABDordusununiletişimsistemleriningüvenliğininartırılmasıihtiyacı-nayönelikçalışmalarlaInternet’intemeliatıldı.ABDSavunmaBakanlığıbünyesindekiİleriAraştırma ProjeleriAjansı (ARPA:AdvancedResearch ProjectsAgency) denemeamaçlıARPAnetadıverilenbirbilgisayarağıkurdu.Amaç,herhangibirnükleersavaşdurumundahiçkesintiyeuğramayacakbir iletişimmekanizmasıgeliştirmekti.Buöylebiriletişimağıolacaktıki,birdüğümündevredışıkalmasıdurumundasistemçalışma-yadevamedecekveiletişimdiğerdüğümlerüzerindensağlanabilecekti.Araştırmacılarbirmüddetsonraaraştırmadışıamaçlarladaağıkullandılar.ÇünküARPAnetçokgüzelbirelektronikiletişimimkânısunmaktaydı.1980’liyıllarınsonlarındaAmerikanUlusalBilimVakfı;ARPAnet’igeliştirip,NSFnet’i(NationalScienceFoundation)kurdu.DahasonrabölgeselağlarNSFnet’ebağlandı.1990’larınbaşındabuağaşahıslarvefirmalarındakatılmasınaizinverildi.BöyleceherkeseInternet’eulaşabilmeimkânıdoğdu.Türkiye,


Nisan1993 tarihindenberi İnternet’ebağlıdır. 1969yılındadörtbilgisayardanoluşanağdabugünmilyonlarcainsanyeralmaktadır(Çınar,2002;Sarıhan,1995).

1.3. E-DevletKüreselleşmeveteknolojikgelişmelersonucuiş,yaşamveticaretşekillerindeköklü

değişikliklermeydanagelmişve“YeniEkonomi”adıverilenekonomikvesosyalsistemortayaçıkmıştır.Yeniekonomi,“teknolojikgelişmelerin,dünyaüzerindeyaşayantoplum-ları,ulusalveuluslararasıalandaelektroniksinirsistemiilebirbirinebağlamasısonucuortayaçıkanyeniiletişim,iş,ticaretveyaşambiçimlerinikapsayanvesürekliyenilenenekonomikvesosyalsistem”şeklindeifadeedilmektedir(CivelekveSözer,2003).

Eskiekonomidebilgiakışı;nakit,çekler, faturalar, raporlar, toplantılar, telefonko-nuşmalarıveyaradyo/televizyonyayınları,matbuevraklar,haritalar,müzikvedoğrudanpostayoluylareklâmfaaliyetlerigibifizikselyollardansağlanmaktaydı.Yeniekonomideisebilgininhertürüdijitalolmaktadır.Bilgisayarlardasayısalolaraksaklananbubilgi,iletişimağıüzerindeçokyüksekbirhızdahareketetmektevekarşıtarafailetilmektedir(Tapscott,1998).

Bilişimteknolojilerininsağladığıavantajlardanfaydalanmakiçindevlethizmetlerinindijitalaraçlarvasıtasıylayapılmasıe-devletkavramınıortayaçıkarmıştır.

E-devlet, “devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekte yükümlü olduğu görev vehizmetler ile vatandaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarakelektronikiletişimveişlemortamlarındakesintisizvegüvenliolarakyürütülmesi”şek-lindetanımlanmaktadır(Aslanvd.,2007).

E-devlet,Şekil-1’dekigibibirmodelileanlatılmaktadır.Modelegöredevletilevatan-daşarasında,devletinbirimleriarasındavedevletileişletmelerarasındakarşılıklıerişimsözkonusudur(Çakıroğlu,2005).

Şekil 1: E-devlet modeli

E-devletuygulamalarıileaşağıdakihususlaramaçlanmaktadır(Kankaya,2010);- Kamuyönetimindeşeffaflığınsağlanması,- Kamuhizmetlerininhızlanması,


- Vatandaşınyönetimekatılımınınsağlanması,- Kurumlararasıkoordinasyonunsağlanması,- Vatandaşakamuhizmetlerindenfaydalanırkenkolaylıksağlanması,- Kararbirimlerininhızlıkararvermesininsağlanması,- Harcamalardatasarrufsağlanması,- 7gün24saatkamuhizmetininsağlanması.Bunlarıngerçekleşmesidurumunda(TBD,2001);- Zamandankazanç,- Maliyetlerindüşmesi,- Verimliliğinartırılması,- Memnuniyetinartırılması,- Ekonomikgelişimindesteklenmesi,- Hayatkalitesininartması,- Bireyselkatılımınartmasıgibiyararlarsağlanır.

