63
Naxwaha carabiga oo kooban Qore Siciid Maxamed Axmed Siciid Al-Afgaani Turjume: Cabdirisaaq Maxamed Cilmi “ina Warfaa” : Fiiro gaar ah: Fadlan tixgali aayadaha Qur'aanka ah ee qoraalkan la socda oo ha dhigin meel dayacan. Qof kasta ayaa xaq u leh inuu daabacdo tarjamada naxwahan oo ma dhowrsana

Nahwa Arabic-Somali

  • Upload
    ali

  • View
    192

  • Download
    9

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Nahwa Arabic-Somali

Naxwaha carabiga oo kooban

������� ��� ��� � � �� ��

� ������� ����

Qore Siciid Maxamed Axmed “Siciid Al-Afgaani”

����� ����

Turjume: Cabdirisaaq Maxamed Cilmi “ina Warfaa”

���� :� ������ ��� ��� �� � ���� ����

Fiiro gaar ah: Fadlan tixgali aayadaha Qur'aanka

ah ee qoraalkan la socda oo ha dhigin meel

dayacan.

Qof kasta ayaa xaq u leh inuu daabacdo tarjamada

naxwahan oo ma dhowrsana

Page 2: Nahwa Arabic-Somali

1

Waxaa daabacay Kirja kerrallaan Helsinki Finland

Tusmada kitaabka bogga

Hordhaca qoraha------------------------------- 7

Hordhaca turjumaha--------------------------- 8

Falalka-------------------------------------------11

Rogrogmadka---------------------------------- 12

Labada fal ee layaabka----------------------- 13

Falalka amaanta iyo amaandarada---------- 14

Falka aan qaadan asal ahaan xarfaha------- 15

Falalka makordhaha iyo kordhaha---------- 16

Hamzada dhajisada iyo goynta

Adeegsiga qaamuusyada--------------------- 17

Falka xoojiyaha iyo maxoojiyaha----------- 19

Falka layaqaanaha

Gudbaha iyo magudbaha-------------------- 20

Dhamaha iyo madhamaha

Isbadalka shaqalka erayga u dambeeya---- 22

Kordhowga joogtada iyo meelaheeda----- 23

Reebka joogtada iyo meelaheeda Gartada iyo lamagartada----------------------24

Magac uyaalka

Magaca gaarka ah----------------------------- 25 Magaca muujiyaha

Magaca xiriiriyaha--------------------------- 26

Gartada qodobka----------------------------- 27

Page 3: Nahwa Arabic-Somali

2

Makordhaha iyo kordhaha

Alifka gaaban iyo ya'da dhimanaha--------28

Labka iyo dheddigga-------------------------29

Kooxaha iyo xeerarkeeda--------------------31

Yaraynta iyo xeerarkeeda--------------------32

Xiriirtada iyo xeerarkeeda

Magaca labashaqlanaha----------------------33

Magac faleedka

Asalada-----------------------------------------34

Magaca falaha

Magaca lafalaha

Astaanta u egtada magaca falaha

Magaca barbardhigaha---------------------- 35

Magaca goorta iyo magaca goobta

Magaca qalabka

Falaha magacyada--------------------------- 36

Falaha

Utaaganaha falka

Yeelaha iyo sheegtada---------------------- 37

Sheegtada (runtii) iyo walaalaheed

Macnayaalka qodobyada

Lafalaha magacyada------------------------ 38

Lafalaha dhan

Lafalaha-------------------------------------- 39

Lafalaha dartiis

Lafalaha lajira

Page 4: Nahwa Arabic-Somali

3

Lafalaha goorta iyo goobta

Qaabka falka----------------------------------42

Kalasaaridda

Kabaxsanida----------------------------------44

Dhawaaqtada---------------------------------46

Meelaha lahaanshaha magaca -------------47

Xarafka meeleeyaha

Lahaanshaha labada magac----------------50

Raacdooyinka--------------------------------51

Xoojinta

Tilmaamaha

La socotada---------------------------------- 52

Fasirtada------------------------------------- 53

Lasocotada caddaynta

Xarfaha macnayaalkooda

Isbadalka shaqalka erayga-----------------62

Page 5: Nahwa Arabic-Somali

4

La soo xiriirka turjumaha ee ku saabsan naxwaha

Haddii aad xiiseyneysid kitaabkan oo aad

dooneysid inaad ogaato sidii lagu heli lahaa, iyo

haddii aad ku aragtid khaladaad xagga tarjamada

ah, Eebbe kaliya ayaa dhamaystirane ha kaa

abaalmariyo. Waxaad fadlan kala soo xiriiri kartaa

cinwaankiisa bariidka xaasuubka:

[email protected]”.

Mahadnaq

Waxa aan ugu horrayntii u mahadnaqayaa Eebbe,

oo igu galadaystay nimcooyin tira badan oo aanan

koobi karin. Ka dibna waxaan u mahadnaqayaa

dhammaan dadkii igu caawiyey talo, fikrad,

dhiiragalin iyo sida habka wax loogu qoro

xaasuubka "kombiyuutarka" gaar ahaan macalin

Jaamac. Waxaan idin leeyahay اآ� ا� ���ا .

Page 6: Nahwa Arabic-Somali

5

Taariikh nololeedka qoraha oo kooban iyo

tixraac qoraal

Naxwaha carabiga waxaan ka turjumey naxwaha

la yiraahdo "xeerarka afka carabiga oo kooban"

���� ا��� �� ��ا�� ا���� ا�

ee uu qorey Siciid Maxamed Axmed oo loo

yaqaan "Siciid Al-Afgaani". Mana wada turjumin

naxwahaasi ee waan soo koobay. Siciid Al-

Afgaani wuxuu ahaa naxwe-yaqaan. Wuxuu ku

dhashay Dimishiq Suuriya, inkastoo uu ka soo

jeedey Afganistaan, sanadka Hijriga markuu ahaa

1327dii, wuxuuna ku dhintay Makka

Almukarrama Sacuudiga sanadkii 1417dii, Eebbe

ha u naxariistee. Wuxuuna leeyahay kutubo

dhowr ah oo uu ka mid yahay naxwahan.

Page 7: Nahwa Arabic-Somali

6

Hordhaca qoraha

Labaatan sano ayaan ahaa madaxa manaahijta

culuunta afka carabiga iyo dhaqangelintooda

anigoo markaas ahaa ustaaz "bare" ka dhiga

jaamacadda Dimishiq naxwaha "xeerarka afka"

iyo sarfiga "rogrogmadka afka". Ka dibna waxaan

bare ka ahaa jaamacadda Lubnaan iyo jaamacadda

Beyruut anigoo dhigayey isla labadaas maaddo

oon kor ku soo sheegey. Waxaana isla xiligaasi la

socdey manaahijta jaamacadaha Masar iyo Ciraaq

ee maadadaasi.

Naxwaha carabiga oo kooban waxaan ka qorey

naxwaha afka carabiga ee uu qorey Xafni Naasif

iyo naxwaha afka carabiga ee uu qorey Al-

Galaayiini iyo daliilyo aan ku jirin labadaasi

naxwo oo aan ku biiriyey.

Waxaan go'aansadey dabcaddan ugu dambeysey

inaan mideeyo manaahijta jaamacadaha carabta si

uu ugu ahaado aqoonyahanka tixraac dhan oo

naxwaha carabiga ah (xeerarkeeda ه���� iyo

rogrogmadkeeda �����).

Waxaan Eebbe ka baryayaa howsha aan qabanayo

inuu ka dhigo mid waxtar leh dhamaantanada ha

naga dhigo adeegayaasha afkan sharafta leh una

Page 8: Nahwa Arabic-Somali

7

qalma iney mutaan adeegeeda Eebbaana nagu

filan wax la talosaartana isagaa ugu wanaagsan.

Qoraha

6.11.1390 H. oo ku aaddan 2.1.1971 M.

Page 9: Nahwa Arabic-Somali

8

Hordhaca turjumaha

Waxaan ku bilaabayaa magaca Eebbaha

Naxariistaha guud Naxariistaha gaar.

Waxaa mahad iska leh Eebbe, nabadgalyadiisana

korkooda ha ahaato adoomadiisa uu doortay.

Kani waa naxwaha carabiga, ulajeedadaydu

waxay tahay in aan ugu dhawaado Eebbe, aniga

oo ugu turjumaayo naxwaha carabiga afka

soomaaliga ardayda, maxaa yeelay waa iridda

laga galo afka carabiga, taasoo ah afka nabigeena

Maxamed naxariista Eebbe iyo nabadgalyadiisa

korkooda ha ahaatee isaga iyo reerkiisa iyo intii

raacdey dhamaantood, waana afka Qur'aanka

kariimka.

Waxtarka ay leedahay barashada naxwaha afka

carabiga, si sax ah ayaad ugu hadli kartaa, u qori

kartaa afka carabiga, si sax ah ayaad u baran

kartaa Qur'aanka kariimka iyo Xadiiska Nabiga

n.n.k., waana labada ay ku dhisan yihiin sharciga

Islaamka.

Waxaana ku tala jiraa markuu soo baxo

tarjamadan naxwaha ah, ka dib inaan soo saaro

tarjamada qaamuuska carabiga oo kooban,

Page 10: Nahwa Arabic-Somali

9

hadduu Eebbe yiraahdo.

Waxaan ugu dambayntii Eebbe ka baryayaa in uu

aniga "turjubaanka", qoraaga naxwahan iyo intii i

caawisayba uu miisaanka wanaagyadeena noogu

daro maalin aysan xoolo iyo caruur waxba tarayn.

Sida la og yahay qofkii ugu horeeyey ee qora

naxwaha carabiga wuxuu ahaa Abul Aswadi

Addualiyyu, waxaana faray inuu qoro

madaxweynihii afaraad ee muslimiinta Cali binu

abii Daalib Eebbe ha ka raali noqdee.

Diinta Islaamku waxay qabtaa " �� inuu "��ض ا� ��

barto naxwaha carabiga qofkii awoodo.

Erayga naxwe af carabi ahaan dhowr macno ayey

leedahay sida: dhinac iyo la mid.

Erayga naxwe ereybixin naxwe ahaan waxaa loola

jeedaa xeerka barashada afka.

Turjumaha

Helsinki talaado 18.9.1427 H. oo ku aaddan

10.10.2006 M.

Page 11: Nahwa Arabic-Somali

10

�$� ا� ا��"�# ا��"��

Falalka ل� ا&�

Ismabadalaha iyo isbadalaha ا�,�+� وا��()�ف

Page 12: Nahwa Arabic-Somali

11

Falalka badankood waxay leeyihiin saddax qaab:

tagtada �-ا��� , joogtada ا���0رع , iyo fartada

��� ogaaday , ��أ aqriyay , آ(sida: qoray 1 ا&+�

iwm. Falalkaasi mid ka mid ah wuxuu isubadalaa

saddaxda qaab sida: qoray 1)آ , qora 1) � , qor

Falalka qaarkoodna waxay isubadalaan laba . اآ(1

qaab: tagtada iyo joogtada oo kaliya sida falkan

oo kale weli ahaa زال �+ , weli yahay ال� �+ oo

ma laha falkan qaabka saddaxaad ee fartada.

