ń monitoringowych przeprowadzonych w roku 2009 na terenie ... Grudziadz 2009... · IV. MONITORING POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 17 IV.1. Pomiary pasywne dwutlenku siatki i dwutlenku

W BYDGOSZCZY DELEGATURA W TORUNIU

Sprawozdanie z realizacji badań monitoringowych

przeprowadzonych w roku 2009

na terenie Miasta Grudziądza

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA

TORUŃ 2010

2

3

Nadzór merytoryczny:

Opracowanie: mgr Marta Bożejewicz mgr Kinga Hildebrandt mgr Jan Jankowski mgr Adam Solarczyk mgr Henryka Wojtczak

Akceptacja

4

SPIS TREŚCI strona

I. WSTĘP

5

II. MONITORING WÓD PŁYN ĄCYCH

6

III. MONITORING WÓD STOJ ĄCYCH

8

III.1. Wstęp

8

III.2. Charakterystyka zlewni całkowitej i warunków morfometrycznych jeziora

8

III.3. Charakterystyka fizykochemiczna i biologiczna jeziora

10

III.4. Podsumowanie

16

IV. MONITORING POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

17

IV.1. Pomiary pasywne dwutlenku siatki i dwutlenku azotu

17

IV.2. Pomiary benzenu

24

IV.3. Roczna ocena jakości powietrza za rok 2009

24

V. MONITORING W ZAKRESIE OCENY STANU AKUSTYCZNEGO ŚRODOWISKA

27

V.1. Lokalizacja i charakterystyka stanowisk pomiarowych

29

V.2. Metodyka pomiarów

31

V.3. Wyniki pomiarów

32

V.4. Porównanie wyników z 2009 roku z wynikami z lat wcześniejszych

40

V.5. Podsumowanie

40

VI. LITERATURA

41

5

I. WSTĘP

Prawne podstawy funkcjonowania systemu Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ)

zostały stworzone w lipcu 1991 roku, po uchwaleniu przez Sejm RP Ustawy o Państwowej

Inspekcji Ochrony Środowiska. Koordynatorem systemu jest na mocy ustawy Główny

Inspektor Ochrony Środowiska.

PMŚ zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 1991 roku jest systemem pomiarów, ocen i prognoz

stanu środowiska. Celem jego jest zwiększenie skuteczności działań na rzecz ochrony

środowiska poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących stanu

środowiska i zmian w nim zachodzących. Za badania o charakterze monitoringowym

uznawane są pomiary spełniające następujące warunki: warunek cykliczności, unifikacji

metodyk, unifikacji sprzętu i warunek unifikacji interpretacji.

Do podstawowych zadań PMŚ należy:

- dostarczanie informacji o aktualnym stanie i stopniu zanieczyszczenia poszczególnych

komponentów środowiska dla oceny skuteczności realizacji programów ochrony

środowiska,

- analizowanie procesów i zjawisk zachodzących w środowisku przyrodniczym,

- informowanie społeczeństwa o zagrożeniach ekologicznych,

- dostarczanie informacji o przewidywanych skutkach użytkowania środowiska.

Kujawsko-Pomorski Inspektorat Ochrony Środowiska, Delegatura w Toruniu prowadzi

badania monitoringowe stanu środowiska od szeregu już lat. W roku 2009 na terenie miasta

badaniami objęto podstawowe elementy środowiska, które wchodzą w skład podsystemu

monitoringu wód płynących, wód stojących, powietrza atmosferycznego i stanu akustycznego.

Ze względu na rangę miasta Grudziądza (Grudziądz – miastem na prawach powiatu) w

województwie, badania stanu środowiska w 2009 roku miały priorytetowe miejsce w

Programie monitoringu środowiska województwa kujawsko-pomorskiego oraz w działalności

Delegatury Toruńskiej.

Zakres badań w 2009 roku uzgodniony był z miejskimi służbami ochrony środowiska, a

dofinansowywany z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

6

II. MONITORING WÓD PŁYN ĄCYCH

W roku 2009 na terenie miasta Grudziądza prowadzony był monitoring jakości wód Osy na

odcinku ujściowym w Zakurzewie (0,7 km), zlokalizowanym poniżej wylotu ścieków

z miejskiej oczyszczalni ścieków komunalnych w Grudziądzu.

Badania obejmowały comiesięczny pobór prób na w/w stanowisku analizowanym

w zakresie wskaźników tlenowych (tlen rozp., BZT5, utlenialność nadmanganianowa, ogólny

węgiel organiczny), biogennych (azot amonowy, azot azotanowy, azot azotynowy, azot

Kjeldahla, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny), mineralnych (przewodnictwo

elektrolityczne, związki rozpuszczone, zawiesina) i biologicznych (chlorofil „a”, liczba

bakterii grupy coli typu kałowego i ogólna liczba bakterii coli).

Ocenę jakości wód płynących przeprowadzono w oparciu o nowe Rozporządzenie Ministra

Środowiska z dn. 20.08.2008 r. (D.U. nr 162, poz. 1008) w sprawie sposobu klasyfikacji stanu

jednolitych części wód powierzchniowych.

Określenie jakości wód powierzchniowych w roku 2009 wykazało, że wody Osy nie

spełniały wymogów dobrego stanu fizyko-chemicznego z powodu podwyższonego stężenia

azotu Kjeldahla.

Porównanie najnowszych wartości średniorocznych parametrów określających stan

czystości wód Osy z wynikami badań z lat 2001, 2003 i 2008 wykazało tendencję niewielkiej

poprawy jakości wód (Tab. 1). W roku 2003 obserwowano najwyższy poziom

zanieczyszczenia w zakresie parametrów biogennych i bakteriologicznych. Lata 2008 i 2009

przyniosły niewielką poprawę w zakresie parametrów organicznych i biogennych. Jednak w

zakresie bakteriologicznym notowano w 2009 roku niewielkie pogorszenie sanitarnej jakości

wód w zakresie liczby bakterii coli typu fekalnego.

7

Tab. 1 Średnioroczne wartości stężeń wskaźników wód Osy na stanowisku w Zakurzewie badanych w latach 2001 – 2009

Wskaźnik j.m. 2001 2003 2008 2009

Temperatura wody °C 9,05 9,38 11,13 9,92 Zawiesina ogólna mg/l 15,5 9,1 25,0 16,2 Odczyn pH 8,1 8,1 8,0 8,1 Tlen rozpuszczony mg O2/l 9,3 10,1 9,1 10,4 BZT5 mg O2/l 3,6 3,2 3,7 3,1 ChZT-Mn mg O2/l 13,3 10,9 9,2 8,9 Węgiel organiczny mg C/l - 11,0 11,0 10,2 Amoniak mg NH4/l 0,27 0,36 0,29 0,34 Azot Kjeldahla mg N/l 1,86 1,71 1,62 1,55 Azotany mg NO3/l 6,04 10,01 5,93 5,07 Azotyny mg NO2/l 0,097 0,138 0,13 0,115 Azot ogólny mg N/l 3,26 4,01 3,00 2,73 Fosforany mg PO4/l 0,230 0,323 0,223 0,192 Fosfor ogólny mg P/l 0,225 0,312 0,267 0,248 Przewodnictwo właś. µS/cm 667 722 665 660 Subst. rozp. ogólne mg/l 447 448 471 469 Chlorofil "a" µg/l 28,0 14,5 24,2 - Lb. bakt. coli typu fekalnego n/100ml 1 840 15 308 4 022 6 472 Og. lb. bak. coli n/100ml - - 69 463 16 808

Fot. 1 Osa, Zakrzewo, ujście do Wisły

8

III. MONITORING WÓD STOJ ĄCYCH

III.1. Wstęp

Badania Jeziora Rudnickiego Wielkiego według metodyki zgodnej z Ramową Dyrektywą

Wodną przeprowadzone zostały po raz pierwszy w 2009 roku. Na podstawie badań

monitoringowych ustalany jest stan ekologiczny, a podstawą klasyfikacji są wskaźniki

kwantyfikujące elementy biologiczne ekosystemu jeziora, takie jak: fitoplankton pelagiczny,

makrofity, fitobentos. Ważnym składnikiem stosowanego systemu klasyfikacyjnego jezior jest

określenie warunków abiotycznych, które wpływają na przebieg procesu eutrofizacji,

stanowiący podstawowe zagrożenie dla jakości wód. Dla poszczególnych typów abiotycznych

jezior określonych na podstawie wskaźnika Schindlera, typu miktycznego oraz zawartości

wapnia ustalone zostały różne wartości graniczne klas wskaźników służących ocenie stanu

ekologicznego jeziora.

