Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
27
FOKKERIJ
26 Phryso november 2015
Preferente merrielijnen
Namke-lijn (stam 50) ongeëvenaardPreferente merries vormen een belangrijke categorie in de fokkerij van paarden. Merrielijnen met veel Preferent bloed zijn een toonbeeld van fokzekerheid. In een serie van drie artikelen besteedt Phryso aandacht aan Preferente merrielijnen. Dit eerste artikel gaat over de vraag waar concentraties Preferente merries te vinden zijn en wordt het voor de fokkerij zo belangrijke predicaat Preferent in historisch perspectief geplaatst.
TEKST: BODY BOSGRA
In 1904 is binnen het stamboek een
afzonderlijk register geopend voor
Preferente hengsten en merries.
Sindsdien is het Preferentschap het
hoogste ideaal voor de fokker. Voor de
fokkerij is het een indicatie van fokzeker-
heid. De criteria die in ruim honderd jaar
zijn gehanteerd voor het behalen van dit
predicaat zijn niet altijd dezelfde
geweest. Er is sprake van een periode van
voor én na 1992. Voor 1992 werd
namelijk een puntentelling gehanteerd.
Daarin telden behaalde predicaten van
nakomelingen mee, zoals Ster en Model,
maar even goed leverde het laten keuren
van veulens punten op. In 1992 is het
reglement aangepast en sindsdien kan
een merrie Preferent worden als het
minimaal vier kwaliteitspaarden heeft
voortgebracht. Meer hierover elders in dit
artikel.
Hoe dan ook, Preferente merries bewijzen
dat ze kwalitatief goede nakomelingen
hebben voortgebracht. Opeenvolgende
generaties Preferente merries vormen een
uitzonderlijke groep die aantonen dat
een merrielijn over zeer veel kwaliteit
beschikt. Welke stammen en merrielijnen
behoren in dit opzicht tot de top van de
fokkerij van Friese paarden?
Namke-lijn (stam 50)Het zal niemand verbazen dat de
grootste en meest invloedrijke merrie-
stam van het stamboek, stam 50, ook het
grootste aantal Preferente merries (en
dekhengsten) heeft voortgebracht: 141.
Stammen zijn juist groot omdat er sprake
is van vruchtbaarheid en kwaliteit en dat
trekt weer serieuze fokkers op zoek naar
goed uitgangsmateriaal. En goed uit-
gangsmateriaal heeft stam 50 volop te
bieden.
In deze stam is qua fokkracht de Namke-
lijn van ongeëvenaarde klasse. Kroonju-
weel Namke Model Preferent (Nuttert 200)
is zelf de vijfde Preferente merrie in lijn
(zie schema). Deze merrielijn begint bij
Marianne 123 Hulpboek Preferent
(Danillo 137). Deze door D. Boersma uit
Nes gefokte merrie was geen makkelijk
paard. Na een hele dag werken danste ze
’s avonds nog naar huis toe. De merrielijn
van Marianne tot en met Hawar fan Lutke
Peinjum Ster Preferent (Jasper 366)
bestaat uit tien opeenvolgende generaties
Preferente merries! Daarin vormt de in
1964 geboren modern gelijnde merrie
Namke de belangrijkste schakel. Ze werd
door Foeke van der Velde uit Terwispel
gekocht. Bij hem werden vijf van haar elf
dochters Preferent en haar zoon Walter
282 werd voorlopig goedgekeurd.
Fokkers als Nanne Osinga en Pieter
Folkertsma uit Pingjum en Anne Ooster-
baan uit Tzummarum herkenden de
kwaliteit en kochten merries uit deze lijn
die hen grote successen in de fokkerij
brachten. Folkertsma kreeg in relatief
korte tijd dertien merries Preferent en
Osinga vier en Beart 411 Preferent (Jasper
366). Hoewel Oosterbaan triomfen vierde
met de stammen 2 en 25 kocht hij toch
nog de later zo succesvolle Gonda F.T.