Qaarna waxay isubadalaan hal qaab, falkaasi

ayaana la yiraahdaa ismabadalaha. Waana inuu

ahaadaa qaabka tagtada oo kaliya sida: ma aha

6�� oo isuma badala labada qaab ee kale ee falka

joogtada iyo fartada ama waa inuu ahaadaa

qaabka fartada oo kaliya sida: ka soo qaad 1ه oo

isuma badala labada qaab ee kale ee falka

joogtada iyo tagtada.

Rogrogmadka ا�()�ف

Tan koowaad: marka falka tagtada uu isubadalayo

falka joogtada:

B) Waa inuu qaataa mid ka mida xarafyada

joogtada (alifka ama hamzada qofka hadlaya

kaligiis: aniga 7�"ة ���( �� و�� ama nuunka qofka , ا�

Page 13: Nahwa Arabic-Somali

12

la hadlaya qofka kale: annaga 7��9 :+ �� )��� ا�>�ن , ama ya'da qofka maqan: isaga 1=���� ا���ء , ama

ta'da dadka lala hadlayo: idinka #�?@�A��� ا�(�ء , ama

ta'da qofta maqan: iyada �?=ا��� .) waa la godayaa

falka afarta xaraf ka kooban kan kalana waa la

kordhobayaa.

T) Dabadeed waxaa la eegayaa falka inta xaraf uu

ka kooban yahay:

1) Hadduu yahay fal saddax xaraf ka kooban

�BCDا� , xarafka ugu horeeya waa la reebayaa # $� , xarafka labaadna waxaa lagu shaqlayaa ك��� god ��- , ama kordhow ��)� , ama hoosdhow

� (sida: qora 1 آ$�ة , fura H)�� , garaaca 0�ب� . 2) Hadduuna yahay fal afar, shan iyo lix xaraf ka

kooban ����ا�� ،�Lوا�$�ا �L��Aا� , uusan ka

bilaabanayn ta'da dheeraadka ah ا=�ةا�(�ء ا� , waa

la hoosdhabayaa ka hor xarafka u dambeeya,

mana qaadanayo alifka dhajinta M� ee أ�N ا��

falka shan iyo lix xaraf ka kooban iyo hamzada

goynta dheeraadka ah ا=�ةا� :OPة ا�ه� ee falka afar

xaraf ka kooban sida: Wareejiya د"�ج , socda

S�O<� , dembidhaaf weydiista )$���� . Haddii ay ku

bilaabato ta'da dheeraadka ah, ismabadalayso: ka

qaybqaatay, ka qaybqaata رك�T)� . �TUرك Tan labaad: marka falka joogtada uu isu badalayo

falka fartada:

Page 14: Nahwa Arabic-Somali

13

1) Waa la reebayaa falka joogtada ah: Ma uusan

qorin 1) � �� , ma uusan tuurin �م� �� , ma uusan

wareejin ج�"�� �� . 2) Waa in laga tuuraa xarafka joogtada.

3) Waa inuu qaataa alifka dhajinta iyo hamzada

goynta, labadaasoo uusan qaadan markuu falku

yahay joogto sida: qor 1)اآ , wareeji د"�ج iyo

socda �Oاا��P .

Labada fal ee layaabka 1, C ا�(�

Marka la muujinayo layaabka waxaa la

adeegsanayaa labadan qaab midkood:

1) Yaa ka yaab badan W� +� أ�2) Yaa ka yaab badan W� M أ�Sida yaa ka nasiib badan WXY" #$"أ �+ ama #$"أ WY��. Falka layaabka ee hore waa la kordhobayaa

falka labaadna waa la hoosdhobayaa ba'da

dheeraadka ah darteed.

Falalka amaanta iyo amaandarada مZل ا���ح وا�� أ�

Falalka amaanta iyo amaandarada dhamaantood

waa falal aan isbadalin mana laha joogto iyo farto

Page 15: Nahwa Arabic-Somali

14

toona. Waana labo jaad:

B) Jaadka koowaad: Alla wanaagsanaa � � , alla

muxuu hoogey 6\� , alla xumaa ء�L , alla

wanaagsanaa اZ?" iyo alla mawanaagsana اZX?" ].

1) Marka aad wax amaaneyso ama aad ku

sheegeysid amaandarada waa inuu qaataa

qodobka (أل) sida: Alla muxuu wanaagsan yahay

ninka Khaalid ah ���� M � ا��� , alla maxay xun

tahay ina walaasha reer Saliim ���L م�P6 ا�# أ�^ ا�\� .

2) Ama magac uyaal kalasaare sida: Alla

dabeecad xumaa xanaaqaaga _?09 �P�� ء�L.

3) Ama erayga (�+) sida: Alla xumaa wuxuu

sameeyay dariskaa رك� M � �+ 6\� , alla muxuu

xumaa wixii ay sameeyeen ن� <(� .�Lء +� آ���ا

T) Jaadka labaad: Sidoo kale kolkii aad wax

amaaneyso ama aad ku sheegeysid amaandaro

waxaad adeegsaneysaa qaabkan (M �) oo waxaad

godeysaa erayga xarafkiisa labaad sida: Alla

garasho ogaa inanka (M�Oا� ���).

Falka aan qaadan asal ahaan xarfaha isbadala iyo

kan qaata M) ا�)��H وا��

Falka aan qaadan asal ahaan xarfaha isbadala waa

Page 16: Nahwa Arabic-Somali

15

sida qoray (1)آ). Kan qaata asal ahaan xarafka

ugu horeeya xarfaha isbadala waa ل�D+ sida:

Balanqaaday و�� , xarafka iskabadala xarafka

dhexdiisana waxaa la yiraahdaa ف� hadduu أ

woow ama ya' yahay sida: Yiri yiraahda ل�P� ,��ل gaday gada :�?� hadduu iskabadalo xarafka , ��ع

saddaxaadna waa `��� sida: Weerarey, tuurey

(a+ا ور9), haddiise iskabadala xarafka hore iyo

kan saddaxaad waa وق��+ N��� sida: Gutay (aو�),

haddiise iskabadalo xarafka labaad iyo saddaxaad

waa ون�P+ N��� sida: Dhamaaday (ى�@).

Ka hamzaysan ز��� waa erayga xaraf ka mida ا��

uu yahay asalkiisa hamzo haba ahaadee kan

xarfihiisu isbaddalin H��� iyo kan isbaddalaba

M) + sida: Qaatay Zأ�, arkay رأى, aqriyey أ�� iyo

doonay ء�d .

Ka labalaabmana N waa sida: Adkeeyay ا��0

"shadda" (�d).

Falka aysan xarfihiisu isbadalin hadduusan wadan

hamzo iyo labalaab waxaa la yiraahdaa ���L sida:

Gargaaray (�(�). Ka xarafkiisa hore isbadala waxaa la : ا���Dل ا��اوي

hoosdhabayaa xarafkiisa labaad ee joogtada

waxaa laga tuurayaa woowgiisa markuu yahay

joogtada iyo fartada sida: Balanqaadey,

balanqaada iyo balanqaad ((�� ،� � .((و��،

Page 17: Nahwa Arabic-Somali

16

Falalka makordhaha iyo kordhaha

ا��,�د وا���� +# ا&� �ل

Falka xarfihiisa oo dhami asal yihiin oo uusan

wadan xaraf dheeri ah sida qoray 1)آ ayaa waxaa

la yiraahdaa falka makordhaha. Falka kordhaha

ahina waa kan lagu kordhiyey xaraf iyo wax ka

badan sida: Isu qora 1Uآ� .

Hamzada dhajisada iyo goynta

:OPة ا�وه� M� ه�ة ا��

Hamzada dhajisada waa sida: Wuu maqan yahay

Muxsin (#$�9ب ا���) oo ba'da ayaa waxaa lagu

dhajinayaa laamka reeban oo lama aqrinayo alifka

ka horeeya, inkastoo uu qoran yahay.

Hamzada goyntase waa sida: Tixgeli walaalkaa

oo waxaa loo aqrinayaa siday u qoran أآ�م أ��ك

tahay.

Adeegsiga qaamuusyada ت��, ��ل ا��)Lا

Page 18: Nahwa Arabic-Somali

17

Kolkii aad barato falalka makordhaha iyo

kordhaha, waxaa kuu fududaanayso inaad ka

raadsato eraygaad doonayso qaamuuska carabiga

iyo adigoo raacaysid labadan arrin ee soo socda:

B) 1) Ka bixi eraygaad dooneysid waxa uu wato

oo sumadaha joogto ama alifyada dhajinta ama

magac uyaalo ama xarfaha meeleeye ama

sumadaha dheddig ama koox ama labaadle.. iwm.

dabadeed ka bixi xarfaha dheeraadka ah intuu ka

noqonayo erayga xarfaha makordhaha ah kolkaas

ayaad ka baareysaa qaamuuska macnaheeda.

Tusaale eraygan ا��(�ارك haddii aan ka bixino

xarfaha dheeraadka ah waxaa noo soo baxaya درك oo ah erayga asalkiisa.

2) Waxaa lagu celinayaa xarafkii laga tuurey

erayga ee uu lahaa asal ahaan marka laga

raadinayo qaamuuska sida: Ina #�ا oo waxaa laga

tuurey woowgii: �<� oo markaanu raadineyno

wuxuu noqonayaa (ب ن و).

T) Waxaa looga raadiyaa erayada qaamuusyada

carabiga labadan qaab midkood:

Qaabka koowaad: Xarafka koowaad ee erayga

waxaa la yiraahdaa ب�� xarafka u dambeeyana

M(� sida:

درك ��ب ا��ال �)M ا� �ف

Page 19: Nahwa Arabic-Somali

18

Qaamuuska ugu caansan ee sidan u qoran waa

oon ku talajiro ا��ازي A+ ee uu qorey(�ر ا�)��ح

inaan soosaaro tarjamadiisa oo af soomaali ah

mardhow hadduu Eebbe yiraahdo.

Qaabka labaad: Xarafka u dambeeya ee erayga

waxaa la yiraahdaa ب�� xarafka koowaadna M(�sida:

درك ��ب ا� �ف �)M ا��ال

Qaamuusyada carabiga ugu caansan ee sidan u

qoran waa دي��hوز����� iس ا�����+�Pا� iyo ب� �$�ن ا� �Y<+ #�] qaamuuskan dambana waa qaamuuskaر

ugu weyn qaamuusyada carabiga oo dhan.

