NABAVKA - vps.ns.ac.rs · PDF fileNabavka i prodaja posluju sa istim resursima (novac i roba) ali se nalaze na suprotnim krajevima toka reprodukcije Osnovna polja međusobne saradnje:

NABAVKA

1.

Pojam i značaj nabavke

Ciljevi i zadaci nabavke

Organizacija nabavne službe

Unutrašnja organizacija nabavke

Odnos nabavke i drugih funkcija

Poslovna politika nabavke

Troškovi nabavke

Planiranje nabavke

Kadrovi u nabavci

Metode i kanali nabavke

Evidencija nabavke

Analiza nabavke

Elektronske reverzne aukcije

2

Teme

obrađene

u delu

Nabavka 1.

POJAM I ZNAČAJ NABAVKE

Tokom poslednje četiri decenije nabavka doživljava transformaciju

od administrativne, preko taktičke, do veoma važne strateške

funkcije u razvoju preduzeća

Rastuću ulogu nabavke uslovili su brojni faktori (naftna kriza,

inflacija, rast cena sirovina, manjak retkih resursa...)

80-ih godina XX veka, troškovi nabavke su činili 40% ukupnih

troškova, a danas skoro 60%

Tradicionalno shvatanje nabavke (koncentrisano na jeftine

dobavljače) zamenjeno strategijom koja je zasnovana na kvalitetu i

razvijanju dugoročnih odnosa sa dobavljačima i usmerena na

neprestano poboljšanje kvaliteta proizvoda i snižavanje troškova

3


U proizvodnom preduzeću, nabavka predstavlja skup

aktivnosti, mere i zadatke koji se obavljaju radi

kupovanja (nabavke) materijala za reprodukciju,

mašina, uređaja, pribora i alata, kako bi se

nesmetano odvijao proces rada (prva metamorfoza

novca u robu, početna robna faza procesa reprodukcije)

U trgovačkom preduzeću, nabavka predstavlja

početnu fazu razmene i podrazumeva kupovinu

(nabavku) proizvoda koji uglavnom služe za dalju

prodaju

4


Nabavka obezbeđuje kontinuitet procesa reprodukcije

Povezuje proizvodnju i tržište

Često mora na tržištu da odluči o izboru adekvatnih zamena u

odnosu na zahteve (nabavka supstituta)

Da bi nabavka bila rentabilna mora voditi računa o optimalnim

količinama i zalihama; ekonomičnost postiže iznalaženjem jeftinijih

dobavljača i materijala i pokrivanjem troškova nabavke rabatom

Doprinosi boljem imidžu preduzeća ako ima dobar odnos sa

dobavljačima, korektno prima i predaje nabavljenu robu, redovno

komunicira sa tržištem nabavke, vodi računa da se obaveze prema

dobavljačima uredno izmiruju

5

CILJEVI I ZADACI NABAVKE

Ciljevi nabavke moraju biti usklađeni sa ciljevima

preduzeća

Osnovni cilj nabavke je redovno snabdevanje

proizvodnje uz što niže troškove - pravi materijal u

pravoj količini, pod pravim uslovima, u pravo vreme, iz

pravih izvora, sa pravom uslugom, na pravom mestu

Izvedeni (derivatni) ciljevi nabavke:

1. Rentabilne i ekonomične nabavke

2. Držanje zaliha na optimumu

3. Minimalni troškovi nabavke

6

CILJEVI I ZADACI NABAVKE

Zadaci koje nabavka treba da izvrši:

1. Prikupljanje i analiza informacija internog i eksternog karaktera

2. Permanentno istraživanje tržišta nabavki

3. Prosleđivanje informacija sa tržišta drugim službama u preduzeću

4. Izbor najpovoljnijih dobavljača

5. Formulisanje dugoročne strategije nabavki

6. Podizanje stepena likvidnosti preduzeća

7

ORGANIZACIJA NABAVNE SLUŽBE

Treba da bude kompatibilna organizaciji preduzeća

Model organizacije traje dok traju okolnosti koje su bile premisa za njegovo postavljanje (menja se u cilju adaptiranja novim okolnostima)

