naar

Bijzondere excursies in dit nummer: Langlaufen in het Kuinderbos (p. !") • Wandelen langs de Ruiten Aa (p. #$) • Aan de slag op de winterwerkdag in Limburg (p. %!)

In het volgende nummer, dat op && maart &$!# verschijnt

Op stap met Bennie Jolink in de Achterhoek

Overasseltse Vennen:De mythe van de koortsboom

Fietsen door landgoed Beekvliet

Registreer je• Krijg !"% korting* in de Buitencentra • Geniet van speciale acties • Profi teer van leuke aanbiedingen * zie www.staatsbosbeheer.nl/buitenpas

Bijzondere excursies in dit nummer:

Registreer je••

01 cover-backcover#4.indd 3 27-11-12 08:00

naar!"e jaargang nummer # • december $%!$

Boswachter Andy Liebrand:‘Ik wil de Mont Ventoux bedwingen’

De dasSteeds bezig met zijn burcht

Ruiten AaRuiten Aa slingert door verstild landschap

Geniet van speciale acties

Jan Philipsen banjert door

de Peel

!x

zie pagina "#

01 cover-backcover#4.indd 4 27-11-12 08:04

4 naarbuiten

naarinhoud

! Welkom Buiten

" Jan Philipsen terug naar zijn geboortegrond‘Als ik ‘s avonds uit het raam keek, zag ik de zon in de Peel ondergaan’

#$ Spoorzoeken De winter in een notendop

#% Echtpaar doneert grond aan Staatsbosbeheer ‘Dit stukje natuur moet ook in de toekomst ongerept blijven’

#! Hollands hout Duurzaam en veelzijdig

#& Vrijwilliger Ginie Kaspers leidt excursies in Gieten-Borger

#" Wintersporten in de polder Langlaufen door het bos en schaatsen op de Kuinderplas

$$ BuitenLezen/Kijken/Genieten Beleef de geschiedenis via bloemen en geniet van de ijsvo-

gel

$% Buitenberichten Nieuws, foto’s van Johannes Klapwijk en een column van

Menno Bentveld

$! Ruiten Aa, een natuurtheater Boswachter Jan Dommerholt: ’!" uur per dag zie je hier

een prachtige voorstelling’

'( Wandelroute langs de Ruiten Aa '$ BuitenSpelen ’s Avonds wandelen over een bospad verlicht met kaarsjes

!"#$

%"&'

#& Vrijwilliger Ginie Kaspers:

#$e jaargang nr. "december !%#!

#% Willem Bok:

‘Ik geniet van een glimmende mest-kever of de bruine ogen van een ree’

’De stilte, de vogels, de sterren-hemel: deze plek is magistraal’

04_InhoudNB4casino.indd 4 30-11-12 11:14

6x

!! Seizoensproducten

!" Cultuur: Kasteel Slangenburg

!# Fotoreportage: bevroren water in de natuur

"" De Nieuwe Wildernis Film in de maak

"$ BuitenDoen Sportief Wandel het oude jaar uit

"# Boswachter binnenstebuiten Andy Liebrand: ‘Ik geniet van sportieve vakanties.

Fietsen door de Alpen, anders eten, andere cultuur proeven. Even helemaal weg’

%& Dieren: de das Een beschermd dier dat graaft als een bulldozer

%% BuitenDoen Excursies In het donker op zoek naar uilen %' Lezersfoto %# Mijn Buiten Wandelen in de Leemkuil

%( Buitenkansjes !x lezersaanbieding

!"#$

"$%&

"" Timelapse-fotograaf Paul Klaver:

Drie overnachtingen bij natuurkampeerterrein Veenkuil voor de prijs van twee

Kans op een cd of gesigneerde single van Rowwen Hèze

Korting op een verblijf in Hotel

Bourtange

FOTO

GRA

FIE

COV

ER:

LAU

REN

CE

DEL

DER

FIEL

D

zie pagina %(

!"

‘Met timelapse laat je zien hoe iets groeit of beweegt’

04_InhoudNB4casino.indd 5 05-12-12 07:52

Veenmos kan in de loop van duizenden jaren uitgroeien tot een metersdikke veenlaag.

Jan Philipsen

De zeldzame gladde slang komt in behoorlijke aantallen voor in het hoogveen.

