Embed Size (px)
Citation preview
MVO 1 Inleiding KMO
Duurzaam of maatschappelijk verantwoord ondernemen
Duurzaam ondernemen:
- People = werknemers binnen een bedrijf
- Planet = omgeving + milieu
- Profit = wat doet een bedrijf met hun winst → ten gunste van de maatschappij?
1. Naar een toekomstgerichte en sociaal verantwoorde bedrijfsstrategie
Millenniumdoelstelling: de rijkste landen willen tegen 2015 de armoede en de kindersterfte halveren
Triple bottom line: PPP
→ 3 pijlers van MVO
- People: sociaal → mensen binnen het bedrijf
- Planet: ecologische → milieu
- Profit: economische
Prosperity (deze 3 pijlers moeten tot rijkdom leiden op elk vlak)
People
Sterke bevolkingsgroei
Arbeidsrechten
Kinderarbeid
Armoedebestrijding
…
Planet
- Uitputting grondstoffen: Uranium, Coltran, water, …
Bv jeansproductie:
1
7380 liter water
144 megajoule
9kg CO²
Chemicaliën op katoen, … → opkomst duurzaam katoen
- Piek olie
- Vervuiling van de omgeving
- Bedreigde voedselketen en biodiversiteit
Profit
Een korte lijst van de grootste financiële crisissen sinds 1900
1910 – Shanghai rubberaandelen crisis
1930s – The Great Depression – de grootste depressie in de 20ste eeuw
1973 – 1973 olie crisis – oil prijs steeg: gevolg de 1973–1974 aandelen markt crash
1980s – Latijns-Amerikaanse schulden crisis – beginning in Mexico
1987 – Black Monday (1987) – de grootste 1-dag procentuele daling in beursgeschiedenis
1989-91 – United States Savings & Loan crisis
1990s – Japanese asset price bubble collapsed
1992-93 – Black Wednesday – speculatieve aanval op munten in het Europees Exchange Rate
Mechanism
1994-95 – economische crisis in Mexico – speculatieve aanval omwille van Mexicaanse
overheidsschuld
1997-98 – Aziatische financiële crisis – devaluatie en bankcrisis in Azië
1998 Russische financiële crisis
2007-09 – de Amerikaanse financiële crisis van 2007–2009 veroorzaakte mee de
De globale financiële crisis van 2008–2009,
En creëerde de 2010 recessie
2
Nieuwe economische paradigma’s
Zo was het: Hier moeten we heen:
→ Een goede economie en maatschappij moeten
op elkaar afgestemd zijn, anders is er geen ecologie
Dit is het nu:
Moeten we heen:
3
= Cradle-to-cradle (= alles herbruiken)
→ Principe: zo weinig mogelijk afval hebben
→ Overschotten / afval hergebruiken
Bv Nike: demonteerbare schoenen, schoenen versleten, alles apart, met dit afval nieuwe dingen
maken
De 4 E’s
De 4 E’s voor verandering → ecologische economie
4
- Enable: maak verandering mogelijk, zorg dat duurzame en aantrekkelijke alternatieven beschikbaar
zijn (bv performant openbaar vervoer)
- Encourage: zorg voor de juiste financiële prijssignalen → maak duurzame keuzes goedkoper; maar
onduurzame keuzes moeilijker bv treinticket versus vliegtuigzitje
- Exemplify: overheid moet goede voorbeeld geven, grootste consument 20% van alle uitgaven →
systematisch groene aankoopkeuzes (wagenpark, gebouwen), voer voor de rest consistent beleid in
alle departementen
- Engage: ipv mensen individueel met de vinger te wijzen, betrek ze bij veranderingsprocessen, heeft
meer impact, bv klimaatwijken
United Nations Global Compact
→ 10 principes waarop multinationals kunnen op intekenen zodat bedrijven hieraan werken
→ Kan een bedrijf gebruiken als marketingtool
2000 UN Global Compact
Van duurzame ontwikkeling → duurzaam ondernemen
MENSENRECHTEN
• Principe 1: bedrijven moeten de internationaal geproclameerde mensenrechten steunen en
respecteren
• Principe 2: en ervoor zorgen dat zij niet medeplichtig zijn aan schendingen van de
mensenrechten
ARBEIDERSRECHTEN
• Principe 3: Bedrijven moeten zich houden aan de vrijheid van vereniging en de erkenning van
het recht tot collectief onderhandelen
• Principe 4: de uitbanning van alle vormen van dwangarbeid en verplichte arbeid;
• Principe 5: de effectieve afschaffing van kinderarbeid, en
• Principe 6: de uitbanning van discriminatie bij tewerkstelling.
MILIEU
• Principe 7: Bedrijven ondersteunen een voorzorgsprincipe bij milieu-uitdagingen;
• Principe 8: initiatieven ondernemen om een grotere milieuverantwoordelijkheid op te
nemen en
• Principe 9: de ontwikkeling en verdeling van milieuvriendelijke technologieën aanmoedigen.
ANTI-CORRUPTIE
5
• Principe 10: Bedrijven verzetten zich tegen corruptie in al zijn vormen, met inbegrip van
afpersing en omkoperij
DO-proces
Kern van een DO-proces voor bedrijf
= maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen
Voorbeelden: eco-efficiëntie, hernieuwbare energie, ergonomische bedrijfsruimten en terreinen,
schonere productiemethoden, ecodesign, diversiteit,medewerkerparticipatie,….
Spanningsveld: lange termijn- korte termijn
→ Men heeft er niet altijd het geld voor (over) op korte termijn en ‘vergeet’ de lange termijn winst
1.1 Verschuivingen in de globaliserende economie: MACRO
- Nieuw maatschappelijk probleemveld: complex en onzeker
Globalisering markt, arbeid, kapitaal → concurrentie stijgt = prijs daalt
o Globalisering arbeid:
Producten worden niet altijd verkocht op plaats van productie
Producten kunnen overal verkocht en gemaakt worden
Mondige klanten → consumentenorganisaties, buurtcomités, ngo’s, …
o Klanten zijn veeleisender
o Blogs kunnen een bedrijf kapot maken
Groeiende regelgeving: Vlarem, REACH, … → alles wordt ingewikkelder
- Dynamiserende effecten:
Concurrentie, outsourcing, efficiëntie,….
- Gevaarlijke tendensen:
Anorexia: focus op kost- en arbeidsreductie
Boulimie: te sterke groeidrang en overnamewoede
- Druk op ondernemingen van buitenaf:
Sterke identiteit + proactief vermogen = noodzakelijk
6
transparant zijn
verantwoording afleggen
vertrouwen geven
Vb 2009 bankencrisis - 2010 Deepwater Horizon 2010
- Nood aan integratie van:
1. Milieu-aspecten → sociale en economische aspecten
2. Operationeel (milieu en sociaal) management in strategisch management
3. Leerprocessen van de diverse partijen
4. Globalisering en lokalisering
- Probleemgebieden → oplossing = overgangsprocessen naar nieuwe productiewijzen en
producten/diensten → nieuwe manieren van produceren zoeken voor bestaande productie (positief
gebruiken: ineens ook rekening houden met MVO)
- Nood aan beleidsmaatregelen om bedrijven te helpen (bv ecocheques)
1.2 Winst niet meer als unieke finaliteit: MICRO
- Moeilijke taak van een bedrijfsleider: ook creatief ondernemen met oog en hart dwz
BREDE TOEKOMSTVISIE (niet enkel financiële doelstellingen)
DUIDELIJKE EN INNOVATIEVE STRATEGIE met aandacht voor versterking van competitief
voordeel → competitief voordeel uithalen door MVO als troef te gebruiken in reclame
- Winst versus waarden
Goedkoper en kinderarbeid VS duurder en geen kinderarbeid
Bv opkomst bio-katoen
- Mogelijke tegenwerpingen
Hoge kosten
Wollen sokken imago → imago bio-winkel
Veranderingen binnen bedrijf → men houdt niet van veranderingen maar van continuïteit
- Voordelen vanuit bedrijfseconomisch perspectief:
7
Nieuwe businessactiviteit bv consultancy rond MVO, aanbieden nieuwe groene producten
Uitbouw van diensten bv milieu-adviseur
1.3 Een onderneming is geen eiland
- Implementeren van anti-eilandmentaliteit in dagelijkse werking van onderneming:
1. zakenethiek of bedrijfsethiek (mgtstijl)
2. Corporate Social Responsibility (CSR → regels)
3. Corporate Social Responsiveness (meetinstrument)
= integratie in Corporate Social Policy Process
- “Civil society” → “corporate citizen” (Ethibel)
2. Voorwaarden voor duurzaam ondernemen (DO)
- DO brengt totale reflectie en verandering op gang via INTEGRATIE van economische, sociale en
ecologische domeinen
- Globaal en complex concept dus wel doordacht, breed overlegd en transparant
→ STAPPENPLAN
- DO-proces moet:
CORRECT uitgevoerd worden
duidelijk GEVISUALISEERD worden
2.1 De triple bottom line benadering als draagvlak
= Strategie die systematisch de economische, milieu- en sociale impact in de bedrijfsvoering
integreert:
Verantwoordelijkheid opnemen
Proces van reflectie starten
Veranderingsproces voortdurend verbeteren
Stakeholders betrekken en engageren
2.2 Inhoud vanuit visie en ambitie van de ondernemer
8
Implementatie DO-proces in bedrijf:
- Niet:
aanwenden als tovermiddel om zaken op te lossen
modieus verpakken van bestaand project/tool
green-washing = uitbuiten als marketingtool
- Wel:
= marktpositie evalueren en strategie uitstippelen om vandaag competitieve voordelen voor morgen
op te bouwen
= kijken met andere ogen naar projecten/tools
= op structurele wijze legitimiteit van ondernemerschap versterken
= investeren op lange termijn: basis = duurzame innovatie
= bedrijf oriënteren op de buitenwereld (anti-eilandmentaliteit!)