Osnovne grupe faktora koji utiču na organizaciju nabavne službe:

1. interni (na njih projektanti organizacije uglavnom mogu uticati)

2. eksterni (su složeniji i na njih projektanti organizacije uglavnom ne mogu uticati)

8


Faktori koji utiču na organizaciju nabavne službe:

Interni faktori

vrsta delatnosti preduzeća

obim i struktura nabavki

asortiman nabavki

oblici, putevi i način nabavki

poslovna politika preduzeća

kadrovi koji će raditi u nabavci

Eksterni faktori

tržišna konjuktura

mogućnost pristupa informacijama van preduzeća

kreditno-monetarna politika

inflacija

poreska politika

politika cena

9


Unutar proizvodnog preduzeća, nabavka može biti:

1. Neposredno vezana za proizvodnju

2. U sastavu komercijale

3. Kao samostalno odeljenje/sektor/služba itd.

Organizacija same nabavke može biti u nekom od sledećih oblika:

1. Centralizovani oblik nabavke (nabavku za različite poslovne jedinice u kompaniji izvršava jedna centralna funkcija)

2. Decentralizovani oblik nabavke (svaka poslovna jedinica odgovorna je za svoje odluke o nabavci)

3. Kombinovani oblik nabavke (deo nabavke obavlja centralna nabavna služba a deo pojedine službe u poslovnim jedinicama)

10


Kriterijumi koji su značajni prilikom donošenja

odluke o obliku organizovanja nabavke:

1. Veličina preduzeća

2. Organizacija preduzeća

3. Struktura asortimana

4. Geografska struktura delova preduzeća

11


1. Centralizovani oblik nabavke

Objedinjuje sve zahteve za

nabavkama od svih delova

preduzeća, bez obzira da li je

preduzeće na jednoj lokaciji ili ima

dislocirane delove

Informatička mreža na centralnom

mestu prikuplja sve zahteve za

nabavkama svih vrsta materijala ili

usluga

I - V marketing tok

zahtevi za nabavku

isporuka nabavki

NABAVNA SLUŽBA

I

II

III IV

V

12



Prednosti centralizovanog oblika nabavke:

Koncentracija materijala po količinama

Pravilna raspodela istog materijala

Racionalizacija nabavne dokumentacije

Niži troškovi transporta i skladištenja

Bolja kontrola nabavki i trošenja materijala

Moguća tipizacija i standardizacija

Smanjuje se administrativno poslovanje, vreme i personal se racionalnije koriste

Efikasnija primena integralnog marketinga, naročito istraživanja tržišta nabavke

Dobavljači rađe prihvataju jednog velikog kupca

Odobrenje većeg rabata (količinski rabat)

13



Nedostaci centralizovanog oblika nabavke:

Nije pogodan kada delovi preduzeća primenjuju različite tehnologije i koriste različit repromaterijal

Nije poželjan kada su delovi preduzeća dislocirani i na velikim udaljenostima

Nije pogodan kada deo preduzeća neki materijal može nabaviti u neposrednoj blizini ali to ne čini jer je nabavka centralizovana (gubici u vremenu i povećani troškovi transporta)

Ne isplati se kad se radi o robi koja se nabavlja retko ali se mora hitno nabaviti

14


2. Decentralizovani oblik nabavke

Decentralizovani oblik nabavke primenjuju velike kompanije, holding i franšizing sistemi

Modifikacije decentralizacije:

1. Stroga decentralizacija (svaki deo preduzeća sam za sebe obavlja sve potrebne nabavke)

2. Dvostepena decentralizacija (omogućena koordinacija centralne sa isturenim nabavkama i isturenih nabavki međusobno)

3. Trostepena decentralizacija (najsloženija i prihvatljiva u slučaju grupisanja dislociranih delova preduzeća)

15


3. Kombinovani oblik nabavke

Totalna centralizacija ili totalna decentralizacija su ekstremni slučajevi u organizaciji nabavke

Kod velikog broja kompanija organizacija nabavke je negde izmedju ova dva ekstrema – kombinuju se prednosti oba modela

U takvim ,,hibridnim“ (kombinovanim) strukturama odgovornost i kontrola izmedju centralne nabavke i lokalnih službi nabavke su podeljene u odnosu na poslovno okruženje

Kompanije u ovom slučaju neku robu ili usluge kupuju centralno, a drugu lokalno

Ova filozofija se uglavnom temelji na ekonomiji obima

Centralno se kupuju uglavnom energenti, repromaterijal, automobili za kompaniju, informacioni sistemi, usluge vezane za putovanja, ...