‘Dit is mijn plek, dit is wat ik bén’

De zeldzame gladde slang komt in behoorlijke aantallen voor in het hoogveen.

dit is wat ik bén’

08_BN'er#4.indd 8 29-11-12 08:14

9naarbuiten

naarbuiten met...

Voor de Limburgse band Rowwen Hèze

is de Peel geboortegrond. Bassist Jan

Philipsen en boswachter Piet Zegers

over de geheimen van het hoogveen.

‘Kijk, daar ben ik opgegroeid, een paar kilometer verderop, in Evertsoord. En nu woon ik in het dorp ernaast, Kronenberg.’ Jan wijst naar het oosten. We

staan in de Mariapeel en kijken over de vlakte. ‘Als ik vroeger als jochie ’s avonds uit het raam keek, zag ik de zon hier boven de Peel ondergaan. Die roodoranje gloed staat op mijn netvlies gebrand. Als wij met de band ons liedje ‘De Peel in brand’ zingen, dan gaat dat daarover.’

Witte wievenTegenwoordig kun je mooi door dit hoogveen wandelen, maar in de tijd dat Jan opgroeide, was dat wel anders. ‘Wij mochten hier als kind niet komen. Onze wereld hield op aan de grens van de Peel. Daar stond een hek van prikkeldraad. Het was er toen niet zo nat als nu, maar toch waren er ge-vaarlijke plekken. Rond dit gebied hangt nog altijd een mys-tieke sfeer. Door de dichte begroeiing kun je de grond niet goed zien, dus je weet niet waar het nat is en waar droog. En

In oktober en november maken kraanvogels hier vaak een tussenstop op weg naar het zuiden.

als het mistig is, komt alles tot leven. Je ziet de witte wieven bij wijze van spreken rondzweven.’Gelukkig is het vandaag zonnig, en de paden bieden stevige grond onder de voeten. Jan en Piet hebben deze plek uitge-zocht als ontmoetingspunt. Ze kennen elkaar al veel langer dan vandaag. Jan is actief lid van de Groengroep Sevenum, die zich inzet voor ontwikkeling van – en voorlichting over – de natuur in de omgeving van Sevenum. ‘Dat vind ik belangrijk: mensen bewust maken van de omgeving waarin ze wonen’, zegt Jan. De groengroep werkt ook samen met Staatsbosbe-heer en zo kwamen boswachter en bassist elkaar tegen.

Plantje van niksWe stoppen even en luisteren. Stilte, hier en daar een vogel. Een weids en nat landschap, met waterplassen en velden begroeid met pijpenstrootje. Oernatuur, zou je denken, maar het gebied heeft in de loop van de jaren heel wat gezichten gekend. Aan het begin van de vorige eeuw werd het veen in deze regio afgegraven. De meeste stukken werden daarna ontgonnen en voor landbouw ingezet. Maar de Groote Peel, de Mariapeel, de Deurnsche Peel en een aantal kleinere ‘pe-len’ bleven behouden. Sinds een paar decennia worden deze stukken weer beheerd als hoogveen: het waterpeil is omhoog gebracht, zodat de typische veennatuur terugkomt.Piet bukt aan de zijkant van het pad en trekt een stuk groene plant uit het water. ‘Kijk, veenmos. Hier draait het allemaal

Veenmos

>

De Peel is een van de weinige gebieden waar het spiegeldikkopje voorkomt.

In oktober en november maken kraanvogels hier

plant uit het water. ‘Kijk, veenmos. Hier draait het allemaal

De Peel is een van de weinige gebieden

08_BN'er#4.indd 9 29-11-12 08:14

10 naarbuiten

naarbuiten met...

om. Een plantje van niks, maar wel de basis van het hoog-veen. Het werkt als een spons.’ Als hij erin knijpt, komt er allemaal water uit het mos druipen. ‘Veenmos heeft water nodig om te groeien, maar het houdt ook water vast. Zo blijft het hier nat. Aan de onderkant sterft het af, en dat dode materiaal wordt uiteindelijk turf.’