E-Devletuygulamalarınınbeklenenbaşarıyısağlamasındaolmazsaolmazdenilebi-lecekbazıaltyapıhazırlıklarıbulunmaktadır.Bunlar:Hukuksalaltyapı,teknolojikaltyapıveeğitimaltyapısıdır.E-devlet’ tenbahsedebilmekiçin,önceoülkeyeaitulusalbirbilgialtyapısınınvarolupolmadığınabakılmalıdır.Bualtyapı,aynızamandainternetteknolojilerininkullanımını, iletişim teknolojileriningeliştirilmesinidedesteklemelidir(Yaman,2008).

Bilişimaltyapısı,vatandaşlarıne-devlethizmetlerineheryerdenherzamankolaylık-laulaşmalarınıvememnuniyetleriniamaçedinmektedir.Birbaşkaifadeilekurumlarınverdiğihizmetlerinmümkünolanlarıinternetaracılığıiledeverebilirdurumageldiğinde,24saatvedünyanınheryerindenbuhizmetekolaylıklaerişilebileceğiiçinvatandaşlarmemnunolacaktır.Vatandaşlarınmemnuniyetinisağlamayadönükkalitelibirtelekomü-nikasyonaltyapısı,e-devletinbelkemiğiolaraktanımlanmaktadır.Busebeple,herşeyiileiyiçalışanbirinterneti,dolayısıylaçokiyiuydu,yeraltıveyerüstüdonanımlarıgerek-mektedir(Çoban,2006).

Ayrıca,hembireyinhemdeilgilikamukuruluşlarının,uygunvebirbiriyleuyumluaraçlarkullanıyorolmasıbirbaşkagerekliliktir.

Ulusalbilgiağıvealtyapısındakiyetersizliklerine-devletuygulamalarınısekteyeuğ-ratacağıaçıktır.Buyüzdenteknolojialtyapısı,ülkeninherköşesineulaşabilmeveişlemyapabilmeyeimkânvermelidir(ParlakveSobacı,2005).Erişimimkânlarınınsağlanmasıyanında bunların ekonomik açıdan elde edilebilir olması da diğer önemli bir konudur(Balcıvd.,2003).Budateknolojihizmetinindahaucuzasunulmasıylaçözülebilecekbirsorundur.

Türkiye’de e-devlete geçiş süreci olarak adlandırabileceğimiz dönem özellikle1980’lerinikinciyarısındanitibarenuygulananpolitikalarilebaşlamıştır.Ancake-devletkavramının ilk kez gözle görülür biçimde ele alınması 1990’lı yıllardan sonra bilişim


altyapısınayapılanyatırımlarlagerçekleşmiştir.Böylecebilgisayarveinternetkullanımoranlarıartmışvebazıdevletkurumlarıhizmetlerinielektronikortamlardavermeyebaş-lamışlardır.2000’liyıllaragelindiğindeiseartıke-devletuygulamalarıdahaciddişekildedevletpolitikalarıiçerisindeyeralmayabaşlamışvebununlailgiliolarakdaçeşitlikurum-larınçoksayıdaplanveprojesiileuygulamayageçilmiştir.2006-2007yıllarındansonrakidönemdeTürkiye’dee-devletuygulamalarınıngelişimiveuygulanabilirliğiönemlibirivmekazanmıştır.Bugelişimözellikle2008Aralıkayındahizmetegiren“E-DevletKa-pısıProjesi”iletüme-devletfaaliyetlerinintekmerkezdenyürütülmeyebaşlamasıylahız-lanmıştır.Bütünbuuygulamalarla,merkeziveyerelyönetimbirimleriyledevletin,hızlıvedüşükmaliyetlerlehizmetsunması,bürokratikengellerinasgaridüzeylereçekilmesi,kamusalhizmetinkalitesininartmasıvedoğalolarakdiğerülkelerlerekabetedebilecekseviyeyeulaşmasıhedeflenmektedir(Arifoğlu,2004;Çarıkçı,2010).

1.4. Vedop ProjesiVedop;bilgisayarteknolojisininyeniolanaklarıylavergidairesifonksiyonlarınıntü-

münüiçinealanbirbilgiişlemuygulamasınınvergidairelerineyaygınlaştırmasıilebölgevemerkezağyapısınınkurulmasıprojesidir.MaliyeBakanlığıGelirİdaresiBaşkanlığıtarafındanuygulamayakonulanVedopilevergidairesiişlemlerininbilgisayarlayapılarakişyükününazaltılması, vergidairesi çalışmalarındaetkinlikveverimliliğin artırılmasıvebilgisayarortamındatoplananbilgilerdensağlıklıbirkarar,destekveyönetimbilgisistemininoluşturulmasıhedeflenmiştir.