III.2. Charakterystyka zlewni całkowitej i warunków morfometrycznych jeziora

Zlewnia całkowita Jeziora Rudnickiego Wielkiego wynosi 130,35 km2 (Wiśniewski, 2000)

i obejmuje swym zasięgiem część obszarów Pojezierza Chełmińskiego i Kotliny

Grudziądzkiej (Ryc. 1). Przeważająca cześć zlewni w obrębie Pojezierza Chełmińskiego

użytkowana jest rolniczo. Współczynniki Schindlera charakteryzujący wpływ zlewni wynosi

dla jeziora Rudnickiego Wielkiego 18,4.

Głównym dopływem Jeziora Rudnickiego Wielkiego jest Marusza, wnosząca do jeziora

znaczne ilości substancji biogenicznych. Roczna wymiana wody w jeziorze wynosi 260 %.

Jednostkowe obciążenie Jeziora Rudnickiego fosforem jest bardzo wysokie i wynosiło

w przypadku związków fosforu w 2005 r. 1,52 gP/m2/rok, a związków azotu 22,65 gN/m2/rok

(Solarczyk, 2007). Są to wartości wielokrotne przekraczające dopuszczalne i niebezpieczne

ładunki fosforu i azotu obliczone według modelu hydraulicznego Vollenweidera,

przyczyniające się do przyspieszenie tempa eutrofizacji (Solarczyk, 2007).

Jezioro Rudnickie Wielkie zajmuje powierzchnię 160,9 ha (wg IRŚ Olsztyn) (Ryc.2). Jest

jednak jeziorem stosunkowo płytkim. Maksymalna głębokość wynosi jedynie 11,9 m,

a głębokość średnia 4,4 m. Wskaźnik odsłonięcia (otwartości) jeziora o wartości 36,6,

wskazuje na znaczny wpływ czynników zewnętrznych na uwarunkowania termiczne i

cyrkulację mas wodnych (Choiński, 1995).

9

10

Niska wartość wskaźnika Osgooda (1988) wynosząca 3,5, świadczy o potencjalnej

możliwości dopływu ładunku fosforu z osadów dennych do warstwy powierzchniowej jeziora

podczas okresu letniego. Jezioro Rudnickie Wielkie zaklasyfikowane zostało do typu

abiotycznego 3b, a więc jeziora niestratyfikowane o współczynniku Schindlera > 2 i

zawartości Ca > 25 mg/l. Wyniki badań odnoszone będą zatem do wartości granicznych

ustalonych dla tego typu jezior.

III.3. Charakterystyka fizykochemiczna i biologiczna jeziora

Warunki termiczno-tlenowe

Przeprowadzone badania Jeziora Rudnickiego Wielkiego wykazały bardzo wczesne

założenie się stratyfikacji termicznej na wszystkich stanowiskach badawczych. Maksymalne

gradienty termiczne wynosiły 1,7 °C/m (St 01) – 5,0 °C/m (St 03) (Ryc. 3). Izolowanie

warstw naddennych wody przyczyniło się do szybkiego tempa wyczerpywania się tlenu i

powstania warunków hipoksji na stanowiskach 01 i 02.

Pomiary warunków termiczno-tlenowych przeprowadzone na początku okresu letniego

(08.06.2009) uwidoczniły znaczne pogłębienie warstwy epilimnionu. Maksymalne gradienty

11

termiczne w metalimnionie sięgającym do dna wynosiły 1,7 – 5,3 °C/m i występowały na

głębokościach 7-8 m. Na stanowisku 04 zlokalizowanym w miejscu wlotu rurociągu

rekultywacyjnego nie stwierdzono istnienia stratyfikacji termicznej. W porównaniu z okresem

wiosennym warunki tlenowe uległy pogorszeniu. Na wszystkich badanych stanowiskach

w warstwie naddennej występowała strefa anoksyczna (Ryc. 3). W szczycie stagnacji letniej

Jezioro Rudnickie Wielkie było częściowo stratyfikowane. Wyraźnie wykształcona warstwa

metalimnionu rozpoczynająca się na głębokości 4-6 m występowała na stanowiskach 01 – 03.

Natomiast na st. 04, pozostającym pod wpływem działania rurociągu rekultywacyjnego

stratyfikacja wód była bardzo słabo zaznaczona (Ryc. 3). Prawie cała warstwa metalimnionu

objęta byłą strefą beztlenową (Ryc. 3). Koncentracja tlenu rozpuszczonego w warstwie

nadddennej nie spełniała zatem wymagań ustalonych w jeziorach niestratyfikowanych dla I i

II klasy.

Mineralne związki rozpuszczone

Miarą zawartości związków mineralnych w wodzie jest przewodnictwo elektrolityczne

właściwe. O wielkości przewodnictwa decyduje przede wszystkim obecność w wodzie

składników podstawowych takich jak; chlorki, siarczany, wodorowęglany, wapń, magnez, sód

i potas, oraz w mniejszym stopniu makroskładników (np.: związków fosforu i azotu).

Głównym źródłem anionów i kationów wodzie jezior jest dopływ rzeczny oraz spływy

powierzchniowe ze zlewni bezpośredniej. W Jeziorze Rudnickim Wielkim najwyższa wartość

przewodnictwa elektrolitycznego właściwego występowała podczas okresu wiosennego (Ryc.

4). Wyraźnie wyższa wartość przewodnictwa na st. 01 spowodowana była dopływem wód

Maruszy, uchodzącej do tej części jeziora. W kolejnych terminach badań zawartość związków

12

mineralnych systematycznie zmniejszała się, głównie w wyniku rozpadu wodorowęglanu

wapnia, które spowodowane było wzmożonymi procesami fotosyntezy i sedymentacji

węglanu wapnia, oraz zmniejszeniem dopływu związków mineralnych z obszaru zlewni.

Średnioroczna wartość przewodnictwa elektrolitycznego właściwego w Jeziorze Rudnickim

Wielkim wynosiła 506 µS/cm i nie przekraczała normy ustalonej wspólnie dla I i II klasy.

Substancje biogeniczne

Zawartość związków fosforu w warstwie powierzchniowej jeziora była w badanym

okresie najniższa podczas wiosny (Ryc. 5). O zawartości fosforu w jeziorze w tym okresie

decydował przede wszystkim ładunek zewnętrzny fosforu dopływający ze zlewni całkowitej.

W kolejnych terminach badań koncentracja fosforu była ponad 2-krotnie wyższa od

stwierdzonej w sezonie wiosennym. Wzrost koncentracji fosforu nastąpił w wyniku

uruchomienia ładunku wewnętrznego pochodzącego z osadów dennych. Jak wykazały badania

maksymalna koncentracja fosforu całkowitego w naddennej warstwie wody wynosiła 2,079

mgP/l (st.01, 06.08.2009 r.).

Średnioroczna koncentracja fosforu całkowitego w warstwie powierzchniowej w Jeziorze

Rudnickim Wielkim wynosiła 0,104 mgP/l i odpowiadała wspólnie przyjętej I i II klasie dla

typu 3b.

13

Najwyższe koncentracje związków azotu występowały w jeziorze w okresie wiosennym

i na początku sezonu letniego (Ryc. 6). Wyraźny spadek koncentracji azotu odnotowano w

szczycie stagnacji letniej. Zmniejszenie stężeń związków azotu było spowodowane przede

wszystkim ich kumulacją w bujnie rozwiniętej roślinności wodnej, występującej w szerokiej

strefie litoralu. Średnia wartość azotu całkowitego w Jeziorze Rudnickim Wielkim wynosiła

1,63 mgN/l i odpowiadała dopuszczalnym normom dla typu jeziora 3b.

Produkcja pierwotna

Jezioro Rudnickie Wielkie w badanym okresie charakteryzowało się wysoką produkcją

pierwotną glonów i sinic występujących w strefie pelagicznej (Ryc. 7). Zakres wartości

chlorofilu „a” w badanym okresie wynosił 29,94 – 58,81 µg/l, a średnioroczna wartość 44,35

µg/l, która odpowiadała IV klasie dla typu jeziora 3b. Znaczne zróżnicowanie obfitości

fitoplanktonu obserwowano, także pomiędzy poszczególnymi stanowiskami badawczymi.

14

Szczególnie dużą zmienność wartości chlorofilu „a” obserwowano w czerwcowym terminie

badań (Ryc. 7).

