İnam, su və tezlik ilə müalicəbeylagan.cls.az/front/files/libraries/421/books/938018194.pdf · İnam, su və tezlik ilə müalicə Elçin Eyvazalı 2 (Bölüm 1) İnam - ən

İnam, su və tezlik ilə müalicə

Elçin Eyvazalı

1

ISBN 978-9952-8253-0-5 © Elçin Eyvazalı,2019


Elçin Eyvazalı

2

(Bölüm 1)

İnam - ən yaxşı dərmandır

Tarix boyunca insanlar ziyarətgahlardan, kitablardan,

tapınaqlardan, din adamlarından, üfürükçülərdən sağaldıcı bir

gücün olduğunu öyrəndilər. Bu qəribə gücün müəyyən şərtlər

altında çağrıla biləcəyinə və insanların çəkdiyi acıların

azalacağına, xəstəliklərin sağalacağına inanırdılar. Bütün

xalqların keçmişində bu inamı dəstəkləyən sübutlar vardır.

Dünyanın ilk zamanlarında xəstələri sağaltmaq gücündən, din

adamları və müqəddəs insanların istifadə edə bildiyinə

inanılırdı. Bu insanların ilahi güclərdən faydalandığı bilinirdi.

Xəstələri sağaltma vasitəsi və yöntəmləri bütün dünyada fərqli

idi. Ancaq yalvarmalar və qurbanlar çox yayqınlaşmışdı.

Müxtəlif törənlər hazırlanır, tilsimlərdən, üzüklərdən və

simvollardan istifadə edilirdi.

Misal üçün, qədim dövrlərdə din adamları xəstələrə dərmanlar

verir və onlar yatarkən hipnoz texnikalarından istifadə

edirdilər. Xəstəyə yuxuda Allahın onları ziyarət edəcəyi və

sağaldacağı söylənilirdi. Nəticədə xəstələrin sağaldığı

bilinirdi.

Qədim zamanlarda insanlar altşüurun gücünü sərbəst

buraxmaq və ondan istifadə etmək üçün bir çox vasitələrdən

istifadə edirdilər. Bu vasitələrin işə yaradığını bilirdilər amma

səbəbini və necə olduğunu bilmirdilər.


Elçin Eyvazalı

3

Bu gün onların altşüura təlqin etdiklərini görə bilirik.

Rituallar, dərmanlar və simvollar insanların xəyal gücünə təsir

edirdi. Müalicə edən insanın israrlı təlqinləri nəticəsində

bunlar xəstənin altşüuru tərəfindən qəbul edilirdi. Sağalma işi

xəstənin və müalicə edənin altşüuru tərəfindən həyata

keçirilirdi.

Bütün dövrlərdə “üfürükçülər” tibbin çıxılmaz vəziyyətdə

qaldığı və xəstənin ümüdünü itirdiyi anda gözəl nəticələr əldə

etmişdir. Bu insanı düşünməyə vadar edir. Dünyanın hər

yerində bu üfrükçülər müalicəni nə cür həyata keçirirdilər?

Cavab budur: Xəstənin onlara olan inamı və sağaldıcı gücü

sərbəst buraxmasıdır.

Hər qitədə, hər ölkədə müalicələrin gerçəkləşdiyi şəfalı yerlər

var. Bəziləri dünyada məhşurdur, bəzilərini isə yaxınlarında

yaşayanlar bilir. Məhşur olsun, olmasın hər ziyarətgahda

sağalmalar eyni səbəblərlə, altşüurun gücləri sayəsində

gerçəkləşir.

Ölkəmizdə də həmçinin bir çox ziyarətgah fəaliyyət göstərir.

Bunlardan biri Naxçıvandakı Ashabi Kəyf’dir. Mən Özüm də

əslən Naxçıvanlı olduğum üçün bu ziyarətgahda dəfələrlə

olmuşam. Bura gələn ziyarətçilər adətən özləri ilə gətirdikləri

qurbanları kəsərlər. Hər gün bu müqəddəs yerdə onlarla

qurban kəsilir. Hətta qurban kəsimi üçün xüsusi yerlər təşkil

olunmuşdur. Oradakı insanların üzlərinə baxdıqda böyük bir

inamla dua etdiklərini görürsən. Bunların əksəriyyətinin

duaları qəbul olunmuş insanlardır. Muxtar Respublikada adət


Elçin Eyvazalı

4

halına gəlmiş bu ənənə kiminsə oğlunun əsgərlikdən sağ-

salamat dönməsi, kiminsə xəstəsinin şəfa tapması, kiminsə

övladının ali məktəbə qəbul olunması və s. Diləklər ilə həyata

keçrilir. Yalvarmalar və qurbanlar hər dövrdə olmuşdur. İndi

isə çox yayqındır. Hər il həcc ziyarətdində minlərlə qurban

kəsilir. Mən inam ilə dəstəklənən arzunun gücünə inanıram.

Bunu sınaqdan keçirmiş hər kəs, məni dəstəkləyə bilər.

Ölkəmizdəki şəfalı yerlərdən biri də Mirmöhsün ağa

ziyarətgahıdır. Yay aylarında Bilgəh çimərliyinə gedərkən yol

kənarında yerləşən bu ziyarətgahın insanlar tərəfindən dolub-

daşdığının dəfələrlə şahidi olmuşam. İlk dəfə bu ziyarətgah

haqqında illər öncə bir qohumumdan eşitmişdim. Şəfa tapmaq

üçün gedəcəkləri belə bir yerdən bəhs etmiş və məni də

müxtəlif əhvalatlar ilə inandıraraq özləri ilə aparmışlardı.

Doğrudur, heç bir xəstəliyim olmadığı üçün hər hansı bir dua

etmədim, sadəcə mənə maraqlı gəlirdi. Onların tanıdıqları bir

çox insan şəfa tapmışdı və özləri də bunu sınamışdı.

O zaman bu şəfa verici gücün səbəbini anlaya bilməsəm də,

bü gün apardığım araşdırmalar nəticəsində altşüurun

görünməyən güclərini kəşf etdim. Bir düşüncəyə inandığınız

zaman bu altşüur tərəfindən qəbul edilir. Bu cür düşüncələr

kainatın ekranında görünür və böyük bir güc qazanır.

Hər ölkədə ziyarətgahlar var. Dünyanın ən məhşur şəfalı

yerlərindən biri də Fransada Lourdes’dədir. Bu ziyarətgahın

arxivi sağalması möcüzə olaraq görülən xəstələrin

dosyalarıyla doludur. Bunlardan biri Martina Kartnerdir. O

kordu, görmə sinirləri çalışmaz hala gəlmişdi. Lourdesi

ziyarət etdikdən sonra yenidən görməyə başladı. Onu müayinə

edən doktorlar görmə sinirlərinin hələ çalışmadığını


Elçin Eyvazalı

5

desələrdə, o görürüdü. Bir ay sonra yenidən edilən

müayinədən sonra görmə mexanizmasının müalicə alıb

normala döndüyü aşkarlandı.

Məncə Martina Kartneri sağaldan şey tapınağın sularını

içdikdən sonra sağalacağına inanması idi. Bütün xəstəliklər

zehində başlayar və orada da sona çatar. Altşüurun sağaltma

prinsipi onun düşüncəsinə qarşılıq vermişdi. İnam, altşüurun

qəbul etdiyi düşüncədir. Qəbul edilən düşüncə avtomatik

olaraq həyata keçməyə başlayar. Şübhəsiz ki, Martina bu yerə

inamla getmişdi. Ürəyində sağalacağını hiss edirdi. Altşüur

buna qarşılıq verdi və sağaldıcı güclərini ortaya çıxardı. Nəyə

inanırsanız, o olur.

Bütün dünyada məhşur olan tapınaqlardan biri də

yaponiyadakı Diabitsu tapınağıdır. Bu tapınaqda əllərini

birləşdirərək, dərin düşüncəyə dalmış kimi başını aşağı dikən

Budda heykəlini minlərlə insan ziyarət edir. Onlardan bir

hissəsi heykələ şəfa tapmaq üçün, digər bir hissəsi isə tapdığı

şəfa üçün dua edir.

Bütün xəstəliklərin mənbəyi və nəticəsi zehindir. Zehin

kirliliyi olmasa xəstəlikllər ortaya çıxmaz. Tək bir sağaltma

vasitəsi vardır, o da inamdır. İstər oyaq olun istərsə də

yuxuda, altşüurunuz dincəlmədən vücudunuzun bütün

funksiyalarına nəzarət edər. Ağciyərləriniz icəri və bayıra

hava nasoslayar. Vücudunuzun fəaliyyətinin artıq məhsulu

olan karbondioksit çölə atılır və yerinə həyat üçün mühim

olan oksigen alınır.


Elçin Eyvazalı

6

Üzgünlük, narahatlıq, qorxu və stress ürəyin, ciyərlərin və

bağırsaqların normal funksiyalarına təsir edir. Tibb elmi

xəstəliklərin əsl səbəbinin stress olduğunun ciddiyyətinə yeni-

yeni yanaşmağa başlayır. Özünüzü fiziksəl və zehinsəl olaraq

narahat hiss etdiyinizdə, edə biləcəyiniz ən yaxşı şey özünüzü

sərbəst buraxmaq, gəvşəmək və düşüncə təkərlərini

yavaşladaraq durdurmaqdır.

Suyun içində axdığı borunun şəklini aldığı kimi, həyat

qaydaları da içinizdə axan düşüncələrin təbiətinə görə axar.

Altşüurunuzdakı şəfa verici varlığın içinizdə sağlamlıq, hüzur,

zevq və bolluq olaraq axdığını bilin. İçinizdə size

canlandıraraq, zənginləşdirərək və sizə ilham verərək axdığına

inanın. Bu şəkildə qarşılıq verəcəkdir. Nəyə inanırsanız, onu

yaşarsınız.

Sağlıq fikirini altşüura çatdırmanın bir başqa yolu, intizamlı

xəyal qurmadır. Fəlc keçirən bir insan xəyalında yeridiyini və

sağaldıqdan sonra edəcəyi hər şeyi canlandırırsa, bu inam

altşüur tərəfindən qəbul edilər, proqramlanaraq həyata

keçməyə başlayar. Bir aktyorun hər hansı bir filmdəki səhnəni

canlandırarkən, təkrar və təkrar məşq edərək özünü bu

səhnədəki hadisədə həqiqətən iştirak etdiyinə inandırdığı

kimi, sizin də rolunuzun inandırıcı olması üçün sayısız

təkrarlarla bu sujeti altşüurunuza qəbul etdirməlisiniz.

Unutmayın: təkrar biliyin anasaıdır. Məktəb vaxtı bir şeiri

əzbərləmək üçün onu neçə dəfə təkrarladığınızı xatırlayın.

Təkrar zamanı bir düşüncənin altşüur tərəfindən qəbul

olunması tələb olunur. Altşüur bu əmri dəvamlı yaddaşa həkk

edir və icra edir. Bu zaman zehin sinir rabitəsini təkrar bərpa

edərək fəlcliyi aradan qaldıra bilər. İnandığınız müddətcə


Elçin Eyvazalı

7

istədiyiniz hər şeyi əldə edə bilərsiniz. Necə ki, hz. İsa

peyğəmbər buyurur: İstəyin və sizə veriləcəkdir.

Xəyal gücü və inamın gücü tərif edilə bilməz. Bunun ən yaxşı

misallarından biri oxuduğum bir əhvalatdır. Bir nəfərin atası

tüberkloz xəstəliyindən əziyyət çəkirmiş. Ağciyərləri möhkəm

xəstəymiş. Oğlu atasının öz-özünü yaxşılaşdırmasına kömək

etmək qərarına gəldi. O, atasının yanına gedib bir keşişlə

tanışdığını dedi. Həmin keşiş avropanın ən məhşur şəfalı

tapınaqlarından birində uzun müddət qaldıqdan sonar geri

dönmüşdü. Oradan gətirdiyi qədim bir üzük, ona toxunan

minlərlə xəstənin sağalmasına kömək etmişdi.

Oğlan keşişə atasının xəstəliyindən bəhs etmiş və üzüyü ona

borc verməsi üçün yalvarmışdı. Əgər üzüyü verərsə ona 500

dollar odəyəcəyinə söz vermişdi. Keşişdə razılaşmışdı. Oğlan

cibindən çıxardığı həmin o üzüyü atasına göstərdi. Atası

üzüyü görər-görməz tez onu oğlunun əlindən aldı. Sinəsinə

basaraq, səssizcə dua etdi və yuxuya getdi. Səhər yuxudan

oyanarkən sağalmışdı.

Bu cür sağalmalar hər hər dövrdə olmuşdur. Bu hekayənin ən

maraqlı tərəfi, oğlanın anlatdıqlarının tamamilə uydurma

olması idi. Haradansa tapdığı köhnə bir üzüyü atasına

götürmüş və keşiş hekayəsini uydurmuşdu. Atasını sağaldan

şey, o üzük deyildi. Onu yoğunlaşan xəyal gücü və

sağalacağına aid qəti düşüncəsi sağaltdı. Atası özünə oynanan

bu oyunu heç öyrənmədi. Öyrənsəydi xəstəliyi təkrarlana

bilərdi. İnamın torpağa əkilən bir toxuma bənzədiyini və ona

qulluq edilərsə böyüyəcəyini bilin. Fikri (toxumu) zehninizə

əkin, onu ümüd ilə sulayın və kübrələyin. Bu şəkildə nəticə

alacaqsınız.


Elçin Eyvazalı

8

Altdüşüncəniz həyat kitabınızdır. Bu kitaba hansı düşüncələri,

inamları yazsanız, onları da yaşayarsınız. İçəridə nə

yazarsanız, bayırda onu yaşarsınız. İnsan bütün gün nə

düşünürsə odur. Başqa sözlə, altşüurunuza nə çatdırırsınız,

Kainatın ekranında da o ifadə edilir. Eyni həqiqət Moses,

Isaiah, Buda, Zoroas icr, Laotze və başqa kahinlər tərəfindən

də bildirilmişdir.

Neqativ, yıxıcı və pis düşünsəniz, bu düşüncələr ifadə

edilməsi və bir çıxış yolu tapması gərəkən yıxıcı duyğular

meydana çıxardır. Neqativ təbiətə sahib bu duyğular tez-tez

qəlb problemləri ilə ifadə edilir.

Mənimsədiyiniz neqativ fikirlərlə özünüzü incidirsiniz.

Qəzəb, qorxu, qısqançlıq və kin duyaraq özünüzü neçə dəfə

yaraladınız? Bunlar altşüurunuza girən zəhərlərdir.

Altşüurunuza həyat dolu düşüncələr yerləşdirin və orada olan

bütün mənfi fikirləri silin. Siz bunu etməyə dəvam etdikcə,

keçmiş silinəcək və artıq xatırlanmayacaqdır.

Qəzet və televizorda xəbərləri açın. Hər gün qorxu, narahatlıq,

sıxılma toxumları əkən sayısız hekayə eşidərsiniz. Əgər

bunları qəbul edər və mənimsərsəniz, bu qorxu, xəstəlik

düşüncələri həyat sevincinizi itirmənizə səbəb olar. Ancaq

bunları qəbul etmək məcburiyyətində deyilsiniz, önünüzdə

seçimlər var. Kanalı dəyişdirin, saytdan çıxın, insanların

neqativ təlqinlərinə diqqət edin.

Hamımız bunların acısını çəkmişik. Keçmişə dönüb

baxdığımızda hər kəsin altşüurumuza təlqin kampaniyasında

nə cür iştirak etdiyini xatırlaya bilərik. Sizə söylənən şeylər


Elçin Eyvazalı

9

üzərində düşünə bilər və bunların altında yatan mənanı

dəyərləndirə bilrəsiniz. Məqsəd qorxu təlqin edərək size idarə

etməkdən ibarətdir. Bu cür təlqinlərə evdə, iş yerində və hər

yerdə rastlamaq mümkündür. İnsanların çoxu sizin onların

istədiyi kimi düşünməyiniz, hiss etməyiniz və davranmanız

üçün təlqinlər edirlər. Özləri bunu bilərək və ya bilməyərək

etsələrdə, öz mənfəətləri üçün edərlər. Sizin üçün zərərli

olduğunu düşünməzlər.

Təlqin gücü

Düşüncəni təlqin etmək mümkündür. Təlqin gücü ilə

insanlarda sevgi, nifrət, inam, qorxu yaratmaq olar.

Doğulduğumuz gündən bəri təlqin bonbardumanına tutuluruq.

Bunlara nə cür qarşı gələcəyimizi bilmədiyimiz üçün qəbul

edir və təcrübələrimizə çeviririk. Fərqli insanlar eyni təlqinə

fərqli reaksiya verirlər. Bunun səbəbi insanların altşüurunda

müxtəlif inamların olmasıdır.

Təlqin vasitəsilə birinin beyninə bir düşüncə soxmaq olar. O

insanın altşüuru bu düşncəni qəbul etmək və ya rədd etmək

gücünə sahibdir. Hər kəsin içində özünə məxsus qorxuları,

inamları və fikirləri vardır. Bu daxili ünsürlər həyatımızı idarə

edir. Heç bir təlqinin tək başına bir gücü yoxdur. O öz gücünü

sizin onu qəbul etməyinizdən alır. Bu nöqtədə altşüur

gücləriniz təlqinin təbiətinə görə hərəkət edər.

Altşüurunuza sadəcə sizə hər tərəfdən xeyir verəcək,

sağaldacaq, qoruyacaq təlqinlər göndərməyə diqqət


Elçin Eyvazalı

10

etməlisiniz. Unutmayın: Altşüurunuz zarafatları anlamaz,

sadəcə sözünüzə qulaq asar.

Xəstələr təlqin yolu ilə hipnoz yuxusuna keçə bilərlər. Onlar

hipnoz trans halındaykən, təccübləndirici nəticələr əldə etmək

olar. Əsas odur ki, təbiətin güclərindən istifadə edə biləsən.

Zehin və bədən yuxu zamanı təsirlərə açıq vəziyyətə gəlir.

Bir dəfə bir adam soruşmuşdu:

“Necə ola bilər ki, bir din adamı məni sağaltsın? Mənə

xəstəlik deyə bir şeyin olmadığını söylədiyində, tək bir

kəlməsinə də inanmamışdım. Mənim ağlıma təhqir etdiyini

düşünmüşdüm. Amma sonunda sağaldım. Bu necə oldu?”

Bu adama söylədiyim kimi, açıqlama çox sadədir!

Sakinləşdrici sözlərlə təskin edilmiş xəstəyəvə, tam olaraq

passiv bir vəziyyətə keçməsi, o an heç danışmaması və heç bir

şey düşünməməsi söylənmişdi. Din adamı yarım saat yavaşca,

hüzur içində və heç ara vermədən xəstəyə mükəmməl bir

sağlamlığa, hüzura, uyuma və yaxşılığa qovuşacağını

təkrarlamışdı. Yarım saat sonar xəstə gözəl bir rahatlama hiss

etmiş və sağlamlığına qovuşmuşdu. Burada xəstənin müalicə

sırasındakı passivliyi nəticəsində altşüuru ilə bağlantı

qurulmuş və sağlamlığa aid təlqinlər edilmişdir. İki zehin o

anda uyum içində idi.

Əgər xəstə müalicə edənin sözlərinə qarşı şübhələrinin üzə

çıxmasına izin versəydi, din adamının təlkinləri ciddi şəkildə

əngəllənəcək ya da bəlki tamamilə təsirsiz olacaqdı. Ancaq

yuxu halında, şüurunun müqaviməti minimum dərəcəyə

endrilmişdi. Xəstənin altşüuru, din adamının təlqinlərinə

açıqdı. Uyum içində olduğu üçün sağalmışdı.


Elçin Eyvazalı

11

Yaddaşın güclənməsinə yönəlik təlqin

“Bu gündən etibarən yaddaşım inkişaf edir. Hər an, hər yerdə

bilməm gərəkən hər şeyi xatırlayacam. Hər şeyi asanlıqla

ağlımda tutacam. Çox yaxında yaddaşım əvvəlkindən daha

yaxşı olacaq.”

İnam qanunu

Dünyanın bütün dinlərində fərqli inam növləri vardır. Həyatın

qanunu-inamdır. Özünüz, həyat və kainat haqqında nəyə

inanırsanız, başınıza o gələr. Müqəddəs kitablar inamdan söz

edərkən, bir ritual, törən ya da formuldakı inamdan deyil,

inamın özündən bəhs edərlər.

Zehin elimi mütəxəssisləri ya da din adamları zehinlərinin

onların istəklərinə qarşılıq verəcəyini bilirlər. Bir otağa girib

qapını bağlayar, zehinlərini sakitləşdirər, rahatlarlar. Özlərini

sərbəst buraxaraq, içlərindəki sağaldıcı varlığı düşünürlər.

Zehinlərinin qapısını xarici təsirlərə və görüntülərə

bağlayırlar. İstək və arzularını səssizcə altşüura çatdırırlar.

Həyatın qanunu –böyümə qanunudur. Bütün təbiət səssizcə

özünü böyüməylə ifadə edərək, bu qanuna şahidlik edir.

İnkişafın olduğu yerdə həyat, həyatın olduğu yerdə isə

sağlamlıq olmalıdır. Siz həqiqəti öyrəndikdən sonra, doğru

sizi sərbəst buraxacaqdır.

Möcüzələr istəməyi bildiyinzdə həyata keçir. İstəmək – zehinin şüur və şüuraltı hissələrinin uyqun

çalışmasıdır. Təcili vəziyyətdə, təhlükə, sıxıntı, xəstəlik,

qapının zilini çaldığında dualar ürəyimizdən və dodaqlarımızdan tökülməyə başlayır. Dualar əlbəttə sıxıntı


Elçin Eyvazalı

12

anlarında imdadımıza çatır. Ancaq görünməz güc olan duaları həyatımızın faydalı bir ünsürü halına gətirmək üçün niyə

sıxıntılı anları gözlüyürük? Arzularımız ürəkdən istədiyimiz

müddətcə qarşılıq verir. Sıxıntıları olan insanlar məntiqli

düşünməkdə və davranmaqda çətinlik çəkirlər. Dərdləri onları boğur; anlama bacarıqlarını əngəlliyir.

Bir insanın istəyinə qovuşmasına kömək edən tək şey inamdır. Şüuraltı və zehindəki şəkil düşüncəyə qarşılıq verdiyi zaman

arzu gerçəkləşir. Bu bütün dünyadakı dinlərin və ritualların

gizli sirri olan - inam qanunudur. Onların psixologiya həqiqətinin arxasında yatan gizli səbəbidir. Buddistlər,

Yəhudilər, Xristianlar və Müsəlmanlar inamları arasındakı

böyük fərqə nisbətən, dualarının qarşılığını alırlar. Bunun

səbəbi inam və şüuraltının gücüdür. Din, ritual, törən, qurban ya da bağışlamalarla əlaqəsi yoxdur.

Bu inam zehinsəl qəbul ilə əlaqədardır. İnsan düşündükcə,

hiss etdikcə və inandıqca zehinin və bədənin şərtləri ona görə müəyyənləşir.

Arzuların gerçəkləşməsi üçün zehinin necə çalışdığını bilmək

lazımdır. Zehinin iki cür işləmə mexanizması var: Şüur və şüuraltı. Şüur əmr verir, şüuraltı isə yerinə yetirir. Zehinin

prinsiplərini anlamaq üçün onun bir bağ, sizin isə bir bağban

olduğunuzu düşünün. Bütün gün boyu şüuraltınıza düşüncə toxumları əkir və onlara qulluq edirsiniz. Uğur və

uğursuzluqlarınız əldə etdiyiniz məhsulun keyfiyyətidir.

Hüzur, xöşbəxtlik, uğur, sağlamlıq əkməkmi istəyərsiniz

yoxsa xəstəlik, qorxu, uğursuzluq, şübhəmi əkərsiniz?

Ətrafınıza baxın! Harada yaşayırsınız yaşayın insanların

çoxunun ümumi dünyada yaşadığını görürsünüz. Düşüncələri


Elçin Eyvazalı

13

aydınlanmış insanlar isə daha çox daxili dünyaları ilə

məşğuldular. Onlar daxili dünyanın ətraf dünyanı yaratdığını

dərk etmiş aydınlanmışlardır. Düşüncələriniz, duyğularınız,

xəyallarınız təcrübələrinizin nizamlayıcı vasitələridir. Tək

yaradıcı güc daxili dünyadır. Ümumi dünyada qarşılaşdığınız

hər şey sizin tərəfinizdən, zehninizin daxili dünyasında bilərək

və ya bilməyərək yaradılmışdır.

Şüur və şüuraltı həqiqətini öyrəndikdən sonra bütün həyatınızı

dəyişdirə bilərsiniz. Həyatın şərtlərini dəyişdirmək

istiyirsinizsə səbəbini dəyişdirməlisiniz.

Çox insan vəziyyət və şərtləri, bu vəziyyət və şərtlər üzərində

dəyişməyə çalışır. Bu isə böyük bir zamn və əmək itkisidir.

Şərtlərin hansısa bir səbəbdən yarandığını görməzlər.

Kasıblıqdan və xəstəlikdən xilas olmaq istiyirsinizsə onun

səbəbini aradan qaldırmalısınız. Səbəb isə şüuraltınıza təlqin

etdiyiniz inam və düşüncələrdir. Şüuraltınızın sonsuz zəkası

ağlı, həyat gücünü və enerjinin axdığı sağlamlığı meydana

gətrir. Zehin qanunlarını istifadə etməyi öyrəndikdən sonra

həyatınızda xəstəlik əvəzinə sağlamlıq, yoxsulluq əvəzinə

bolluq, daxili çəkişmələr yerinə hüzur, qorxu yerinə inam və

güvən olacaq. Bundan böyük bir nemət ola bilər mi?

Şüuraltı tamamilə tərəfsizdir; bir vərdişi, dünyanın yaxşı ya da

pis olduğunu vecinə almaz. Bu səbəblə, şüuraltına düşən

mənfi düşüncələr gündəlik həyatımızda və

münasibətlərimizdə ifadə olunur. Başımıza gələn hər şeydə

bizim rolumuz var. Dünyanı və səhhətinizi dəyişdirmək

istiyirsinizsə zehininizi dəyişdirməlisiniz; daxildən xaricə

tərəf...


Elçin Eyvazalı

14

Ən böyük sirr, altşüurunuzda olan və möcüzələr yaradan

gücdür. Bura insanların ən son baxacaqları yerdir. Bu

səbəbdən çox insan bu sirri kəşf edə bilmir. Şüuraltınızın gizli

gücüylə əlaqə qurmağı və ortaya çıxarmağı öyrəndiyinizdə,

həyatınıza daha çox güc, zənginlik, sağlamlıq, xöşbəxtlik və

həzz qatacaqsınız.

Şüuraltının işləmə qaydası kimya, fizika və riyaziyyat

qaydalarından fərqli deyildir. Kimyəvi və fiziki güclərdən

istifadə etmək istiyirsinizsə bu sahələrdəki qaydaları

öyrənməlisiniz. Şüuraltınızın gücündən istifadə etmək

istiyirsinizsə, onun da qaydalarını öyrənməlisiniz.

Kimyadan öyrəndiyim ilk şeylərdən biri iki hidrogen və bir

oksigen atomu birləşdiyində su əldə edildiyi idi. Bir oksigen

atomu ilə bir karbon atomunu

Birləşdirdiyində isə zəhərli qaz olan karbon monoksit

meydana çıxır. Amma buna bir oksigen atomu daha əlavə

edildikdə əldə edilən karbon dioksit heyvanlar üçün zərərsiz,

bitkilrə üçün isə çox əhəmiyyətli bir qaz yaranır. Bunlar

qaydalardır.

Ümumi bir qaydanı nəzərə alaq. Su öz səviyyəsini özü

müəyyənləşdirir. Bu qayda dəyişməz. Qədim Misirlilər bu

qaydanı bilirdilər. Nəhəng pramidaların təməlini qüsursuz bir

şəkildə qoymaq üçün bu qaydadan faydalanırdılar.

Başqa bir qaydaya baxaq. Qızan maddə genişlənir. Bu

qaydalar dəyişməz. Altşüurun çıxardığı hər nəticə kainatın

ekranında şərt, təcrübə ya da hadisə olaraq ifadə edilir.


Elçin Eyvazalı

15

Təbiətlə əməkdaşlıq edərək insanlığa fayda verəcək sayısız

kəşflər edə bilərsiniz.

Yaşadığınız təcrübələr, hadisələr, içində olduğunuz şərtlər

düşüncələrinizə misal olaraq altşüurunuz tərəfindən yaradılır.

İnandığınız şey doğru və ya səhv də olsa nəticə əldə

edərsiniz.

Sağlam və uğurlu insanlar altşüurun qaydalarını çox yaxşı

bilirlər. Onların məqsədlərinə çatmağı təmin edən güc elə

budur. Şüurunuz altşüurun güclərindən faydalanmağınızı

əngəlləyir. Bu gücləri sərbəst buraxmaq üçün qorxu, şübhə,

narahatlıq, qısqanclıq və inamsızlıq hisslərini bəsləməkdən

imtina edin. Vücudunuz bir gəmi, şüurunuz isə bir gəmi

kapitanıdır. Orqanlarınız isə gəmi heyyətidir. Kapitan nə əmir

verərsə onun heyyəti bunu icra etmək məcburiyyətindədir.

Elə isə kapitan nə etdiyini yaxşı bilməlidir.

Mənfi bir ifadəni əsla dilinizə gətirməyin. Tez tərsinə çevirin.

Bu şəkildə həyatınızda möcüzələrin gerçəkləşdiyinin şahidi

olacaqsınız. Arzuladığınız şeylərin qarşılığını almaq üçün

daxili aləminizə diqqət edin. Bütün dövrlərin böyük

adamlarının ən böyük sirri, altşüurun gücləri ilə təmas qurmaq

və bunları ortaya çıxara bilmələri idi. Yatmaqdan qabaq

altşüurunuza “ saat beşdə yuxudan oyanmaq istiyirəm”

desəniz, sizi tam o saatda oyandıracaqdır.

Altşüurunuz bədəninizin inşaatçısıdır və sizi hər xəstəlikdən

sağalda bilər. Hər gecə sağlam olduğunuza inanaraq yatın;

sadiq xidmətkarınız sizə xidmət edəcəkdir. Həyatın qanunu –

inam qanunudur, inam zehininizdəki düşüncədir. Sizə zərər


Elçin Eyvazalı

16

verəcək ya da sizi incidəcək şeyləri düşünməyin.

Altşüurunuzun size sağaltma, gücləndirmə, zənginləşdirmə

güclərinə inanın.

Beyniniz sizi əsr alıb. Ya beyninizin içindəki zindanda

yaşayarsınız ya da neqativ düşüncələrinizdən xilas olub

həyatın dadını çıxararsınız. Düşüncələrinizi dəyişdirsəniz,

talehiniz dəyişər. Unutmayın: seçmə haqqınız var. Sevgini

seçin! Sağlamlığı seçin! Uğuru seçin!

Şüurun düşündüyü görünməyən fikiri, altşüur görünən fiziki

qarşılığına çevirir. Şüurdakı inanılan düşüncə yaradılmaq

üçün altşüura keçər. Altşüur bir fikri qəbul etdiyində bunu

uyqulamağa başlayar. Yaxşı və pis fikirlər üçün eyni çalışır.

Yaxşı şeylər düşünsəniz yaxşı şeylər, pis şeylər düşünsəniz

pis şeylər olar.

Altşüurunuz duyğularınızın olduğu həm yaradıcı həm də

yıxıcı yerdır. O yaddaş deposudur. Doğru bir şəkildə

düşünməyə başladığınızda zehinsəl hüzur və sağlam bir

bədənə sahib olarsınız. Etməniz gərəkən tək şey, altşüurunuza

arzuladığınız düşüncəni qəbul etdirməkdir. Bundan sonra

Altşüur qanunu arzuladığınız sağlamlıq, hüzur və zənginliyi

ortaya çıxaracaqdır.

Şüurunuz seçim edər və qərarlarını altşüura bildirər. Altşüur

isə qərarın düz və səhv olmasına baxmaz, onun vəzifəsi

əmirləri yerinə gətirməkdir. O yaxşı ya da pis bütün toxuları

qəbul edən bir torpaq yatağı kimidir. Bir düşüncəyə inandıqda

və ya onu tez-tez təkrar etdikdə altşüur bunu qəbul edər.


Elçin Eyvazalı

17

Şüur- əmr edən, altşüur isə əmri yerinə gətirən mexanizmdir.

Şüur və şüuraltı beynin iki fərqli hissəsi deyil. Onlar bir

zehindəki iki fərqli fəaliyyət sahəsidir.

Şüur 5 duyğu vasitəsindən istifadə edərək məlumat toplayır və

bunu keçici yaddaşda dəyərləndirərək dəvamlı yaddaşa,

altşüura transfer edir. Altşüur özünü ən çox şüur yuxudaykən

göstərir. O görmə orqanından istifadə etmədən də görə bilir.

Teleportasiya və telepatiya bacarıqları var. Hər an hər yerdə

ola bilir və başqalarının düşüncələri ilə əlaqədə ola bilir.

Bədəninizdən ayrıla bilir, başqa məkanlarda olub, lazım olan

məlumatlarla geri dönə bilir. Başqalarının düşüncələrini

oxuya bilir.

Xəstəni dərmandan çox həkimin sözləri sağaldır.

Əgər fikir vermişsinizsə daima xəstəliklərdən və ağrılardan şikayət

edən xəstə bir insan, həkm müayinəsindən sonra özünü daha yaxşı hiss edir. Çünki gözləntiləri ya özünü doğruldur ya da həkim

tərəfindən rədd edilir. O ana qədər xəstə hər hansı bir ağrı

səbəbindən özündə hansısa bir xəstəliyin olduğundan şübhə etmişdi.

Baxmayaraq ki, ağrı sadəcə bir siqnaldır. Orqanizmdə nəyinsə

yolunda getmədiyini və verilən siqnalın diqqətə alınmaması

nəticəsində fəsadlar baş verəcəyinə yönəlik bir xəbərdarlıq. İnsan öz

orqanizmi ilə yaxşı tanış olsa, hər ağrı üçün həkimə müraciət etməz

və siqnalın verdiyi xəbərdarlığın səbəbini özü müəyyən edə bilər. Yeni aldığımız bir telefon və ya elektron bir cihazın işləmə

prinsipini böyük bir həvəslə tez bir zamanda öyrənirik. Amma

öz vücudumuzun işləmə mexanizmasını öyrənmək bizə maraqlı gəlmir. Sanki vücudumuz özü-özü ilə məşğul olmalı,

düşüncələrimiz isə öz işində olmalıdır. Bütün faciələrin əsl

səbəbidə məhz budur; düşüncələrin nəzarətsiz qalması.

Düşüncələr görünməyən güclərdir. Ya onlar səni idarə edər,


Elçin Eyvazalı

18

ya da sən onları. Hər hansı bir məqsədi olmayan bir beyin istədiyi düşüncələri yaradar və ya ətraf mühitdə yayılan

düşüncə dalğalarına qoşular. Bu zaman bizim sağlam və

uğurlu bir həyat arzu etməmiz mənasızdır. Bütün sirlər

düşüncələrin idarə edilməsi və beynin islah olunması ilə açılar.

Müayinə zamanı həkim sizə ciddi bir şeyiniz olmadığını dediyi zaman, özünüzdə rahatlıq hiss edir və sağlam

olduğunuza inanırsınız. Halbuki o ana qədər şübhə və

qorxunun yan təsirləri altında vücudunuzun tezliyi zəyifləyir, xəstəliklərin təsiri altına girirdi. İndi isə həkim sizi inandırdı,

xəstəxananı gümrah və sağlam bir yeriyiş ilə tərk etdiniz.

Əgər həkim sizə hər hansı bir ciddi xəstəliyin diaqnozunu

qoysaydı, bu zaman xəstəxanadan rəngi solmuş və xəstə addımlarla çıxardınız. Gördüyünüz kimi, inam beynin baş

kimyagəridir. İnamla dəstəklənən sağalma arzusu böyük bir

gücdür. Sizi sağlamlığa və uğura aparan bir güc.

Xəstənin düşüncəsində baş verənlər onun sağalması üçün

lazım olan açardır. Xəstəliyin gedişini əks istiqamətdə dəyişmək olar. Düşüncə gücündən istifadə etməklə insan

sağlamlığını geri çevirmək mümkündür. Bütün xəstəliklərin

təməl dəyişikləri və insanın özünü necə müalicə etməsi

haqqında danışmaq olar.

Bir araşdırmacı yazar olaraq 21 ildən bəri apardığım

təqdqiqatlar nəticəsində yüzlərlə mövzu aydınlanmışdır. Dünyanın müxtəlif ölkələrində; Moskva, Antalya, Yalta,

Könsberq kimi şəhərlərdə seminarlarımda iştirak edən

yüzlərlə insan inanılmaz nəticələr əldə etdi. Dinləyicilərim

arasında müxtəlif sahələrdə uğurlar qazanan oldu. İş adamları, idmançılar, incəsən xadimləri və s. Məni ən çox məmnun

edən təcrübə onlarla insanın mənim üsulum ilə müxtəlif


Elçin Eyvazalı

19

xəstəliklərdən sağalması oldu. İcazə verin sizə Ayhan Dəmiri təqdim edim. O sizə öz əhvalatını danışacaq:

" 35 yaşımda xəstəxanya yerləşdrildim və həkimlər mənə

müalicəsi mümkün olmaya ağır bir xəstəlik diaqnozu qoydular. Mən çox ümidsiz idim. Bir il daha yaşaya

biləcəyimi demişdilər. Bir neçə həftəni qəm-qüssə ilə

keçirdikdən sonra özüm özümü müalicə etmək qərarına gəldim.

Mən gündə iki dəfə 20 dəqiqəlik dua etməklə məşqul oldum. Xəyalımda vücudumu və xəstəliyimi canlandırdım. Hər

duada bu xəstəliyin azaldığını və sağaldığımı təsəvvür etdim.

Bütün bunlar sadəcə mənim düşüncəmdə baş verirdi. İstədiyim şeyi xəyal edə bilərdim. Mən xəstəliyimin immun

sistemim köməyi ilə necə sağaldığını xəyal edirdim. Və hər

dəfə vanna otağına gedərkən suyun altında “Bütün xəstəlilklərim və mənfi düşüncələrimdən təmizlənirəm” –

deyirdim. Daxilimdən bir səs bunların boş şeylər olduğunu və

sağalmayacağımı deyirdi. Mən isə yavaş-yavaş sağaldığımı düşünməyə dəvam edirdim. Özüm də buna inanana qədər hər

duamda: “ Hər gün özümü daha yaxşı hiss edirəm” deyirdim.