Vedop,ilkolarak1995yılındavergidairelerininotomasyonuamacıylabirpilotpro-jeolarakbaşlamıştır.Pilotprojeninbaşarılı olmasından sonra1998yılında,VEDOP-Ibaşlamışveikiyıliçerisinde22ildeki155vergidairesininotomasyonugerçekleştirile-rekprojetamamlanmıştır.DahaetkinvemükelleflerinedahaiyihizmetverenbirgeliridaresioluşturmaçalışmalarınındevamıolarakprojeninikinciaşamasıolanVEDOP-II2004yılındaveprojeninüçüncüaşamasıolanVEDOP-IIIise2007yılındabaşlamıştır.VEDOPileGelirİdaresiBaşkanlığı,e-devlet’ingerçekleştirilebilmesiiçinöncelikleku-rumiçiotomasyonunubüyükölçüdetamamlamışvee-kurumolmasürecindeönemlibiraşamakaydetmiştir.Böylecekurumunbilişimaltyapısımodernteknolojilerleyenilenmiş,kullanıcıya,yöneticiyevemükellefehizmetkolaylığısağlayanuygulamalarhayatage-çirilmiştir.Çalışanlar eğitilerekbilinçlive etkinbilgisayarkullanımıyaygınlaştırılmış,herseviyedekullanıcınıngereklibilgiveraporlaraerişmesivebilgilenmesisağlanmıştır(Özbek,2007).

VedopProjesininamaçlarıgenelolarakşuşekildesıralanmaktadır(Akdemir,2008):- Bütünvergidairelerindetamotomasyonsağlanarakvergiişlemlerininmodernize

edilmesi,- Etkinveverimlibiryönetim,- Mükellefeyönelikservislerilemükellefingönüllüuyumununartırılması,tümmüş-

terilerekalitelihizmetsunulması,- Merkezvevergidaireleriarasındakiveriiletişimaltyapısınınenileriteknolojilerle

geliştirilmesi,


- Donanım, yazılım, teknik altyapı ve güvenlik altyapısının en ileri teknolojilerlegeliştirilmesi,

- Üretimartışınınsağlanması,- Kayıtdışıekonomiilemücadeleveetkinvergidenetimiiçinveriambarıoluşturul-

ması,- VergiBeyannamelerininternetaracılığıylaverilmesi,- Bankalararacılığıylabankatahsilatı,- Diğerkurumlarlaveripaylaşımı.

2. Araştırma2. 1.AmaçBuçalışmanıntemelamacı;serbestmuhasebecimalimüşavirlerin(SMMM)elektro-

nikişlemlerdekarşılaştıklarısorunlarlailgiligörüşlerinitespitetmektirveSMMM’lerinkişiselözelliklerinegöregörüşlerininfarklılaşmadurumuaraştırılmaktadır.

2.2. Yöntem Araştırma,taramamodelikullanılarakgerçekleştirilmiştir.Veri toplamakiçinanket

tekniğikullanılmıştır.Araştırmanınevreni2011yılındaErzurum’daçalışmaktaolan214SMMM’dir.Araştırmanın örneklemi, anket formunu eksiksiz doldurulan 105 kişidir.Araştırmayakatılanlarınanketsorularınıtitizliklecevapladıklarıvarsayılmıştır.Buaraş-tırmanınsonuçlarıaraştırmanınyapıldığıililesınırlıdır.

SMMM’lerin meslek icabı gerçekleştirdikleri elektronik işlemlerde karşılaştıkla-rı sorunlarla ilgiligörüşlerini tespit etmekveveri toplamakamacıylakullanılananketaraştırmacılar tarafındangeliştirilmiştir.Katılımcıların işyoğunlukları,sorularıanlamadüzeyleri, sabırla cevaplayabilmeleri gibi hususlar dikkate alınarak10 sorudanoluşankısabirformgeliştirilmiştir.Anketsorularınıngeçerliliğiileilgiliolarakuzmangörüşüalınmıştır.Anketformundasunulanifadelereverilecekcevaplar5’liLikertölçeğinegöredüzenlenmiştir(1−Sorundeğildir,2−Küçükbirsorundur,3−Ortadüzeydebirsorundur,4−Sorundur,5−Büyükbirsorundur).

AnketsorularınaverilencevaplarındeğerlendirilmesiiçinTablo-1’dekiaralıklarkul-lanılmıştır.Aralıklarıneşitolduğuvarsayımındanhareketedilerek,aritmetikortalamalariçinpuanaralığı;0.80olarakbulunmuştur.PuanAralığı=(EnYüksekDeğer-EnDüşükDeğer)/4=(5-1)/4=4/5=0.80.BöyleceTablo-1’deverilenaritmetikortalamalarındeğer-lendirmearalığıeldeedilmiştir.