Jubileum in stilteVoor Jan en de band Rowwen Hèze is de Peel het natuurge-bied bij uitstek. Waarom? ‘Dit is waar ik vandaan kom en wat ik bén’, zegt hij vol overtuiging. ‘Dat geldt ook voor de andere jongens van Rowwen Hèze. We hebben een naam die hier

vandaan komt en we zingen in het dialect van onze eigen grond. Dit is onze plek.’Onlangs bestond de band !" jaar en dat vierden ze onder meer in de Mariapeel. We lopen langs de schaapskooi aan de rand van het veengebied. Hier hielden Jan en zijn mannen in september !#$$ drie stilteconcerten: ‘Alle bezoekers kregen een draadloze koptelefoon op en wij speelden elektronisch, zonder versterking. Je hoorde de muziek dus alleen op de koptelefoons, verder was het helemaal stil. Dat was heel bijzonder.’ De tweede avond was het mooist, herinnert bos-wachter Piet zich: ‘Toen ging de zon prachtig onder boven de Peel en kwam de maan op achter de plas.’ De Peel in brand bij de klank van Rowwen Hèze – mooier kunnen we het niet maken.

‘Ik wil mensen graag bewust maken van de omgeving waarin ze wonen’

Ontdek de Peel• STILTEWANDELING. In de Pelen lopen routes tot tien

kilometer. In de winter is het er – zeker buiten de weekends – heerlijk stil.

• DIERENVRIENDJESPAD. Een ontdekkingstocht door de Groote Peel, voor kinderen van drie tot zeven jaar. Ook leuk met je klas!

• HAARDHOUTDAG. Op !" februari #$!% kun je in de Groote Peel haardhout kopen. De kinderen mogen vogelhuisjes timmeren en broodjes bakken. Wel even reserveren via m.vaes@staatsbosbeheer.nl.

Meer info: Buitencentrum De Pelen, tel. ($&'() "& !& '), www.staatsbosbeheer.nl/depelen

TEKS

T: B

AS

POPK

EMA

FO

TOG

RAFI

E: L

OD

E G

REV

EN, M

ARC

DE

CLE

RCK

, JA

N V

AN

DE

GEL

D, T

IM F

AA

SEN

, STO

ELW

IND

ER/K

INA

, JE

LGER

HER

DER

/BU

ITEN

-BEE

LD, L

ARA

ALD

EWER

ELD

/FO

TON

ATU

RA

doen!

Jan Philipsen speelde begin jaren tachtig bas in The Legendary Texas Four. In !'*( kwam leadzanger Jack Poels deze Limburgse band versterken, die vanaf toen de naam Rowwen Hèze droeg. De heren braken in !''# landelijk door met optredens op Pinkpop en de Uitmarkt. In de loop van de jaren deelden ze het po-dium met onder meer de Rolling Stones en Los Lobos. Maar voor de echte fans zijn de jaarlijkse slotconcerten in het thuisdorp America minstens zo legendarisch. Hun nieuwste cd Geal kwam deze zomer uit.

BIO

08_BN'er#4.indd 10 29-11-12 08:14

11naarbuiten

WINTERTIP van boswachter Piet‘In de koude maanden overwinteren hier duizenden ganzen. Vooral aan het begin en het eind van de dag levert dat een prachtig spektakel op. ’s Ochtends stormen ze massaal de Peel uit op zoek naar eten, ’s avonds komen ze weer terug. Maar ook voor andere vogels is dit een ideaal gebied. Als je goed kijkt en vooral ook luistert, kun je allerlei vogels ont-dekken, zoals de blauwe kiekendief, de slechtvalk en de klapekster.’

TEKS

T: B

AS

POPK

EMA

FO

TOG

RAFI

E: L

OD

E G

REV

EN, M

ARC

DE

CLE

RCK

, JA

N V

AN

DE

GEL

D, T

IM F

AA

SEN

, STO

ELW

IND

ER/K

INA

, JE

LGER

HER

DER

/BU

ITEN

-BEE

LD, L

ARA

ALD

EWER

ELD

/FO

TON

ATU

RA

WinnenAls buitenpashouder maak je kans op de nieuwste cd van Rowwen Hèze. We geven drie Geal-cd’s en drie gelijknamige en gesigneerde singles weg! Ga naar www.staatsbosbeheer.nl/lezersactie en laat je gegevens achter. Wie weet valt er straks een bij jou op de deurmat.