Manje važni artikli ili usluge kupuju se lokalno.

16

UNUTRAŠNJA ORGANIZACIJA NABAVKE

Osnovni tipovi unutrašnje organizacije

nabavne službe:

1. predmetni

2. funkcionalni

3. teritorijalni

4. kombinovani

17

UNUTRAŠNJA ORGANIZACIJA NABAVKE 1. Predmetni oblik unutrašnje organizacije nabavke

Podrazumeva podelu nabavke na referade prema materijalu ili grupama sličnog materijala koji se nabavlja (npr. referada za nabavku čelika i lima, za alat i pribor, za maziva i ulja...)

Prednosti:

referenti postaju specijalizovani stručnjaci i dobri poznavaoci tehnologije, donose kvalitetnije odluke o eventualnim supstitutima

duže vreme rada na istim poslovima i sa istim dobavljačima stvara međusobno poverenje i poštovanje u odnosima između firmi

Problemi:

referade rade samo svoj posao, gubi se kolektivan rad i saradnja među njima

ako neka referada ne nabavi potreban materijal, dopuna ili zamena od strane drugih referada je veoma teška

18

UNUTRAŠNJA ORGANIZACIJA NABAVKE 2. Funkcionalni oblik unutrašnje organizacije nabavke

Podrazumeva mikroorganizaciju prema određenim

funkcijama (služba za nabavku repromaterijala, služba

za istraživanje tržišta nabavke, služba za informacije,

služba za nabavku iz uvoza, služba za nabavku

osnovnih sredstava, alata i pribora itd)

Prednost – moguće izvršiti usku specijalizaciju kadrova

19

UNUTRAŠNJA ORGANIZACIJA NABAVKE 3. Teritorijalni oblik unutrašnje organizacije nabavke

Uglavnom orijentisan na podelu rada prema

specifičnim područjima

Odeljenja ili referade dele se po geografskim

područjima

Prednosti – naročito izražene u slučaju kada se

nabavke vrše na više stranih tržišta

Problem – jedan referent obavlja nabavku svih

potrebnih materijala pa mora poznavati sav materijal

koji se nabavlja sa tog tržišta

20

UNUTRAŠNJA ORGANIZACIJA NABAVKE 4. Kombinovani oblik unutrašnje organizacije nabavke

Kombinacija svih oblika organizacije (predmetnog,

funkcionalnog i/ili teritorijalnog)

Potreba za kombinovanjem proistekla iz

nedostataka i problema pojedinačnih oblika – npr.

kombinacijom teritorijalnog (za jedno jezičko

područje) i predmetnog (za određene sirovine na

tom području) dolazi se do optimalnog modela itd.

21

ODNOS NABAVKE I DRUGIH FUNKCIJA

Nabavka svoj osnovni zadatak (u proizvodnom preduzeću to je kontinuirano snabdevanje svim potrebnim materijalima, a u trgovačkom redovna dopuna zaliha) može obaviti na pravi način samo ako uspešno sarađuje sa drugim funkcijama u preduzeću:

1. sa proizvodno-tehničkom funkcijom

2. sa prodajom

3. sa finansijama

4. sa kadrovskim odeljenjem

5. sa opštim sektorom

22

ODNOS NABAVKE I DRUGIH FUNKCIJA 1.Saradnja nabavke i proizvodno-tehničke funkcije

Osnovna polja međusobne saradnje:

Sastavljanje plana nabavki (po količinama, vrstama materijala i dinamici nabavke) - neophodna saradnja sa proizvodnjom i tehničkim sektorom

Standardizacija i unifikacija (repromaterijala, uređaja i opreme) u cilju olakšane nabavke i sticanja bonifikacija