Waana in ardayga uu heystaa ugu yaraan

qaamuuskan yar (�ر ا�)��حA+ si uu uga faaideysto

barashada afka carabiga.

Falka xoojiyaha iyo maxoojiyaha

ا�� M ا��kآ� و7��9

Waxaa hadalka loo xoojiyaa adigoo hadalka ku

celiya, dhaarta, iyo inuu qaato qodobada xoojinta

sida: Xoojinta magacyada waa ( إن وأن، و� # و[م�� وا�Cم و���� ) xoojinta falalkana waa ,(ا[�(�اء

Page 20: Nahwa Arabic-Somali

19

.(ا�(�آ��Casharkeenan wuxuu ku saabsan yahay xoojinta

falka oo lagu xoojinayo nuunka culus ama kan

fudud sida: Hadduusan samayn waxaan farayo

runtii waan xiri oo wuxuuna noqon kuwa la

hooseysiiyey { #+ ��� ��و X#<,$�� 7�+h �+ M ��و�\# �� #� .{ا�)�9�

Falka layaqaanaha iyo falka lamayaqaanaha

ا�� M ا�� ��م وا�� M ا��,��ل

Marka weerta lagu sheego falaha falka sida:

Wuxuu aqriyey Saliim casharkii, wuxuuna

aqrinayaa saaxiibkiis berito ( 7ؤ�P���أ ���L ا��رس، و waa falka layaqaanaha, haddiise aan la (ر��WP �9ا

sheegin falaha sida: Waxaa la aqriyey casharkii,

waxaa la aqrin doonaa casharkii ( ئ ا��رس، و�P�Lأ �� .waa falka lamayaqaanaha (ا��رس

Tusaalahanna waa qaababka kala duwan ee

falalka layaqaanaha iyo lamayaqaanaha:

Gudbaha iyo magudbaha زمCي وا�� ا��(

Hadduu ku koobnaado saamaynta falka falihiisa

sida: wuu seexday ilmihii M�Oم ا��� markaasi falku

Page 21: Nahwa Arabic-Somali

20

waa magudbe.

Haddiise uu uga gudbo saamaynta falaha

lafalihiisa sida: Wuxuu soo gatay walaalkaa

kitaab ���)ى أ��ك آ�)dا kolkaasi waxaa la yiraahdaa

gudbe.

Dhamaha iyo madhamaha `��<ا�(�م وا�

Falalka madhamaha waxay ku jirtaa weerta

magaca ah iyadoo ka dhigaysa mid waqti cayiman

dhacay ama qaab cayiman u dhacay, waxayna u

dhexeysaa falalka dhamaha iyo qodobada

"xarfaha macnayaalka" ((��� Waana .((أ"�ف ا��

labo koox oo waaweyn kooxda "ahaa" ((آ�ن)) iyo

kooxda "sigtey" ((آ�د)). Waana kuwan soo socda labadoodaba:

Ahaa iyo walaalaheed ��Uآ�ن وأ��ا: Ahaa آ�ن , noqdey iyo "waabereystey" H?� , أnoqdey "barqadsadey" a�-أ , noqdey "socdey"

Mo , noqdey "fiidsadey" a$+أ , noqdey "dhaxay"

sida: Waxaan ku waabereystey anigoo ��ت

caafimaad qaba �=ر�� ^�?� mar marna goor , أ

go'an ma sheegto sida waaberiga ا�)?�ح , fiidka

."oo waxaa lagala jeedaa "noqdey ا��$�ء

"Inta" دام waxaa loo adeegsadaa qaab gooni ah

Page 22: Nahwa Arabic-Somali

21

sida: Aqri inta aad firfircoon tahay أ ��أ +� د+�O�T� , waxaana horteeda galeysa "waxa" ((�+)). Erayadan ((aرام، و� ،p)� ،_، زال�ح، ا���)) oo dhan

macnohoodu waa weli. Waa inse hortooda ahaataa

diidmo xaraf ama magac ama fal ama diido iyo

dhawaaqto sida: Weli walaalkaa wuu xanaaqsan

yahay �?-�9 زال أ��ك �+ , weli waad xasuusataa

balankaagii ك�� U ], weli waxaan ahay�r) ذاآ�ا �

dagaal yahan أ�� ��9 ��رح +,�ه�ا . Noqdey ((ر��)) sida: wuxuu noqdey biyihii baraf

��ر ا���ء ���ا.

Ma aha ((6��)) sida: Ma tegayo ���(<+ ^$� , ma

imaanayaan ardada berito د+�# �9ا�P� بCO6 ا��� . Waxaa kaloo jira afar xaraf oo loo adeegsado

diidmada waana ((إن، +�، [، [ت)) sida:

Ma aha walaalkaa socdaale إن أ��ك +$���ا oo la

mida ( إن +$��� أ��ك -إن أ��ك إ[ +$��� ).

Ma nihin gafayaal #�\OA+ #�� �+ oo la mida ( �++� إن ��# +OA\�ن -+� +OA\�ن ��# -��# إ[ +OA\�ن ).

Qof ma jiro Khaalid ah أ"� ����ا ] oo la mida ���� ] . أ"�Wey shalaayeen mana jirto saacad la shalaayo

. ��+�ا و[ت ��L� +>�مSigtey iyo walaalaheed ��Uآ�د وأ��ا: Falalka dhowaanshaha (��ر�Pل ا��� آ�د، آ�ب، :(أ�_dأو: Waan ku soo gaari rabey _Pآ�ت أ�� , roobku

Page 23: Nahwa Arabic-Somali

22

wuu di'i rabaa MO�� �Oآ�ب ا��. Falalka filashada (ء� :�$a، "�ى، ا����S :(أ� �ل ا��

waxaa laga yaabaa inuu Eebbe caafimaad ku siiyo

_��T� a$� , waxaa laga yaabaa in dhibka laga ا� أن

qaado ج��<� .ا����S ا� �ب أن Falalka bilaabashada (وع�Tل ا�� �dع، Iwm" :(أ�

S�� ،M، أ�Z، ��أ، ا�?�ى ،X1م، ه�� ،S�@ ،rTأ� "vإ� sida:

Waxay bilaabeen beeraleydii iney goostaan S�@راع ��)�ا� , waxay bilaabeen tartamayaashii iney

ordaan ون� � . ا�?�ى ا��($���Pن

Isbadalka shaqalka erayga u dambeeya iyo

ismabadalka erayga اب وا�?>�ء��wا

Isbadalka shaqalka erayga u dambeeya oo ay ku

xiran tahay halka uu kaga jiro weerta ayaa la

yiraahdaa: اب��wا. Ismabadalka erayga u

dambeeya oo qaab kaliya oo aysan ku xirnayn

halka uu kaga jiro hadalka ayaa la yiraahdaa: ا�?>�ء.

Kordhowga joogtada iyo meelaheeda

W �)1 ا���0رع و+�ا-

Falka joogtada wuxuu noqon karaa mid hadda la

Page 24: Nahwa Arabic-Somali

23

joogo iyo mid soo socda, hadduu qaato mid ka

mida xarfaha wax kordhaba (( ))أن، �#، آ�، إذن .

Laba mid ayaa dhacayso mid waxaa la

kordhabayaa ba’da oo ah xarafka u dambeeya

sida: Ma tegayo )1أذه #�( , hadduu yahay falalka

shanta ah halkii la kordhobi lahaa ma qaadanayo

xarafka nuunka: Ma tegeysaan )ه?�اZU #�(.. . Midda

kalena wuxuu noqonayaa xaraf tilmaamaya wax

dhici doona.

Reebka joogtada iyo meelaheeda

W م ا���0رع و+�ا-

Reebka joogtada waxaa la reebayaa xarafka u

dambeeya hadduu erayga yahay kaan isbadalin

sida: Ma uusan socdaalin (���$� ��), waxaa laga

tegayaa xarafka u dambeeya hadduu yahay erayga

isbadala sida: Ha tuurin (م�U ]), waxaana laga

tegayaa nuunka hadduu yahay falalka shanta sida:

Ha daahina (وا��r)U ]).

Gartada iyo lamagartada وا�> �ة ��� ا��

Magac kasta oo loogu yeero wax gaar ah ayaa la

Page 25: Nahwa Arabic-Somali

24

yiraahdaa garto sida: Adiga ^أ� , Beyruut وت��� . Magaca aan loogu yeerin wax gaar ah waxaa la

yiraahdaa lamagarto sida: Nin M iyo ina boqor ر

. أ+��Gartooyinka waa toddobo magac uyaalka, magaca

gaarka ah, magaca muujiyaha, magaca xiriiriyaha,

gartada qodobka (ال) iyo haddii loo geeyo garto

iyo gartada dhawaaqtada ah.

1. Magac uyaalka ���0ا�

Magac uyaalka waa sida: Aniga أ�� , adiga "labka"

أ "adiga "dheddig , أ�^ � , labadiina ��)أ� , idinka

, ه� iyada , ه� isaga , أ�(# "idinka "dheddig , أ�(�

labadooda ه�� , iyaga ه� , iyaga "dheddig" X#ه ,

annaga #�� .

2. Magaca gaarka ah �� ا�

Waa magac si gooni wax loogu yeero sida:

Khaalid ���� , Abuubakar � � ��أ , Dimishiq ST+د, Ummu xabiiba �?�?" أم .

Page 26: Nahwa Arabic-Somali

25

3. Magaca muujiyaha رة�dwا �Lا

Magacyaalka muujiyaha waa kuwan:

Kuwa labka ah: Kani ذا, labadan #� , ذان iyo ذkuwaasi أو[ء .

Kuwa dheddiga ah: Tani 7ذ , UW �U . labadan , ذي ,

. أو[ء �U iyo #�U , kuwaasiنHalka goobta: Halkan �<ه , halkaasi X�B iyo �X�B . Magacyadan waxay qaataan ha'da soojeedista ه� ((W�?<)ا�)) , waxaan ka ahayn (��B) sida: Kani اZه ,

kuwaasi ء]kه , halkani �<ه� ه.

Muujiyahaasi waxaa gadaal ka raaca kaafka qofka

lala hadlayo xarafkaasi oo qaata kaafka magac

uyaalka keliga, labaadlaha, kooxda, labka iyo

dheddiga sida: Buurtaasi ayaa halkaasi ah ذاكwargeysyadiinan waa kuweenii � �U , ا�,?M ه>�كذا kuwiinan waa wixii aad codsateen , ا�)���� �>� iyo kuwiinan waa wixii aad codsateen آ# +� @�?(#

.ذاآ� +� @�?(�Waxaa kaloo ay qaadataa laamka muujiyahiisu ay

tahay fogaanshaha sida: Halkaasi buurtaasi

agteeda M?,ه>��_ �>� ذ�_ ا� , wargeyskaasi waa

keygii �� ����(ا� _�U. Waxaa loo dhexeysiiyaa magac uyaal soojeedinta

iyo magaca muujiyaha sida: Waa aniga kan ((ه�))

sida badana ه� أ�(� أو[ء waa idinka kuwaasi , ه� أ�Zا

Page 27: Nahwa Arabic-Somali

26

waxaa loo dhexeysiiyaa kaafka sidii: Sidaas oo

kale اZ ه.