ROWWEN HÈZE

08_BN'er#4.indd 11 29-11-12 08:14

18 naarbuiten

Schelpenresten helpen mee aan bij-zondere plantengroei als dopheide, rietorchis en zonnedauw.

De boommarter maakt zijn nest in dikke, holle bomen. Zo kun je zien dat het Kuinderbos volwassen is.

polderWintersporten

in de

Kuinderbos onder sneeuwvacht

De boommarter maakt zijn nest in dikke, holle bomen. Zo kun je zien dat het Kuinderbos volwassen is.

polder

18_Excursie_y2.indd 18 30-11-12 11:07

excursie

19naarbuiten

Net als de later aangelegde Flevopolder werd begin jaren veertig de Noordoostpolder ontgonnen om nieuwe landbouwgrond op te leveren. In som-mige delen was de bodem van de Zuiderzee echter

te arm om aan de toenmalige landbouweisen te voldoen. Daarom werden bossen geplant op deze ‘waardeloze’ grond vol keileem, zand en veen. Met als prettig gevolg dat wij daar nu – op deze zonnige winterdag – samen met boswachter Harco Bergman de vruchten van plukken in het grootste en oudste bos van de Noordoostpolder: het Kuinderbos.

Reuzenhand speelt mikadoHet Kuinderbos werd oorspronkelijk aangeplant voor een zo effi ciënt mogelijke houtproductie. Er werd dan ook gekozen voor een groot aantal bomen per hectare. En voor boomsoorten die hier – in combinatie met de gevarieerde bodemtypen – bij aansloten, zoals fi jnspar, sitkaspar, lariks, eik, beuk, esdoorn en es. Ook het bosbeheer was de eerste jaren vooral op houtkwaliteit gericht. Dit veranderde, toen er vanaf de jaren zeventig steeds meer oog voor duurzaam bos-beheer kwam. De zware stormen van onder andere !""# en $##% speelden hierbij een rol. Volgens ooggetuigen zag het

Het vriest én sneeuwt in boswachterij Kuinderbos. Dat betekent schaatsen

op de Kuinderplas, sleeën van de Kuinderberg en langlaufen door het bos.

Allemaal op grond die ooit als ‘waardeloos’ werd bestempeld...

Kuinderbos er na de stormen uit ‘alsof er met een reuzenhand mikado was gespeeld’.

Groene parel Duurzaam bosbeheer deed dus zijn intrede. En ook kregen natuur, recreatie en educatie een even belangrijke functie als houtproductie. Mét resultaat. Het !.$## hectare tellende gebied kent inmiddels een geweldige variatie in boomsoortenen struiken (bijna &#!), oude en jonge bosdelen, dichte en open plekken - die deels worden begraasd door pony’s, runde-ren en schapen - en variatie in watertypen van grote plas tot kleine poeltjes. En dát zorgt weer voor een zeker zo gevari-eerd planten- en dierenrijk. Met vlinders als het landkaartje en oranjetipje, roofvogels als de wespendief en havik en het zeldzame roofdier de boommarter. Tel daar nog eens een reeënstand van tweehonderd bij op en je begrijpt direct de koosnaam ‘groene parel van de Noordoostpolder’.

Serene rust‘Kijk’, zegt Harco als we aankomen bij het startpunt van de langlaufl oipe aan de rand van natuurkampeerterrein De Veenkuil. ‘Hier zie je direct een mooi stukje natuurontwikke-

Braamstruiken blijven als een van de weinige groen in de winter. Reeën zijn er dol op.

Een ree ligt overdag vaak in een zelf uit-gekrabt leger – kuiltje – om z’n voedsel te verteren, z’n pels te verzorgen en te rusten.

Vossensporen richting... een wak in het ijs vol eenden

>

18_Excursie_y2.indd 19 30-11-12 11:07

20 naarbuiten

excursie

TEKS

T: L

AU

RA T

HU

IS F

OTO

GRA

FIE:

JEA

N-P

IERR

E JA

NS,

CH

RIS

VAN

DA

ALE

N, B

ERBA

RA H

OU

WEL

ING

/NAT

ION

ALE

BEE

LDBA

NK

De favoriete plek van boswachter Harco Bergman

‘De Kuinderplas is en blijft mijn favoriet. Het is gewoon heel mooi, zo’n plas met een gouden rietkraag eromheen, om-zoomd door bossen en de begrazing met de pony’s. De variatie die daarin zit, vind ik prachtig. Mensen hebben hier ook wel eens gezegd: het lijkt wel of ik op een fjord in Noorwegen ben.’

Persoonlijk

ling. We hebben hier bosrandenbeheer gedaan door tien tot dertig meter bos af te zagen en hier en daar een dikke boom te laten staan. Daar komen struiken bij en afgelopen jaar heb-ben we hier voor het eerst de grote weerschijnvlinder gezien.’ Vlinders zien we op deze koude dag niet, maar het Kuinder-bos in wintertooi is ook geen straf. Integendeel! Wat ligt het bos er sprookjesachtig bij en wat heerst er een serene rust.

Gevleugelde vriendenDoor dit prachtige gebied heeft boswachter Harco Bergman een loipe getrokken die ons via de stoere Welsh pony’s naar de reeënkijkhut halverwege de route brengt. We worden vanuit de lucht angstvallig in het oog gehouden door twee buizerds. ‘Daar heb je onze gevleugelde vrienden. Die hou-den alles in de gaten. Het is ook hun territorium. Vlak hier-achter zit een nest waar ze hebben gebroed.’ Bij de reeënkijk-hut aan de rand van het bos worden we opnieuw getrakteerd op de meest mooie winterprenten. Jammer genoeg spotten we geen reeën, al is die kans zo midden op de dag ook klein.

Opwarmen bij de vuurhutAls we via een grote lus bij natuurkampeerterrein De Veenkuil terugkomen, is het vuur in de vuurhut al aangestoken. Na een kop warme chocolademelk ben je de kou zo weer kwijt. Met een scheef oog kijken we naar de Kuinderplas. Die heeft door de harde wind lang opengelegen en is dus niet goed om op te schaatsen. Maar met de slee de Kuinderberg af en daarna naar de koek en zopie klinkt ook heel verleidelijk!

Als we bij natuurkampeerterrein De Veenkuil terugkomen, is het vuur in de hut al aangestoken

Auto van de boswachter mét loipetrekker

Boswachter Harco Bergman in de reeënkijkhut

De roeiboot van de boswachter

18_Excursie_y2.indd 20 30-11-12 11:08

doen!

21naarbuiten

LanglaufenBij voldoende sneeuw – circa tien centimeter – zet de boswachter drie langlaufl oipes uit. Twee loipes van drie en vijf kilometer starten bij de werkschuur van Staatsbosbeheer en natuurkampeerterrein De Veenkuil, Hopweg !", #$"% PX Bant. De lange loipe van acht kilometer start bij restaurant De Wipkip, Kuinderweg &!, #$"& PX Luttelgeest.

SchaatsenBij voldoende vorst kan er ge-schaatst worden op de Kuinderplas. Houd hiervoor de website www.schaatsen.nl in de gaten.

WinterwandelenOntdekken hoe mooi het Kuinderbos in wintertooi is? Kijk op www.staats-bosbeheer.nl/noordoostpolder onder het kopje ‘activiteiten’ voor de twaalf kilometer lange tocht die boswachter Harco Bergman hier heeft uitgezet. Liever een wandeling op maat? Bel of mail dan met de boswachter.

SleeënEen andere manier om van de sneeuw te genieten is sleetje rijden van de Kuinderberg mét koek en zopie en uitzicht op restanten van de middeleeuwse Kuinderburcht.

Winter(sport)mogelijkheden in het Kuinderbos

WinterkamperenCombineer deze excursie met een unieke winter-kampeer-overnachting op natuurkampeerterrein Veenkuil in Bant. Buitenpashouders krijgen zelfs drie nachten voor de prijs van twee! Meer informatie en reserveren via de website www.staatsbosbeheer.nl/winterkamperen of telefonisch via ('$') () ** *%).

AANMELDEN EN/OF MEER INFORMATIE:

Bel ('&!*) !$ "* '(, mail h.bergman@staatsbosbeheer.nl (ook om op de maillijst te worden gezet voor de winteractiviteiten) of kijk op @BoswachterHarco of op www.staatsbosbeheer.nl.

18_Excursie_y2.indd 21 05-12-12 07:59