Widzialność krążka Secchi’ego

Intensywnie rozwijające się w Jeziorze Rudnickim Wielkim podczas całego sezonu

badawczego glony i sinice ograniczyły znacznie przezroczystość wód (Ryc. 8). Zakres

widzialności krążka Secchi’ego wynosił 0,9 – 1,2 m. Średnioroczna wartość wskaźnika 1,1 m

nie przekraczała normy ustalonej wspólnie dla I i II klasy w jeziorach niestratyfikowanych.

Makrofitowy indeks stanu ekologicznego

Indeks makrofitowy ujmuje w sposób syntetyczny stan makrofitów występujących

w jeziorze. Badania makrofitów w Jeziorze Rudnickim Wielkim wykazały obecność 19

gatunków. Wśród helofitów największym procentowym udziałem w pokryciu

15

charakteryzował się Phragmites australis (trzcina pospolita) 25 %, a wśród nymfeidów

Nuphar lutea (grążel żółty) 21,6 %. Roślinność zanurzona zdominowana była przez

Ceratophyllum demersum (rogatek sztywny), który zajmował 30,2 % powierzchni fitolitoralu.

Obecność roślin podwodnych stwierdzono do głębokości 2,5 m

Makrofitowy indeks stanu ekologicznego (ESMI) wyliczony na podstawie

przeprowadzonych badań wynosi 0,371 i odpowiada II klasie ustalonej dla jezior

ramienicowych głębokich.

Ocena stanu ekologicznego

Stan ekologiczny według Ramowej Dyrektywy Wodnej oceniany jest na podstawie

elementów biologicznych. Elementy fizykochemiczne ocenę biologiczną jedynie wspierają,

przede wszystkim w aspekcie procesu eutrofizacji, będącego podstawowym zagrożeniem dla

jezior. O wyniku oceny decyduje najniższa wartość elementu biologicznego. Dla Jeziora

Rudnickiego Wielkiego oceny dokonano zatem na podstawie zawartości chlorofilu „a”

i makrofitowego indeksu stanu ekologicznego.

Ocena stanu ekologicznego przeprowadzana jest w oparciu o Rozporządzenia Ministra

Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części

wód powierzchniowych (Dz.U. nr 162, poz. 1008).

Stan ekologiczny Jeziora Rudnickiego Wielkiego ze względu na wysoką zawartość

chlorofilu „a” (klasa IV) występującą w ciągu całego sezonu badawczego oceniono jako słaby

(Tab. 2), a więc nie spełniający podstawowego celu środowiskowego Ramowej Dyrektywy

Wodnej jakim jest stan dobry.

Tab.2. Ocena stanu ekologicznego Jeziora Rudnickiego Wielkiego w 2009 roku

Elementy biologiczne Elementy fizykochemiczne

Typ

abiotyczny Chlorofil

(µg/l) ESMI

Przewodność elektrolityczna

właściwa (µS/cm)

Fosfor całkowity (mgP/l)

Azot całkowity (mgN/l)

Widzialność Kr ążka

Secchi’ego (m)

O2 nad dnem

(mgO2/l)

Ocena stanu

ekologiczneg

o

3b 44,35 0,371 506 0,104 1,63 1,1 0,0 słaby

Elementy biologiczne Elementy fizykochemiczne I klasa II klasa III klasa IV klasa V klasa Powyżej II klasy Poniżej II klasy

W świetle powyższej oceny i zapisów Ramowej Dyrektywy Wodnej, Jezioro Rudnickie

Wielkie powinno być objęte działaniami zmierzającymi do poprawy stanu ekologicznego.

16

W myśl RDW, Jezioro Rudnickie Wielkie powinno charakteryzować się stanem dobrym w

2015 roku.

III.4. Podsumowanie

Stan ekologiczny Jeziora Rudnickiego Wielkiego jest konsekwencją nadmiernego

obciążenia zbiornika związkami fosforu i azotu pochodzącymi ze źródeł punktowych oraz

źródeł obszarowych. Udział zanieczyszczeń wprowadzanych ze ściekami systematycznie

zmniejsza się, jednak zanieczyszczenia generowane przez rolnictwo są w dalszym ciągu

znaczne. Ładunki fosforu i azotu wprowadzane do jeziora z rolniczej zlewni Maruszy

kilkakrotnie przekraczają ładunki niebezpieczne. Proces eutrofizacji wód jeziora jest zatem

intensywny. Zakwity glonów obserwowane są w ciągu całego sezonu wegetacyjnego.

Mineralizacja wyprodukowanej w jeziorze materii organicznej prowadzi do szybkiego tempa

wyczerpywania się tlenu i wczesnego pojawienia się stref beztlenowych przy dnie.

Konsekwencją anoksji jest uwalnianie się zgromadzonych w osadach dennych fosforanów. Są

one ponownie wprowadzane do warstwy epilimnionu z uwagi na znaczne odsłonięcie jeziora

na działanie wiatru i niewielką głębokość maksymalną. Ładunki wewnętrzne fosforu

stymulują dodatkowo produkcję pierwotną glonów i sinic.

Jak wykazały wieloletnie badania jakości wód wykonane przez Wojewódzki Inspektorat

Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, funkcjonowanie rurociągów rekultywacyjnych w

Jeziorze Rudnickim Wielkim nie wpłynęło na poprawę stanu czystości, głównie z uwagi na

dopływ nadmiernych ilości związków biogenicznych ze zlewni całkowitej. W klasyfikacji

troficznej Jezioro Rudnickie Wielkie zaliczane jest do jezior silnie eutroficznych.

Dla poprawy stanu troficznego i ekologicznego konieczne będą działania ochronne

w obrębie zlewni całkowitej (np. zadrzewienie i zakrzewienia wzdłuż rowów i cieków)

mające na celu zredukowanie zewnętrznych ładunków fosforu i azotu oraz zabiegi

rekultywacyjne, polegające głównie na inaktywacji w osadach dennych związków fosforu

(ograniczenie wpływu ładunku wewnętrznego).

17

IV. MONITORING POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska prowadził w 2009 roku na terenie miasta

Grudziądza pomiary zanieczyszczeń powietrza dwutlenkiem siarki i dwutlenkiem azotu

metodą pasywną w 9 punktach pomiarowych oraz wspólnie z Wojewódzką Stacją Sanitarno -

Epidemiologiczną badania benzenu na dwóch stacjach należących do WSSE (ul. Kosynierów

Gdyńskich 31, ul. Ikara 8).

IV.1. Pomiary pasywne dwutlenku siarki i dwutlenku azotu

Dwutlenek siarki

W Grudziądzu pomiary metodą pasywną prowadzone są przez WIOŚ od 1996 roku.

W lipcu 2009 roku rozpoczęto dwunastomiesięczną kampanię pomiarową (II półrocze 2009 r.

– I półrocze 2010 r.). Uzyskane stężenia średnie z II półrocza 2009 roku osiągnęły wartości

zbliżone do odnotowanych w poprzedniej kampanii pomiarowej (lata 2006/2007). Najwyższe

średnie stężenie z półrocza wyniosło 16,8 µg/m3 (ul. Rynek), a najniższe 5,5 µg/m3 (ul.

Podhalańska/Sportowców).

Obserwacja przebiegu stężeń średnich miesięcznych z II półrocza 2009 roku w

Grudziądzu wskazuje, że najwyższe stężenia rejestrowane są w miesiącach zimowych, co

związane jest

z emisją energetyczną dwutlenku siarki. Najwyższe stężenia zimą notuje się na osiedlach

domów jednorodzinnych oraz starych osiedlach o zwartej kilkukondygnacyjnej zabudowie,

gdzie dominuje niska emisji z palenisk domowych.

Ryc. 9

Przebieg st ężeń miesi ęcznych SO 2 w Grudzi ądzu w II półroczu 2009 roku na podstawie pomiarów pasywnych

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

lipiec sierpień wrzesień paźziernik listopad grudzień

µg

/m3

Grudziądz, Paderewskiego 182/Kaliowa 8Grudziądz, Lotnicza 34/44Grudziądz, Rynek 13Grudziądz, nad WisłąGrudziądz, Podhalańska/SportowcówGrudziądz, Podlaska 4Grudziądz, Kunickiego 37Grudziądz, Sambora 5AGrudziądz, Waryńskiego 123

18

W analizowanym okresie najzimniejszym miesiącem ze średnią temperaturą –1,0°C

okazał się grudzień. Fakt ten znalazł odbicie w zwiększonej emisji pochodzenia

energetycznego

i z kolei w podwyższeniu poziomu rejestrowanych stężeń.