2.3 Rol van de stakeholders
- Dialoog+toetsing+aanpassing van de strategie met ALLE stakeholders/ belanghebbenden:
Aandeelhouders: kapitaal
Klanten: omzet
Partners: snelheid in de ontwikkeling van horizontale waardeketen
→ Horizontale waardeketen = supply chain (van grondstof tot eindproduct)
Personeel: kennis, vaardigheden, attitudes
Samenleving: omgeving om door te groeien
- Taak van bedrijfsleiding:
1. krijtlijnen, spelregels en doelstellingen van het DO-project vastleggen
2. resultaten permanent toetsen en bijsturen
- Beoordelingsinstrumenten (bv Ethibel, Dow Jones, Sustainibility-index, GR, ISO14000, ISO 26000 …)
Ethibel: aandelen van Belgische ondernemingen die MVO doen
Dow Jones: aandelenindex VS
ISO14000 = certificaat rekeninghouder met milieu
2.4 Opbouw van reputatiekapitaal
9
→ Wat is het imago waard?
- DO=waarde van een onderneming verhogen → competitieve voordelen opbouwen door benutten
van resources:
Aandelenkapitaal: institutionele beleggers
Sociaal kapitaal: war for talent = opbouw van netwerken van kennis, vaardigheden en
attitudes
Natuurkapitaal: eco-efficiëntie = investeren in technologische innovatie
= Triple bottom line (SUCCESDRIJVER)
- Probleem = schaarste in Vlaanderen van resources → hoe schaarste ombuigen tot kansen?
- Reputatiekapitaal
1. = Vertrouwen van stakeholders in LTstrategie en KTactiviteiten
2. = Weerspiegeling van perceptie van stakeholders van de mate waarin de onderneming voor
hen van waarde is
Vb: Triodos Bank
Is in 2008 met 25% gegroeid tot een balanstotaal van EUR 2,4 miljard.
Groei duurzaam bankieren is een trend. Ook in tijden van crisis.
De nettowinst van Triodos Bank steeg met 13% en bedraagt EUR 10,1 miljoen.
- Uniek beheer van reputatiekapitaal: pijlers van governance:
Transparantie: hoe produceren, wat, voorwaarden, …
Accountability: aansprakelijkheid / verantwoordelijkheid opnemen
Eerlijkheid
2.5 Transparantie communicatie vormt cement (= de basis)
- Transparantie houdt ondernemingen bij elkaar
→ Vereiste = efficiënt, open en permanent communiceren en dialogeren met stakeholders
- Niet discussieforum om elkaar te overtuigen
- Wel: mening respecteren, synthese maken en waardevolle informatie integreren in strategie
10
= win-win situatie
2.6 Betrokkenheid top↑↓down en tijdig intern debat
- DO veronderstelt:
Klare visie over wat en hoe?
Commitment van topmanagement
- DO-project inbedden in visie en missie
Betrokkenheid van alle WN ( aan alle eisen van WN voldoen)
Tevreden werknemers
- Hoe tevreden zijn uw werknemers?
Heel belangrijk om te weten, want tevreden werknemers zijn:
Minder vaak afwezig wegens ziekte of andere redenen.
Beter gemotiveerd en makkelijker te engageren in nieuwe projecten.
Loyaler, minder snel geneigd om het bedrijf te verlaten.
Onontbeerlijk bij veranderingsprocessen of in moeilijke periodes.
Productiever.
Bevorderlijk voor de werksfeer.
Ontevreden werknemers daarentegen:
Zijn minder gemotiveerd.
Presteren slechter.
Melden zich sneller ‘ziek’.
Verpesten de sfeer.
Houden zich niet aan afspraken.
Wegen op de teamgeest.
Communiceren niet zoals het hoort
2.7 Feeling met lange termijn perspectief
- Huidige marktomstandigheden: maatregelen, successen en inspanningen op korte termijn
- Binnen DO: permanente trade-off (afweging) tussen KT behoeften & LT perspectief
2.8 Kernactiviteit is filter van het proces
11
- Bij start DO-proces: duidelijke link nastreven:
Core-business en bedrijfswaarden/normen
DO-acties
- Bv sociaal of milieugerichte acties vermijden die mijlenver van kernactiviteiten staan
Colruyt → transport maximaliseren, thuis-werkverkeer
TNT → Moving the World
2.9 Projecten vertalen in concrete voorbeelden
- Beginnen met kleinschalig, goed afgebakend pilootproject
- Sleutelrol = multidisciplinair team → team bestaande uit verschillende disciplines
- Toegevoegde waarde niet altijd meteen duidelijk of kwantificeerbaar
- Tijd om te groeien in transformatieproces
2.10 Duurzaam rapporteren en kwantificeren
- Rapportering en nieuwe auditmethodes en labeling
- Meetbaar en transparant maken van reputatiekapitaal → moeilijk te meten maar oefening is
belangrijker dan meten van resultaten
- Oefening → perceptie stakeholders → meetbare financiële resultaten: bv winst, return on
investment, total shareholder return, market value added, …
- Zie studie VEV: relatie financiële prestaties versus integrale DO-prestaties?
3. Duurzame winst als zakelijke must
- DO stoppen met winst maken of realiseren van groei
- DO = bron van duurzame winst
- Licence to operate verkrijgen is belangrijke winst: hoog reputatiekapitaal = realisatie van winst
(basis=vertrouwen)
12
“…but greening the economy can also present companies with opportunities to cut costs, exploit new
markets or to achieve competitive advantage in existing markets. Not only is it usually more cost
effective to avoid environmental problems at source rather than try to remedy them later, but
companies that take care of the environment often quickly recoup their initial investments; gains in
energy efficiency and waste reduction, for example, often translate into tangible operational savings.
…” E.C. Breathing life into greener businesses.
3.1 Meten is weten
- DO = transparant gegeven in onderneming via indicatoren en variabelen
- Uitdaging = economisch, sociaal en ecologisch rendement zichtbaar maken: waardencreatie
- Hoe transparanter, hoe beter de reputatie van een bedrijf
3.2 Duurzaam economisch rendement
- Voor aandeelhouders: rendement op het gemiddeld in de onderneming totaal geïnvesteerd
vermogen
- Druk om total shareholder return te verhogen
- Toename van belang van institutionele beleggers: market value added-concept
→ Als je kan zeggen dat je aan MVO doet en je laat dit merken aan je klanten, creëer je een
toegevoegde waarde
3.3 Duurzaam sociaal rendement
- Vereiste = duidelijk beeld van publieke positie en invloed van je onderneming
- Vandaag: gebrek aan methoden en instrumenten om dit beeld te kunnen vormen
- Social accounting: rapport over niet-commerciële resultaten
Social accounting = aan de buitenwereld tonen hoe je bedrijf aan MVO doet
Wat doe je met het geld dat ten goede komt aan de maatschappij?
- Multinationale onderneming kan veel druk uitoefenen op onderneming
3.4 Duurzaam ecologisch rendement
- Kernelementen = zelfregulering, best beschikbare technieken en integrale innovatie
13
- LT visie = noodzakelijk
- Toekomstige kosten vermijden
- KT → efficiëntie en risicobeheersing
3.5 Sturingsinstrumenten voor DO
Bedrijven willen vorm geven aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid:
4 controle-instrumenten
1) diagnostic systems = stellen van doelen en meten van duurzaamheidsprestaties →
strategisch management
2) boundary systems = stellen van regels bv gedragsregels
3) beliefs systems = formuleren en implementeren van basiswaarden bv integriteit, ethische
waarde
4) interactive systems = dialoog met stakeholders → soort tevredenheidsenqûete, contact met
buurtcomité
4. DO over de grenzen heen in multinationals
- Top over duurzaamheid in Johannesburg (Zuid-Afrika): case BMW
Top duurt 2 weken
BMW zette een MiniCooper voor het gebouw = reclame = marketingstrategie
- Milieu, mens en meerwaarde
- Codes of conduct (“internationale gedragsregels”): centraal = verbeteren van de kwaliteit van het
leven (verantwoord + duurzaam): nike, nokia, …
Bestonden al voor MVO → codes waren geschreven, maar werden niet altijd toegepast
Komen voor in MVO verslag
- Duurzaamheidsverslaggeving 80/250/500: bijv sociaal-ethisch of milieujaarverslag: shell
- DO op bestuursagenda van multinationals
4.1 Japanse multinationals en DO
Westers → iedereen denkt aan zichzelf en niet aan de maatschappij
Oosters → als mensen staken, kuisen ze of drogen een band maar ze blijven werken; leven voor de
maatschappij
14
- Succesfactoren/ingrediënten DO:
open dialoog
maatschappelijke balans als integraal onderdeel financiële verslaggeving
“zero-waste”-beleid
integraal duurzaamheidsbeleid
kwalitatief hoogwaardige public affairs afdeling
ondernemingsidentiteit
transparantie
Succesingrediënt 1: Kwaliteitsvolle dialoog stakeholders
- Nederlandse m.n. : “interne” gedragsregels
↔ Japanse m.n. : aandacht voor dialoog met “externe” omgeving
-4 D’s: Denial – Data – Dialogue – Deliver
Wij zitten tussen data en dialogue, Japanners doen het allemaal
Mission statement = core business + duurzaam ondernemingsprincipe
- Japan: bv mitutoyo
“nut” van een product: gratie van de klant + andere belanghebbenden
Triple bottom-line : People-Profit-Planet
Stakeholders dialogue
→ Japanner ontwikkelt product → overleg met alle stakeholders → indien hun goedkeuring dan
begint men pas te produceren om een flop te voorkomen
Succesingrediënt 2: Duurzaam accountingsysteem
- Japanse accountant: goedkeuren van jaarrekening + maatschappelijke balans (= wat ze doen voor
hun maatschappij): vb toyota
- Kosten en opbrengsten van een duurzaam internationaal bedrijfsbeleid
15
- Actieve communicatie m.b.t. balans Economie/Ecologie
Succesingrediënt 3: “Zeo-waste policy”
- 5R-benadering van Duurzame Ontwikkeling : Refuse, Return, Reduce, Reuse or Recycle all Resources
- Voorbeeld: hergebruik in productie van afval lokale dochtermaatschappijen
Hout, slikken, rubberzolen, …
Succesingrediënt 4: Voeren van een integraal duurzaamheidsbeleid
- 2 bloopers Shell (Brent Spar), Monsanto (genetisch gemodificeerd voedsel) en BP Deep Water
Horizon)
Brent Spar
Samenvatting:
o Boorplatform, Shell wilde dit laten zinken, protest van Greenpeace
o Shell toegegeven onder druk van de Duitse consument (bleven weg van hun
tankstations)
o Nu een kade
Monsanto onvolledig over genetisch gemanipuleerde soja - Ontdekking onbekend DNA-
materiaal vijf jaar na marktintroductie
Samenvatting:
o Genetisch gemanipuleerd voedsel
o Maïsverkopers in Europa → flop doordat ze niet naar de consument luisterden →
Engeland: klonen van het schaap
BP schuift de schuld (deels) door
RAPPORT OVER RAMP IN GOLF VAN MEXICO
- Japanse m.n.: reeds jarenlang succesvol integraal Duurzaamheidsbeleid :
Voorbeelden: Ricoh, Mitsubishi, Mitutoyo, Canon, Toyota, Kawasaki
16
Succesingrediënt 5: Goede voorbereiding
- “Every war is won before it is ever fought!”
- Japanse m.n. : kwalitatief hoogstaande Public Affairs-afdelingen → anticiperen op allerlei lokale
ontwikkelingen
Public affairs → aparte cel binnen bedrijf die vooral met lobbyen bezig is
o Bv bedrijf dat naar het buitenland wil, de lobbyisten nemen contact op met de lokale
maatschappij om zo mensen voor zich te winnen
Succesingrediënt 6: Sterke identiteit ofwel “corporate identity”
- Japanse m.n.: essentie = visie (verlengstuk van sterke corporate identity)
- Visie = “hoe op een verantwoorde manier met interne en externe omgeving omgaan?”
- Zeer transparante en veelvuldige communicatie (intern en extern)
Succesingrediënt 7: Transparantie
- Japanse m.n. « Amer./Eur. m.n. code of conduct?
Japanners hebben niets te verbergen
Amerikanen tonen een deel maar verbloemen het andere
- Code of conduct moet opgevolgd worden
- Shell in 2000: opzegging van 106 contracten met internationale partners (slechte partners voor DO)
en 2 joint ventures. Voorbeeldfunctie van Shell: zie keerpunt met Brent Spar
- Japanse bedrijfsleven: partnerships gebaseerd op “vertrouwen” en zeer open communicatie
Win-win-situatie voor allebei → Japanners spreken bv winstmarge onderling af zodat beide
bedrijven blijven bestaan
Vertrouwen is een probleem voor Europeanen
Chinezen kennen notie van contracten niet → ze willen het onderste uit de kan
Scandinaviërs zijn zeer contract gebonden, ook al biedt iemand anders het goedkoper aan
17
5. Op zoek naar DO in KMO-werkveld
- Initiatieven: bv VEV, Koning-Boudewijnstichting, UNIZO (bijv conferentie MVO februari 2005 +
zelfbeoordelingsinstrument Albatros)
- Vaktijdschriften: getuigenissen van KMO-bedrijfsleiders
- Research via internet
- Mondelinge contacten, interviews
MVO1 Duurzaamheidsrapportering
Steeds meer bedrijven publiceren een duurzaamheidsverslag
1. Definitie
Een duurzaamheidsverslag maakt melding van
de milieu aspecten
de sociale verantwoordelijkheid
de financiële resultaten van de bedrijfsvoering
2. Engelse synoniemen
- Sustainability reporting
- Triple bottom line reporting
- 3 P’s (people, planet, profit) reporting
3. Fortune Global 205
250 grootste multinationale ondernemingen ter wereld – publicatie van duurzaamheidsverslag:
1999: 35% (vrijwel uitsluitend milieuverslag)
2002: 45% (combinatie milieu, sociale en financiële aspecten)
2008: 80%
18
History of CSR reporting
’62 Rachel Carson’s “Silent Spring”
60’s Swiss retailer Migros was one of the first to publish CSR info
’72 US company Abt and Associates added an environmental report
70’s Some European countries began encouraging environmental and social reporting
’97 Reporting became more structured – GRI
’02 KPMG International Survey on Corporate Sustainability Reporting
’04 72% of G-100 companies issued sustainability reports
’06 Accounting for Sustainability Project
4. Geschiedenis
CSR = Corporate Social Responsibility
’62 Rachel Caron → Biologe die Global Environment Mouvement heeft opgericht, in ’72 zijn hierdoor
pesticides afgeschaft
5. Bekendste internationale richtlijnen
GRI = Global Reporting Initiative
Soms ook GRI = Global Reporting Integrated → triple-bottom integreren
Basis: triple bottom line reporting
80’s After Brundtlandt Report, more companies
started stakeholders reporting
19
6. Business drivers
Argumenten voor het maken van een duurzaamheidsverslag:
Vergemakkelijkt het toetsen van doelstellingen en de controle van de vooruitgang
Vergemakkelijkt de invoering van een duurzaamheidsstrategie
Verhoogt het bewustzijn in de organisatie en zo ook het moreel van het personeel
o Moreel → bedrijf hecht er belang aan en dat voelen de werknemers aan, deze gaan
dat doortrekken en het goede voorbeeld geven Ook een marketingtruc
Biedt de mogelijkheid om de ondernemingsboodschap intern en extern uit te dragen
Verhoogt de algehele geloofwaardigheid door grotere transparantie en verbetert het imago
(en vergemakkelijkt daardoor ondermeer het verwerven en behouden van nieuwe
medewerkers)
o Transparantie → informatie doorgeven en laten zien door verslagen en publicatie
Helpt bij het behouden van de maatschappelijke “licence to operate”
Helpt bij het identificeren van kostenbesparingen en verhoogt de efficiëntie
Biedt kansen voor de verdere ontwikkeling van het bedrijf
o Verdere ontwikkeling = productontwikkeling (bedrijfsprocessen herbekijken)
7. Dialoog met stakeholders
Bedrijven benadrukken het belang van een goede maatschappelijke dialoog.
Drie vormen in een duurzaamheidsverslag:
1) Opnemen van beschouwingen van interne of externe belanghebbenden
2) Vermelden van stakeholderspanels die zij hebben ingesteld
3) Verwijzen naar opiniepeilingen onder werknemers (belang voor de interne communicatie!)
Voorbeeld externe opiniedoelstelling (Dow Chemical):
60 % van de omwonenden in 9 betroffen landen moet positief staan ten opzichte van het
bedrijf.
Opname negatieve citaten van stakeholders:
Shell (2001): citaat van voormalig voorzitter Amnesty International (Sir Geoffrey Chandler)
over gebrek aan aandacht voor mensenrechten in de business principes van Shell.
20
Rapporten worden ook gebruikt om over controversiële onderwerpen te communiceren.
Vb BASF (2001): compensatie aan voormalige dwangarbeiders
Vb Tokyo Electric Power (2002): publieke acceptatie van kernenergie onderbouwen
Feedback over de prestaties van het bedrijf en de duurzaamheidsverslagen zelf:
Toevoegen van een formulier of antwoordkaart.
Opnemen van de uitkomsten van lezersenquête (vb Matsushita Electric 2002, verslag van de
stakeholdersbijeenkomst georganiseerd naar aanleiding van de reacties op het vorige
verslag)
8. Behandelde sociale onderwerpen
Fortune Global 250 (in %, n=33)
Betrokkenheid bij de gemeenschap 97 %
Veiligheid en gezondheid 91 %
Gelijke behandeling / samenstelling personeelsbestand 88 %
Tevredenheid werknemers 67 %
Mensenrechten 55 %
Sociale aspecten t.a.v. leveranciers 39 %
o Leveranciers moeten ook aan sustainability doen
Kinderarbeid 36 %
Vrijheid van vereniging 27 %
o Bv staken
Eerlijke handel / internationale ontwikkeling 18 %
Corruptie 15 %
9. Sociale prestatie-indicatoren
Om de vooruitgang van de onderneming inzake duurzaamheid vast te stellen, is het voor zowel
interne als externe doeleinden van belang dat er prestatie-indicatoren zijn.
Indicator
Bedrijfsongevallen 76 %
Charitatieve bestedingen / donaties 48 %
21
Duurzaamheid-Spiegel Kernelementen
0%
20%
40%
60%
80%
100%Sociale ethiek
Human Resources
Arbeidsomstandigheden
Bijdrage sociaal maatschappelijkeontwikkeling
Communicatie sociale aspecten
Milieuethiek
Milieubelasting procesvoering
Milieubelasting productMilieucommunicatie
Bijdrage maatschap.milieubescherming
Economische ethiek
Kwaliteitsbeleid
Financieel economisch beleid
Omgeving en marktpositie
Bijdrage economische ontwikkeling
Communicatie financiële prestatie
PeopleProfit
Planet
Vrouwelijke medewerkers / stafleden 42 %
Etnische samenstelling personeel 27 %
Leveranciers met eigenaren uit minderheidsgroeperingen (USA) 15 %
10. Maatschappelijke indicatoren
Vrij zeldzaam.
Vb Shell:
Screent op kinderarbeid bij toeleveranciers en onderaannemers
Screent op aanvaardbare naleving van de Shell business principes door directe en indirecte
toeleveranciers
Heeft procedures m.b.t. steekpenningen
Vb. BP:
Maakt verslag van een internationale benchmarking van haar reputatie en positionering in
vergelijking met concurrerende oliebedrijven en bekende merknamen buiten de sector.
Meldt dat ze op het gebied van integriteit en milieubescherming hoog scoort in Engeland,
maar laag in Venezuela en de VS.
11. Scorecard (3P’s)
22
12. Beoordelingscriteria GRI
Report Content
1. Senior management statement 5 %
2. Reporting and Accounting Policies 5 %
3. Profile of reporting organisation 5 %
4. Executive summary and key indicators 5 %
5. Vision and Strategy 5 %
6. Policies, organisation,management systems and stakeholder relationships 10%
7. Performance 15 %
50 %
Report Principles
1. Relevance 5 %
2. Reliability 5 %
3. Clarity 5 %
4. Comparability 5 %
5. Timeliness 5 %
6. Completeness 5 %
7. Verifiability 1 0 %
8. Overall impression 1 0 %
50 %
13. Conclusies
- Toenemende verslaggeving over niet-financiële aspecten.
23
- Er bestaat nog een grote diversiteit aan verslaggeving.
Via de Global Reporting Initiative streeft men wel naar algemeen aanvaarde richtlijnen.
- Maatschappelijke onderwerpen zoals mensenrechten krijgen geleidelijk aan meer aandacht.
- Geleidelijk ontstaan van niet-financiële prestatie-indicatoren om de bedrijfsprestaties op het
gebied van duurzaamheid te kunnen vaststellen en beheersen.
14. Beste milieu- en duurzaam ondernemen rapport
Geschiedenis:
1991: ACCA (Association of Chartered Certified Accountants) organiseerde in Engeland de
Environmental Reporting Award.
Doelstelling ACCA “to identify and reward innovative examples of corporate environmental
reporting”.
1996: Europese dimensie met European Environmental Reporting Award (EERA)
1997: Prijs voor milieurapporten door het Belgisch Instituut der Bedrijfsrevisoren (IBR)
2002: Ook prijs duurzaam ondernemen toegevoegd aan milieurapporten gezien het groeiend
belang.
Winnaar 2008
Delhaize
Delhaize
Refereert naar de Global Reporting Initiative (GRI)-criteria en een GRI-index bevat
Een duidelijke missie en sterke betrokkenheid van het management bevat
Zeer volledig is en tal van relevante, tastbare indicatoren bevat, afgestemd op de core
business van de onderneming
Zeer duidelijk gestructureerd is en met name een executive summary bevat, bestaande
uit een omschrijving van de prestatie-indicatoren en een zeer nuttig lexicon met
definities
Verwijst naar de uitdagingen en de voor de onderneming relevante objectieven
De boekhoud- en rapporteringprincipes strikt naleeft
24
Hoewel er geen sprake is van een echte certificering zoals gewenst door de jury, toch het
voorwerp heeft uitgemaakt van een externe evaluatie (niettemin erg summier) in de
vorm van een verslag met aanbevelingen.
European Sustainability Reporting Award (ESRA)
Het rapport van Delhaize zal worden voorgesteld aan de European Sustainability Reporting
Association (ESRA) die als doel heeft de beste rapporten duurzame ontwikkeling in Europa te
promoten.
The European Sustainability Reporting Awards Scheme (ESRA) was held for 10 years, from
1996 to 2006. In that decade participants witnessed a vast improvement in both the level
and quality of reporting. The European Awards were discontinued in 2006, as it was felt that
the judges could contribute better via a knowledge sharing initiative, called the European
Sustainability Reporting Association. This online initiative focuses on sharing European
reporting developments and best practice, from both a country-specific and regional
perspective.
Award for best Belgian Sustainability Report 2009
Het Instituut van de Bedrijfsrevisoren (IBR) organiseert met de steun van KAURI, Business & Society
Belgium en Université Catholique de Louvain de Award for Best Belgian Sustainability Report 2009.
De Prijs wordt voor de 12de keer georganiseerd en wordt op dinsdag 9 november 2010 in Brussel
uitgereikt.
C&A en Toyota
MVO1: Globalisering
“Een welvaartsmachine voor een gelukkige minderheid…”
→ Ook uitbuiting
25
Globalisering?
= Transformatieproces van zaken en gebeurtenissen in grotere mondiale gehelen.
Overheden minder macht door multinationals die druk leggen → werkgelegenheid
2 grootste politieke stelsels → communisme en kapitalisme nu communisme → kapitalisme
Thomas Friedman: “de wereld is vlak geworden”
o De wereld is veranderd door mondiale handel, outsourcing, supply-chaining en
politieke krachten
o Deze verandering is onveranderlijk en heeft voor- en nadelen.
o Dit proces gaat alsmaar sneller
o Heeft een immer grotere impact op onze ondernemingen
Noam Chomsky: globalisering als verspreiding van het neoliberale gedachtegoed.
Herman Daly: internationalisatie <> globalisering
o Internationalisatie: handel tussen staten omwille van comparatieve voordelen
België → Benelux en dan verder gaan (Europa) zelfde gedachtengoed,
politiek stelsel
o Globalisering: vertroebelen van nationale grenzen voor economische doeleinden
omwille van absolute voordelen
Communisme (grenzen toe) ↔ neo-liberalisme (alle grenzen open)
Vroegere vormen
→ Ontdekkingsreizen
Zijderoute: van China naar het Perzische rijk tot het Romeinse rijk vanaf 300 v.C.
o Zijde, satijn, muskus, robijnen, diamanten, parels, porselein, papier, rabarber,
vruchten, thee, paarden en buskruit.
o Eerste naar China: Marco Polo
26
De gouden eeuw van de islam vanaf 600 na C.
Het Mongoolse rijk, herleving van zijderoute.
Portugese en Spaanse rijk 16de E
Oost-Indische Compagnie 17de 18de E
o Opgericht met aandelen, eerste MNO
19de E de eerste eeuw van globalisering:
o Snelle groei van internationale handel en investeringen
o Tussen Europese koloniale machten en de kolonies
o British Common Wealth → Britse kolonies: oa Australië, Nieuw-Zeeland
o United States
o Afrikaans binnenland en de Pacific worden opgenomen in een wereldsysteem
o Berlin Conference (1884): koloniale invloedsferen vastgelegd
Moderne globalisering: Multilaterale instellingen
Einde WO II Bretton Woods, juli 1944:
o Protectionisme en nationalisme: zware kost → alle economieën verzwakt
o Internationale samenwerking versterken
o Internationale instellingen:
Wereldbank
Internationaal Monetair Fonds (IMF)
1948 General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) → 1995 World Trade Organization
(WTO)
Internationaal Monetair Fonds (IMF)
Opgericht in 1944
o Bretton Woods conferentie in VSA
o Aanvankelijk 45 leden nu 187
Aanleiding:
o Economische depressie jaren dertig na monetaire crisis 1933
o Forse devaluaties (waardedaling) van nationale valuta
o Gebrek aan internationale samenwerking → Protectionisme
o WOII
27
Opgericht ter bevordering van:
o Internationale monetaire samenwerking
o Groei van internationale handel en hoge graad van werkgelegenheid en inkomen
o Wisselkoersstabiliteit (i.p.v. devaluaties)
o Ontwikkeling van multilaterale betalingssystemen en internationale handel
o Vermijden van onevenwichten in betalingsbalansen van lidstaten
Vertaald in 3 kernactiviteiten
o Toezicht en beoordeling van macro-economisch en wisselkoersbeleid van lidstaten
o Verlenen van financiële assistentie aan lidstaten → Kredietverlening bv Griekenland
o Verlenen van technische assistentie aan lidstaten
1. Toezicht:
Jaarlijkse consultaties individuele landen
→ Economische politiek wordt geëvalueerd o.b.v. wisselkoersstabiliteit
Uitgave The World Economic Outlook
→ Beschrijving mondiale economische situatie
Toezicht breidde uit:
o 1977 naar economisch beleid
o Sedert ‘80 structuurbeleid :
Deregulering van arbeid → minder regels dus meer vrijheid om te kiezen
waar je gaat werken, moet niet in België blijven
Privatisering en liberalisering van bepaalde sectoren
2. Kredietverlening:
Verstrekt leningen wanneer lidstaten in de problemen komen
Leningen worden gefinancierd door verplichte bijdrage van alle lidstaten
→ Deze bijdrage is afhankelijk van de economische grootte en het belang van de lidstaten en
noemt men het quotum
Het quotum is de basis van de kredietverlening en moet gedeeltelijk in vreemde valuta
worden uitbetaald
Het trekkingsrecht
28
→ Een deel van je quotum terug opvragen (25%)
Special drawing rights (SDR’s)
o Trekkingsrecht als gevolg van wederzijdse schuldaanvaarding tussen het IMF en de
lidstaten
o Er dien rente te betaald worden
Kredieten voor specifieke doeleinden:
Onder voorwaarden:
o Overheidsbezuinigingen
o Liberalisering van bepaalde sectoren
o Importbeperkingen
o Tegen marktrente
→ De financiële hulp heeft als doel het betreffende land meer ademruimte te geven zodat
wisselkoersen kunnen stabiliseren
3. Technische assistentie:
Hulp bij wisselkoers en monetair beleid
Hulp bij ontwikkeling van centrale banken, mededingingsautoriteit → is kosteloos
Evaluatie:
Landen kregen financiële middelen om crisis te weerstaan
Voorwaarden voor landen steeds dezelfde:
o Liberalisering, overheidssanering
Overheidssanering: uit handen van de overheid halen, overheid gezond
maken
Voorwaarden kunnen echter nodige infrastructuur voor toekomst van land ondergraven en
voor sociale onrust zorgen → Voorwaarden zijn voor ons goed maar het kan dat dit niet voor
elk land zo is
Afrika is niet gelijk aan Azië, …
Wereldbank
Oprichting
o Tegelijk met IMF opgericht, alleen voor IMF-leden
o Vandaag 187 landen
29
Doelstelling:
o Oorspronkelijk: wederopbouw van lidstaten na WOII
o Nu: armoedebestrijding via duurzame groei
Focus op 7 thema’s: → Millenniumdoelstellingen + Duurzaam ondernemen (sustainability)
o Klimaatverandering
o Zwakke en conflictgebieden
o Goed bestuur
o Economische groei en innovatie
o Gezondheidszorg
o Samenwerking private en publieke sector
o Urbanisatie en beleid
Onderdelen:
o IBRD (International Bank for Reconstruction and development) → economische
projecten
o IDA (International Development Association) → basisvoorzieningen
o …
Beslissingsmacht afhankelijk van bijdrage van land
o Raad van Gouverneurs: ministers van Financiën van lidstaten
o Raad van Bewindvoerders: 5 permanente leden overige variëren
IBRD
Werking:
o IBRD leent tegen lage rente op wereldkapitaalmarkt
o Dat bedrag wordt verder geleend aan projecten in landen
o Zo kunnen die lenen tegen betere voorwaarden dan de marktvoorwaarden voor dat
individuele land.
Lening bedoeld voor:
o Economische haalbare projecten
30
o Vooral middeninkomenlanden (BRIC-landen = Brazilië Rusland India China)
IDA
Werking:
o IDA leent tegen lagere rente dan kapitaalmarkt (onder 0,25%)
o ‘Zachte leningen’ aan armste landen
o Lange looptijden (> 30 jaar)
Lening bedoeld voor:
o Basisvoorzieningen : onderwijs,gezondheidszorg, watervoorziening,…
o O.a. Bangladesh, Ethiopië, India, Vietnam,…
Wereldbank
Realisaties in 2009:
o 767 projecten voor $58.8 miljard aan kredieten, leningen, giften en waarborgen
o IBRD ondersteunde 126 nieuwe projecten voor $32.9 miljard in 42 midden-
inkomens- en laag-kredietwaardige landen.
o IDA ondersteunde 176 nieuwe projecten voor $14 miljard in 63 lage-inkomens
landen.
The World Bank annual report 2009
IBRD and IDA lending by region
→ Lenen aan wie?
31
IBRD and IDA lending by sector
→ Waar geld naartoe?
IMF en Wereldbank
32
Evaluatie
o 1 modelbestrijding voor alle landen:
Stabiel monetair en fiscaal beleid
Lage inflatie
Beheerste overheidsbegroting
Focus op democratie, privatisering, deregularisering en handelslibelarisatie
o Zelfde medicijn voor verschillende ziekten, Zuid-Korea is niet Somalië
o Economische projecten (bv. mijnbouw) kunnen destructief zijn
o Corruptie in een aantal landen, waarbij middelen verdwijnen
o IMF en Wereldbank houden met deze kritieken meer en meer rekening
World Trade Organisation (WTO)
WTO als opvolger van GATT
o GATT: general agreement on tarifs and trade uit 1948.
o Opgericht na GATT-Uruguay-ronde in 1995
o Zetel in Geneve
o 153 leden, 97% v/d wereldhandel
Principes
o Vrijmaken van de wereldhandel door wegwerken van
Tarifaire beperkingen: invoertarieven
Niet-tarifaire beperkingen:
dumping van goederen
invoerquota’s en exportbeperkingen, …
Taken:
1. Controleren naleving GATT-akkoorden
2. Nieuwe voorstellen ivm handelsliberatie: Internationale handel, Investeringen, mededinging,
arbeidsnormen, patentbescherming, …
3. Beslechting van handelsgeschillen tussen lidstaten
Laatste Doha-ronde (ronde van de WTO) mislukt door tegenstellingen:
33
o VS: landbouwsubsidies van EU, open grenzen voor GGO’s (Genetisch
Gemanipuleerde Organismen), patentbescherming
o EU: milieumaatregelen, maatregelen tegen kinderarbeid
o OL: geen arbeids- en milieunormen, geen liberalisering van diensten zolang VS en
Europa landbouw subsidiëren
TRIPS en GATS
1994 nieuwe akkoorden in de schoot van WTO:
TRIPS : ‘Trade-related Aspects of Intellectual Property Rights’
o Als reactie op namaak vanuit Azië, vooral China
o Bescherming van onderzoeksinspanning en technologische voorsprong
o Moet in nationale wetgeving opgenomen worden
Medicijnen, GGO’s, menselijke gen?
GATS : ‘General Agreement on Trade in Services‘
o Buitenlandse concurrentie ook voor lokale diensten
Banken, transport, rusthuizen, watervoorziening, gezondheidszorg
Kenia: mensen uit gezondheidszorg gesloten, Cochabamba (Bolivië): water
Protectionisme binnen de WTO
Protectionisme kan toegekend worden voor bepaalde sectoren in OL.
1. Voor bepaalde sectoren in OL, vanuit opvoedingsargument
Tijdelijke bescherming van jonge industrieën om comparatieve voordelen op te bouwen
Zie Japan jaren 70-80, China vandaag
2. Antidumpingsargument
Bescherming binnenlandse producent tegen lage buitenlandse prijzen
EU – China: textiel, VS- China: bepaalde elektronica
Handelsconflicten binnen de WTO
Politiek getint:
o Helms-Burton wet in VS
34
Bedrijven mogen geen handel drijven met Cuba, Iran, Irak en Libië
Compromis binnen de WTO:
EU zal investeringen ontmoedigen
VS zal wetgeving afzwakken
o Bananenconflict EU-VS
Vrije toegang tot EU vanuit voormalige kolonies ten nadele van Del Monte,
Chiquita en Dole die 20% invoerheffing betaalden
WTO-sanctie:
VS mag invoerheffing stellen op Europese invoer ter waarde van 200
miljoen $.
2006 begunstiging van voormalige kolonies opgeheven
Cultureel getint:
o Hormonenvlees vanuit VS
Geweigerd in EU
WTO-sanctie: VS behoudt tarieven op kas uit Frankrijk en tomaten uit Italië
(waarde 130 miljoen $)
o Genetisch gemodiceerde maïs en soja
Onder druk van Dupont, Monsanto en Cargill klacht bij WTO.
Economisch getint:
o 2000: staalimport in VS belasten
EU mag 3 miljard importtarieven opleggen aan VS o.a. spijkerbroeken en
agrarische producten
o 2006 EU en VS mogen vlg de WTO de textielimportgroei vanuit China beperken tot
7,5% per jaar. Een ganse lading blijft op de kade staan in België.
Regionale handelsintegratie
EU 27
Oostenrijk Finland Letland Roemenië
België Frankrijk Litouwen Slowakije
Bulgarije Duitsland Luxemburg Slovenië
Cyprus Griekenland Malta Spanje
35
Tsjechië Hongarije Nederland Zweden
Denemarken Ierland Polen Groot-Brittanië
Estland Italië Portugal
EEA 4
EU
Iceland
Liechtenstein
Norway
Euro-Maghreb 3
EU
Morocco
Tunisia
CEMAC 6
Cemeroon
Central Africa Rep.
