Námsmat í deigluSpjallað við kennara í FSn 16. febrúar 2010

Ingvar SigurgeirssonMenntavísindasviði Háskóla Íslands

Námsmat í deiglu

1. Leiðsagnarmat

2. Álitamál um námsmat

3. Áhugaverð dæmi

Áhugi – gróska – gerjun – þróun

Skiljum við námsmatshugtakið með sama hætti?

Mikilvægar spurningar?• Hvernig er námsmati yfirleitt háttað í

framhaldsskólum? En í FSn?• Eru námsmatsaðferðirnar að skila góðum

árangri?• Eru þetta bestu aðferðir sem völ er á?• Hvað þarf helst að bæta eða þróa í námsmati og

hvaða leiðir koma helst til greina við að bæta námsmat?

• Á hverju á að byggja þróun námsmats?

Rannsóknir NámskráReynsla

Ákvæði Aðalnámskrár 2004

Tilgangur námsmats er að kanna að hve miklu leyti nemendur hafa tileinkað sér markmið aðalnámskrár (skólanámskrár) í viðkomandi grein. Námsmat getur farið fram með mismunandi hætti eftir ákvörðun skóla [leturbr. IS]. Umfang þess skal þó að jafnaði vera í samræmi við umfang kennslu í viðkomandi grein. Kennarar bera ábyrgð á námsmati og þeir meta úrlausnir nemenda.

Alþjóðleg umræða Bandaríkin: Stöðluð próf eða óhefðbundið námsmat (alternative assessment, sjá grein IS)

England: Stöðluð próf eða leiðsagnarmat (formative assessment, sjá grein Black og Wiliam, 1998)

Sterkur rannsóknargrunnur!

Hér á landi Aðferðir sem eru að ryðja sér til rúms: Einstaklingsmiðað námsmat, leiðsagnarmat, sjálfsmat, jafningjamat, námsmöppur (ganga undir ýmsum nöfnum).

Dýrmæt reynsla er að verða til!

Bakgrunnur: Gróska, gerjun, deilur

Kjarninn í leiðsagnarmati

• Nemandinn fær (stöðuga) endurgjöf um nám sitt ásamt ábendingum um það hvernig hann geti bætt sig (ráðgjöf, leiðsögn)

• Haft er fyrir satt að fjöldi rannsókna sýni þýðingu vandaðs leiðsagnarmats til að bæta námsárangur

• Nemendur sem standa höllum fæti virðast njóta sérstaklega góðs af leiðsagnarmati

• Sjálfsmat og jafningjamat eru mikilvægir þættir í leiðsagnarmati en meginatriði er að nemendur skilji til hvers er af þeim ætlast (skilji markmiðin)

(Black og Wiliam 1998: Inside the Black Box)

Kennslufræði leiðsagnarmats

• Útskýra markmið fyrir nemendum

• Beita markvissum spurningum

• Leiðbeinandi endurgjöf (umsagnir)

• Virkja nemendur (sjálfsmat, jafningjamat)

• Jafningjakennsla

(Wiliam 2007: Changing Classroom Practice )

Sjö leiðir 1. Skýra námsmarkmiðin og gera þau sýnileg og skiljanleg

öllum.

2. Nota dæmi eða sýnishorn af góðum og slökum verkefnum.

3. Gefa lýsandi endurgjöf reglulega.

4. Kenna nemendum að meta eigið nám og að setja sér markmið. Hvernig næ ég markmiðunum?

5. Beina kennslunni að einum þætti í einu.

6. Kenna nemendum að rifja skipulega upp.

7. Hvetja nemendur til ígrundunar, til að hafa skipulag á því sem þeir læra og deila því með öðrum.

(Hrafnhildur Hallvarðsdóttir og Sólrún Guðjónsdóttir, 2009)

Tvö umhugsunarverð álitamál

• Hvaða þýðingu hafa einkunnir?• Hvaða hlutverki eiga próf að gegna?

Hvaða hlutverki gegna einkunnir?

-

• Rannsóknir Ruth Butler o.fl. frá 1986 og 1988

– Endurgjöf í formi einkunna– Endurgjöf í formi umsagna– Endurgjöf í formi einkunna og umsagna– Engin endurgjöf

• Hvaða leið skilaði nemendum bestum árangri?

Hvers vegna vefst einkunnagjöf svona fyrir okkur mörgum?

• Knappt form – takmörkuð upplýsing (hvað þýðir einkunnin 7,0)?

• Álitamál?• Óljósir mælikvarðar? Við hvað á að miða?• Einkunnir geta verið afar afdrifaríkar!