Dwutlenek azotu

W 2009 r. (II półrocze) wykonywano również pomiary imisji dwutlenku azotu metodą

pasywną równocześnie z pomiarami imisji dwutlenku siarki w 9 punktach pomiarowych

na terenie miasta.

Najwyższe stężenie NO2 średnie z 6 miesięcy osiągnęło wartość 20,2 µg/m3 przy ul.

Rynek, a najniższe 12,1 µg/m3 w 2 punktach pomiarowych: na Osiedlu Mniszek (ul.

Podhalańska/Sportowców) i nad Wisłą. W punkcie przy ul. Lotniczej udało się zebrać

próbniki jedynie z trzech miesięcy z powodu niszczenia przez wandali, więc uzyskane

wartości średnie pochodzą jedynie z 50 % możliwych terminów pomiarowych i nie mogą być

porównywane

z wynikami z pozostałych punktów.

W 2009 roku nie zostało nigdzie przekroczone stężenie dopuszczalne 40 µg/m3.

W przebiegu stężeń miesięcznych NO2 zaznacza się dominacja sezonu zimowego nad

letnim. Fakt takiej sezonowości stężeń dwutlenku azotu wskazuje na duży udział emisji tego

zanieczyszczenia ze źródeł energetycznych. Dominacja sezonu grzewczego jest wyraźna we

wszystkich punktach pomiarowych. Najwyższe stężenia NO2 odnotowano w listopadzie oraz

w grudniu.

Ryc. 10

Przebieg st ężeń miesi ęcznych NO 2 w Grudzi ądzu w II półroczu 2009 roku na podstawie pomiarów pasywnych

0

5

10

15

20

25

30

35

40

lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień

µg/

m3

Grudziądz, Paderewskiego 182/Kaliowa 8Grudziądz, Lotnicza 34/44Grudziądz, Rynek 13Grudziądz, nad WisłąGrudziądz, Podhalańska/SportowcówGrudziądz, Podlaska 4Grudziądz, Kunickiego 37Grudziądz, Sambora 5AGrudziądz, Waryńskiego 123

19

W rejonie Trasy Średnicowej w Grudziądzu rozpoczęto pomiary pasywne w sierpniu 2007

roku jako „badania zerowe” w trakcie budowy. Zakończenie inwestycji nastąpiło w dniu 31

maja 2008 roku, natomiast kampania pomiarowa trwała 6 miesięcy (do stycznia 2008 roku).

Trasa Średnicowa wraz z dojazdami powstała, aby wyprowadzić ruch tranzytowy z centrum

Grudziądza na kierunkach wschód – zachód oraz północ – południe.

W celu dokonania porównania jakości powietrza po oddaniu Trasy Średnicowej,

powtórzono badania w punkcie pomiarowym przy ul.Waryńskiego 123 w II półroczu 2009

roku. Są one kontynuowane w I półroczu 2010 roku. Dzięki temu możliwe jest określenie

wpływu emisji pochodzącej z komunikacji na jakość powietrza w rejonie nowej drogi.

Okazało się, że po oddaniu drogi do eksploatacji nastąpił wzrost stężenia dwutlenku azotu

średnio o 4,1 µg/m3, przy czym w poszczególnych miesiącach różnica ta dochodzi do 8,6

µg/m3.

Ryc. 11

Stężenia miesi ęczne NO 2 przy ul.Wary ńskiego 123 w Grudzi ądzu

0

5

10

15

20

25

styc

zeń

luty

mar

zec

kwie

cień maj

czer

wie

c

lipie

c

sier

pień

wrz

esień

paźd

zier

nik

listo

pad

grud

zień

µg/

m3

2007 r.

2008 r.

2009 r.

20

Poniżej zamieszczono zdjęcia punktu pomiarowego przy ul. Waryńskiego 123 wykonane

w następujących dniach: 16 sierpnia 2007 roku, 7 lutego 2008 roku i 30 czerwca 2009 roku.

Fot. 2 Punkt pomiarów pasywnych przy ul. Waryńskiego w Grudziądzu

Trendy wieloletnie stężeń SO2 i NO2

Dla punktu pomiarowego „ul. Rynek”, w którym prowadzono pomiary w ciągu ostatnich

13 lat (1997-2009) wykonano poniższą rycinę. Wykresy wieloletnie wskazują

na systematyczny i znaczny spadek poziomu stężeń w przypadku dwutlenku siarki do roku

2007 (od 38,2 µg/m3 do 13,2 µg/m3), natomiast lekki wzrost w roku 2009. Podobny kierunek

zmian wystąpił w innych punktach pomiarów pasywnych w Grudziądzu, a także na terenie

całego województwa kujawsko – pomorskiego.

W przypadku dwutlenku azotu wystąpiły niewielkie zmiany w wieloleciu, a stężenia

średnie roczne oscylują w zakresie od 12,1 µg/m3 do 24,4 µg/m3.

Na wykresie umieszczono linie trendu wraz z ich równaniami i współczynnikiem

determinacji (R2). Współczynnik ten przyjmuje wartości z przedziału [0;1]. Dopasowanie jest

tym lepsze, im wartość R2 jest bliższa jedności. Dla dwutlenku siarki uzyskano bardzo wysoki

21

współczynnik R2=0,85, co świadczy o systematycznym równomiernym, prawie liniowym

obniżaniu się stężeń średnich rocznych w kolejnych latach badań.

Ryc. 12

Tab.3. Wyniki pomiarów pasywnych imisji dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w powietrzu atmosferycznym w Grudziądzu w II półroczu 2009 roku

stężenie dwutlenku siarki (µg/m3) stężenie dwutlenku azotu (µg/m3)

Lp. Lokalizacja punktu

VII VIII IX X XI XII

stęż

enie

śr

edni

e

VII VIII IX X XI XII

stęż

enie

śr

edni

e

1 Grudziądz, Paderewskiego 182/Kaliowa 8

2,6 2,1 4,2 9,5 14,2 21,2 9,0 11,4 12,1 13,7 19,7 21,4 20,5 16,5

2 Grudziądz, Lotnicza 34/44 - 4,2 - - 3,0 12,0 6,4 - 7,9 - - 30,2 27,3 21,8 3 Grudziądz, Rynek 13 3,5 5,8 5,2 20,3 22,2 43,9 16,8 10,3 12,0 15,2 21,0 32,3 30,5 20,2 4 Grudziądz, nad Wisłą 2,1 1,5 1,8 4,8 4,0 19,2 5,6 5,1 5,8 8,3 12,3 19,5 21,7 12,1

5 Grudziądz, Podhalańska/Sportowców

3,3 2,9 4,0 4,6 4,1 13,9 5,5 6,2 6,4 9,6 13,7 19,0 17,4 12,1

6 Grudziądz, Podlaska 4 2,4 1,6 6,2 8,1 10,6 25,2 9,0 5,8 6,4 8,6 14,3 21,2 20,0 12,7 7 Grudziądz, Kunickiego 37 2,5 3,4 - 11,1 15,6 41,3 14,8 10,2 7,8 - 16,6 25,8 24,4 17,0 8 Grudziądz, Sambora 5A 2,3 4,2 2,6 12,0 14,8 37,0 12,2 7,6 8,2 8,4 19,0 24,5 21,9 14,9

9 Grudziądz, Waryńskiego 123

4,5 4,4 3,0 12,8 7,7 14,0 7,7 13,7 12,6 15,2 18,2 22,2 19,6 16,9

Stężenia średnie roczne SO 2 i NO2 z punktu "Rynek 15"w Grudzi ądzu wraz z liniami trendu

y = -3,7321x + 41,057R2 = 0,8498

y = -0,8762x + 23,243R2 = 0,2636

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000/2001 2002/2003 2004/2005 2006/2007 II półrocze2009

µg/m

3

SO2

NO2Liniow y (SO2)

Liniow y (NO2)

22

Tab.4. Wyniki pomiarów imisji pasywnej SO2 i NO2 z lat 1996 – 2009 w mieście Grudziądzu

stężenie średnie roczne SO2 (µg/m3) stężenie średnie roczne NO2 (µg/m3)

Lp. Lokalizacja punktu

1996

r.

1997

r.

1998

r.

1999

r.

2000

/200

1

2002

/200

3

2004

/200

5

2006

/200

7

2009

r.*

*

1996

r.

1997

r.

1998

r.

1999

r.