Tablo 1. AritmetikOrtalamalarınDeğerlendirmeAralığıAralık Seçenek1,00-1,80 Sorundeğildir1,81-2,60 Küçükbirsorundur2,61-3,40 Ortadüzeydebirsorundur3,41-4,20 Sorundur4,21-5,00 Büyükbirsorundur


Veriler,“SPSSforWindows17.00”programıilebilgisayaraaktarılmış,istatistikselanalizlerde frekansveyüzdedağılımları, aritmetikortalama, t testi vevaryans analizikullanılmıştır.Gruplarınkarşılaştırılmasındasadecefarkgörülendurumlartablolaştırıl-mıştır.

2.3. Bulgular2.3.1. Katılımcıların Kişisel BilgileriAraştırmayakatılanmeslekmensuplarının2’sikadın,103’üerkektir.Araştırmayaka-

tılanmeslekmensuplarıiçindeerkeklerinağırlıktaolmasıserbestmuhasebecimalimüşa-virlikmesleğininkadınlararasındayaygınolmadığınıgöstermektedir.

Tablo 2. AraştırmayaKatılanlarınKişiselBilgileri

Frekans Yüzde (%)Eğitim

LiseÖnlisansLisans

YüksekLisans

9156714

8,5714,2963,8113,33

Deneyim1-5yıl6-10yıl11-15yıl

15yıldanfazla

17452320

16,1942,8621,9019,05

Yaş25-3031-4041-50

50’denfazla

23432514

21,9140,9523,8113,33

Gelir 1500TL’denaz1501-2000TL2001-2500TL2501-3000TL

3000TL’denfazla

915252432

8,5714,2923,8022,8630,48

Mükellef sayısı1-2425-4950-7475-99

100veyadahafazla

64040910

5,7138,1038,108,579,52

Toplam 105 100,00


Tablo-2’dearaştırmayakatılanlarındiğerkişiselbilgileriyeralmaktadır.Araştırma-yakatılanmeslekmensuplarının%63,81’ilisans,%14,29’uönlisans,%13,33’üyükseklisansve%8,57’siiselisemezunudur.Bubilgileregöremeslekmensuplarınınyaklaşık%91’iyükseköğrenimgörmüşkişilerdenoluşmaktadır.Serbestmuhasebecilikunvanınınkaldırılması,serbestmuhasebecilikvemalimüşavirlikiçinenazüniversitemezunuolmaşartıgetirilmesiilegelecektebuoranındahadaartacağınısöylemekmümkündür.

Araştırmayakatılanmeslekmensuplarının%42,86’sı6-10yıl,%21,90’ı11-15yıl,%19,05’i15yıldanfazlave%16,19’u ise1-5yılarasındadeneyimesahipolduklarınıbelirtmişlerdir.Bu sonuçlaragöre %84’evaranoranlaErzurum ilindeçalışanmeslekmensuplarınınişdeneyimikonusundaoldukçatecrübeliolduğusöylenebilir.

Araştırmayakatılanmeslekmensuplarının%40,95’i31-40yaşaralığında,%23,81’i41-50yaşaralığında,%21,91’i25-30yaşaralığındave%13,33’üise50veüzeriyaşlardaolduklarınıbeyanetmişlerdir.Erzurumilindemeslekmensuplarının%62,86’sının25-40yaş aralığında olması yakın gelecektemeslekmensubu sıkıntısının olmayacağının birgöstergesiolarakgörülebilir.

Araştırmaya katılanmeslekmensuplarının aylık gelirlerine bakıldığında;%30,48’i3000TL’dendahafazla,%22,86’sı2501-3000TLaralığında,%23,80’i2001-2500TLaralığında,%14,29’u1501-2000TLaralığındave%8,57’siise1500TL’denazgelireldeettiklerinibeyanetmişlerdir.Bunagöremeslekmensuplarının%69,52’si3000TL’denazgelireldeetmektedir.Busonuç,genelolarakmeslekmensuplarınınçalışmasaatlerinegöreyeterligelireldeedemediklerişeklindeyorumlanabilir.