Bundan əlavə sağalma duyğularımı başqa yolla da möhkəmləndirməyə qərar verdim. Vücudumda nə zaman

ağrılar başlasa bunun səbəbinin xəstəliyin güclənməsi ilə

deyil, sağalmağın bir siqnalı olaraq qəbul edirdim. Ağrını xəstəliyə təsir edən və mənim vəziyyətimi yaxşılaşdıran bir

enerji olduğunu düşünürdüm.

Dəvamlı, hər gün vəziyyətimi yaxşılaşdırmaq üçün mən özümə hər mümkün üsulu xatırlatdım. Yediyim qidaların

mənə dəvamlı sağlamlıq gətirən enerji olduğunu özümə təlqin


Elçin Eyvazalı

20

etdim. Məni sevən insanları xatırladım və bu sevginin də sağlamlığı tezləşdirən bir güc olduğunu təsdiq etdim.

Özümü proqramlamağa başlamağımdan iki ay keçdi və

həkimə yoxlanışa getməm gərəkirdi. Həkim şokda idi: o xəstəlikdən heç bir iz tapa bilmədi”.

Bu yeganə hadisə deyil, bənzər üsuldan istifadə edərək sağlamlığı bərpa edən çoxlarla misal var.

1981-ci ildə amerika prezidenti Ronald Reyqan kiralıq bir qatil tərəfindən açılan güllə ilə ağciyərindən yaralandı.

Bu yetmiş yaşında biri üçün ciddi bir yaralanma idi. Reyqan

xəstəxanada bir jurnalistə verdiyi intervüdə belə deyirdi: “Mənim üçün narahat olmayın. Mən hər zaman tez sağalan bir

insanam”. Sağalmaq üçün nə qədər güclü bir inam! Nə cür bir

güc! Onun nə tez işə qayıtdığını xatırlayırsınızmı? Bir gün belə keçmədi!

İndi isə soruşmağa icazə verin: siz nəyə inanırsınız? Xəstəliklərin gücünə mi yoxsa düşüncənin gücünə mi? Bizim

gümanımız və gözləntilərimiz heyranedici bir şəkildə baş

vermə bacarığına sahibdir.

Heç bir təsirə malik olmayan, neytral bir dərman və ya

dərman bitkisini, xəstəyə verərək çox güclü sağaltma təsirinə

malik olduğunu söyləsəniz, dərman həqiqətən də o effekti verəcəkdir. Çünki siz neytral bir obyektə öz düşüncənizi

yerləşdirərək xəstəyə içirirsiniz. Xəstə aldığı məlumatı

inandığı istiqamətdə emal edir. Dərman baş ağrısına səbəb

olur deyilsə və xəstə də buna inanaraq dərmanı qəbul etsə, həqiqətən də başı ağrıyacaq.


Elçin Eyvazalı

21

Xəstələndiyiniz zaman özünüzdə aşkar etdiyiniz ilk reaksiya –qorxu həyacanıdır. Münasibətiniz çox əhəmiyyətlidir. Şüur

qorxu ilə fəlc olur. Xəstəlik xəbəri nə qədər ciddi isə, qorxuda

bir o qədər çox olur. Həyacan və neqativ gözləntilərimiz

maddi xəstəliyə çevrilir. Xəstələnməkdən qorxan insanların xəstələnmə şansı daha çoxdur.

Stress və üzüntülü insanlar, xöşbəxt və qayğısız insanlara nisbətən daha tez xəstələndiyi sir deyil. Araşdırmalar göstərir

ki, xəsislik, həyacan, narahatlıq və qorxu immun sisteminin

fəaliyyətinə mane olur. Gülmək və sevinmək müalicə edir. Tibbi araşdırmalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, gülən

insanın beynindən enkefalin və endorfin adlı iki hormon

ayrılır. Bu da ağrı, sıxıntı və əsəbi aradan qaldırır.

Hər il vücudumuzun bütün hüceyrələri yenilənir. Hər on iki

ayda bir yeni bir bədən inşa edərik. İl yeni başlarkən hansı

düşüncə toxumlarını əksəniz, bütün il boyu həmin məhsulu

biçərsiniz. Boşuna deməyiblər, ilə necə girərsən, o cür də

keçirərsən. Yenilənmiş hüceyrələr hansı düşüncələrlə

proqramlaşdırılırsa, bizə o istiqamətdə xidmət edər.

Unutmayın: Hüceyrələr həndəsi silsilə ilə çoxalır. Yanlış bir

düşüncə toxumu inanılmaz sürətlə şoxalaraq bütün

vücudumuzu əhatə edər. Orqanlarınızda xəstəlik əkməyin.

Uzaqdan müalicə


Elçin Eyvazalı

22

Fərz edək ki, Kanada’da yaşayırsınız, Bakı’dakı ananızın çox

xəstə olduğunu öyrəndiniz. İlk qərarınız evdən və işdən

ayrılıb onun yanına getmək ola bilər. Amma ya bu mümkün

deyilsə? İnamınızın gücünü ananaızın sağalması üçün borc

verməzmisiniz? Ümüdünüzü kəsərmisiniz? Xeyir! Siz fiziki

olaraq yanında olmasanız da dualarınız ananıza çatardı.

Zehin qanunu sizə xidmət edir. Zehninizdə inamla

yaratdığınız sağlıq və uyum fikri altdüşncəniz tərəfində qəbul

edilərsə kainatın ekranında görünər və ananızın altşüurunda

hərəkətə keçər. Bu da onun sağalmasına kömək edər. Zehin

qaydasında zaman ya da məkan yoxdur. Harada olduğunuzun

mühim deyil. Müalicənin yaxından və ya uzaqdan olmasının

bir fərqi yoxdur. Müalicəniz, düşüncənin zehinli hərəkətidir.

Düşüncənizi aşağıdakı şəkildə göndərə bilərsiniz:

“Şəfa verici varlıq hal-hazırda anamın yanındadır. Anamın

vücudunun vəziyyəti onun düşüncəsinin əks olunmasıdır.

Eyniylə kölgənin aynada əks olunması kimi. Aynadakı

görüntünü dəyişmək üçün, onun əksini dəyişdirməm lazım

olduğunu bilirəm. İndi zehnimdə anam üçün şəfa gücünü əks

etdirirəm.

Anamın vücudunu və bütün orqanlarını yaradan sağaldıcı

varlıq, bu anda onun varlığının hər atomunu doyurur və

vücudunun hər hüceyrəsindən bir hüzur çayı axır. Həkimlər

ilahi bir şəkildə yönləndirilir. Anama toxunan hər kəs doğru

şeyi etməyə yönəldilir. Xəstəliyin təməl bir gərçəkliyinin

olmadığını bilirəm. Olsaydı heç kəs sağalmazdı. İndi əbədi

sevgi və həyat enerjisinə qoşuluram. Anamın vücudunda

sağlamlıq və hüzurun ifadə edildiyini bilir və bunu istiyirəm.”


Elçin Eyvazalı

23

Bunu hər gün bir neçə dəfə yatmadan öncə və oyandıqdan

sonra təkrarlayın. Çünki bu zaman şüur geri çəkilirkən, altşüur

özünü daha çox biruzə verir. Bu fakta yuxu zamanı şahid

oluruq. Yatmadan qabaq narahatlıqlarınız haqqında

danışmamağı və bunlara ad verməmənizi şiddətlə tövsiyyə

edirəm. Onların güc aldıqları tək şey sizin diqqətiniz və

qorxularınızdır. Zehin həkimi olun. Beləliklə, quru budaqların

ağacdan budanması kimi, sıxıntılarınız da həyatınızdan

budanacaqdır.

Digər tərəfdən, əgər dəvamlı ağrılarınız və simptomlarınıza

adlar verib və bunlar haqqında danışsanız, onlara sizin

üzərinizdə güc sahibi olma haqqı verərsiniz. Altşüurunuzun

sağaldıcı gücünü və enerjisini ortaya çıxaran kinetik hərəkəti

əngəllərsiniz. Zehin qanununa əsasən, beyninizdə

canlandırdıqlarınız həyata gəlir. Həyatın qanunu, inam

qanunudur. İnam zehindəki düşüncədir. Sizə zərər verən, sizi

incidən şeylərə inanmayın. Sağaltma, gücləndirmə,

zənginləşdirmə və sizə ilham vermə gücünə inanın. Əldə

etmək üçün inanaraq istəməniz lazımdır. Arzular düşüncədən

maddəyə çevrilər. Öncə zehində bir canlandırma olmadığı

müddətcə hərəkət etməz, çünki ona doğru irəliləyə biləcəyi bir

şey yoxdur.

Səssizcə Allahın sifətlərini düşünün. Məsələn, yaradan

qüsursuzdur, sonsuz sevgidir, sonsuz zehindir, çox güclüdür,

hər şeyi biləndir, mütləq uyumdur. Tərifsiz gözəllikdir.

Bunları səssizcə düşünürkən, şüurunuz ruhunuzun səviyyəsinə

yüksəlir. Allahın əbədi sevgi okeanının varlığında, narahat

edici hər şey təsirsiz hala gəlir.


Elçin Eyvazalı

24

Güc arxasındakı inama ya da duyğuya bağlıdır. Dünyanı

döndərən gücün bizim lehimizə hərəkət etdiyini və bizi

dəstəklədiyini dərk etsək, güvənimiz və inamımız artacaqdır.

Gücə-güc qatmağa çalışmalısınız. Heç bir zehinsəl zorlama,

basqı, mücadələ olmamalıdır. Zehinsəl gücün yüzdə doğsanı

ruhunzdadır, əgər bu möcüzəvi gücdən istifadə etməsəniz,

özünüzü şüurunuzun çox dar sərhədləri içində yaşamağa

məhkum edərsiniz. Ruhunuz heç dinlənməz, hər gün 24 saat

sizə kömək etməyə, size təhlükələrdən qorumağa çalışır.

Ruhunuz daima sonsuz elm ilə təmas halındadır. Daha gözəl

həyat üçün lazım olan məqsədlər, ilhamlar ruhunuzdan doğar.

Ən dərin inamlarınız məntiqli olaraq münaqişə

etmədiklərinizdir. Çünki bunların mənbəyi şüurunuz deyil,

ruhunuzdur. Ruhunuz sizinlə ilham vasitəsilə danışar. Sizə hər

zaman yüksəlmənizi, əngəlləri aşmanızı, inkişaf etmənizi

söyləyər. Şüur və ruh ayrılıqda və eyni zamanda çalışa bilər.

Məsələn, bir təhlükə anında şüur bunu anlayıb dəyərləndirənə

qədər, ruh insanın müdafiə sistemlərini işə salaraq təhlükədən

qoruya bilir.

Canlandırma qaydası

Bir fikri həyata keçirməyin ən asan yolu, bunu gözünüzdə

canlandırmaq, zehin gözünüzlə sanki həqiqətən varmış kimi

görə bilməkdir. Gözlərinizlə sadəcə bayır dünyada var olanı

görə bilərsiniz. Zehininizdəki hər hansı bir şəkil isə ümüd

etdikləriniz və görmədiklərinizin ifadəsidir. Xəyalınızda

yaratdığınız bir şey , vücudunuzun hər hansı bir hissəsi qədər

gerçəkdir.


Elçin Eyvazalı

25

Memarlar istədikləri növdə binanı ilk öncə gözlərində

canlandırarlar. Bu binanı hazırlayandan sonra olmasını

istədikləri kimi görərlər. “Bir rəsim minlərlə kəliməyə

bədəldir” deyə köhnə bir söz vardır. Altşüurun zehində tutulan

və inamla dəstəklənən hər rəsmi həyata keçirəcəyi gerçəyi

vurğulayır.

Zərərli bir vərdişdən xilas olma yolu

Hər hansı bir vərdişdən xilas olmağın yeganə yolu sadəcə

güclü bir iradəyə sahib olmaqdan ibarət deyil. Daha asan bir

yol var. Rahatlayın, bədəninizi sərbəst buraxın və hərəkətsiz

qalın. Yuxu halına keçin və bu haldaykən, səssizcə, təkərləmə

kimi bunu təkrarlayın:

“Bu vərdişdən tamamən xilas oldum. Zehnim uyum və hüzur

içində”

Hər səhər və gecə, beş ya da on dəqiqə bu sözləri yavaş-yavaş

səssizcə və sevgiylə təkrarlayın. Hər təkrarlamanızda

duyğusal dəyər böyüyəcəkdir. Neqativ fikir hiss etdiyinizdə,

daha yüksək səslə təkrarlayın. Beləliklə altşüurunuza fikri

qəbul etmə əmri verirsiniz və sağalma gerçəkləşir.

Tərəddüdlər, şübhələr arzunuzun gerçəkləşməsini əngəlləyər.

Öz-özünüzə “Keşkə sağalsaydım” ya da “ümüd edirəm işə

yarayar” deməyin. Sağlamlıq fikrinizi tam bir inamla

altşüurunuza həvalə edin. Sonra rahatlayın, özünüzü onun

gücünə buraxın. Vəziyyət və şərtlərə 2Bu da keçəcək” deyin.


Elçin Eyvazalı

26

Altşüurunuzun gücündən faydalanmaq, bir əngəli aşmağa

bənzəməz. Daha çox çalışmaq, daha yaxşı nəticələr verməz.

İradə gücündən istifadə etməyin. Bunu yerinə, sonu və bunun

yaradacağı azadlıq halını gözünüzdə canlandırın. Zəkanızın

araya girməyə, problemi həll etmək üçün yollar tapmağa və

bu yolları altşüurunuza qəbul etdirməyə çalışdığını

görəcəksiniz.

“Uğursuzluğun öhdəsindən gəlmək üçün iradə gücümdən istifadə edəciyəm” düşüncəsi uğursuzluq düçüncəsini

gücləndirir. Zehinsəl çabalamaq, istənilən şeyin tərsini

yaradır. İradə gücünü artırmaq üzərində yoğunlaşmaq, gücsüzlük vəziyyətini vurğulamaqdır. Altşüur onu zorlayan

fikrə hər zaman daha çox qarşılıq verir. O münaqişə edən iki

təklifdən daha güclü olanı qəbul edir. İradə gücünüzdən

istifadə edərək fikrinizi altşüurunuza qəbul etdirməyə zorlamayın. Bu cür cəhdlər sizi uğursuzluğa məhkum edər. Bu

vəziyyətdə, arzularınız tərs dönə bilər. Azad düşüncəni seçin.

İntellektual problem həll etmə bacarıqlarınızı bir kənara

buraxın. Sadə, uşaq misalı, möcüzələr yaradan bir inamı

qorumağa çalışın. Gözünüzdə bu narahatlıqdan və

problemdən xilas olmuş halınızı canlandırın. Arxasında

olduğunuz azadlıq halının duyğusal həzzini xəyal edin. Ən

yaxşı yol. Asan yoldur.

Ayrıntılara və sıxıntılara ilişib qalmayın. Nəticənin nə

olacağını bilin. İstər səhhətinizlə, istər maddi vəziyyətinizlə,

istər münasibətlərlə əlaqədar olsun, məsələnin həllinin

xöşbəxtliyini hiss edin. Xəstəlikdən xilas olduqdan sonra nə

hiss etdiyinizi xatırlayın. Yəni fikrinizin sonuclandığını hiss


Elçin Eyvazalı

27

etməli, bunu gələcəkdə həyata keçirəcək deyil, indi həyata

keçdiyini görməlisiniz.

(Bölüm 2)

Suyun böyük sirri

“Mənim sıxıntılarımı və xəstəliklərimi təmizləsin”

düşüncəsiylə içilən su, bədəndə bu əmri yerinə gətirir. Su həyatın başlama nöqtəsini göstərir. Və insan bədənində ən

vacib maddədir. Su olmadan hiç bir canlı olmazdı. Su beyinlə

birləşdiyində məna qazanır. O zaman H20’dan çıxır. Və ona hansı dalğa uzunluğunu yükləsən o tezliyə bürünür. Malekul

qruluşu dəyişir, bədənə şəfa verir. Məsələn, beynimizdən

“Bütün şübhələrim, korxularım arınsın, bədənim bunlardan təmizlənsin” deyə keçirib, suyu içtiyimizdə, o mütləq şəfadır.

Çünki, sözlərlə suya tezlik yükləmiş olursunuz.

Düşündüyün anda beyin onu tanıyaraq bir dalğa uzunluğu yayır. Və sən suya doğru baxaraq bunları söylədiyində

yaddaşa alır. Bütün bunlar düşünülərək içildiyində, bədənin

ehtiyacı olan bir mexanizmə dönüşür. “Məni üzüntülərimdən təmizləsin” deyə içildiyində bədənə o şəkildə nəql olur və

əmri yerinə gətirir. Huzura qavuşmaq, dərdlərdən xilas olmaq

üçün öncə dərin bir nəfəs almaq, həyat enerjisini bədənə

axtarmaq sonra da bu düşüncələrlə suyu içərək şəfa tapmaq mümkündür. Mən uzun zamandır, bu uyqulamanı həyata

geçiriəm. Həm sağlıqda, həm də şəfada. İnsanların huzura

qavuşması üçün bədəni arındırmaq çox vacibdir. Bir insana şəfa olsun deyə tezlik yükləyərək verdiyimiz su, o insanın

bədənini təmizləyər. Suyla əlaqədar uyqulamalar müxtəlifdir.

Məsələn, sehirin təsirini azaldar, axıb getməsini təmin edər. Evə qoyulan bir kasa su, bütün otaqlardakı negativ enerjiləri


Elçin Eyvazalı

28

yox edər. Bədənə doğru bir şəkildə yükləndiyində şəfa vasitəsidir.

Düşüncələrinizi, niyyətlərinizi və arzularınızı bir kağız

stəkanın üstünə yazın. Bu “Sabah bütün problemlərimi həll edəcəyəm” kimi ola bilər. Bunu tam bir zehinsəl paklıq və

şükr ilə etdikdən sonra, suyun yarısını için və suyun

istəklərinizi kainata böyüdücü bir antena olaraq yaydığını bilərək yuxuya gedin. Bədəninizdəki içdiyiniz su sizin

niyətinizi daşıyır və hələ stəkandakı qalan su ilə əlaqədar

məsajınızı kainata göndərmənizə kömək edir. Onun qruluşu düşüncənizi həqiqətən dəyişdirir və bu elm tərəfindən sübut

olunub. Siz yatarkən, altşüur həm bədəninizdəki suyla həm də

stəkandakı suyla bağlantı qurmağa dəvam edər və sizin

diqqətinizi yönəltiyiniz şeyə görə qruluşunu dəyişdirər. Səhər oyandığınızda və stəkanda qalan suyu içdiyinizdə, tam olaraq

xəyallarınızı içmiş olacaqsınız! Bu, onları bütün varlığınızda

daha da güçlü əks etdirər. Bunu hər gecə edin və nələr olduğunu görün, möcüzələr qatlanır və sağlıq daha tez bir

şəkildə güçlənir. Su, insanların sahib olduğu ən gözəl, dəyişən

və düşüncədən təsirlənən fiziki maddədir. Su, varlığımızın hologramında təməl fiziki təzahürdür və əğər suyunuzu

sevsəniz, o da sizi sevər və yolunuzda sizə yardım edər. Su

canlı və hər şeyin fərqindədir.

Suya həyatın bütün anlarında xüsusi önəm verilir. Nə dadı, nə

rəngi, nə də ki, qoxusu olan su dünyanın ən böyük sərvətidir.

Su həyatın özüdür. Ona görə də deyirlər ki, canlı orqanizm canlı sudur. Su universal bir maddədir, həyat bu maddəsiz

mümkün deyildir. Su bütün canlıların vacib tərkib hissəsidir.

Bitkilər 90 faiz, insan bədəni isə təqribən 70 faiz sudan

ibarətdir. Fantast yazıçılardan biri deyib ki, insan özünü maye hesab edə bilər.

İnsan orqanizminin hər bir hüceyrəsi müxtəlif qida


Elçin Eyvazalı

29

maddələrindən ibarət su məhlulundan ibarətdir. Qanın tərkibi 92 faiz, böyrəklər 82 faizədək, beyin 85 faizədək, qaraciyər 69

faizədək, əzələlər 75 faiz, piy toxumaları 25 faiz, sümüklər 28

faizədək sudan ibarətdir. Körpələrin orqanizmində 86 faiz,

qocaların orqanizmində isə 50 faiz su olur. Orqanizmdə kifayət miqdarda suyun olması sağlam həyat tərzi üçün əsas

şərtlərdən biridir. Su insan bədənində gedən kimyəvi

reaksiyalarda fəal iştirak edir. Su hər bir toxumaya qida maddəsi gətirir, toksinləri, şlakları, duz artığını orqanizmdən

çıxarır, qan təzyiqinin aşağı düşməsinə yardım göstərir.

Kifayət qədər su içən adamın böyrəklərində daş əmələ gəlməsinin qarşısı alınır. Su oynaqları «yağlamaqla» onurğa

beyni üçün amortizator rolunu oynayır. Su bədən

temperaturunu tənzimləyir, dərinin elastikliyini qoruyur. Su

normal həzm prosesi üçün zəruridir. Maddələr mübadiləsində iştirak edən bu unikal maye piy toplanmasının qarşısını

almağa və çəkini azaltmağa imkan verir. Arıqlamaq istəyən

bəziləri düşünürlər ki, onların orqanizmləri suyu saxlayır və bu səbəbdən də az su içməyə çalışırlar. Halbuki su təbii

sidikqovucu vasitədir. Buna görə də çox su içilməsi

arıqlamağa kömək edir. Arıqlamaq istəyən hər bir kəs aclıq hiss edəndə yeməyə girişmək əvəzinə su içməklə iştahasını

küsdürə bilər və yüksək kalorili yemək yeməz.

Fransız xanımları qədd-qamətlərini qoruyub saxlamaq üçün

gün ərzində az-az mineral su içirlər. Orqanizmdə suyun optimal miqdarda qalmasına həmişə diqqət

yetirilməlidir.

Lazımi qədər su içməyən adamların orqanizminin normal həyat fəaliyyəti pozulur. Belələri tez yorulur, iş qabiliyyətini

itirir. Bu səbəbdən onların qida həzmi prosesi pozulur,

biokimyəvi reaksiyalarının gedişi yavaşıyır, qanın özlülüyü

(qatılığı) artır və nəticədə tromb əmələ gəlməsi üçün şərait yaranır, qan əmələ gəlməsi prosesi pozulur. Su olmadan

orqanizmin ətraf mühitlə istilik mübadiləsinin tənzimlənməsi

və bədənin temperaturunun sabit saxlanması baş tutmur.


Elçin Eyvazalı

30

Beyin 80-85 faiz sudan ibarət olduğuna görə, onun nisbətən

susuzlaşması beyin hüceyrələrində güclü stress yaradır. Həm

bu səbəbdən, həm də mənfi düşüncələrin təsiri nəticəsində

əsəbləşən insana “el arasında bir stəkan su verin” deyərlər. Su həqiqətən də beyindəki stres alovunu söndürür.

Susuzlaşma orqanizmin mühüm funksiyalarına mənfi təsir

göstərir, onu (orqanizmi) zəiflətməklə müxtəlif xəstəliklər (astma, allergiya, yüksək arterial təzyiq, artıq çəki,

depressiya) törənməsinə səbəb olur. Alimlərin

hesablamalarına görə, hər bir adamın suya olan gündəlik ehtiyacı 1,2-1,5 litrdir. Amma son vaxtlar bəzi mütəxəssislər

hər bir normal adamın gündə 2 litr su içməsini məsləhət

görürlər.

Yoqlar da gündə 8-10 stəkan (təqribən 2 litr) təmiz su içməyin

tərəfdarıdırlar.

Alman alimləri müəyyən etmişlər ki, çox su və şirə içən tələbələr az su içən tələbələrə nisbətən daha dözümlü və

yaradıcılığa daha çox meyilli olurlar.

Ac qalan insan əgər su içərsə təqribən 50 gün yaşaya bilər. Susuz qalan ac adam isə 5 gündən sonra dünyasını dəyişir.

Elm sübut etmişdir ki, sıyığın tərkibində 80 faizədək, çörəyin

tərkibində təqribən 50 faiz, ətdə 58-67 faiz, tərəvəzdə və

meyvələrdə 90 faizədək su olur. Qaynanmış, təmizlənmiş, qaz vurulmuş su yox, mineral

maddələrlə zəngin su içənlərin beyni və bütün orqanizmi daha

yaxşı fəaliyyət göstərir. Qanın mikroskop altında tədqiqi sübut etmişdir ki, müasir xəstəliklərin bir çoxunun baş verməsi

səbəbi orqanizmin susuzlaşması (suyunun çəkilməsi) və

bunun da nəticəsində qanın tərkibinin korlanmasıdır.

Suyun yaddaşı var


Elçin Eyvazalı

31

Su ən yaxşı informasiya daşıyıcısıdır. Bu, onun böyük sirridir. Su yaddaşa malikdir. Onun dördüncü halı da kəşf edilmişdir.

Bu, suyun informasiya qəbul etmək, özündə saxlamaq və

ötürmək qabiliyyətidir. Su insanın fikrini, emosiyalarını,

sözlərini ötürmək iqtidarındadır.

Donaraq sonradan əriyən su öz yaddaşından həyatın baza proqramı istisna olmaqla, bütün informasiyanı silir.

Budaqda yarpaqların, çiçəkdə ləçəklərin düzülüşü, DNT

molekulları, Kainatın özü məhz bu proqram əsasında mümkün olmuşdur. Elə çıxır ki, bütün canlı varlıqlara inkişaf proqramı

su vasitəsilə ötürülür.

Azərbaycanın mütəfəkkir şairi Nizami Gəncəvi hələ XII əsrdə suyun yaddaşının olması barədə özünün "İskəndərnamə"

poemasında məlumat vermişdir. Sən demə, İskəndər

Zülqərneynin çox yekə qulaqları varmış. O, qulaqlarını xüsusi hazırlanmış qına salırmış. Qına salınmış qulaqlar kənardan

buynuz kimi görünürmüş. Padşahın bu sirrini ancaq onun

şəxsi dəlləyi bilirmiş. İskəndər dəlləyi ilə şərt kəsibmiş ki, əgər onun sirrini kimsə bilsə, dəllək həyatı ilə vidalaşmalı

olacaq. Günlərin birində İskəndər öz yaxınları ilə seyrə çıxan

zaman rastına gələn bir çobanın əlində ney olduğunu görüb

onun ney çalmasını istəyir. Çoban neyi çalanda ətrafa yayılan səsdən məlum olur ki, İskəndərin buynuzu (yekə qulaqları)

var. Padşah dərhal dəlləyi yanına çağırtdırıb bunun səbəbini

soruşanda o, belə deyib: «Ey yerin və göyün padşahı! Mən sirr saxlamaqdan çox əziyyət çəkirdim, onu kiməsə söyləməyə

cəsarət etmirdim. Nəhayət ki, dərdimi ovutmaq üçün çöllərə

düşdüm. Yoluma çıxan bir quyuya öz sirrimi danışdım, dedim

ki, İskəndərin buynuzu var». Bir çoban sürüsünü suvarmaq üçün quyu başına yaxınlaşarkən

orada bitmiş qarğı görmüş və qarğını kəsərək ney düzəltmişdi.

Dəlləyin suya söylədiyi sirr qarğıya bu yol ilə keçmişdi.


Elçin Eyvazalı

32

Deməli, su canlı maddə olduğu üçün özündə informasiyanı saxlamış və sonra da qarğıya ötürmüşdü.

Bizim əsrimizdə yapon alimi Tokio Ümumi Problemlər

İnstitutunun prezidenti Masaru Emoto planetimizin bir çox yerində suları hərtərəfli tədqiq edəndən sonra belə bir qərara

gəlmişdir ki, su insanın psixi enerjisini — fikirlərini,

emosiyalarını, istənilən kənar informasiyanı — musiqini, duaları, danışıqları, hadisələri özünə hopdurmaq, uzun müddət

qoruyub saxlamaq və ötürmək qabiliyyətinə malikdir. Doktor

Emato şübhə etmir ki, su çox geniş maqnit dalğaları spektrinə reaksiya vermək qabiliyyətinə malik olduğu üçün bütün

kainatın fundamental xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir.

Masaru Emoto suda olan informasiyanın necə görünməsini öyrənmək üçün dondurulmuş suyun 200-300 dəfə

böyüdülmüş kristallarını mənfi 5 dərəcə temperaturda

nəzərdən keçirmiş və ən xarakterik görünənlərin fotoşəkillərini çəkmişdir. O, su üçün Motsartın, Bethovenin,

Baxın melodiyalarını səsləndirdikdən sonra onu dondurmuş

və təsvirlər almışdı. Aydın olmuşdu ki, hər bir melodiyanın fərdi təsviri var. Bu klassik bəstəkarların musiqisini

«dinləyən» suyun dondurulduqdan sonrakı təsvirləri həmişə

yaraşıqlı, harmonik və son dərəcə simmetrik alınır. Coşqun

macar polkası kiçicik möhkəm ulduzcuqlara, Motsartın melodiyaları sivri şüaların incə krujevasına, almanların beşik

mahnıları başına batist parçadan ləçək bağlanmış rahat

körpənin çöhrəsinə çevrilir. «Ağır rok» kompozisiyaları «dinləyən» suyun kristalları

xaotik düzülüşü ilə yaşayış olmayan Ay səthinin kraterlərini

xatırladan görkəm alır.

Suyun strukturu dua oxunan zaman, kağıza yazı yazan zaman və bir sıra digər hallarda dəyişir. Müxtəlif dillərdə «Sağ ol»

dedikdə su öz gözəlliyi ilə insanı heyrətə gətirən simmetrik

çoxüzlü cismi xatırladır. Suya "şeytan" dedikdə suyun


Elçin Eyvazalı

33

fotoşəkli yara basmış dəri parçasına oxşayır. Ünvanına «mələk», «məhəbbət», «xoşbəxtlik» söylənmiş suyun

kristalları əsaslı şəkildə qəşəngləşir, «pislik», «müharibə»,

«qan», "ölüm" və sair bu kimi xoşagəlməz sözlər «eşidən»

suyun kristalları isə vahimə yaradan şəklə düşür. Yapon alimi Masaru qətiyyətlə deyir ki, Zəm-zəm suyunun

kristalları «Bismillahir-Rahmanir-Rahim» ilə başlanan duanı

«eşidən kimi» kristallarını dəyişərək gözəl bir görkəm alır. Emoto onu da deyir ki, Zəm-zəm suyu adi suda olmayan

xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir. Bir damla Zəm-zəm suyu

1000 damla suya qatılanda adi su da Zəm-zəmin xassələrinə yiyələnir. Masaru Emotonun nanotexnologiya üsullarından

istifadə yolu ilə apardığı elmi tədqiqatlar həmin suyun

xassəsinin dəyişməsi ilə nəticələnməmişdir. Bunun səbəbi

indimizdə də qaranlıq qalmaqdadır. Doktor Emoto «Qurani Kərim»in mətninin yazılmış olduğu

audiokaseti suyun yaxınlığında səsləndirdikdə kristallar

paklığı göstərən simvollara (rəmzlərə) çevrilmişdir.

Kristalların oxunan Quran surələrindən sonra müxtəlif

formalar almasının səbəbi Qurandan enerji şəklində ayrılan vibrasiyalardır. Suyun atomları insanın fikirlərindən və

sözlərindən təsirlənmək keyfiyyətinə malikdir. İnsanın

vibrasiya xarakterli enerjisi, fikirləri, sitayişləri, duaları suyun

atomlarında iz qoyur. Oxunan dualar hər bir cismi gözəlləşdirir. Su da həmin cisimlərdən biridir. Suyun yaddaşı

gizli enerji növlərindən biridir. Bu enerji bədəninin 70 faizini

su təşkil edən insana duaların, fikirlərin, görüşlərin təsirini mümkün edir.

Emoto müəyyənləşdirmişdir ki, suyun kristal strukturu

klasterlərdən, yəni böyük miqdarda molekullar yığınından

ibarətdir. Klasterlər informasiya panelləri adlanan yaddaş oyuqlarından təşkil olunur. Bir molekulda 440-dək panel

olması müəyyənləşmişdir. Bu panellər kompüter yaddaşının,

bir növ, analoqudur. Su informasiyanı həmin oyuqlara yazır


Elçin Eyvazalı

34

və əgər müxtəlif təsirlərə məruz qalmasa, onu uzun müddət saxlaya bilir. Yazılmış informasiyanın keyfiyyətini

müəyyənləşdirmək üçün buz kristallarının fotoşəklini çəkmək

lazımdır. Kristalların forması qəbul edilmiş informasiyanın

emosional çalarından asılı olur. Söylənmiş xoş sözlər («səni sevirəm», "çox gözəlsən" və s.), yaxud dinlənilən harmonik

melodiyalar kristallarda simmetriya səviyyəsini yüksəldir.

Suya deyilmiş pis sözlər (məsələn, «sən karsan», «sən korsan», Hitler, müharibə, dağıntı və s.) onun kristallik

strukturunu eybəcərləşdirir. Doktor Emoto inanır ki, su

insanın şüurunu əks etdirir. Azərbaycanlılar suya, bir növ, canlı varlıq kimi baxırlar.

Xalqımız üçün su paklıq, xeyirxahlıq, həyat rəmzidir. Səfərə

çıxan pis adamın dalınca daş, yaxşı adamın arxasınca su

atırlar.

Qocalmaq – qurumaq prosesidir

Həyatımızın bütün prosesi quruma prosesidir. İnsan bədəni də

hər bir tərəvəz və meyvə kimi çox qaldıqda xarici görkəmini dəyişir, quruyur və qırışır. İnsan uzun müddət və bəxtəvər

yaşaması üçün xaricini yuduğu kimi, daxilini də yumalıdır.

Bunun üçün hər gün orqanizmini qaynadılmış su ilə yox,

təmiz su ilə təmizləməlidir. Sudan müntəzəm istifadə olunması təfəkkürü və beynin koordinasiya fəaliyyətini

yaxşılaşdırır. İnsan susuz olduğunu hiss edənə qədər də su

içməlidir. Ona görə ki, susuzluq refleksi özünü bir qədər gec də göstərə bilir.

İnsan orqanizmi bütöv bir «su təsərrüfatıdır». Çəkisi 60 kq

olan adam bilməlidir ki, həmin çəkinin 42 kiloqramı sudur.

İnsanın hər bir hərəkətində su işlənir. O, gözünü qırpanda su göz almacığını isladır. Udulan su qida borusunu nəmləndirir.

Hər dəfə nəfəs verəndə orqanizmdə su ehtityatı azalır. Belə

olduqda orqanizm «Su istəyirəm. Mənə su ver» siqnalını


Elçin Eyvazalı

35

canlandırır. İnsan bəzən bu siqnalı heç hiss etmir də. Yaş artdıqca insanın su yanğısı azalır. Yaşlılarda əzələlər zəifləyir.

Onlarda çox vaxt aydın təfəkkür qabiliyyəti azalır. Bunun

səbəbi əzələlərdə və beyində suyun çatışmamasıdır. Bir

çoxları özlərini «quru rejimə» alışdırmışlar. Onlar deyirlər ki, orqanizmlərinin tələb etdiyi qədər su içirlər. İş burasındadır

ki, daim maye defisitinə məruz qalan orqanizm, ola bilsin ki,

heç su tələb etməsin. Buna baxmayaraq yanğı oldu-olmadı, su içmək vacibdir.

Su təkcə maye deyildir, hüceyrələr üçün qida mühitidir. Su

Kainatda molekulyar hidrogendən sonra ən çox yayılmış molekulyar maddədir. Su ulduzların əmələ gəlməsində və

həyatın bioloji formalarının yaranması prosesində mühüm rol

oynayır. Suyun maye formasında varlığı canlı orqanizmlərin

inkişafı üçün mühüm şərtdir. Buna görə də Mars planetinin və digər planetlərin tədqiqi zamanı onlarda suyun olub-

olmamasını müəyyənləşdirmək üçün aparılan axtarışlar

mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Suyu dezinfeksiya etmək üçün istifadə edilən xlorun miqdarı

yolveriləndən çox olduqda suda xlor tərkibli toksik, mutagen və kanserogen maddələr əmələ gəlir.

Bütün fiziki həyatın sudan əmələ gəldiyini elm qəbul edir.

İnsan orqanizmi planetimizin kiçildilmiş inikasıdır, ona görə ki, insan orqanizminin də dörddə üç hissəsi sudan ibarətdir.

Su həm də çox universal mühitdir. İnsan qidasını təşkil edən

maddələrin böyük əksəriyyəti suda həll olur. Su olmasa,

insanın həzm prosesi pozular, orqanizmin qidalanması mümkün olmaz. Belə ki, bütün qida maddələri yalnız suda

həll olmuş vəziyyətdə insanın həzm sistemi tərəfindən "emal"

oluna bilir. Suyun insan həyatı üçün faydası, həm də onun


Elçin Eyvazalı

36

nisbi təmizliyi ilə şərtlənir. 1 dəqiqə ərzində insan orqanizmində 4 milyon eritrosit (qırmızvı qan kürəiyi) məhv

olur, elə o qədəri də yaranır. Su özü ilə gətirdiyi "çirkab"

vasitəsilə qanı korlayır – orqanizmdə mutagen dəyişikliklər

yaradır və DNT-lərə (genlərə) yazılmış "genetik informasiya"nı dağıdır.

Möcüzəli molekul: su

Dünyamızın üçdə ikisi həyat üçün xüsusi olaraq seçilmiş bir

maye - su ilə örtülüdür. Yer üzündə yaşayan bütün canlıların

bədəni 50%-95% nisbətində sudan ibarətdir. Suyun qaynama nöqtəsinə yaxın istiliyə malik bulaqlarda yaşayan

bakteriyalardan tutmuş, əriməkdə olan buzların üzərindəki

bəzi yosunlara qədər suyun olduğu hər yerdə və hər

temperaturda həyat var. Yağışdan sonra yarpaqların üzərində qalan su damcılarında da minlərlə mikroskopik canlı yaşayır,

çoxalır və ölür.

