Prawo rzymskie i tradycja romanistyczna ndash XII2018ndash2019

Nabycie własnościZuzanna BenincasaJakub Urbanik

Katedra Prawa Rzymskiego i Antycznego Wydziału Prawa i Administracji UW

Syllabus Zasiedzenie cel instytucji Przesłanki wykształcone

w czasie

Zawłaszczenie

Pożytki pojęcie i zasady nabycia

Połączenie i przetworzenie w poszukiwaniu reguły i jej uzasadnienia Inne modele rozwiązania problemu

Skarb

U podstaw V 2|34Inst VII sectsect 23 24

Nabycie własności

W sposoacuteb pochodny

W sposoacuteb pierwotny

Formalnie

mancipatioin iure cessio

Nieformalnie

traditio

zawła-szczenieoccupatio

zasie- dzenie

usucapio

połączenieaccessio

przetwo-rzenie

specificatio

pożytkifructus

Zasiedzenie

Zasiedzenie (usucapio)

Problem klasyfikacji

juryści rzymscy w okresie prawa klasycznego alienatio (przekazanie) mdashgt nabycie pochodne

Obecnie pierwotny sposoacuteb nabycia własności

Ratio sporu treść nabywanego prawa przy nabyciu pierwotnym i pochodnym

Zasiedzenie jako rodzaj alienatio D L 1628 pr (Paul 21 ad ed) Pojęcie alienacji obejmuje

roacutewnież zasiedzenie Trudno bowiem nie uznać że dokonuje alienacji ten kto pozwala zasiedzieć własną rzecz (hellip)

D XLI 166 (Venul 6 interd) Gdy niewolnica w ciąży ktoacuterą komuś zapisano albo ktoacutera została nabyta przez zasiedzenie czy też zbyta w jakiś inny sposoacuteb urodziła dziecko stanie się własnością tego do kogo kobieta należy w momencie porodu a nie do tego kto miał ją wtedy gdy doszło do poczęcia

Ratio zasiedzenia

D XLI 31 (Gai 21 ad ed provin) Zasiedzenie zostało wprowadzone ze względu na dobro publiczne aby mianowicie nie istniała długotrwała a najczęściej na zawsze niepewność co do własności niektoacuterych rzeczy skoro dla odzyskania swoich rzeczy powinien właścicielom wystarczać ustanowiony okres czasu

Wykład IIGlossa Accursi do D I 111 czasem coś jest dobre ale niesłuszne np zasiedzenie

Ratio zasiedzenia

Konieczność usankcjonowania trwającego przez dłuższy czas stanu faktycznego ktoacutery jest odmienny od stanu prawnego

Wyraz przekonania że długotrwałe niewykonywanie prawa przez osobę uprawnioną jest zjawiskiem niekorzystnym

Wykład II

Zasiedzenie res mancipi wydanej przez traditio Gai II 41 Jeśli bowiem res mancipi nie przekaże tobie ani

w drodze mancipatio ani poprzez in iure cessio lecz tylko wręczę rzecz ta znajdzie się wprawdzie w twoim majątku z mocy prawa Kwirytoacutew pozostaje jednak moja dopoacuteki ty jej nie nabędziesz przez zasiedzenie gdy zaś tylko zasiedzenie nastąpi zaczyna być twoja w całej pełni prawa to znaczy rzecz jest w twoim majątku i twoja też jest na podstawie prawa Kwirytoacutew tak jakby była przekazana przez mancipatio czy in iure cessio

Ratio zasiedzenia

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Syllabus Zasiedzenie cel instytucji Przesłanki wykształcone

w czasie

Zawłaszczenie

Pożytki pojęcie i zasady nabycia

Połączenie i przetworzenie w poszukiwaniu reguły i jej uzasadnienia Inne modele rozwiązania problemu

Skarb

U podstaw V 2|34Inst VII sectsect 23 24

Nabycie własności

W sposoacuteb pochodny

W sposoacuteb pierwotny

Formalnie

mancipatioin iure cessio

Nieformalnie

traditio

zawła-szczenieoccupatio

zasie- dzenie

usucapio

połączenieaccessio

przetwo-rzenie

specificatio

pożytkifructus

Zasiedzenie

Zasiedzenie (usucapio)

Problem klasyfikacji

juryści rzymscy w okresie prawa klasycznego alienatio (przekazanie) mdashgt nabycie pochodne

Obecnie pierwotny sposoacuteb nabycia własności

Ratio sporu treść nabywanego prawa przy nabyciu pierwotnym i pochodnym

Zasiedzenie jako rodzaj alienatio D L 1628 pr (Paul 21 ad ed) Pojęcie alienacji obejmuje

roacutewnież zasiedzenie Trudno bowiem nie uznać że dokonuje alienacji ten kto pozwala zasiedzieć własną rzecz (hellip)

D XLI 166 (Venul 6 interd) Gdy niewolnica w ciąży ktoacuterą komuś zapisano albo ktoacutera została nabyta przez zasiedzenie czy też zbyta w jakiś inny sposoacuteb urodziła dziecko stanie się własnością tego do kogo kobieta należy w momencie porodu a nie do tego kto miał ją wtedy gdy doszło do poczęcia

Ratio zasiedzenia

D XLI 31 (Gai 21 ad ed provin) Zasiedzenie zostało wprowadzone ze względu na dobro publiczne aby mianowicie nie istniała długotrwała a najczęściej na zawsze niepewność co do własności niektoacuterych rzeczy skoro dla odzyskania swoich rzeczy powinien właścicielom wystarczać ustanowiony okres czasu

Wykład IIGlossa Accursi do D I 111 czasem coś jest dobre ale niesłuszne np zasiedzenie

Ratio zasiedzenia

Konieczność usankcjonowania trwającego przez dłuższy czas stanu faktycznego ktoacutery jest odmienny od stanu prawnego

Wyraz przekonania że długotrwałe niewykonywanie prawa przez osobę uprawnioną jest zjawiskiem niekorzystnym

Wykład II

Zasiedzenie res mancipi wydanej przez traditio Gai II 41 Jeśli bowiem res mancipi nie przekaże tobie ani

w drodze mancipatio ani poprzez in iure cessio lecz tylko wręczę rzecz ta znajdzie się wprawdzie w twoim majątku z mocy prawa Kwirytoacutew pozostaje jednak moja dopoacuteki ty jej nie nabędziesz przez zasiedzenie gdy zaś tylko zasiedzenie nastąpi zaczyna być twoja w całej pełni prawa to znaczy rzecz jest w twoim majątku i twoja też jest na podstawie prawa Kwirytoacutew tak jakby była przekazana przez mancipatio czy in iure cessio

Ratio zasiedzenia

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Nabycie własności

W sposoacuteb pochodny

W sposoacuteb pierwotny

Formalnie

mancipatioin iure cessio

Nieformalnie

traditio

zawła-szczenieoccupatio

zasie- dzenie

usucapio

połączenieaccessio

przetwo-rzenie

specificatio

pożytkifructus

Zasiedzenie

Zasiedzenie (usucapio)