Araştırmayakatılanmeslekmensuplarınınmükellefsayılarınabakıldığında,%38,10’u25-49aralığında,%38,10’u50-74aralığında,%8,57’si75-99aralığında,%9,52’si100dendahafazlave%5,71’iise1-24aralığındamükellefesahipolduklarınıbeyanetmişlerdir.ErzurumilindeHaziran2011verilerinegöre21.100adetvergimükellefibulunmaktadır.Ancak,bunların8447tanesibasitusuldevergimükellefidirlervesadecebeyannamedö-nemindemuhasebeciyeihtiyaçduymaktadırlar.Dolayısıyla,muhasebemeslekmensup-larınındüzenligelireldeettiklerimükellefsayısı;9.794tanesigelirvergisimükellefive2.859tanesikurumlarvergisimükellefiolmaküzeretoplam12.653adettir(GİB,2011).ErzurumilindeTÜRMOBverilerinegöreodayakayıtlıserbestmuhasebecimalimüşavirsayısı284’tür(TÜRMOB,2011).Ancakbumeslekmensuplarından70tanesibirkurumaveyafirmayabağımlıolarakçalışmaktadır.Geriyekalan214’üisebağımsızolarakça-lışmaktadır.Bunagöre,ErzurumilindeSMMMbaşınayaklaşıkolarak59adetmükellefdüşmektedir.Araştırmayakatılanmeslekmensuplarındanmükellefsayısı50’dendahaazolanlarınoranı%43,81ve50-74arasındamükellefesahipolanlarınoranıise%38,10’dur.BudurumdaaraştırmayakatılanmeslekmensuplarınınyarısındandahafazlasınınErzu-rum ili ortalamasınınaltındamükellefsayısınasahipolduğunusöylemekmümkündür.

2.3.2. OrtalamalarAnketsorularınaverilencevaplarınortalamalarıvedeğerlendirmesonuçlarıTablo-

3’te verilmiştir.Tablo-3’e göremeslekmensupları bütünmaddeler için sorunların varolduğugörüşündedirler.


1.ve2.maddelerdebilişimaltyapısıyetersizliğindendolayıerişimdesıkıntılaryaşan-dığıifadeedilmişvebudurumsorunolarakdeğerlendirilmiştir.Özgen’in(2007)yaptığıaraştırmadadabenzerbirsonuçeldeedilmiştir.Sözkonusuaraştırmadamuhasebemes-lekmensuplarının%43’üe-beyannamekonusundayazılım,programveteknolojikaltyapıproblemlerinedikkatçekmişlerdir.

3.maddemevzuatdeğişikliklerininzamanındabilişimsistemineuyarlanmamasıileilgilidir.Katılımcılar bu ifadeyi sorun olarak değerlendirmişlerdir.Biyan (2011), yap-tığı araştırmadamevzuatta sık sık yapılan değişikliklerden dolayı vergi vemuhasebecamiasındamevzuatı takipetmeningüçlüğünedikkatçekmişvemeslekmensuplarının%47,7’sinin mevzuatı yeterince takip edemediğini tespit etmiştir. Diğer taraftan aynıaraştırmadameslekmensuplarının%73,2’sininkanun,tüzük,yönetmelik,tebliğ,genelge,sirkülerlervb.düzenlemeleriyeterinceanlaşılırbulmadıklarısonucunaulaşılmıştır.Mev-zuatlailgiliolaraksıksıkdeğişikliklerinyapılmasındandolayıtakipetmedekizorluklarvemevzuat metinlerinin yeterince anlaşılır olmaması yanında yaptığımız araştırmadabunlarınelektroniksistemezamanındauyarlanmamasıdameslekmensuplarınısıkıntıyasokanbirdurumolaraktespitedilmiştir.

Tablo 3. AnketSorularınaVerilenCevaplarınOrtalamaları

Sorular N=105 SS Ortalama Değerlendirme

1 Elektronik ortamda GelirİdaresiBaşkanlığı’na erişimdezamanzamansıkıntılarınyaşanması. 1,0450 3,85 Sorundur

2 Ülkegenelindebilişimaltyapısınınyetersizliğindenkaynaklananerişimsorunları. 0,8805 3,89 Sorundur

3 Mevzuatdeğişikliklerininbilişimsisteminezamanındauyarlanmaması. 0,7998 3,93 Sorundur

4 Elektronik defteruygulamasınahenüzgeçilememişolması. 1,1139 3,24 Ortadüzeydebir

sorundur

5 Elektronik faturauygulamasınahenüzgeçilememişolması. 1,0694 3,28 Ortadüzeydebir

sorundur

6 Muhasebeyazılımlarının(Luca,Datasoftgibi)pahalıolması. 1,2208 2,99 Ortadüzeydebir

sorundur

7 Meslekmensuplarının,muhasebeyazılımlarınıyeterlidüzeydebilmemesi. 0,8955 3,59 Sorundur

8 Meslekmensuplarınıninternetkullanımındayetersizolması. 0,9078 3,57 Sorundur

9 Muhasebeyazılımlarınınyıllıkaidatlarınınpahalıolması. 1,1761 3,04 Ortadüzeydebir

sorundur

10Erişimdekiaksaklıklardandolayıbeyannamelerzamanındaverilmediğinde,bununidaretarafındanmücbirsebepolarakkabuledilmemesi.

