Culturele identiteit van Vlaanderen

Musée de Flandre in Cassel

26

In Cassel opende het Musée départemental de Flandre de deuren. In een schitterend gerestaureerd zestiende­eeuws pand belicht het de culturele identiteit van Vlaanderen.

LEVEN IN FRANS-VLAANDEREN Met veel Europees geld en ook met fondsen uit Parijs

slaagde Noord-Frankrijk er de jongste jaren in om di­

verse aantrekkelijke musea te bouwen en of te renove­

ren. Het begon allemaal met de geslaagde renovatie van

het Rijselse Paleis voor Schone Kunsten tussen 1991 en

1997 waar in 2004 de succesvolle Rubenstentoonstel­

ling liep. Niet toevallig Rubens, want het museum be­

zit een hele reeks topwerken van de Vlaamse meester,

geërfd van het klooster van de Recoletten. In het aan­

koopbeleid van het museum staan Vlaamse meesters

centraal en meer dan een keer moesten Vlaamse mu­

sea knarsetandend toezien hoe een topstuk naar Rijsel

verhuisde, zoals in 1994 toen een prachtige Vanitas

van Jan Sander van Hemessen (ca. 1500 Hemiksem

- 1560 Antwerpen) naar Rijsel ging.

Ook andere musea verloochenden de regio en de histo­

rische invloed van Vlaanderen niet. Deze herfst open­

de in Noord-Frankrijk een nieuw museum. Het Mu­

sée départemental de Flandre, zoals het voluit heet,

heeft als missie de culturele identiteit van Vlaanderen

te belichten. In deze politiek woelige tijden voorwaar

een uitdagende missie. Het museum is gevestigd in

het oude burggraafschap Cassel en gehuisvest in het

Hotel de la Noble-Cour. Een prachtig gerestaureerd

zestiende-eeuws pand met vele Vlaamse architecturale

elementen.

•

•

•

HET MUSÉE DE FLANDRE, GEHUISVEST IN HET GERESTAUREERDE

HÓTEL DE LA NOBLE-GOUR TE CASSEL

Roelandt Savery, Landschap

met een kasteel, rond 1590, olieverf op paneel

MUSÉE DÉPARTEMENTAL DE

FLANDRE, CASSEL

Anoniem, De Slag van Cassel

in 16 77, einde I 7 de eeuw,

olieverf op doek, I 12,4 x

178,4 cm

MUSÉE DÉPARTEMENTAL DE

FLANDRE, CASSEL

©Jacques Quecq d'Henripret

UNIEK SCHILDERIJ UIT DENDERMONDE

Een merkwaardig schilderij uit 1484 komt uit Dendermonde.

Het verbeeldt de maagd Maria met de schenker van het werk.

Uniek aan het kunstwerk is een uitvoerige graftekst die het

mogelijk maakt de schenker te identificeren als Joost vanden

Damme en de plaats waar het werk oorspronkelijk hing, de

zijkapel van de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Dendermonde. De

schenker staat met gesloten ogen op het werk afgebeeld wat

iconografisch uniek is. De compositie is ook origineel, de Maagd

is niet in het midden geplaatst zoals meestal gangbaar is,

maar rechts.

Vanwege het unieke karakter kreeg het Centrum voor

Onderzoek en Restauratie van musea in Frankrijk de opdracht

het schilderij technisch grondig te onderzoeken. Uit analyse

van de gebruikte pigmenenten, het jaarringenonderzoek en de

infraroodreflectografie bleek het te gaan om een authentiek

stuk dat zeer goed was geconserveerd. Het museum kon het

belangrijkse schilderij verwerven in 1994 dankzij de steun van

het Fonds Régional d'Acquisition des Musées.

Anoniem, De Maagd en

schenker Joos vanden

Damme, 1484, Dender­

monde, olieverf op paneel

MUSÉE DÉPARTEMENTAL DE

FLANDRE, CASSEL

Leo Coppers, Geen gezeik

iedereen rijk, mixed medio,

60,5 x 48,5 x 48,5 cm

MUSÉE DÉPARTEMENTAL DE

FLANDRE, CASSEL

Anoniem Vlaams, Het schijt­

manneke, gebakken aarde,

gepolychromeerd, 97 x 44 cm

MUSÉE DÉPARTEMENTAL DE

FLANDRE, CASSEL

VIER THEMA'S Het Musée de Flandre probeert de missie te verwezelijken

met een museografische route rond vier thema's: 'Onder­

werping en woede', 'Tussen hemel en aarde', 'Maten en ma­

teloosheid', 'Show en spot'. Die thema's karikaturalizeren

een beetje de Vlaamse identiteit en het museum probeert

zo de route in het museum te structureren. Bij elk thema

hoort ook een hedendaags werk want het museum koopt

regelmatig ook hedendaagse Vlaamse kunst.

Het eerste thema, gewijd aan oorlogen en botsingen, is op

chronologische wijze opgebouwd en onderverdeeld in vier

delen. 'Macht en gerechtigheid' illustreert de taken van het

burggraafschap in een mooie eerste ruimte met verschil­

lende historische documenten die een idee geven van de

omvang van het rechtsgebied van Cassel dat vierenvijftig

parochies in zich verenigde. Het verhaal gaat verder met de

opstand van de steden in de veertiende en vijftiende eeuw,

Loclewijk XIV en Zuid-Vlaanderen en eindigt met de Eer­

ste Wereldoorlog in Vlaanderen.