4. Magaca xiriiriyaha ل�� ا[�L ا���

Magacyada xiriiriyaalka waa laba qeybood:

Qaybta xiriiriyaalka gaarka ah iyo qaybta

wadaaga ah.

B) Xiriiriyaalka gaarka ah:

Kuwa labka ah: Kii يZا� , labadii انZا��iyo #�Zا�� , kuwii #�Zا� , kooxda labka ah a�&ا . Kuwa dheddiga ah: Tii �)ا� , labadii ا��(�ن iyo #�)ا�� , kuwii �UCا�, kooxda dheddiga �=Cا� . T) Xiriiriyaalka wadaaga ah waana shan: Qof #+ , wax �+ , kii |أي , kii ذا , kii ذو 1) #+ , Waxaa loo adeegsadaa wixii garaad leh iyo

waxaan lahaynba sida: Wanaaji qoftii ku nuujisey

_) . أ"$# ��# أر-Eebbana wuxuu ka abuuray xoolo kasta biyo qaar

ka mida waa xamaarato qaarna waa laba lugoodle

qaarna afar lugoodle { ��وا��S�� WX آXM دا�X� +# +�ء ��>�� �T�� #+ #+ ���a�� �T� ر��# و+> #+ ��W<O� a و+>

�a�� �T� أر�:}.

2) �+ , Waxaa loo adeegsadaa wixii garaad leh iyo

waxaan lahaynba sida: Keen wixii aad heyso

Page 28: Nahwa Arabic-Somali

27

�>u qeybi ardadaada laba koox N , أ"�0 +� �>�كOك +# ا��<� �+ #��<�Cب .

Waxaa loo adeegsadaa garaadlaha: La , أي| (3

kulan kii aad jeceshahay W)??"أ �}� .���M أ Wuxuu noqdaa magac xiriiriye hadduu ka , ذا (4

hormaro weydiinta ((�+)) ama ((#+)) . @�ء Waxay gaar u tahay lahjada qabiilka , ذو (5

sida: Waxaa yimid kii ku sharfay _+ء ذو أآ�� .

Gartada qodobka ( ال(ا�� �ف �ـ

Magaca gartada wuxuu qaataa oo lagu yaqaan

gartada ((ال)) .

Makordhaha iyo kordhaha �� ا��,�د وا��

B) Magaca ka maran xarafka dheeraadka ah

asalkiisa ayaa la yiraahdaa magaca makordhaha,

wuxuuna u kala baxaa saddax:

1) Makordhaha saddax xaraflaha ah sida: Nin M ر

.

2) Makordhaha afar xaraflaha ah sida: Jacfar ��

.

3) Makordhaha shan xaraflaha ah sida: Geed

Page 29: Nahwa Arabic-Somali

28

mirihiisu sidii cambaruudka M��L .

T) Magaca kordhaha waa kan lagu kordhiyo

asalkiisa xaraf iyo wax ka badan: kordhintana waa

laba jaad:

1) In la soo celiyo xaraf ka mida xarfihiisa asalka

ah sida: Jilbaab ب�?� asalkeeda "1�" .

2) In lagu kordhiyo mid ka mida xarfaha

dheeraadka tobanka ah oo ay wada yihiin

xarfahan: (������)�rL) sida: Kulan ع��) asalkeeda ا

":�" .

Alifka gaaban iyo ya'da dhimanaha iyo hamzada

ladheereeyay ص وا����ود�P<ر وا���(Pا��

1) Alif gaabka waa magac kasta oo isbadala oo ku

dhamaado alif sida: Wiilka a)�ا� . Waana alifka iskaroga asalkiisa woowga ah ama

ya'da, tusaale ahaan alifka a)�ا� asalkiisu wuxuu

ahaa ya' oo wuxuu muuqdaa kolkuu yahay kooxda

labada ah sida: Laba wiil ��ن)� , alifkana �( ا�asalkiisu wuxuu ahaa woow sida: Labo ul �(ان� .

2) Ya'da dhimanaha waa magac kasta oo isbadala

oo ku dhamaado ya' sida: Garyaqaanka �+ا���� . 3) Erayga xarfihiisu ismabadalaha ah ee

ladheereyn waa sida: Geel M� . Eraygase

Page 30: Nahwa Arabic-Somali

29

xarfihiisu ismadalaha ah ee ladheereeyey waa

magac kasta oo isbadala oo ku dhamaada hamzo

alifka dheeraadka ah ka dib sida: Naag quruxsan

. "$>�ء

Labka iyo dheddigga ��kآ� وا��Zا�� Toosanaha - dadbanaha - xaraf ahaanta -

fasirnaanta

�P�Pا��,�زي -ا��- �Y�ي -ا���< ا��

Toosanaha iyo dadbanaha:

Magaca labka ee dadka iyo xoolaha oo u kala

baxa lab toosane sida wiil مC9 iyo dawaco "lab"

�?�نB. Iyo magaca dheddiga ee dadka iyo xoolaha

oo u kala baxa dheddig toosane sida gabar ^<� iyo ن�Uأ dameerta.

Dheddigga xaraf ahaanta iyo dheddigga

fasirnaanta ي�< :ا����k ا����Y وا����k ا��

Dheddigga xaraf ahaanta waa magac kasta oo

qaata mid ka mida sumadaha dheddiga waana ta'

yarta, alifka gaaban iyo alifka dheer (( �@��ء ا����)ا�

Page 31: Nahwa Arabic-Somali

30

waxaase jirta mar , ((وا&�N ا��P)�رة وا&�N ا����ودة

ay muujineyso labnimo sida: Dalxa iyo Zakariye

. "magac nin" @��� وزآ���ء

Dheddiga fasirnaanta waa magac kasta oo qaadan

mid ka mida sumadaha dheddiga sida: Sucaad د� L

.

Sumadaha dheddiga saddaxda ah

:�C+�ت ا�(���r ا�CDث

1) Sumadda koowaad: Ta' yarta waa sida:

Garyaqaanad ��+��+ . 2) Sumadda labaad: Alif gaabka waa sida:

Haraad, haraadsan tahay ن�TO� :aTO� .

3) Sumadda saddaxaad: Alifka dheer waa sida:

Jaale, jaaley tahay ������اء : أ .

Kooxaha iyo xeerarkeeda

�� ا�,��ع وأ" �+

Keliga waa wax hal ah sida darbiga ار� , gabar

ا��labadana waa wax labo ah a<D , أ+� qaran , �(�ةisku mida qoraalka iyo macnaha iyadoo lagu

Page 32: Nahwa Arabic-Somali

31

darayo alif, nuun ama ya' iyo nuun sida: Labo

gabdhood ن�U�)�, kooxdana waa wixii labo ka

badan isagoo iskabadalaya qaabkii keliga ama

qaata xarfo dheeraad ah sida: Muuqaal: muuqaalo

��ر: ��رة , guuleyste: guuleystayaal H��ن: ����

iyo gabar: gabdho ت: �(�ة��)� .

Kooxaha waa saddax kooxda labka toosanaha :����L آ�Z+ , kooxda dheddiga toosanaha ��k+ :����L iyo kooxda matoosanaha ��$ U :� .

1) Kooxda labka toosanaha

�: ا��Zآ� ا�$��� Waa wixii ka badan laba oo lagu daro woow iyo

nuun qaabka falaha sida: Kuwaasi waxay isku

raaceen ganacsigooda (��Uر�,U �� ن�P��+ ء]kه) ama

ya' iyo nuun qaabka lafalaha iyo lahaanshaha.

2) Kooxda dheddigga toosanaha ���$ا� ��kا�� :�

Waa wixii ka badan laba oo lagu daro alif iyo ta'

sida: Way aqriyeen ardaydii "dheddig"

dadaalayey (ات�� .(��أت @��?�ت +,(

Page 33: Nahwa Arabic-Somali

32

3) Kooxaha matoosanaha ��$ )ع ا���

Koox kasta oo iskabadasha qaabkeeda keliga ayaa

la yiraahdaa koox matoosane sida: Buur: buurar

M??�ل: .

Yaraynta iyo xeerarkeeda W+� "ا�()��� وأ

Magaca loo rogayo qaabka wax yar ((M� �)) ayaa

la yiraahdaa magaca yar. Wuxuuna muujiyaa

yaraanta qaradiisa sida: Kitaab-yar (1��)آ).

Xiriirtada iyo xeerarkeeda �� ا�>$?� وأ" �+

Haddii magac gadaashiis lagu daro sida Dimishiq

(ST+د) ya'da labalaabanta دة�T+ ء�� iyadoo la rabo

inay wax la xiriirto markaasi wuxuu noqonayaa

magac xiriirto sida: Kani waa tolmada reer

Dimishiq (��PT+د � . (هZا �$

Magaca labashaqlanaha iyo laba mashaqlanaha

ا[�L ا��>�ن و��9 ا��>�ن

Page 34: Nahwa Arabic-Somali

33

Magacyada badankood waxay qaataan

labashaqlanaha qaababka isbadaladooda oo dhami

isagoo godan ama kordhoban ama hoosdhoban

sida kaasi waa shimbir �=�@ اZه , waxaan arkay

shimbir ا�=�@ ^���Yت waxaan fiiriyey shimbir , رأ�=�@ aإ� . Magacyadase aan qaadan labashaqlanaha waa

sida: Magacyo gaar, astaamo iyo magacyo

xarafkooda u dambeeya yahay alifka dheddigeed

ama yahay qaabka kooxda badan.

Magac faleedka iyo magac magac faleedka

ا��)�ر وا�L ا��)�ر

Magac faleedka iyo magac magac faleedka waa

sida ogaaday ��� ogaansho ���� .

Asalada ت�P)Tا��

Magacyada asalka ah waa toddobo: Magaca

falaha, magaca lafalaha, astaanta u egtada,

magaca barbardhigga, magaca goorta, magaca

goobta iyo magaca qalabka.

Page 35: Nahwa Arabic-Somali

34

1) Magaca falaha M���ا� �Lا

Magaca falaha wuxuu sheegaa qofkii sameynayey

falka sida: Ma wuxuu qorayaa walaalkaa

casharkiisii WL1 أ��ك درUأآ�.

2) Magaca lafalaha ل� ا�L ا���

Magaca lafalaha waa sida: Lagaraacay �0وب+ .