Yer üzündəki həyatın təməli olan suyun yaranması, əslində,

çox çətin prosesdir. Gəlin, suyu əmələ gətirən maddələri - hidrogen və oksigeni bir qabın içinə doldurub, uzun müddət

orada saxlayaq. Bu qazlar yüz illərlə qabın içində qalsalar da,

birləşib su əmələ gətirməyəcəklər. Ya da, bu proses çox yavaş

gedər, məsələn, minlərlə ildən sonra qabın dibində bir az su yığıla bilər. Bunun səbəbi temperaturla bağlıdır - normal otaq

temperaturunda hidrogenlə oksigen çox ləng reaksiyaya girir.

Oksigen və hidrogen sərbəst halda H2 və O2 molekulları halında mövcud olur. Onların su əmələ gətirmək üçün bir-

birləri ilə reaksiyaya girmələri lazımdır. Reaksiya nəticəsində

hidrogen və oksigen molekullarını əmələ gətirən əlaqələr

zəifləyir və onların atomlarının əlaqəyə girməsinə əngəl qalmır. İstilik bu molekulların enerjisini və dolayısilə da

sürətlərini yüksəltdiyindən onların bir-birləri ilə toqquşaraq

reaksiyaya girmələri xeyli tezləşir. Ancaq hazırda Yer üzündə


Elçin Eyvazalı

37

suyun yaranmasını təmin edəcək qədər yüksək temperatur yoxdur. Bu istilik Yer kürəsi yaranarkən olub və planetin

dörddə üçünü əhatə edən su da elə o zaman ortaya çıxıb. İndi

planetdə mövcud olan su buxarlanaraq atmosferə yüksəlir,

oradan da yağıntı halında yenidən yerə qayıdır. Yəni onun miqdarı dəyişmir, yalnız dövr edir.

Suyun möcüzəli cəhətləri Su bir çox qeyri-adi xüsusiyyətlərə sahibdir. Hər bir su molekulu hidrogen və oksigen atomlarının

birləşməsindən yaranıb. Biri yandırıcı, digəri isə yanıcı olan

iki qazın birləşərək suyu yaratması doğrudan da möcüzəvidir. İndi isə qısaca olaraq, kimyəvi cəhətdən suyun necə

yaranmasına baxaq. Suyun elektrik yükü sıfırdır, yəni

neytraldır. Ancaq hidrogen və oksigen atomlarının nisbi

kütlələrindən asılı olaraq su molekullarının oksigen tərəfi azca mənfi, hidrogen tərəfi isə azca müsbət yüklüdür. Çox su

molekulu eyni araya gələndə həmin cüzi müsbət və mənfi

yüklər bir-birlərini cəzb edərək, “hidrogen rabitəsi” adlanan çox özəl əlaqə əmələ gətirirlər. Hidrogen rabitəsi çox zəif

əlaqədir və ömrü də son dərəcə qısadır. Amma həmin

əlaqələrin biri qırılanda dərhal digəri yaranır. Beləliklə, su molekulları bir-birinə bağlanır, amma həmin əlaqələr çox zəif

olduğundan su maye halında olur


Elçin Eyvazalı

38

Hidrogen rabitəsinin suya qazandırdığı başqa bir xüsusiyyət isə bu mayenin temperatur dəyişmələrinə reaksiyasıdır.

Havanın temperaturu dərhal artsa da, su yavaş-yavaş isinir və

gec də soyuyur. Suyun bu xassəsi canlı aləm üçün son dərəcə

əhəmiyyətlidir. Məsələn, elə bizim öz vücudumuzda xeyli su var. Əgər o, havanın temperaturunun dəyişməsinə ani reaksiya

versəydi, bizim bədənimizin hərarəti də tez-tez və çox sürətlə

gah enər, gah da qalxardı. Təsəvvür edirsinizmi, bu zaman nələr baş verərdi?

Hidrogen rabitəsinin suya qazandırdığı bir başqa xüsusiyyət isə onun maye halında olarkən bərk hala nisbətən daha sıx

olmasıdır. Halbuki, Yer üzündəki maddələrin əksəriyyəti bərk

olarkən sıxlığı maye hala nisbətən daha yüksək olur. Bu

baxımdan su onların hamısından fərqlənir. Ona görə ki, hidrogen rabitəsi su molekullarını bir-birlərinə tam sıx

bağlamır və arada müəyyən boşluqlar qalır. Su maye halında

olanda hidrogen rabitələri qırıldığından oksigen atomları bir-birlərinə yaxınlaşır və nəticədə, sıxlıq daha da artır.

Bu hal, eyni zamanda, buzun sudan daha yüngül olmasına gətirib çıxarır. Normal halda, hansısa metalı əridib, içinə eyni

metalın parçalarını atsanız, onlar dərhal dibə çökəcək. Suda

isə fərqlidir. On minlərlə ton ağırlığında olan nəhəng

aysberqlər göbələk kimi suyun səthində üzürlər. Bəs suyun bu xassəsinin nə faydası var?

Sualı cavablandırmaq üçün çayları yada salaq. Havalar çox

soyuq olanda çayların hamısı yox, yalnız səthi donur. Su +4 C-də ən ağır halındadır. Bu dərəcəyə gəlib çatan su tez dibə

çökür. Suyun üst təbəqəsində isə buz təbəqəsi əmələ gəlir. Bu

təbəqənin altında qalan su axmağa davam edir. +4 C canlıların

yaşaya biləcəyi istilik olduğu üçün aşağı qatdakı canlılar həyatlarını normal şəkildə davam etdirirlər.


Elçin Eyvazalı

39

Hamımızın bildiyi kimi, su 100 C istilikdə qaynayır və 0 C soyuqda donur.

Mayenin səthindəki molekullar içəriyə doğru gərilən tor

kimidirlər. Bu da mayelərin səthi gərilməsini təmin edir. Həmin gərilmənin sayəsində molekullar bir-birlərinə

yaxınlaşırlar ki, bunun da nəticəsində, suya qonmuş

ağcaqanadın ayaqları suyun içinə batmır. Ümumiyyətlə, suyun səth gərilməsi xüsusiyyəti bir çox sistemlər üçün həyati

əhəmiyyətə malikdir.

Suyun malekulu kütləcə 11,19% hidrogen və 88,81%

oksigendən ibarətdir. Lap bu yaxınlarda alimlər sensasiya

doğuran hipotez irəli sürmüşlər. Həmin hipotezə görə, kainat qanunları suda yazılmışdır. İlahi tənasüb adlanan qızıl nisbət

qar suyunun molekulunda aşkar edilmişdir.

Adi suda hidrogen atomları arasındakı bucaq 104 dərəcədir, qar suyunda isə həmin bucaq dəyişməz olaraq 108 dərəcəyə,

hidrogen rabitələrinin uzunluqlarının nisbəti 0,618-ə

bərabərdir. Bu, suyun xüsusi halıdır.

Bir çox kimyəvi maddələrdən fərqli olaraq temperatur

dəyişdikcə, suyun aqreqat halı (material forması) da dəyişir. Bu zaman onun bir çox xassəsi də dəyişir. Məsələn,

məlumdur ki, kimyəvi təmiz su müsbət 100 dərəcə (Selsi)

temperatura qədər qızdırılan zaman qaynayır və bu proses davam etdikcə, o, maye halından buxar halına keçir. Su

mayelərə xas olan xüsusiyyətlərini itirir və onun istilik tutumu

kəskin şəkildə aşağı düşür, həcmi isə artır. Sonradan,

soyuyarkən, su buxarı yenidən maye suya çevrilir. Amma belə su əvvəlkindən xeyli fərqli olur – buxar kondensatının

tərkibində demək olar, kənar qarışıqlar olmur. Buna nisbi

təmiz su deyilir.


Elçin Eyvazalı

40

Kimyəvi təmiz su 0 dərəcə (Selsi) temperaturda donaraq maye halından bərk hala, buz halına keçir. Bu proses istiliyin

ayrılması ilə baş verir (ekzotermik prosesdir).

Maraqlıdır ki, bu zaman suyun həcmi genişlənir, amma digər

bir çox maddə soyuyarkən sıxılır, onların həcmi azalır. Həm

də sıfır dərəcədən aşağı temperaturlara qədər soyudularkən buz halına keçmiş suyun həcmində müvafiq azalma (sıxılma)

müşahidə olunur. Belə suyun istilik tutumu maye suyun istilik

tutumu ilə müqayisədə xeyli yüksəkolur. Ümumiyyətlə, su – həyat üçün təhlükəsiz olan kimyəvi

birləşmələr arasında istilik tutumunun yüksək olması ilə

seçilir. Məhz suyun bu xassəsi sayəsində Yerin atmosferində

temperatur nisbi sabit qala bilir. Məsələn, gündüzlər Yerə çatan Günəş enerjisinin bir qismi yerin səthindən əks olunaraq

atmosferə istiqamətlənir. Bu enejinin böyük qismi atmosferdə

cəmləşən su buxarı tərəfindən udulur və gecə saatlarında (Günəş enejisi yerin səthinə çatmayan saatlarda) Yerin

səthində yaranan eneji balansını kompenssiya edir. Bu effekt

səhralarda müşahidə olunur. Məsələn, məlumdur ki, gündüzlər istidən yanan səhralarda, gecələr nabələd adamların

təsəvvür edə bilmədiyi həddə qədər soyuq olur. İnsan bədənin

temperaturunun sabit (36,5 dərəcə, Selsi) qalması da suyun

sayəsində mümkün olur.

Suyun ən maraqlı və mühüm xüsusiyyətlərindən biri, digər

bütün maddələrin əksinə, bərk halının maye halından- yəni buzun sudan daha yüngül olmasıdır. Buna görə də dənizlərdə

donma yuxarıdan başlayır, çünki donan təbəqə suyun digər

maye hissəsindən daha yüngüldür. Bunun sayəsində dənizin

tamamilə donması və canlıların məhv olması təhlükəsi aradan qalxır. Çünki donan və yuxarı qalxan təbəqə dənizin altda

qalan maye hissəsini bayırdakı soyuq havadan izolyasiya edir.


Elçin Eyvazalı

41

Əgər buz sudan ağır olsaydı, bu halda dənizlər də altdan donmağa başlayacaqdı. Belə olduqda sözügedən izolyasiya

baş vermədiyi üçün dənizlərin hamısı asanlıqla donar və

sudakı həyat məhv olardı. Donan su maye sudan daha çox yer

tutduğu üçün donan dənizlər əvvəlkinə nisbətən daha çox yer tutar və digər dənizlərin səviyyəsinin artaraq daşmasında

səbəb olardı.

Bununla yanaşı suyun ən ağır halının +4 °C-dəki kimi olması

həyat üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dənizlərdə +4 °C

temperatura çatan su, ən ağır vəziyyətdə olduğundan dibə çökür. Buna görə səthi buz dağları ilə örtülən dənizlərin dibi

daima maye halındadır və canlıların yaşaya biləcəyi +4 °C-lik

temperaturdadır. Eyni şəkildə qış aylarında buz təbəqəsi ilə

örtülən göl və çayların da alt hissələri həyat üçün əlverişlidir.

Buludların ağırlığı

Buludlar inanılmaz dərəcədə ağırdırlar. Məsələn, "Kumulo-nimbus" növündən olan fırtına buludunda 300.000 ton

ağırlıqda su toplanmışdır.

Dünyada ən təmiz su Finlandiyadadır.

Bununla belə, su həm də xəstəlik daşıyıcısıdır. O, yalnız həyat

vermir, həm də onu alır: dünyada bütün xəstəliklərin 85%-i su vasitəsilə ötürülür. Hər il belə xəstəliklərdən 25 milyon insan

ölür.

Ən çox içməli su buzlaqlardadır.

Su pulsuz olduğu kimi, çox bahalı da ola bilər. Dünyada ən

bahalı su ABŞ-ın Los-Anceles şəhərində satılır. Burada istehsalçılar balanslaşdırılmış dada və ph dəyərinə malik

qiymətli mayeni Swarovski strazlı şüşə qablara doldururlar.

Belə suyun bir litri 90 ABŞ dollarına satılır.


Elçin Eyvazalı

42

Bir stəkan qazlı sudan sonra 30 stəkan adi su içmək lazımdır

ki, orqanizmdəki turşu-qələvi balansı bərpa olunsun.

Yeganə bir maddədir ki, üç aqreqat hallarda ola bilir: bərk, maye, qaz. Bu birləşmənin çox güclü səthi gərilməsi var. O,

çox güclü həlledicidir.

Müxtəlif tədqiqatlar nəticəsində bir çox alimlər belə bir

nəticəyə gəlmişlər ki, insanlar ümumiyyətlə su haqqında heç

bir şey bilmir. Hələ XX əsrin ortalarınada Avropada bakterioloji silahların hazırlanması üçün işlər aparılırdı, boyuk

müəssisə çalışırdı. Həmin müəssisədə toplantı keçirilərkən,

iclasın gedişi zamanı bir neçə alim stolun üzərində olan

qrafinkadakı sudan içmişlər və iclasın gedişi zamanı həmin alimlərin vəziyyəti ağırlaşdığından təcili yardım çağırmalı

olmuşlar. Həmin alimləri hospitala yerləşdirirlər və onlara

zəhərlənmə diaqnozu qoyulur. Bəs onları zəhərləyən nə idi? Hamı təşviş içində idi. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki,

alimlərdən nədən istifadə etdiklərini soruşanda onlar sudan

başqa heç bir qida qəbul etmədiklərini soyləmişlər. Buna görə də dərhal orada içilən suyu yoxladılar və aşkar olundu ki,

suyun tərkibində heç bir zəhərləyici qatqılar mövcud deyilmiş

və məlum olduğu kimi, kimyəvi quruluşu H2O-dan ibarətdir.

Hesabatlarında da qeyd etdilər ki, zəhərlənmə adi sudan baş vermişdir.

Bu hadisədən 20 il ötəndən sonra, belə bir mülahizə irəli sürülmüşdür ki, suyun özünün yaddaşı vardır. Bir neçə

ölkələrdə alimlərin apardığı tədqiqatların nəticəsində

müəyyən olunmuşdur ki, su ətrafda olan hər bir hadisəni öz

yaddaşına qəbul edir. Suya kifayət edir ki, hər hansı bir maddə ilə ona toxunduqda, o, həmin maddənin xassələrini daşısın...


Elçin Eyvazalı

43

Beləliklə, su haqqında müxtəlif təcrübə və elmi nailiyyətlər haqqında danışacağıq. Məsələn, elə bir antibiotik var ki,

müharibələrdə yaralılar üçün ondan istifadə edilirdi. Onun bir

damcısı kifayət edir ki, böyük yaralar sağalsın. Hətta ABŞ

prezidenti də həmin antibiotikdən istifadə edir. O, geniş toplantılardan sonra bununla əlini silir. Bu antibiotikin tərkibi

nədir? Bu antiboitikin tərkibi ancaq sudur. Belə bir sual ortaya

çıxır ki, su necə belə güclü təsirə malik ola bilər? Müassir cihazların köməyi ilə müəyyən edilmişdir ki, suyun hər bir

qəfəsində dörd yüz qırx min informasiya daşıycısı

mövcuddur, hansı ki, onların hər biri ətrafdakı hadisələrə reaksiya verir və yaddaşına yazır. Su yeganə molekuldur ki,

özündə o qədər informasiya daşıyır ki, onu kompüter

yaddaşına bərabər hesab etmək olar.

Alimlər belə qənaətə gəlmişlər ki, su müxtəlif informasiyanı

özünə cəlb etdikcə həmin xassəni özündə daşıyır. Bu halda da onun tərkibi dəyişmir. Suyun kristal qəfəsinin hansı quruluşda

olması onun xüsusiyyətlərindən aslıdır. Suyun hidrogen

rabitəsinə əsaslanaraq, bir neçə molekul birləşir və beləliklə, kristal qəfəslər əmələ gəlir. Həmin qəfəslərdə necə

informasiyanı qəbul etməyindən asılı olaraq, quruluş dəyişir.

Professor Konstantin Korotkov su haqqında danışarkən

demişdir: “Əgər keçmişə qayıdıb yadımıza salsaq ki, İsa peyğəmbər suyu şəraba çevirmişdir. Lakin suyun quruluşu

dəyişməmişdir”•. Ã–yrənilmişdir ki, mənfi və müsbət

emosiyalar da suya güclü təsir edir. Korotkovun laboratoriyasında suya aid bir çox tədqiqatlar aparılmışdır.

Xüsusilə də, insanların suya təsiri haqqında tədqiqatlar

aparmışlar. Həmin tədqiqat zamanı iştirak edən insanlar şüşə

qabın içərisində olan suya xoş emosiyalarla baxmış və xoş sözlər demişlər. Sonra isə tədqiqatçılar digər şüşə qabın

içərisində olan suya baxaraq ancaq fikirlərində qorxu hissi

keçirmiş və mənfi emosiyalarla təsir etmişlər. Həmin iki


Elçin Eyvazalı

44

qabdakı suyu sonra tədqiq edərək, müəyyən etmişlər ki, sevgi suyun energetikasını yüksəldir, ona yaxşı təsir göstərir. Lakin

aqressivlik isə suyun kristal qəfəsini dağıdır və onun

keyfiyyətlərini aşağı salır.

Digər labaratoriyalarda isə suyun yaddaşının olmasını başqa

formada tədqiq etmişlər. Bu halda suyun donması nəticəsində

onun yaddaşı aşkar olunmuşdur. Mikrodalğalı sobada qaynadılmış suyu tədqiq etmişlər və onun kristal qəfəsini

çəkmişlər.

Hətta əkin sahələrində belə tədqiqatlar aparılmışdır ki, yaxşı

sözlər deyilmiş suyu, xüsusi hazırlanmış suyu ilə əkin sahəsi

sulandıqda bitkilər tez inkişaf edir və yüksək məhsuldarlıqla

bərabər tamamilə fərqli əla növ məhsul almaq olur. Bu fərq digər əkin sahələri ilə müqayisədə 20% təşkil edir. Yenə də

qeyd etmək lazımdır ki, suyun tərkibi deyil, sadəcə onun

ancaq kristal qəfəsi dəyişmişdir.

İndiki zamanda alimlər ancaq o suala cavab verə bilər ki,

ancaq bu necə ola bilər. Lakin niyə sualına hələ cavab tapmaq mümkün deyil. İnsan yaşından asılı olmayaraq 70-80%

suadan ibarətdir. Gündəlik hər bir insan təqribi olaraq 2 litr su

qəbul edir. Hətta insan xaricdən də dəri vasitəsilə orqanizmə

su qəbul edir.

Bildiyimiz kimi, istifadə olunan məişət suları evlərə gələnədək müxtəlif mərhələlərdən keçir. Əgər müqayisə etsək

dağlardan axan bulaqlar, çaylar hamısı öz axarı ilə dolanaraq

axır. Onu evlərə gələn məişət sularının gəldiyi yollarla ilə

müqaisə etsək sərt döngələrdən keçərək bizim evlərə gəlir. Hər bir sərt döngələrdə qayda olaraq suyun quruluşu hər dəfə

dəyişir. Onların kristal qəfəsləri deformasiyaya uğrayır və


Elçin Eyvazalı

45

quruluşları müxtəlif şəkildə olur. Bu növ suların kristal qəfəslərində heç bir gözəllik aşkar edilməmişdir.

Digər tərəfdən, bizim yaşayış evlərimizdə su qızdırıcı

sistemlərində çox çirkli su axır və həmin evlərdə yaşayan insanların bütün enerjisini özündə cəmləyir.

Ümumiyyətlə, çirklənmiş sular, xüsusilə də evlərdən çıxan çirkli sular kimyəvi təmizlənməyə məruz qalır, filtrlərdən

keçir və yenə də bizim evlərə yönəldilir. Lakin biz bilməliyik

ki, həmin o kimyəvi təmizləmə məruz qalmalar onun yaddaşına yazılır.

Rusiyalı Keşiş Kiril su haqqında öz fikirlərini bildirmişdir. Bu haqda hətta Quranda və İncildə də danışılır. Hər birimizin

inam yeri olan dinlərə baxsaq görərik ki, vicudumuzu dini

yolla dəyişmək, emosiyalarımızı müsbətə yükləmək mümkündür . Məsələn, bilirik ki, xristianlarda müqəddəs xaç

suyu deyilən su var ki, bayramlarda bu su ilə insan üzərinə

çiləyərək xeyir dua verirlər. Uşaqları xaç suyuna salırlar. Bu həmin sudur ki, müxtəlif dualarla üzərinə oxunmuşdur. İslam

dinində isə namazdan əvvəl dəstəmaz alırlar. Dua edərək su

ilə əl, üz, qol və ayaqlar yuyulur və başa məs çəkilir. Həmin

dualar suyun qruluşunu tamamilə müsbət şəkildə dəyişir.Canlıların necə yaranmağından söhbət gedirsə məhz su

birinci yerdə durur. Quranda yazılmışdır ki, Allahın köməkliyi

ilə su insanın yaradılışında iştirak etmişdir. Bildiyimiz kimi, DNT-nin spiral şəkilli olmağı da su ilə bağlıdır. Müasir elm

sübut etmişdir ki, susuz heç bir DNT mövcud deyildir və

yarana bilməz. Hətta beyinin əsas hissəsi sudan ibarətdir.

İnsan beynində yaddaşı saxlayan da sudur. Əgər müəyyən informasiya daşıyan suyu insan bədəninə yeritsək insanın

xasiyyəti dəyişə bilər.


Elçin Eyvazalı

46

Çinli xüsusi həkimlər qeyd etmişlər ki, biz su ilə müalicə etmirik. Ancaq insanın 80% sudan ibarət olduğu üçün

bədəndə müəyyən nöqtələri taparaq, onları döndərməklə

müalicə edirik. İnsan bədənənindəki suyun özünü

stabiləşdirməklə xəstəliklərə qalib gəlmək olar. İnsanların neqativ hadisələrə verdikləri reaksiyalar da məhz suyun

qruluşunun dəyişilməsi və yaddaşına həmin aqresivliyin həkk

olunması ilə əlaqədardır.

Çox maraqlıdır ki, suyun kristal qəfəsləri musiqiyə görə də

dəyişir. Su müxtəlif simfoniyalara görə də müxtəlif kristal qəfəslərlə malik olur.

Digər tərəfdən aşkar edilmişdir ki, radioaktiv silahdan istifadə

olunmuş yerlərdə su hövzələri və ya ərazidəki su anbarlarında suyun quruluşu dəyişir və radioaktiv dalğalar 1 aya qədər suda

təsir qüvvəsini saxlaya bilir. Bu partlayışın göydə və ya yerdə

olmasından asılı olmayaraq bütün əraziyə ciddi ziyan vurulur. Həmin ərazidə su anbarı isə tamamilə yararsız vəziyyətə

düşür. Radioaktiv dalğalar suyun kristal qəfəsinə, yəni

yaddaşına həkk olunur. Həmin anbarlardaki sudan istər insanlar, istərsədə müxtəlif canlılar istifadə etdikdə nəticədə

onlarda qorxulu, dəhşətli dəyişikliklər baş verir. Hətta alimlər

sübut etmişlər ki, belə çirkli sulardan istifadə edən insanlar

intihara da çox meyil edirlər.

Gəlin belə bir təcrübə aparaq. İçərisində düyü olan üç ədəd

şüşə qab götürək və onların üzərinə su əlavə edək, hər gün 1 ay ərzində hər üç stəkana yaxınlaşıb nöbə ilə 1-ci qaba

“sevirəm”•, 2-ci qaba “sənə nifrət edirəm”• deyək, 3-cü-yə

isə söz deməyək. Bir aydan sonra nəticəyə baxaq. 1-ci qabda

olan düyü böyüyüb çox yaxşı vəziyyətdə qalmışdır, 2-ci stəkanda olan düyü xarab olmuşdur, 3-cü qabadkı düyü isə

kiflənmişdir. Bəli, bu təcrübə onu göstərir ki, su yaddaşına

götürdüyü informasiya ilə təsir etmə imkanına malikdir. Hətta


Elçin Eyvazalı

47

evdə işığı söndürəndə belə su öz xassəsini dəyişir. Alimlər belə qənaətə gəlmişlər ki, hər hansı bir ölkə sakinlərinin bir-

birinə oxşamağı bir başa Suyun fotoqrafiq yaddaşının olması

ilə əlaqədardır.

Mövzumuzdan kənara çıxaraq, su və ya onun dəyərləri

haqqında digər bildiklərimi nəzərinizə çatdırmaq istərdim.

Əgər keçmiş zamanlara nəzər salsaq, müharibə vaxtı maye yanacaq qıt idi. Ona görə də, alimlər belə qərara gəlmişlər ki,

süni şəkildə maye yanacaq alınmalıdır. Bu zaman su və

kömürdən istifadə edərək maye yanacaq alınmışdır.

Son 15 il il ərzində başqa yanacağın alınması üçün Çinli Alim

Jan Kanguja öz laboratoriyasında dizel yanacağına 1% emulqator və 20% sudan istifadə etməklə maye yanacaq

almışdır. Bu qarışığı avtomobilin yanacaq çəninə əlavə

etməklə mühərrikin gücünü artırmış və yanacağın sərfini azaltmışdır. Hələ XIX əsrin əvvəllərindən məlum idi ki,

benzinin tərkibində cüzi miqdarda da su olmasa o yana

bilməz. Ümumiyyətlə, həm də məlumdur ki, hər bir yanmanın getməsi üçün az da olsa su olmalıdır.

Gülün və ya ağacın kiçik bir budağı suda müəyyən müddət

canlı olaraq qala bilir, hətta inkişaf edir. Buna misal, novruz bayramında su ilə buğdanın cücərdilməsi ola bilər. Ona görə

ki, suda bütün kimyəvi elementlər və qidalı maddələr həll

olmuşdur. Okean suyunda həll olan qidalı maddələr daha çoxdur. Onların əsas hissəsini müxtəlif tərkibli duzlar təşkil

edir. Okean sularında həll olmuş elementlərin 80%-ni

duzlardan ibarətdir. Onlar arasında natrium-xlor birinci yeri

tutur. Ona görə okean suyu acı-şordur. Maqnezium suya acılıq dadı verir. Dünya okeanında orta duzluluq 35%-dir, yəni 1 litr

okean suyunda 35 qram duz həll olmuşdur. (1 tonda 35 kq).

Okean suyunun duzluluğuna yağıntılar və buxarlanmanın


Elçin Eyvazalı

48

miqdarı, çay və buzlaq suları, okean cərəyanları təsir edir. Suyun səthindən şirin su buxarlanır. Ona görə buxarlanma

nəticəsində suyun duzluluğu artır. Daxili dənizlərdə çay suları

və buxarlanmanın nisbətindən asılı olaraq duzluluq müxtəlif

olur. Mərmərə dənizi(25%), Qara dəniz (18%), Azov dənizi(12%), Baltik dənizi(11%) dənizlərində duzluluq azdır.

Dünya okeanında ən çox duzluluq Qırmızı dənizdədir -42%.

Xəzər dənizində suyun orta duzluluğu 12%-ə yaxındır.

Suyun duzluluğu artdıqca onun donma temperaturu aşağı

düşür. Suyun fiziki-kimyəvi xassələrinə onun temperaturu, duzluluğu, şəffaflığı və səs dalğalarının suda yayılması aiddir.

Suyun 20 m dərinliyinə qədər temperatur əsasən eyni olur.

Suyun qarışması nəticəsində onun aşağı hissələri də qızır. İl

ərzində okeanın 1000 m-ə qədər olan üst hissəsi qızır. Ən isti okean- sakit okeandır- suyun orta temperaturu 19C dərəcə-dir.

Şimal buzlu okeanında suyun orta temperaturu 0,9 C-dir.

Okeanın dərinliyinə doğru temperatur aşağı düşür. 1000-2000 m-dən dərində okean suyunun temperaturu 2-3 C dərəcədən

çox olmur.

Okeanların dibində dərinliyi 5000 metrədən çox olan

çökəkliklər düzənliklər, dağlar və sıra dağlar mövcuddur.

Okeanlarda daimi və mövsümi küləklər, sualtı vulkanlar,

zəlzələlər, günəşin və ayın cazibə qüvvəsinin təsiri ilə sular daim hərəkət edir. Sualtı vulkan püskürmələri və zəlzələ

zamanı okeanlarda sunami dalğaları əmələ gəlir. Bu zaman

dağlalar zəlzələ mərkəzindən ətrafa doğru 400-800 km/saata qədər sürətlə yayılır. Sakit okean sahillərində sunami

dalğaları tez-tez əmələ gəlir. Son 30 ildə kuləklərin,

yağışların, daşqınların güclənməsi də müşahidə olunur. Bunu

suyun yaddaşında olan aqressivlik törədir. Bütün təbii fəlakətlər də bununla əlaqədardır. Lakin qeyd etmək lazımdır

ki, su quruluşundakı yaddaşı özü silə bilir və əvvəlki

vəziyyətinə qayıdır. Bu suyun buxarlanaraq buludlara


Elçin Eyvazalı

49

cevrilməsi və sonra yenidən yağış şəklində yerə yağması ilə, eləcə də donaraq baş verir.

Beləliklə də, demək olar ki, hər bir canlı öz əvvəlini suda tapır

və su ilə də sona yetir. Ona görə də, ətrafımıza müsbət

emosiyalarla, xüsusilə də sevgi və minnətdarlıq hissilə yanaşmalıyıq ki, öz daxilimiz, ətraf muhitimiz də gözəl olsun.

Suyun dipol xüsusiyyəti

Həyatın təməli olan su hidrogen rabitəsi nəticəsində əmələ

gəlib. Oksigenin molekulu iki oksigen

atomundan, hidrogenin molekulu isə iki hidrogen atomundan ibarətdir. Bunlar bəsit maddələrdir. Lakin hidrogeni oksigenlə

qarışdırıb qızdırsaq hidrogenin və oksigenin molekulları

əvvəlcə atomlara parçalanacaq, sonra isə birləşərək suyun molekullarını əmələ gətirəcək. Su isə mürəkkəb maddədir.

Su həm pozitiv həm də neqativ ola bilər. Buna səbəb suyun

dipol xüsusiyyətidir. Oksigen hidrogen atomlarına aid

elektronları aktiv şəkildə cəlb etdiyi üçün, hidrogen atomlarında kiçik bir müsbət yük meydana gəlir və oksigen

atomu bölgəsində kiçik bir mənfi yük meydana gəlir.

Buna görə hər bir su molekulası bir dipoldur və hidrogen əlaqələrini meydana gətirən digər su molekulları ilə qarşılıqlı

əlaqə yarada bilər. Su nisbətən yüksək qaynama nöqtəsinə,

əriməyə və buxarlanmağa malikdir.Hidrogen bağlarını

kəsmək üçün əlavə enerji sərf etmək lazımdır.

Suyun ionlaşması

https://az.wikipedia.org/wiki/Oksigen

https://az.wikipedia.org/wiki/Hidrogen

https://az.wikipedia.org/wiki/Su

https://az.wikipedia.org/wiki/Madd%C9%99


Elçin Eyvazalı

50

Suyun əsas xüsusiyyətlərindən biri ionlaşmasıdır.İon- atom və atom qrupları tərəfindən artıq elektronlarının itirilməsi və ya

zəbt edilməsi nəticəsində əmələ gələn elektrik yükü daşıyan

hissəcik.

İonlaşma atomdan (və ya molekuldan) bir, yaxud bir neçə elektronun forması və ya elektronun ona birləşməsi

hadisəsidir. İonlaşma nəticəsində sərbəst elektronlar, müsbət

və mənfi ionlar əmələ gətirir. İonlaşma bir sıra səbəblərdən (elektromaqnit şüalanmasının udulmasından-fotoionlaşma,

cismin qızmasından-termik ionlaşma elektrik sahəsinin

təsirindən və s.), o cümlədən bitki örtüyünün təsirindən-insan orqanizmi üçün faydalı olan yüngül ionların

konsentrasiyasının artmasından dəyişir.

Məsələn, meşə havasında oksigenin ionlaşma

dərəcəsi dəniz səthindən adətən 2-3 dəfə, çəmən səthindən 5-10 dəfə, yaşayış evinin havasından təxminən 150 dəfə

artıqdır. Ağ akasiya, palıd, küknar, şam, ardıc ən yüksək

mənfi ionlaşma qabiliyyətinə malikdir. Lakin bəzi bitkilər yüngül ionların miqdarını azaldır, ağır ionların

sayını isə artırır. Bunlardan giləmeyvə, qaraçöhrə, tütün, bağ

qərənfili, maqnoliya, mimoza, araliya və evkalipti göstərmək olar.

Aeroionlar

Şəhərlərin havasında neqativ ionların miqdarı dağlıq ərazilərlə

müqayisədə 100 dəfə az olur. Havada olan aeroionlar həyat

üçün vacib komponentlərdən biridir. Bunlar azot, oksigen, karbon, hidrogen və ozon qazlarıdır. Atmosfer havasında

göstərilən komponentlərin yükləri neqativ və pozitiv olmaqla

iki yerə ayrılır. İnsanların normal yaşaması üçün yumşaq

neqativ aeroionlar, əsasən də oksigen ionu çox faydalıdır. Havada neqativ ionların miqdarı nə qədər çox olarsa, insan

sağlamlığına bir o qədər müsbət təsir edər. Təmiz meşə

https://az.wikipedia.org/wiki/Atom

https://az.wikipedia.org/wiki/Elektrik

https://az.wikipedia.org/wiki/Molekul

https://az.wikipedia.org/wiki/Forma

https://az.wikipedia.org/wiki/Elektromaqnit

https://az.wikipedia.org/wiki/Elektrik_sah%C9%99si

https://az.wikipedia.org/wiki/Bitki_%C3%B6rt%C3%BCy%C3%BC

https://az.wikipedia.org/wiki/Orqanizm

https://az.wikipedia.org/wiki/Me%C5%9F%C9%99


https://az.wikipedia.org/wiki/D%C9%99niz

https://az.wikipedia.org/wiki/A%C4%9F_akasiya

https://az.wikipedia.org/wiki/Pal%C4%B1d

https://az.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCknar

https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eam

https://az.wikipedia.org/wiki/Ard%C4%B1c

https://az.wikipedia.org/wiki/Bitkil%C9%99r

https://az.wikipedia.org/wiki/Qara%C3%A7%C3%B6hr%C9%99

https://az.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCt%C3%BCn

https://az.wikipedia.org/wiki/Ba%C4%9F_q%C9%99r%C9%99nfili

https://az.wikipedia.org/wiki/Ba%C4%9F_q%C9%99r%C9%99nfili

https://az.wikipedia.org/wiki/Maqnoliya

https://az.wikipedia.org/wiki/Araliya

https://az.wikipedia.org/wiki/Evkalipt


Elçin Eyvazalı

51

sahəsində bir kubsantimetr havada 700-1500 neqativ ion mövcuddur.

Mütəxəssislər bildirir ki, şəlalələrin yaxınlıqlarında və dəniz

sahillərində neqativ ionların sayı bir kubsantimetr havada 50–100 min arasında dəyişir. Bir çox istirahət məkanlarında

neqativ aeroionların miqdarı çox olduğu üçün orada dincələn

insanlar özlərini yaxşı hiss edirlər. Neqativ yüklü aeroionlar virus infeksiyaları, yuxarı tənəffüs yollarının xroniki

xəstəliklərinin, hipertonik, infarkt, bitişməyən yaralar, yanıq,

sinir sistemi, vərəm və mədə-bağırsaq xəstəliklərinin müalicəsi zamanı müsbət təsir edir. Onların miqdarının

azalması isə insanlarda xroniki, o cümlədən mərkəzi sinir

sistemi, ürək-damar sistemi və tənəffüs orqanları

xəstəliklərinin əmələ gəlməsinə gətirib çıxarır.

Dağlıq ərazilərə nəzərən şəhərlərin havasında oksigen və

neqativ ionların miqdarı 100 dəfə az olur. Qapalı yerlərdə isə pozitiv aeroionlar çoxluq təşkil edir, neqativlər isə praktiki

olaraq yox olur. Evlərdə, iş yerlərində olan televizorlar,

displey və kompüterlərin çalışması nəticəsində onlardan əmələ gələn elektromaqnit dalğaları ətraf mühiti şüalandıraraq

pozitiv yüklü aeroionlar yayır. Bundan əlavə, insan özü də

pozitiv yüklü aeroionların mənbəyi ola bilər. Nəticədə isə

insan üçün lazım olan neqativ yüklü aeroionların sayı sıfıra bərabər olur. İonlaşmayan aşağı tezlikli şüalanma nəticəsində

mərkəzi sinir sisteminin həyəcanlanması baş verir. Bundan

başqa, neqativ yüklü aeroionların çatışmazlığı başağrısı, depressiya, təngnəfəslik, yuxusuzluq, dəri və xərçəng

xəstəliyinə, hamilə qadınlarda isə qanaxmaya səbəb olur.

Avropa standartlarına görə, displey ətrafında bir kubmetr

havada neqativ yüklü aeroionların sayı 600-800 arasında dəyişməlidir.


Elçin Eyvazalı

52

Evdə olan hava ətrafdakına nisbətən 6-8 dəfə çirkli, 15 dəfə isə toksikidir. Ona görə də evlərdə neqativ yüklü aeroionlar

verə bilən cihazlardan istifadə edilməsi tövsiyə olunur.

Müxtəlif modifikasiyalı Çijevski çil-çıraqları, ionlaşdırıcılar

və ozonatorlar evin havasını kiçik dispersli tozcuqlardan təmizləyir. Bu isə allergiyadan əziyyət çəkənlərə müsbət təsir

edir.

(Bölüm 3)

Tezlik ilə müalicə

Nə istərsəniz onu deyil, Nəysəniz onu çəkərsiniz!

Həyatın sirri cazibə qüvvəsində gizlənib!

Elçin Eyvazalı

Kainatda insan daxil hər şey enerjidir. Enerji daima titrəşir və

tezlik yayır. Beləliklə var olan hər varlığın bir tezliyi var. İnsan bədəninin təbii titrəşmə səviyyəsi saniyədə 300

titrəşmədir.

Eyni zamanda bədənimizdəki hər orqanın, hər hüceyrənin də özünə mixsus bir tezliyi var. Fiziki ətrafımızdan gələn bütün

mənfi tezliklər hüceyrələrin funksiyasını pozur və tezliyini

aşağı salır. Etməmiz gərəkən tək şey hüceyrələrimizin tezliyini yüksəldərək həyatımızı mütamadi olaraq

yenilənməsini təmin etməkdən ibarətdir.