Na de noodzakelijke historische inleiding krijgt de bezoe­

ker de eerste topstukken te zien. Schilderijen van David

Teniers, Joachim Patenir, Roelandt Savery en werken van

onbekende Vlaamse meesters illustreren het thema 'Tus­

sen hemel en aarde'. Met Joachim Paterir zitten we bij ont­

staan van het landschap als genre. Zijn visie verenigt het

oneindig grote en het oneindig kleine, het denkbeeldige en

de realiteit. Zo ontdekt de bezoeker aan de hand van deze

thematiek in welke mate het Vlaamse landschap verbon-

den is met het spirituele_ Een Tuin van Eden van Savery

verwijst naar een denkbeeldig l�ndschap maar ook naar

het verloren paradijs met de bovennatuurlijke schoonheid

van de landschappen als naar de verheerlijking van de god­

delijke perfectie. Ook de volkse devotie komt aan bod met

relikwieënkasten, devotievoorwerpen, rozenkransen, enz.

Volgens het museum suggereert het thema 'Maat en mate­

loosheid' de wil om alles te controleren, te organiseren en

te inventariseren, maar ontbreekt er dikwijls ook een grens

in gedrag en uitbeelding. Als symbool toont men een rari­

teitenkabinet. Het is een 'weereld in het kleen', een micro­

kosmos die het mogelijk maakt de natuur te inventariseren

en te begrijpen. De bezoeker vindt er een walviswervel,

antieke beeldhouwwerken, mineralen en andere raritei­

ten. Als hedendaag werk toont het museum het bekende

werk van Jan fabre, Les messagers de la mort décapités.

L'annonciateur du froid (2006). Het zijn opgezette uilen

waarvan er enkele reeds te zien waren in het Antwerpse

KMSKA in 2006.

SHOW EN SPOT Volgens het museum hebben Vlamingen een 'gevoel van

ontsporing' en hebben ze een vermogen om alles te rela­

tiveren. Als symbool voor dit thema is er ondere andere

het wat curieuze Schijtmanneke. Een bijna levensgrote po­

lychrome terra cotta die 'schijt heeft aan de wereld'. Als

hedendaags kunstwerk pronkt het geestige werk van Leo

Copers (een hoop valse goudstaven).

•

•

•

29

ANDERE MUSEA EN BEZIENSWAARDIGHEDEN

LAM (Lille métropole musée d'art moderne d'art contemporain et d'art brut).

Het vroegere museum van Villeneuve d'Asc kreeg er een nieuwe vleugel bij om de

enorme collectie art brut te huisvesten. Samen met de vroegere collectie abstracte

kunst geeft het museum een zeer goed overzicht van de ontwikkeling van de

abstracte kunst in Europa.

www.musee-lam.fr

Museum La Piscine in Roubaix. Een uniek museum met veel

beeldhouwwerken gelegen in een voormalig art deco zwembad uit 1927.

Nog tot 16 januari 2011 loopt er een expo rond de beeldhouwer Degas.

The Silk Road, Saatchi Gallery. In het oude postgebouw naast het

station Lille-Fiandres loopt de indrukwekkende tentoonstelling 'The Silk Road'.

Die brengt zo'n 60 werken samen uit de beroemde Saatchi-verzameling die nog

nooit in Europa te zien waren (behalve in Engeland). De kunstenaars komen

uit India, China en het Midden-Oosten. Niet te missen voor liefhebbers van

hedendaagse kunst die nieuwsgierig zijn wat er in het oosten allemaal leeft.

Tot slot staan het museum ook stil bij het carnaval in

Vlaanderen. In het museum staan grote koppen van papier

maché die dateren uit het einde van de negentiende eeuw,

maar ook kostuums en schilderijen weerspiegelen de typi­

sche sfeer van carnaval uit de streek. Het museum bewaart

de reuzen Papa en Mama die alleen te zien zijn tijdens de

carnavalsperiode. Gedurende de andere maanden kan men

slechts hun silhouetten achter een groot doek bewonderen

want de reuzen slapen . . .

Het museum maakt amper gebruik van hedendaagse me­

dia om de verzameling te ontsluiten, maar voor blinden en

slechtzienden zijn er wel maquettes die bepaalde kunstwer­

ken volledig uitbeelden. 'De Vlaamse culturele identiteit

ontsluiten' is geen gemakkelijke opgave en het museum

houdt de Vlaamse bezoeker een spiegel voor die ons een ver­

vormd en soms lachwekkend beeld geeft. Anderzijds bezit

het museum heel wat topwerken en kunstwerken van min­

der bekende of onbekende kunstenaars die je in Vlaanderen

zelden of nooit te zien krijgt. Afwachten dus of het museum

in haar streven zal groeien en welke tentoonstellingspoli­

tiek ze zal ontwikkelen. Het mikt op 200.000 bezoekers

per jaar wat toch wel een zeer optimistische schatting is,

vermits de bezoeker echt wel tot Cassel moet gaan om het

museum te bezoeken want veel meer is er daar niet te zien.

In combinatie met Rijsel of een van de andere nieuwe of

vernieuwde musea zoals Villeneuve-d'Asc of het museum

La Piscine in Roubaix kan je er wel een boeiende uitstap

van maken.

Peter Wouters

•

info Musée départemental de Flandre

Open: dinsdag t.e.m.

zaterdag van I 0.00 tot

12.30 uur en van 14.00

tot 18.00 uur, zondag van

I 0.00 tot 18.00 uur

Gesloten: maandag

{Grand Place, 26

59670 Cassel

Tel. 00 33 3 59 73 45 60

www.museedeflandre.cg59.fr

Naast de permanenete

collectie loopt er

tot 23 januari 20 11

de tentoonstelling

Sensualiteit en wellust

over het vrouwelijk

naakt in de Vlaamse

schilderkunst uit de 16de

en 17de eeuw