3) Astaanta u egtada magaca falaha

M���ا� �L�� ��?Tا�� ��ا�)

Astaanta u eg magaca falaha waa sida: Dabeecad

wanaagga S�Aا� �� . آ�

4) Magaca barbardhigaha M�0�)ا� �Lا

Waxaa lagu qaabeeyaa qaabka ka badan ((M ((أ�sida: Labadiinaba garaad ayaad leedihiin hase

ahaatee deriskaa ayaa kaa garaad badan oo kaa

Page 36: Nahwa Arabic-Somali

35

garanaaya وأ��� _<+ aرك أذآ� . آCآ�� ذآ� � #

5) Magaca goorta iyo 6) magaca goobta

ا�L ا�+�ن وا�L ا�� �ن

Magaca goorta iyo magaca goobta waa sida

halkan waxaa ku duugan xoolo وة�Dه>� +��# ا� ,

shalay waxaa tartamayey labo orod yahan 6+أ . +($��S ا� �ا=�#

7) Magaca qalabka �ا�� �Lا

Waxaa loo adeegsadaa magaca qalabka qaabkan

�ل�+. Magaca qalabka waa sida: Fure ح�)�+ . Asalkuna wuxuu ahaa “H)�” oo ah furey.

Falaha magacyada ء��L&ا�����ع +# ا

Waa la godayaa magaca hadduu noqdo fale ama

utaagane fale ama yeele ama sheegto ama magaca

ahaa iyo walaalaheed ��Uآ�ن وأ��ا iyo wixii la

socda ama sheegtada in iyo walaalaheed إن

Page 37: Nahwa Arabic-Somali

36

��Uوأ��ا .

Falaha M���ا�

Falaha waa qofkii sameynayey falka sida: Way

aqrisey ardayadii (�?��Oأت ا���).

Utaaganaha falka M���1 ا�=��

Utaaganaha falka waa sida: Walaalkaa wuu

jeexan yahay dharkiisa W��B قX�+ أ��ك . Macne

ahaan waa lafale illeen asalku wuxuu ahaa

waxaad jeexeysaa dharka walaalkaa ب�B ق�أ�^ +� .أ��_

Yeelaha iyo sheegtada �?Aا��?(�أ وا�

Weerta magaca ah waxay ka kooban tahay

yeelaha iyo sheegtada sida: Khaalid waa socdaale

(���$+ ����).

Page 38: Nahwa Arabic-Somali

37

Sheegtada (runtii) iyo walaalaheed �?�)إن ( ��Uوأ��اMacnayaalka qodobyada ا&دوات ��� +

Macnayaalka qodobada ا&دوات ��� +: ((Xوأن Xإن)) waxay xoojiyaan weerta sida: Runtii

Zuheyr baa nasoo raacaya, waxaanba runtii kuu

maleeyay socdaale (���$+ _أ� ^<<o ،�<?�(� (إن زه��ا Ayaa ka xoojisan sida: Zuheyr ayaa nasoo

raacaya, waxaan kuu maleeyay socdaale ( زه���)�?>�، o>>(_ +$���ا). ((Xنrآ)) Sidii iyo xoojinta sida: Waxayba

muujiyeen fardooleydii wacdarooyin ineyba runtii

yihiin oo kale socdaalayaal ( ا�,��د a�� ن�L��ا� ^?B�� ا&@�اد�rآ). ((X# و�)) Hase ahaatee iyo xoojin sida: Waxaa

yimid ardadii hase ahaatee waxaa maqan Saliim

( �COب � #���L X� �9=1"�0 ا ), xoojintase waa sida:

Haddii aad iga ogolaan lahayd waan kuu

abaalgudi lahaa, adiguse runtii igama aadan

ogolaan (1,)$U �� _< � ،^\�� � �� ?,)Lا ��). ((^��)) Rabitaanka sida: Haddaad na raaci lahayd

(�<?�(U _)��). ((M �)) Sidoo kale ((XM�)) lagayaabo waa sida:

Dadaal waxaa lagayaabaa inaad ku guuleysato

kolkan (7 ا���ةZه H,<U _� � ��) Marna waxay .(ا

Page 39: Nahwa Arabic-Somali

38

noqotaa "si" sida: Shaqee si aad u soosaarato

nololmaalmeedkaada (_U�� 1$ U _� � Mا��). ((])) Diidada sida: Ma jooga nin qolka ( �� M[ ر���Pا�).

Lafalaha magacyada ء��L&ا��>)�ب +# ا

Lafalaha magacyada waa lafalaha dhan, lafalaha,

lafalaha dartiis, lafalaha lajira, lafalaha goorta iyo

goobta, qaabka falka, kalasaaridda, kabaxsanidda,

dhawaaqtada iyo raacdada lafalaha.

Lafalaha dhan S�Oل ا��� ا���

Lafalaha dhan waa sida: Waxaan ordaa aroor

kasta orod ح ��وا�?� Mأ��و آ.

Lafalaha W� ل� ا���

Lafalaha waa sida ma cabin walaalkaa

cabitaankiisii W�ا�d ب أ��ك�T� �� , magac

uyaalkana wuxuu noqdaa lafale sida waan ku

sharfay _)+أآ� , adiga ayaanu ku caabudaynaa ك��إ

Page 40: Nahwa Arabic-Somali

39

�? � .

Lafalaha dartiis W� ا��� �ل &

Lafalaha dartiis waa sida waxaan u istaagay

weyneyn dartaada ah _� ]C . ��^ إ

Lafalaha lajira W ا��� �ل +

Lafalaha lajira waa sida waxaa socdaalay

walaalkay aabihiisna hortii W�?� 7��أ�� وأ ���L .

Lafalaha goorta iyo goobta W�� ل� ا���

Lafalaha goorta iyo goobta waa sida waxaan imid

maalintii khamiista qaadiga hortiisa م��"�0ت ا��P-�ا�6��A أ+�م , maalinta khamiista waxay

tilmaantey goorta falka (6��Aم ا���), qaadiga

hortiisana waxay tilmaantey goobtiisa (�-�Pأ+�م ا�). Falkaabyada waxay u kala baxaan rogmatada

.��9 +()�ف iyo marogmade ا��()���

Falkaabyada rogrogmada ��()وف ا���Yا�� sida:

Maalinta khamiista way dhowdahay 6��Aم ا���

Page 41: Nahwa Arabic-Somali

40

1���. Falkaab marogmade ف ��9 +()�ف�o sida:

Waxaan imaan doonaa casirka ka dib #+ �0"rL�( � ا��. Falkaabyada goobta ee ismabaddalaha وف�oاذهSida: Aad meeshii aad ka timid 1 :ا�� �ن ا��?>��^�Uأ ��" #+. .�N ه>� Istaag halkan - ه>�X�B - Fadhiiso halkaas X�B 6� . ا#� .أ�# ���Lت؟ ?Halkee usocdaashey - أM� - Ma waxaad nagala hadleysaa kor? #+ �<�� Uأ .�M؟

Kitaabka wuxuu yaalaa kitaab-saarka - دون

hoostiisa ن ا��فا� (�ب دو .

2) Falkaabyada goorta ee ismabaddalaha وف�o :ا�+�ن ا��?>�� Goortada timaadada sida: Hadduu yimaado :إذا

walaalkaa ila socodsii ���?�r� ء أ��ك� .إذا Goortada tagtada sida: Kolkaasi waxay :إذ

ahayd markuu dhacay dhulgariirka :آ�ن ذ�_ إذ و� .ا��ال Wuxuu weydiinayaa goorta maalinta :أ��ن

dagaalka �آ� �$rل أ��ن ��م ا��. |i�: Been ma aanan sheegin weligey |i� ^�Zآ �+ . �# أ� �Ma usameyn doono wax dhaafsasho W :��ض . ��ض

Page 42: Nahwa Arabic-Somali

41

Mar aan taagnaa ayuu yimid walaalkaa :��>� و��>��

wuxuu soo galey Khaalid , ��>� أ�� وا�N "�0 أ��ك

mar aanu wadahadleyney ور��)� #�� ��<�� ���� Mد� . "Wuxuu yimid ina boqorkii shalayto �0 :أ+6 . ا&+�� أ+6 �� .�N ر�� أ��� Istaag inta aan tukanayo :ر�X��: Markuu aqriyey waan la dhacney �<?,أ أ��� ���W� . Z<+ ،Z+: Goortada tagtada sida: Fuley ma ahayn tan

iyo intii aan garaadsadey ^�P� Z<+ ^<? �+ . Falkaabyo wadaaga goorta iyo goobta وف�o :+T(�آ� ��+�ن وا�� �نaXأ�: Goormaad timid? �0ت؟" aXأ�:(a)+) goobtaad

fadhiisato waad ku nasan ح�)$U 6�,U aXأ� (#� .(أ�<�: "Xagga" waa iga soo tegey ج +# �>�ي�� ,

wuxuu socdaaley gabaldhicii ا���وب �<� ���L.

"Heysasho" waxaan heystaa toban "diinaar" :��ى

lacag ah ة د������T� Xي�� , wuxuu yimid kolkii

qorraxdu soobexeysey 6�T�0 ��ى @��ع ا�" .

Xagga" xagganaga ayaanu ka barney aqoon" :��ن

{���� ���� #+ 7�<�X��و}.

Qaabka falka ا���ل

Qaabka falka waa sida waxaan la kulmay

Page 43: Nahwa Arabic-Somali

42

hooyadaa oo faraxsan (ورة�$+ _Uوا�� ^����) qaabkii

falka waa faraxsan (ورة�$+) qofkii faraxsanaa waa

hooyadaa (_Uوا��) falihii qaabka waa (M���). Waxaa jira jaad kale oo la yiraahdo qaabka

xoojinta آ�kا���ل ا�� sida: Waxaanu kuugu soo

dirney dadka rasuulnimo {]�Lك ��>�س ر�<�Lوأر}.

Kalasaaridda ���)ا�

Kalasaaridda waa sida: Waxaan leeyahay soddon

“kitaab” oo aan jeclahay ( ���� ���>�ي �BCBن آ(��� أ�� ��<��).

Kalasaaraha wuxuu u kala baxaa kalasaaraha

gaarka ah اتZا� ���U iyo kalasaaraha xiriirtada

$?����U ا�> .