Bizi sağlam edən həyat gücümüzdür. Sahib olduğumuz enerjini təmizləyərək, balansı qorusaq həyat enerjimiz də

yüksələr. Həyat enerjisinə Çində və Japonyada "ki"

Hindistan və Tibet'də "prana" Sufizm də isə "Baraka" deyilir.


Elçin Eyvazalı

53

Həyat enerjisi zəyiflədiyi zaman xəstəliklər yaranır, bütövlükdə tükəndiyində isə varlıq ölür.

Tezlik necə yüksəldilir

Bu ən çox verilən suallardan biridir. Aşağıda bunu kateqoriya

şəklində yazmağa çalışacağam:

1. Aura təmizliyi 2. Pozitiv duyğular 3. Düşüncələr 4. Dualar 5. Su yaddaşı 6. Namaz 7. Ruh vəziyyəti.

İlk olaraq ruh vəziyyətimizi pozitivə çevirməliyik. Nifrət, narahatlıq, şübhə və qorxu kimi duyğular tezliyin aşağıda

olduğunun ən böyük misalıdır. Və tezliyi 12 mhz düşürür.

Bunun üçün özünüzə tez-tez özümü necə hiss edirəm deyə soruşa bilərsiniz…Hüzurlu, sakit, əsəbi, stresli? Özünüzə

dürüst davranın.

Bədəninizdəki tıxanmış enerjiləri azad edin

Fərqində olaraq ya da olmayaraq özümdə yaratdığım bütün maneələri ləğv edirəm. Fərqində olaraq ya da olmayaraq

özümə qoyduğum bütün blokları qaldırıram. Keçmişi,

keçmişimdəki hər kəsi və özümü sevgiylə bağışlayıram və

azad buraxıram.

Bunu qulağınızın eşidəcəyi bir şəkildə özünüzə inanaraq

söyləyin. İnsanları da mühakimə etməkdən əl çəkin. Hər kəs öz həyatını və öz seçdikləri ilə yaşıyır. Sevgi dolu, xoş

niyyətli ve şükür enerjisi içində olmağa çalışın, çünki bunlar

yüksək tezlikli düşüncə hallarıdır.

Ələlxüsus beyninizi özünüzə aid pis inam və düşüncələrlə

dolduraraq gəzdiyinizdə ətrafınıza dəvamlı mən dəyərsizəm

məsajı yayacağınız üçün doğru insanları dd çəkməniz


Elçin Eyvazalı

54

mümkün deyildir. Sevilmək istiyirsənizsə öncə özünüzdən nifrət etmekdən imtina edin.

Auranıza yapışmış neqativ enerjiləri təmizləmək.

Gün boyu ətrafdan dəvamlı neqativ enerjiyə məruz qalırırq.

Mütəmadi olaraq aura təmizliyi etmək lazımdır. Duşda bir qab

içinə biraz duz qoyub su ilə qarışdırın. Və başınızdan aşağı tökün. Əlavə olaraq adaçayı neqativ enerjini təmizləməyin ən

təsirli yollarından biridir.

Adaçayı titrəşimi çox yüksək bir bitkidir. Yandrıldığı yəni tüstüyə verildiyi məkanda bütün neqativ təsirləri sahədən

uzaqlaşdırır və enerjisi bədəninizi təmizləyər.

Neqativ enerjiləri bir qab içinə qoyulan duz ilə toplaya bilər və bunu mütləq 15 gündə- ən çox ayda bir dəfə suya tökərək

yenisini qoya bilərsiniz.

Yatağımız üzərimizdəki və ətrafımızdakı neqativ enerjini

əmən nöqtələrdən biridir. Xüsusən də yatağın altını tez-tez

tozdan təmizləmək və əşyalarla doldurmamak lazımdır. Yataq altına doldurulmuş əşyalar, xüsusən də köhnə əşyalar bütün

gecə sahib olduğu titrəşimi yayar. Vücudun enerji sahəsi

dəvamlı bu enerjilərlə boğuşur. Ertəsi gün bizə lazım olan

enerjini burada sərf edir.

Rənglərin enerjisi də çox vacibdir. Əksəriyyətiniz tünd

rənglərdən xoşlanırsınız. Dəvamlı qara və qəhvəyi rənglərdən istifadə etmək həyat enerjisini düşürə bilər. Çünki tünd

rənglərin tezliyi çox düşükdür.

Qızılgül qoxusunun tezliyi çox yüksəkdir 320 mhz. Ondan sonra məsləhət gördüyüm bir bitki lavantadır 118

mhz. Nanə 78 mhz. Bu bitkilərə toxunmaq, qoxlamaq, yağını

sürmək tezliyi artırır.


Elçin Eyvazalı

55

Musiqi! Havadakı titrəşimi, enerjini hərəkət etdirmək üçün

köməyi olan bir başqa şey musiqidir! Dinlədiyiniz mahnıların

tezliyinizə nə qədər təsir etdiyini bilirsiz? Çox təcrübə

etmişəm hər şey normalkən radioda çalan hüznlü bir mahnıyla birdən kədərlənirsən.. Elə o an hooop düşdü tezlik :)

Sadəcə sözlər deyil, musiqinin tempi xüsusi tezliklər yayır. Səs tezliklərinin təsiri indi deyil, çox uzun illər öncə kəşf

edilmişdi. Dəlixanalarda xəstələrin musiqi ilə müalicə

edildiyini eşitmişdiniz?

Və ən son olaraq tezliyi yüksəldən ən vacib şeylərdən biri də

namaz, dua və əsmaül-hüsnadır . Məsələn, ərəbcə çox zəngin

bir səs tezliyinə sahib olduğu üçün duaları ərəb dilində oxumağın çox təsiri var. Allahın adlarından biri olan Ya Rafi

enerjini yüksəldən əsmalardan biridir.

Çox önəmli bir kəşf isə tezliyi yüksək bir insanın ətrafındakı

insanlara təsir etdiyi məlumdur. Buna görə sevgini həqiqi mənada yaşayan bir insane yəni aşiq olan biri 750 min insanın

yaydığı düşük enerjini tarazılayır.

Yenə apardığım araşdırmalara görə tezlik səviyyəsi 200 'ün altında olan bir insan da eyni şəkildə ətrafındakı insanların

enerjisini də aşağıya çəkir!

Qısacası əgər tezliyinizi yüksək tutmaqda çətinlik çəkirsinizsə

enerjisi yüksək insanların yanında olmağa çalışın. Onların bu

işığı və enerjisi sizə də təsir edəcəkdir.

Yaydığınız tezliyə diqqət edin çünki; Nə istərsəniz onu deyil,

Nəysəniz onu çəkərsiniz!


Elçin Eyvazalı

56

Kollektiv güc

1952 –ci ildə Atlantik okeanında yerləşən bir adada elim

adamları meymunların bəslənməsi üçün kartof qoyurlar. Quma bulaşan kartoflar meymunların xoşuna getməsə də

yeyirlər.

Bir gün 18 aylıq bir meymun kartofu yuyaraq yeməyi öyrənir və bunu anasınada göstərir. Ondan görən digər meymunlarda

kartofları yuyaraq yeməyə başlayır və bu yeni davranış növü

sürətlə yayılır.

1958- ci ilin axırlarında maraqlı bir şey olur, adadaki bütün

meymunlar kartofları yuyaraq yeməyə başlayır.

Ancaq bundan da maraqlı olan bir şey var… bu adayla heç

bir əlaqəsi olmayan digər adalardakı meymunlar da kartofları

yuyaraq yeməyə başlayır.

Meymun fenomeni bunu göstərir. Bir düşüncə, müəyyən

sayda insanlar tərəfindən bilinib uyqulanırkən bir nəfərin bu

yola qatılması ilə bəlli bir sayıya çatır. Yəni o insanın əlavə enerjisiylə çevriliş yaranır!

Duke Üniversitetindən Doktor J. B. Rhine tərəfindən bu

təcrübə dəfələrlə təkrarlanır və nəticə hər dəfə eyni çıxır. Maraqlı deyil mi?

Əgər alışqanlığımızdan kənara çıxmasaq, daima eyni yerdə

qalıb eyni şeyləri etsək, nəticə də eyni olacaq.

Bəlkə də fərqində deyilik amma cəmiyyət olaraq bir-birimizə

enerjimizlə təsir edirik.


Elçin Eyvazalı

57

Ətrafımızda 240 cm genişliyində bir enerji sahəmiz var.

Düşüncələrimizdən yayılan enerjiylə balon kimi ətrafda

gəzirik. Və yaydığımız bu enerji tezliyi başqaları ilə əlaqəyə

girməyə çalışır. Yəni bir düşüncəni dəvamlı ağlımızdan keçirdib dilləndirdiyimizdə ətrafımızda bu düşüncədən ibarət

bir maqnit sahə yaranır. Və bir müddət sonra bizimlə eyni

düşüncəyə sahib tezliyi tapıb ona bağlanır. Neqativ düşüncələrdə diqqət cəmləmək o düşüncəyə güc

qazandırmaqdan və bənzər düşüncələri çoxaltmaqdan başqa

bir şey deyil. Xöşbəxtlik bizim təbii halımızdır. Bizə kədər verib iztirab çəkdirən cadəcə mənfi düşüncələrimizdir.

Duyğularımızı pozitivə çevirək

Hisslərimiz bizə ait bir xəbərdarlıq mexanizmidır. Pis şeylər

düşündüyümüzdə kainat bizə pis şeylər düşünürsən. Diqqət!

Düşündüyün şeyi dəyişdir. neqativ tezlik yaddaşda. Tezliyi dəyişdir. Diqqət. Geriyə sayı başladı deyir.

Bir daha mənfi şeylər düşündüyünüzdə kainatın siqnalına

qulaq asın. O an sizə gələbiləcək gözəl şeyləri neqativ tezlikdə olduğunuz üçün əngəllədiyiniz andır. Dərhal pozitiv

düşüncələrə kanalı çevirin. Özünüzü yaxşı hiss etməyə

başladığınız an da yeni bir tezliyə keçdiyinizi anlayacaqsınız.

Özünüzü bədbəxt, əsəbi ya da qəmli hiss edirsənsə bunu asanlıqla dəyişdirə bilərsən. Mahnı söyləyərək, sevdiyin

birini düşünərək, gözəl xatirələri canlandıraraq, evcil bir

heyvanı sevərək, gül qoxlayaraq, ağaçlara toxunaraq… (Cazibə qanunu)

Duyğu vəziyyətinizi dərk edib özünüzə“bir dəqiqə” deyin.

“Diqqətt, tezliyim düşür bu mənim üçün yaxşı olmayacaq” və yuxarıda yazılanlardan birini uyqulayaraq hoop başqa bir

tezliyə keçə bilərsiniz.

Bu qədər asan bir şey…


Elçin Eyvazalı

58

“BİZ” deyə bir şey var həqiqətən də…

Kollektiv enerji gücünə çox inanıram. Bir şeyin olacağı yoxsa

da kollektiv düşüncə gücüylə oldura bilərsiniz. Bu səbəbdən

kollektiv ibadətlər və dualar edilir. Yaxşı, cəmiyyətə bu qədər Təsir edə biləriksə pozitiv düşünmək daha məntiqli deyil mi?

Heç bir qarşılaşma təsadüf deyildir

Qarşımıza çıxan hər kəsin həyatımızda bir vəzifəsi olduğunu və bizə bir şey öyrətdiyini bilməliyik. Kimiləri həyatımıza

qısa sürəli girər, kimisi ömür boyu hər zaman yanınızda olar.

Amma heç bir qarşılaşma təsadüfi deyildir. Və tanışdığımız

hər insan bizə özümüzü tanıtmaq, özümüzü kəşf etmək üçün bir fürsət daşıyır.

Yaşanmış pis hadisələrdən belə insan təcrübə qazanır. Sizə neqativ görünən şeylərin belə arxasında gizlənmiş bir dərs

vardır. "Blessing in disguise" deyə bir söz vardır... Qılıq

dəyişdirmiş nemət. Siz şər zənn etdiyiniz şey əslındə “ŞANS”dır!

İnsanın bilik səviyyəsi yüksəldikcə, o an üçün pis kimi

görünən hadisələrin gerçək mənalarını dərk etməyə başlayır. Bir şeyin olması üçün bəzən bir sürü şey olur.

Sən bütün bunları niyə yaşadığını sonradan öyrənirsən.

Nöqtələri birləşdirmədən böyük tablonu görmək mümkün deyil. Bəzən biri həyatınıza girər və onun orada olmasının

səbəbinin əslində keçirdiyiniz çətin dövrdə sizə kömək etmək

və bəlki də həyatınızı yaxşılığa doğru dəyişdirmək ya da sizə

bir dərs vermək olduğunu anlarsınız. İnsanlar doğrulardan çox səhvlərdən öyrənir.


Elçin Eyvazalı

59

Dəyişdirəməyəcəyin şeylər üçün enerjini ziyan etmə

Epiktetus'un tələbələrinə söylədiklərinə qulaq asın:

“Hər şeyin getməsi gərəktiyi kimi getdiyini bilməyi öyrənin.” Bu təslimiyyətdir. Ancaq təslimiyyət içində olduğunuzda da

hər şey sona çatmır. Həyat budur. Yenə testlər və

imtahanlarla qarşılaşacaqsınız. Sadəcə baxış bucağını dəyişdirdiyinizdə nəyin nə üçün

olduğunu artıq dərk edəcəksiniz.

Son olaraq keçmiş karma bağlarınızdan xilas olmaq və

bağışlanmaq üçün gözəl bir şey paylaşmaq istiyirəm:

“Həyatıma girib çıxan hər insanın mənim ehtiyacım olan bir müəllim olduğunu anladığımdan bəri, heç bir xəyal qırıqlığı

yaşamadan dərsimi alıb yoluma dəvam edirəm...

Onlara; həyatıma məna verdikləri üçün təşəkkür edirəm.”

Kainatın qanunlarını bilmək həyatımızın şərtlərini

dəyişdirmək üçün vacibdir

Yollarımız rastlaşdısa mütləq bir-birimizdən öyrənəcək bir

şeylərimiz var. Gərək tək tərəfli, gərək də qarşılıqlı olsun. Amma mütləq bir-birimizə bir şey öyrədərik.

"Aydınlanma zamanı gəldiyində bir əl yolu göstərəcək və

başqa bir əl də qapını açacaqdır" Shemuel Bensusan


Elçin Eyvazalı

60

İstər qəbul edin, istər etməyin qarşınıza çıxan heç kimsə boş yerə çıxmaz. Qarşımıza çıxan hər kəs yolumuzda irəliləmək

üçün ehtiyaç duyduğumuz insanlardır.

Biz də başqalarının yolunda ehtiyaç duyduğu insanlarıq. Bunun yaxçısı -pisi yoxdur, dərs dərsdir. Bəzən məhcub

edilirsiniz, bəzən başqaları üçün pis siz olursunuz. Bizi digər

bütün canlılardan ayıran xüsusiyyətimiz iradəmizdir. Azad iradəmizlə etdiyimiz seçimlərin nəticəsini yaşayırıq.

Allah hər kəsi öz seçiminə buraxmışdır. Zulüm etsən ona göre

qarşılığını alarsan, zülümə uğrasaq ona görə...

Bunu anlayan insan başına gələn şeylərdə əsla "niyə mən?"

deyə soruşmaz.

Aura bizim maqnit enerji sahəmizdir

Aura zəif olursa həm çox xəstələnir, həm də neqativ təsirlərə daha çox məruz qalınır…

İndi sizlərə auranı pozan, təsir edən şeylər haqqında bir neçə

şey paylaşmaq istiyirəm. Aura sizin ruh halınıza, duyğusal

vəziyyətinizə görə dəyişə bilir. Auranız sizin nə cür bir enerji yaydığınızı da göstərir. Məsələn çox uzun sürən bir əsəbilik

vəziyyəti auranızın zəyifləməsinə səbəb olur və ciddi mənada

təmizlənməyə ehtiyacınız ola bilər. Yəni gün keçdikcə zəifləyən aurada yırtıqlar əmələ gəlir və neqativ varlıqlara

açıq hala gəlir. Aura qaralır və insanları itən bir görünüşə

sahib olmağa başlayır.

Enerjimiz başqalarına, istifadə etdiyimiz əşyalarla keçər.

Bütün əşyalar onu istifadə edən insanın enerjisinə yüklənir.


Elçin Eyvazalı

61

Başqasının əşyasından istifadə edərəkən həmin insanın sahib olduğu məncillik, kin, nifrət, əsəb, kısqanclıq, fəsat və s.

neqativ enerji sizin auranız tərəfindən əmilir. Və sizin auranızı

pozar. Ya da əksinə, həmin insanda pozitiv enerji üstünlük

təşkil edirsə, bu zaman auranız yaxşılaşar.

Qısacası əşyalarında enerjisi, yaydığı bir tezlik vardır. Başqa

insanların paltarlarını geyərkən, bəzək əşyalarından istifadə edərkən diqqətli olun.

Yaşanılan məkanların, torpağın, divarın yaddaşı vardır. O sahədəki hər şeyi keyd edər. Bu əşyalara sizdə zamanında

neqativ enerji yükləmiş ola bilərsiniz. İstifadə etdiyiniz

xüsusən də sizdə pis xatirəsi olan heç bir əşyanı evinizdə

saxlamayın. Əgər olduğunuz məkanda hüzursuzluq hiss edirsənizsə, deməli o sahə ilə tezliyiniz uyqunlaşmamış və

neqativ enerji axışı var deməkdir.

Son zamanlarda uyqunlaşma adı altında bir enerji nəqli

modası çıxdı. Nə olduğunu bilmədiyiniz insanlara enerji

sahənizi açırsınız, heç də düz etmirsiniz. Çünki icazə verdiyiniz andan etibarən o insan xəstəlik də daxil bütün

duyğusal enerjisini sizə keçirir.

Biri haqqında qeybət! Biri haqqında qeybət etdiyiniz andan etibarən, sizinlə həmin insan arasında bir kanal yaranır və

sizdən ona pozitiv ondan sizə neqativ bir axım başlayır. Necə

pis bir alış-veriş!

Alt şüur əmirlərə uymağı sevir

Alt şüura necə bir həyat istədiyimizi indiki zaman feili ilə

söyləməmiz lazımdır. İstəmədiklərimizdən heç söz


Elçin Eyvazalı

62

etməməkdə fayda var. Çünki neqativ enerji tərs təsir yarada bilir. Bir insana qırmızı bir avtomobil düşünmə dediyinizdə

ağlına gələn ilk şey qırmızı bir avtomobil olur. Bunun kimi

“etmə, getmə və s” cümlələr sadece istəyi artırır. Bu səbəbdən

birinə “etmə” dediyimizdə əslində onun altşüuruna bilmədən “et” əmri veririk.

Bu dünyada hamımıza çatacaq qədər bolluq və bərəkət var. O zaman indi mən bu gündən etibarən həyatımı, sağlam,

hüzur, bolluq, bərəkət, sevgi, uğur içində keçirməyə niyyət

edirəm. Ruzimi sevgi ilə qəbul edirəm. Ehtiyacım olan hər

şey mənə ehtiyacım oldugu anda gəlir. Və mən sevgiylə şükr edərək qəbul edirəm. Şükürlər olsun!

Həyatınızı dəyişdirmək istiyirsinizsə ilk öncə sözlərinizi dəyişdirməklə başlayın

Bunun üçün aşağıdakı mətini hər gün öz-özünüzə təkrar edə bilərsiniz. Buna ən az 21 gün heç ara vermədən dəvam edin:

“Bilərək və ya bilməyərək dediyim və mənim ilərləməmə əngəl

olan bütün sözləri rədd edirəm” "Ətrafımdakılar haqqında bilərək ya da bilməyərək alt və üst

şüurumda yaratdığım bütün neqativ və gərəksiz kodları,

düşüncə proqramlarından imtina edirəm. Fərqində olaraq ya da olmayaraq özümdə yaratdığım bütün

əngəlləri və blokları qaldırıram.

Keçmişi, keçmişimdəki hər kəsi və özümü sevgiylə

bağışlayıram və sərbəst buraxıram."

Dünyanı dəyişdirmək istiyirsən ilk öncə sözlərini dəyişdir


Elçin Eyvazalı

63

Bir sözü tələffüz etmək bir düşüncəni oyandırmaqdır və onu

mövcud etməkdir. İnsan sözünün maqnit gücü, dünyadakı hər

təzahürün başlanğıcıdır. Biri tərəfindən söylənən söz eyniylə

onun adı kimi gələcək talehini müəyyən edir. Niyə? Çünki, bizim ruh özümüz (ağıl) bir düşüncə yaradır ya da çağırır, o

düşüncənin təmsilçisi bütün varlıq təzahürlərnin xəznəsi və

aynası olan astral axışın özünü çağırır.

Louise Hay “söz olaraq çölə çıxartdığım şeylərin təcrübə

olaraq mənə geri dönəcəyini kimsə mənə öyrətmədi” deyərək insanların sözləriylə həyatlarına necə təsir etdiklərinə diqqət

çəkməyə çalışır. Dediklərimizlə özümüzə bir növ sehir edirik.

Ağzımızdan çıxan hər söz bir anlaşma imzalamamıza səbəb

olur. Düşünmədən danışdığımız hər dəqiqə sonrakı günlərin təcrübəsini yaradır. Bu səbəbdən pis sözləri, həyata meydan

oxuyan cümlələri və başqalarını incidən sözləri lüğətinizdən

silin.

Sözlər ünsiyyət qurmaqdan başqa daha çox şeyə sahibdir.

Enerjiləri var. Tezlikləri var. Doğru sözlərdən istifadə etmək titrəşmə tezliyinizi də yüksəldəcəkdir. Özünüzü pozitiv

cümlələrlə güçləndirə bilər, bu an olduğunuz nöqtədən çox

daha yuxarıya daşıya bilərsiniz. Duyğusal münasibət

qurduğumuz, təcrübə yaşadığımız hər kəslə və hər şeylə aramızda görünməz bağlar yaranır. Bəzən bu bağlar bizi

aşağıya doğru çəkərək irəliləməyə qoymur.

Yadda saxlayın, Hamımızın var olan enerji sahəsi

ətrafımızdakı hər şeylə qarşılıqlı təsirdədir. Bu səbəbdən bəzi

insanlar evdə hər zaman eyni yerdə otururlar. Orada enerjisini

buraxdığı üçün o yerlə tezliyi uyqun gəlir və o yerdən başqa yerə oturmaz. Bir şeyə nə qədər çox toxunursanız o şey

üzərində təsiriniz o qədər çox olur. Bu da kainatın keyd etmə

mexanizmiylə olur. Neqativ bildiyiniz insanların heç bir


Elçin Eyvazalı

64

şeyini istifadə etməyin. Zibilə atın. Qıymadığınız bir şeysə mütləq üzərində enerji təmizliyi edin. Bütün əşyalar sahibinin

elektriyini yayar. İnsandakı neqativ və pozitiv bütün hallar o

əşyaya keçər.

Məsələn, zikir etdiyiniz təsbehlərinizi kimsəylə paylaşmayın.

Eyni şəkildə bir başqasına aid təsbehdən də istifadə etməyin.

Çünki o təsbeh sizə aid enerjini daşıyır və etdiyiniz bütün zikirlərin nuru orada qeyd olur. Bir başqası istifadə etdiyində

enerji axışı o təsbehdəki cazibə qüvvəsini pozar o da sizə təsir

edər!

Əşyalarla əlaqədar olaraq öncə enerjisini təmizləmək, sonra

öz tezliyinizə uyqunlaşdırmaq lazımdır. Enerjisi təmizlənmiş

əşyanızı əlinizə alıb gözlərinizi örtərək sevgi enerjinizi verdiyinizdə sürətli bir şəkildə uyqunlaşma həyata keçir.

Uyqunlamanı bilməsəniz də onsuzda sevdiyiniz şeylərlə uzun

müddət təmas etdiyinizdə təbii olaraq bu uyqunlama yaşanır.

Əgər aramızdakı münasibət sağlamsa problem yoxdur, yox

əgər bizə zərər verən, bizi aşağıya çəkən bir münasibət isə o insanlarla aramızdakı bizim görmədiyimiz amma

göbəyimizdən uzanaraq o insanın göbəyi ilə bağlanan o

bağları kəsməliyik. Çünki biz xortuma bənzəyən bir kanal ilə enerji alış-verişi edir, bir-birimizin enerjisini çəkərik.

Bizə zərər verən bağları kəsmək üçün aşağıdakıları

uyqulamaq lazımdır. Səssizliyə çəkilin. Gözlərinizi bağlayıb o insanın qarşınızda olduğunu xəyal edin.Və ona belə deyin:


Elçin Eyvazalı

65

".............. (Nöqtəli yerdə o insanın adını deyin) bütün zamanlarda bilərək ya da bilməyərək səbəb olduğum bütün

sıxıntılardan, etdiyim bütün səhflərdən və sənə qarşı olan

bütün neqativ duyğu və düşüncələrimə görə səndən özür

diliyirəm. Xahiş edirəm bunu qəbul et və məni sevgi ilə bağışla. Məndə səni sevgi ilə bağışlıyıram. Bu andan etibarən

səni özümdən, özümü isə səndən azad edirəm.

Hər ikimizin yolunu Allah’ın sevgisi ilə şəfalanmasını və nuru

ilə aydınlanmasını diləyirəm. Mənə öyrətdiyin hər şey üçün

sonsuz təşəkkür edirəm. Bundan belə sən öz yolunda azadsan, mən də öz yolumda azadam”

Bu uyqulama bağışlamağa niyyət etdiyiniz insanı tamamən

bağışlayana qədər hər gün dəvam edilməlidir. Bunu uyquladığınızda siz öz enerjinizi bərpa etdiyiniz kimi sizə

zərər verən bir münasibətdə olan adam isə həyatınızdan

çıxaraq uzaqlaşacaqdır.

Bəxtin gətirməməsi nədir?

El arasında tez-tez eşitdiyimiz “bəxtim gətirmir” sözü əslində

auranın zəif olmasından yaranan pis-neqativ enerjilərə açıq olmaqdan başqa bir şey deyildir. İnsan öz aurasını

qüvvətləndirmədikdə aurada bəzi yirtıqlar meydana gəlir və

bu yırtıqlardan neqativ enerjili varlıqlar enerji çəkməyə

başlayır. Bu halda ilk öncə auranın tədavi edilməsi və qüvvətləndirilməsi lazımdır.

Aura yırtıqlığını necə anlarıq


Elçin Eyvazalı

66

Fiziki mənada; birdən baş verən baş və göz ağrısı şəklində

özünü biruzə verir. Çox əsnəyər və özünü enerjisi çəkilmiş

kimi hiss edər. Yoğun bir enerji hücumuna məruz qaldığı

zaman vaxt itirmədən müdafiəyə keçmək lazımdır. Əslinda o an ilk yardım olaraq alınacaq tədbir duş almaqdır.

Göbək dəliyinizin olduğu yeri əlinizlə örtərək dua oxumağa başlayın. Tezliyi yüksəldən bitki qoyun.

Zehinsəl olaraq; insan artıq həyata qarşı ümüdünü itirmişdir. Tək qalmaq istiyir və heç kimlə görüşmək istəmir. Bədbəxdir.

Həyatında isə; hər şey tərs gedir. Olmasını gözlədiyi şeylər

həyata keçmir. Maddi mənəvi itkilər yaşıyır.

Auranı necə qüvvətləndirə bilərik?

İlk olaraq özümüzü neqativ ruh halından çıxarıb, tezliyimizi yüksəltməliyik. Sonra enerjisi yüksək, pozitiv insanların

yaxınlığında olmalıyıq. Pozitiv insanlarla bir yerdə olmağın

bizə nə köməyi olar deyə soruşa bilərsiniz. Tezliyi düşürən ya da yüksəltən ən mühim şeylərdən biri ətrafımızda olan

insanların enerjiləridir. Bunu əslində izah etməyə ehtiyac

yoxdur. Neqativ və pessimist insanların yanında həyat

enerjisinin necə düşdüyünü; çox sevincli həyat dolu birinin yanında isə enerjinizin necə yüksəldiyini dərk etmişsiniz. Bu

uyqulama size təbii olaraq o insanın rezonansına çıxarır.

Bunun tam tərsi də ola bilər. Çox pozitiv birinin enerjisi sizi

narahat edir, sıxır və dəvamlı dərdlərdən danışmaq

istiyirsəniz, hətta insanların pis olmaqrını istiyir bəlkə də

pislik etmək içinizdən gəlirsə... tezliyiniz həddindən artıq düşük və aşağı dərəcəli enerji varlıqları sizin bədəninizdən

istifadə edir ola bilər. Əgər özünüzü yüksək enerjili insanların


Elçin Eyvazalı

67

yanında yaxşı hiss edirsinizsə, o zaman sizə ən çox təsir edən sadəcə ətrafdakı şərtlərdir.

Həyat enerjisinin əksikliyi zamanı “Ya Hayy” əsmasını səsləndirərək tezliyi yüksltmək olar. " Ya Vedud" əsması

sevgi enerjisini yüksəldir. "Ya Vasi" əsmasıyla maddi

vəziyyət düzəldilə bilər.

“Allah’ım məni qoru, yüksəlt, şansı, talehi açıq qullarından

elə. Amin!” “Ey Rəbbim! Şeytanların vəsvəsələrindən sənə sığınıram.”

Ardınca… Ayətəl kürsi, Fəlak,Nas surələrini bir suya oxuyub

o sudan içmək və o suyu başınızdan aşağı tökərək duş ala

bilərsiniz. (enerjinizi yumaq mənasına gəlir.)

Başınıza bir şey gəlmə qorxusu

Kainatda iki cür enerji var: qorxu və sevgi. Əgər başınıza bir

şey gəlməsindən qorxursanızsa, ətrafa qorxu enerjisi

yayırsınız. Yaydığınız qoxu qədər təsirli bir enerji yayırsınız.

İnsan içində olduğu ruh halı nəysə o seviyyədə bir tezlik yayır. Yəni özünə ona oxşar təcrübələr çəkir … Hamısı bu

qədər!

Deyək ki, həyatınızda buna oxşar bir hadisə yaşadınız… Tez

dayanın və öz-özünüzə deyin, bunu mən harda və nə zamn

əkdim və indi bunu yaşııyıram? Tapsanız tez o anı

təmizləyin. Tapmasanız bunları mənim alt şüurum yaradır və bunlar mənim həqiqi duyğularım deyil, mən sevgini seçirəm

deyin.


Elçin Eyvazalı

68

Gülmək hər dərdə dərmandır. Vücudun təbii xöşbəxtli hormonu olan endorfin salqılanmasına səbəb olur, Sinirləri

rahatladır, vücuda aerobika etdirir. Çünki vücudun üst

hissəsindəki əzələlərin, sinirlərin ve orqanların idman

etməsini təmin edir. Əsəb, gərginlik, narahatlıq kimi duyğulardan uzaqlaşdırır…

Xöşbəxt insanların ortaq sirri, əllərində olanın qiymətini bilmələridir. Əlindəkinin qiymətini bilmirsənsə, daha çox

istəməyin bir mənsı yoxdur, çünki o da səni xöşbəxt

etməyəcək. Daha da çox istəyəcəksən.

Ondan bundan nifrət edərək həyatınızı məhv etməyin. Nifrət

çox zəhərli bir duyğudur. Zəhəri siz içib başqasının ölməsini

gözləmək kimi bir şeydir bu. İntiqam almaq istəyini də bir kənara bıraxın. Ən gözəl intiqam, sevmədiyiniz insanı yox

hesab etməkdir inan mənə. Bağışlamaq sizə çətin gəlsə də o

insanı yox hesab edin… Maraqlanmayın. İntiqam enerji itirməkdən başqa bir şey deyil.

Enerjinin dəvamlı dəyişmə qanunu

Bütün insanlar öz həyat şərtlərini dəyişdirmə gücünə

sahibdirlər. Daha yüksək titrəşmələr daha düşük olanları dönüşdürür; Beləcə, hər birimiz kainatın qanunlarını

anlayaraq və prinsipləri dəyişməyə təsir edəcək şəkildə

uyqulayaraq həyatımızdakı enerjiləri dəyişdirə bilərik.

Kainatdakı hər şey siz də daxil olmaqla fərqli tezliklərdə

titrəyən saf enerjidir. Düşündüyümüz, söylədiyimiz,

inandığımız hər şey kainat və başqaları üzərində bənzər bir təsirə sahib olacaqdır. Hər şey digər hər şeyə bağlıdır. Hər səs,

şey və hətta düşüncənin özünə xas titrəşmə tezliyi vardır.


Elçin Eyvazalı

69

Düşüncələrimizi dəstəkləyən duyğulara və sözlərə diqqət etmeliyik.

Hər hadisənin (düşüncə daxil) bir qarşılığı və ya nəticəsi

vardır "əktiyimiz şeyi biçərik". Həyatımıza girən şeyləri, hadisələri və insanları əslində biz çəkərik. Düşüncələrimiz,

hisslərimiz, sözlərimiz və hərəkətlərimiz, bənzər enerjiləri

çəkən enerjilər yaradır. Buna görə neqativ enerjilər neqativ enerjiler çəkər və pozitiv enerjilər pozitiv enerjiləri çəkər.

Bütün duyğularınız, "şərtsiz sevgi"nin (eşq mənasında) duyğusal titrəşmələrin ən yüksək və "nifrət" in ən yoğun, və

ən üst olduğu titrəşmələrdir. Zehinsəl titrəşmələrinizi

izləyərək onlara nəzarət etməyi öyrənə

bilərsiniz. Titrəşmələrinizi bilərək düşüncələrinizi nifrətdən sevgiyə, qorxudan cəsarətə çevirə bilərsiniz.

Ritm qanunu

Ritm qanunu bizə bunu söyləyir: Hər şey dəyişkəndir.

Qanuna uyqun olaraq, bir nəticə nöqtəsi digər bir nöqtəyə

çatdığında, geriyə doğru sayım, hər hansı bir irəli hərəkətin tamamən tərsinə çevrildiyi zamana qədər fərq edilməz bir

şəkildə başlayar, daha sonra irəli hərəkət təkrar başlayar və

zaman təkrarlanır.

Qanunun sizi geri çəkməyə başladığını hiss ettiyinizdə

qorxuya düşüb cəsarətinizi qırmayın. Həyat sizi nə qədər geri

çəkmiş olursa olsun pozitiv olmağa çalışın. Çabalamalar uğursuzluqla qarşılaşsa belə, ritm qanunu sayəsində (əgər

iradənizi qırmasanız) yuxarı doğru hərəkət yenidən

başlayacaqdır.


Elçin Eyvazalı

70

Zaman içində, geriyə doğru hərəkətlər, öncəki geri

dönüşlərinizə görə daha az neqativ hala gəldikcə və özünüzü

daha da yüksəltdikçə, əzmkarlığınız mükafatlandrılacaqdır

.

Bənzər bənzəri çəkər

Kainatın qanununa əsasən hər şeyin qarşılığı vardır. Siz

kainata nə cür bir dalğa yaysanız sizə geri dönən tezlik də o cür olur. Bənzər bənzəri çəkər! Amma bəzən həyatda bir-

birinə hec bənzəməyən insanların bərabər olduqlarını görürük.

Bu nöqtədə fikirlər qarışır. Bunu isə Rahiblər belə izah edir.

"Fiziki dünyada zidd olanlar, ruhsal dünya da isə bənzərlər bir-birini çəkər." Zidd olanlar birləşərək bütünü əmələ gətirir.

Egər siz öz balansınızı qurmağı bacarmırsanızsa zidd

qütbünüz ilə sınanaraq hər hansı bir şəkildə bu balansı qurmağınız təmin olunacaqdır.

Ağaçların Enerjisi

Hər şeyin olduğu ki i ağacarın və hətta bütün bitkilərin

enerjisi var. Sizinlə və bütün kainatla əlaqələri var. Bunu

ruhsal hətta fiziki vəziyyətinizi yaxşılaşdırmaq məqsədilə istifadə etsəniz fayda görərsiniz. Məsələn, hindular enerjisi

düştüyündə şam ağacına bir müddət sarılar və enerjilərini

yüksəldərlərmiş. Niyə şam ağacı, çünki bu ağac 4 mövsüm

yarpağını tökməyən güçlü duruşu ilə həyatı təmsil edir. Aparılan araşdırmalar sadəcə toxunmanın deyil, ətrafınızda

olmasının belə müalicəvi əhəmiyyəti olduğu söylənir.


Elçin Eyvazalı

71

Ağaclar enerji istehsal edərək həyat enerjisini təmin edərlər. Siz onlara sarılaraq bağlantı qurduğunuzda bədənin enerjisini

bərpa edirsiniz. Hər ağacın eyni insanlar kimi özünə məxsus

enerjisi var. Bu səbəbdən hər ağac dəyişik təsirlər almaq üçün

qucaqlana bilər.

Nikola Teslanın o çox məşhur sözünü xatırlayın: “Əgər kainatın sirlərini kəşf etmək istiyirsənizsə enerji, tezlik

və titrəşmə ölçülərini öyrənməniz lazımdır.”

Ağaclar bir-birləri ilə kökləri vasitəsilə eyni internet şəbəkəsi

kimi bağlantı qurar və xəbərləşirlər. Yəni bütün kainat da

bizimlə bağlantıdadır. Onların danışma dili isə təbi ki

tezliklərdir! Hər şeyin titrəşmə sahib olduğu və bunu ətrafına yaydığını anlasaydıq, bizə də təsir edə biləcəyini təxmin

etmək çətin olmazdı. Ağaclardan bu qədər bəhs etmişkən indi

hansı ağacın nə üçün yaşxı gəldiyinə baxaq.

Söyüd ağacı yanında durduğunuzda baş ağrısını keçirir.

Şam ağacı enerjinizi təmizləyər, balanslaşdırar. Qaraağaç beyni sakitləşdirir.

Əncir ağacları ürəyi təmizliyir.

Küknar sümükləri gücləndirir (sağalmağı sürətləndirirmiş).

İhlamur, Adaçayı, kimi bitkilər isə havadakı mikrobu təmizliyir...

Ayın bizə təsiri

Ayın hər ay içərisində iki ayrı dövrü var. Biri dolunay digəri

isə yeni ay. Atalarımız ayın bioenerji dalğalarına önəm vermiş və günlük həyatlarında bütün işlərini ona görə proqramlamış

və davranmışlar. Bəlkə bu zamana qədər diqqətinizi

çəkməmişdir amma gözəllikdən, münasibətlərə, əkim-biçim


Elçin Eyvazalı

72

işlərindən hətta bəslənməyə qədər hər işdə ayın təsiri var. Hətta zehin xüsusunda yeni ay dövründə zehniniz daha pak və

açıq olur.