2000

/200

1

2002

/200

3

2004

/200

5

2006

/200

7

2009

r.*

*

1 Grudziądz -Rządz 14,8 9,9 8,7 17,8 - - - - - 10,0 11,3 15,2 14,4 - - - - -

2 Grudziądz, ul.Paderewskiego, droga krajowa Nr 16

20,5 28,7 23,3 30,8 13,6 13,4 - - 9,0 13,4 16,6 21,8 22,6 18,6 16,6 - - 16,5

3 Grudziądz, ul.Lotnicza 14,4 15,2 12,3 19,3 6,7 7,5 6,4 - (6,4) 11,8 14,2 17,4 16,7 14,4 15,1 11,9 - (21,8) 4 Grudziądz, Rynek 15 - 38,2 35,4 34,1 20,5 18,8 17,1 13,2 16,8 - 17,9 24,4 23,9 21,7 18,7 15,5 12,1 20,2 5 Grudziądz, nad Wisłą 16,9 14,8 11,6 17,4 7,6 7,3 5,5 - 5,6 11,6 12,2 16,2 17,0 15,1 13,1 10,4 - 12,1 6 Grudziądz, ul.Konarskiego 15,0 14,7 10,4 18,3 - - - - - 13,3 15,1 18,9 20,0 - - - - -

7 Grudziądz - Mniszek, róg ulic:Podhalańskiej i Sportowców

- - 12,0 20,2 5,5 6,7 5,6 - 5,5 - - 17,0 16,1 13,2 11,9 10,7 - 12,1

8 Grudziądz, Osiedle Duży Kuntersztyn, ul.Kunickiego 37

- - - - - - - 15,2 14,8 - - - - - - - 9,7 17,0

9 Grudziądz, Osiedle Mniszek, ul.Podlaska 4

- - - - - - - 8,9 9,0 - - - - - - - 7,3 12,7

10 Grudziądz, Osiedle Tarpno, ul.Sambora 5A

- - - - - - - 14,5 12,2 - - - - - - - 11,5 14,9

11 Grudziądz, ul.Droga Łąkowa 17 (średnicówka w budowie)

- - - - - - - 11,9

* - - - - - - - -

14,8*

-

12 Grudziądz, ul.Droga Łąkowa 104 (średnicówka w budowie)

- - - - - - - 7,8* - - - - - - - - 9,4* -

13 Grudziądz, ul.Waryńskiego 123 (średnicówka w budowie)

- - - - - - - 11,4

* 7,7 - - - - - - -

12,8*

16,9

14 Grudziądz, ul.Polna (średnicówka w budowie)

- - - - - - - 14,5

* - - - - - - - -

14,4*

-

2000/2001, 2002/2003, 2004/2005, 2006/2007 – oznacza 12-miesięczne serie pomiarowe (II półrocze i I półrocze następnego roku) * -średnia z 6 miesięcy (VIII.2007-I.2008), ** - średnia z II półrocza 2009 r.

W nawiasach () podano te wyniki z lat 2002 - 2009, które nie spełniają warunku minimalnej ilości pomiarów (min 8 w roku, przy czym 4 muszą odnosić się do sezonu grzewczego i 4 do sezonu letniego).

23

Ryc.13. Lokalizacja punktów pomiarów pasywnych SO2 i NO2 na terenie miasta Grudziądza

w kampanii pomiarowej 2009/2010 (oznaczone kolorem zielonym) oraz punktów pomiaru

hałasu komunikacyjnego (oznaczone kolorem czerwonym)

24

IV.2. Pomiary benzenu

Badania stężenia benzenu w powietrzu atmosferycznym w 2009 roku WIOŚ prowadził

wspólnie z WSSE na dwóch stacjach należących do WSSE (ul. Kosynierów Gdyńskich,

ul. Ikara). Pomiary wykonywano przez 62 dni roku na stacji w centrum miasta, a przez 60 dni

przy ul. Ikara. Dla tego zanieczyszczenia obowiązuje poziom dopuszczalny średni dla roku

kalendarzowego 5 µg/m3. Na stacji przy ul. Kosynierów Gdyńskich uzyskano wartość średnią

roczną 5,4 µg/m3, a na stacji przy ul. Ikara 2,9 µg/m3. W porównaniu do roku 2008 nastąpił

znaczny wzrost stężeń na obu stacjach - o 2,8 µg/m3 na pierwszej z wymienionych stacji i o

1,5 µg/m3 na stacji drugiej.

W przebiegu rocznym stężeń zarysowało się wyraźne maksimum w miesiącach

zimowych. Stężenia średnie dla półrocza zimowego 2009 roku były na obu stacjach wyższe

od analogicznych dla półrocza letniego (różnice między sezonami osiągnęły wartości:

ul. Kosynierów Gdyńskich 7,7 µg/m3, ul. Ikara 3,4 µg/m3).

Ryc.14

IV.3. Roczna ocena jakości powietrza za rok 2009

Na podstawie wyników pomiarów przeprowadzonych w Grudziądzu przez WIOŚ i

WSSE, strefa „miasto Grudziądz” została zaliczona do odpowiedniej klasy.

Roczna ocena jakości powietrza atmosferycznego za rok 2009 wykonana została

w oparciu o ustawę - Prawo ochrony środowiska, wprowadzoną w życie w 2001 r. (Dz.U. z

2008 r., Nr 25, poz.150) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska do tej ustawy:

• z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu,

Roczny przebieg st ężeń średnich miesi ęcznych benzenu w 2009 rokuw Grudzi ądzu

0

5

10

15

20

25

styc

zeń

luty

mar

zec

kwie

cień maj

czer

wie

c

lipie

c

sier

pień

wrz

esień

paźd

zier

nik

listo

pad

grud

zień

µg/

m3

Grudziądz, lotnisko

Grudziądz, ul.Kosynierów Gdyńskich

25

• z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości

powietrza,

• z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji

dotyczących zanieczyszczenia powietrza,

• z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji

w powietrzu.

Zgodnie z Art.89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska

wojewódzki inspektor ochrony środowiska w terminie do 31 marca każdego roku dokonuje

oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni oraz odrębnie dla

każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref. Wyniki pomiarów porównywane są z

poziomami: dopuszczalnymi, dopuszczalnymi powiększonymi o margines tolerancji,

docelowymi

i poziomami celu długoterminowego.

Pod pojęciem strefy kryją się aglomeracje o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy

oraz obszary jednego lub więcej powiatów położonych na obszarze tego samego

województwa, niewchodzących w skład aglomeracji. Klasyfikację wykonuje się odrębnie ze

względu na ochronę zdrowia ludzi i odrębnie ze względu na ochronę roślin. Ponadto odrębnej

ocenie podlegają uzdrowiska i obszary ochrony uzdrowiskowej.

Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie na terenie strefy (dla

kryteriów: poziom dopuszczalny i poziom docelowy) jest zaliczenie jej do jednej z poniżej

wymienionych klas:

• klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają odpowiednio poziomów

dopuszczalnych, poziomów docelowych,

• klasa B - jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie

przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji,

• klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone

o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy

dopuszczalne albo przekraczają poziomy docelowe.

W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyjęto następujące

oznaczenie klas:

• klasa D1 - jeżeli stężenia ozonu nie przekraczają poziomów celów długoterminowych,

• klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu przekraczają poziomy celów długoterminowych.

26

Dla stref, w których został przekroczony poziom dopuszczalny powiększony o margines

tolerancji albo poziom docelowy, sejmik województwa określa w drodze uchwały program

ochrony powietrza (POP). Natomiast dla stref, w których poziom substancji w powietrzu

mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym

o margines tolerancji, marszałek województwa określa przyczyny przekroczenia poziomów

dopuszczalnych i informuje ministra właściwego do spraw środowiska o działaniach

podejmowanych w celu zmniejszenia emisji tych substancji. W przypadku wystąpienia

na obszarze województwa stref, w których odnotowano przekroczenie poziomu celu

długoterminowego, osiągnięcie poziomów celu długoterminowego jest jednym z celów

wojewódzkich programów ochrony środowiska.

W województwie kujawsko – pomorskim dla wszystkich substancji z wyjątkiem ozonu,

dokonano klasyfikacji ze względu na ochronę zdrowia ludzi w 15 strefach. Ozon klasyfikuje

się w 2 strefach w województwie kujawsko - pomorskim. Klasyfikacji ze względu na ochronę

roślin nie poddaje się aglomeracji i miast na prawach powiatu. Miasto Grudziądz stanowi

odrębną strefę podlegającą klasyfikacji ze względu na zdrowie ludzi dla następujących

zanieczyszczeń: SO2, NO2, CO, benzen, pył zawieszony PM10, ołów, arsen, benzo(a)pirenu,

kadm i nikiel. Natomiast w przypadku ozonu, miasto znajduje się w strefie kujawsko -

pomorskiej, obejmującej całe województwo z wyjątkiem miasta Bydgoszcz.