Problem klasyfikacji

juryści rzymscy w okresie prawa klasycznego alienatio (przekazanie) mdashgt nabycie pochodne

Obecnie pierwotny sposoacuteb nabycia własności

Ratio sporu treść nabywanego prawa przy nabyciu pierwotnym i pochodnym

Zasiedzenie jako rodzaj alienatio D L 1628 pr (Paul 21 ad ed) Pojęcie alienacji obejmuje

roacutewnież zasiedzenie Trudno bowiem nie uznać że dokonuje alienacji ten kto pozwala zasiedzieć własną rzecz (hellip)

D XLI 166 (Venul 6 interd) Gdy niewolnica w ciąży ktoacuterą komuś zapisano albo ktoacutera została nabyta przez zasiedzenie czy też zbyta w jakiś inny sposoacuteb urodziła dziecko stanie się własnością tego do kogo kobieta należy w momencie porodu a nie do tego kto miał ją wtedy gdy doszło do poczęcia

Ratio zasiedzenia

D XLI 31 (Gai 21 ad ed provin) Zasiedzenie zostało wprowadzone ze względu na dobro publiczne aby mianowicie nie istniała długotrwała a najczęściej na zawsze niepewność co do własności niektoacuterych rzeczy skoro dla odzyskania swoich rzeczy powinien właścicielom wystarczać ustanowiony okres czasu

Wykład IIGlossa Accursi do D I 111 czasem coś jest dobre ale niesłuszne np zasiedzenie

Ratio zasiedzenia

Konieczność usankcjonowania trwającego przez dłuższy czas stanu faktycznego ktoacutery jest odmienny od stanu prawnego

Wyraz przekonania że długotrwałe niewykonywanie prawa przez osobę uprawnioną jest zjawiskiem niekorzystnym

Wykład II

Zasiedzenie res mancipi wydanej przez traditio Gai II 41 Jeśli bowiem res mancipi nie przekaże tobie ani

w drodze mancipatio ani poprzez in iure cessio lecz tylko wręczę rzecz ta znajdzie się wprawdzie w twoim majątku z mocy prawa Kwirytoacutew pozostaje jednak moja dopoacuteki ty jej nie nabędziesz przez zasiedzenie gdy zaś tylko zasiedzenie nastąpi zaczyna być twoja w całej pełni prawa to znaczy rzecz jest w twoim majątku i twoja też jest na podstawie prawa Kwirytoacutew tak jakby była przekazana przez mancipatio czy in iure cessio

Ratio zasiedzenia

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zasiedzenie

Zasiedzenie (usucapio)

Problem klasyfikacji

juryści rzymscy w okresie prawa klasycznego alienatio (przekazanie) mdashgt nabycie pochodne

Obecnie pierwotny sposoacuteb nabycia własności

Ratio sporu treść nabywanego prawa przy nabyciu pierwotnym i pochodnym

Zasiedzenie jako rodzaj alienatio D L 1628 pr (Paul 21 ad ed) Pojęcie alienacji obejmuje

roacutewnież zasiedzenie Trudno bowiem nie uznać że dokonuje alienacji ten kto pozwala zasiedzieć własną rzecz (hellip)

D XLI 166 (Venul 6 interd) Gdy niewolnica w ciąży ktoacuterą komuś zapisano albo ktoacutera została nabyta przez zasiedzenie czy też zbyta w jakiś inny sposoacuteb urodziła dziecko stanie się własnością tego do kogo kobieta należy w momencie porodu a nie do tego kto miał ją wtedy gdy doszło do poczęcia

Ratio zasiedzenia

D XLI 31 (Gai 21 ad ed provin) Zasiedzenie zostało wprowadzone ze względu na dobro publiczne aby mianowicie nie istniała długotrwała a najczęściej na zawsze niepewność co do własności niektoacuterych rzeczy skoro dla odzyskania swoich rzeczy powinien właścicielom wystarczać ustanowiony okres czasu

Wykład IIGlossa Accursi do D I 111 czasem coś jest dobre ale niesłuszne np zasiedzenie

Ratio zasiedzenia

Konieczność usankcjonowania trwającego przez dłuższy czas stanu faktycznego ktoacutery jest odmienny od stanu prawnego

Wyraz przekonania że długotrwałe niewykonywanie prawa przez osobę uprawnioną jest zjawiskiem niekorzystnym

Wykład II

Zasiedzenie res mancipi wydanej przez traditio Gai II 41 Jeśli bowiem res mancipi nie przekaże tobie ani

w drodze mancipatio ani poprzez in iure cessio lecz tylko wręczę rzecz ta znajdzie się wprawdzie w twoim majątku z mocy prawa Kwirytoacutew pozostaje jednak moja dopoacuteki ty jej nie nabędziesz przez zasiedzenie gdy zaś tylko zasiedzenie nastąpi zaczyna być twoja w całej pełni prawa to znaczy rzecz jest w twoim majątku i twoja też jest na podstawie prawa Kwirytoacutew tak jakby była przekazana przez mancipatio czy in iure cessio

Ratio zasiedzenia

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zasiedzenie (usucapio)

Problem klasyfikacji

juryści rzymscy w okresie prawa klasycznego alienatio (przekazanie) mdashgt nabycie pochodne

Obecnie pierwotny sposoacuteb nabycia własności

Ratio sporu treść nabywanego prawa przy nabyciu pierwotnym i pochodnym

Zasiedzenie jako rodzaj alienatio D L 1628 pr (Paul 21 ad ed) Pojęcie alienacji obejmuje

roacutewnież zasiedzenie Trudno bowiem nie uznać że dokonuje alienacji ten kto pozwala zasiedzieć własną rzecz (hellip)

D XLI 166 (Venul 6 interd) Gdy niewolnica w ciąży ktoacuterą komuś zapisano albo ktoacutera została nabyta przez zasiedzenie czy też zbyta w jakiś inny sposoacuteb urodziła dziecko stanie się własnością tego do kogo kobieta należy w momencie porodu a nie do tego kto miał ją wtedy gdy doszło do poczęcia

Ratio zasiedzenia

D XLI 31 (Gai 21 ad ed provin) Zasiedzenie zostało wprowadzone ze względu na dobro publiczne aby mianowicie nie istniała długotrwała a najczęściej na zawsze niepewność co do własności niektoacuterych rzeczy skoro dla odzyskania swoich rzeczy powinien właścicielom wystarczać ustanowiony okres czasu

Wykład IIGlossa Accursi do D I 111 czasem coś jest dobre ale niesłuszne np zasiedzenie

Ratio zasiedzenia

Konieczność usankcjonowania trwającego przez dłuższy czas stanu faktycznego ktoacutery jest odmienny od stanu prawnego

Wyraz przekonania że długotrwałe niewykonywanie prawa przez osobę uprawnioną jest zjawiskiem niekorzystnym