Yeni ay: Enerjinin pozitiv istiqamətdə artdığı dövrdür. Başlatmaq enerjisi daşıyır. Xəstəliklər asan şəfa tapır,

hüceyrələr çoxalır. Bitki əkilərsə gözəl inkişaf edər.

Dolunayda isə: enerji neqativ tərəfdə yüksək olur. Dolunay dövründə duyğular önə çıkıyor zəka olaraq isə

alqılamada bir az çətinlik hiss edə bilərsiniz.

Saç, dırnaq kəsim işlərinizi bu zamanda edə bilərsiniz.

Dolunayda biçilən otlar daha şəfalı olur. Ən çox məsləhət

gördüyüm şeylərdən biri də səssizlik orucu tutmaqdır. Ay

duyğuları alt üst etdiyindən balansı itirə bilər, ətrafımızdakı münasibətlərdə asanlıqla qırıcı ola bilərik. Daha sonra peşman

olacağımız axmaq hərəkətlər edə bilərik. Bəzən heç istəmədən

kiminsə xətrinə dəydiyinizi görmüşsünüz. Baxın, diqqət edin. Bu xüsusən dolunay dövrlərinə rast gəlir. Mən də bunu

öyrəndiyimdən bəri bu dövrlərdə özümü geri çəkirəm.

Dəvamlı özümə təsəlli verirəm sakit ol, keçəcək, hal-hazırda sən, sən deyilsən. Ən gözəli dua, zikir çalışmalarına

yönəlmək. Təbiətdə gəzintiyə çıxmaqdır.

Biz günəş, ay, su, torpaq və bitkilər vasitəsilə kosmik enerji alırıq. "Kosmik enerji "həyat enerjisidir. Dənizə girmək və

günəşlənmək əla aura təmizləyir. Torpağa əyağı yalın basmaq

vücuddakı neqativ enerjini atar.

Üzərik ilə evi tüstülətmək məkan temizliyi olar. Evinizdə çox

toz tutan əşyalara yer verməyin. Toz neqativ enerjiyi tutar.

İstifadə etməkdən xoşlanırsanızsa mütləq tez-tez yuyaraq və ya nəm əski ilə silərək ölü enerjilərdən təmizləyin. Eyni

zamanda ortalığın tezliyini ehtiyacınıza görə rəngləri seçərək

də ayarlaya bilərsəniz.


Elçin Eyvazalı

73

Sarı - enerjini artırır və neqativ enerjini geri çevirir. Yaşıl - şəfa verir

Mavi – hüzur verir

Narıncı - sevgi enerjisi verir.

Ev insanın bədənidir

Ev insanın bədənidir! Evinə necə baxdığından, özünə necə

davrandığını görmək mümkündür. Şir yatdığı yerdən bəlli olar sözünü xatırlayın. Evinizdəki düzənsizlik və qarışıqlıq

həyatınıza problem və qarmaşıqlığı çəkər.

Kainatın kosmik enerjisini düzgün istifadə etməyi öyrənsək, həyatımızın hər sahəsində uğurlar əldə etmiş olarıq. Çünki

kosmik enerji həyatımızda düzgün axarsa hər şey yolunda

gedər, durğunlaşdıqda isə xəstəliklər və problemlər yaranar. Kosmik enerji 4 fərqli tərəfdən axır. Şərqdən elm enerjisi,

qərbdən yıxıcı enerji, şimaldan bəsləyici enerji, cənubdan isə

gücləndirici enerji axır. Bu səbəbdən namaz qılarkən üzümüzü qibləyə yəni cənuba tuturuq.

Əgər enerjilər düzgün axırsa bu sizə bolluq, şans, xöşbəxtlik

gətirəcək. Və evinizdə özünüzü rahat hiss edəcəksiniz. Yox əgər olduğunuz məkanda dəvamlı uğursuzluqlar, xəstəliklər

və problemlər altındasınızsa bu kosmik enerjinin düzgün

axmadığına işarədir. Enerjinin axışını düzəltmək üçün evinizdə mütamadi olaraq düzənə, təmizliyə və sadəliyə

diqqət etməlisiniz.

İstifadə etmədiyiniz xüsusilə də sizdə pis xatirəsi olan əşyanı evinizdə saxlamayın. Əşyalarında enerjisi, yaydığı bir tezlik

vardır. Yaşanan məkanların, torpağın, divarın yaddaşı vardır.

O ortamdakı hər şeyi keyd edər. Əğər olduğunuz ortamda


Elçin Eyvazalı

74

hüzursuzluq hissi varsa kəsinliklə o ortamla tezliyiniz uyuşmamış deməkdir.

Qırıq, çatlaq, xarab əşyalarınız varsa ya təmir edin ya da atın.

Tez-tez olduğunuz məkanı təmizləyin və düzənli tutun. Havasını dəyişərək kosmik enerjinin girməsinə rahat

axmasına icazə verin. Əşyalarınızı arada bir yerlərindən bir

santım belə olsa yerindən tərpədin. Yataq və divanların altını əşyalarla doldurmayın. Altlarındakı tozları silin. Şüşə əşyalar,

aynalar neqativ enerji tutar buna görə tez-tez təmizlənməsi

lazımdır. Mütləq evinizə bitki qoyun. Bu həm evinizin havasını həm də pis enerjisini təmizləyər. Quru və suni gül

evinizdə saxlamayın. Ölü enerjidir. İstifadə etmədiyiniz heç

bir əşyanı saxlamayın ki, yenisinə yer açılsın.

İstifadə etdiyiniz əşyalar bəlli bir aralıqla təmizlənməsi

gərəkir. Çünki əşyalarınız sizə pozitiv enerji verdikleri kimi

ətrafdakı neqativ enerjiləri əmər və doyqunluğa çatdıqdan sonra o neqativ enerjini geri yaymağa başlayarlar.

Elektromaqnetik kirlilik

Cib telefonları və bütün elektron cihazlardan yayılan

dalğalardan yaranan elektromaqnit kirlilik vücudda stres və

yorqunluğa yol açan elektrostatik yük toplanmasına səbəb olur. Hər axşam duş almaq bütün vücudu elektrik yükündən

xilas edər, insanı stres və yorğunluqdan təmizləyər.

Ətrafımızda bütün elektrik axımı daşıyan kabellər ilə elektrikli cihazlar, yüksək gərginlik xətlər, televizorlar, cip

telefonu və kompyuter kimi cihazların elektromaqnit dalğalar

yayır.


Elçin Eyvazalı

75

Stresə səbəb olan elektromaqnit kirliliyin ən böyük olumsuzluqlarından biri insanları tənbəlliyyə aparmasıdır.

Texnika istifadə edənlər bəzi tədbirlər alaraq elektromaqnit

kirliliyin zərərlərindən qoruna bilərlər. Bunun üçün elektrikli

cihazlardan mümkün olduğu qədər nəzarətlə istifadə etmək lazımdır. Günlük həyatda immuntet sistemini güçləndirici

qidalara üstünlük vermək lazımdır. Saçınızı fen əvəzinə təbii

yolla qurutmaq, cib telefonu yerinə kabelli telefon istifadə edərək evimizdəki elektromaqnit kirliliyi ən aza endirə bilərik.

Çılpaq ayaqla torpağa basmaq vəya hər hansı bir metala

toxunmaqla elektrik yükünü boşaltmaq mümkündür. Eyni zamanda metal kimi elektrik keçirən suyla təmasın da

elektrik yükünün boşalmasına kömək edir. Gün içində duş

almaq imkanı olmadığı zaman əlimizi suya tutmamız yəni

əllərimizi tez tez yumaq da vücudumuzdakı elektrostatik yükü boşaldar.

İnsan vücudunda elektrik istehsalı

Elektrik ən mühim həyat vasitələrindən biridir. Elektrik olmadan texnologi həyatımızı dəvam etdirməmiz mümkün

deyil. Ancaq bir çox insan elektrikdən istifadə edərkən, öz

vücudunun da eyni ilə elektronik cihazlar kimi elektriksiz

çalışamıyacağını bilməz vəya düşünməz. Halbuki vücudumuz qüsursuz bir elektrik istehsal və paylaşma şəbəkəsi ilə təchiz

olunmuşdur.

İnsan vücudu həyat funksiyalarını yerinə gətirə bilmək

üçün elektrokimyəvi bir enerji sistemi istifadə edir. Vücudumuzun elektriklə işləyən hissəsi sinir sistemidir.

Canlılardaki bu elektrik sistem, metallardakı elektrik

sistemlərindən çox daha artıq mənfəətə sahibdir. Bu

http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/elektrokimyasal-biyosensorlu-dovme/8717

http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/gomulu-sistem-nedir/8658


Elçin Eyvazalı

76

mənfəətlərin başında biyoloji sistemlərin öz özünü təmir edə bilməsi gəlir.

Ətrafımızda gördüyümüz hər şeyin təməli atomdur. Atomun

içində isə proton, neytron və elektron vardır. Proton ve neytron nüvədə yerləşir, elektronlar isə nüvə ətrafında

dəvamlı dönən hərəkətli zərrəciklərdir. Protonlar pozitiv,

elektronlar neqativ elektrik yüklü, neytron ise yüksüzdür. Atomdaki elektron və proton miqdarı bir-birinə bərabərdir. Bu

bərabərlik de atomun neytral vəziyyətdə olmasına səbəb olur.

Atom əlavə bir elektron qazandığında bu onu neqativ hala gətirir və tarazılıq pozulur. Atom bir elektron itirdiyində isə

bu dəfə də pozitiv yüklü olur. Bu tarazısızlıq elektron axımı

başlamasına yol açır və bu elektron axımı da ‘elektrik’ olaraq

tanınır. Trilyonlarla atomdan meydana gələn insan vücudu elektronların hərəkəti ilə meydana gələn enerjiylə çalışır.

Nəfəs almaq, qaçmaq, yemək yemək, danışmaq, hərəkət

etmək, qısaca həyatımıza aid nə varsa enerjiyə ehtiyac hiss

edir və enerji olmadan həyat fəaliyyətimizi sürdürə bilmərik. İnsanın həyatı boyunca vücudunda həyata keçən sayısız

hüceyrə fəaliyetinin təməlində daima elektrik vardır. Başqa

bir sözlə, vücutdakı bütün kimyəvi proseslər elektriklə olur.

Vücud, elektrik istehsalını özü həyata keçirir. Bu vəzifəni

vücudumuzdakı trilyonlarla hüceyrə daima birlikdə yerinə

gətirirlər. Kiçik bir batereya oxşayan hüceyrələr xarici ətrafı potasyum, daxili hissəsi isə sodyum mayesi ilə doludur.

Bütün hüceyrələrdə bir volt elekrik enerjisi vardır. Bütün

hüceyrələr bu potansiyal enerjilerini hüceyrə içindəki

fəaliyətlərinə sərf edirlər. Ancaq sinir və əzələ hüceyrələri digər hüceyrələrdən fərqli olaraq bu enerjini fizoloji vəzifələr

üçün də istifadə edirlər. Əzələ hüceyrələrində bu axım

http://www.elektrikport.com/haber-roportaj/lojik-genlere-sahip-yapay-hucreler/7968

http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/atom-enerji-uretiminin-gelecekteki-yeri/4481


Elçin Eyvazalı

77

sayəsində yığılma əmələ gələrkən, sinir hüceyrələrində bu axım xəbərdarlıq siqnalı verir.

Hüceyrə zəri üzərində sadəcə müəyyən ionların keçişinə izin

verən kanallar mövcutdur. Bu kanallar vasitəsilə ionlar hüceyrə içinə vəya xaricinə hərəkət edə bilir. Müsbət və mənfi

yüklü hissəciklərin hərəkəti ilə hüceyrə içi və xarici arasında

elektriksəl bir tarazısızlıq meydana gəlir. Hüceyrə içi və hüceyrə xarici mayelərdəki bu fərq, tarazılıq yaranana qədər

bir keçiş yaradır. İçərisini xaricdən ayıran hüceyrə zəri bəzi

ionların keçməsinə izin verirkən diyərlərinin keçişini əngelləyən yarımkeçrici xüsusiyyətindədir. Bu səbəbdən

hüceyrə elektriyə ehtiyac hiss etdiyində elektrik dövrəsini

tamamlamaq üçün bu kanallardan birini açır.

Bir hüceyrənin xaricindəki yük ilə içərisindəki yük arasındakı

fərq 50 milivoltdur. Washington Dövlət Üniversitetindən farmakoloq Prof. Steven M. Simasko’nun hesablamasına görə

vücutdakı trilyonlarla hüceyrənin istehsal etdiyi elektrik

toplanırsa əldə edəcəyimiz enerji, 40 watt’lıq bir elektrik lampasının aydınlatmasına bərabər bir enerjidir. Bəzi

hüceyrələr digərlərindən daha artıq elektrik istehsal edir.

Bunun miqdarı hüceyrələrin gördükləri işə və elektriyi nə

üçün istifadə etdiklərinə bağlıdır. Məsələn, sinir və ürək hüceyrələri daha çox elektrik istehsal edirlər, çünki sinir

hüceyrələrinin, məsajlarını uzaq məsafələrə göndərmələri

gərəkir. Bu səbəbdən həm özləri üçün həm də bu məsajları göndərmələri üçün daha çox enerjiyə ehtiyac var.

Statik Elektrik Nədir?


Elçin Eyvazalı

78

Yüksək sürətlə uçan təyyarələrin qanadlarının niyə miz olduğunu vəya tankerlərin niyə torpaqlama zinciri daşıdığı

marağınıza səbəb oldu mu? Ya da bəzi zamanlarda təmas

etdiyiniz cisimlərdə niyə elektrik vurduğunu? Elə isə statik

elektriyi gəlin daha yaxından incəliyək.

Yüklərin bir-birləriylə təsiri nəticəsində ortaya çıxan qüvvətə elektrostatik qüvvət vəya statik elektrik deyilir.

Statik Elektrik, təbiətdə bir-birindən fərqlı vəya

eyni, keçrici vəya dielektrik iki maddənin təmas etməsi və sonra ayrılması vəya sürtünmə zamanı, bu iki cisim arasında

pozitiv və neqativ elektronların sərbəst buraxılması və

işarələrinin dəyişməsi ilə yaranır. Statik yükün voltu çox

olmasına rəğmən, axımı çox zəyifdir.

Maddələr bir-birləriylə təmas halında olduğu müddətcə

aralarında təmas üzü boyunca elektron nəqli olur. İki

maddənin təmasının kəsilməsi halında aralarındakı sərhəd aradan qalxar və maddələrdən birində neqativ yük

artığı(neqativ yüklənmə) diyərində isə elektron azlığı (pozitiv

yüklənmə) meydana gəlir. Əmələ gələn bu iki ayrı yük bir-

birlərini çəkər və arada olan hava kimi dielektrik olan bir ortamda (qıvılcım) yaranaraq boşalır və yük fərqlərini

tarazılaşdırar.

Meydana gələn bu qıvılcımın şiddəti iki üst arasındaki

potansiyal fərq və keçiş ortamının müqavimətindən asılıdır.

Buna görə iki üst arasındakı təmas sürtünmə vasitəsilə olursa

elektrik boşalması daha çox olacaqdır.

http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/mutlak-sicaklik-ve-super-iletkenler/10229#ad-image-0

http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/yangin-var!-1-bolum/8735#ad-image-0


Elçin Eyvazalı

79

Parlayıcı mayelər üçün böyük risk: Statik Elektrik

Parlayıcı maye daşıyan tankerlərdə hava ilə sürtünmənin

nəticəsində tankın içərisindəki mayenin çalxalanması

səbəbiylə də statik elektrik yükü toplanır. Yaranan bu statik elektrik yükün təhlükəli səviyyəyə çatmasına mane olmaq

məqsədilə topraqlama zinciri istifadə edilməsi məcburidir. Bu

zincir sayəsində yaranan statik elektrik torpağa ötrülür.

Təyyarə üzərindəki statik elektrik

Təyyarə üzərində elektrik 3 fərqli şəkildə meydan gəlir. Uçuş

zamanı ildırım düşməsi nəticəsində yaranan elektrik, təyyarə

qar, buz, dolu vəya toz buludu içindən keçərkən sürtünmə

təsirindən yaranan statik elektrik, elektronik cihazların əmələ gətirdiyi statik elektrik. Təyyarə üzərində yaranan bu statik

elektrik təyyarələrin qanad uclarında yerləşən miz metal

çıxıntılar sayəsində dağılır. Təyyarənin gövdəsində gəzən bu statik elektrik anlıq olaraq havaya bıraxılmasaydı, təyyarələr

yerə enərkən meydana gələbiləcək şiddətli elektrik

boşalmaları qəzaya səbəb olardı.

İnsan Vücudunda Statik Elektrik

Bu mövzuda ağıla ilk gələn quru və dielektrik xüsusiyyətdə olan saçlar ilə plastik daraq arasında statik elektrik yüklərinin

boşalaraq tarazılaşması nəticəsində ortaya çıxan çıtırtılardır.

Yada yunlu paltarlarımızı geyib çıxartarkən sürtünmədən yaranan elektriklənmədir. Bütün bunlarla bərabər biriylə

görüşdükdə vəya bir üstə doxunduğumuzda çarpılmamızda

tez-tez yaşanılan vəziyyətlər arasındadır. Elə bütün bunların

səbəbi statik elektriktir. İnsan vücudunda var olan elektrik xüsusilə əllərdə, üzdə, başda toplanmış halda olur. Təmas

vəya sürtünmə yoluyla bir cismə doxunduğumuzda

vücudumuz ilə cisim arasında bir yük keçişi olur. Neqativ

http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/topraklama-direnci-nedir-topraklama-olcumu-nasil-yapilir/11413#ad-image-0

http://www.elektrikport.com/haber-roportaj/ucaklarda-ve-gemilerde-topraklama-nasil-yapilir-1-bolum/11606#ad-image-0

http://www.elektrikport.com/haber-roportaj/ucaklarda-ve-gemilerde-topraklama-nasil-yapilir-1-bolum/11606#ad-image-0


Elçin Eyvazalı

80

olaraq yüklənən vücudumuz ilə başqa bir cismə təmas etdiyimizdə ani bir şəkildə yük boşalması yaşanır. Üzərimizdə

minlərlə volt statik yük mövcud ikən, 350 Volt ilə sıradan

çıxan bir CMOS elektronik cihaza toxunduğumuzda cihaz

zərər görə bilər. Bunun səbəbi isə statik yükün anidən boşalmasıdır.

Bunları bilirdiniz?

- %10 ile %20 arasında bir nəm olan yerdə plastik qovluq

daşıyarkən 7.000 Volt’luq bir statik elektriklə yükləndiyinizi. - %10 ile %20 arasında bir nəm olan yerdə xalı üzərində

gəzərkən 35.000 Volt’luq bir statik elektrik əmələ gəldiyini.

-Stresli vəziyyətdə üzərinizdəki statik elektriyin daha da çox

olduğunu. - İnsan vücudunda elektrik istehsal edən və nöron olaraq

adlandırılan hüceyrələrin varlığını.

- Bəzi zamanlar ildırımların uzunluqlarının 9 km-ə yaxın olduğunu və ətrafındakı 15 km’lik sahədə təsirli olduqlarını.

- Dünyada ildırım vurması səbəbindən, qeydə keçmiş ən son

təyyarə qəzasının 1967’də ABŞ’da olduğunu bilirdiniz?

Statik elektriyin səbəbləri

Maddələr neytral atomlardan yaranır. Çünki, atomların

nüvəsindəki pozitiv yüklü protonlar ilə orbitlərindəki neqativ

yüklü elektronların sayı eynidir. İki maddə bir-birləri ilə təmasa keçdiyi zaman, elektronlar bir maddədən digər

maddəyə keçə bilir. Beləliklə bir maddə üzərində pozitiv yük,

digəri üzərində isə buna bərabər miqdarda neqativ yük

yaranır.

Məsələn, saça sürtülmüş bir balon, neqativ yüklənir və divara

yaxınlaşdığı zaman, divarda olan pozitiv yüklər ilə bir-birinə

https://tr.wikipedia.org/wiki/Atom


Elçin Eyvazalı

81

bağlanır və balon divara yapışaraq, yer çəkiminə qarşı asılı durur kimi görsənir.

Elektriklə yüklü bir cisim yüksüz bir cismə toxundurulduğu zaman, o cismi öz cinsindən olan elektrik ilə yükləyər.

Məsələn, neytral bir cismə (+) yüklü bir cisim toxundurulsa

hər ikisi də (+) yüklənər. Əgər yük miqdarları bərabərsə hər ikisi də neytral olar.

Sürtünən cisimlər arasında elektron keçişi olur və elektron

itirən (+), qazanan isə (-) yüklə yüklənir. Məsələn, sviterimizi

çıxardarkən saçımız ilə sviterimiz arasında sürtünmə olur və saçlarımız havaya qalxır.

Yun parça ilə plastik çubuq bir-birinə sürtüldüyündə yun

parça pozitiv, plastik çubuq isə neqativ yüklə yüklənir. Eyni şəkildə, ipək parça ilə şüşə çubuq bir-birinə sürtüldüyündə

ipək parça neqativ, şüşə çubuq isə pozitiv yüklə yüklənir.

Bunun səbəbi ipək parça ilə plastik çubuğun elektron almağa, yun parça ilə şüşə çubuğun isə elektron verməyə meyilli

olmasıdır. Elektronların ən çox 7 orbiti olur. Hər bir atom ən

son orbitindəki elektronların sayını 8-ə tamamlayaraq sabit

olmaq istəyir. Bu səbəbdən Ən son orbitində 5-dən çox elektron olan atomlar elektron almağa, 5-dən az elektronu

olan atom isə elektron verməyə meyillidir. Son orbitindəki az

sayıda elektronları verən atomlar isə bir aşağı qatdakı orbitindəki elektronları 8-ə tamamlamağa çalışır.

Cisimlər başqa bir cismə sürtülmədiyi və ya elektrik yüklü bir

cismə doxundurulmadığı halda da elektriklənə bilirlər. Plastik bir çubuğa kâğız parçaları yaxınlaşdırıldığında

kâğızları çəkmirsə çubuq yüksüzdür. Sonra yunlu parçaya

sürtülən bir plastik daraq çubuğa doxunmadan

https://tr.wikipedia.org/wiki/Yer%C3%A7ekimi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Elektriksel_y%C3%BCk

https://tr.wikipedia.org/wiki/Elektron

https://tr.wikipedia.org/wiki/Y%C3%BCn

https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0pek

https://tr.wikipedia.org/wiki/Cam


Elçin Eyvazalı

82

yaxınlaşdırıldığında, çubuğun kâğız parçalarını çəktiyinə şahid oluruq. Daraqdakı (-) yüklər çubuqdakı (-) yükləri

itələyərək çubuğun bir ucunun (+)digər ucunun isə (-)

yüklənməsinə səbəb olur. Bu cür elektriklənməyə təsir ilə

elektriklənmə deyilir.

Böyük cisimlər, daha çox enerji depolayır. Bu, insan ilə təmas

etdiyində çox təhlükəli ola bilər ya da yanıcı gaz/toz ilə tutuşub qıvılcım yarada bilər.

İdırım – təbii statik boşalma

Buludların içərisində hidrometor adlandırılan parçacıqlar toqquşma

və sürtünmə nəticəsində yüklenir.

Bu zaman buludlar neqativ yük qazanır. Buludların altında

qalan torpaq isə əks yüklə, yəni

pozitiv olaraq yüklüdür. Buludla yer arasında olan dielektrik hava keçrici hala keçməyə başlayır və buludla yer arasındakı

potansiyal fərq artdıqca havanı dəlməsi asanlaşır. Havanın

dəlinməsiylə bulutdakı yüksək volt torpağa boşalır. Bu

boşalma 2.000 ilə 200.000 amper arası cərəyan axını yaradır. Kosmos kəşfində statik boşalma

Dünyadan kənarda həddindən çox az nəm olması səbəbilə çox böyük miqdarda statik yük toplanır. Bu statik yük toplanması,

böyük elektronik cihazlara sahib kosmos araşdırmalarında

istifadə olunan cihazlar üçün böyük bir təhlükə yaradır. Statik

elektriyin, Ay və Mars’da planları olan astronavtlar üçün təhlükəli olduğu düşünülür. Son dərəcə quru bir yer üzərində

yerimələri, böyük miqdarda yük toplanmasına səbəb ola bilər.

Geri dönüşdə kosmik gəmiyə minmək üçün giriş qapısını

https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Lightning_strike_jan_2007.jpg


Elçin Eyvazalı

83

açarkən böyük bir statik boşalmaya səbəb ola bilər, və bu hal həm astrnavtlara həm də həssas elektronik cihazlara zərər

verir.

Təbiətdəki sirr: elektrik

Hörümçək torları sahip olduğu elektrostatik təsir ilə ovlarını daha rahat tuta bilmələri, bal arılarının qanadlarını çırparkən

200 volta qədər elektrik yükü yaratmaları, və bunun sayəsində

neqativ yüklü çiçəklərdən polen çəkə bilmələri, balıqların elektrik enerjisini həyat fəaliyyətlərində istifadə etmələri və s.

Təbiətin heyran edici möcüzələrini sizin üçün hazırladım.

Hörümçək torlarının heyrət edici xüsusiyyəti

Hörümçəklərin torları üzərində aparılan araşdırmada, torların

yapışqan iplərinin elektrik yüklü cisimlərə qarşı həssas olduğunu və bu elektriyin cisim və ya canlılara doğru hərəkət

etdiyi öyrənildi. Scientific Reports jurnalında yayınlanan

araşdırmada uça bilən bir çox böcək növünün uçmaları sırasında böyük bir elektrik yükü yaratdığı kəşf olundu. Bal

arıları kimi bu böcəklərin uçarkən yaratdığı elektrik yükü ilə

hörümcək torları tərəfindən çəkilmələri və ov olmalarının

asanlaşdığı irəli sürüldü.

Bal Arıları 200 Voltluk Bir Elektrik Yükünə Sahibdir

Uçarkən elektrik yükü yaradan

böcək növlərinə isə ən yaxşı misal

olaraq bal arılarını göstərmək

olar. Bal arıları 200 volta qədər elektrik yükü yarada bilir və

bunun sayəsində neqativ yüklü

çiçəklərdən polen çəkə bilir. Daha öncə aparılan araşdırmalar

http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/elektromanyetik-alan-gercegi/4455#ad-image-0

http://www.elektrikport.com/haber-roportaj/roboroach-yar-robot-yar-canl-hamambocegi/8556#ad-image-0


Elçin Eyvazalı

84

ilə arıların vızıldayaraq uçarkən vücudlarında elektriksəl bir yük topladıqları məlum oldu. Qanadlarını dəqiqədə 12.000

dəfə çırparaq qanat ətrafında vücudlarına uzanan bir

elektromaqnit sahə əmələ gətirən arılar şam bir qabıq

qruluşuna sahib olduqları üçün elektriy keçirməzlər. Dünyanın ən sürətli kompyuterindən biri saniyədə 16 milyard

iş görürkən, bal arısı eyni müddətdə 10 mikrowatt’dan daha az

enerji xərcləyərək 10 trilyonluq iş görür.

Balıqlar və Elektrik

Elektriyin var olduğu təbii həyat məkanlarından bir digəri isə

suyun altıdır. Balıqların, suda istehsal etdikləri elektrik

enerjisi həyatlarında böyük bir asanlıq meydana gətirir.

Xəbərləşmədə, dərk etmədə və ovlanmada elektrik enerjisindən böyük miqdarda istifadə edirlər. Yüksək elektrik

gücünə sahib elektrikli ilan balığı isə böyük maraq cəlb edir.

İlan balığının vücudunun böyük hissəsi yüksək gərginlik salan əzələlərə dönüşən elektrik orqanları (elektroplax) ilə

örtülüdür. Bu orqanlar, hər biri düşük gərginlik yaradan çox

sayıdakı elektrik meydana gətirən elementlərdən ibarətdir. Bir elektrikli ilan balığında 5.000 ilə 6.000 arasında elektroplax,

500 voltluq bir gərginlik, 500 wattlıq elektrik yarada bilir.

Bəzi balıqlar elektrikdən radar kimi istifadə edir

Təbiətdə yüksək elektrik yükləriylə silahlanmış balıqlardan

başqa iki ya da üç volt kimi çox düşük siqnallar yayan balıqlar da vardır. Ovlanma ya da müdafiə üçün yararlı olmayan bu

zəyıf siqnallar, balıqlar tərəfındən fərqli bir məqsəd üçün

istifadə edilir. Bu balıqlar ətrafa yaydıqları zəif elektrik

siqnallarını bir duyğu orqanı kimi istifadə edirlər. Bu cür balıqlar, yaydığı elektrik yükünü quyruğunda yerləşən xüsusi

bir orqanda yaradır. Daha sonra bu elektrik yükü, heyvanın

gövdəsinin arxa bölümünə dağılmış olan minlərlə dəlikdən

http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/titresimden-elektrik-elde-eden-milimetre-olcegindeki-uretec/4226#ad-image-0


Elçin Eyvazalı

85

siqnallar şəklində yayılır. Siqnallar balığın ətrafındakı suda anlıq bir elektrik sahəsinin yaranmasına səbəb olur. Balığın

yaxınındakı cisimlər bu sahənin qruluşunun pozulmasına

səbəb olur. Balıq bu pozulmaların növlərinə görə ətrafdakı

cisimlərin böyüklüyü, keçriciliyi və hərəkəti haqqında məlumat sahibi olur. Balığın bədənində, ətrafdakı elektrik

sahəsinin dağılmasını bir radar kimi dəvamlı olaraq yoxlayan

elektriksel alıcılar vardır.

Elektrik və maqnit sahə nədir, necə yaranır ?

Elektromaqnit sahələrin insan sağlığına təsiri dediyimiz

zaman radiasiyadan bəhs etmədən olmaz. Bunun üçün

radiasiyanın nə olduğuna baxmaq lazımdır. Radiasiya sözü, maddə içinə yerləşə bilən şüalar üçün istifadə edilir.

Radiasiya - maddə içinə yerləşib atomları ionlaşdırması ya da ionlaşdırmamasına görə iki yerə ayrılır.

DC – 300 GHz arası iyonlaşdırmayan elektromaqnit

radiasiya, 300 GHz dan yuxarı iyonlaşdıran nüvə radiasiyası

mövcuddur. (neytron, proton, alfa…)

Biz burada iyonlaşdıramayan (elektron qoparamayan

radiasiadan) bəhs edəcəyəm.

Elektrik sahə

Elektrik sahə, bir elektrik yükünün başqa bir elektrik yükü

üzərində yaratdığı cəzb etmə ya da itələmə qüvvəsini ifadə edir. Hər elektrik yükü bir elektrik sahəsinə sahibdir.

Aparılan təcrübələrdə bir cihazın elektrik ilə bəslənmə


Elçin Eyvazalı

86

gərginliyini yüksəltiyimizdə bunun nəticəsi olaraq elektrik sahəsi də yüksəlir.

Elektrik sahəsi ölçü vahidi [V/m] dir. Ölçü vahidindən də

anlaşıldığı kimi metrə başına düşən volt mənasını anlamaq çətin deyildir.

Bu mövzuda çoxumuzun bilmədiyi eyni zamanda anlayamadığı bir vəziyyətdən bəhs edəcəm. Məsələn,

evlərimizdəki TV’ lər stand-by vəziyyətindəykən, yəni

içindən elektrik axımı geçərkən bir elektrik sahəsi yaratdığını bilməmiz gərəkir. Həm sağlığımız həm də enerji qənaəti üçün

elektrikli cihazlarımızı stand-by vəziyyətində

buraxmamalıyıq.

Maqnit sahə

Maqnit sahələrə gəldiyimizdə isə yenə maqnit təsirinin əsas qaynağının elektrik yükləri olduğunu görürük. Necə meydana

gəldiyinə baxınca isə; elektrik yüklərinin yer dəyişdirməsi

nəticəsində meydana gəldiyini bilirik. Yəni qısaca elektrik axımının var olduğu hər yerdə maqnit sahə mövcutdur.

Elektrik axımı artdıqca maqnit sahə də artır. Məsafənin

artması isə həm elektrik sahəsinin, həm də maqnit sahəsinin təsirini azaldır.

Dünyamızın da öz-özünə yaratdığı bir sahə mövcuddur:

Normal havada statik (DC) elektrik sahə dəyəri 120-150 V/m

dəyərindədir.

Yağışlı və şimşəkli havalarda bu dəyər 10000 V/m‘yə

yüksələ bilir.


Elçin Eyvazalı

87

Yuxarıda anlatmağa çalışdığım, elektrik sahə və maqnit sahənin bir arada var olması elektromaqnit sahələri meydana

gətirir. Aparılan araşdırmalarda isə elektromaqnit sahədə

elektrik dalğaları və maqnit dalğaları dəvamlı olaraq yer

dəyidtirdiyi görülmüşdür. Elektromaqnit sahələrin ən vacib xüsusiyyətləri isə tezlik və dalğa uzunluğudur. Hamımızın da

bildiyi kimi tezlik yüksəldikcə dalğa uzunluğu azalır və buda

sahədə yayılan enerjinin yüksək olduğunun işarəsidir.

Gündəlik həyatımızda istifadə etdiyimiz; radio, TV, naqilsiz cihazlar, cib telefonları, radarlar, mikrovalnovka, elektrik

sobası və s. elektrik cihazları elektromaqnit radiasiya yayaraq

hüceyrələrimizin funksiyasını pozur.

Dünya sağlamlıq təşkilatının cib telefonları üçün müəyyən

etdiyi bir dəyər var. Uyqulamada olan "Elektromaqnit sahələr

layihəsi"də yer alan maximum dəyər 0.1 W/kg SAR olaraq müəyyənləşdirilmişdir. Buna baxmayaraq ölkəmizdə satılan

telefonlarda bu dəyərlər 1.11 w/kg SAR' a qədər

yüksəlməkdədir.

Elektrik sahəsinin varlığını vücudumuzda

necə hiss edə bilərik?

Əgər saçlarınız və vücudunuzdakı tüklər titriyirsə, cildinizdə

"üfülənmə" hissi və naxoş bir his varsa elektrik sahəsinin

təsirində olmaq ehtimalınız çox yüksəkdir. Bildiyimiz kimi bədənimiz elektriyi ötürmə xüsusiyyətinə sahibdir. Ancaq

məruz qaldığımız elektrik sahəsinin təsirləri insandan-insana

dəyişir. Bu tamamən genetik və həyat faktorlarına bağlıdır.

Məsələn, vücuddakı tük miqdarının çoxluğuna görə kişilər qadınlardan daha çox elektrik sahəsindən təsirlənir. Bu

səbəbdən heyvanların bu mövzudakı həssaslığı insanlardan

daha çoxdur. Ovucumuzun içində ölü dəri sayısının əlimizin


Elçin Eyvazalı

88

üstündən daha çox olduğundan həssaslıq ovuc içində daha azdır. Bu həssaslığın digər bir faktoru isə elektrik sahəsinin

yerləşməsidir. Məsələn; qollarımızı yuxarı qaldırdığımızda,

qolların və əllərin üstünə təsir eden elektrik sahəsini artırırıq.

İldırım antenalarının çalışma məntiqiylə bu məntiq eyni xüsusiyyət daşıyır.

Maqnit sahənin varlığını vücudumuzda necə hiss edə bilərik ?

Elektrik sahəyə məruz qaldığımızda fəsadlar keçici və ya az

səviyyədə olur. Ancaq eyni şeyi maqnit sahə üçün deyə bilmərik. Maqnit sahənin təsirləri insan vücudunda müalicəsi

çətin hətda mümkün olmayan xəsarətlər buraxa bilər.

Keçmişi incələdiyimizdə, insan sağlamlığı üçün təhlükəsi sübut edilmiş hər şey sonradan zərərlı olduğu elan edilmişdir.

Siqareti misal olaraq göstərə bilərik. Ticarət mənfəəti uğruna, illərlə sağlamlığa zərərli bir təsiri olmadığı söylənməsinə

baxmayaraq, bir müddət sonra birdən sağlamlığa zərərli

olduğunun açıqlaması çox qəribə deyilmi? Siqaretin kanserojen təsiri yaratdığına aid kəşflər 1960-cu ildə ortaya

atılmasına baxmayaraq 1990-da zərəri tam olaraq qəbul

edilmişdir. Mövzumuzla əlaqədar bir misal verməyə ehtiyac

varsa, bir cib telefonu istehsalı firması üçün araşdırma aparan Biofizik Rose Adey’ in araşdırma nəticələrini bəyənməyən

firma sahibləri, Adey’in çalışmaları üçün ayrılan vəsaiti kəsib,

araşdırmalarını dayandırmışlar.

Hal-hazırda istifadə etdiyimiz cib telefonlarının sağlamlığa

zərərli olmasıTermal kameralarla çəkilən görüntülərdə cib

telefonuyla danışmadan öncəki və sonrakə halları aşağıdakı şəkildə göstərilib. Cib telefonu ilə danışmaqdan sonrakı

vəziyyətdə qulaq və baş bölgəsindəki qırmızı rənglər

sağlamlıq üçün təhlükə yaradan neqativ təsirlərdir.


Elçin Eyvazalı

89

Cib telefonuna məruz qalmamış 15 dəqiqə cib telefonuna məruz bir başın istilik xəritəsi. qalmış bir başın istilik xəritəsi.

Yazının sonuna gəlirkən bəhs etməzsəm əksik qalacaq

dediyim başqa təhditlərdə var. Hal-hazırda diqqət çəkməsə də

Wi-Fi wireless sistemləri də bu neqativ təsirlər siyahısına daxildir.

Wi-Fi ilə əlaqədar sağlamlıq problemləri

Simsiz (naqilsiz) texnikadan

hər gün istifadə edirik. Ancaq,

bu texnika ilə əlaqədar sağlamlıq risklərini çox insane

bilmir. Böyüklərə nisbətən

uşaqlar radiyasiya qarşı daha həssasdır. Uşaqlar daha sürətlə

böyüdüyü üçün hüceyrələri daha sürətli bölünür və bu

səbəbdən daha çox hüceyrələri radiyasiya məruz qalır. Naqilsiz texnika gündəlik həyatın bir parçası halına gəlmişdir.

https://www.bilgiustam.com/wi-fi-ile-alakali-saglik-riskleri-nelerdir/4373_manyetikcag/


Elçin Eyvazalı

90

Cib telefonları gündəlik istifadə etdiyimiz simsiz texnikanın ən yayqın misalıdır.