B) Kalasaaraha gaarka ah waa sida: Qolka waxaa

jooga labaatan ardey hortooda uu yahay intaasoo

kitaab ah (���)ا آZآ �� .(�� ا���P� ��Tون @��?� أ+�+T) Kalasaaraha xiriirtada waa sida: Anigaa ugu

xoolo badan ]�+ �Dأ�� أآ . Kalasaaraha tirada iyo udhigankeeda د� ���U ا�WU�� :وآ>�

B) Tirooyinka ka bilaabata (3- 9) waxaa lala

dheddigeeyaa tirooyinka labka ah, waxaana lala

labeeyaa tirooyinka dheddiga ah qaababkeeda oo

Page 44: Nahwa Arabic-Somali

43

dhan keliga ama lagu daro ama lasocoto sida:

Armaajada waxaa yaala lix wargeysyo ah iyo

toddobo qalimo iyo saddax iyo toban kitaab iyo

shan iyo toban warqado ah iyo siddeed iyo lixdan

buug iyo afar iyo konton kaarar ah ( ^L �ا�Aا� �� ،���Lة ر�T� 6آ(��� و�� �T� �BCBم، وCأ� � ?Lت وC,+

�O� ن د�(�ا وأر�: و��$�ن�)Lو �����Bو�� ). Tirada

tobnaadse waxay leedahay laba qaab: way isku

raacaan tiradiisa haddii lagu daro mid kale sidaad

aragtey saddax iyo toban kitaab, shan iyo toban

warqado ah (���Lة ر�T� 6�� ،���)آ �T� �BCB) wuuse

ka soohorjeedaa markuu keli yahay sida: waxaa

gudbey toban arday ah iyo toban arday "dheddig"

ah (ت�?��@ �Tب و�C@ ة�T� H,�) kowga �"ا��ا iyo

labada ن�<B]ا waxay ku raacaan tirada qaababka

oo dhan. Sidoo kale markaanu leenahay: Maanta

waa toddobo iyo tobankii Rajab �T� :��$ا ا���م ا�Zه1 iyo habeen dambena waa sagaal iyo toban +# ر

� ��TةL�)ا� ��9ا ا���� .

Markii aad aqrineysid tirooyinka waxaad ka

bilaabeysaa xagga midig oo waxaad leedahay

Waxay ka baxeen sanadkii kun sagaal boqol iyo

shan iyo afartankii 1945: �6 وأر�� �<L ءC,آ�ن ا� #� Nوأ� �\� $Uو . T) Waxaa udhiganta tirada erayo

saddax ah oo kala ah: آ� ،#��rا، آZآ. Intaasoo" waxa la adeegsadaa kolkii aad" : آZا (1

Page 45: Nahwa Arabic-Somali

44

ka hadleysid tirada ha yaraatee ama ha badnaatee

sida: Waxaan heystaa intaasoo kitaab ah اZي آ�<� Waxaan arkey tuulo hebel iyo tuulo hebel . آ(���

�� . رأ�^ آZا وآZا ��

2) #��rآ (ي�rآ) "Meeqa" waxaa loo adeegsadaa waxa

badan sida: Meeqa kitaab ayaad aqrisey ( #+ #�rآ .(آ(�ب ��أت Meeqa" waxaa loo adeegsadaa laba" ((آ�)) (3

qaab: Weydiin iyo sheegto.

Weydiinta ��+���)L]ا waxaa la adeegsadaa kolkii

aad rabtid inaad ogaato tirada sida: Meeqa lacag

ah ayaad heysataa? (را �>�ك؟�<� .(آ� دSheegtadase ���?A(آ�) ا� waxay sheegtaa waxa

badan sida: Meeqa waano ayaa ku soodhaaftey

oodan kuwaano qaadan! (� )U C� |��U ة�?� � �!).

Kabaxsanida a<D)$ا��

Kabaxsanidda waa sida way faaideen ganacsatadii

Khaalid mooyee (ر إ[ ����ا�,)ا� H�ر).

Qoddobada kabaxsanida ء�<D)L]أدوات ا waa

siddeed: (( � � ] ،6�� ،�d�" ،ا�� ،C� ،ى�L ،��9 ،]نإ )).

Mooyee" waa xarafka kabaxsanida sida badan" :إ[

sida: Ma uusan imaan walaalkaa mooyee ( �0�� �� "Waxayna qaadataa macnaha "ahayn .(إ[ أ��ك

Page 46: Nahwa Arabic-Somali

45

((��9)) sida: Haddii ay ahaan lahayd labadooda

"cirka iyo dhulka" Eebbayaal aan ahayn Eebbe

way xumaan lahayd labadoodaas { ]إ ���h ����� آ�ن ���U�$�� WXا��}. Waxayna qaadataa macnaha "hase

ahaatee" ((# �)) sida: Kuguma aan soodejin

Qur'aanka inaan kugu dhibno hase ahaatee waano

qofkii cabsanaya { ،aPT)� نh�P��>� ���_ اآ�ة +� أ�ZU ]إaTA� #��}.

Ninkan ma xuma, wuxuu leeyahay :��9 و�Lى

astaamo aanan ahayn waxaan kuu sheegey ( اZه���ت �Lى +� ذآ�ت W� ،ء�L ��9 M waxayse ,(ر

qaadataa macnaha "mooyee" ((]إ)) ee kabaxsanida

sida: Waanu fahamney casharkii aan ka ahayn

Naziir (��Z� ��9 ا��رس �<���). �d�" �+ ،ا�� �+ ،C� �+: Erayadan haddii ay lasocoto

(�+) waa in lakordhobaa: Way aqrinayaan ardadu

waxaan ka ahayn laba iyaga ka mida ( �+ بCOأ ا��P���<+ #�<Bا ا��).

� �ن ] ،6��: Sida: Waxaa socdaaley reerkii aan ka

ahayn Amiirka (��+&م ��6 ا�Pا� ���L) ama ( ن� � ] .(ا&+��((���)) Waa sidii kabaxsanida sida: Axmed waa nin

deeqsi ah fulay inuu yahay mooyee ( Wاد ��� أ��أ"�� ?�ن)

Page 47: Nahwa Arabic-Somali

46

Dhawaaqtada ا��>�دى

Dhawaaqtada waa sida Khaalidow � ����� ,

Cabdullaahiyow ا� �?� �� mar walbana waa , أ

lakordhobayaa ka dib qodobka dhawaaqtada.

Haddiise magacu aanu isbadalin sida caadiga ah,

wuxuuna ahaanayaa sidiisii hore sida: Siibawayh-

yahow W��?�L �� , kanow اZه �� . 1) Xarfaha dhawaaqtada ا�>�اءأ"�ف waa siddeed:

waxayna noqdaan dhawaaqtada dhow (أي) iyo (أ)

sida: Khaalidow, walaalkeeyow (أ����، أي أ��) iyo

��، h ،hي، أ��، ه��)))) waxayna noqdaan dhawaaqtada

fog iyo (وا) waxay noqotaa gaar ahaan baroordiiqa

sida: Alla madaxeey ( Lوارأ � ).

(��): Waa tan ugu muhiimsan oo waa dhawaaqtada

dhow, fog iyo gargaarsashadaba sida:

Hantiilayaalow saboolka gaajada uga gargaara ( �� iyo baroordiiqa sida: Alla (�9�>��ء ����Pاء +# ا�,�ع

madaxeey (�Lرأ ��) iyo Alla Eebbow (�أ ��).

Meelaha lahaanshaha magaca �L]ا �+�ا-:

Lahaansho ayuu noqonayaa magacu hadduu ka

horreeyo xarafka meeleeyaha ama lagu daro

magac hore.

Page 48: Nahwa Arabic-Somali

47

Xarafka meeleeyaha ا�,� �����ف

Xarfaha meeleeyaasha waa toban iyo toddobo

xaraf:

. ،#� ،aم، رب، ا�?�ء، +#، إ�Cا� �ف، ا� ،�� ،a���d�" ،ا�� ،C� ،�$Pء ا��U ،�$Pواو ا� ،Z<+ ،Z+ ،a)"

Waxaan ku soo sheegnay saddaxda ugu dambeeya

casharkii kalasaaraha ء�<D)L]ا ��?+ waana kuwan

macnahooda xarfaha afar iyo tobanka dhiman:

Kudhejinta "toosan" sida: Waxaan qabtey : ا�?�ء (1

gacantaada (أ+$ ^ ���ك), ama dadban sida: Waxaan

soo dhaafey gurigaagii (رت ��ارك�+), caawinta

sida: Waxaan ku cuney qaaddo (�P ,(أآ�^ �����wacnaanta sida: Gardaradaada darteed ayaan

kaaga goostey (^ @�� _��Y�), udhiganta sida:

Uqaado kitaabka buugga ama lacag ( �)����� ا� (�ب Z� badalka sida: Alla yaa iigu beddelo ,(أو ���>�ر

xoolihiisa caafimaad (����� W���� W� ^��), falkaabka

sida: Waxaan soodhaafey Dimishiq habeen ( رت�+M����� ST+��), lasocotada sida: Bax adoo nabad ah

dhaarta sida: Waxaan ku dhaartey ,(اذهC$� 1م)

Eebbe (��� ^�$أ�). �U: Ta'da dhaarta iyo woowgeedaء ا�P$� وواو7 (3 ,(2

sida: Waxaan ku dhaartey Eebbe (��U), woowgana

Page 49: Nahwa Arabic-Somali

48

sida: Waxaan ku dhaartey Eebbe (وا�).

Sidii sida: Wuxuu u ciyey sidii libaaxii :ا� �ف (4

(�Lrخ آ��).

Ugaar ah sida: Eebbaa mahadda iska leh :ا�Cم (5

u" sida: Waxaan u soo noqdey" ,(ا���� �)

gurigeygii (ت ��اري��), noqoshada sida: Waxay

udhiseen iney burburiyaan (اب�A�� ا�<�), falkaabka

sida: Sooma "bisha" aragtideeda (W)���+�ا ��ؤ),

gargaarsasho sida: Hantiilayaalow (9>��ء�� ��), layaabka sida: Heersare! (�و���� ��!). 6) #�: "Ka" sida: Waxaan ka socdaaley Beyruut

kadib sida: Xoogaa yar kadib wey ,(�Lت �# ���وت)

shalayn doonaan {#�+د�� X#�?(�� M��� ���}.

7) ��: Falkaabka toosan sida: Waxaan joogey

Ramadaankii Dimishiq (ST+أ��^ �� ر+�0ن �� د), dadban sida: Waxaa idinkugu sugnaadey qofkii

qof dila in ladilo nolol {ص "��ة�(P�و� � �� ا}.

Darteed sida: Waxay u gashey cadaab naag

mukulaal ay xirtey darteed (( �>�ر ا+�أة �� ه�ة د��^ ا��)$?")).

8), 9) Z<+و Z+: Tan iyo sida: Lama aanan hadlin tan

iyo saddax maalmood (م�� .(�� أآ��BCB Z<+ W� أ10) #+: Bilaabashada "ka" sida: Waxaan ka baxay

guriga (ت +# ا��ار�L), qaar sida: Bixiya wixii aad

jeceshihiin ( �U?�نأ���Pا +�� ), caddaynta sida: Wixii

xoolo ah ood heysato keen (7�0"r� ك +# +�ل�<� �+),

Page 50: Nahwa Arabic-Somali

49

beddelka sida: Wax kaaga tarimeyso doodda runta

(�\�d ا�,�ل +# ا�)�ق _�<�� ]), darteed sida: Dadaal

xumadaada darteed ayaad ku jabtey ( ك��(PU #+ .(�$�ت

11) aإ�: "Tan iyo, ku" Dhamaadka sida: Waxaan

soojeedey tan iyo waaberigii (�,�ا� aت إ���L).