Wykład II

Zasiedzenie res mancipi wydanej przez traditio Gai II 41 Jeśli bowiem res mancipi nie przekaże tobie ani

w drodze mancipatio ani poprzez in iure cessio lecz tylko wręczę rzecz ta znajdzie się wprawdzie w twoim majątku z mocy prawa Kwirytoacutew pozostaje jednak moja dopoacuteki ty jej nie nabędziesz przez zasiedzenie gdy zaś tylko zasiedzenie nastąpi zaczyna być twoja w całej pełni prawa to znaczy rzecz jest w twoim majątku i twoja też jest na podstawie prawa Kwirytoacutew tak jakby była przekazana przez mancipatio czy in iure cessio

Ratio zasiedzenia

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zasiedzenie jako rodzaj alienatio D L 1628 pr (Paul 21 ad ed) Pojęcie alienacji obejmuje

roacutewnież zasiedzenie Trudno bowiem nie uznać że dokonuje alienacji ten kto pozwala zasiedzieć własną rzecz (hellip)

D XLI 166 (Venul 6 interd) Gdy niewolnica w ciąży ktoacuterą komuś zapisano albo ktoacutera została nabyta przez zasiedzenie czy też zbyta w jakiś inny sposoacuteb urodziła dziecko stanie się własnością tego do kogo kobieta należy w momencie porodu a nie do tego kto miał ją wtedy gdy doszło do poczęcia

Ratio zasiedzenia

D XLI 31 (Gai 21 ad ed provin) Zasiedzenie zostało wprowadzone ze względu na dobro publiczne aby mianowicie nie istniała długotrwała a najczęściej na zawsze niepewność co do własności niektoacuterych rzeczy skoro dla odzyskania swoich rzeczy powinien właścicielom wystarczać ustanowiony okres czasu

Wykład IIGlossa Accursi do D I 111 czasem coś jest dobre ale niesłuszne np zasiedzenie

Ratio zasiedzenia

Konieczność usankcjonowania trwającego przez dłuższy czas stanu faktycznego ktoacutery jest odmienny od stanu prawnego

Wyraz przekonania że długotrwałe niewykonywanie prawa przez osobę uprawnioną jest zjawiskiem niekorzystnym

Wykład II

Zasiedzenie res mancipi wydanej przez traditio Gai II 41 Jeśli bowiem res mancipi nie przekaże tobie ani

w drodze mancipatio ani poprzez in iure cessio lecz tylko wręczę rzecz ta znajdzie się wprawdzie w twoim majątku z mocy prawa Kwirytoacutew pozostaje jednak moja dopoacuteki ty jej nie nabędziesz przez zasiedzenie gdy zaś tylko zasiedzenie nastąpi zaczyna być twoja w całej pełni prawa to znaczy rzecz jest w twoim majątku i twoja też jest na podstawie prawa Kwirytoacutew tak jakby była przekazana przez mancipatio czy in iure cessio

Ratio zasiedzenia

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Ratio zasiedzenia

D XLI 31 (Gai 21 ad ed provin) Zasiedzenie zostało wprowadzone ze względu na dobro publiczne aby mianowicie nie istniała długotrwała a najczęściej na zawsze niepewność co do własności niektoacuterych rzeczy skoro dla odzyskania swoich rzeczy powinien właścicielom wystarczać ustanowiony okres czasu

Wykład IIGlossa Accursi do D I 111 czasem coś jest dobre ale niesłuszne np zasiedzenie

Ratio zasiedzenia

Konieczność usankcjonowania trwającego przez dłuższy czas stanu faktycznego ktoacutery jest odmienny od stanu prawnego

Wyraz przekonania że długotrwałe niewykonywanie prawa przez osobę uprawnioną jest zjawiskiem niekorzystnym

Wykład II

Zasiedzenie res mancipi wydanej przez traditio Gai II 41 Jeśli bowiem res mancipi nie przekaże tobie ani

w drodze mancipatio ani poprzez in iure cessio lecz tylko wręczę rzecz ta znajdzie się wprawdzie w twoim majątku z mocy prawa Kwirytoacutew pozostaje jednak moja dopoacuteki ty jej nie nabędziesz przez zasiedzenie gdy zaś tylko zasiedzenie nastąpi zaczyna być twoja w całej pełni prawa to znaczy rzecz jest w twoim majątku i twoja też jest na podstawie prawa Kwirytoacutew tak jakby była przekazana przez mancipatio czy in iure cessio

Ratio zasiedzenia

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Ratio zasiedzenia

Konieczność usankcjonowania trwającego przez dłuższy czas stanu faktycznego ktoacutery jest odmienny od stanu prawnego

Wyraz przekonania że długotrwałe niewykonywanie prawa przez osobę uprawnioną jest zjawiskiem niekorzystnym

Wykład II

Zasiedzenie res mancipi wydanej przez traditio Gai II 41 Jeśli bowiem res mancipi nie przekaże tobie ani

w drodze mancipatio ani poprzez in iure cessio lecz tylko wręczę rzecz ta znajdzie się wprawdzie w twoim majątku z mocy prawa Kwirytoacutew pozostaje jednak moja dopoacuteki ty jej nie nabędziesz przez zasiedzenie gdy zaś tylko zasiedzenie nastąpi zaczyna być twoja w całej pełni prawa to znaczy rzecz jest w twoim majątku i twoja też jest na podstawie prawa Kwirytoacutew tak jakby była przekazana przez mancipatio czy in iure cessio

Ratio zasiedzenia

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zasiedzenie res mancipi wydanej przez traditio Gai II 41 Jeśli bowiem res mancipi nie przekaże tobie ani

w drodze mancipatio ani poprzez in iure cessio lecz tylko wręczę rzecz ta znajdzie się wprawdzie w twoim majątku z mocy prawa Kwirytoacutew pozostaje jednak moja dopoacuteki ty jej nie nabędziesz przez zasiedzenie gdy zaś tylko zasiedzenie nastąpi zaczyna być twoja w całej pełni prawa to znaczy rzecz jest w twoim majątku i twoja też jest na podstawie prawa Kwirytoacutew tak jakby była przekazana przez mancipatio czy in iure cessio

Ratio zasiedzenia

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zasiedzenie rzeczy nabytej w dobrej wierze od niewłaściciela

Gai II 43 Przysługuje nam zasiedzenie roacutewnież co do tych rzeczy ktoacutere zostały nam wydanie nie przez właściciela niezależnie od tego czy stanowią res mancipi czy res nec mancipi jeżeli tylko przyjęliśmy je w dobrej wierze ponieważ sądziliśmy że ten kto je wydaje jest ich właścicielem

Ratio zasiedzenia

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Przesłanki zasiedzenia

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Ustawa XII Tablic 3 Auctoritas dla gruntu jest dwuletnia ltdla innych

rzeczy roczna jest ususgt (Cic top 4 23 Cf Cic p Caec 19 54 Gaius 2 42)

4 W STOSUNKU DO CUDZOZIEMCA [NIECH] AUCTORITAS BĘDZIE WIECZNA (Cic de off137)

5 Postanowiono Ust XII Tab że jeśli ktoacuteraś nie chce wejść w ten sposoacuteb pod manus męża to oddaliwszy się corocznie na trzy noce przerwie (usus) w każdym roku Gaius 1 111 Cf Gell 3 2 13)

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

TEMPUS USUS

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Lex Atinia (II w pne)

Quod subruptum erit eius rei aeterna auctoritas esto ltnisi in potestatem eius cui subruptum erit (or domini) reuersum eritgt

Co zabrano by siłą niech dla tej rzeczy będze wieczysta auctoritas lto ile nie wroacuteci pod władzę tego komu ją zabrano [[[a może pana]]]

RES HABILISTEMPUS USUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpusPOSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

actio Publiciana

Caius Aquilius niech będzie sędzią Jeśli Aulus Agerius kupił tego niewolnika i jeśli został mu on wydany i gdyby po tym jakby go rok posiadał okazałoby się że ten niewolnik o ktoacuterego toczy się spoacuter byłby jego

i rzecz ta nie zostanie zwroacutecona Aulusowi Ageriusowi na wezwanie Caiusa Aquiliusa sędziego ile będzie warta rzecz tyle pieniędzy niech sędzia Caius Aquilius zasądzi od Numeriusa Negidiusa dla Aulusa Ageriusa Jeśli się nie okaże niech uwolni

animuscorpus

TITULUS

POSSESSIO

TEMPUS

BONA FIDES

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Tytuł a dobra wiaraBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywnaBONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto

BONA FIDES

TITULUS

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Tytuł a dobra wiara

DOBRA WIARA przesłanka subiektywna Mala fides superveniens non nocet

TYTUŁ przesłanka obiektywna por iusta causa traditionis

Pro empto pro donato pro dotehellip Pro derelicto Titulus putativus

BONA FIDES

TITULUS

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Bona fides ndash przesłanka subiektywna D XVIII 127 (Paul 18 ad Sab) Kto kupuje rzecz od osoby

ktoacuterą uważa za właściciela rzeczy kupuje w dobrej wierze Jednak ten ktoacutery kupuje od podopiecznego bez zgody opiekuna albo za zgodą fałszywego opiekuna o ktoacuterym wie że nie jest opiekunem nie jest uważany za kupującego w dobrej wierze jak roacutewnież napisał Sabinus

D L 16109 (Mod 5 pand) Za kupującego w dobrej wierze uważa się tego kto nie wiedział że rzecz jest cudza albo sądził że sprzedawca miał prawo ją sprzedać gdyż był zarządcą majątku lub opiekunem właściciela

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Bona fides ndash moment badania

D XLI 310 pr (Ulp16 ad ed) Jeśli rzecz cudza została kupiona w dobrej wierze powstaje pytanie czy do tego aby zaczęło biec zasiedzenie wymagamy żeby dobra wiara istniała w momencie kupna czy też w chwili przekazania rzeczy Przeważyła opinia Sabinusa i Cassius zgodnie z ktoacuterą należy wziąć pod uwagę chwilę przekazania

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Mala fides superveniens non nocet D 411481 (Paul 7 ad Plaut) Z drugiej strony zachodzi

pytanie czy jeśli w tym czasie kiedy rzecz jest przekazywana sądziłbym że jest ona sprzedającego a potem dowiem się że jest cudza to ponieważ doszło do zasiedzenia pożytki staną się moimi Pomponius twierdzi że należy wątpić czy staje się on posiadaczem w dobrej wierze chociaż dokonuje zasiedzenia Pierwsza kwestia odnosi się bowiem do prawa to znaczy do zasiedzenia a druga dotyczy faktu czy ktoś jest posiadaczem w dobrej czy złej wierze

Bona fides ndash moment badania

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zasiedzenie w złej wierze

Kodeks cywilny polski i zasiedzenie nieruchomości w złej wierze przesłanki rozwiązania

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Titulus ndash przesłanka obiektywna Pro emptore

Pro donato

Pro dote

Pro legato

Pro soluto

Pro derelicto

Titulus putativus

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Titulus putativus D XLI 327 (Ulp 31 ad Sab) Celsus w księdze 34

twierdzi że w błędzie są ci ktoacuterzy sądziliby że nie ma żadnego znaczenia to czy dana osoba ktoacutera w dobrej wierze nabędzie posiadanie jakiejś rzeczy kupi ją czy też nie zostanie obdarowana czy też nie o ile sądzić będzie że rzecz kupiono lub podarowano ponieważ nie można zasiedzieć na podstawie zapisu darowizny lub posagu o ile nie miała miejsca darowizna ustanowienie posagu czy zapis (hellip)

Wyłączenie

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Titulus putativus D XLI 411 (Afr 7 quaest) Opinia ktoacuterą się

powszechnie powtarza mianowicie że ten kto sądzi że kupił a nie kupił nie może dokonać zasiedzenia na podstawie kupna według Juliana jest prawdziwa o tyle o ile kupujący nie miał żadnego wiarygodnego usprawiedliwienia swojego błędu Jeżeli bowiem zdarzyłoby się tak że niewolnik czy pełnomocnik ktoacuteremu zlecił kupno rzeczy przekonał go że kupił i na tej podstawie rzecz mu przekazał to raczej należy przyjąć że termin zasiedzenia biegnie

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Titulus putativus D XLI 105 prndash1 (Nerat 5 membr) Zasiedzenie dozwolone także

w oparciu o inne podstawy prawne jest niekiedy dopuszczone w odniesieniu do tych rzeczy ktoacutere posiadaliśmy w przekonaniu że należą do nas aby położyć kres jakimś sporom sądowym To zaś co ktoś posiadałby uważając że należy do niego uzyska przez zasiedzenie choćby fałszywy był jego osąd Należy to jednak rozumieć w ten sposoacuteb że nie przeszkadzałby zasiedzeniu dający się usprawiedliwić błąd posiadacza a więc na przykład jeśli posiadałbym coś z tego powodu że pozostawałem w błędnym przekonaniu że kupił to moacutej niewolnik albo niewolnik tego w ktoacuterego miejsce wstąpiłem zgodnie z prawem dziedziczenia Niewiedza w odniesieniu do działań innych osoacuteb jest bowiem błędem dającym się usprawiedliwić

Warunki dopuszczenia

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Titulus putativus D XLI 103 (Pomp 22 Sab) Przekazałeś mi niewolnika

albowiem mylnie sądziłeś że zobowiązany jesteś to uczynić z tytułu stypulacyjnego przyrzeczenia Jeśli wiedziałbym że nic mi się nie należy to nie zasiedzę go Jeżeli zaś nie wiem to słuszniej jest uważać że dokonam zasiedzenia ponieważ samo przekazanie ktoacuterego podstawę prawną uważam za prawdziwą wystarcza abym to co mi zapisane posiadał bez żadnego szczegoacutełowego tytułu Tak napisał roacutewnież Neratius i to uważam za słuszne

Warunki dopuszczenia

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Prawo justyniańskie Res habilis Possessio Tempus (ruchomości 3 lata nieruchomości

10 albo 20) Titulus (Bona) fides

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Szczegoacutelne przypadki

Usucapio pro herede Usureceptio fiduciae causa longi temporis praescriptio

zmiana użycia od Dioklecjana

Wykład XIV

Wykład XIII

Wykład XIII

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Usucapio pro herede Gai II 54 Powoacuted dla ktoacuterego w tym przypadku roacutewnież dla

nieruchomości ustalono roczne zasiedzenie jest ten że niegdyś uważano iż właśnie z upływem roku przez zasiedzenie rzeczy spadkowych nabywa się same spadki Ustawa XII Tablic bowiem stanowiła że zasiedzenie nieruchomości trwa 2 lata pozostałych rzeczy rok stąd uważano że spadek mieści się w pojęciu lsquopozostałych rzeczyrsquo ponieważ nie jest nieruchomością I chociaż poacuteźniej uważano że samych spadkoacutew nie można nabyć przez zasiedzenie to jednak co do wszystkich rzeczy spadkowych także traktowanych jako grunt zachowano roczny termin zasiedzenia

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Szczegoacutelny tryb zasiedzenia usureceptio fiduciae causa

Gai II 59 Nadal jeszcze z innych powodoacutew nabywa ktoś przez zasiedzenie świadomie rzecz cudzą Bo ten kto powierniczo przekazał drugiemu rzecz przez mancypację albo przez in iure cessio jeśli na tej samej rzeczy uzyskał posiadanie może dokonać zasiedzenia oczywiście po roku na rzeczy ruchomej a także na nieruchomości Ta odmiana zasiedzenia zwana jest odzyskaniem przez zasiedzenie ponieważ to co mieliśmy kiedyś odzyskujemy przez zasiedzenie

Wykład XIII

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Nabycie pierwotne

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Pierwotne nabycie własności Rzeczy ze swojej istoty nienależące do nikogo (res nullius)

np dzikie zwierzęta

Rzeczy ktoacuterych posiadania właściciel się wyzbył z zamiarem wyzbycia się własności

Rzeczy wytworzone ktoacutere poprzednio nie miały właściciela albo nowo powstałe np rezultat przetworzenia materiału w nową rzecz pożytki

Rzeczy ktoacutere miały właściciela ale nie jest możliwe ustalenie kto nim jest np skarb

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Pierwotne nabycie własności w prawie rzymskim Tradycyjna doktryna

occupatio

accessio

specificatio

thesaurus

fructus

Kontrowersje dotyczące uznania niektoacuterych z tych sposoboacutew za autonomiczne sposoby nabycia własności (alluvio specificatio)

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zawłaszczenie

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zawłaszczenie jako sposoacuteb nabycia własności

Utożsamiane z nabyciem posiadania samoistnego rzeczy

Ius gentium

Poacuteźniejsze nawiązania ndash prawo narodoacutew

nabycie własności w rzeczy nie mających właściciela albo wyrzuconych przez właściciela z zamiarem pozbycia się własności (ale nie res mancipi)

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Occupatio rzeczy niczyjej oparte na naturalis ratio

res nullius rzeczy ktoacutere nie miały właściciela (rzeczy wywodzące się z natury ktoacutere do momentu ich wyodrębnienia z natury nie stanowią odrębnego przedmiotu prawa własności rzeczy będące naturalnym wytworem sił natury rzeczy wytworzone)

rzeczy ktoacuterych prawo własności nie podlegało ochronie (rzeczy należące do wrogoacutew ndash res hostium)

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

I 2112 A więc dzikie zwierzęta ptaki i ryby to jest wszystkie

stworzenia ktoacutere rodzą się na lądzie w morzu i w przestworzach nieba skoro tylko zostają schwytanie natychmiast zaczynają być własnością tego kto je schwytał to bowiem co uprzednio jest niczyje na mocy naturalis ratio przyznaje się zawłaszczającemu I nie ma znaczenia czy ktoś schwytał na swoim gruncie czy cudzym

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Gai 266 Nie tylko te rzeczy ktoacutere stają się nasze przez

wręczenie (traditio) nabywamy z uwagi na naturalny rozsądek (naturalis ratio) lecz także te ktoacutere nabywamy zawłaszczając dlatego że wcześniej nie należały do nikogo a takie jest to wszystko co łowi się na lądzie w morzu i w powietrzu

Occupatio

Naturalis ratio ndash podstawa ius gentium (Instytucje Justyniana za Gajusem)

Wykład II

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Gai II 67 Toteż jeślibyśmy złowili dzikie zwierzę albo ptaka albo

rybę w tej samej chwili w ktoacuterej to stworzenie zostaje złowione staje się natychmiast nasze i jest uważane za nasze dopoacutety dopoacuteki pozostaje pod naszym nadzorem (custodia) Gdy zaś wymknie się spod naszego nadzoru i powroacuteci do stanu naturalnej wolności znowu staje się własnością zawłaszczającego ponieważ przestaje być nasze Uważa się że odzyskuje naturalną swobodę gdy zaś zniknie nam z oczu albo choćby było w zasięgu wzroku niemożliwe jest jednak jego doścignięcie

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Occupatio ndash problemy D XLI 151 (Gai 2 rer cott) Ta kwestia była dyskusyjna czy

dzikie zwierzę ktoacutere zostało tak zranione że można je schwytać natychmiast staje się naszym Trebatius uznawał iż natychmiast staje się naszym i tak długo pozostaje naszym dopoacuteki je ścigamy kiedy zaprzestajemy pościgu przestaje być nasze i staje się własnością zawłaszczającego stąd jeżeli w tym czasie kiedy je ścigamy ktoś inny je złapał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uznajemy iż popełnił wobec nas kradzież Większość jednak była zdania że nie inaczej zwierzę staje się naszym niż przez jego schwytanie gdyż wiele jeszcze może się wydarzyć co spowoduje że go nie schwytamy I to uznajemy za słuszne

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

D XLI 155 (Gai 2 rer cott) Pawie i gołębie są z natury dzikie i nie ma tu znaczenia fakt że

mają nawyk odlatywać i przylatywać Tak samo bowiem zachowują się pszczoły co do ktoacuterych jest rzeczą pewną że są dzikie z natury Niektoacuterzy także mają tak oswojone jelenie że chodzą do lasu i wracają ale nikt nie przeczy że i one są dzikimi zwierzętami Co do tych zwierząt ktoacutere mają zwyczaj odchodzić i powracać przyjęto taką zasadę że dotąd uważane są za nasze dopoacuteki mają wolę powrotu a jeśli zniknie u nich wola powrotu przestają być nasze i stają się zawłaszczającego Przyjmuje się zaś że utraciły wolę powrotu gdy przestały mieć nawyk powracania

Occupatio ndash problemy

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Nabycie własności roju pszczoacuteł

Art 182 sect 1 Roacutej pszczoacuteł staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę sect 2 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu nie zajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztoacutew

sect 3 Jeżeli roacutej osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on własnością tego czyją własnością był roacutej ktoacutery się w ulu znajdował Dotychczasowemu właścicielowi nie przysługuje w tym wypadku roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Res hostium

Roacutewnież to co zabieramy wrogom na mocy ius gentium natychmiast staje się nasze i to tak dalece że także ludzie wolni odprowadzani są do naszej niewoli jednakże kiedy wymykają się spod naszej władzy i powracają do swoich odzyskują swoacutej poprzedni stan

ndash rzeczy należące do wrogoacutew

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Res omnium communes

D I 821 (Marc 3 inst) I zatem na mocy prawa naturalnego wspoacutelnymi dla wszystkich są powietrze woda płynąca i morze oraz brzeg morski

Rzeczy niezawłaszczalne

rzeczy wspoacutelne

Zawłaszczenie dziś

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

D XLI 114 pr (Nerat 5 membr)

Co ktoś zbudował na brzegu morza należy do niego bowiem brzegi morza są publiczne w tym sensie że należą do wszystkich tak jak rzecz ktoacutera wcześniej została wytworzona przez naturę ktoacutera staje się rzeczą niczyją Ich status nie roacuteżni się od statusu ryby czy dzikiego zwierzęcia ktoacutere w momencie schwytania stają się własnością tego pod czyje władztwo się dostały

Res omnium communes

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Actio iniuriarum

D XLVII 10137 (Ulp 57 ad ed) Powstało pytanie czy kogoś kto zabrania mi połowu w morzu albo zarzucać sieci (co Gracy nazywają σαγήνη) mogę pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi Są tacy ktoacuterzy uważają że mogę wystąpić z powoacutedztwem z tytułu zniewagi i tak uważa Pomponiusz Wielu sądzi iż ktoś taki jest podobny do tego kto zabrania mi korzystać z łaźnie publicznej albo siedzieć w teatrze publicznym albo w jakimkolwiek innym miejscu siedzieć działać lub rozmawiać albo nie pozwala mi korzystać z mojej rzeczy i tego też można pozwać z powoacutedztwem z tytułu zniewagi

Wykład XXII

Prawo do zawłaszczenia

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Rzecz porzuconaZawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Rzecz porzucona

porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności

porzucenie rzeczy z wolą by inna osoba nabyła własność tej rzeczy

wyrzucenie rzeczy z zamiarem jej odzyskania ilekroć będzie to możliwe

porzucenie rzeczy wbrew woli ale bez nadziei jej odzyskania

Zawłaszczenie Zasiedzenie

Niemożność zasiedzenia rzeczy wyrzuconych w przypadku

katastrofy morskiej

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLVII 2435 (Ulp 41 Sab) Jeżeli właściciel porzucił jakąś rzecz nie podlega ona kradzieży chociażbym ją zabrał z zamiarem ukradzenia (furandi animo) nie może być bowiem kradzieży jeżeli rzecz nie ma właściciela a w omawianym przypadku rzecz nie należy do nikogo bowiem jak uważali Cassius i Sabinus gdy rzecz porzucamy natychmiast przestaje być naszą własnością

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

D XLI 7 pr-1(Paul 54 ad ed) Jeżeli wiemy że właściciel uważał rzecz za porzuconą możemy ją nabyć na własność Lecz Proculus jest zdania że rzecz ta nie przestaje należeć do właściciela dopoacuteki nie zostanie przez inną osobę objęta w posiadanie Iulianus uważał że przestaje wprawdzie należeć do porzucającego ale nie staje się własnością drugiego dopoacuteki nie znajdzie się w jego posiadaniu I ten pogląd jest słuszny

Zawłaszczenie rzeczy porzuconej

Prokulejanie Sabinianie Posiadanie solo animo

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zasiedzenie rzeczy porzuconej

D XLI 74 (Paul 15 ad Sab) Możemy zasiedzieć to co uznano i uważamy za porzucone nawet wtedy gdy nie wiemy przez kogo zostało porzucone

Tytuł pro derelicto

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Fructus ndash pożytki

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

możność pobierania owocoacutew (pożytkoacutew) salva rei substantia uprawnienie posiadacza w dobrej wierze

Pożytki

naturalne prawne zbiory młode zwierząt mleko mąka ruda w kopalni owoce

czynsz za wynajem

Nie są pożytkami dzieci niewolnikoacutew pozostałości po zniszczeniu rzeczy

odsetki (pieniądz ldquosterylnyrdquo)

Fructus ndash pożytki

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Fructus ndash pożytki

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Fructus ndash pożytki

Perceptio

Posiadacz w dobrej wierze Detentor z prawem pobierania owocoacutew

Separatio

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Dziecko niewolnicy D 7168 Ulpianus libro 17 ad Sabinum Vetus fuit quaestio an

partus ad fructuarium pertineret sed bruti sententia optinuit fructuarium in eo locum non habere neque enim in fructu hominis homo esse potest Hac ratione nec usum fructum in eo fructuarius habebit Quid tamen si fuerit etiam partus usus fructus relictus an habeat in eo usum fructum Et cum possit partus legari poterit et usus fructus eius 1 Fetus tamen pecorum Sabinus et Cassius opinati sunt ad fructuarium pertinere 2 Plane si gregis vel armenti sit usus fructus legatus debebit ex adgnatis gregem supplere id est in locum capitum defunctorum

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

D 7168 Ulpianus z ks 17 Komentarza do Sabinusa ksByło ongiś problemem czy dziecko niewolnicy należało do usufruktuariusza Przyjęto opinię Brutusa że nie ma tu prawa pobierania pożytkoacutew bo przecież jeden człowiek nie może być pożytkiem z drugiego z tej przyczyny usufruktuariusz też nie ma prawa użytkowania dziecka niewolnicy A co jeśli zapisał ususfructus płodu skoro można zapisać płoacuted można i jego użytkowanie

Dziecko niewolnicy

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

ACCESSIO

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

możliwe rozwiązania

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

ACCESSIO

accessio cedit principali (własność rzeczy) przyłączonej idzie za (własnością) rzeczy głoacutewnej

superificies solo cedit(własność) tego co trwale przyłączone do gruntu idzie za jego własnością

możliwe rozwiązania

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

G II 70-72 To co jest nam dodane przez namulenie (per alluvionem) staje się nasze Za przysporzone przez namulenie uważa się to co rzeka tak powoli przyrzuca do naszego gruntu że nie można ocenić jak wiele jest przyłączane w poszczegoacutelnych odcinkach czasu Ale jeżeli rzeka oderwałaby jakąś część gruntu i przeniosła do mojego gruntu część ta pozostaje twoja (avvulsio oderwisko)

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Połączenie nieruchomości alluvio avvulsio

A jeśliby na środku rzeki powstała wyspa jest ona wspoacutelną własnością tych co mają grunty po obu brzegach rzeki jeśliby zaś nie była na środku rzeki należy do tych ktoacuterzy mają grunty przy tym brzegu ktoacuterego jest bliższa

Zasady nowożytnego prawa narodoacutew dotyczące przynależności państwowej ziemi ndash przebieg granic

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Superficies solo cedit

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby wybudował własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntem

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Gai II 76 Lecz jeślibyśmy domagali się od niego wydania gruntu lub budynku nie chcąc uprzednio pokryć jemu nakładoacutew poniesionych na budowę lub zasiew będzie moacutegł się bronić exceptio doli o ile tylko posiadał w dobrej wierze

Superficies solo cedit

Exceptio doli w rei vindicatio pozwala uwzględnić nakłady budującego na cudzym gruncie

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

D XLIV 7441 (Paul 74 ed) (hellip) Tak więc osoba ktoacutera twierdzi że zbywa grunt bez wszystkiego tego co znajduje się na jego powierzchni i jest z nim trwale połączone czyni to bezskutecznie skoro rzeczy te w sposoacuteb naturalny przynależą do gruntu

Superficies solo cedit

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Zasada superficies solo cedit w tradycji

Prawo germańskie wyjątki od zasady superficies solo cedit (odrębna własność budynkoacutew i plonoacutew)

Własność odrębna pięter

Code civil ABGB BGB ZGB CCI ndash powroacutet do zasady superficies solo cedit (liczne wyjątki)

przełamanie zasady prawo superficies i pochodne od niego

Wykład XII

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

CommixtioD VI 15 pr (Ulpian z ks 6 kom do Edyktu) Ten

sam Pomponius pisze jeśli ziarno należące do dwoacutech bez ich woli zostanie pomieszane każdemu z nich przysługuje skarga in rem co do tego co by się wydawało że mu się należy w tej masie Jeśli zostało wymieszane zgodnie z ich wolą wtedy uważa się że powstaje wspoacutełwłasność i przysługuje actio communi dividundo

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

D XLVI 378 (Iavolenus z ks 11 do Kassiusa) Jeśli cudze pieniądze bez świadomości albo wbrew woli właściciela zostaną wypłacone pozostają [własnością] tego kogo były Jeśli zostaną tak wymieszane że nie da się ich odroacuteżnić stają się [własnością] tego kto je przyjął jak zostało napisane w księgach Gaiusa I tak właścicielowi przysługuje skarga z tytułu kradzieży przeciwko temu kto wydał

Commixtio Pieniądze

Ratio rozwiązania

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych

D VI 151 (Ulp 16 ed) Pomponius pisze także że gdyby z mojego miodu i twojego wina został sporządzony napoacutej to według niektoacuterych jurystoacutew on roacutewnież stanie się naszą wspoacutełwłasnością Ja jednak uważam za bardziej słuszne że napoacutej na co wskazuje zresztą sam Pomponius należy raczej do tego kto go sporządził ponieważ żaden jego składnik nie zachował swoich pierwotnych właściwości

Accessio vs specificatio

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Problem tożsamości rzeczy zmieszanych Jeżeli zaś stopiono ołoacutew i srebro to ponieważ składniki tego

stopu można rozdzielić ani nie powstanie wspoacutełwłasność ani nie będzie można wnieść skargi o jej zniesienie Przysługiwać będzie natomiast skarga in rem Gdyby z kolei jak moacutewi Pomponius nie można było dokonać rozdzielenia składnikoacutew co ma miejsce na przykład gdy stopiono miedź ze złotem to należy wytoczyć skargę wydobywczą w odniesieniu do udziału we wspoacutełwłasności I w żadnym przypadku nie znajdzie tu zastosowania to co zostało powiedziane o napoju z miodu i wina bowiem obie wchodzące w skład stopu substancje chociaż są zmieszane jednak istnieją nadal

Accessio vs specificatio

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Kodeks cywilny Art 193 sect 1 Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub

pomieszane w taki sposoacuteb że przywroacutecenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami dotychczasowi właściciele stają się wspoacutełwłaścicielami całości Udziały we wspoacutełwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych

sect 2 Jednakże gdy jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe rzeczy mniejszej wartości stają się jej częściami składowymi

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Specificatiopo raz pierwszy termin ten pojawia się w XII w

Corpus legum sive Brachylogus iuris civilis)

Przetworzenie

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Specificatio przetworzenie

Gai II 79 Także w innych przypadkach szczegoacutelnych odwołujemy się do naturalnego rozsądku Jeślibyś zrobił wino albo oliwę albo ziarno z moich winogron albo oliwek albo kłosoacutew powstaje pytanie czy to wina oliwa czy ziarno jest moje czy twoje Podobnie jeślibyś wykonał jakieś naczynie z mojego złota lub srebra albo wytworzył okręt szafę lub ławkę z moich desek takoż zrobił szatę z mojej wełny albo mioacuted pitny z mojego plastra miodu albo wreszcie plaster czy maść do oczu z moich medykamentoacutew powstaje pytanie czy moje jest to co z tego zrobiłeś czy twoje

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Specificatio

Problem

Możliwe rozwiązania

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

D XLI 177 (Gaius ii ks praktycznego podręcznika na co dzień albo złotych zasad) Nerwa i Prokulus sądzą że jeśli ktoś z cudzego materiału wytworzyłby dla siebie nową bdquopostaćldquo jemu przypadnie władztwo nad rzeczą ponieważ to co zostało zrobione wcześniej nie należało do nikogo Sabinus i Cassius natomiast sądzą że naturalny rozsądek wymaga raczej by ten kto był właścicielem materiału stał się roacutewnież właścicielem tego co z materiału wytworzono jako że bez tego materiału żadna nowa bdquopostaćldquo nie mogłaby być wytworzona I tak będzie na przykład jeśli zrobiłbym jakieś naczynie z twojego złota srebra czy spiżu albo też statek bądź szafkę czy ławki z twoich desek ubranie z twojej wełny mioacuted pitny z twojego wina i miodu plaster czy maść z twoich lekarstw czy wreszcie wino oliwę i ziarno z należących do ciebie winogron oliwek i kłosoacutew

Specificatio przetworzenie

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Jest jednak jeszcze zdanie pośrednie jak się wydaje słuszniejsze jeśli można nową jakość sprowadzić do materiału prawdziwszy będzie pogląd Cassiusa i Sabinusa jeśli zaś nie można jej przywroacutecić prawdziwsze będzie opinia przyjęta przez Nerwę i Prokulusa A zatem odlane naczynie można znoacutew zmienić w bryłę złotej srebrnej czy spiżowej rudy wina zaś oliwy i ziarna do stanu winogron oliwek i kłosoacutew przywroacutecić się nie da Tak samo nie mogą być przywroacutecone mioacuted pitny do stanu wina i miodu plaster i maść do lekarstw składowych

Specificatio przetworzenie

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Mają jednak rację jak sądzę ci ktoacuterzy moacutewili że nie należy wątpić iż ziarno wymłoacutecone z cudzych kłosoacutew przynależy temu czyje były kłosy Ziarna bowiem ktoacutere są w kłosach mają doskonałą swą postać ten ktoacutery wymłoacuteca kłosy nie tworzy nowej postaci lecz odkrywa tę ktoacutera już jest

Sabinianie

Prokulejanie

właściciel materiału

przetwoacuterca

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Specificatio przetworzenieD 411263 (Paulus XIV ks Komentarza do dzieł Sabinusa) Jeśli zaś ufarbowałbyś mą wełnę purpura mimo to pozostaje moja jak twierdzi Labeo Nie ma bowiem roacuteżnicy między purpurą i taką wełną ktoacutera wpadłszy do błota czy rynsztoka utraciła swoacutej poprzedni kolor