Çox insan mikrovalnovka ya da cib telefonu istrifadəsinin

yan təsirlərinin fərqindədir. Ancaq Wi-Fi’ın da zərərlərindən xəbardarmısınız ? Wi-Fi cihazlarının radio tezlik ilə əlaqədar

bir çox zərərləri var. Bu gün bir çox ev, kafe, məktəb, ofis

kimi potansiyal təhlükəyə məruz qalmış Wi-Fi bağlantısı olan yerlər var. Demək olar ki, hər yerdə var olan Wi-Fi texnikası

səbəbilə meydana gələn sağlamlıq problemlərinin ortaya

çıxmasıyla bu vəziyyət diqqət cəlb etdi. Kabelsiz internet və ya radio tezlik kimi radiasiya yayan cihazlara məruz qalmağın

nəticəsi olaraq meydana gələn elektromaqnit həssaslıq deyə

bir vəziyyət bu gün söz mövzusudur.

Bir insanın 20 gün boyunca məruz qaldığı Wi-Fi radiasiya

miqdarı ilə cib telefonuyla 20 dəqiqə danışaraq məruz qaldığı

radiasiya miqdarı eynidir. Buna görə də cib telefonun Wi-Fi-dan daha çox radiasiya yaydığı məlum olur.

Elektromaqnit həssaslıq

Wi-Fi texnikası ilə elektromaqnit həssaslıq əlaqədardır.

Kanada’da məktəb şagirdlərində və Fransa Milli Kitabxanası

işçilərində Wi-Fi’ya məruz qalmaqdan şikayətlər görülmüşdür. Bir qadın doktor 60-Hz elektrik sahəsinə məruz

qaldığında, özünə elektromaqnit həssaslıq diaqnozu qoydu.

Baş ağrısı, əzələ səyirməsi və s. kimi bəlirtilər görülmüşdü.

Elektromaqnit həssaslıq kabelsiz texnika və ya elektrikli cihazlara məruz qalma nəticəsində baş ağrısı, baş dönməsi,

yuxusuzluq və ya ürək çırpıntısı kimi bəlirtilərin meydana

gəlməsidir. Bu vəziyyət Wi-Fi kimi qaynaqlardan, cib


Elçin Eyvazalı

91

telefonları, kabelsiz ev telefonları, elektrik xətti, manqnit sahələr, elekronik sayqaclar və s. elektronik cihazlar və

elektrik sahələrindən illərlə radiasiya məruz qalmaqdan irəli

gəlir. Elektromaqnit həssaslıq əksəriyyətimizin xəbərdar

olmadığı bir şey olsada gidərək böyüyən bir problemdir. Elektronik cihazlardan yayılan zərərli radiasiya məruz

qalmağı azaltmaq üçün bəzi addımlar atmalıyıq.

Radiasiya məruz qalmamaq üçün alınacaq tədbirlər?

Wi-Fi və digər elektronik cihazlardan aldığınız radiasiya miqdarını azaltmaq üçün bunları etməlisiniz.

-Cib telefonuyla birbaşa danışmaq yerinə bir qulaqlıq istifadə

edin. -Cib telefonu ilə uzun müddət danışmamağa çalışın.

-Cib telefonu ilə danışmaq yerinə məsajlaşmağı yoxlayın.

-Wi-Fi cihazınızı, telefonunuzu və digər elektronik cihazlarınızı 7/24 açıq buraxmamağa çalışın.

-Wi-Fi cihazından istifadə edərkən modemdən ən az 1 m

məsafə uzaqlıqda olduğunuzdan əmin olun. -Note book (diz üstü) kampyuterinizi qucağınızda deyil, masa

üzərinə qoyaraq istifadə edin.

Qısacası hər tərəfimiz elektromaqnit sahələr ilə əhatə olunub. Bu sahələrin təsirində qalmağın verdiyi zərərləri yuxarıda

anlatdım. İlk öncə özümüzün, sonra ailəmizin, hətda

nəvələrimizin sağlam fərdlər olması bizdən asılıdır.

Karbon və hidrogen möcüzəsi


Elçin Eyvazalı

92

Karbon və hidrogen atomlarından ibarət olan molekullar daha

maraqlı xassələrə malikdir. Hal-hazırda üç milyona qədər belə

molekul olsa da alimlər daim yenilərini kəşf edir və ya onları

süni surətdə alırlar. Bəs nə üçün yalnız iki növ atom bu qədər maddə, coxlu müxtəlif molekul əmələ gətirir? Ona görə ki ,

belə molekullar karbon və hidrogenin müxtəlif sayda

atomlarından təşkil oluna bilər.Əgər dörd hidrogen atomu bir karbon atomu ilə birləşsə metan qazı əmələ gələr. Bu qazdan

qaz plitələrindən istifadə olunur.Altı karbon atomu altı

hidrogen atomu ilə birləşdikdə isə benzol alınır.Molekullarda təkcə atomların sayı deyil, həm də onlarin necə yerləşməsi

vacibdir. Məsələn, butan və izobutan kimi iki müxtəlif maddə

mövcuddur.Onlar molekullarla eyni sayda atomlardan – dörd

karbon və on hidrogen atomundan təşkil olunmuşdur.Lakin bu atomlar butanda zəncirvarı düzülmüşdür, izobutanda isə sanki

üçbucaq şəkilli ulduzlar kimi yerləşir. Daha mürəkkəb

molekullar mövcuddur. Zülal, kauçuk, ağac və bir çox sintetik materialların molekulları yüzlərlə, hətta minlərlə atomdan

ibarətdir. Maddələrin xassələri, ilk növbədə, onların

molekullarının xassələrindən asılıdır. Əgər molekullar arasındakı rabitə zəifdirsə, onlardan ibarət maddə qaz halında

olacaqdır (məsələn,su buxarı). Onun molekulları sürətlə və

sərbəst hərəkət edir və yalnız təsadüfən bir – biri ilə toqquşur.

Su buxarını soyutduqda suyun molekulları yavaş hərəkət edəcək, bir –biri ilə birləşəcək və buxar mayeyə

çevriləcəkdir.Mayedə molekullar daha sıx yerləşir, lakin hər

halda onlar müəyyən qədər sərbəst hərəkət edə bilir.Əgər temperaturu 0°-dək azaltsaq , su donar və bərk kristal maddə -

buz əmələ gələr.Buzda isə suyun molekulları,demək olar

ki,ancaq öz yerində rəqs edə bilər. Molekullarda çoxlu

çevrilmələr baş verə bilir.Bu çevrilmələrə kimyəvi reaksiyalar deyirlər.Onların vasitəsilə yeni maddələr və materiallar almaq

mümkundür.

https://az.wikipedia.org/wiki/Z%C3%BClal

https://az.wikipedia.org/wiki/Kau%C3%A7uk


Elçin Eyvazalı

93

İnsanın inkişaf mərhələləri

körpəlik | uşaqlıq | yeniyetməlik | yetkinlik | yaşlılıq körpəlik (0-3 yaş)

uşaqlıq (3-12 yaş)

yeniyetməlik (12-21 yaş) yetkinlik (21-65 yaş)

yaşlılıq (65 yaş və üzəri)

İnsan vücudunun komponentləri(60 kiloqramliq nümunə üzərindən)

Maddə Ağırlıq Atom % nisbəti

Oksigen 38.8 kg % 25.5

Karbon 10.9 kg % 9.5

Hidrogen 6.0 kg % 63.0

Azot 1.9 kg % 1.4

İndiyə kimi canlı orqanizmdə 70-dən artıq elementin mövcudluğu müəyyən edilmişdir. Orqanizmdə O, C, H və N

daha çox yayılmışdır. Bu dörd elementin orqanizmdə

atomlarının miqdar faizi belədir: H- 63%, O- 25,5%, C- 9,5%, N- 2%.

Qoruyucu tavan: ozon


https://az.wikipedia.org/wiki/Karbon


https://az.wikipedia.org/wiki/Azot


Elçin Eyvazalı

94

Nəfəs aldığımız hava, yəni atmosferin aşağı təbəqəsi, əsasən, oksigen qazından (O2) ibarətdir. Formulundan da göründüyü

kimi, oksigen qazının molekulları 2 atomdan yaranıb. Ancaq

oksigen molekulları bəzən üç atomdan da (O3) ibarət ola bilir.

Bu zaman həmin molekul artıq oksigen deyil, “ozon” adlanır. Eyni atomlardan ibarət olsalar da, oksigenlə ozonun arasında

çox böyük fərqlər var. Bu yerdə vacib bir məqama diqqət

yetirək: əgər iki oksigen atomu birləşərək oksigen qazı əmələ gətirirsə, onda üç oksigen atom birləşəndə niyə tamam fərqli

bir qaz - ozon yaranır? Say fərqli olsa da, birləşənlər hər bir

halda, oksigen atomlarıdır axı. Bəs niyə meydana iki ayrı qaz çıxır? Sualı cavablandırmazdan öncə bu iki qazın arasında

hansı fərqlərin olduğunu dəqiqləşdirək.

Oksigen qazı (O2) atmosferin aşağı təbəqələrində olur və Yer üzündəki bütün canlılar onunla nəfəs alır. Ozon (O3) isə

zəhərli və çox pis iyli qazdır, atmosferin ən üst təbəqələrində

olur. Əgər oksigenlə yox, ozonla nəfəs alsaydıq, indi heç birimiz yaşaya bilməzdik.

Amma atmosferin yuxarı qatlarında yerləşən Ozon da

dünyadakı canlıların həyatında son dərəcə önəmli rol oynayır. Bu qaz təxminən 20 km qalınlığı olan bir təbəqə şəklində

bütün Yer kürəsini əhatə edir. Beləcə, Günəşdən gələn işığın

canlı orqanizmlər üçün zərərli spektrlərinin Yerə çatmasını

əngəlləyir. Günəş işığının qırmızıdan o tərəfdə yerləşən spektrindəki şüalanma əgər olduğu kimi Yerə çatarsa,

planetdəki həyatı yox olmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qoya bilər.

Buna görə də Ozon təbəqəsi Yer üçün bir növ qoruyucu zireh funksiyasını yerinə yetirir.

Xlor ozona necə zərər verir?

Xlor 3 oksigen atomundan əmələ gələn ozon molekulunu

parçalayır. Ayrılan iki oksigen atomu oksigen molekulunu


Elçin Eyvazalı

95

(O2) əmələ gətirir, tək qalan oksigen atomu isə xlorla birləşir və hipoxlorid yaranır. Hipoxlorid sərbəst qalan bir oksigen

atomuyla birləşib yenidən oksigen molekulu əmələ gətirir. Və

xlor atomu yenə də sərbəst qalır. Bu çevrilmələr nəticəsində

ozonun (O3) quruluşu tamamilə pozulur.

kosmik yumurta

Böyük partlayış (Big Bang) nəzəriyyəsinə əsasən kainat çox

kiçik həcmdə bir yerdən ayrılıb genişlənməklə ortaya

çıxmışdır. “kosmik yumurta” adlanan bu kiçik həcmli nöqtə şiddətlə partlayıb, bu yolla maddələr yumurtanı yarıb çölə

çıxaraq, bütün kainatı əmələ gətiriblər. Bu səbəbdən

genişləməkdə olan kainat yumurta şəklini anımsadır.

“Big Bang” nəzəriyyəsi bəşəriyyətin kainatı tanımasına

yardımçı oldu. Partlayışdan sonra foton, qlüon, kvark, proton, elektron və neytron kimi kiçik zərrəciklər ətrafa səpələnir. Bu

zərrəciklər bir-birlərini cəlb etməyə başlayırlar. Bir proton və

bir neytron birləşərək ilki atom nüvəsini meydana gətirir. Bir

elektronla bir protonun birləşməsi nəticəsində isə ilk hidrogen atomu yaranır. Yaradılışı xüsusi möcüzə olan hidrogen

atomunun ardınca digər atomlar da yaranmağa başlayır.

Cazibə qüvvəsi(qravitasiya), elektromaqnit qüvvəsi və nüvə

qüvvələrinin təsiri nəticəsində Atomlar, yəni maddə sonra isə

zaman meydana gəlmişdir. Nüvə qüvvəsi sadəcə atomun

quruluşunu müəyyənləşdirir. Digər iki qüvvə, yəni cazibə və elektromaqnit qüvvəsi isə atomlar arasındakı əlaqəni və

dolayısilə bütün maddi obyektlərin arasındakı tarazlığı

tənzimləyir.


Elçin Eyvazalı

96

Günəşdə nüvə partlayışları

Günəşdə atomların nüvələri elektronlardan ayrıca hərəkət

edirlər. Belə sərbəst hərəkətli nüvələr bir-birilə toqquşan

zaman istilik-nüvə partlayışları baş verir. Bu partlayışlar böyük miqdarda enerjinin yaranmasına səbəb olur. Bu

enerjinin çoxu görünən işıq və elektromaqnit

dalğaları şəklində ulduzlararası boşluğa yayılır. Tədqiqatlar nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, belə

partlayışlar Günəşin dərinliklərində baş verir. Günəşin

daхilindəki temperaturun və təzyiqin yüksək olması nəticəsində, orada gedən proses hidrogen bombasında - nüvə

reaktorunda olan kimi baş verir. Günəşdə istilik-nüvə

reaksiyasının nəticəsində dörd ədəd hidrogen atomundan bir

ədəd helium atomu əmələ gəlir. Bu reaksiyanın nəticəsində külli miqdar istilik enerjisi və işıq şüalanması ayrılır.

Günəşdə ən geniş yayılmış element hidrogendir. Günəşin kütləsinin təхminən 80%-ni hidrogen, 20%-ni helium

elementi və ancaq 0,1%-ni isə digər elementlər təşkil edir .

Bu, Günəşdə alınan enerji mənbəyi kimi orada hidrogenin sintezindən heliumun alınması hipotezi ilə uyğun gəlir.

Hidrogenin nüvəsi bir müsbət yüklü protondan ibarət olur.

Adətən, eyni yüklər bir-birini dəf edirlər. Lakin yüksək temperaturda bu protonların hərəkət sürəti o qədər böyük olur

ki, onlar hətta bir-birinə bir-birini cəzb edə biləcək qədər

yaхınlaşa bilirlər. Bu zaman partlayış baş verir ki, bunun da nəticəsində külli miqdar istilik enerjisi ətrafa yayılır.

Elektronları orbitində saxlayan güc – Elektromaqnetizm

Hər cism öz quruluşuna görə müəyyən elektrik yükü daşıyır

və bu elektrik yükləri arasında bir qüvvə mövcuddur. Bu

https://az.wikipedia.org/wiki/Elektromaqnit_dal%C4%9Falar%C4%B1

https://az.wikipedia.org/wiki/Elektromaqnit_dal%C4%9Falar%C4%B1


Elçin Eyvazalı

97

qüvvə əks elektrik yüklü zərrəciklərin bir-birini cəzb etməsini, eyni yüklülərin isə əksinə, itələməsini təmin edir. Nəticədə,

atomun nüvəsindəki protonlarla ətrafında hərlənən elektronlar

arasında qarşılıqlı cazibə yaranır. Beləliklə, atomun əsas

elementləri olan nüvə və elektronlar bir yerdə qalır.

Kainatı nizamlayan qüvvə: cazibə qüvvəsi

Bu, bilavasitə hiss edə bildiyimiz tək qüvvə olduğuna baxmayaraq, haqqında çox az bilgiyə sahibik. Onun

intensivliyi digər qüvvələrə nisbətən daha az olsa da, çox

böyük kütlələrin bir-birlərini qarşılıqlı cəzb etməsinə imkan

yaradır. Kainatdakı qalaktikaların, ulduzların bir-birlərinin çevrəsində qalmalarının səbəbi bu qüvvədir. Yerin və digər

planetlərin Günəşin ətrafında müəyyən bir orbitdə dönə

bilmələri də həmçinin bu qüvvənin sayəsində mümkün olur. Onun sayəsində biz Yerdə addımlaya bilirik. Bu qüvvənin

dəyəri azalarsa, bütün kainat nizamını itirərək nəhəng və

dəhşətli xaosa çevrilər, insanlar Yer üzündən qoparaq fəza boşluğuna səpələnərlər. Qüvvə artarsa, yenə də eyni dəhşət

yaşanar: ulduzlar bir-birinə çırpılar, dünya Günəşə yapışar,

biz torpağın içinə girərik.

Elementlər

Bu günə qədər elmə 109 kimyəvi element məlumdur. Bütün

kainat, dünyamız, canlı-cansız bütün varlıqlar - nə varsa,

hamısı bu 109 elementin müxtəlif ölçü və şəkillərdə

birləşməsindən yaranıb. Bütün elementlər bir-birinə bənzər olan atomlardan yaranıb. Atomlar da öz növbəsində, eyni

zərrəciklərdən ibarətdir. Yaxşı, bir halda ki, bütün elementləri

əmələ gətirən atomlar eyni zərrəciklərdən ibarətdirlər, onda


Elçin Eyvazalı

98

həmin elementləri fərqli edən, maddəni sonsuz çeşidlərə salan nədir? Elementləri bir-birindən fərqləndirən amil atomların

nüvəsindəki protonların sayıdır. Ən yüngül element olan

hidrogen atomunda 1 proton, ikinci yerdə gələn helium

atomunda 2 proton, qızıl atomunda 79, oksigendə 8, dəmirdə 26 proton var. Qızılı dəmirdən, dəmiri oksigendən ayıran

özəllik də elə budur - atomlardakı protonların sayı. Nəfəs

aldığımız hava, vücudumuz, hansısa bitki və ya heyvan, kainatdakı planetlər, canlı-cansız, acı-şirin, duru-qatı... -

bunların hamısı təməldə proton-neytron-elektronlardan əmələ

gəlirlər. atomu əmələ gətirən proton və neytronlar özləri “kvark” və “qlüon” adlanan daha kiçik zərrəciklərdən

ibarətdir.

Elektronlar

Yer kürəsinin Günəşin ətrafında dövr edərkən eyni zamanda

öz oxu ətrafında dönməsi kimi, elektronlar da atom nüvəsinin

ətrafında hərəkət edirlər. Bu hərəkət də planetlər kimi, bir orbit boyu fasiləsiz şəkildə baş verir. Fəqət dünya ilə günəşin

miqyası ilə atomun miqyası çox fərqlidir. Əgər müqayisə

aparmaq istəsəniz, təsəvvür edin ki, atomu dünya boyda böyütsək, elektron sadəcə alma boyda olar. Ən güclü

mikroskopların belə göstərə bilməyəcəyi qədər kiçik bir

sahədə dönüb-dolaşan onlarla elektron atomun daxilində çox qarışıq hərəkət yaradır. Burada diqqət çəkən ən önəmli nöqtə

nüvəni elektrik yükündən toxunan bir zireh kimi örtən bu

elektronların atomun içində ən kiçik bir qəzaya belə yol

verməməkləridir. Nəzərə alın ki, atomun içində baş verə


Elçin Eyvazalı

99

biləcək ən kiçik qəza onun üçün fəlakət olar. Amma qəza heç vaxt baş vermir; çünki bütün proseslər mükəmməl nizam və

qüsursuz sistemlə cərəyan edir. Nüvənin çevrəsində saniyədə

1000 km/san kimi ağlasığmaz sürətlə fasiləsiz olaraq dövr

edən elektronlar heç vaxt bir-birlərinə toxunmurlar. Aralarında heç bir fərq olmayan bu elektronların ayrı-ayrı

orbitlərlə hərəkət etmələri son dərəcə təəccüblüdür və ağıllı

planlaşdırmanın, hesablamanın mövcudluğundan xəbər verir.

Əgər onların kütlələri və sürətləri bir-birlərindən fərqli

olsaydı, nüvənin ətrafında fərqli orbitlərdə düzülmələri təbii qarşılana bilərdi. Necə ki, Günəş sistemindəki kütlələri və

sürətləri ilə fərqlənən planetlər bu ardıcıllıqla kiçikdən böyüyə

doğru düzülüblər və ayrı-ayrı orbitlərdə hərəkət edirlər.

Amma atomlardakı elektronların vəziyyəti artıq dediyimiz kimi, qətiyyən belə deyil.

Elektronlar neytron və protonlardan haradasa 2000 dəfə kiçik zərrəciklərdir. Atomda elektronların sayı protonların sayına

bərabər olur və hər elektron hər protonun daşıdığı müsbət (+)

yükə bərabər mənfi (-) yükə sahib olur. Nüvədəki müsbət (+) yükün cəmiylə elektronların mənfi (-) yükü bir-birlərini

tarazlaşdırır və atom neytral olur. Elektronların daşıdığı

elektrik yükü bəzi fiziki qanunlara uyğun olmalıdır. Belə ki,

eyni işarəyə malik yüklər bir-birlərini itələyir, əks işarələr isə cəzb edir. Buna görə də ilk baxışdan belə görünə bilər ki, eyni

yükə (-) malik olan elektronlar bir-birlərini itələyərək nüvənin

ətrafından dağılıb gedəcəklər. Ancaq belə olmur. Əgər elektronlar nüvənin ətrafından dağılsaydılar, bütün kainat

boşluqda dolaşan proton, neytron və elektronlardan ibarət

olardı.

Ancaq bu da baş vermir. Çünki elektronların bir az əvvəl

dediyimiz sürəti (1000 km/san), onların bir-birlərinə təsir


Elçin Eyvazalı

100

göstərdikləri itələmə qüvvəsi və nüvənin elektronları cəzb etmə gücü o qədər həssas şəkildə uyğunlaşdırılıb ki, arada çox

mükəmməl tarazlıq yaranır. Nəticədə, atomdakı sistem dağılıb

parçalanmadan qorunur. Alimlər illərlə Allah`ın yaratdığı bu

sistemi araşdıraraq sirrini tapmağa çalışsalar da, nəticədə, kəşf edilən faktlara sadəcə bəzi adlar verməklə kifa

yətləniblər: elektro-maqnit qüvvəsi, nüvə qüvvəsi, cazibə

qüvvəsi.

Bu günə qədər heç bir elm adamı atomdakı, dolayısilə,

kainatdakı qüvvələrin səbəbini, qaynağını və niyə bəlli durumlarda bəlli qüvvələrin ortaya çıxmasını izah edə

bilməyib. Elmin gördüyü iş sadəcə gerçəkləri kəşf edərək, ona

bəzi adlar verməkdən ibarətdir. Bu cür “ad qoymalar” elm

aləmində böyük tapıntı kimi dəyərlən dirilir. Halbuki, elm adamları kainatda yeni bir qanun

yaratmağa, yeni bir sistem qurmağa deyil sadəcə mövcud

olanları qavramağa çalışırlar. Gördükləri iş də, əsasən, Allah`ın kainatdakı saysız yaradılış möcüzələrindən hansınısa

tapıb, ona bir ad qoymaqdan ibarətdir. Allah`ın yaratdığı

üstün sistemin hansısa cəhətini təsbit edən bir alim müxtəlif elmi mükafatlara layiq görülür, məşhurlaşır, ad-san qazanır.

Halbuki, bu zaman əsl heyranlıq, heç şübhəsiz, o möcüzəni

yaradana - yəni Allah`a yönəlməlidir.

Elektronlar insanların xidmətində

Elektrik həyatımız üçün çox vacibdir. Onsuz heç bir şey edə bilmərik. Yemək yeyərkən, televizora baxarkən, yolda

gedərkən, hər zaman elektrikin təsirini hiss edir, ondan

faydalanırıq. Bir düyməni basırıq ətrafımız işıqlanır, digərini

basırıq elektrik cihazları çalışmağa başlayır... Elektrikin həyatımızın bütün sahələrində işlətdiyimiz bu halına “elektrik

cərəyanı” deyilir. Həmin cərəyanda axanlar isə kitabın

əvvəlindən bəri haqqında danışdığımız elektronlardır. Elektrik


Elçin Eyvazalı

101

cərəyanı mənfi (-) yüklü elektronların və ionların hərəkəti nəticəsində yaranan yük axımıdır. Gündəlik həyatmızda

işlətdiyimiz televizor, soyuducu kimi cihazlar 1-2 amper

elektrik tələb edirlər. Bəs bu ölçü nə deməkdir? Saniyədə 1

amper cərəyan - naqilin kəsiyindən saniyədə 6 milyard dəfə milyard elektronun keçməsi deməkdir. İldırım çaxarkən isə bu

say milyon dəfə daha artıq olur.

Elektronların orbiti Ən güclü mikroskopların belə görə

bilməyəcəyi qədər kiçik bir məkanda dövr edən onlarla

elektron, əvvəldə də dediyimiz kimi, atomun içində son dərəcə mürəkkəb trayektoriyalar əmələ gətirirlər. Ancaq bu

mürəkkəblik, eyni zamanda, ən sistemli şəhərin yol-hərəkət

qaydalarıyla müqayisə edilməyəcək dərəcədə nizamlıdır və

elektronlar heç vaxt bir-biri ilə toqquşmurlar. Çünki onların hər birinin ayrı orbiti var və bu orbitlər bir-birləri ilə

kəsişmirlər.

Atom nüvəsinin ətrafında 7 orbit var. Heç vaxt dəyişməyən bu

7 orbitdəki elektronların sayı belə bir riyazi formulla

müəyyənləşir: 2n2. Atomların hər bir orbitindəki elektronların maksimum sayı da bu formulla hesablanır (formuldakı “n”

hərfi orbitin nömrəsini göstərir). Kainatı əmələ gətirən sonsuz

sayda atomların elektron orbitlərinin heç bir çaşqınlıq

yaratmadan 2n2 formuluna uyğunlaşmaları ortada bir nizamın olduğunu göstərir.

Dalğa, yoxsa zərrəcik?

Elektronlar ilk dəfə kəşf ediləndə onların da eynən nüvənin

içindəki proton və neytronlar kimi zərrəciklər olduğunu

düşünürdülər. Ancaq sonradan aparılan təcrübələr elektronların da eynilə işıq zərrəcikləri fotonlar kimi dalğa

xüsusiyyətinə malik olduğunu üzə çıxardı. İşığın, məsələn,

suya atılmış bir daşın yaratdığı dalğalar kimi yayıldığı


Elçin Eyvazalı

102

bəllidir. Ancaq işıq bəzən özünü həm də maddi zərrəciklər kimi aparır, pəncərəyə dəyən yağış damlaları kimi kəsik-

kəsik, fasiləli zərbələr şəklində özünü göstərir. Buna görə də

deyirlər ki, işığın ikili təbiəti var; o, həm zərrəcik, həm də

dalğa xüsusiyyətinə sahibdir. Eyni ikili təbiət elektronda da müşahidə olunur.

Rənglər

Elektronlar yalnız müəyyən orbitlərdə hərəkət edirlər. Bu

orbitlərin 7 ədəd olduğunu artıq bilirik. Hər orbit müəyyən enerji səviyyəsinə malikdir. Bu enerji səviyyələri orbitlərin

nüvəyə yaxınlığı-uzaqlığı ilə müəyyənləşir. Orbit nüvəyə nə

qədər yaxındırsa, elektronun enerjisi o qədər az, nə qədər

uzaqdırsa, o qədər çox olur. Elektronların orbitlərinin hər birinin aşağı səviyyəsində alt orbitlər də var. Elektronlar

müntəzəm olaraq öz orbitləri ilə alt orbitin arasında hərəkət

edir

Amma bu özbaşına olmur, elektronların orbitlər arasında

“səyahət etməsi” üçün xaricdən enerji almaları lazımdır. Bu enerjinin qaynağı isə fotonlardır. Foton - ən sadə dillə desək -

işıq zərrəcikləridir. Kainatdakı ulduzların hamısı bir növ foton

mənbələridir. Dünyamız üçün ən önəmli qaynaq isə təbii ki,

Günəşdir. Fotonlar Günəşdən çıxaraq, saniyədə 300.000 km. sürətlə bütün fəzaya yayılırlar.

Günəşdən gələn həmin fotonlar Yer üzündəki maddələrin

atomları ilə toqquşanda elektronların bayaq dediyimiz

“səyahəti” başlayır. Onlar geriyə - öz orbitlərinə - dönəndə isə

gözümüzə gələn rəngi formalaşdıracaq fotonu təzədən xaricə göndərirlər.


Elçin Eyvazalı

103

Günəşdən Yer üzünə gələn işıq foton dənəcikləri halında

yayılır. Bu foton dənəcikləri Yerdəki maddələrin atomları ilə

toqquşurlar. Fotonlar atomun daxilinə doğru çox da irəliləyə

bilmir. Orbitdəki elektronlarla toqquşur. Elektronlar onlara çırpılan bu fotonları udurlar. Elektronlar udduqları fotonların

da enerjisini aldıqları üçün daha yüksək enerji səviyyəsinə

uyğun orbitə keçirlər. Daha sonra bu elektronlar əvvəlki hallarına qayıtmaq istəyirlər. Öz orbitlərinə geri dönərkən

xaricə enerji yüklü bir foton göndərirlər. Bax, elektronlardan

əks olunan həmin fotonlar da elə cismin rəngini müəyyənləşdirir.

Bütün bu proseslərin nəticəsində bir cisimdən əks olunaraq gözümüzə gələn həmin işıq dənəcikləri (fotonlar) həmin

cismin rəngini yaradır. Öz işığı olmayan və Günəşdən aldığı

işığı yayan cismin rəngi həm aldığı işıq, həm də o işığı necə əks etdirməsi ilə bağlıdır. Bəyaz işıqla aydınlanan cisim

gözümüzə qırmızı görünürsə, bu, o deməkdir ki, həmin cisim

Günəşdən gələn işığın spektrlərinin böyük bir hissəsini udur, yalnız qırmızını əks etdirir. İndi isə, gəlin, izah edək ki,

burada “işığı udmaq” ifadəsini necə başa düşmək lazımdır

Öncə dediyimiz kimi, atomdakı hər bir orbitin altında bir alt

orbit (suborbit) var və elektronlar onların arasında səyahət

edirlər. Hər orbitin bəlli bir enerji səviyyəsi var və elektronlar yerləşdikləri orbitin enerji səviyyəsinə uyğun enerji daşıyırlar.

Orbitlər nüvədən uzaqlaşdıqca sahib olduqları enerjinin

miqdarı da artır. Əgər elektronun olduğu suborbitin

yuxarısındakı başqa bir suborbitdə boş yer varsa, elektron bir anlığa yoxa çıxır və dərhal üst enerji səviyyəli həmin yerdə

peyda olur. Ancaq elektronun bu hərəkəti edə bilməsi üçün

enerjisinin keçid aldığı alt orbitin enerji səviyyəsinə uyğun


Elçin Eyvazalı

104

gəlməsi lazımdır. Elektron da öz enerjisini Günəşdən gələn foton zərrəciklərini udaraq artırır.

Daha bir neçə nümunə ilə məsələni lap aydın izah edə bilərik. Bir Morfo (Morpho) kəpənəyi götürək. Kəpənəyin

vücudundakı piqmentlər Günəş işığının bütün spektrini

soraraq, bircə mavi rəngi buraxır. Bu rəngə uyğun foton zərrəcikləri gözümüzə çatanda oradakı duyğu reseptorları

beynimizə mavi rəngi kodlaşdıran elektrik siqnalları göndərir.

Və beyində mavi rəng yaranır.

Yəni cismin rəngi işıq qaynağından gələn işığın özəlliyi və

həmin cismin bu işığı necə əks etdirməsi ilə müəyyənləşir. Məsələn, paltarın rəngi Günəş işığında və mağazada baxanda

eyni cür görünmür. Beynimiz əgər cismin qara olduğunu dərk

edirsə, bu, o deməkdir ki, həmin cisim Günəşdən gələn işığın bütün spektrini udur xaricə heç bir zərrəcik (foton) buraxmır.

Eynilə, əgər cisim Günəşdən gələn işığın bütün spektrini əks

etdirirsə, heç bir spektri udmursa, onda beynimiz onu bə yaz kimi dərk edir. Bu yerdə aşağıdakı məqamlara xüsusilə diqqət

yetirmək lazımdır:

-Cismin rəngi işıq qaynağından gələn işığın xüsusiyyətinə bağlıdır

-Cismin rəngi öz atomlarındakı elektronların hərəkətinə, bu

elektronların işığın hansı spektrini udub, hansını əks etdirməsinə bağlıdır

-Cismin rəngi gözümüzə yetişən fotonu beynimizin necə dərk

etməsinə bağlıdır. İndi isə bir daha düşünək

Gözlə görülməyəcək qədər kiçik olan atomun nüvəsinin ətrafında inanılmaz sürətlə dönən elektronlar öz orbitlərindən

bir anda qeyb olaraq, suborbit adı verilən başqa bir məkanda

meydana çıxırlar. Bu keçid üçün suborbitdə boş yerin olması


Elçin Eyvazalı

105

da şərtdir. Elektronlar keçidin baş tutması üçün lazım olan enerjini təmin etmək məqsədilə fotonları udurlar. Sonra isə

yenidən əvvəlki orbitlərinə geri dönürlər. Bu hərəkət

əsnasında insan gözünün aldığı rəng əmələ gəlir. Sayları

sonsuza yaxın olan atomlar hər an heç durmadan bu hərəkətləri təkrarlayırlar. Nəticədə, biz rəngləri davamlı

olaraq görə biririk.

Məşhur elm adamı Lui Pasterin (Louis Pasteur) bununla bağlı

maraqlı bir fikri vardı: “Elmin azı insanı Allah`dan

uzaqlaşdırır, çoxu isə Onu doğru aparır”.

Atomu əmələ gətirən zərrəciklərin öz oxları ətrafında

fövqəladə bir sürətlə dönmələrinə fiziklər “spin” adı veriblər

(İngiliscə spin “fırlanma” deməkdir - tərc.). Spin hərəkəti kainatdakı bir çox sistemlərdə önəmli rol oynayır. Atomun

içindəki zərrəciklərdən tutmuş, fəzadakı ulduzlara qədər bütün

sistemlər bu hərəkət üzərində qurulublar.

Sizcə, ətrafınızda gördüyünüz şeyləri bir-birindən fərqli edən

nədir? Onların rəngləri, ölçüləri, qoxuları, dadları nəyə görə

ayrı-ayrıdır? Niyə bir maddə yumşaq ikən, digəri bərk,

üçüncüsü isə elastikdir? Bura qədər oxuduqlarınızdan bir nəticəyə gələrək: “Çünki atomları fərqlidir”, -deyə bilərsiniz.

Ancaq bu cavab kafi deyil. Çünki əgər bu fərqliliyin səbəbi

təkcə atomlar olsaydı, onda bir-birindən fərqli özəlliklərə sahib milyardlarla atom olardı. Amma həqiqətdə belə deyil.

Əksər maddələrin tərkibində eyni atomların olmasına

baxmayaraq, onlar fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Bunun da

səbəbi atomların əmələ gətirmək üçün öz aralarında qurduqları kimyəvi əlaqələrdir. Maddəyə gedən ilk pillə olan

atomlardan sonra ikinci pillə molekullardır. Molekullar

maddənin kimyəvi xüsusiyyətlərini təyin edən ən kiçik


Elçin Eyvazalı

106

birləşmələrdir. Onlar iki və ya daha çox atomdan, bəziləri isə minlərlə atom qrupundan ibarət olur. Atomlar molekulların

daxilində elektromaqnit cazibə qüvvəsinə əsaslanan kimyəvi

əlaqələrlə birləşirlər. Yəni bu əlaqələr atomların özlərinin

sahib olduqları elektrik yükü əsasında yaranır. Atomların elektrik yükü isə öncə dediyimiz kimi, yuxarı orbitlərə keçən

elektronların sayəsində əmələ gəlir. Molekulların müxtəlif

şəkildə bir araya gəlmələri nəticəsində də ətrafımızda gördüyümüz maddələr yaranır. Bu yerdə maddələrin

müxtəlifliyini əsası olan kimyəvi əlaqələr haqqında danışaq.

Kimyəvi əlaqələr Yuxarıda da deyildiyi kimi, kimyəvi

əlaqələr atomların xarici orbitlərindəki elektronların hərəkəti

nəticəsində yaranır. Hər atom əlavə elektron almaq və ya vermək yolu ilə ən yuxarı səviyyədəki sonuncu orbitindəki

elektronların sayını 8-ə tamamlamağa çalışır. Artıq bilirik ki,

həmin orbitdə maksimum 8 elektron olur. Buna görə də atomlar həmin orbiti doldurmaq üçün ya başqa atomlardan

əlavə elektron alır, ya da əgər oradakı elektronların sayı

azdırsa, bunları başqa atoma verərək həmin orbitin altındakı “dolu” səviyyəni ən üst qat halına gətirir. Dediyimiz kimi,

burada məqsəd odur ki, ən üst qatdakı orbitdə həmişə 8

elektron olsun. Atomların arasındakı bu elektron alış-verişi

kimyəvi əlaqənin əsasını təşkil edir. Bu prosesin nəticəsində atomların arasında 3 cür əlaqə yaranır. Bunlar ion, kovalent və

metal əlaqələridir.


Elçin Eyvazalı

107

İon rabitəsi Bu əlaqə ilə birləşən atomlar son orbitlərindəki atomlarının sayını 8- ə tamamlamaq üçün bir-birindən

elektron alır və ya verirlər. Sonuncu orbitdə 4-dən az

elektronu olan atomlar bunları başqasına verirlər, 4-dən çox elektronu olan atomlar isə başqasından əlavə elektron alırlar.

Bu əlaqə nəticəsində yaranan molekullar kristal (kubik)

quruluşa sahib olur. Hamımızın yaxşı tanıdığımız süfrə

duzunun (NaCl) molekulları bu rabitənin nəticəsində formalaşıb. Yaxşı, bəs atomlar niyə belə münasibətlərə

girirlər? Bu olmasaydı, nə baş verərdi?

Birinci sualın cavabı, yəni atomların nəyə görə belə

davrandıqları müasir elmə bəlli deyil. Atomların sonuncu

orbitində məhz 8 elektronun olmasını kim təsbit edib? Atomların özlərimi? Təbii ki, yox. Bu, o qədər dəqiq

hesabatdır ki, ağlı, şüuru və iradəsi olmayan varlıqlar onu heç

vaxt bacarmazlar. Bu rəqəm maddənin və dolayısilə, kainatın

yaranması üçün ilk pillə olan atomların birləşməsinin açarıdır. Əgər bu çox vacib prinsip olmasaydı və atomlar da ona əməl

etməsəydilər, maddə yaranmazdı. Halbuki, atomlar mövcud

edildikləri ilk andan etibarən bu işləri görərək, maddənin yaranması üçün qüsursuz xidmət göstərirlər.