Model Preferent (Onne 376) uit de Namke-
lijn bij Van der Velde.
Vesta-lijn (stam 25)Tweede in de top-5 staat stam 25. Deze
stam heeft 85 Preferente merries. De
hoofdrol in stam 25 eist de in 1957
geboren en door L. Postma uit Beetster-
zwaag gefokte Vesta Model Preferent
Prestatie (Meint 196) voor zich op. Ze
werd als veulen ontdekt door S.B.
Woudstra, die vanwege de inteelt op Ynte
130 (President 123) als partner voor Vesta
koos voor Ritske 202 (Eelke 183). Met
veel succes. Uit de combinatie Vesta en
Ritske 202 kwamen vijf Modelmerries en
de dekhengst Wybren 236 voort. Vijf van
haar dochters werden Preferent, waaron-
der Francisca D. Model Preferent. Zij is
Top-5 in aantal Preferente merries en Stamboekhengsten per stam
Preferente merries Stamboekhengsten
Nr. Stam Aantal Aantal Voorbeelden van hengsten
1. 50 141 29 Sape 381, Beart 411, Bene 476, Hessel 480
2. 25 85 13 Mintse 384, Hinne 427, Norbert 444, Alert 475
3. 15 58 9 Tsjalke 397, Wytse 426, Jehannes 484
4. 2 43 12 Oege 267, Take 455, Wolfert 467
5. 43 43 11 Hearke 254, Naen 264, Olof 315, Epke 474
Links Kingke Model Preferent (Dagho 247) en rechts haar moeder Namke Model Preferent (Nuttert 200).Stam 15 Celma Model Preferent (Obscurant 150).
29
uit Eeldertsje en komt via Onori Model
Preferent (Gabe 221), Ealdertsje Model
Preferent (Ritske 202), Sytske Ster
(Hearke 254) uit bij de door Anne
Oosterbaan gefokte Deidre fan Synaeda
Ster Preferent (Tsjalling 235). Deidre is de
moeder van de drievoudig Preferente
Kroonjuweel Pyrrha fan Synaeda Model
Preferent (Oepke 266). Ze is van grote
betekenis voor de Friezenfokkerij in het
algemeen en die van Oosterbaan in het
bijzonder. Via haar dochters Freya fan
en Zierda (Ritske 202). Zierda werd in
1971 en 1973 kampioen op de Centrale
Keuring. Haar nafok bestaat uit zestien
veulens, waaronder Dimer 285 (Dagho
247) en Olgaa Model Preferent (Dagho
247). Olgaa is de moeder van Eeltertje
Model Preferent (Oege 267), de moeder
van drie Preferente merries. De Preferen-
te lijn van Eeldertsje naar Eeltertje is er
een van vitaliteit, vruchtbaarheid en
fraaie exterieuren.
De tweede Preferente merrielijn komt ook
op keuringen als in de sport haar
mannetje te staan. Ze gaf zestien
veulens. Onder hen zoon Murk 194 (Age
168), zes Model- en twee Stermerries. Uit
de lijn van dochter Lys Model (Ewold)
stamt Oege 267 Preferent (Wessel 237).
Dochter Tina Model Preferent (Age 168)
had al net zoveel fokkracht als haar
moeder Eeldertsje met twee goedgekeur-
de zonen, Hindrik 222 (Nanne 197) en
Kasper 229 (Durk 215) en twee Model
Preferente dochters: Berlinda (Gabe 221)
293) en Goede Dame S. Ster Preferent
(Nykle 309). Bij deze dames komt voorlo-
pig een einde aan vijf opeenvolgende
generaties Preferente merries.
Eeldertsje (stam 2)Fokker Anne Brouwer, gesteund door zijn
dochter Anneke, fokte een indrukwek-
kende merrielijn met zes generaties
Preferente merries op rij. Aan de basis
staat de in 1945 geboren Eeldertsje Model
Preferent (Nammele 147). Ze wist zowel
zes Age 168 als vader hebben. Dat paste
perfect. Twee dochters werden Ster en vier
Model, waarvan één merrie tevens Prefe-
rent werd: Talina Model Preferent (Age
168). Via haar dochter Geke Ster Preferent
(Ritske 202) wordt de Preferente lijn
voortgezet in de Dame-lijn van Ytsen de
Vries uit Drogeham. Dochter Walsdame S.
Ster Preferent (Tsjalling 235) is de moeder
van vier dochters waarvan drie Preferent
zijn: Sjiekedame S. Model Preferent (Feitse
293), Pronkdame S. Ster Preferent (Feitse
via haar dochter Irma B. Ster Preferent
(Jochem 259) de grootmoeder van Rikst
R.S. Kroon Sport Preferent (Brandus 345).
Rikst R.S. is de achtste opeenvolgende
generatie Preferente merries in stam 25
met een onderbreking van de Stermerrie
Hilda (Bouke 174), die slechts twee
nakomelingen had. Daarvan is dan wel de
fantastische Vesta er één.
Een andere Preferente merrielijn in stam
25 met zeven generaties Preferent bloed
op rij, is de lijn die begint bij de in 1925
geboren Eppi Preferent (Ynte 130). Via
haar dochter Klavervrouw Model Prefe-
rent (Cremer 136), Thali Ster Preferent
(Onno 149), Nienke fan ’t Sud Ster
Preferent (Beint 175), Charme Model
Preferent (Oene 201), Wyldepust Ster
Preferent (Meine 230) komen we uit bij
Noortje van de Ringdam Ster Preferent
(Tsjalling 235). Een toonbeeld van
fokzekerheid.
Celma-lijn (stam 15)Veel stammen hebben geen of slechts
enkele Preferente merries. Stam 15 met de
in 1907 geboren Modelmerrie Juliana aan
de basis heeft het hoge aantal van 58. In de
vijfde generatie van deze stam begint bij
Celma Model Preferent (Obscurant 150) een
bloeiende lijn van vijf opeenvolgende
generaties Preferente merries. De in 1944
geboren Celma heeft zes dochters die alle
28 Phryso november 2015
FOKKERIJ
Preferente merrielijnen NAMKE-‐LIJN
Stam 50 Davidje
Marianne HP (Danilo 137) 1928 D. Boersma
Manda MP (Arend 131) 1932 Fam. Boersma
Anke SP (Obscurant 150) 1942 F: Onbekend
Namk MP (Geert 154) 1953 H. van Gosliga
Namke MP (NuHert 200) 1964 H. van Gosliga
Xanthie SP ( Ritske 202) 1969 F.vd Velde
Kingke MP (Dagho 247) 1975 F.vd Velde
Penni SP (Ewoud 250) 1977 F.vd Velde
Daphne SPP (Naen 264) 1982 F.vd Velde
Ghea SP (Oege 267) 1984 F.vd Velde
Ealfrou f.L. Peinjum SP 1993 (Melle 311) N.J. Osinga
Kora MP (Hearke 254) 1986 F.vd Velde
Elsje SP (Meindert 263) 1983 F.vd Velde
Tjitske F. SP (Tsjerk 328) 1998 P.L. Folkertsma
Yne F. SP (Jillis 301) 1991 F.vd Velde
Barteld 292 (Naen 264) 1981 F.vd Velde
Fenni SP (Naen 264) 1983 S.J. Frieling
Setske F. SP (Feitse 293) 1989 F.vd Velde
Helina SP (Naen 264) 1984 S.J. Frieling
Iduna SP (Tjimme 275) 1985 S.J. Frieling
Olcha MPP (Feitse 293) 1988 F.vd Velde
Mora F.T. SP (Tsjerk 328) 1996 F. Vd Velde Terwispel
Nikky SP (Mark 232) 1987 J. De Ruiter Nij Beets
Tjalda f.L.Peinjum MP 1998 (Fabe 348) N.J. Osinga
Japke SP (Remmelt 323) 1995 S. Rinsma-‐Rodermond
Elske vd Zuiderwaard SP 2001 (Ritse 322) J. Fien
Jonkfrou F. SP (Remmelt 323) 1995 P.L. Folkertsma
Ilona F. SP (Remmelt 323) 1994 P.L. Folkertsma
Fiduna F. SP (Oege 267) 1993 P.L. Folkertsma
Riduna SP (Oege 267) 1989 P.L. Folkertsma
Unyk f.L. Peinjum SP 1998 (Brandus 345) N.J. Osinga
Hawar f.L. Peinjum SP 2002 (Jasper 366 ) N.J. Osinga
Beart 411P (Jasper 366) 2000 NJ Osinga
Giduna F. SP (Jochem 259) 1994 P.L. Folkertsma
Piduna F. SP (Jochem 259) 1997 P.L. Folkertsma
Sape 381S (Fabe 348) 1997 F.vd Velde
Renate SP (Reitse 272) 1989 P.L. Folkertsma
Hinke SSP (Jillis 301) 1994 P.L. Folkertsma
Tsjerkje SP (Tsjerk 328) 1998 P.L. Folkertsma
Sjirkje F. SP Jochem 259 1997 P.L. Folkertsma
Gonda F.T. MP (Onne 376) 2002 F.vd Velde
Els F.T. KSPP (Fabe 348) 2001 F.vd Velde
Walter 282 (Naen 264)) 1980 F.vd Velde
Anton 343 (Oege 267) 1992 P.L. Folkertsma
Onyx SP (Naen 264) 1988 S.J. Frieling
Amarens F. SP (Oege 267) 1992 P.L. Folkertsma
Dekhengst
Stam 25 Vesta Model Preferent (Meint 196).
Stam 2 Eeldertsje Model Preferent (Nammele 147).
stam 2, 25 als 50 fokte, het ooit verwoord-
de: ‘Vooral de moederlijn is belangrijk,
want die kant vererft het sterkst.’
Het volgende artikel in de serie Prefe-
rente merrielijnen gaat over Preferente
merries die in 1980 en daarna zijn
geboren en veel betekenis hebben voor
de fokkerij en sport.
Synaeda Preferent (Meier 307) en Nanna
fan Synaeda Ster Preferent (Tsjerk 328)
wordt deze fokvaste lijn voortgezet.
Gelbrich (stam 43)Op nummer vijf in de top-5 staat stam 43
met 43 Preferente merries. Aan de basis
van wederom een geweldige foklijn met
zes Preferente merries op een rij staat
Sietsche Preferent (Ynte 130). Via haar
dochter Hinke Model Preferent (Held 140)
komen we uit bij topmerrie Gelbrich
Model Preferent (Tabe 203). Gelbrich is
gefokt door M. Brouwer te Idaard en is de
moeder van de invloedrijke Hearke 254
(Mark 232) en de Model Preferente
Wealtsje (Hotse 223). Ze wordt omschre-
ven als een goed gelijnd, luxe paard met
beste gangen. Dochter Wealtsje had een
uitstekende nafok met acht Stermerries
waarvan Ditske (Jochem 259) Preferent
werd. Kroonjuweel Ditske heeft maar
liefst tien Sterdochters, waarvan er vier
Preferent zijn. De vier Preferente merries
hebben als stalnaam ‘fan ’t Wegje’. Ze zijn
gefokt door Hans de Ruiter in Bantega.
Geen van deze merries heeft nog een
Preferente dochter als nakomeling.
Moederlijn belangrijkEens temeer blijkt dat aan de basis van
fokzekere merrielijnen vruchtbare en
kwaliteitsrijke merries staan als Namke,
Vesta, Celma, Eeldertsje en Gelbrich. Het
belang van een goede moederlijn in de
fokkerij is groot. Zoals de succesvolle
fokker Anne Oosterbaan, die zowel met
30 Phryso november 2015
FOKKERIJ
Met speciale dank aan drs. D.G. Wiersma uit
Leeuwarden. Zie ook zijn boeiende
beschrijvingen bij de vijf in dit artikel
genoemde stammen in de uitgaven
Merriestammen 1 en 2.