Xagga �<� sida: Aqriska ayaan ka jeclahay

xaggeyga hadalka (�� .(ا��Pاءة أ"1 إ�� +# ا��� Lagayaabo sida: Waxaa lagayaabaa inuu :رب (12

dhibnoo yahay (�<� ذk+ رب).

13) �a� : Kor "toosan" sida: Kitaabka wuxuu kor

saaran yahay kitaab-saarka (ا��ف a�� ب�) ا�) ama

dadban sida: Abaal ayaad igu leedahay ( ��� _�M0�), darteed sida: Wuu isharfey wixii aan u

sameeyay darteed (W� � �� a�� �<+أآ�), lasocotada

:+ : Waan ku jeclahay caajisnimadiisa ( a�� W?"أW�$آ), inkastoo sida: Waan ku jabey heshiiskii

inkastoo aanan ahayn rajolaawe ( a�� �P�(ت ا��$�6=�� .(أ�� ��9 14) a)": Dhamaadka "tan iyo" sida: Waxaan

soojeedey tan iyo waaberigii (ح�?(ا� a)" ت��L),

darteed "si" waxay la macno tahay laamka �اد��+�� "sida: Dadaal si aad uguuleysato ( a) ا�Cم)ا .(U��ز

Page 51: Nahwa Arabic-Somali

50

Lahaanshaha labada magac ���-w�� �,ا�

Lahaanshaha waa labo magac oo isla socda sida

iikeen kitaabka Saciid iyo qalin qoriga ( ب�)أ"0� آ �� و��� "?�L).

Lahaanshaha waa laba jaad: Lahaanshaha

meeleeyaha iyo lahaanshaha erayga:

Lahaanshaha meeleeyaha ���< :اw-��� ا��Lahaanshaha meeleeyaha waxay qaadataa mid ka

mida saddaxda xarfaha meeleeyaha:

Waxay tilmaantaa lahaansho ama ugaar ah ا�Cم (1

sida: gurigeygii = guri keygii ( دار ��= داري ).

2) ((#+)) Waxay tilmaantaa caddayn sida: ushan

waa geedka Khayzaraan ( ه7Z �)� = ه7Z �)� ��ران .(+# ��ران3) ((��)) Waa falkaab sida: Waxaa iddaaliyey

soojeedkii habeenkii iyo ilaalinta beeraha ( �<? Uأ�� ا�L ل�Pا�� �Lو"�ا M�� = �� �Lو"�ا Mا��� �� ��L

.(ا���PلLahaanshaha erayga ��Y�ا�� ���-wا: Lahaanshaha erayga waa sida: Waxaa isoo

dhaafay nin madaxiisa daboolnaa M+�X �� ر )�ب ا��أس+ .

Raacdooyinka :�ا�(�ا

Page 52: Nahwa Arabic-Somali

51

Hadduu raaco erayga isbadalka erayga ka

horeeyay ayaa la yiraahdaa raacdo :��U . Raacdooyinka waa shantan: Xoojinta ا�(�آ�� , tilmaamaha ^ fasirtada , ا� la socotada NO , ا�>

. �NO ا�?��ن la socotada caddaynta , ا�?�ل

1- Xoojinta ا�(�آ��

Xoojinta waa eraygii oo la soo celiyey mar kale

sida: Waa la heshiiyey waa la heshiiyey �U �P�H�(ا� �U �P� H�(ا�.

2- Tilmaamaha ^ ا�>

Tilmaamaha wuxuu sheegaa qofka yimid wuxuu

yahay sida: Waxaa yimid Khaalid gabyaagii

���T�0 ���� ا�" .

3- La socotada NO ا�

La socotada waxay wada socodsiisaa laba eray

iyadoo ka dhigaysa isku shaqal ama reeb sida:

Waxaa aqriyey ardadii "labka" haddana ardadii

Page 53: Nahwa Arabic-Somali

52

"dheddigga" ka dibna ilmihii �B ت�?��O��� بCOأ ا��� .ا&@��ل Xarfaha la socotada waa sagaalkan soo socda:

Iyo" waa sida: Waxaa socdaaley Axmed" :ا��او (1

iyo Saliim (���Lأ"�� و ���L).

Ka dib" waa sida: Waxaa socdaaley" :ا���ء (2

Axmed ka dibna Saliim (���$� ��"أ ���L).

3) �B: Dabadeed waa sida: Waxaa socdaaley

Axmed dabadeed Saliim (���L �B ��"أ ���L).

4) a)": "sidoo kale" sida: Waxaan cuney

malaaygii sidoo kale madaxiisii a)" � �$أآ�^ ا���Lرأ .

Ama" sida: Waxaa wanaagsan inaad isku" :أو (5

mashquulsid aqriska ama ciyaaraha M�TU أن #$�� �-�� .��$_ ����Pاءة أو ا�� Mise" sida: Ma adigaa guuleyste mise" ((أم)) (6

walaalkaa? أم أ��ك؟ H . أأ�^ ا�>�7) M�: "Ee waa" sida: Ma socdaalin deriskaa ee

waa adeegahooda ����ا�_ �M ��د+ ���L �+ . 8) # �: Hase ahaatee sida: Ma socdaalin ardadii

hase ahaatee qof ka socdey iyaga ( بCOا� ���$� ���� .(� # وآ��9) ]: Ma aha sida: Waxaa guuleystey Maxamuud

ee ma aha Saliim (���L ] د���+ H,�).

Page 54: Nahwa Arabic-Somali

53

4- Fasirtada ا�?�ل

Fasirtada waa sida: Martigaaga maanta waa

deriskaaga Khaalid ���� رك� .-��_ ا���م

5- Lasocotada caddaynta ا�?��ن NO�

Lasocotada caddaynta waa sida: W �ء ���� ا�(����| + .أ�� ز�� ���ان

Xarfaha macnayaalkooda ��� "�وف ا��

Ka hadalka xarafka ا���ف a�� مC ا�

Xarfaha oo dhami waa ismabadalayaal ��<?+

wayna yar yihiin oo kama badna tiradooda

siddeetan. Waxaana loogu yeeraa xarfaha

macnayaalka, sidoo kale xarfaha alif ba'da وف�" .waxaa loogu yeeraa xarfaha aan isbadalin ا��,�ء

Xarfaha macnayaalkooda waxay u kala baxaan

shan qaybood: hal xarafle, laba xarafle, saddax

xarafle, afar xarafle, iyo shan xarafle. Hal

xarafluhu waa saddax iyo toban xaraf waxayna

kala yihiin: Hamzada, alifka, ba'da, ta'da, siin, fa',

kaaf, laam, miim, nuun, ha', woow iyo ya'.

Page 55: Nahwa Arabic-Somali

54

Alif gaabka waxaa loo adeegsadaa :(ا���ة)

weydiinta, isla simidda iyo dhawaaqtada sida: Ma

dhow yahay mise wuu fog yahay waxa la idiin

yaboohay {��ون�U �+ �� waa isugu mid ,{أ���1 أم �

iyaga haddaad u digto iyo haddaadan u digin

rumeyn mahayaan { ��UرZ�أأ ��أم �� Z<Uره� [ و�Lاء ����k+>�ن} iyo deriskeenayahey annaga labada ah

waxaanu deggannahay halkani �<ن ه� ه���P+ إ�� �<Uر� .أ(N�&ا) Kaalmada, layaabidda, baroordiiqqa, kala

qaybinta labada nuun, sumadda laboodlaha sida:

Alla Yaziidow waxaan kaa filayaa inaan kaa heli

doono saddaqo (�� M�� M+� ا��� ��), maxaa biyo ah

oo maxaa cows ah! !�?T� ���� +�ءا و :Dhejinta, darteedda, dhaarta, kaalmada sida (ا�?�ء)

Waxaan qabtey walaalkey ��r� ^ $+أ , ka

bixitaanka balamohoodii ayaanu naxariista uga

fogeyney {�ه�< � ����D�+ ��0P� ��?�} ,

Dheddiga, dhaarta sida: Waxay tiri xaaskii (ا�(�ء)

mudanaha {� ا+�أة ا� ���}, waxaan ku dhaartay

Eebbe runtii Eebbaa naga kaa doortay { �كBh �P� WX���U�<��� WXا��}.

( $�#ا� ) Timaadada sida: Waxaa kuu muuqan

doonto (maalin ka mid ah) maalmaha waxaadan

ogeyn Cه� .L(?�ي �_ ا&��م +� آ>^

Isku xigidda, ku xiran sida: Madaxweynaha (ا���ء)

Page 56: Nahwa Arabic-Somali

55

waxaa u soo galey aqoonyahanadii ka dib

madaxdii ء ��&+�اء��� haddaad , د�M �>� ا���A�� ا�

jeceshihiin Eebbe waa inaad isoo raacdaan { �)<إن آ��� ?XU�� WXن ا���|?�U}. Waxay noqotaa xaraf dheeraad

ah iyadoo erayga qurxineysa sida: Qaado toddobo

oo kaliya iP� � ?L Z�.

�� ا Sidii sida: Aqoonta waa iftiin oo kale (ا� �ف)�إنkaasi waxaa (idin kugu) sugan waano { X , آ��>�ر waxay noqotaa xaraf dheeraad ah , {�� ذ�_ � ?�ة

sida ma jiraan wax la mid ah {�ءd W�D�6�� آ}.

:Fartada, bilaabidda, dhaarta, u goonida sida (ا�Cم)

Ha bixiyo xoololow xoolihiisa { #+ � L ذو S�<��W) L}, jannada (beerta) waxay gooni u tahay

kuwa maqla (Eebbe) #� =�O�� �<,ا�. :Waxay tilmaantaa kooxda labka sida (ا����)

Waxaad ahaydeen kuwa islaweyn adduunka { ��� {آ>(� U$( ?�ون �� ا&رض

Ka tegin iyo xoojinta sida: Wuxuu igula (ا�>�ن)

dardaarmey tukashada {ةCX(��� ���� iyo {وأو

waxaanu qaban foodiisa {����<��� � �$<�}.

Hadal istaajinta sida: Maxaa ugu wacan W�� (ا���ء), isaga 7�� kaliya (إ��) magac uyaalka isaga waa إ

hase ahaatee ha'da ka dambeysa waxay

sheegeysaa qof maqan.