Kovalent rabitə Atomların arasındakı əlaqələri incələyərkən

elm adamları maraqlı bir vəziyyətlə qarşılaşıblar. Belə ki, bəzi atomlar rabitə qurmaq üçün artıq izah etdiyimiz kimi, elektron


Elçin Eyvazalı

108

alış-verişinə girsələr də, bəziləri sonuncu orbitlərindəki elektronlardan ortaq istifadə etməyə qərar verirlər.

Araşdırmalar göstərib ki, həyatın mövcudluğu üçün vacib olan

əksər maddələrin molekulları məhz bu əlaqənin sayəsində

yaranır. Bu rabitəyə alimlər “kovalent rabitə” adı veriblər.

Kovalent rabitənin daha yaxşı anlaşılması üçün belə bir misal

göstərək. Öncə də dediyimiz kimi, atomların sonuncu orbitinə maksimum 2 elektron keçə bilir. Hidrogen atomu isə təkcə bir

elektrona sahibdir, amma dayanıqlı əlaqə qura bilmək üçün

elektronlarının sayını 2-yə qaldırmağa çalışır. Buna görə, özü

kimi ikinci bir hidrogen atomuyla kovalent rabitə qurur. Yəni bu zaman hər iki hidrogen atomu bir-birlərinin

elektronlarından özlərinin ikinci elektronu kimi yararlanırlar.

Beləliklə, H2 molekulu formalaşır. Metal rabitəsi Əgər çoxlu atom bir-birlərinin elektronlarına ortaq olarsa, bu dəfə “metal

rabitəsi” yaranır. Gündəlik həyatımızda ətrafımızda

gördüyümüz dəmir, mis, sink, alüminium və s. metallar məhz həmin “metal rabitəsi”nin hesabına formalaşır, gözlə görülür,

əllə tutulur... Atomların orbitlərindəki elektronların nəyə görə

belə davrandıqlarını elm adamları heç cür izah edə bilmirlər.

Halbuki, bütün aləm səbəbini bilmədiyimiz bu prosesin sayəsində var olur. Görəsən, bütün bu əlaqələrin sayəsində

neçə cür fərqli birləşmə əmələ gələ bilir?


Elçin Eyvazalı

109

Birləşmə Hər gün laboratoriyalarda yeni birləşmələr qurulur.

Hazırda elmə 2 milyon birləşmə bəllidir. Ən bəsit kimyəvi birləşmə hidrogen molekulu qədər kiçik olduğu halda,

milyonlarla atomdan formalaşan birləşmələr də mövcuddur.28

Bəs bir element maksimum neçə cür fərqli birləşmə əmələ

gətirə bilər? Sualın cavabı olduqca maraqlıdır. Çünki bir tərəfdən elə elementlər var ki, heç bir kimyəvi elementlərlə

birləşmirlər (təsirsiz qazlar). Digər tərəfdən isə 1.700.000

birləşmə əmələ gətirə bilən karbon atomu var. Əgər elmə bəlli olan birləşmələrin ümumi sayının 2 milyona yaxın olduğunu

xatırlatsaq, bəlli olar ki, 109 elementin 108-i 300.000 birləşmə

əmələ gətirir. Yalnız karbon atomu isə fövqəladə şəkildə 1.700.000 birləşmə formalaşdırır.

Kainatın xam maddələri və dövri cədvəl: təbiətdə tapılan 92

və laboratoriyalarda alınan 17 fərqli element, protonlarının saylarına uyğun olaraq bu cədvəldə yerləşdiriliblər. İlk

baxışda bu tablo müxtəlif hərf və rəqəmlərin yazıldığı

çərçivələr toplusunu xatırlatsa da, hazırda ətrafımızda nə varsa hamısı, o cümlədən bütün kainat onun içinə sığır.


Elçin Eyvazalı

110

Canlı həyatın təməl daşı - karbon atomu

Karbon canlılar üçün ən həyati elementdir. Çünki bütün canlı

maddələr karbonun çeşidli birləşmələrindən yaranıb. Bizlərin

varlığı üçün son dərəcə əhəmiyyətli olan karbon atomunun özəllikləri haqqında cild-cild kitablar yazsaq belə, onların

hamısını əhatə etmək mümkün deyil. Halbuki, kimya elmi

hələ də onun özəlliklərini tam kəşf edə bilməyib. Biz burada sadəcə karbonun bir neçə önəmli cəhətindən danışacağıq.

Hüceyrə membranından ağac qabığına, göz büllurundan

maralın buynuzlarına, yumurtanın ağından ilan zəhərinə qədər son dərəcə fərqli olan üzvi maddələrin hamısı karbon əsaslı

birləşmələrdən yaranır. Karbon hidrogen və oksigen

atomlarıyla müxtəlif həndəsi formalarda birləşərək, son

dərəcə fərqli maddələr əmələ gətirir. Amma bununla belə, karbonun təxminən 1,7 milyon birləşmə əmələ gətirə

bilməsinin səbəbi nədə-dir? Karbon atomlarının ən önəmli


Elçin Eyvazalı

111

xüsusiyyətlərindən biri də çox asan şəkildə zəncir qura bilmələridir. Ən qısa karbon atomu zənciri 2 atomdan ibarət

olur. Ən uzun zəncirə gəlincə, bu barədə konkret bir rəqəm

deyilməsə də, onun halqalarının sayının təxminən 70-ə

bərabər olduğu bildirilir. Karbon atomlarından sonra ikinci ən uzun zəncir qura bilən atomların cəmisi 6 halqa düzəldən

silisium olduğunu nəzərə alsaq, karbonun qeyriadi

xüsusiyyətləri bir daha aydınlaşır. Karbonun bu qədər çox halqalı zəncir qura bilməsinin səbəbi halqaların sadəcə düz

xətlə sıralanmamağındadır. Onun zəncirləri budaqlana və ya

çoxbucaqlı fiqurlar əmələ gətirə bilir. Aydındır ki, zəncirin məhz hansı şəkildə olması çox ciddi və önəmli məsələdir.

Məhz onların necə birləşməsindən asılı olaraq, karbon

atomları iki tamamilə ayrı-ayrı maddə əmələ gətirə bilir.

Beləliklə, karbon atomunun yuxarıda saydığımız özəllikləri ilə canlı həyat üçün çox vacib olan molekullar əmələ gəlir.

Dediyimiz kimi, karbonun bəzi birləşmələri sadəcə bir neçə

atomdan ibarət olduğu halda, bəziləri milyonlarla atomdan meydana gəlir. Bütün elementlərin arasında yalnız karbon

atomları bu cür iri həcmli və dayanıqlı birləşmələr qura bilir.

Məşhur kimyaçı Devid Börni (David Bernie) “Life” (Həyat) adlı kitabında bununla bağlı yazır:

Üç oxşar molekul Nəticə: çox fərqli üç maddə Molekullar

arasındakı bir neçə atomluq fərq çox böyük nəticələr verə bilir. Məsələn, aşağıdakı iki molekulun quruluşuna diqqətlə

baxın. Bir-birlərinə çox bənzəsələr də, karbon və hidrogen

atomlarının saylarında kiçik bir fərq var. Buna görə də bir-birlərinə tamam zidd olan iki maddə əmələ gəlir: C18H24O2

və C19H28O2 Bu molekulların nə olduğunu təxmin edə

bilirsinizmi? Birincisi, ostrogen, ikincisi isə testosterondur;

yəni birincisi qadınlıq, digəri kişilik hormonudur. Göründüyü kimi, bir neçə atomluq fərq də, nəticədə, son dərəcə ciddi

dəyişikliklərə səbəb ola bilir. İndi isə bu formula diqqətlə

baxın: C6H12O2 Sizcə, bu, nə ola bilər? Başqa bir


Elçin Eyvazalı

112

hormonmu? Xeyr, bu şəkər molekuludur. Bu nümunələr açıq-aşkar göstərir ki, eyni elementlərdən yaranan maddələr sadəcə

atomların sayına görə nə qədər fərqli ola bilirlər! Bir tərəfdə

cinsiyyəti əmələ gətirən hormonlar, digər tərəfdə isə əsas qida

maddəsi olan şəkər!

Çox dəyərli maddə olan almaz adi halda təbiətdə qrafit kimi

tapılan karbonun bir növüdür.

Karbon qazı, karbon 4 oksid, karbon dioksid. Kimyəvi

formulu CO2. Havadan ağırdır. Yanmaz və yanmanın

qarşısını alır. Zəhərli qaz deyil amma havada karbon qazının

normadan çox olması orqanizmə zəhərləyici təsir göstərərək

hipoksiyaya səbəb olur. Karbon qazı, qazlı içkilərin

istehsalında, neft çıxarılmasında, PENSİLİN

İSTEHSALINDA, YANĞIN SÖNDÜRÜLMƏSİNDƏ

TƏTBİQ OLUNUR.

“Karbon çox fövqəladə elementdir. Əgər karbon və onun bu fövqəladə özəllikləri olmasaydı, dünyada həyat mümkün

olmazdı”. İngilis kimyaçısı Nevil Sicvik (Nevil Sidgwick) də

“Chemical Elements and Their Comrounds” (Kimyəvi elementlər və onların birləşmələri) adlı əsərində karbonun

canlılar üçün son dərəcə əhəmiyyətli olduğunu vurğulayır:

“Karbon əmələ gətirdiyi birləşmələrin sayı və çeşidləri baxımından digər elementlərdən tamamilə fərqlidir. İndiyə

qədər karbonun milyon yarımdan çox fərqli birləşmə qurduğu

müəyyənləşib. Amma bu da karbonun gücü haqqında çox az bilgi verir, çünki karbon bütün canlı maddələrin təməlidir”.

Karbonun sadəcə hidrogenlə qurduğu müxtəlif əlaqələr

“hidrokarbonatlar” adlanan böyük bir ailəni əmələ gətirir. Bu ailəyə təbii qaz, neft, neftin müxtəlif fraksiyaları və s.

daxildir. Etilen və propilen kimi tanınan hidrokarbonatlar isə


Elçin Eyvazalı

113

neft-kimya sənayesinin təməlidir. Bu sıraya benzol, toluol və s. kimi birləşmələr də daxildir. Pal-paltarımızı güvədən

qorumaq üçün şkaflara qoyduğumuz naftalin isə bir başqa

hidrokarbonatdır. Xlor və ya flüorla birləşən hidrokarbonatlar

anesteziya maddələrini, yanğınsöndürücüləri və soyuducularda işlədilən freon kimi fərqli maddələri əmələ

gətirir. Kimyaçı Nevil Sicvikin də dediyi kimi, sadəcə 6

proton, 6 neytron və 6 elektrondan ibarət olan bu atomun gücünü və imkanların tam dərk etmək imkansızdır. Eyni

zamanda, bu atomun canlı aləm üçün əhəmiyyətli olan hansısa

bir xüsusiyyəti təsadüfən qazandığını iddia etmək də absurddur. Qısası, bütün başqa varlıqlar kimi karbon atomu da

Allah tərəfindən qüsursuz və canlı aləmə tamamilə uyğun

şəkildə yaradılıb.

Yanaşı duran atomlar dərhal reaksiyaya girsəydilər, nə olardı?

Az öncə bütün kainatın 112 fərqli elementin atomlarının bir-

birləri ilə reaksiyaya girmələri nəticəsində yarandığını

demişdik. Amma burada diqqət yetirilməsi gərəkən çox incə və son dərəcə ciddi bir məqam var ki, o da reaksiyanın baş

tutması üçün uyğun şəraitin tələb olunmasıdır. Məsələn, hər

dəfə oksigenlə hidrogen bir araya gələndə su yaranmır. Ya da

dəmir hava ilə təmas edən kimi paslanmır. Əgər belə olsaydı, bərk və parlaq metal olan dəmir bir neçə saniyə içində dəmir-

oksid tozuna dönərdi. Əgər bir-birlərilə rastlaşan atomlar

istənilən şəraitdə dərhal reaksiyaya girsəydilər, hətta stula oturmağımız belə mümkün olmazdı, çünki vücudumuzu

əmələ gətirən atomlarla stulu əmələ gətirən atomlar bir-

birlərilə reaksiyaya girər və yarı insanyarı stul bir varlıq (!)

əmələ gələrdi. Şübhəsiz ki, belə bir dünyada canlı həyat heç vaxt mövcud olmazdı. Bəs bütün bunların baş verməsi necə

əngəllənir?


Elçin Eyvazalı

114

Məsələn, hidrogenlə oksigen normal otaq temperaturunda

olduqca ləng reaksiyaya girirlər, yəni otaq temperaturunda su

olduqca ləng yaranır. Amma temperatur artdıqca molekulların

və dolayısilə reaksiyanın da sürəti artır, yəni su daha tez əmələ gəlir. Ümumiyyətlə, atomların reaksiyaya girmələri

üçün lazım olan enerjinin miqdarı “aktivləşmə həddi” deilən

həddən yuxarı olmalıdır. Su misalından da göründüyü kimi, enerji yalnız müəyyən göstəricini keçdikdən sonra reaksiya

başlayır.

Təsəvvür edin ki, Yer üzündəki temperatur bir az daha yüksək

olsaydı, atomlar asanlıqla reaksiyaya girər və təbiətdəki

tarazlıq pozulardı. Temperatur az olsaydı, yenə də tarazlıq

qorunmazdı, çünki atomlar reaksiyaya girməzdilər. Demək, Yerin Günəşdən məsafəsi tamamilə canlıların yaşamasına

uyğun ölçüdədir. Amma məsələ bununla yekunlaşmır - Yer

oxunun meyilliyi, planetin kütləsi, səthinin sahəsi, atmosferindəki qazların nisbəti, təbii peyki Ay ilə olan məsafə

- bunların hamısı məhz Yer üzündəki həyatın davam etməsi

üçün ən uyğun şəkildə hesablanıb. Əlbəttə ki, bütün bu amillər qətiyyən təsadüf nəticəsində yarana bilməzdi, onları

canlı aləmin xüsusiyyətlərini, həyati ehtiyaclarını gözəl bilən

və üstün bir qüdrət sahibi olan Allah yaradıb. Bunu danmaq,

sadəcə olaraq, mümkün deyil. Əvvəldə də bildirdiyimiz kimi, bu məsələlərdə “niyə”, “necə”, “nə üçün” kimi sualların heç

bir anlamı yoxdur. Əslində, burada yalnız bircə sual

qoyulmalıdır: “Kim edib?”

Molekullar arasındakı əlaqə

Atomları bir-birinə bağlayan əlaqələr molekullar arasındakı

əlaqəyə nisbətən çox güclüdür. Bununla belə, həmin əlaqənin


Elçin Eyvazalı

115

sayəsində milyonlarla müxtəlif maddələr yaranır. Bəs molekullar maddəni əmələ gətirmək üçün necə birləşirlər?

Molekullar formalaşdıqdan sonra tarazlıq pozulmasın deyə

atomlar arasındakı elektron alış-verişi kəsilir. Bəs onları bir arada saxlayan nədir? Bu sualı cavablandırmağa çalışan

kimyaçılar müxtəlif nəzəriyyələr irəli sürüblər. Araşdırmalar

göstərir ki, molekullar onları təşkil edən atomların xüsusiyyətlərindən asılı olaraq, müxtəlif cür birləşə bilir.

“Canlıların kimyası” adlanan üzvi kimya üçün bu əlaqələr

daha önəmlidir. Çünki üzvi maddələri əmələ gətirən ən önəmli molekullar onun sayəsində ortaya çıxır. Məsələn,

zülallara baxaq. Canlı orqanizmlərin əsaslarından biri olan

zülalların mürəkkəb üçölçülü formaları məhz bu əlaqələrin

sayəsində meydana gəlir. Zülallar vücudumuzda çox əhəmiyyətli funksiyanı yerinə yetirmək üçün üç ölçülü

quruluşa sahibdirlər. Bu quruluş molekullar arasındakı zəif

rabitə nəticəsində meydana gəlir. Yəni canlıların yaranması üçün atomlar arasındakı güclü kimyəvi əlaqə ilə yanaşı,

molekullar arasında zəif kimyəvi əlaqənin olması da vacibdir.

Əlbəttə ki, bu əlaqənin gücü də müəyyən ölçüdə olmalıdır. Zülallar amin turşusu adı verilən molekulların birləşməsindən

yaranan daha iri molekullardır. Amin turşularını əmələ gətirən

atomlar kovalent rabitə ilə birləşirlər. Zəif molekulyar rabitə

isə bu amin turşularını üçölçülü formaya sahib olacaq şəkildə bir-birinə bağlayır. Zülallar ancaq müəyyən üçölçülü formada

mövcud olduqları halda canlı orqanzimlərdə lazımi

funksiyaları yerinə yetirə bilirlər. Demək, əgər zəif molekuylar əlaqə olmasaydı, nə zülallar, nə də canlı aləm

yaranardı. Bu cür zəif əlaqələrdən olan hidrogen rabitəsi də

həyatımızda çox böyük rol oynayır. Məsələn, həyatın təməli

olan su məhz hidrogen rabitəsi nəticəsində əmələ gəlib.


Elçin Eyvazalı

116

Daddığımız və iylədiyimiz molekullar

Dad və iy bilmə insanın dünyasını gözəlləşdirən duyğulardır. Bu duyğulardan alınan zövq hələ lap qədim zamanlardan

insanın marağını və diqqətini çəksə də, onların, əslində,

molekulların təsiri ilə yarandığı yeni bəlli olub. “Dad” və “qoxu” dediyimiz anlayışlar, əslində, bir-birindən fərqli

molekulların duyğu orqanlarımıza təsirindən başqa bir şey

deyil. Məsələn, yeməklərin, içkilərin, ətrafda gördüyümüz müxtəlif meyvə və çiçəklərin qoxuları, əslində, uçucu

molekullardan ibarətdir. Atomlar canlı və cansız varlıqları

əmələ gətirməklə yanaşı, maddəyə ləzzət və gözəllik də

qatırlar. Bəs bu, necə baş verir?

Vanil qoxusu, gül ətri kimi uçucu molekullar burunun epiteli

adlandırılan hissəsindəki titrək tükcüklərdə yerləşən reseptorlara çatır və onlara təsir göstərir. Beynimiz bu təsiri

qoxu kimi qavrayır. 2-3 sm2-lik sahəsi olan qoxu

reseptorlarının bu günə qədər 7 fərqli növü aşkarlanıb. Onların hərəsi bir əsas qoxu növünü tuta bilir. Eyni şəkildə,

insan dilinin ön tərəfində də dörd cür fərqli kimyəvi reseptor

var. Onlar şor, şirin, turş və acı dadları duya bilir. Beynimiz

isə reseptorların uyğun siqnallarını dad və qoxu kimi dərk edir Hazırda dad və qoxunun necə meydana çıxması bəlli olsa da,

elm adamları niyə bəzi maddələrin çox, bəzilərininsə az

qoxuduğunu, bəzilərinin yaxşı, bəzilərininsə pis daddığını dəqiq izah edə bilmirlər. Gəlin düşünək: biz heç bir qoxu və

dadın mövcud olmadığı dünyada da yaşaya bilərdik. Halbuki,

qəhvəyi rəngli və özünəməxsus qoxusu olan torpaqdan

minlərlə xoş ətirli və ləzzəti meyvə, çeşidli rənglərdə, forma və ətirlərdə çiçəklər çıxır. Əgər ləzzət və qoxunun nə

olduğunu bilməsəydik, bütün bu gözəlliklərə sahib olmaq və

onlardan zövq almaq heç ağlımıza da gəlməzdi. Elə isə


Elçin Eyvazalı

117

atomlar bir yandan maddəni təşkil etmək üçün fövqəladə şəkildə bir araya gələrkən, nəyə görə digər yandan da dad və

qoxu yaratmağın qeydinə qalırlar? Axı dad və qoxunun olması

insanlar üçün lap vacib deyil. Amma buna baxmayaraq,

möhtəşəm bir sənət əsəri olan dünyamız çox gözəl yaradılıb.

Para-HYDROXYPHENOL-2-BUTANON və IONON Bu iki

molekul bir yerdə çox xoş ətrin yaranmasına səbəb olur. Məsələn, çiyələk ətrinin səbəbi butanondur. Təzəcə dərilən

meyvənin, həmçinin çəmənliyin ətri isə ionondan gəlir.

Ferilmetanetiol Bu molekul qəhvə ətrini yaradır. Qəhvənin

əsas tərkib hissəsi kofeindən ibarətdir. Qəhvənin rəngi

tərkibinə azot daxil olan üzvi maddələrin təsiri nəticəsində

meydana çıxır. Dad və ətir də elə onlardan gəlir.

Karotin Karotin ipək qurdları və hörümçəklər tərəfindən ifraz

edilən çox dəyərli, qatı mayedir. Bir-birinə ipək polipeptid zənciri ilə bağlanmış aminturşularından ibarətdir. Zəncirlər

bir-birinə hidrogen vasitəsilə bağlıdır və eynilə hörümçək

torunu xatırladır.

Əgər müqayisə etsək, Yer üzündəki bəzi canlılar sadəcə ot

yeyir, bəziləri isə müxtəlif maddələrlə qidalanırlar. Şübhəsiz ki, həmin qidaların nə xoş ətirləri, nə də ləzzətləri var, hətta

olsaydı belə, şüursuz canlılar onsuz da fərqinə

varmayacaqdılar. Bizlər də təbii olaraq onlar kimi qidalana bilərdik. Amma ömrümüzün sonuna qədər təkcə bir növ

yemək yeyərək və yalnız su içərək yaşayacağımız həyat nə

qədər bəsit və ləzzətsiz olardı, elə deyilmi? Buna görə, sonsuz

lütf və ikram sahibi olan Allah bütün başqa nemətlərlə yanaşı, bizə rəng və ətir kimi gözəllikləri də bəxş edib. Sadəcə bu iki

duyğunun olmaması insan həyatını xeyli dərəcədə

maraqsızlaşdırar və bayağılaşdırardı. Bütün bu gözəl


Elçin Eyvazalı

118

nemətlərin əvəzində isə insan yalnız Rəbbinə onun istədiyi kimi bir qul olmağa çalışmalıdır. Əgər belə edərsə, Rəbbi ona

əbədi gözəl həyat və bu dünyadakından qat-qat üstün nemətlər

bəxş edər. Yox, əgər əksi olarsa, yəni insan Allah`ın bu qədər

nemətlərinə qarşı nankorluq edərsə, şübhəsiz ki, bu davranışına layiq cəza alar. Rəbbimiz belə buyurur: “Yadınıza

salın ki, o zaman Rəbbiniz bunu bildirmişdi: “Əgər şükür

etsəniz, sizə olan nemətimi artıracağam. Yox əgər nankorluq etsəniz, Mənim əzabım həqiqətən, şiddətlidir”. (İbrahim

surəsi, 7)

Maddəni necə duyuruq? Bura qədər oxuduqlarımız “maddə”

adlandırdığımız vasitənin heç də zənn etdiyimiz kimi

müəyyən rəngə, qoxuya və şəklə sahib bir bütün olmadığını

ortaya qoydu. Maddə saydığımız şeylər, yəni öz bədənimiz, otağımız, evimiz, hətta dünya və bütün kainat həqiqətdə bir

enerji topasından başqa bir şey deyil. Elə isə ətrafımızdakı bu

qədər şeyi gözlə görülən, əllə tutulan hala salan nədir?

Ətrafımızdakıları maddə olaraq duymağımızın səbəbi atomların orbitlərindəki elektronların fotonlarla toqquşmaları,

atomların bir-birlərini itələmələri və ya cəzb etmələridir.

Hazırda əlinizdə tutduğunuzu sandığınız kitaba həqiqətdə heç

toxunmursunuz belə... Əslində, əlinizin atomları kitabın atomlarını itələyir və bu itələmənin intensivliyinə görə sizdə

toxunma hissi yaranır. Çünki atomların quruluşundan bəhs

edərkən dediyimiz kimi, atomlar bir-birlərinə arada bir atom ölçüsü məsafə qalana qədər yaxınlaşa bilirlər. Üstəlik, bir-

birlərinə bu qədər yaxınlaşa bilənlər də ancaq reaksiyaya girən

atomlardır. Demək, hətta eyni maddənin atomları da bir-

birlərinə toxuna bilmirlərsə, biz əlimizdə tutduğumuz maddəyə heç yerli-dibli toxuna bilmərik. Hətta ona

maksimum yaxınlaşmağımız mümkün olsaydı belə, o zaman

həmin maddə ilə kimyəvi reaksiyaya girərdik. Bu situasiyada


Elçin Eyvazalı

119

da insanın və ya başqa canlıların öz həyatlarını davam etdirmələri qeyri-mümkün olardı. Əgər canlılar toxunduğu,

ayaqladığı, üzərində oturduğu maddələrlə reaksiyaya

girsəydilər, çox əcaib bir varlığa dönərdilər...

haradasa bir enerji topasını xatırladan atomlardan ibarət dünyada yaşayırıq.38 “Toxunuruq və tuturuq”, - dediyimiz

şeylərə də heç vaxt toxunmuruq. Bəs gördüyümüz,

duyduğumuz və ya qoxuladığımız maddələri nə dərəcədə dərk edirik? Onlar doğrudanmı bizim gördüyümüz, duyduğumuz

kimidirlər? Yox və qətiyyən yox! Elektronlardan və

molekullardan bəhs edərkən bu məsələni aydınlaşdırmışdıq. Bir də yada salaq: “Var”, - dediyimiz və gördüyümüz

maddəni, əslində, birbaşa görməyimiz mümkün deyil. Çünki

gördüyümüzü dediyimiz proses həqiqətdə Günəşdən və ya

başqa bir işıq qaynağından gələn işıq zərrəciklərinin (fotonların) maddə ilə toqquşması, bu maddənin də həmin

işığın bir qismini udması, qalanını da geri qaytarması

nəticəsində əks olunaraq gözümüzə gələn fotonların beynimizdə müəyyən obrazlar yaratmasıdır. Yəni

gördüyümüz maddə yalnız əks olunaraq bizim gözümüzə

gələn fotonların daşıdığı informasiyadan başqa bir şey deyil. Bəs bu fotonlar maddə ilə bağlı informasiyanın nə qədərini

bizə çatdırır? Bunu heç kim bilmir...

Bura qədər maddənin necə yoxdan var olmasından və onu əmələ gətirən atomlardan danışdıq. Və dedik ki, canlı-cansız

nə varsa hamısı atomlardan ibarətdir. Atomlar özləri cansız

varlıq olduqları üçün canlıları meydana gətirmələri son dərəcə heyrətamizdir. Təkamül təlimini qəbul edən alimlər bunu izah

etməkdə həmişə aciz qalırlar. Bir araya gələn daş parçalarının

canlı varlıq əmələ gətirmələri absurd olduğu kimi, cansız

atomların birləşərək, öz-özünə canlı varlıqlar yaratmaları da imkansızdır. Bir daş parçasını və kəpənəyi gözünüz önündə

canlandırın. Biri cansızdır, digəri canlı. Amma quruluşuna,


Elçin Eyvazalı

120

təməlinə baxanda hər ikisi atom adlanan eyni zərrəciklərdən yaranıb.

Cansız maddənin öz-özünə canlıya dönməyəcəyi ilə bağlı belə bir misal da çəkmək olar. Alüminium uça bilərmi? Təbii ki,

xeyr. Bəs alüminiumu plastik maddə və benzinlə qarışdırsaq

necə, uçarmı? Yenə də yox. Ancaq əgər bu maddələrdən bir təyyarə düzəltsək, o zaman uça bilər. Bəs həmin təyyarənin

uçması nəyin sayəsində mümkün oldu? Qanadlarınmı?

Mühərrikinmi? Pilotunmu? Xeyr, çünki onların heç biri özbaşına uça bilməzlər. Təyyarə uçmaq qabiliyyəti olmayan

ayrı-ayrı hissələrin müəyyən plan və layihə ilə xüsusi formada

birləşdirilməsinin nəticəsində uçur! Uçmaq qabiliyyəti nə

alüminiumdan, nə plastikdən, nə də benzindən gəlir. Düzdür, bu maddələrin xüsusiyyətləri vacibdir, ancaq məhz uçmaq

qabiliyyəti onların xüsusi layihə nəticəsində bir araya

gətirilməsi sayəsində qazanılır.

Canlı sistemlər də eynən bu cürdür. Canlı hüceyrəsi də cansız atomların xüsusi şəkildə bir araya gətirilməsi nəticəsində

yaranır. Canlı hüceyrələrin böyümə, çoxalma və buna bənzər

digər özəllikləri molekulların xüsusiyyətindən deyil, onların

mükəmməl şəkildə birləşdirilməsindən irəli gəlir. Bu isə Allah`ın ölüdən dirini yaratmasından başqa bir şey deyil:

Yuxarıda gördüyünüz plastik, alüminium, polad kimi

maddələr uça bilərmi? Xeyr. Onları bir araya yığsanız, yenə

də uça bilməzlər. Təyyarə isə bu maddələrin xüsusi şəkildə,

layihə və plan əsasında birləşdirilməsindən hazırlanıb. Uçmaq qabiliyyəti nə plastikdən, nə alüminiumdan, nə də poladdan

gəlir. Onların xüsusiyyətlərinin hər biri özlüyündə çox

əhəmiyyətlidirlər, amma məhz uçmaq üçün onlar şüurlu


Elçin Eyvazalı

121

layihə və plan əsasında birləşdirilməlidirlər. Canlı sistemlər də eynən belədir - canlı hüceyrə cansız atomların şüurlu şəkildə

və xüsusi şəkildə birləşdirilməsi nəticəsində yaranıb.

hüceyrələr xeyli mürəkkəb, kompleks orqanizmdirlər və

ancaq mükəmməl layihə əsasında yaradıla bilər. Ən əsası, bu

araşdırmalar cansız maddələrin qətiyyən öz-özünə canlı varlıq yarada bilməyəcəyini ortaya qoydu. Canlı ancaq canlıdan

yarana bilər. Bu, təcrübə yolu ilə də isbatlanıb.

Karbon əsasında yaranan üzvi molekullar necə canlandılar?

kainatın hər nöqtəsində yaradılış gerçəyi son dərəcə açıq

şəkildə göründüyünə və onun hər detalı qətiyyən təsadüf nəticəsində yarana bilməyəcək qədər mükəmməl olduğuna

DNT-nin mürəkkəb quruluşu DNT (Dezoksiribonuklein turşusu) hüceyrənin nüvəsində yerləşərək, insan orqanizminə

aid bütün informasiyanı özündə saxlayır. Bu informasiya o

qədər mürəkkəb şəkildə şifrlənib ki, ancaq 1940-cı illərdən sonra elm adamları ondan müəyyən qədər öyrənə biliblər.

DNT aid olduğu canlıya dair bütün informasiyaları daşımaqla

yanaşı, özü-özünü çoxalda bilir. Əgər atomlar sadəcə bir araya

gələrək molekulları yaradıblarsa, onda DNT molekulu bu bilgiləri haradan öyrənib və necə daşıyır, üstəlik, hələ çoxaldır

da? Bu suala cavab verən yoxdur. Zülallar isə canlıların

yarandığı əsas “material” olmaqla yanaşı, orqanizmin həyati funksiyalarının çoxunda aparıcı rol oynayırlar. Məsələn, qanın

tərkibindəki hemoqlobin zülalı orqanizmin hər yerinə oksigen

daşıyır, immun sistemimizdəki zülallar orqanizmə girən

mikrobları zərərsizləşdirir, bir başqa növ zülallar isə yediklərimizin həzm olunmasını təmin edir...


Elçin Eyvazalı

122

DNT-mizdə təxminən 50 min fərqli zülalın əmələ gəlməsini təmin edən proqramlar vardır. Zülallar, dediyimiz kimi,

canlıların yaşaması üçün böyük əhəmiyyətə malikdirlər və

onlardan tək birinin olmaması orqanizmin yaşamasını

imkansız edir. İri molekullar olan DNT-nin öz-özünə, təsadüf nəticəsində yaranması isə elm də göstərir ki, baş tuta bilməz.

DNT xüsusi şəkildə birləşən nukleotidlər, zülallar isə yenə də

xüsusi şəkildə birləşən amin turşuları silsiləsidir. Hər şey bir kənara, canlıların həyatının təməl daşı olan DNT və zülalların

təsadüf nəticəsində belə nizamlanmaları riyazi olaraq

mümkün deyil. Hesablamalar göstərir ki, hətta ən bəsit zülal molekulunun da təsadüf nəticəsində yaranması ehtimalı sıfıra

bərabərdir Bu riyazi imkansızlıqla yanaşı, həmin

molekulların təsadüfən yaranması kimyəvi cəhətdən də baş

tuta bilməz: əgər DNT və zülalların yaranması prosesi zaman və təbii şərait baxımından tənzimlənməsəydi, onlar sadəcə

olaraq bir-birləri ilə reaksiyaya girər (çünki bu iki maddə öz

aralarında reaksiyaya girməyə çox meyillidirlər) və heç biri indiki şəklində mövcud olmazdı. Nəticədə, DNT və zülallar

canlı varlıqları əmələ gətirmək yerinə müxtəlif maddələr

ortaya çıxarardılar.

Bütün kainatın, canlı-cansız hər şeyin əsası olan atomların maddəni necə fövqəladə bir şəkildə əmələ gətirdiklərini artıq

bilirik. Son dərəcə kiçik olan bu zərrəciklər bura qədər

gördüyümüz kimi, öz daxillərində çox mükəmməl bir quruluşa sahibdirlər. Ancaq atomun möcüzəvi cəhətləri

bununla bitmir, atom, eyni zamanda, içində çox möhtəşəm bir

enerji saxlayır. Atomun daxilində gizlənən bu güc o qədər

böyükdür ki, onun kəşfi ilə bəşəriyyət okeanları birləşdirən nəhəng kanallar aça, dağları dələ, süni iqlimlər yarada və daha

nələr-nələr edə bilir. Ancaq onu da vurğulamaq lazımdır ki,

atomun içində gizlənən bu güc bir yandan insanlara xidmət


Elçin Eyvazalı

123

etsə də, digər yandan bəşəriyyət üçün çox böyük təhlükə daşıyır. Məsələn, bu gücün pis məqsədlə işlədilməsi

nəticəsində II Dünya Müharibəsi zamanı Hirosima və

Naqasakidə on minlərlə insan bir neçə saniyədə həlak oldu.

Və ya 1986-cı ildə keçmiş SSRİ-nin Çernobıl Atom Elektrik Stansiyasında baş verən qəza çox sayda insanın ölümü və

şikəst olması ilə nəticələndi. Amma bu məsələlərin

təfərrüatına keçməzdən öncə, gəlin, atomun gücünün nədən ibarət olduğunu və necə ortaya çıxdığını öyrənək.

Nüvədəki gizli güc

Kainatdakı təməl qüvvələrdən bəhs edərkən atom nüvəsinin

içindəki protonlarla neytronları bir-birinə bağlayan güclü nüvə qüvvəsindən danışmışdıq. “Nüvə enerjisi” deyilən möhtəşəm

güc nüvədəki bu qüvvənin aşkara çıxması nəticəsində yaranır.

Bu enerjinin böyüklüyü kimyəvi elementin növünə görə dəyişir. Çünki elementlərin nüvəsindəki proton və

neytronların sayı fərqlidir. Nüvə böyüdükcə və ondakı

protonlarla neytronların sayı artdıqca bu zərrəcikləri bir-birinə bağlayan qüvvə də şiddətlənir. Böyük bir nüvədəki protonlarla

neytronları birbirinə bağlayan bu qüvvəni aşkara çıxarmaq

son dərəcə çətindir. Çünki zərrəcikləri bir-birindən ayırdıqca,

onlar gərilmiş yay kimi daha da böyük qüvvətlə yaxınlaşmağa çalışır.

Bu qüvvənin təfərrüatlarını incələməzdən öncə bir məqamın

üzərində xüsusilə dayanmaq lazımdır: necə olur ki, o qədər böyük bir qüvvə son dərəcə kiçik məkana sığır? Bu, elə bir

qüvvədir ki, minlərlə alim uzun-uzadı araşdırmalar aparandan

sonra onu tapa biliblər. Onu “oyatmayanda” bu qüvvənin

kimsəyə zərəri yoxdur, amma insanın müdaxiləsi zamanı milyonları məhv edən bir gücə çevrilir.


Elçin Eyvazalı

124

Atomun nüvəsində yerləşən və milyonlarla insanın həyatını təhlükə altına ala biləcək bu qüvvə “fission” (nüvə

parçalanması) və “fusion” (nüvə birləşməsi) adlandırılan iki

texniki üsulla açığa çıxarıla bilir. İlk baxışda onların sadəcə

atomun nüvəsinə təsir etdikləri ağıla gəlsə də, əslində, bu prosesdə atomun bütün zərrəcikləri rol oynayır. Birinci

reaksiyada atomun nüvəsi parçalanır, ikincidə isə iki nüvə

birləşdirilir. Hər iki reaksiya zamanı çox nəhəng miqdarda enerji ayrılır.

Nüvə parçalanması (fission)

Bu reaksiya kainatdakı ən şiddətli qüvvə olan güclü nüvə

qüvvəsinin bütöv saxladığı atom nüvəsini parçalamaq üçün gerçəkləşdirilir. Bu zaman, adətən, urandan istifadə edirlər,

çünki uran atomu ən ağır atomlardan biridir, başqa sözlə,

nüvəsində çox miqdarda proton və neytron olur. Təcrübələr


Elçin Eyvazalı

125

zamanı alimlər uran nüvəsinin üzərinə çox böyük sürətlə neytron göndəriblər və ortaya olduqca maraqlı nəticələr çıxıb.

Uranın nüvəsi həmin neytronu udduqdan sonra çox dayanıqsız

hala düşüb. Belə ki, nüvədəki neytronlarla protonların

saylarında fərq yarandığından, onun daxili tarazlığı pozulub. Nəticədə, nüvə tarazlığı bərpa etmək üçün müəyyən miqdarda

enerji ayıraraq, hissələrə bölünməyə başlayır. Həmin enerjinin

təsiri ilə içindəki zərrəcikləri böyük sürətlə ətrafa “tullayır”. Təcrübə zamanı əldə edilən bu nəticələrdən sonra reaktor

adlandırılan xüsusi qurğularda neytronlar sürətləndirilərək

uranın üzərinə göndərilir. Özü də təbii ki, necə gəldi yox, çox incə hesablarla. Çünki həmin neytronun urana lazımi

nöqtədən və tələb olunan şərtlər daxilində toxunması lazımdır.