Predicaat Preferent in historisch perspectiefHet predicaat Preferent is ruim 101 jaar geleden in het leven geroepen. In
een buitengewone algemene vergadering in december 1904 werd besloten
een afzonderlijk register te openen voor Preferente hengsten en merries.
‘De Preferentverklaring hing daarbij af van het uiterlijk en voorkomen of
van het verkregen aantal premieën, zowel van het dier zelf als van zijn
afstammelingen’, zo vermeldt de uitgave Het Friese Paard van ir. G.J.A.
Bouma e.a. Voor het verwerven van de titel Preferent werd een punten-
telling gehanteerd. Wanneer deze puntentelling precies is ingevoerd is niet
duidelijk. Vermoedelijk na 1938 toen het predicaat Ster werd ingevoerd.
Op basis van de puntentelling kon een merrie Preferent worden als
tenminste drie van haar afstammelingen samen vijfendertig punten hadden
behaald. Zo leverde een Sterdochter vier, een Modeldochter zeven en een
goedgekeurde zoon tien punten op. Ook door met enters en twenters naar
fokdagen en de Centrale Keuring te gaan, konden punten voor het
Preferentschap worden vergaard. Per afstammeling gold echter een
maximum van achttien te behalen punten.
Puntentelling vervangen
De berekeningsmethode voor het behalen van het predicaat Preferent was
volgens het FPS-bestuur onoverzichtelijk en ingewikkeld. Daarom vroeg het
bestuur de Fokraad met een voorstel tot vereenvoudiging te komen. In het
voorjaar van 1992 werd dit aan de leden voorgelegd. Het voorstel was een
merrie Preferent te verklaren als zij minimaal vier Sterwaardige paarden had
voortgebracht. Niet iedereen was het eens met dit voorstel. Om de
continuïteit van het systeem én om de werving tot deelname aan de
Centrale Keuring te behouden, vertolkten de prominente leden D.G.
Wiersma en A.K.W. Douma de mening van diegenen die de puntentelling, in
aangepaste vorm, wilden handhaven. De meerderheid koos echter voor het
maximaal vereenvoudigde bestuursvoorstel van minimaal vier Sterwaardige
nakomelingen. De eerste merrie die volgens de nieuwe regeling Preferent
werd verklaard, was Liesbeth Model Preferent (Mark 232). Liesbeth is de
overgrootmoeder van Wealtsje A. (Teeuwis 389), de algemeen kampioen
van de Centrale Keuring 2015.
Sterke toename
Vanaf de invoering in 1904 zijn in totaal 1.312 merries Preferent geworden.
Gemiddeld dertien merries per jaar. In de periode voor invoering van het
nieuwe reglement (1992) hebben 241 merries de eervolle onderscheiding
Preferent ontvangen. Gemiddeld drie merries per jaar. Vanaf 1992 tot en
met 2015 sleepten 1.071 merries dit predicaat in de wacht. Gemiddeld 47
merries per jaar. Wellicht dat het nieuwe reglement een rol speelt bij de
sterke groei in aantal Preferente merries, maar het is niet de belangrijkste
verklaring. De vanaf de jaren ’80 zeer sterk gegroeide belangstelling voor
het Friese paard is dat wel. Midden jaren ’50 stonden 2.547 Friese paarden
in het stamboek geregistreerd. In 1970 was dit aantal geslonken tot 979.
Daarna treedt een explosieve groei op in het aantal dekkingen en geregis-
treerde paarden. In 1985 staan al 4.261 paarden en in 2015 staan
wereldwijd maar liefst 70.000 paarden bij het KFPS geregistreerd. Uit deze
getallen blijkt eens temeer dat het predicaat Preferent alleen voor de
allerbeste fokmerries is weggelegd.
Gelbrich Model Preferent (Tabe 203).