Priprema i ugovaranje nabavki (pomoć kod pripreme nabavke postrojenja, uređaja i opreme)

Kvalitativno i kvantitativno preuzimanje materijala (uz pomoć stručnjaka iz proizvodno-tehničkog sektora, u slučaju potrebe zajedničko sastavljanje zapisnika o reklamaciji)

23

ODNOS NABAVKE I DRUGIH FUNKCIJA 1.Saradnja nabavke i proizvodno-tehničke funkcije

Pored navedenih aktivnosti, saradnja nabavke i proizvodnje podrazumeva i:

Razmenu informacija o pojavi novih materijala i o mogućnosti zamene (supstitucije) postojećih materijala

Sastavljanje nomenklatura za razne materijale potrebne proizvodno-tehničkom sektoru

Usklađivanje stvarnih potreba materijala

Izrada postupka za trebovanje materijala

Utvrđivanje postupaka i uslova za skladištenje materijala

24

ODNOS NABAVKE I DRUGIH FUNKCIJA 2. Saradnja nabavke i prodaje

Nabavka i prodaja posluju sa istim resursima (novac i roba) ali se nalaze na suprotnim krajevima toka reprodukcije

Osnovna polja međusobne saradnje:

Konsultacije u vezi sa planom nabavke (da li bi kupci prihvatili promenu materijala, nabavne cene materijala...)

Saradnja u vezi sa reklamacijama (kvalitet materijala u gotovim proizvodima)

Informativni tokovi (razmena relevantnih informacija)

Odluka “proizvoditi ili kupovati”

Zalihe (koordinacija i zajedničko upravljanje nivoom zaliha)

25

ODNOS NABAVKE I DRUGIH FUNKCIJA 2. Saradnja nabavke i prodaje

Ostali oblici saradnje nabavke i prodaje:

Utvrđivanje optimalne kombinacije elemenata

marketing MIX-a

Zajedničko praćenje tržišta

Praćenje konjukture

Praćenje i primena zakonskih propisa

26

ODNOS NABAVKE I DRUGIH FUNKCIJA 3. Saradnja nabavke i finansija

Planiranje nabavki (moguća odstupanja od plana zbog nedostataka finansijskih sredstava; neophodna koordinacija nabavke i finansija)

Saradnja prilikom ugovaranja nabavki (preporuka o načinu plaćanja)

Zajednička kontrola dokumentacije nabavke i obračun bonifikacija pri nabavci

Obračun troškova nabavke i drugih rashoda; usaglašavanje sa finansijskim mogućnostima preduzeća

Analiza zaliha materijala; usklađivanje sa mogućnostima finansiranja

Nivelacija cena zaliha

Informacije o izmirenim i neizmirenim obavezama prema dobavljačima

Saradnja prilikom inventara zaliha; sravnjivanje popisanog stanja sa knjigovodstvenim; priprema odluka o manjkovima i viškovima u magacinima i skladištima

27

ODNOS NABAVKE I DRUGIH FUNKCIJA 4. Saradnja nabavke i kadrovskog odeljenja

Zajedničko planiranje kadrova nabavke

Obuka zaposlenih u nabavci, inoviranje znanja

Upoznavanje sa savremenim informacionim

tehnologijama i uređajima

Učenje stranih jezika...

28

ODNOS NABAVKE I DRUGIH FUNKCIJA 5. Saradnja nabavke i opšteg sektora

Stručnjaci iz opšteg i pravnog sektora vrše pripremu i

sastavljanje ugovora koji će biti sklopljeni sa

dobavljačima

Pomoć pri tumačenju zvaničnih uputstava o cenama,

porezima, obavezama; pomoć u tumačenju nove

zakonske regulative

Pomoć u slučaju isporuke materijala koji ne odgovara

ugovorenim uslovima; sastavljanje zapisnika o

reklamacijama; priprema materijalnih dokaza za

arbitražu i sudski proces

29

Documents

NABAVKA - vps.ns.ac.rs · PDF fileNabavka i prodaja posluju sa istim resursima (novac i roba) ali se nalaze na suprotnim krajevima toka reprodukcije Osnovna polja međusobne saradnje: