Phylum – Arthropoda stawonogiNadgromada Myriapoda – wije

Podział systematyczny stawonogów

Typ Arthropoda - stawonogi dzieli się na 4 podtypy:

TRACHEATA - TCHAWKODYSZNE =UNIRAMIA

TRYLOBITOWCETRILOBITOMORPHA –

SZCZĘKOCZUŁKOWCECHELICERATA (CHELICERIFORMES) –

CRUSTACEA – SKORUPIAKI

SZCZĘKOCZUŁKOWCE

jednoczułkowce

kiku

tnic

e

ostro

gony

paję

czak

i

skor

upia

ki

owad

y

pazu

rnic

e

wije nies

porc

zaki

trylo

bity★

BEZKRĘGOWCE O MIĘKKICH CIAŁACH

ARTROPODYZACJA

ŻUWACZKOWCE

wie

lora

ki★

CHARAKTERYSTYKA TRACHEATA- TCHAWKODYSZNE

1. Stawonogi lądowe, z których tylko nieliczne przystosowane wtórnie do życia w wodzie;

2. Ciało ich jest tagmatyzowane: • u owadów zbudowane z 3 tagm - głowy, tułowia i

odwłoka, • u wijów z 2 tagm – głowy i korpusu;3. Na głowie 1 para czułków (antennae), żuwaczki

(mandibulae), szczęki I pary (maxillulae) i szczęki II pary zrośnięte w nieparzysty element – wargę dolną (labium);

pasikonik

odwłok

chrząszcz

mrówka

tułówgłowa

głowa

korpus

Charakterystyka podtypu - cd:

4. Wszystkie przydatki ciała (odnóża) są wieloczłonowe, jednogałęziste;

5. oddychanie: tchawki – system chitynowych rureczek rozprowadzających tlen do najgłębszych warstw ciała (najdrobniejsze kapilary dochodzą nawet do pojedynczych komórek ciała);

6. wydalanie: ektodermalne cewki Malpighiego: ślepo zakończonych rurek uchodzących do jelita na granicy jelita środkowego i tylnego.

Podtyp TRACHEATA – TCHAWKODYSZNE= LABIATA – WARGOWE

= ATELOCERATA – NIEPEŁNOCZUŁKOWCE= UNIRAMIA – JEDNOGAŁĘZIOWCE

Nadgromada Insecta- owady

Nadgromada Myriapoda – wijeGromada Chilopoda – parecznikiGromada Diplopoda – krocionogi =

dwuparceGromada Pauropoda – skąponogiGromada Symphyla – pierwowije =

drobnonogi

Budowa zewnętrzna pareczników

pole oczneszczękonóże

puszka głowowa

czułek

I segment korpusu

odnóża kroczne

makrotergitmikrotergitVIII IX XVII

Lithobius forficatus - wij drewniak

q Dotychczas opisano ok. 2500 gatunków pareczników;

q Wielkość ciała od 3 mm do ok. 30 cm; złożonym z co najmniej kilkunastu segmentów;

q Na wszystkich segmentach, z wyjątkiem dwóch ostatnich, znajduje się jedna para odnóży;

q Pierwsza para odnóży to szczękonóża z gruczołem jadowym (szczękonóże);

q Są zwierzętami drapieżnymi, za dnia są ukryte pod kamieniami, korą drzew, w warstwie ściółki, niektóre kopią podziemne korytarze;

q Najbogatszą faunę pareczników mają kraje subtropikalne

BUDOWA I PRZEGLĄD SYSTEMATYCZNY WIJÓWGromada: Chilopoda - pareczniki

Budowa zewnętrzna dwuparców

czułekgłowa

segment szyjny

pole oczne

I para odnóży ♂

otwór gruczołu obronnego

VII segment ♂ze zmienionymi odnóżami

przedpierścień

zapierścień

segmenty strefy wzrostupłytka odbytowa

płytka ogonowapokrywy odbytowe

Julus sp. - krocionóg

Gromada: Diplopoda – dwuparce ok. 10 000 gatunków q Kształt ciała zróżnicowany – od form wydłużonych,

robakowatych do spłaszczonych; ciało złożone z 11 do ponad375 segmentów;

q Na głowie para czułków i dwie pary narządów gębowych (żuwaczki i jedna para szczęk zrośnięta w płytkę gębową -gnathochilarium);

q Pierwszy segment korpusu (szyjny) nie posiada odnóży, trzy następne (2-4) mają po jednej parze, następne (tzw. diplosomity) mają po dwie pary odnóży;

q Podrażnione dwuparce zwijają się spiralnie bądź w kulkę;

q Roślinożerne, ich głównym pokarmem są obumarłe części roślin, z reguły poszukują miejsc ciemnych lub zacienionych

Gromada: Pauropoda – skąponogi

q Znanych ok. 500 gatunków;

q Drobne, do 1,9 mm długości, zwykle nie przekraczają 1mm;

q Żyją w miejscach o stałej wilgotności, na spodniej stronie kamieni, w butwiejącym drewnie, w kompostach –w ogrodach, cieplarniach, inspektach;

q Większość skąponogów żyje w krajach tropikalnych i subtropikalnych.

GromadaSymphyla – drobnonogi = pierwowije

q Znanych ok. 120 gatunków;

q Drobne, do 8 mm długości ciała, wyglądem przypominająniektóre owady bezskrzydłe;

q Bardzo ruchliwe, wrażliwe na wahania wilgotności, odporne nazmiany temperatury;

q Żyją w glebie, ściółce, gnijącym drewnie;

q Ich rozmieszczenie geograficzne słabo poznane, występują na wszystkich kontynentach.

Scutigerella sp. (Symphyla)

czułek

telson

segmenty korpusu

głowa

Gromada: Insecta - owadyPodgromada: Apterygota

- owady bezskrzydłePodgromada: Pterygota

- owady uskrzydlone

Anoplura

wtórnie utraciły skrzydła