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

tożsamość produktu z materiałem decyduje o własności nowa rzecz nadaje się do okupacji ndashgt Prokulejanie produkt identyczny z materiałem pozostaje własnością właściciela materiału mdashgt Sabinianie

Inne rozwiązania

wartość wkładu (Connanus 1508ndash1551)

proporcjonalna wspoacutełwłasność (Grocjusz)

wartość pracy

BGB ALR zasada produkcji | Code Civil (i KCyw) oraz ZGR wartość wkładu

zadanie pośrednie

kwestia odwracalności

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Przykład myślenia z analogii

Gai II 73 To co ktoś wybudował na naszym gruncie choćby tamten wybudował to własnym nakładem staje się nasze na podstawie prawa naturalnego ponieważ to co jest trwale połączone z gruntem idzie za gruntemhellip

superficies solo cedit

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Przykład myślenia z analogii

Gai II 77 Z tych samych powodoacutew uważano że to co by ktoś napisał na moich papirusach albo pergaminach choćby literami ze złota jest moje litery bowiem idą w ślad za papirusami lub pergaminami Tak więc gdybym domagał się tych ksiąg albo pergaminoacutew a nie zwracał kosztu ich napisania będę moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania (exceptio doli)

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Gai II 78 Lecz jeśliby ktoś na mojej desce namalował np obraz przyjmuje się rozwiązanie przeciwne powiada się bowiem że to deska podąża za malowidłem Dla takiego rozroacuteżnienia trudno przytoczyć wystarczające argumenty Oczywiście zgodnie z tą regułą gdybyś pozwał mnie jako posiadacza twierdząc że obraz jest twoacutej i nie pokrył ceny deski będziesz moacutegł być oddalony zarzutem podstępnego działania

Przykład myślenia z analogii granice

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Gai II 78 A jeślibyś ty posiadał deskę wynika z tego że należałoby mi przyznać skargę analogiczną a w tym przypadku gdybym nie pokrył kosztu namalowania będziesz moacutegł mnie odeprzeć zarzutem podstępnego działania bylebyś tylko był posiadaczem w dobrej wierze Jest oczywiste że jeślibyś ty albo kto inny zagarnął sobie deskę przysługuje mi skarga z tytułu kradzieży

Przykład myślenia z analogii granice

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

D 41124 (Paul 14 ad Sab)

W odniesieniu do wszystkich rzeczy ktoacutere nie mogą powroacutecić do tej samej formy należy powiedzieć że jeśli substancja pozostaje ta sama a jedynie jej forma została zmieniona np jeśli z mojego spiżu sporządziłbyś pomnik albo ze srebra puchar to ja pozostaje właścicielem tych rzeczy

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Kodeks cywilny

Art 192 sect 1 Ten kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałoacutew staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałoacutew

sect 2 Jeżeli przetworzenie rzeczy było dokonane w złej wierze albo jeżeli wartość materiałoacutew jest większa od wartości nakładu pracy rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałoacutew

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Thesaurus definicja skarbu

D XLI 1311 (Paul 31 ad ed) Skarbem są jakieś dawno schowane pieniądze co do ktoacuterych nie przetrwała już pamięć tak jakby nie miały właściciela W taki bowiem sposoacuteb to co nie należy do nikogo innego staje się własnością tego kto to znajdzie W innym razie jeśli ktoś ukryje coś pod ziemią z chęci zysku ze strachu lub w celu zabezpieczenia to nie jest to skarb Dokonuje się zatem kradzieży tego

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Skarb jako część składowa nieruchomości

D 41233 (Paul 54 ad ed) Neratius i Proculus są zdania że nie możemy nabyć posiadania samą tylko wolą jeżeli nie poprzedzi go dzierżenie Zatem jeślibym wiedział że na moim gruncie został zakopany skarb natychmiast go posiadam skoro będę miał wolę posiadania ponieważ to czego brakuje dzierżeniu (possessio naturalis) jest uzupełnione moim zamiarem

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Skarb jako część składowa nieruchomości

Z drugiej strony nie jest prawdą co twierdzą Brutus i Manilius ze ten kto nabył własność gruntu przez zasiedzenie wskutek długotrwałego posiadania nabył roacutewnież własność skarbu zakopanego w tymże gruncie choćby nie wiedział że się on tam znajduje Ten bowiem kto nie wie o istnieniu skarbu nie posiada go choćby posiadał grunt Jednak nawet jeśli wiedziałby nie zasiedzi skarbu wskutek długotrwałego posiadania ponieważ wie że jest cudzy Niektoacuterzy sądzą że słuszniejsza jest opinia Sabinusa mianowicie że ten kto wie iż w posiadanym przez niego gruncie znajduje się skarb posiada go tylko gdy został wydobyty z ziemi gdyż do tego momentu nie pozostaje pod naszą custodia Z tymi jurystami się zgadzam

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Konstytucja Hadriana

Inst II 139 Skarb ktoacutery ktoś znalazł w miejscu do niego należącym boski Hadrian ze względu na naturalną słuszność przyznał temu co znalazł To samo postanowił jeżeli ktoś znalazł skarb w miejscu świętym lub otoczonym czcią Jeśli zaś znalazł w miejscu należącym do innego nie w wyniku podjętych w tym celu prac przyznał połowę właścicielowi gruntu

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Znalezienie skarbu przez niewolnika oddanego w użytkowanie

D 411633 (Tryph 7 disp) Gdy niewolnik oddany w użytkowanie znalazł skarb w miejscu należącym do jego właściciela czy całość należy do właściciela niewolnika A jeśli na cudzym znalazł czy nabywa część dla właściciela czy użytkownika Należy zbadać czy został on uzyskany z pracy niewolnika Wyobraźmy sobie że znalazł kopiąc na gruncie Twierdzą że będzie to użytkownika Co zaś znalazł w opuszczonym miejscu nic nie czyniąc a jedynie przechodząc będzie należeć do właściciela Sądzę że i w poprzednim przypadku część nie przypada użytkownikowi nikt nie poszukuje bowiem skarbu pracą niewolnika ani niewolnik z powodu skarbu nie kopał gruntu lecz z innego powodu podjął na nim pracę a co innego dała fortuna Podobnie jeśli znajdzie na gruncie użytkownika sądzę że będzie moacutegł zatrzymać część przypadającą właścicielowi gruntu druga zaś przypadnie temu kto jest właścicielem niewolnika

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26

Syllabus Iura in re aliena Cechy podstawowe Typy Ochrona

Służebności UsusfructusUsus

Formy władania cudzymi gruntami ius in agro vectigalisuperficies Prawo poklasyczne emfituezaius perpetuum W stronę średniowiecznej własności podzielonej wspoacutełczesne nawiązania i uzasadnienia

Rzeczowe umocnienie wierzytelności geneza i funkcja zastawu (ręcznego i umownego)

U podstaw V 4Inst VII sect 26