Kooxda, sii wadida, qaabka, lasocdaha iyo (ا��او)

dhaarta sida inaan idiin caddayno oon ku sugno

Page 57: Nahwa Arabic-Somali

56

ilmagaleenada wixii aan doono { �� |�P�و � � #��?<� waxay ka baxeen guryahooda ,{ا&ر"�م +� �T�ء

iyagoo kummanaan ah {ره� وه� أ��ف���ا +# د��},

iyo waxaan ku dhaartey Tiinka iyo Zaytuunka

�(�ن}Xوا�(��# وا�} "labadan geed ma aha geedaha ay

soomaalidu u taqaano Tiitiinka iyo Zeytuunka ee

waa laba geedoo kale oo magacyadooda uun baa

isku mid noqday".

. إ��ي Hadlaha sida aniga (ا���ء)(��=�<Dأ+� ا�) Laba xarafluhuna waa lix iyo labaatan

waxayna kala yihiin aa, iz, al, am, an, in, aw, ay,

ii, bal, can, fii, qad, key, laa, lam, lan, low, maa,

muz, min, haa, hal, waa, yaa iyo nuunka culus.

(h) Dhawaaqtada sida Cabdullaahiyow ا� �?�h . .Isla markiiba iyo kolkii (إذ)

Qodobka gartada "ka" sida: Wuxuu idiin la (أل)

yimaado rasuulka qaata {7وZA� ل�LXآ� ا���Uh �+و}.

Mise sida: Ma dhow yahay mise wuu fog (أم)

yahay waxa la idiin balanqaaday { �+ �� أ���1 أم � .{�U��ون

Fasirtada "in" sida: Inaad soontaan ayaa idiin (أن)

wanaagsan {� � ��� ا�+�(U وأن}.

Shardiga "haddii" sida: Haddii aad naxariisato (إن)

waa laguu naxariisan إن �"�U �"�U .

. �Z هZا أو ذاك Ama sida: Qaado kan ama kaas (أو)

Dhawaaqtada iyo fasiridda sida (أي)

Page 58: Nahwa Arabic-Somali

57

iBarbaariyaheygow أي رب , kaasi waa casjad

yacni dahab 1ا �$,� أي ذهZه.

Haa sida: Waxay ku weydiinayaan ma (إي)

dhabbaa waxaad dhahdaa haa waxaan ku dhaartey

iBarbaariyaheyga ee runtii waa dhab { _��\?<)$�و�S�� WXإي ور��� إ� M� �ه �S"أ}.

(M�) "Ee waa" sida: Ma bixin Khaalid ee waa

Yuusuf NL�� M� ���� 1ذه �+ . (#�) "Ka" sida: Waxaan ka baxay magaaladii

�# ا�?�� �� .

(��) Falkaab, lasocotada iyo darteed: Magaalada

waxaa jooga tuugo ا�?�� �)�ص �� , (��) Runtii iyo lagayaabo sida: Runtii waxaa

liibaaney {H��أ ��}.

. آ� U>���ا Si" sida: Si aad u gaartaan" (آ�)(]) Diidada, dheeradka iyo diidmada sida: Ha ka

quusanina naxariista Eebbe {WXا�� �ا +# ر"��O<PU ]},

maxaa kuu diidey inaad tukatid {�,$U ]أ _ <+ �+}

iyo xoolana ma bixiyo mana tukado { ]ق وX�� C�aX��}

(��) Diidmada joogtada sida: Lama dhalin waxna

ma dhalo "Eebbe" {������� و�� ��}.

(#�) Diidmada joogtada iyo timaadada.

(��) Shardiga "haddii" sida: Wuxuu jecel yahay

midkood hadduu noolaan lahaa kun sano { ��د| أ"�ه��<L N�أ �X� � ��}.

Page 59: Nahwa Arabic-Somali

58

(�+) Diidmada sida: Kani ma aha dad { Zا ��Tا+� ه }.

(Z+) Tan iyo sida: Lama aanan hadlin tan iyo sanad

�<L Z+ W)آ�� �+ . (#+) Bilaabidda "ka", qaar .

Soojeedinta waxaana qaata magacyada (ه�)

muujiyaha sida: kan اZه iyo tan 7Zه magac

uyaalada waa aniga kani اZ�rه iyo waa idinkii

�rه�) iyo weerooyinka sida: War saaxiibkaa ayaa

taagan iridda ب�?��� _?"�� .ه� إن

(Mه) Weydiinta sida: Waagii ma beryay ? :�@ Mه ا�>��ر؟ Baroordiiqa (وا)

(��) Dhawaaqtada, baroordiiqa iyo soojeedinta sida

dadow ((ا�>�س ���r�)), (���PDا�>�ن ا�) Waxaa qaata falka laxoojinaya sida:

Waa la xiri {X#<,$��} sideedaba ma qaadato

tagtada.

(��BCDأ+� ا�) Saddax xarafluhuna waa labaatan iyo

shan waxayna kala yihiin aay, ajal, izaa, izan,

alaa, ilaa, amaa, inna, anna, ayaa, balaa, zumma,

jalal, jayri, khalaa, rubba, sowfa, cadaa, calla,

calaa, laata, layta, munzu, nacam iyo hayaa.

Dhawaaqtada (hي)

(M Haa (أ

Islamarkii sida: Haddii ay ku dhacdo xumaan (إذا)

oo ay gacantooda ku keensadeen islamarkiiba waa

Page 60: Nahwa Arabic-Somali

59

kuwa rajadhiga { \��L ��?(U إذا ه� وإن ����� أ +X�� ��� ���O<Pن}.

.Sidaas darteed (إذن)

"Soojeedinta "hooyaay (أ[)

(aإ�) Dhamaadka "ku" .

"Soojeedinta "miyaa (أ+�)

"Xoojinta "runtii (أن)

(Xإن) Xoojinta sida: Runtii Eebbe ayaa wax walba

awooda { � WXا�� X�إن�a� آd �M�ء �� }, kaliya ��Xإ� sida

waxaa kaliya oo waano qaata inta garaadka leh

�(ZآX� أو�� ا&�?�ب} ��Xإ�}.

(�� Dhawaaqtada (أ

(a��) Warcelinta "haa"

(�B) Dabadeed sida waxaa baxay dhalinyaradii ka

dibna odayaashii خ��ج��Tا� �B ن�?Tا�

(M�) Warcelinta "haa" oo kale

(��) Warcelinta "haa" sidoo kale

(C�) Ka baxsanida "ka ahayn"

.Lagayaabo (رب)

�Lف Timaadada sida: Wuu arki doonaa (�Lف)��ى "Ka baxsanida "ka ahayn (��ا)

(XM�) Laga yaabo

(a��) Korka iyo lasocotada

Diidmada ma aha ([ت)

(^��) Filasho "tollaay"

Page 61: Nahwa Arabic-Somali

60

(Z<+) Tan iyo sida: Lama aanan hadlin tan iyo

sanad �<L Z<+ W)آ�� �+ . (� �) Warcelinta "haa"

Dhawaaqtada sida: Na Barbaariyeheenow (ه��)

noo naxariiso �<�"ار �<X�ه�� ر

Afar xarafluhuna waa shan iyo toban (وأ+� ا�������)

waxayna kala yihiin izmaa, allaa, illaa, ammaa,

immaa, xaashaa, xattaa, ka'anna, kallaa, laakin,

lacalla, lammaa, lowlaa, lowmaa iyo hallaa

. "Shardiga "haddii (إذ+�)

(X]أ) Ku boorinta.

Ka baxsanida "ka ahayn" sida: Cudur kasta (إ[)

wuxuu leeyahay daawo waxaan ka ahayn geerida

. � M داء دواء إ[ ا���ت Miyaa sida: Kuwii rumeeyey miyaa iyagu (أ+�)

way og yihiin runtii inuu dhab yahay { ا�<+h #�ZXا� �+r�|S��ا WX���ن أ� ��}.

.Ama (إ+�)

(�d�") Ka baxsanida "ka ahayn"

(a)") Tan iyo intii sida: Tan iyo intii waaga ka

baryayo {�,��ا :�O+ aX)"}.

.Sidii (آrن)

(Cآ) Sidaas ma aha.

(# �) Hase ahaatee sida: Ma istaagin Zeyd hase

ahaatee Camri buu ahaa و��� # � �� +� ��م ز

(M �) Laga yaabo sida: Waxaa laga yaabaa hawada

Page 62: Nahwa Arabic-Somali

61

iney isbadasho ل�) � M ا�,� � . (���) Diidmada joogtada

(]��) Ku boorinta.

(�+��) Ku boorinta.

(Cه) Ku boorinta.

(��L��Aأ+� ا�) Shan xarafluhuna waa hase ahaatee

sida: Ma aydan dilin hase ahaatee ee Eebbaa dilay

{ PU ������)� WXا�� X# ���ه� و) }.

[ و� � و��a وإي Xarfaha warcelinta (أ"�ف ا�,�اب) وأM وM� و�� وإن

�� و��� و�# و+� و[ Xarfaha diidmada (أ"�ف ا�>��) و[ت

إن وإذ+� و�� و��[ و��+� Xarfaha shardiga (أ"�ف ا��Tط) وأ+�

( ف ا�(���0أ"� ) Xarfaha ku boorinta Cأ[ وأ[ وه و��[ و�� +�

(��أن وأن Xarfaha magac faleedka (ا&"�ف ا��)�ر وآ� و�� و+�

ا�$�# و�Lف وأن Xarfaha timaadada (أ"�ف ا[L(P?�ل)Mوإن و�# وه

(W�?<)أ"�ف ا�) Xarfaha soojeedinta �� أ[ وإ+� وه� و( �آ��أ"�ف ا�( ) Xarfaha xoojinta إن وأن وا�>�ن و[م . ا[�(�اء و��

Isbadalka shaqalka erayga u dambeeya ee

Page 63: Nahwa Arabic-Somali

62

weeraha M�,إ��اب ا�

Weerta eraybixinta naxwaha waxa weeye wixii ka

kooban sheegtada �<$+ iyo yeelaha Wإ�� �<$+

haddii ay tahay weer dhan sida: Wuu cuney

ilmihii (M�Oا� Mأآ) ama aysan ahayn weer dhan

sida: Haddaad dadaasho (��),U إن). Weerta falka iyo tan magaca ah ���L]وا ��� :ا��Weerta ku bilaabata fal sida: Waxaan aqriyey

casharkeygii (�Lأت در��) waxaa la yiraahdaa weer

fal.

Weerta aan ku bilaabanna fal waxaa la yiraahdaa

weer magac sida: Ma aha walaalkaa socdaale ( �+ .(أ��ك +$���ا

ا���� � ا�Zي �> �(U W(� ا�)����ت

Waxaa mahad iska leh Eebbe kaa soo galadiisu ku

dhammaadaan wanaagyaalku