Według klasyfikacji wykonanej za rok 2009 strefa „miasto Grudziądz” znalazła się

w klasie B ze względu na benzen. Nie ma więc konieczności sporządzenia programu

ochrony powietrza. Wynik pomiarów stężenia benzenu na stacji przy ul. Kosynierów

Gdyńskich 5,4 µg/m3 przekracza poziom dopuszczalny (5 µg/m3), ale jest niższy od poziomu

dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji określonego dla roku 2009 (6 µg/m3).

Natomiast klasyfikacja dokonana na podstawie kryterium poziomów celów

długoterminowych dla ozonu nie skutkuje w przypadku przekroczenia tego poziomu

koniecznością wykonania programu ochrony powietrza, ale osiągnięcie poziomów celów

długoterminowych powinno być jednym z celów wojewódzkiego programu ochrony

środowiska. W „strefie kujawsko - pomorskiej” , w której znajduje się Grudziądz, poziom

celu długoterminowego ze względu na ochronę zdrowia ludzi dla ozonu został

przekroczony (klasa D2).

27

V. MONITORING W ZAKRESIE OCENY STANU AKUSTYCZNEGO

ŚRODOWISKA

W rozumieniu Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 roku

odnoszącej się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, „hałas w środowisku

oznacza niepożądane lub szkodliwe dźwięki powodowane przez działalność człowieka na

wolnym powietrzu, w tym hałas emitowany przez środki transportu, ruch drogowy, ruch

kolejowy, ruch samolotowy, oraz hałas pochodzący z obszarów działalności przemysłowej”.

Stan środowiska, ze względu na zanieczyszczenie hałasem, określany jest jako zespół zjawisk

akustycznych występujących na danym terenie. Podstawowym wskaźnikiem oceny hałasu jest

równoważny poziom dźwięku A (LAeq), będący poziomem uśrednionym w funkcji czasu.

Podstawę prawną do oceny hałasu w środowisku stanowi Rozporządzenie Ministra

Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu

w środowisku. Zgodnie z tym rozporządzeniem dopuszczalny poziom hałasu związany jest

z funkcją danego terenu i różni się w zależności od rodzaju terenu, źródła hałasu, czy pory

doby (Tab.5).

Tab.5. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku emitowanego przez środki transportu

Dopuszczalny poziom hałasu w [dB]

Drogi lub linie kolejowe1) Pozostałe obiekty i działalność

będąca źródłem hałasu

Lp. Rodzaj terenu LAeq D

przedział czasu

odniesienia równy 16 godzinom

LAeq N przedział

czasu odniesienia

równy 8 godzinom

LAeq D przedział czasu

odniesienia równy 8 najmniej korzystnym

godzinom dnia kolejno po sobie

następującym

LAeq N przedział czasu

odniesienia równy 1 najmniej

korzystnej godzinie nocy

1

a) Strefa ochronna "A" uzdrowiska

b) Tereny szpitali poza miastem

50 45 45 40

2

a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej

b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub

czasowym pobytem dzieci i młodzieży2)

c) Tereny domów opieki

55 50 50 40

28

społecznej d) Tereny szpitali w

miastach

3

a) Tereny zabudowy mieszkaniowej

wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego

b) Tereny zabudowy zagrodowej

c) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe2)

d) Tereny mieszkaniowo-usługowe

60 50 55 45

4

Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców3)

65 55 55 45

1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych.

Klimat akustyczny kształtowany jest przez różne rodzaje hałasu. Są one sklasyfikowane

w zależności od źródła dźwięku. Można więc wyróżnić hałas komunikacyjny, hałas lotniczy,

hałas przemysłowy. Obecnie na terenach miejskich największy wpływ na klimat akustyczny

ma hałas komunikacyjny. Źródłem tego rodzaju hałasu są poruszające się pojazdy.

O wielkości jego poziomu decydują takie czynniki jak hałas silnika i układu wydechowego

(który jest zależny od stanu technicznego pojazdu, a także od stylu jazdy), hałas toczenia

(zależny od rodzaju ogumienia oraz stanu i rodzaju nawierzchni, a w przypadku pojazdów

szynowych stanu wózków i torowiska), hałas aerodynamiczny (który zależy od prędkości

pojazdu). Nie bez znaczenia jest również natężenie ruchu, jego płynność, a także udział

pojazdów ciężkich w całkowitym strumieniu pojazdów. Zły stan techniczny pojazdów, ich

wiek, kiepski stan dróg, stale rosnąca liczba pojazdów, brak obwodnic czy systemów

zapewniających płynność ruchu – wszystkie te czynniki sprawiają, że hałas komunikacyjny

jest coraz bardziej uciążliwy dla mieszkańców, szczególnie w sąsiedztwie dróg o wysokim

natężeniu ruchu i stanowi obecnie największe zagrożenie akustyczne dla środowiska. Mając

na uwadze szkodliwość hałasu dla zdrowia ludzkiego, utrudniającą zarówno pracę, jak

i wypoczynek, istnieje konieczność prowadzenia badań kontrolnych klimatu akustycznego.

Dlatego też w 2009 roku na terenie miasta Grudziądza przeprowadzono pomiary natężenia

hałasu komunikacyjnego, których celem było określenie równoważnego poziomu dźwięku dla

16h pory dziennej w przedziałach czasowych w trakcie długotrwałej kampanii pomiarowej

w sąsiedztwie ruchliwych ulic w mieście.

29

V.1. Lokalizacja i charakterystyka stanowisk pomiarowych

W 2009 roku na terenie miasta Grudziądza, w ramach monitoringu szczególnej

uciążliwości hałasu, pomiarów dokonano w trzech miejscach (Ryc.13). Wybór stanowisk

pomiarowych nie był przypadkowy i został uzgodniony z Wydziałem Gospodarki Komunalnej

i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta. Wybrano je ze względu wysoki poziom hałasu w tych

miejscach powodowany przez przejeżdżające w bliskim sąsiedztwie budynków mieszkalnych

samochody i tramwaje. Problem ten mieszkańcy niejednokrotnie zgłaszali odpowiednim

służbom.

Pierwsze stanowisko pomiarowe zlokalizowano przy ulicy Focha, na wysokości budynku

z numerem 12 (Fot. 3 i 4). W bezpośrednim sąsiedztwie ulicy, na całej jej długości, znajduje

się zwarta zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna. Nawierzchnia ulicy pokryta jest asfaltem,

jej stan można określić jako dobry. Pasy ruchu w przeciwnych kierunkach oddzielone pasem

zieleni i torowiskiem tramwajowym. Punkt pomiarowy znajdował się w odległości 1,5 m od

krawędzi jezdni.

Fot. 3.

Stanowisko pomiarowe ul. Focha 12

30

Fot. 4. Stanowisko pomiarowe ul. Focha 12

Drugie stanowisko pomiarowe usytuowano przy ulicy Chełmińskiej, na wysokości budynku

z numerem 58/60 (Fot. 5). Podobnie jak w przypadku pierwszego stanowiska pomiarowego,

w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy znajduje się zwarta zabudowa mieszkaniowa

wielorodzinna. Nawierzchnia ulicy również pokryta asfaltem, którego stan można ocenić jako

dobry. Środkiem ulicy biegnie torowisko tramwajowe. Punkt pomiarowy znajdował się

w odległości

2 m od krawędzi jezdni.

31

Fot. 5. Stanowisko pomiarowe ul. Chełmińska 58/60

Trzecie stanowisko pomiarowe usytuowano przy ulicy Legionów, na wysokości budynku

z numerem 17/19 (Fot. 6). Zabudowa mieszkaniowa, podobnie jak na dwóch poprzednich

stanowiskach, znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy, na całej jej długości. Ulica

wyłożona jest kostką brukową, a przez środek jezdni biegnie torowisko. Punkt pomiarowy

znajdował się w odległości 2 m od krawędzi jezdni.

Fot. 6. Stanowisko pomiarowe ul. Legionów 17/19

V.2. Metodyka pomiarów

Pomiary natężenia hałasu komunikacyjnego wykonane zostały zgodnie z metodyką

referencyjną określoną w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 2 października 2007

roku, metodą bezpośrednich pomiarów hałasu z wykorzystaniem próbkowania.

Na każdym stanowisku pomiarowym umieszczono dwa punkty pomiarowe. Pierwszy

punkt pomiarowy, znajdował się na wysokości 1,5 m od podłoża, a drugi, punkt referencyjny,

na wysokości 4 m. Odległość punktów pomiarowych od krawędzi jezdni, w zależności od

stanowiska, wynosiła 1,5 m (ul. Focha) lub 2m (ul. Chełmińska i Legionów).

Na każdym stanowisku pomiary przeprowadzono 3-krotnie:

- I termin – wiosną, 28.04.2009 r., dzień powszedni (wtorek),

- II termin – jesienią, 23.09.2009 r., dzień powszedni (środa),

32

- III termin – jesienią, 21.11.2009 r., weekend (sobota).

W każdym z powyższych terminów pomiarów dokonywano dla 16 h pory dziennej,

w godzinach od 6.00 do 22.00. Okres ten został podzielony na 4 przedziały czasowe:

- 6.00 – 10.00

- 10.00 – 14.00

- 14.00 – 18.00

- 18.00 – 22.00

W każdym z przedziałów czasowych wykonano po 3 dziesięciominutowe pomiary hałasu

drogowego. Równocześnie dokonano pomiarów natężenia ruchu pojazdów, uwzględniając

podział na pojazdy lekkie (samochody o masie do 3,5 t) i ciężkie (pojazdy o masie powyżej

3,5t, autobusy, ciągniki, tramwaje, a także motocykle, ze względu na ich hałaśliwość).

Na podstawie otrzymanych wartości obliczono średni równoważny poziom dźwięku (LAeqD) w

przedziale czasu odniesienia wynoszącego 16 godzin.

V.3. Wyniki pomiarów

Pierwsze stanowisko pomiarowe: ul. Focha 12

Wyniki pomiarów poziomu równoważnego dźwięku dla czasu odniesienia 16 h pory dziennej

na tym stanowisku przedstawione są w Tabeli 6.

Zarejestrowane wartości LAeq dla 16 godzin pory dziennej wahają się od 73,5 do 74,8 dB[A],

przy średnim natężeniu ruchu wszystkich pojazdów od 780 do 1358 w ciągu godziny (Tab. 6).

Udział pojazdów ciężkich w całkowitym strumieniu pojazdów wynosi 5,4-8,4 %. Najwyższe

wartości LAeqD odnotowano w trakcie pomiarów wiosennych, nieznacznie niższe jesienią.

Zaznacza się wyraźna różnica w ilości pojazdów między dniem powszednim a sobotą, co

jednak nie wpłynęło znacząco na poziom dźwięku. Średnia wartość LAeqD dla całej kampanii

pomiarowej w punkcie pomiarowym umieszczonym na wysokości h=1,5m wyniosła 74,4

dB[A].

Porównując uzyskane wyniki z wartością dopuszczalną, która dla terenów zabudowy

mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego wynosi 60 dB[A] (Tab. 5),

przekroczenia są znaczne i w punkcie pomiarowym usytuowanym na wysokości h=1,5m

wynoszą od 13,9 do 14,8 dB[A].

33

Tab. 6. Wyniki pomiarów poziomu równoważnego emisji dźwięku LAeq dla 16h pory dziennej

Leq w dB[A] L min (dB)[A] Natężenie ruchu pojazdów/h

Data

pomiaru h=

1,5m

h=4m

h=1,

5m

h=4m

Przekroczenie wartości

dopuszczalnej (h=1,5m) (dB)

Łąc

znie

Poj

azdy

le

kkie

Poj

azdy

cięż

kie

Udz

iał

poja

zdów

cięż

kich

(%

)

28.04. 2009 74,8 73,8 50,8 51,3 14,8 1358 1244 114 8,4

23.09. 2009 73,9 73,5 50,0 53,1 13,9 1245 1177 68 5,4

21.11. 2009 74,4 73,5 56,0 57,0 14,4 780 724 56 7,3

Zmienność poziomu natężenia dźwięku w poszczególnych przedziałach czasowych, a także

zmiany ilości przejeżdżających pojazdów pokazane są na Rycinach 14-16. Wyraźnie widać

wpływ ilości przejeżdżających pojazdów na natężenie dźwięku.

Zmienno ść natężenia d źwięku i ilo ści pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych, ul. Focha

28.04.2009

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

6.00 - 10.00 10.00 - 14.00 14.00 - 18.00 18.00 - 22.00

Przedział czasowy

Ilość p

ojaz

dów

/h

71,5

72

72,5

73

73,5

74

74,5

75

75,5

76

Leq

(dB

)

Ilość pojazdów ciężkich Ilość wszystkich pojazdów Leq (1,5m) Leq (4m)

Ryc. 14. Zmienność natężenia dźwięku i ilości pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych na stanowisku pomiarowym przy ul. Focha w dniu 28.04.2009

34

Zmienno ść natężenia d źwięku i ilo ści pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych, ul. Focha

23.09.2009

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

6.00 - 10.00 10.00 - 14.00 14.00 - 18.00 18.00 - 22.00

Przedział czasowy

Ilość p

ojaz

dów

/h

69

70

71

72

73

74

75

76

77

Leq

(dB

)



Zmienno ść natężenia d źwięku i ilo ści pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych, ul.Focha

21.11.2009

0

200

400

600

800

1000

1200

6.00 - 10.00 10.00 - 14.00 14.00 - 18.00 18.00 - 22.00

Przedział czasowy

Ilość p

ojaz

dów

/h

70

71

72

73

74

75

76Le

q (d

B)



35

Drugie stanowisko pomiarowe: ul. Chełmińska 58/60

Wyniki pomiarów poziomu równoważnego dźwięku dla czasu odniesienia 16 h pory dziennej


Zarejestrowane wartości LAeq dla 16 godzin pory dziennej wahają się od 71,3 do 73,4 dB [A],

przy średnim natężeniu ruchu wszystkich pojazdów od 533 do 681 na godzinę (Tab. 7).

Udział pojazdów ciężkich w całkowitym strumieniu ruchu wynosi 10,8-20,5 %. Najwyższe

wartości LAeqD odnotowano w trakcie pomiarów wiosennych, nieznacznie niższe jesienią

(dzień powszedni). Najniższe wartości LAeqD odnotowano w trakcie pomiarów

weekendowych. Średnia wartość LAeqD dla całej kampanii na tym stanowisku w punkcie

umieszczonym na wysokości h=1,5 m wyniosła 72,4 dB[A].



przekroczenia są znaczne i w punkcie pomiarowym usytuowanym na wysokości h=1,5 m

wynoszą od 11,3 do 13,2 dB [A].



Data

pomiaru

h=1,

5m

h=4m

h=1,

5m

h=4m


dopuszczalnej (h=1,5m) (dB)[A]

Łąc

znie

Poj

azdy

le

kkie

Poj

azdy

cięż

kie

Udz

iał

poja

zdów

cięż

kich

(%

) 28.04. 2009 73,2 73,4 50,6 50,3 13,2 681 604 77 10,8

23.09. 2009 72,6 72 54,0 52,0 12,6 554 489 65 11,4

21.11. 2009 71,3 71,9 48,4 52,2 11,3 533 416 117 20,5


zmiany ilości przejeżdżających pojazdów pokazane są na Rycinach 17-19. Można zauważyć

wpływ ilości przejeżdżających pojazdów na natężenie dźwięku.