Uranın kütləsi, onun üzərinə göndərilən neytron topasının

həcmi, bu neytronların uranı hansı sürətlə və nə qədər “bombardman” edəcəkləri kimi məsələlər son dərəcə dəqiq

hesablanır. Bütün bu işlər görüləndən və uyğun mühit

hazırlanandan sonra hərəkət edən neytronlar nüvəyə düşəcək şəkildə uranın üzərinə göndərilir, onların cəmi bir atomun

nüvəsini iki hissəyə bölməsi kifayətdir. Çünki bölünmə

zamanı nüvədən iki və ya üç neytron çıxır, onlar isə ətrafdakı digər atomların nüvələrinə çırpılır, hər yeni bölünən nüvə də

birinci nüvə kimi davranır və beləliklə, zəncirvarı reaksiya

başlayır. Nəticədə, çoxlu uran nüvəsi parçalandığı üçün ortaya

fövqəladə dərəcədə böyük enerji çıxır. On minlərlə insanın ölümünə yol açan Hirosima və Naqasaki fəlakətlərinə bu nüvə

bölünməsi səbəb olmuşdu. II Dünya Müharibəsinin gedişində

1945-ci ildə Amerikanın Hirosimaya atdığı atom bombasının partlaması və sonrakı fəsadları nəticəsində təxminən 40000

insan məhv oldu. Amma nüvədən ayrılan bu enerji təkcə

insanın ölümünə səbəb olmur, o, həm böyük bir ərazini

xarabaya çevirir, həm də son dərəcə zərərli radiasiya yayır, bu radiasiyanın fəsadları isə nəsildən-nəslə keçərək, genetik və

fizioloji xəstəliklərə səbəb olur.


Elçin Eyvazalı

126

Bəs bütün dünyamız, bütün atmosfer, ətrafımızdakı canlı-cansız hər nə varsa, hamısı atomlardan ibarətdirsə, bu cür

nüvə reaksiyaları niyə baş vermir? Çünki neytronlar elə

yaradılıb ki, əgər təbiətdə sərbəst şəkildə - yəni, heç bir

atomun nüvəsinə bağlı olmadan- dolaşdıqda “beta pozulması” adlanan proses nəticəsində məhv olur, buna görə də təbiətdə

sərbəst neytronlara rast gəlinmir. Nüvə reaksiyası yaratmaq

üçün lazım olan neytronlar isə xüsusi təcrübələr yoluyla əldə edilir. Və buradan da bir daha görünür ki, bütün kainatın

yaradıcısı olan Allah hər şeyi çox incə bir hesabla var edib.

Çünki əgər neytronlar sərbəst qalan kimi məhv olmasaydılar, dünyamız başdan-başa nüvə reaksiyalarının getdiyi bir

kürədən ibarət olardı. Allah atomu içindəki bu nəhəng güclə

birgə yaratmaqla yanaşı, həmin gücü də son dərəcə fövqəladə

şəkildə nəzarətdə saxlayır

Nüvə birləşməsi (fusion)

Bu reaksiya isə parçalanmanın əksinə olaraq, iki yüngül

nüvənin birləşərək daha ağır nüvə yaratmasından və bu zaman böyük miqdarda enerjinin ayrılmasından ibarətdir. Ancaq bu

eksperimenti keçirmək son dərəcə çətindir. Çünki nüvələr

müsbət elektrik yükü daşıdığından, birbirlərini şiddətli şəkildə

itələyirlər. Onların birləşməsini təmin etmək üçün həmin itələməni üstələyəcək bir qüvvə ilə yaxınlaşdırmaq lazımdır.

Bu zaman tələb olunan kinetik enerji (hərəkət enerjisi) 20-30

milyon dərəcəlik istiliyə bərabər dəyərdədir.46 Bu, o qədər qeyri-adi temperaturdur ki, birləşmə reaksiyasına girən heç bir

maddə ona dözə bilmir. Amma həmin reaksiya Günəşdə hər

an təbii şəkildə baş verir. Günəşdən gələn isti və işıq hidrogen

nüvələrinin birləşərək heliuma dönməsi zamanı ayrılan enerjinin sayəsində yaranır. Belə ki, birləşmə əsnasında yoxa

çıxan maddənin yerinə enerji əmələ gəlir. Günəş saniyədə 564

milyon ton hidrogeni 560 milyon ton heliuma çevirir. Qalan 4


Elçin Eyvazalı

127

milyon ton qaz isə enerjiyə dönür. Dünyada canlı aləmin varlığı üçün son dərəcə böyük əhəmiyyətə sahib olan Günəş

enerjisi milyonlarla ildir ki, bu cür meydana gəlir.

Nüvə birləşməsi (fusion) Bu reaksiya isə parçalanmanın

əksinə olaraq, iki yüngül nüvənin birləşərək daha ağır nüvə yaratmasından və bu zaman böyük miqdarda enerjinin

ayrılmasından ibarətdir. Ancaq bu eksperimenti keçirmək son

dərəcə çətindir. Çünki nüvələr müsbət elektrik yükü daşıdığından, birbirlərini şiddətli şəkildə itələyirlər. Onların

birləşməsini təmin etmək üçün həmin itələməni üstələyəcək

bir qüvvə ilə yaxınlaşdırmaq lazımdır. Bu zaman tələb olunan

kinetik enerji (hərəkət enerjisi) 20-30 milyon dərəcəlik istiliyə bərabər dəyərdədir.46 Bu, o qədər qeyri-adi temperaturdur ki,

birləşmə reaksiyasına girən heç bir maddə ona dözə bilmir.

Amma həmin reaksiya Günəşdə hər an təbii şəkildə baş verir. Günəşdən gələn isti və işıq hidrogen nüvələrinin birləşərək

heliuma dönməsi zamanı ayrılan enerjinin sayəsində yaranır.

Belə ki, birləşmə əsnasında yoxa çıxan maddənin yerinə enerji əmələ gəlir. Günəş saniyədə 564 milyon ton hidrogeni 560

milyon ton heliuma çevirir. Qalan 4 milyon ton qaz isə

enerjiyə dönür. Dünyada canlı aləmin varlığı üçün son dərəcə

böyük əhəmiyyətə sahib olan Günəş enerjisi milyonlarla ildir ki, bu cür meydana gəlir.

Nüvə birləşməsi isə parçalanmanın əksinə, iki yüngül atom

nüvəsini birləşdirərək, daha ağır bir atom nüvəsi yaratmağı və

bu zaman ayrılan enerjidən istifadə etməyi nəzərdə tutur.

Ulduzların daxilində məhz bu proses gedir. Beləcə, yeni nüvələr əmələ gəlir və ortaya enerji şəklində neytrino,

pozitron, neytron, proton və digər hissəciklər çıxır. Ulduzların

enerji qaynağı məhz bu nüvə reaksiyalarıdır.


Elçin Eyvazalı

128

Partlayıcı kütlənin üzərinə göndərilən və orada ilk nüvəni

parçalayan elektron öncə də izah etdiyimiz kimi, zəncirvarı

reaksiyanın başlamasına səbəb olur. Yəni ilk parçalanan nüvədən xaricə dağılan neytronlar digər nüvələrlə toqquşaraq,

onları da parçalayır. Beləcə, bütün nüvələr çox sürətlə

parçalanır və partlayış baş verir. Neytronlar o qədər sürətlə hərəkət edirlər ki, bomba saniyənin milyonda biri ərzində

təxminən 1000 milyard kilokalorilik enerji buraxır. Bombanın

çevrildiyi qaz kütləsinin temperaturu bir neçə milyon dərəcəyə, qazın təzyiqi isə bir milyon atmosferə çatır.

Hidrogen bombası partlayanda ən böyük təhlükələrdən biri radioaktiv tozların nəfəs, həzm və dəri kanalları ilə orqanizmə

keçməsidir. Bu tozlar da həmçinin yuxarıda sadaladığımız

fəsadlara səbəb ola bilir. Bütün bunların səbəbi isə gözlə görə bilmədiyimiz atomlardadır. Lazım olanda həyatı yaradan

atomlar lazım olanda onu yox da edə bilir. Atomun bu

xüsusiyyəti bizlərə nə qədər aciz olduğumuzu və Allah`ın böyük üstünlüyünü açıq şəkildə göstərir.

Bizlər atomlardan əmələ gələn bir vücudla yaşayır, havadakı

atomlarla nəfəs alır, qidadakı atomları yeyir, su atomlarını

içirik. Gördüklərimiz isə gözümüzdəki atomların elektronlarının fotonlarla toqquşmasından başqa bir şey deyil.

Toxunaraq hiss etdiyimiz nə varsa, onlar da öz növbəsində

dərimizdəki atomların əşyaların atomlarını itələməsindən

ibarətdir...


Elçin Eyvazalı

129

Kimyəvi elementlərin müasir dövri cədvəli

Kimyəvi element — eyni cins atomlardan ibarət olan, fiziki və

ya kimyəvi yollarla özündən daha sadə və fərqli maddələrə

ayrıla bilməyən saf maddələrə element deyilir. Məsələn su bir element deyil. Lakin suyun elektrolizindən əldə

edilən hidrogen və oksigen elementdirlər.

Elementi meydana gətirən bütün atomların böyüklükləri və atomların arasındakı uzaqlıq eynidir. Lakin bir elementin

atomları ilə başqa bir elementin atomlarının böyüklükləri və

atomları arasındakı məsafə fərqlidir. Eyni elementdən düzəldilən fərqli maddələr də eyni cins atomlardan meydana

gəlirlər. Elementi meydana gətirən atomların bir-birinə olan

uzaqlığı elementin qatı, maye və qaz halına görə dəyişə bilər.

Canlı və cansız varlıqların hamısı elementlərdən meydana gəlirlər. Kimyəvi element nüvəsinin yükü eyni olan atom

növüdür. Kimyəvi elementlər bir-biri ilə birləşərək bizi əhatə

edən aləmin bütün mürəkkəb maddələrini əmələ gətirirlər. Hər bir kimyəvi element nüvəsində eyni sayda elektrik yükü

və atom örtüyündə eyni sayda elektron olan atomlardan

ibarətdir. Atom kimyəvi elementin bütün xassələrini özündə saxlayan ən kiçik hissəcikdir və bütün maddələrin ilkin

materialıdır. Atom müsbət yüklü nüvədən və onun ətrafında

hərəkət edən mənfi yüklü elektronlardan ibarətdir. Atomların

nüvəsi isə proton və neytronlardan təşkil olunmuşdur. Proton müsbət yüklü, neytron isə yüksüz

zərrəcikdir. Dövri sistemdə elementin sıra nömrəsi protonların

sayını, kütlə ədədi isə nuklonların sayını göstərir. Proton və neytron birlikdə nuklon adlanır.

Dövri sistem cədvəlini 1 mart 1869-cu ildə rus

alimi D.İ.Mendeleyev tərtib etmişdir. Həmin cədvəldə cəmi

63 element mövcud idi. Mendeleyev elementləri atom kütlələrinin artması sırası ilə yerləşdirərək dövri qanunu belə

ifadə etmişdir: Kimyəvi elementlərin və onların əmələ

gətirdiyi kimyəvi birləşmələrin forma və xassələri atom


https://az.wikipedia.org/wiki/Fiziki_kimya



https://az.wikipedia.org/wiki/Elektroliz



https://az.wikipedia.org/wiki/M%C9%99saf%C9%99

https://az.wikipedia.org/wiki/Maye

https://az.wikipedia.org/wiki/Qaz

https://az.wikipedia.org/wiki/N%C3%BCv%C9%99

https://az.wikipedia.org/wiki/Elektrik




https://az.wikipedia.org/wiki/Proton

https://az.wikipedia.org/wiki/Neytron

https://az.wikipedia.org/wiki/Dmitri_Mendeleyev


Elçin Eyvazalı

130

kütlələrinin artmasından dövri surətdə asılıdır. Mendeleyev bəzi hallarda bu qanundan kənara çıxaraq elementlərin

cədvəldə yerini onların atom kütlələrinin artması ardıcıllığına

deyil, xassələrinin qanunauyğun dəyişməsinə görə müəyyən

etmişdir. Daha sonra 1913-cü ildə ingilis alimi Mozli müəyyən etmişdir ki, elementlərin xassələri onların atom

kütlələrinin artması ilə deyil, nüvələrinin yükü ilə bilavasitə

müəyyən olunur. Dövri qanunun müasir ifadəsi belədir: Kimyəvi elementlərin və onların əmələ gətirdiyi birləşmələrin

forma və xassələri atom yükündən dövri surətdə asılıdır.

Bəzi kimyəvi elementlər yer qabığında geniş yayılmışdır. Elementlərin yer qabığında yayılması miqdarının tədqiqi ilə

ilk dəfə amerika alimi Klark məşğul olmuşdur. O, 50-yə qədər

elementin yer qabığında yayılmasını faizlə hesablamışdır.

D.İ.Mendeleyevin tərtib etdiyi dövri cədvəlin qısa variantı

Elementlər metallar, qeyri-metallar və təsirsiz qazlar olmaqla

üç əsas təsnifə bölünür. Dövri sistemdə yerləşən elementlər yuxarıdan aşağıya doğru qrupları, soldan sağa doğru isə

dövrləri təşkil edir. Cədvəldə 7 dövr, 8 qrup var. Hidrogen

atomu və ya qələvi metalla başlayıb, təsirsiz qazla qurtaran və nüvələrinin yükünün artması sırası ilə üfüqi vəziyyətdə

düzülmüş elementlər ardıcıllığına dövr deyilir. Birinci üç dövr

kiçik dövr, qalanları böyük dövr adlanır. Kiçik dövrlər bir

sıradan, böyük dövrlər isə iki sıradan ibarətdir. Dövrün nömrəsi bu dövrdə yerləşən elementlərin atomlarındakı

energetik səviyyələrin sayına bərabərdir. Qruplar və dövrlər

ayrılıqda müvafiq olaraq əsas və əlavə yarımqruplara, böyük və kiçik dövrlərə bölünür. Həm böyük, həm kiçik dövr

elementlərindən təşkil olunmuş qrupa əsas yarımqrup (A

qrupu) deyilir. Yalnız böyük dövr elementlərindən təşkil

olunmuş qrupa isə, əlavə yarımqrup (B qrupu) deyilir. Məlumdur ki, 110-dan çox kimyəvi elementin 80-dən çoxu

metallara aiddir. I, II, III qrupların həm əsas, həm də əlavə

yarımqruplarının (H və B-dan başqa), həmçinin IV, V, VI, VII

https://az.wikipedia.org/wiki/Yer_qab%C4%B1%C4%9F%C4%B1

https://az.wikipedia.org/wiki/Dmitri_Mendeleyev

https://az.wikipedia.org/wiki/Metal

https://az.wikipedia.org/wiki/Qeyri-metallar

https://az.wikipedia.org/wiki/T%C9%99sirsiz_qazlar


Elçin Eyvazalı

131

və VIII qrupların əlavə yarımqrup elementlərinin hamısı metaldır. Dövri sistemdə əsas yarımqrupda yerləşən metallar

bor-astat (B-At) diaqonalından aşağıda yerləşir. Metalların

atomları xarici elektronlarını asan verir. Bu səbəbdən metallar

güclü reduksiyaedicilərdir və birləşmələrində yalnız müsbət oksidləşmə dərəcəsi göstərirlər. Onların reduksiyaedicilik

xassəsi metalların aktivlik sırasında qızıldan kaliumadək artır.

Aktivlik sırası üzrə isə reduksiyaedicilik azalır. Metalların aktivlik sırası belədir: Li, K, Ca, Na, Mg, Al, Mn, Zn, Cr, Fe,

Ni, Sn, Pb, H2, Cu, Hg, Ag, Au. Həmçinin metallar müxtəlif

xassələrə (fiziki, kimyəvi, mexaniki, texnoloji və s.) malikdir. Metalların istilik keçirməsi onların təbiətindən asılı olaraq

dəyişir. Saf metalların istilik keçirməsi yaxşı, bunlardan

alınan ərintilərin istilik keçirməsi isə aşağı olur. Həmçinin

metallar elektrik keçirmə qabiliyyətinə də malikdir. Onların elektrik keçirməsi tərkib, temperatur və strukturundan asılı

olaraq dəyişir. Temperatur artdıqca elektrik keçiriciliyi azalır.

Temperatur azaldıqda isə əksinə, elektrik keçiriciliyi artır. Metalların hər birinin özünəməxsus ərimə temperaturu var.

Ən aşağı ərimə temperaturu olan metal Civə-dir. Civənin

ərimə temperaturu "−38.8290°C"-dir. Ən yüksək ərimə temperaturu olan metal isə Volfram-dır. Onun ərimə

temperaturu 3422 °C-dir. Qızdırıldıqda metalların bərk haldan

maye halına keçmə temperaturuna ərimə temperaturu deyilir.

Ərimə temperaturu 700 °C-dək olan metallara asanəriyən, 700 °C-dən yüksək olan metallara isə çətinəriyən metallar

deyilir.

Dövri sistemdə olan elementlərin 16-sı qeyri-metallara aiddir. Qeyri-metallar bərk halda bir qayda olaraq ya dielektrik, ya da

elektrik cərəyanını və istiliyi pis keçirən, plastikliyi və metal

parıltısı olmayan kövrək maddələrdir. Bor və silisium

yarımkeçirici xassəyə malikdir. Metallarla qarşılıqlı təsirdə qeyri-metallar həmişə oksidləşdirici olur, yəni özlərinə

elektron birləşdirir. Ən güclü oksidləşdirici element ftordur.

Ftorla qarşılıqlı təsirdə bütün elementlər oksidləşir, yəni

https://az.wikipedia.org/wiki/Civ%C9%99

https://az.wikipedia.org/wiki/Volfram


Elçin Eyvazalı

132

reduksiyaedici olur. Çünki, Ftor ən yüksək elektromənfiliyi olan elementdir. Elementlərin elektromənfilikləri azaldıqca

qeyri-metalların oksidləşdiricilik xassələri zəifləyir. Qeyri-

metallar oksigenlə turşu oksidləri əmələ gətirir. Elementlərin

dövri sistemində qeyri-metalların baş oksidlərinin xassələrinin dəyişməsi ümumi qaydaya əsasən soldan sağa doğru turşu

xassələri artır, yuxarıdan aşağıya doğru isə zəifləyir.

Təsirsiz qazlar dövri sistemdə VIII qrupun əsas yarımqrupunda yerləşir. Bu qazlar oxşar kimyəvi quruluşa

malik, çox aşağı kimyəvi reaktivliyi olan, qoxusuz, rəngsiz

biratomlu qazlardır. Həmçinin ərimə və qaynama temperaturu da aşağı olub, sadəcə 10 °C ilə fərqlənir. Bu elementləriən

sayı metallar və qeyri-metallara nisbətən çox azdır. Cəmi 6

təsirsiz qaz var, həmin qazlar

bunlardır: He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn. Elementlərin elektron formullarının yazılışı zamanı energetik

yarımsəviyyələrdəki elektronların sayı müvafiq hərfi

işarələrin üst indeksində göstərilir. Elektronların sayı eyni zamanda energetik səviyyə və yarımsəviyyələrdə

göstərildikdə s, p, d, f hərflərinin əvvəlində müvafiq olaraq

energetik səviyyənin nömrəsi yazılır.

Kimyəvi elementlərin miqrasiyası

Kimyəvi elementlərin miqrasiyası yer qabığında və onun səthində gedən geokimyəvi proseslər nəticəsində elementlərin

köçürülməsi və istənilən yerdəyişməsi (terrigen

komponentlərin mexaniki daşınması istisna olunmaqla). Kimyəvi elementin xassələrindən (atomunun quruluşu,

ölçüsü, valentliyi və b.) asılı olan daxili; temperatur, təzyiq və

mühitin tərkibi (qələvilik və ya turşluq, oksidləşmə-bərpaedici

şərait və b.) nisbətindən asılı olan xarici miqrasiya amillərinə ayrılır. Geokimyəvi şəraitdən asılı olaraq elementlərin

miqrasiya qabiliyyətinin dəyişməsinə baxmayaraq, çox

mütəhərrik, mütəhərrik və inert elementləri ayırmaq müm-

https://az.wikipedia.org/wiki/Helium

https://az.wikipedia.org/wiki/Neon

https://az.wikipedia.org/wiki/Arqon

https://az.wikipedia.org/wiki/Kripton

https://az.wikipedia.org/wiki/Ksenon

https://az.wikipedia.org/wiki/Radon


Elçin Eyvazalı

133

kündür. Burada elementin mütəhərrikliyi onun diffuziya əmsalının maksimal konsentrasiyaya hasili kimi başa düşülür.

Ən yüksək miqrasiya qabiliyyəti olan elementlər - Cl, Br, I, N,

B, Ra, Na; yüksək - K, Ca, Ge, U, Fe; orta - Al, Si, Mg, TR;

aşağı - Zr, Nb, Ta, Sb; ən aşağı - platin qrupu metallarıdır. Kimyəvi elementlərin miqrasiyası qabiliyyəti, kimyəvi

elementin ana süxurdan daşınma məsafəsi, onun

konsentrasiyasının azalma qradiyenti, müxtəlif mənşəli mineralların əmələ gəlməsində iştirakı, uçuculuğu və ya onun

birləşmələrinin həll olma qabiliyyəti ilə qiymətləndirilir.

Kimyəvi elementlərin miqrasiyası sərbəst atomlar (inert qazlar, civə buxarları), molekullar (azot, oksigen, su buxarları

və b.), sadə və kompleks ionlar (məhlul və ərintilər), nəhayət,

kolloid hissəciklər (kül, lil hissəcikləri və b.) şəklində, yəni

maye, qaz və bərk halda baş verir və kimyəvi elementlərin yenidən paylanması ilə nəticələnir. Kimyəvi elementlərin

miqrasiyası bütün geoloji proseslərdə baş verir və təbiətdə

maddələrin fasiləsiz dövranının əsasını təşkil edir.

Alov enerji mənbəyidir

Yanma dünyada ən əsas enerji mənbəyidir .Cismi qızdırdıqda

onu təşkil edən əksər molekulların sürəti və ara məsafələri

artır – cisim genişlənir. Cisim soyuduqda isə, əksinə,

molekulların sürəti zəifləyir. Molekullar arasındakı məsafələr azalır. Nəticədə cisim sıxılır və həcmi kiçilir.

Deməli, cisimlər istidən genişlənmə, soyuqdan

sıxılma xassələrinə malikdir. Müxtəlif maddələrin istidən genişlənməsi və soyuqdan

sıxılması fərqlidir. Qazların istidən genişlənməsi bərk

cisimlərin genişlənməsindən çox böyükdür (təqribən 1000

dəfə). Temperatur

Cisimlərin qızma dərəcəsini xarakterizə edən fiziki kəmiyyət

temperatur adlanır. Molekulların hərəkət enerjiləri


Elçin Eyvazalı

134

temperaturdan asılı olaraq dəyişir. Temperaturun azalması ilə molekullarin hərəkət sürəti azalır və -273.15°C-də tamamilə

dayanırlar.

Bəzi maddələrin xüsusi istilik tutumu.

Cədvəlindən göründüyü kimi, suyun xüsusi istilik tutumu çox böyükdür. Ona görə də isti yay aylarında Xəzər dənizi böyük

miqdar istilik udaraq qızır. Nəticədə Xəzəryanı sahillərdə

hava nisbətən sərin olur. Qışda isə əksinə, dəniz suyu soyuyaraq ətrafa böyük miqdarda istilik verdiyindən

Xəzəryanı sahillərdə hava başqa yerlərə nisbətən mülayim

keçir.

xüsusi istilik tutumu yalnız maddənin növündən və aqreqat

halından asılıdır. Suyu istilik tutumu 4200 C/kq*K-dir,bu

Maddə c, C

kq · °C

Maddə c, C

kq · °C

Maddə c, C

kq · °C

Qızıl 130 Polad 500 Hava 1000

Civə 140 Çuqun 540 Bitki

yağı

1700

Qurğuşun 140 Daş 800 Su buxarı

2000

Qalay 230 Şüşə 840 Buz 2100

Gümüş 250 Mərmər 840 Kerosin 2100

Mis 400 Kərpic 880 Spirt 2500

Dəmir 460 Alüminium 920 Su 4200

http://e-derslik.edu.az/books/80/assets/pic/45/menzurka.jpg

http://e-derslik.edu.az/books/80/assets/pic/45/cuqun.jpg

http://e-derslik.edu.az/books/80/assets/pic/45/qurgusun.jpg

http://e-derslik.edu.az/books/80/assets/pic/45/qalay.jpg

http://e-derslik.edu.az/books/80/assets/pic/45/gumus.jpg

http://e-derslik.edu.az/books/80/assets/pic/45/mermer-medeni.jpg


Elçin Eyvazalı

135

göstərir ki,1kq suyu qızdırmaq üçün ona 4200 C istilik miqdarı vemək lazımdır.

Əgər iki müxtəlif temperatura malik cism bir-birinin

yaxınlığında yerləşiibsə onda onların arasında termodinamiki proses, yəni istilik mübadiləsi baş verir. Burada üç hal

mümkündür:

1.İstilikkeçirmə 2.Konveksiya 3.Şüalanma Temperatur termometr və ya temperatur datçiklərinin köməyi

ilə ölçülür. Ölçülən obyekt ilə termiki kontaktın yaradılmaısı

keçirmə, konveksiya və ya şüalanma yolu ilə kifayət qədər istilik ötürülməsini tələb edir. Ölçmə dəqiqliyi hava, istilik

balansı, istilikkeçirmə qabiliyyəti kimi parametrlərdən asılıdır.

Yanacağın yanması prosesi qısa müddət sürən ,maddənin molekullarına və atomlarına xaricdən istilik enerjisi vasitəsilə

parçalanması prosesidir.Yanacaq sadəcə təbiətdə deyil,bizim

orqanizmimizdə də baş verir.Fərqlisi isə odur ki, orqanizmimizdəki yanacaq bədənimizə daxil olan

karbohidratlar və ya zülallardır.

Bəzi yanacaq növlərinin xüsusi yanma istiliyi.

Yanacaq q, MC

kq

Yanacaq q, MC

kq

Yanacaq q, MC

kq

Bant 3,8 Spirt 28 Kerosin 41

Quru

odun

11 Daş

kömür

29 Dizel

yanacağı

43

Torf 11 Ağac kömür

31 Benzin 44

Şist

(yanar

15 Məişət

qazı

32 Propan 48

http://e-derslik.edu.az/books/80/assets/pic/48/sist.jpg


Elçin Eyvazalı

136

süxur)

Metanol 23 Mazut 40 Hidrogen 120

Maddənin aqreqat halları

Maddələr əsasən dörd aqreqat halında olur: bərk, maye, qaz

və plazma.

maye öz formasını asanlıqla dəyişir,həcmini isə sabit

saxlayır.Qazların xüsusi həcmi yoxdur,verilen bütün həcmi

tutur.

Bütün maddələr kifayət dərəcədə alçaq temperaturda bərk

halda olur. Bərk maddəni təşkil edən hissəciklərin hərəkəti olduqca məhduddur. Buna əsasən hissəciklərin həmin yerlərdə

olma ehtimalı maksimuma çatır. Bütün bunların sayəsində

bərk maddələr müəyyən forma və həcmə malik olur.

Mayedə hissəciklər arasındakı məsafə əksər hallarda bərk

maddələrə nisbətən böyük, cazibə qüvvələri isə nisbətən zəif

olur. Maye aqreqat halı öz təbiətinə görə müəyyən quruluşa malik olan bərk və heç bir quruluşu olmayıb, nizamsız

hərəkətdə olan hissəciklərdən ibarət qaz aqreqat halları

arasınd aralıq yer tutur. Mayelər üçün müəyyən həcmin olması və formanın olmaması xarakterikdir.

Maye maddə buxarlanma, qaynama nəticəsində qaz halına

keçir. Bu halda hissəciklər arasındakı məsafə mayedə

olduğundan daha çox artaraq, onların öz ölçülərinə nisbətən bir neçə dəfə böyük olur. Buna əsasən hissəciklər arasındakı

qarşılıqlı təsir qüvvələri daha artıq zəifləyir. Bu halda isə

hissəciklər öz yerlərini sərbəst surətdə dəyişə bilir.


Elçin Eyvazalı

137

Maddənin dördüncü halı da mövcuddur. Çox yüksək temperaturlarda maddələr ionlaşmış qaza - plazmaya çevrilir.

Maddənin "plazma" adlanan bu halını yerlərini fasiləsiz

dəyişən elektron, ion, atom və hətta nüvələrin qarışığı təşkil

edir. Temperaturu 10000-100000 0C-yə bərabər olan plazma "soyuq", 1000000 0C-yə qədər olan plazma isə "qaynar"

plazma adlanır. Axırıncı halda plazmada neytral atomlar

olmur. O yalnız elektron, ion və atom nüvələrinin qarışığından ibarət olur. Buna görə də, plazma elektroneytral olsa da, o,

elektron və ion keçiriciliyinə malik olur.

Qazlarda molekullararası məsafə böyükdür, bu səbəbdən

molekullararası qüvvələr daha zəif təsir göstərir. İtələmə

qüvvəsi cazibə qüvvəsini üstələyə bilmir, lakin molekulların

istilik enerjisi cazibə qüvvəsini üstələyə bilir. Temperatur istilik enerjisinin ölçüsür, beləliklə artan temperatur cazibə

qüvvəsinin təsirini azaldır. Buna zidd olaraq, itələmə

qüvvəsinin təsiri özəlliklə temperaturdan asılı deyil. Öz kütləsini artırmaq üçün bir qaz sıxışdırıldığında, cazibə

qüvvəsinin təsiri artır. Əgər bir qaz yetərincə sıx isə,

molekullar yayılsın deyə qarşılıqlı təsirlər istilik hərəkətini üstələmək üçün arta bilər. Həmçinin bir qaz qatı və ya maye

yaratmaq üçün sıxlaşdırıla bilər. Aşağı temperatur sıxlaşdırma

fazasının meydana gəlməsinə səbəb olur. Cazibə və itələmə

qüvvələri arasında sıx bir fazada balans vardır.

Kvant mexaniki nəzəriyyə

Atom və molekullar arasındakı molekullararası qüvvələr, yuxarıda qeyd olunduğu kimi daimi və ani dipollar arasında

yaranır. Bunun yerinə qarşılıqlı təsirin müxtəlif

növlərini hidrogen rabitəsi, Van der Vaals və dipol-dipol kimi


Elçin Eyvazalı

138

qarşılıqlı təsirləri açıqlamaq üçün daha təməl bir nəzəriyyə axtarıla bilər. Molekullara kvant mexaniki fikirlərin tətbiq

olunması və Rayleigh–Schrödinger nizamsızlıq nəzəriyyəsi bu

nöqtədə təsirli ola bilər. Molekullararası qarşılıqlı təsirlərin

kvant mexaniki açıqlaması olan kvant kimya metodları tətbiq olunduqda, bu qarşılıqlı təsirləri analiz etməklə istifadə edilə

bilən metodların düzülməsini təmin edir.

Bütün cisimlər ən xırda hissəciklərdən – atomlardan ibarətdir.

Daha dəqiq desək, təkcə atomlardan deyil, atom qruplarından.

Belə atom qruplarını molekul adlandırırlar. Axı, təbiətdə atom tikintidə inşaat materialı kimi bir şeydir. İnşaat materialının

bir neçə növündən: kərpicdən, taxtadan, tirdən, şalbandan

yüzlərlə müxtəlif evlər tikirlər. Təbiət və insan isə təxminən

90 növ atomdan yüz minlərlə müxtəlif maddələr düzəltmişlər.Hər bir maddədə atomlar müxtəlif qruplarda

birləşərək, müxtəlif molekullar əmələ gətirir. Hər maddənin

öz molekulları vardır. Onlardan bəziləri çox bəsitdir.Məsələn,oksigenin molekulu iki oksigen

atomundan, hidrogenin molekulu isə iki hidrogen atomundan

ibarətdir. Bunlar bəsit maddələrdir. Lakin hidrogeni oksigenlə qarışdırıb qızdırsaq hidrogenin və oksigenin molekulları

əvvəlcə atomlara parçalanacaq, sonra isə birləşərək suyun

molekullarını əmələ gətirəcək. Su isə mürəkkəb maddədir.

Su həm pozitiv həm də neqativ ola bilər. Buna səbəb suyun dipol xüsusiyyətidir. Oksigen hidrogen atomlarına aid

elektronları aktiv şəkildə cəlb etdiyi üçün, hidrogen

atomlarında kiçik bir müsbət yük meydana gəlir və oksigen atomu bölgəsində kiçik bir mənfi yük meydana gəlir.

Buna görə hər bir su molekulası bir dipoldur və hidrogen

əlaqələrini meydana gətirən digər su molekulları ilə qarşılıqlı

əlaqə yarada bilər. Su nisbətən yüksək qaynama nöqtəsinə, əriməyə və buxarlanmağa malikdir.Hidrogen bağlarını

kəsmək üçün əlavə enerji sərf etmək lazımdır, çünki.







Elçin Eyvazalı

139

Karbon və hidrogen atomlarından ibarət olan molekullar daha maraqlı xassələrə malikdir. Hal-hazırda üç milyona qədər belə

molekul olsa da alimlər daim yenilərini kəşf edir və ya onları

süni surətdə alırlar. Bəs nə üçün yalnız iki növ atom bu qədər

maddə, coxlu müxtəlif molekul əmələ gətirir? Ona görə ki , belə molekullar karbon və hidrogenin müxtəlif sayda

atomlarından təşkil oluna bilər.Əgər dörd hidrogen atomu bir

karbon atomu ilə birləşsə metan qazı əmələ gələr. Bu qazdan qaz plitələrindən istifadə olunur.Altı karbon atomu altı

hidrogen atomu ilə birləşdikdə isə benzol alınır.Molekullarda

təkcə atomların sayı deyil, həm də onlarin necə yerləşməsi vacibdir. Məsələn, butan və izobutan kimi iki müxtəlif maddə

mövcuddur.Onlar molekullarla eyni sayda atomlardan – dörd

karbon və on hidrogen atomundan təşkil olunmuşdur.Lakin bu

atomlar butanda zəncirvarı düzülmüşdür, izobutanda isə sanki üçbucaq şəkilli ulduzlar kimi yerləşir. Daha mürəkkəb

molekullar mövcuddur. Zülal, kauçuk, ağac və bir çox sintetik

materialların molekulları yüzlərlə, hətta minlərlə atomdan ibarətdir. Maddələrin xassələri, ilk növbədə, onların

molekullarının xassələrindən asılıdır. Əgər molekullar

arasındakı rabitə zəifdirsə, onlardan ibarət maddə qaz halında olacaqdır (məsələn,su buxarı). Onun molekulları sürətlə və

sərbəst hərəkət edir və yalnız təsadüfən bir – biri ilə

toqquşur.Su buxarını soyutduqda suyun molekulları yavaş

hərəkət edəcək, bir –biri ilə birləşəcək və buxar mayeyə çevriləcəkdir.Mayedə molekullar daha sıx yerləşir, lakin hər

halda onlar müəyyən qədər sərbəst hərəkət edə bilir.Əgər

temperaturu 0°-dək azaltsaq , su donar və bərk kristal maddə -buz əmələ gələr.Buzda isə suyun molekulları,demək olar

ki,ancaq öz yerində rəqs edə bilər. Molekullarda çoxlu

çevrilmələr baş verə bilir.Bu çevrilmələrə kimyəvi reaksiyalar

deyirlər.Onların vasitəsilə yeni maddələr və materiallar almaq mümkundür.

Radiasiya

https://az.wikipedia.org/wiki/Z%C3%BClal

https://az.wikipedia.org/wiki/Kau%C3%A7uk


Elçin Eyvazalı

140

Radiasiya – kimyəvi elementlərin nüvələrinin parçalanması

zamanı yaranan enerjinin alfa, beta, qama şüaları və

Kosmosda yayılan hər hansı bir elektromaqnetik şüanın ətraf

mühitdə müxtəlif dalğa və hissəciklər formasında yayılmasıdır. Ətraf mühitin təbii radiasiya fonu– kosmik

şüalanmanın torpaq, hava, su və ətraf mühitin digər

obyektlərindəki radioaktiv izotopların atmosferə səpələnən şüalarının miqdarının insan və digər canlı orqanizmlərə zərər

verməyən ionlaşmış radiasiyasının təbii dərəcəsidir. Radiasiya

fonunun təbii mühitdə formalaşmasında ilkin yeri kosmik şüalar, yəni atmosferə düşən böyük enerjili zərrəciklər tutur.

Temperaturun dəyişməsi ilə əlaqədar radiasiya fonu lokal

olaraq dəyişir.

Radiasiya elektromaqnit dalğalar vasitəsilə enerjinin

yayılması, şüalanması prosesidir. Radiasiya dedikdə əsasən

ionlaşdırıcı radiasiya başa düşülür. Bir maddənin atom molekulunda neytronların sayı protonların sayından çoxdursa,

bu cür maddələr qərarsızlıq göstərir, tərkibindəki neytronlar

alfa, beta, qamma kimi şüalar yaymaqla parçalanırlar. Ətrafa bu şəkildə şüa saçan maddələrə radioaktiv maddələr deyilir.

Bir radium (226) 88 proton və 138 neytrondan ibarətdir. Bu

vəziyyətdə neytronların sayı protonlardan çox olduğu üçün atomun molekul quruluşu şüalanma üçün əlverişlidir. Buna

görə də radium molekulundan bir helium molekulu ayrılaraq

parçalanır, 86 proton və 136 neytrona sahib olan yeni element - radon yaranır. Radium molekulundan ayrılan 2 protonlu

helium molekulu isə alfa şüasına çevrilir.

https://az.wikipedia.org/wiki/Qama_%C5%9F%C3%BCalar%C4%B1


Elçin Eyvazalı

141

Documents

İnam, su və tezlik ilə müalicəbeylagan.cls.az/front/files/libraries/421/books/938018194.pdf · İnam, su və tezlik ilə müalicə Elçin Eyvazalı 2 (Bölüm 1) İnam - ən