1,0960 4,24 Büyükbirsorundur


4.ve5.maddelerelektronikdeftervefaturauygulamasınageçişleilgilidir.Katılım-cılarbuifadeleriorta düzeyde bir sorunolarakdeğerlendirmişlerdir.Bilindiğigibi,tekdüzenmuhasebesistemigetirilerekmuhasebedeyeknesaklıksağlanmış,belirlibirdüzenoluşturulmuştur.Tekdüzenmuhasebeilebirliktehızlabilgisayarlımuhasebeuygulama-larıartmışveTürkiye’dehemenherfirmakayıtlarınıbuuygulamalariletutmayabaşla-mıştır.Böyleceişlemlerinkaydıvedenetimidahakolayhalegelmiştir.Fakatmuhasebeişlemlerinekonuolandefter,belgevemalitablolarhalakâğıtortamındatutulmaktavesaklanmaktadır. Faturaların kâğıt ortamında basımı için basımdandoğan kâğıt ve sarfmalzemesimaliyetleri,müşterilere posta ile gönderimi ve arşivlenmek için kullanılandepokullanımlarıönemlimaliyetunsurlarıdır.Avrupaülkelerindeelektronikfaturauy-gulamasıbumaliyetleridüşürerekveyatamamenortadankaldırarakçokbüyükmiktar-lardatasarrufsağlamaktadır.ÖrneğinAvrupaBirliğiülkelerindebirfaturaiçinortalamamaliyet12,50€olmaktadır.Elektronikfaturasisteminegeçildiğindeisebirfaturaiçinmaliyet%80oranındadüşerek2.50€olmaktadır(Alp,2007).

Bubağlamdaülkemizdeelektronikdeftervefaturauygulamasınageçildiğindehemmaliyetlerhemdeişlemhızıaçısındanönemliavantajlarınsağlanacağıaçıktır.

Şekil 2. AvrupaBirliğiülkelerindeE-FaturaKullanımDağılımı,Kaynak:(Alp,2007)

6. ve 9.maddeler kullanılmakta olanmuhasebe yazılımlarının fiyatlarıyla ilgilidir.Meslekmensupları,muhasebeyazılımlarınınvebunlarınyıllıkaidatlarınınpahalıolma-sınıorta düzeyde bir sorunolarakdeğerlendirmişlerdir.BilindiğiüzerepiyasadayaygınolarakkullanılanmuhasebeprogramlarıLucaveDatasoft’tur.Muhasebeyazılımlarıpi-yasasına başka şirketlerin yenimuhasebe yazılımları geliştirerek girmesi ile fiyatlarındüşmesibeklenebilir.


7.ve8.maddelermeslekmensuplarınınmuhasebeyazılımlarınıbilmeve internetikullanabilmeseviyeleriyleilgilidir.Buifadeler,meslekmensuplarıncasorun olarak de-ğerlendirilmiştir.Türkiye’detemelbilgiteknolojilerikullanımıileilgiliolarakilkveorta-öğretimdemüfredatailgiliderslerkonularakönemliadımlaratılmıştır.Bunadayalıolarakgelecekyıllarda temelbilgi teknolojisikullanımındabireylerindahanitelikliolacağınısöylemekmümkündür.AncakmevcutmeslekmensuplarınınmuhasebeyazılımlarınıvetemelbilgiteknolojilerinikullanabilmedüzeylerininartırılmasıileilgiliolarakGelirİda-resiBaşkanlığına bağlı vergi daireleri, SosyalGüvenlikKurumunabağlı olanSGK İlMüdürlükleri,TÜRMOB’abağlıSMMMOdalarıdahayoğunbir şekildeeğitimçalış-malarıyapmalıdırlar.Ayrıcameslekadaylarıiçinüniversitelerbilgisayardesteklimeslekderslerinemüfredatlarındadahafazlayervermelidirler.

10.soruelektroniksistemeerişimdenkaynaklanangecikmelerinidaretarafındandik-katealınmaması ile ilgilidir.Budurummeslekmensupları tarafındanbüyük bir sorun olarakdeğerlendirilmiştir.Ülkeninbilişimaltyapısınınyatırımlarlasürekliolarakgelişti-rildiğiortadadırancakbunarağmenhemenherkonudaerişimileilgiliolarakaksaklıkla-rındayaşandığıgözlemlenmektedir.Bukonudaidareninmakulbirsürevermesisorunuçözmeadınabiröneriolaraksunulabilir.