Chad
Congo
Equatorial Guinea
Gabon
GCC 6
Bahrain
Kuwait
Oman
Qatar
Saudi Arabia
United Arab Emirates
WAEMU 8
Benin
Burkina Faso
ASEAN 9
Brunei
Combodja
Indonesia
Lado PDR
Myanmar
Philippines
Singapore
Thailand
Vietnam
APEC 21
Australia
Chile
Brunei
Canada
Chile
China
Indonesia
Japan
Korea
Malaysia
Mexico
New Zealand
Papua New Guinea
Peru
Philippines
Russian Federation
Singapore
Thailand
NAFTA 3
Canada
Mexico
US
Group of 3 3
Colombia
Mexico
Venezuela
CARICOM 1
Caribbean
Andean Pact 5
Bolivia
Colombia
Ecuador
Peru
Venezuela
LAIA 11
Argentina
Bolivia
Brazil
Chile
Colombia
Ecuador
Mexico
Paraguay
Peru
36
Côte d’Ivoire
Guinea-Bissau
Niger
Senegal
Togo
US
Venezuela
Vietnam
Uruguay
Venezuela
MERCOSUR 4
Argentina
Brazil
Paraguay
Uruguay
United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD)
United Nations (UN – VN)
Opgericht in 1944 door VS, GB en SU.
190 lidstaten
2 lichamen:
o Algemene Vergadering
o Veiligheidsraad
o Liggen zwaar onder vuur in Afrika, ze zien al het onheil gebeuren maar mogen er
niets aan doen, ze mogen wel mensen de dag ervoor proberen te evacueren maar
niets op het moment zelf
Doelstellingen bij oprichting:
o Handhaving van de vrede en veiligheid
o Via overleg en samenwerking
o Over sociale, economische, culturele en humanitaire problemen
Uitgebreide doelstellingen
o Armoedebestrijding
o Duurzame ontwikkeling
o Goed bestuur
Middelen
o Financiële bijdrage van lidstaten vlg draagkracht
37
o Speciale bijdragen: militairen, …
Algemene Vergadering v/d VN
Moeilijke besluitvorming: 190 leden elk 1 stem
Secretaris-Generaal: Ali Abdussalam Treki
Verschillende commissies
Resoluties zijn niet bindend
Veiligheidsraad v/d VN
Permanente leden met vetorecht: VS, GB, SU, Frankrijk en China
10 wisselende leden
Doelstelling: Internationale vrede en veiligheid handhaven
UNCTAD: United Nations Conference on Trade and Development
Opgericht in 1964
Initiatief van 77 OL, ontevreden over werking van GATT
Recent gedekolonialiseerde landen specifieke met specifieke problemen:
o Fluctuerende grondstofprijzen
o Technologische achterstand
o Financiële crisissen
o Toegang van OL op wereldmarkt
Mislukken van WTO-top in Seattle (1999) en Cancun 2003
o Belang van UNCTAD toegenomen als onderhandelingsplatform
Organisaties binnen VN
IPCC: International Panel on Climate Change
Sessies:
o Jaarlijks met bestuursverantwoordelijken en experten van de lidstaten en
organisaties ter bespreking van o.a. het jaarlijks rapport
o 3 werkgroepen:
Werkgroep 1: onderzoekt en levert wetenschappelijke gegevens over
klimaatwijzigingen
38
Werkgroep 2: bestudeert kwetsbaarheid van socio-economische en
natuurlijke systemen voor KW, positieve en negatieve aspecten, en
adaptatiemogelijkheden hieraan.
Werkgroep 3: onderzoeken scenario’s tot reductie van broeikasgasemissies.
o 2 task forces:
Over Inventarisering van Nationale Broeikasgassen: uniforme methoden
bepalen en gegevens opstellen en vergelijken
Over gegevens over reductie scenario’s: verzamelt en beheert gegevens.
o Werkingsmiddelen: IPCC Trust Fund:
Lidstaten leveren vrijwillige en technische bijstand
WMO (World Meteorological Organization en United Nations), UNEP (United
Nations Environment Programme) en UNFCCC leveren financiële steun en
leveren ondersteunend personeel
UNFCCC: United Nations Framework Convention on Climate Change
1997 KYOTO protocol
181 landen ratificeerden: VS niet
Doel klimaatopwarming beperken to 2°C:
o Reductie van broeikasgassen tegen 2012
Referentiejaar 1990
Voor rijke landen: reductie met 5%
o Reductie afhankelijk van land
o Overdracht van schone technologie naar ontwikkelingslanden
o Broeikas gassen: alle gemeten in CO2 equivalenten
Koolstofdiocide (CO2)
Methaan
Lachgas
Zwavelhexafluoride
CFK’s en PFK’s
2009 Copenhagen
Wat na Kyoto 2012?
Wegens tegenstelling tussen China – VS – EU geen noemenswaardig akkoord
o Afspraken in over 100 miljard dollar klimaatsteun aan de OL tegen 2020
39
o Temperatuurstijging binnen de 2°-grens houden, maar elk land zelf bepalen hou dit
te bereiken
Onderhandelingen lopen verder
Millenium goals
→ Meetbare doelen te bereiken tussen 1990 en 2015
Honger verminderen:
o Halveer het aantal personen met een inkomen kleiner dan 1$/dag,
o Via menswaardig werkgelegenheid voor ieder
o En halveer het aantal personen die honger lijden
Elk kind moet een basisschoolopleidin g kunnen genieten
Gendergelijkheid
o Vrouwen moeten toegang hebben tot hogere opleidingen
Verminder de kindersterfte met 2/3 voor kinderen tot 5-jaar
Verminder met ¾ kraamoverlijdens
o en voorzie kraambegeleiding voor alle vrouwen
Bestrijd HIV, malaria en andere ziekten:
o Stop de toename van HIV
o Ieder HIV-patiënt heeft toegang tot medicatie
o Stop de toename van malaria
Verzorg een duurzaam milieu
o Integreer duurzame ontwikkeling in het overheidsbeleid en verminder het verlies aan
milieu
o Vertraag het verlies aan biodiversiteit
o Halveer het aantal dat geen toegang heeft tot veilig, drinkbaar water
o Verhoog de levenskwaliteit van 100 miljoen sloppenbewoners
2000 United Nations Global Compact
Platform voor bedrijven, vakbonden en mensenrechtenorganisaties
OH en bedrijven bestrijden armoede en milieuverontreiniging
Macht van bedrijven
7700 aangesloten bedrijven
Elk lid moet minstens 1 duurzaam project realiseren per jaar en dat documenteren
Principes binnen Global Compact
40
o MENSENRECHTEN
Principe 1: bedrijven moeten de internationaal geproclameerde
mensenrechten steunen en respecteren
Principe 2: en ervoor zorgen dat zij niet medeplichtig zijn aan schendingen
van de mensenrechten
o ARBEIDERSRECHTEN
Principe 3: Bedrijven moeten zich houden aan de vrijheid van vereniging en
de erkenning van het recht tot collectief onderhandelen
Principe 4: de uitbanning van alle vormen van dwangarbeid en verplichte
arbeid;
Principe 5: de effectieve afschaffing van kinderarbeid, en
Principe 6: de uitbanning van discriminatie bij tewerkstelling.
o MILIEU
Principe 7: Bedrijven ondersteunen een voorzorgsprincipe bij milieu-
uitdagingen;
Principe 8: initiatieven ondernemen om een grotere
milieuverantwoordelijkheid op te nemen en
Principe 9: de ontwikkeling en verdeling van milieuvriendelijke
technologieën aanmoedigen.
o ANTI-CORRUPTIE
Principe 10: Bedrijven verzetten zich tegen corruptie in al zijn vormen, met
inbegrip van afpersing en omkoperij
Andere organisaties
OECD: organization for economic cooperation and development.
o Bevordering van democratie en markteconomie door
Duurzame economische groei te ondersteunen
Werkgelegendheid te bevorderen
Levensstandaard te verhogen
Financiële stabiliteit behouden
Andere landen ondersteunen in ontwikkeling
Bijdragen aan de groei in wereldhandel
o 33 leden, welvarende landen
41
G8: jaarlijkse top van 7 rijkste landen + Rusland
o Bespreken economische thema’s
o Leden: Frankrijk, Duitsland, Italië, US, GB, Japan, Canada en Rusland
o Informeel overleg
G20
o Naast de G8 ook landen in ontwikkeling zoals de BRIC-landen, Turkije,…
Globalisering meten
Economische globalisering kan op verschillende manieren gemeten worden.
o Meestal o.b.v. 4 economische stromen:
Goederen en diensten: export + import als deel van BNP of per hoofd van de
Netto migraties: in- of buitenwaardse migraties, tgo. bevolkingsaantal.
Kapitaal: in- of buitenwaardse directe investeringen als deel van net BNP of
per hoofd van de bevolking
Technologie: deel van de bevolking dat nieuwe communicatietechnologieën
gebruikt
KOF-index
= Een zwitserse index die verschillende aspecten van globalisering meet :
o Economisch, sociaal en politiek
o Vergelijkt 208 landen
o België als eerste, gevolgd door Oostenrijk, Zweden, UK en Nederland
o Als laatsten: Haïti, Myanmar, Centraal Afrikaanse Republiek en Burundi
Effecten van globalisering
Industrie
o Wereldwijde productiemarkt, verplaatsing van productie-economie naar
ontwikkelende landen
o Uitstoot van niet-geschoolde arbeiders in ontwikkelde landen, stijgende
inkomenskloof
o Toegang tot exotische producten voor consumenten en bedrijven
42
o Grote bewegingen van grondstoffen en materialen tussen bedrijven
o Toegang tot goederen door welvarende naties, ten koste van armere landen en
loonarbeiders die het werk verrichten
Financiën
o Mondiale financiële markt
o Brede toegang tot financieringsmiddelen voor bedrijven, regionale en nationale
overheden.
o Deregularisering van banksector en speculatieve financiële instellingen
Economie
o Realisatie van 1 mondiale goederenmarkt, wat investeringen in nieuwe producten en
productiemethoden toelaat ( grote volumes )
o Gebaseerd op vrijheid van handel in goederen en kapitaal
o Bedreigde middenklasse
Politiek
o Creatie van een wereldbestuur dat relaties tussen naties regelt en de sociale en
economische globalisering verdedigt.
o VS hebben mondiaal en machtige positie veroverd, zeker na 1989
o China uitgegroeid tot de huidige tijger dankzij consumptie in VS en Europa, en
‘speciale economische zones’ (vooral vanaf 1996 :toetreding WTO).. .
Informatie en techniek
o Informatie is wereldwijd beschikbaar via moderne communicatietechnologie
o Vlottere toepassing van nieuwe technieken en kennis
o Verhoogde competitie via internet voor kapitaal, productie en arbeid
o Wereldwijde patentenrecht vanuit WTO
o Cultureel
o Stijgende multi-culturele contacten
o Veranderend bewustzijn en inzicht
o Verlangen om westers te kunnen consumeren, ‘westernization’ vanuit IMF,
wereldbank en Hollywood
43
o Verlies aan lokale eigenheid en betekenis ( vb. inboorlingen dansen vandaag voor
toeristen)
o Verlies van talen en kennis
Ecologisch
o Nieuwe problemen: klimaatopwarming, vervuiling van zeeën, ozongat, overbevissing,
exoten en biodiversiteit, ...
o Kunnen alleen via internationale samenwerking opgelost worden
o Uitspelen van zwakkere naties tegenover elkaar ook m.b.t. milieuregels
Transport
o Vrijer verkeer van personen, met voldoende middelen, met extra last voor
olieverbruik en luchtpolutie, en exotische natuurgebieden en –volkeren
o Fort ‘Europa’, ‘VS’ om migratie tegen te gaan
o Goedkoop door containisering
o Vervuiling van zeeën, van lucht en lawaaihinder door toenemende transporten
Landbouw
o Ontstaan van een agro-industrie in handen van MNO (Multinationale Onderneming)
o Nieuwe productievere technieken om stijgende bevolking te voeden
Herbiciden, meststoffen, genetisch gemodificeerde gewassen
Monoculturen, verlies van biodiversiteit
Terugdringen van familiale landbouw
Wettelijk
o Internationaal gerechtshof in Den Haag
o Internationale maffia
o Emancipatorische effecten vooral voor vrouwen
Globalisme als ideologie
Neo-liberalisme, kapitalisme, …
Vrij maken van handel bevordert economische welvaart
o Via optimale allocatie van middelen: theorie van comparatieve voordelen.
44
o Naar een hogere levensstandaard zelfs in ontwikkelingslanden
o Verhoogt de vrijheid van de burgers
Verspreiding van hogere levensstandaard gaat gepaard met verspreiding van democratie en
vrijheid
Democratie als uiting van de soevereine wil van het volk
Gesteund door cijfers?
Inkomensongelijkheid daalt in de wereld
Levensverwachting is bijna verdubbeld sinds WOII
Daling van kindersterfte
Democratie neemt toe
Stijgende vrouwenemancipatie
Dalende kinderarbeid
Stijgende alfabetisering
Stijgende electriciteitsvoorzieningen, autogebruik,mobiele telefonie, …
…
Anti-globalisme
Groot deel van anti-globalistische beweging erkent voordelen van globalisatie: vandaar
anders-globalisme.
Verschillende strekkingen en bewegingen waaronder ecologische, socialistische,
anarchistische maar evengoed nationalistische, reformistiche, … .
Reactie op
o Verlies aan democratie door machtige lobbygroepen die democratische
besluitvorming beïnvloeden
o Verlies aan waardevol bos, water en leefgebied
o Klimaatopwarming als gevolg van stijgende productie, consumptie en transport
o Onmenselijke arbeidsomstandigheden
o Vernietigen en onbewoonbaar maken van woongebieden
o Groeiende ongelijkheid (‘haves and haves-not’)
o Groeiende vluchtelingenstromen
o Erosie van lokale economieën en culturen
o …
45
Economische maatstaven als BNP en inkomen zijn foute indicatoren voor welvaart
Ook ecologische en sociale bewegingen zijn sterk geglobaliseerd, neo-liberalisme claimde de
term globalisme
Arme landen krijgen niet de kans om hun landbouw of industrie te ontwikkelen, zij worden
uit de markt gezet door ‘efficiëntere ontwikkelde’ bedrijven.
Vrije handel als toegang tot goedkope grondstoffen en arbeid (derugelering onder druk van
IMF en wereldbank)
Ook in ontwikkelde landen verlies aan ongeschoolde arbeid, met stijgende loonkloof tot
gevolg.
Verzwakking van vakbonden en arbeidersrechten tgo MNO ondernemingen en outsourcing.
Loonkloof niet meten op basis van nominaal inkomen maar koopkracht. Andere cijfers geven
ander beeld.
Verschil in inkomen binnen landen vaak zo groot als tussen groepen binnen land
Wereld Sociaal Forum
Eerste maal in Porto Alegro in Brazilië 2001 motto : "Another World Is Possible”.
Nadien jaarlijks vanaf 2004 in Mumbay met 75.000 aanwezigen. → Reageren op globalisme
Regionale sociale fora o.a. Europees Sociaal Forum.
Zoek op: laatse WSF wanneer? Thema?
Einde toename van de globalisering?
Stijgende brandstofprijzen kunnen een rem betekenen voor vrij transport van goederen en
personen voor de meerderheid van de wereldbevolking.
De stijgende handelstekorten tussen China en de VS, maar ook Europa, doen vraag naar
protectionisme in VS en Europa stijgen.
Ecologische voetafdruk
Definitie
46
De ecologische voetafdruk
= de oppervlakte biologisch productieve aarde die nodig is om te voorzien in de levensstijl van een
persoon, stad of land.
Biologisch → bios = het leven levende organismen
= een meetinstrument voor de impact van deze levensstijl op de aarde, en haar herstelvermogen.
→ William Rees en Mathis Wackernagel
Levensstijl, productie
→ Definitie: De ecologische voetafdruk = de oppervlakte biologisch productieve aarde die nodig is
om te voorzien in de levensstijl van een persoon, stad of land.
Levensstijl wordt gemeten in productie (consumptie en afval)
Mondiaal:
De nodige oppervlakte in gha om de gerealiseerde productie wereldwijd in 1 jaar te produceren.
Per regio:
De nodige oppervlakte in gha om de gerealiseerde productie van deze regio in 1jaar te produceren
+ De oppervlakte nodig voor import
- De oppervlakte nodig voor export.
Berekening
Mondiaal:
Ecologische voetafdruk = gebruik in gha van de mondiale productie / aantal wereldbewoners in dat
jaar
Per regio:
Ecologische voetafdruk = gebruik in gha van de regionale productie / aantal regiobewoners in dat jaar
+ ecologische voetafdruk van de import
- ecologische voetafdruk van export
Biologisch productieve aarde
47
→ Definitie: De ecologische voetafdruk = een meetinstrument voor de impact van deze levensstijl op
de aarde, en haar herstelvermogen.
Bioproductief → waar we kunnen uitputten om onze levensstandaard te kunnen onderhouden
Voor alles wat we consumeren en produceren gebruiken we land uit één of meerdere van deze
categorieën:
Akkerland
Weiland
Bosland
Visgronden
Bebouwde land
Dit wordt uitgedrukt in hectare (ha) oppervlakte wordt aangepast naar GLOBALE HECTARE (gha)
Aanpassing voor productiviteit van grondsoort
Regionaal wordt rekening gehouden met de gemiddelde productiviteit in de verschillende
sectoren
Onproductieve zeeën en meren 67%
Onproductief land 10%
Bioproductief land 18%
Visgronden 5%
48
Verschil in ha en gha te wijten aan verschillende opbrengst → akker brengt meer op dan weiland
voor veeteelt
Global hectares = wat we gebruiken
Bv cropland → hectares < global → akkerland = herbruikbaar
Bv fishingground → hectares > global → gebruiken niet alles
Verschillen in opbrengsten per land afhankelijk van gemiddelde productiviteit afhankelijk van
techniek en klimaat
ha gha
globaal 11,9 milj 11,9milj
akkerland 1,6 milj 3,7 milj
weiland 3,4 3,4
bosbouw 3,9
Akkerbouw: teelt van gewassen
Weiland: veeteelt
Bebouwde aarde:
infrastructuur: wegen, gebouwen
energiewinning
Bosbouw: voor houtwinning en CO2 captatie
Visgronden: zowel zoet- als zout water
Uit productie en consumptie komen afvalstromen: zowel bio-afbreekbare en niet bio-afbreekbare
leggen beslag op een deel van de aardoppervlakte
Resultaten
49
Voorbeeld niet herstellen van de biocapaciteit
Adapted from MA State and Trends Figure 18.6. Year of Maximum Catch. Geographic shifts in global
fisheries catches through time reflect increasing depletion closer to shore. Solid lines indicate areas
with maximum catches during 1965 and 1995; shaded areas represent places where the maximum
catch has already been reached and is falling.
Resultaten mondiaal
= 40% productie waarvan de aarde niet tijdig kan recupereren
Cumulatieve belasting van het recuperatievermogen van de aarde
Overshootday valt elk jaar vroeger: 21/8/2010 – 21/11/1995 – 19/12/1987
1,4 aarden nodig om de huidige productie vol te houden
Resultaten regionaal
= 40% productie waarvan de aarde niet tijdig kan recupereren
Cumulatieve belasting van het recuperatievermogen van de aarde
Overshootday valt elk jaar vroeger: 21/8/2010 – 21/11/1995 – 19/12/1987
1,4 aarden nodig om de huidige productie vol te houden
Eerlijke aarde-aandeel = 1.8 ha.
De voetafdruk van de gemiddelde Belg = 8 ha.
Als iedereen leeft zoals wij hebben wij Belgen 4 planeten nodig.
Human Development Index is maat voor het welzijn van een regio, gebruikt door de U.N.
Ecologische voetafdruk meet ecologische druk van de productie.
Binnen het blauwe vierkant heb je landen die voldoen aan de levensstandaard die de U.N.
nastreeft en die deze standaard bereiken met een duurzame ecologische voetafdruk .
De ecologische achteruitgang veroorzaakt nu reeds een verlies aan levensstandaard.
Belangrijke reden voor het falen van de Climat Change top 2009 in Copenhagen
→ De ontwikkelingslanden moeten dubbel inboeten, en willen dit niet
50
→ Obama kwam pas laatste dag
Politici mogen giften ontvangen van bedrijven → zijn partijleden waren omgekocht en
steunden hem daarom niet en dan kon hij daar toch niets komen doen
→ China …
Waar moeten we oplossingen zoeken?
Ecologische voetafdruk en biocapaciteit: factoren die de overshoot bepalen
Oefening biocapaciteit verhogen:
Zoek 10 middelen om de bioproductiviteit van de aarde te verhogen.
o Gemanipuleerde organismen
o Wisselteelt
o Meer akkerland ipv weiland
o Meer in de hoogte bouwen ipv in de breedte
o Moestuin
o Hout op duurzame manier gewinnen
Plaats deze in volgorde van capaciteitswinst, de hoogste bovenaan, de minste onderaan.
Bevolkingsgroei verminderen
Bevolkingsgroei 1980-2006:
Lage loonlanden: 112%
51
Midden loonlanden: 52%
Hoge loonlanden: 23%
Duurzame welvaartsgroei bevorderen in lage inkomenslanden zal bevolkingsgroei daar doen
afnemen. Welvaartsgroei in rijke landen is geen prioriteit.
Doel: stagnatie wereldbevolking rond 9 miljard in 2050.
Consumptie per persoon
Sedert 1914: BBP gestegen met 400% wereldwijd
Westen: 600%
Afrika: 200%
BBP als maat voor welzijnsgroei?
In arme landen:
Moet consumptie kunnen stijgen (bevolkingsgroei afremmen, armoedebestrijding).
Liefst met beperkte stijging van ecologische voetafdruk:
o Nood aan technologieoverdracht van rijk naar arm
In rijke landen:
Consumptie per persoon doen afnemen?
Consumptie anders richten:
o Minder verbruiksartikelen
o Meer diensten bv leasewagens, leasewasmachine, …
o Openbaar vervoer
o Passiefhuizen
o …
Grondstof en afvalintensiteit verkleinen
INDUSTRIE en LANDBOUW: Innovatie in productieketens: minder grondstoffen verbruiken, meer hergebruiken
Toxisch afval uitbannen
Terugname plicht van verbruikte producten
Duurzaam bosbeheer
Duurzame mijnbouw
52
Minder broeikasgassen uitstoten, …
Meststoffen, pesticiden
Ggo’s
…
Zie later Cradle-to-Cradle.
Particulier: Afval belasten
Eetgewoonten: vleesconsumptie
Bioproducten
…
Beperkingen van dit meetinstrument
Houdt wel rekening met gebruik van grondstoffen maar niet de uitputting ervan
Houdt geen rekening met gemiddelde productie impact
o Bv geen onderscheid tussen duurzaam en destructief boswinning
o Meet geen welzijn van een bevolking
Kijkt niet naar arbeidsvoorwaarden
…
Dit meetinstrument wordt jaarlijks verbeterd: recent werd CO2-impact van productie ingepast.
Oefening ecologische voetafdruk
Geef per groep uw top 3 acties die je kan ondernemen om je ecologische voetafdruk dit
academiejaar te verkleinen.
Cradle to cradle
Downcycling → op een tragere manier grondstoffen opgebruiken
Upcycling →
Recycling → C2C
53
Als mens is onze impact desastreus voor de aarde en andere soorten op deze aarde. Toch is onze
biomassa kleiner dan die van andere soorten.
Biomassa = het drooggewicht van levende organismen
Lineaire economie
Lineaire economie: alle grondstoffen → product maken →bepaalde productie (output) = afval
Economische denken:
kosten-baten analyse
markt gestuurd
neo-liberaal
• creatieve destructie (Schumpeter)
o Technologisch
o Innovaties vernietigen door steeds nieuwe innovaties
Circulaire economie
54
Circulaire economie → alles wat je uit de aarde haalt, geef je terug aan de aarde
Ander economisch denken:
aarde betrokken
schaarste = beperkt beschikbaar i.p.v. zeldzaam
Kenmerken C2C
Ontstaan in 1991
Bedenkers: architect en ontwerper William McDonough en chemicus Michael Braungart
Basisprincipe: afval = voedsel, strikte scheiding van de biologische en technische kringlopen
d.m.v. Intelligent ontwerp.
o Technologische kringlopen → oude technologische innovaties herwerken in nieuwe
Voor producten:
o In biologische kringlopen is het eindproduct 100% biologisch afbreekbaar;
o In technologische kringlopen dient het als hoogwaardige grondstof voor nieuwe
producten.
Voornaamste ontwerpcriteria:
o Volkomen veilig voor mens, plant en dier
o Volledig kwaliteitsbehoud later opnieuw gebruikt in de biosfeer of de technosfeer;
downcycling vermijden
o Makkelijk en snel ontmanteld zodat grondstoffen volgende levens krijgen
Biologische kringloop:
® Lifecycle™ and Climatex® LifeguardFRtm: Biological Nutrient
KLM - COMPOSTABLE AIRPLANE SEAT PROTOTYPE
TRIGEMA BIOAFBREEEKBARE T-SHIRT
o Katoen → 1 van de meest vervuilende planten; worden extreem giftige pesticiden
voor gebruikt
Technologische kringloop:
DESSO: CRADLE TO CRADLE FLOOR COVER
Huizen als bomen. Steden als wouden.
o Liuzhou, China, gestart in 2005
55
o Wallington, England, 2002, carbon-neutral communitie
Doing things right, doing the right things
Doing things right: nog ruimte om slechte dingen te doen terwijl je ervan moet uitgaan dat je
enkel goede dingen doet (= doing the right things)
Concept
Hoog ambitieniveau
Eco-effectiviteit vs. eco-efficiëntie :
o de goeie dingen doen ⇔ foute dingen laten
o goeie dingen ondersteunen ⇔ foute dingen bestraffen
Bedrijfsleven kan er iets mee
Geen downcycling – principe ‘afval’ totaal elimineren
Voorbeeld: plastic flessen, bloempot, plastic paaltje, verbrandingsoven, huis, wijk, stad
‘C2C’-ontwerpregels als leidraad
1. Ontwerp alle producten zodanig dat ze volledig kunnen worden hergebruikt, uitgaande van
het principe afval = voedsel.
2. Zorg ervoor dat alle ingrediënten na gebruik volledig gescheiden kunnen worden.
3. Zorg ervoor dat natuurlijke materialen volledig afbreekbaar zijn en kunnen dienen als voedsel
voor natuurlijke organismen.
4. Zorg ervoor dat niet-afbreekbare grondstoffen volledig bruikbaar zijn als hoogwaardige
grondstoffen voor nieuwe producten in de industrie.
56
5. Zorg ervoor dat tijdens de fabricage van een product op geen enkele wijze schadelijke
afvalstoffen ontstaan.
6. Respecteer diversiteit: niet alleen biodiversiteit, maar ook diversiteit van plaats en cultuur,
van behoeften en wensen .
7. Herken onderlinge afhankelijkheden: de vitaliteit van ecosystemen hangt af van relaties.
8. Gebruik lokale materialen.
9. Maak gebruik van natuurlijke energiestromen: een transitie naar verschillende en
hernieuwbare energiestromen, zoals wind en zon.
Mobiliserend karakter
C2C verbreedt en versterkt draagvlak om rond duurzaamheid te werken
Inspireert ondernemers, onderzoekers, overheid en burgers
Positieve boodschap: inspiratie, produceer en consumeer, positieve impact versus schuld,
consuminder, negatieve impact
C2C geeft realistische oplossingen
Geen alles omvattende oplossing of procedureboek, geen gekwantificeerde resultaten
Vernieuwend? Elementen van bestaande concepten: ecodesign, integraal ketenbeheer, bio-,
techno- en geosfeer
Energie en emissies:
o Nood aan efficiënte sluiting van kringlopen
o Materialen zijn eindig, hernieuwbare energie niet
Bewustzijn van consumenten verhogen
57