36

Zmienno ść natężenia d źwięku i ilo ści pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych, ul.Chełmi ńska

28.04.2009

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

6.00 - 10.00 10.00 - 14.00 14.00 - 18.00 18.00 - 22.00

Przedział czasowy

Ilość

poj

azdó

w/h

71,5

72

72,5

73

73,5

74

74,5

Leq

(dB

)

Ilość pojazdów ciężk ich Ilość wszystk ich pojazdów Leq (1,5m) Leq (4m)

Ryc. 17. Zmienność natężenia dźwięku i ilości pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych na stanowisku pomiarowym przy ulicy Chełmińskiej w dniu 28.04.2009

Zmienno ść natężenia d źwięku i ilo ści pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych, ul.Chełmi ńska

23.09.2009

0

100

200

300

400

500

600

700

800

6.00 - 10.00 10.00 - 14.00 14.00 - 18.00 18.00 - 22.00

Przedział czasowy

Ilość p

ojaz

dów

/h

646566676869707172737475

Leq

(dB

)

Ilość pojazdów ciężkich Ilość wszystkich pojazdów Leq91,5m) Leq (4m)


37

Zmienno ść natężenia d źwięku i ilo ści pojazdów w poszczególnych przedziałch czasowych, ul.Chełmi ńska

21.11.2009

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

6.00 - 10.00 10.00 - 14.00 14.00 - 18.00 18.00 - 22.00

Przedział czasowy

Ilość

poj

azdó

w/h

68

68,5

69

69,5

70

70,5

71

71,5

72

72,5

73

73,5

Leq

(dB

)



Trzecie stanowisko pomiarowe: ul. Legionów 17/19 Wyniki pomiarów poziomu równoważnego dźwięku dla czasu odniesienia 16h pory dziennej


Zarejestrowane wartości LAeq dla 16 godzin pory dziennej wahają się od 71,5 do 72,8 dB[A],

przy średnim natężeniu ruchu wszystkich pojazdów od 282 do 371 na godzinę (Tab. 8).

Udział pojazdów ciężkich w całkowitym strumieniu pojazdów wynosi 15,3-20,1 %. Wyższe

wartości LAeqD odnotowano w trakcie pomiarów jesiennych, nieznacznie niższe wiosną.

Najwyższe wartości LAeqD na tym stanowisku stwierdzono w trakcie pomiarów

weekendowych, przy natężeniu ruchu mniejszym niż w dni powszednie. Średnia wartość

LAeqD dla całej kampanii w punkcie umieszczonym na wysokości h=1,5 m wyniosła na tym

stanowisku pomiarowym 71,9 dB[A].



przekroczenia są znaczne i w punkcie pomiarowym usytuowanym na wysokości h=1,5 m

wynoszą od 11,5 do 12,3 dB[A].

38



Data

pomiaru h=

1,5m

h=4m

h=1,

5m

h=4m


dopuszczalnej (h=1,5m) (dB)

Łąc

znie

Poj

azdy

le

kkie

Poj

azdy

cięż

kie

Udz

iał

poja

zdów

cięż

kich

(%

)

28.04. 2009 71,5 72,2 48,6 49,6 11,5 371 312 59 15,3

23.09. 2009 72,0 71,7 50,0 52,1 12,0 330 262 68 20,1

21.11. 2009 72,3 72,8 53,0 52,0 12,3 282 234 48 16,7


zmiany ilości przejeżdżających pojazdów pokazane są na Rycinach 20-22.

Zmienno ść natężenia d źwięku i ilo ści pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych, ul.Legionów

28.04.2009

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

6.00 - 10.00 10.00 - 14.00 14.00 - 18.00 18.00 - 22.00

Przedział czasowy

Ilość p

ojaz

dów

70,5

71

71,5

72

72,5

73

Leq

(dB

)


Ryc. 20. Zmienność natężenia dźwięku i ilości pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych na stanowisku pomiarowym przy ulicy Legionów w dniu 28.04.2009

39

Zmienno ść natężenia d żwięku i ilo ści pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych, ul.Legionów

23.09.2009

0

50

100

150

200

250

300

350

400

6.00 - 10.00 10.00 - 14.00 14.00 - 18.00 18.00 - 22.00

Przedział czasowy

Ilość

poj

azdó

w/h

68

68,569

69,570

70,571

71,572

72,573

73,5

Leq

(dB

)



Zmienno ść natężenia d źwięku i ilo ści pojazdów w poszczególnych przedziałach czasowych, ul.Legionów

21.11.2009

0

50

100

150

200

250

300

350

400

6.00 - 10.00 10.00 - 14.00 14.00 - 18.00 18.00 - 22.00

Przedział czasowy

Ilość p

ojaz

dów

/h

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

Leq

(dB

)



40

V.4. Porównanie wyników z 2009 roku z wynikami z lat wcześniejszych

Pomiary przeprowadzone w 2009 roku nie były pierwszymi na tych stanowiskach. W

2007 roku przeprowadzono w tych miejscach pomiary natężenia dźwięku, które miały

podobny cel jak te z roku 2009, czyli określenie równoważnego poziomu dźwięku dla 16 h

pory dziennej w przedziałach czasowych w trakcie długotrwałej kampanii pomiarowej.

Uśrednione dla całych kampanii z roku 2007 i 2009 wyniki przedstawia Tabela 9:

Tab. 9. Zestawienie wyników pomiarów hałasu komunikacyjnego w roku 2007 i 2009

2007 2009

Stanowisko

pomiarowe

LAeqD

(dB)[A]

(h=1,5m)

Natężenie ruchu

(poj/h)

LAeqD

(dB)[A]

(h=1,5m)

Natężenie ruchu

(poj/h)

ul. Focha 77,3 2264 74,4 1127

ul. Chełmińska 74,5 1125 72,4 589

ul. Legionów 72,5 544 71,9 328

Zmierzone wartości natężenia dźwięku spadły na przestrzeni dwóch lat na wszystkich

stanowiskach pomiarowych. Największy spadek odnotowano na stanowisku przy ulicy Focha,

bo o 2,9 dB[A]. Na ul. Chełmińskiej różnica ta jest nieco mniejsza i wynosi 2,1 dB[A].

Najmniejszą różnicę odnotowano na stanowisku przy ulicy Legionów, zaledwie 0,6 dB[A].

Znacząco spadła również ilość pojazdów przemieszczających się po tych ulicach, co zapewne

miało znaczący wpływ na obniżenie natężenia dźwięku. Tak duży spadek liczby pojazdów ma

związek z oddaniem w międzyczasie trasy średnicowej Grudziądza, która w znacznym

stopniu przejęła ruch z ulic Focha, Chełmińskiej i Legionów.

V.5. Podsumowanie

Wyniki pomiarów natężenia dźwięku prowadzone w 2009 roku na obszarze miasta

Grudziądza wykazały znaczne przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu (Tab. 10).

Największe przekroczenia odnotowano na stanowisku pomiarowym zlokalizowanym

przy ulicy Focha. Tam, w trakcie pomiarów kwietniowych, przekroczenie wyniosło aż 14,8

dB[A] (Tab. 10). Najniższe przekroczenia odnotowano na ulicy Legionów, gdzie wyniosły

one maksymalnie 12,3 dB[A], ale mimo wszystko przekroczenia te są znaczne. Najwyższe

41

przekroczenia na ulicy Focha wynikają z tego, że ruch panujący w tym miejscu jest znacznie

większy niż na ulicach, gdzie zlokalizowano dwa pozostałe stanowiska pomiarowe.

Tab. 10. Przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku na stanowiskach pomiarowych (h=1,5m)

Przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku (dB) Data

ul. Focha ul. Chełmińska ul. Legionów

28.04.2009 14,8 13,4 11,5

23.09.2009 13,9 12,6 12,0

21.11.2009 14,4 11,3 12,3

średnia dla całej kampanii

14,4 12,4 11,9

Oczywiście przekroczenia te nie mogą być podstawą do oceny klimatu akustycznego całego

miasta. Informują jedynie o sytuacji w rejonach w znacznym stopniu narażonych na hałas

komunikacyjny. Spadek liczby pojazdów przejeżdżających przez centrum miasta i poziomu

równoważnego emisji dźwięku dla czasu odniesienia 16 h pory dziennej na przestrzeni dwóch

lat świadczy o poprawie klimatu akustycznego w tych miejscach.

VI. LITERATURA

1. Choiński A., 1995, Zarys limnologii fizycznej Polski, Wyd. Nauk UAM Poznań.

2. Osgood R.A.. 1988. Lake mixis and internal phosphorus dynamics. Arch. Hydrobiol.

113(4): 629-638.

3. Solarczyk A., 2007, Hydrometeorologiczne uwarunkowania bilansu biogenów

rekultywowanego Jeziora Rudnickiego Wielkiego w 2005 roku, [w:] Ochrona i

rekultywacja jezior, red. R. Wiśniewski, Toruń.

4. Wiśniewski G., 2000, Zlewnia rzeki Maruszy – główne źródło biogenów Jeziora

Rudnickiego Wielkiego w Grudziądzu, [w:] Ochrona i rekultywacja jezior, red. R.

Wiśniewski, Przysiek

Documents

ń monitoringowych przeprowadzonych w roku 2009 na terenie ... Grudziadz 2009... · IV. MONITORING POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO 17 IV.1. Pomiary pasywne dwutlenku siatki i dwutlenku