2.3.3. KarşılaştırmalarAnketsorularınaverilencevaplar,katılımcılarınkişiselbilgilerinegörekarşılaştırıl-

mış,ikigrupolmasıdurumundattesti,dahafazlagrupolmasıdurumundaisevaryansanaliziyapılmıştır.Aşağıdasadecefarkgörülendurumlarayerverilmiştir(p<0,05).

Katılımcılarınyaşdurumlarınagöreanketsorularınaverdiklericevaplarkarşılaştırıl-mışve“Elektronik fatura uygulamasına henüz geçilmemiş olması”maddesiiçinkatılım-cılarıngörüşlerininfarklılaştığıtespitedilmiştir.Tablo-4’egöregençmeslekmensuplarıelektronikfaturayahenüzgeçilmemişolmasınınsorunolduğugörüşünüdahafazlades-teklemektedirler.Budurumgençmeslekmensuplarınındeğişimveyeniliğidahafazlaistediklerişeklindeaçıklanabilir.

Tablo 4. YaşDurumunaGöreOrtalamalarınKarşılaştırılması

5.soruElektronik faturauygulamasınahenüzgeçilememişolması.

Ortalama F p*

25-3031-4041-50

50’denfazla

3,653,353,162,64

2,898 0,039

*P<0,05

Sonuç ve ÖnerilerErzurumilindeserbestmuhasebecimalimüşavirlerileyapılanbuçalışmadameslek

mensuplarınıne-sorunlarileilgiligörüşleritespitedilmişveçözümönerilerisunulmuş-tur.


AraştırmabulgularınagöregerekGelirİdaresisistemlerindenkaynaklanangereksedebilişimaltyapısınınyetersizliğindenkaynaklananerişimaksaklıklarımeslekmensuplarıtarafındansorunolarakdeğerlendirilmiştir.Ayrıcaerişimkaynaklıgecikmelerinidareta-rafındandikkatealınmamasıisebüyük bir sorunolarakdeğerlendirilmiştir.Bilişimaltya-pısındaciddigelişmelerolmasınarağmenzamanzamanerişimdeaksamalarınolduğubirgerçektir.Bubağlamdabirtaraftanaltyapımodernleştirmeçalışmalarıyapılmalı,diğertaraftanidaregecikmeleriçinmakulbirsürevermelidir.

Mevzuatdeğişikliklerininzamanındasistemeuyarlanmamasımeslekmensuplarıtara-fındansorunolarakdeğerlendirilmiştir.Mevzuattasıksıkyapılandeğişikliklerdendolayıbunlarıtakipetmeningüçlüğüilebirliktemevzuatmetinlerininyeterinceanlaşılırolma-malarıyanındabirdebunlarınsistemezamanındauyarlanmamasımeslekmensuplarınıciddisıkıntılarasokmaktadır.Yapılandeğişikliklerinhemensistemeuyarlanmasıvegün-cellenmesiiçingerekenönlemleralınmalıdır.

Elektronikdeftervefaturauygulamasınahenüzgeçilmemişolmasıorta düzeyde bir sorunolarakdeğerlendirilmiştir.Buuygulamalarıngetirmişolduğu tasarruf%80civa-rındadır.E-devlet’tee-deftervee-faturauygulamaları,maliyetleridüşürmeyanındadahahızlıişlemyapmagibiavantajlardasağlayacağındanülkemizdebuuygulamayabiranöncegelişmesiiçingerekenadımlaratılmalıdır.

Muhasebeyazılımlarınınvebunlarınyıllıkaidatlarınınpahalıolmasıorta derecede bir sorunolarakdeğerlendirilmiştir.Piyasayabaşkayazılımşirketleriningirmesiilefi-yatlarındüşeceğibeklenebilir.

Meslekmensuplarınınmuhasebeyazılımlarınıbilmeveinternetikullanabilmedüzey-lerinindüşükolmasısorunolarakdeğerlendirilmiştir.BukonudaGelirİdaresiBaşkan-lığınabağlıvergidaireleri,SosyalGüvenlikKurumunabağlıolanSGKİlMüdürlükleri,TÜRMOB’abağlıSMMMOdaları,mevcutmeslekmensuplarınayönelikyoğuneğitimfaaliyetlerigerçekleştirmelidirler.Diğertaraftanmeslekadaylarıiçindeözellikleüniver-sitelerdebilgiteknolojilerikullanımıvebilgisayardesteklimeslekderslerinemüfredattadahafazlayerverilmelidir.

KaynakçaAkdemir,N. (2008).E-DevletUygulamalarıKapsamındaVedopProjesiEğirdirVergi

DairesindeE-VdoUygulamasınınİncelenmesi(YüksekLisansTezi).Kü-tahya:DumlupınarÜniversitesiSBE.

Alp,A.(2007).MuhasebedeKullanılanDefterveBelgelerinElektronikOrtamdaİzlen-mesi (YayınlanmamışYüksek LisansTezi).Ankara:AtılımÜniversitesiSBE.

Arifoğlu,A.(2004).E-Dönüşüm:YolHaritasıTürkiyeDünya.Ankara:SasBilişimYa-yınları.

Aslan,M.,Kılıç,S.veBayhan,P.(2007).e-İşe-Devlete-Tık.Ankara:SiyasalKitabevi.Balcı,A.,Nohutçu,A.,Öztürk,N.K.veCoşkun,B.(2003).KamuYönetimindeÇağdaş

Yaklaşımlar.Ankara:SeçkinYayıncılık.


Biyan,Ö.(2011).“MuhasebeMeslekMensuplarınaYönelikBirÇalışma:MeslekMen-suplarınınDemografikDurumları,MeslekiSorunlarıveDeğerlendirilme-si”.www.alomaliye.com/2011/meslek_mensubu_anketi_2011.pdf,[ErişimTarihi:24.11.2011]

Civelek,M.E.veSözer,E.G.(2003).İnternetTicareti:YeniEkososyalSistemveTicaretNoktaları.İstanbul:Beta.

Çakıroğlu,S.(2005).e-devlet(YüksekLisansTezi).İstanbul:BeykentÜniversitesiSBE.Çarıkçı,O.(2010).“Türkiye’deE-DevletUygulamalarıÜzerineBirAraştırma”,Süley-

manDemirelÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüDergisi,2-12:95-122.Çınar,O.(2002).Bilgisayar,Erzurum:BakanlarMatbaacılık.Çoban,G.(2006).e-DevletveİstanbulValiliğiUygulaması(YüksekLisansTezi).İstan-

bul:YıldızTeknikÜniversitesiSBE.Dura,C.(1990).BilgiToplumu.Ankara:KültürBakanlığıYayınları.GİB,(2011).http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/20111.htm[ErişimTarihi:

24.11.2011]Haşıloğlu,S.B.(1999).EnformasyonToplumundaElektronikTicaretveStratejileri.İs-

tanbul:TürkmenKitabevi.Kankaya,M.M.(2010).E-DevletUygulamalarıveMaliSaydamlıkİlişkisi(YüksekLi-

sansTezi).Gaziantep:GaziantepÜniversitesiSBE.Laudon,K.C.andLaudon,J.P.(2007).ManagementInformationSystems:Managing

TheDigitalFirm.PearsonPrenticeHall.Özbek, M. (2007). e-Devlet ve Türkiye Uygulamaları Kapsamında “Vedop” Projesi

(YüksekLisansTezi).Tokat:GaziosmanpaşaÜniversitesiSBE.ÖzgenF.B.(2007).“KamuHizmetArzındaVerimlilikAçısındanE-VergilendirmeUy-

gulamaları:Türkiye’deE-BeyannameSistemiÜzerineBir İnceleme”,6.BilgiEkonomiveYönetimKongresi,26-28Aralık.İstanbul.

Özmen,Ş.(2003).AğEkonomisindeYeniTicaretYolu:e-Ticaret,İstanbul:İstanbulÜni-versitesiYayınları.

Parlak,B.veZ.Sobacı. (2005).KuramveUygulamalardaKamuYönetimiUlusalveGlobalPerspektifler.İstanbul:AktüelYayınları.

Sarıhan,T.D.(1995).Internet.İstanbul:SistemYayıncılık.Tapscott,D.(1998):DijitalEkonomi,Çev.,EceKoç,İstanbul:KoçSistemYayınları.TBDTürkiyeBilişimDerneği.(2001).“Türkiye’dee-devletnasılolmalı?”.http://www.

tbd.org.tr/usr_img/cd/kamubib12/RaporlarPDF/Rapor-123.pdf[ErişimTa-rihi:24.11.2011]

TÜRMOB,(2011).www.turmob.org.tr/TurmobWeb/turkce/popup.aspx?Sayfa=/Arsiv/turmobwebdb/dosyalar/istatistikler10.pdf)[ErişimTarihi:24.11.2011]

Tutar,H.(2010).YönetimBilgiSistemi,Ankara:SeçkinYayıncılık.Yaman,D.(2008).KamuYönetimindeElektronikDevletModeliveİşletmelerinVergi

TahsilatlarınınElektronikOrtamdaUygulanması:AnkaraİliÖrneği(Ya-yınlanmamışYüksekLisansTezi).Ankara:AtılımÜniversitesiSBE.

Documents

MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ E-SORUNLAR … · Eski ekonomide bilgi akışı; nakit, çekler, faturalar, raporlar, toplantılar, telefon ko- nuşmaları veya radyo/televizyon yayınları,