– Til umhugsunar: Matskvarði KHÍ

Ólíkir skalar• 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10• 1-6, 1–8• A, B, C, D, F (hvar er E-ið?)• A, Á, B, D, E, Ð (Baldur Sigurðsson)• Dönsku kerfin, sjá hér• Ágætt, gott, sæmilegt, ábótavant, ófullnægjandi• Snjallt, gott, hæft, naumt, bágt (Helgi Hálfdanarson)• Mjög gott, í lagi, ófullnægjandi • Lokið – ólokið

• Hvaða aðferð er heppilegust?

Vörður – viðmið við endurgjöf

Mjög gott Vinnubrögð góð, öllum verkefnum skilað. Þátttaka í umræðum og virkni í kennslustundum er mjög góð. Markmiðum áfangans er náð.

Í lagi Vinnubrögð ágæt, verkefnaskil í meðallagi. Þátttaka í umræðum og virkni í kennslustundum í meðallagi. Um helmingi markmiða áfangns er náð.

Ófullnægjandi Vinnubrögð ófullnægjandi. Óvirkur þátttakandi í umræðum og virkni í kennslustundum er lítil sem engin. Uppfyllir ekki markmið áfangans.

Menntaskóli Borgarfjarðar, sjá nánar hér

Meginvandi við skriflegar umsagnir

• Tímafrekar

• Vandasamar í framsetningu

• Auðvelt að mistúlka þær

• Erfitt að gæta samkvæmni og samræmis

• Erfitt að henda reiðu á einstökum atriðum

• Kerfisbundin skráning erfið

Eru þetta vitnisburðarform framtíðarinnar?

– Ingunnarskóli (list- og verkgreinar)– Norðlingaskóli (mat á námi í smiðjum)

Matsatriðabanki Baldurs Sigurðssonar

http://starfsfolk.khi.is/balsi/leidbeiningar.htm

Annað álitamál: Staða skriflegra lokaprófa

Vaxandi efasemdir um stöðu og vægi skriflegra lokaprófa:

– Prófa aðeins hluta markmiða– Margir nemendur læra fyrst og fremst fyrir prófin– Neikvæð afturvirkni prófa– Próf eru skólaverkefni sem eiga sér fáar hliðstæður

í lífinu sjálfu (námsmat ætti að endurspegla mat í lífinu sjálfu)

Óhefðbundin próf

• Próf þar sem nemendur mega nota hjálpargögn • „Svindlpróf“, glósupróf, önnur hjálpargögn ... öll

gögn• Heimapróf• Prófverkefni gefin upp með fyrirvara • Munnleg próf• Nemendur fá að gera endurteknar tilraunir við

sama próf / sömu próf • Samvinnu- og hóppróf

… ákvað að prófa í fyrsta sinn samvinnupróf/könnun … Prófað var úr

tveimur málfræðiatriðum sem þau voru að læra í þýsku og ég lét þau

draga miða með hverjum þau lentu (tveir saman). Þau undirbjuggu sig

svo heima. Í prófinu hvísluðust þau á og komu sér saman um svar og

hvert par skilaði einu blaði (hinn aðilinn fékk svo ljósrit af útlausninni

seinna). Efnið sem verið var að prófa hentaði sérlega vel til þessa

verkefnis - einkum beyging lýsingarorða þar sem velta þarf fyrir sér kyni

orða, falli og endingum veikrar og sterkrar beygingar. Útkoman var mjög

góð og nemendur ánægðir. Þeir hafa spurt hvort þeir megi ekki gera

svona aftur. Einn nemandi sagði við samstarfskonu mína að maður lærði

svo vel fyrir þessa könnun því maður vildi ekki valda samstarfsaðila

sínum vonbrigðum! Kv. Ásta

Ásta Emilsdóttir, Kvennaskólanum

Ég prófaði svindlpróf fyrir stuttu. Það gekk mjög vel og voru stór hópur nemenda sem undirbjó sig

samviskusamlega fyrir prófið. Þeir sem ekki undirbjuggu sig fyrir prófið gekk yfirleitt illa. Þeir

nemendur sem stóðu sig vel töluðu um að ég hefði platað þau. Þau sögðu að þau hefðu þurft að

lesa heilmikið þegar þau voru að búa til svindlmiðann. Skemmtilegt að prófa eitthvað nýtt

í skyndiprófumkv. þsig

Þórður Sigurðsson, FÁ

Fjölbreytt námsmat

Mat á frammistöðu Námsmöppur /

sýnismöppur („Portfolio“)

Greining og mat á verkefnum / úrlausnum

Dagbækur, leiðarbækur Sjálfstæð verkefni Sjálfsmat nemenda

Jafningjamat Umræður – viðtöl Viðhorfakannanir Próf og kannanir Óhefðbundin próf Sýningar,

námshátíðir, upp-skeruhátíðir,

Leiðarbækur – dagbækur

Ensk heiti:• Reflective diary• Learning diary• Learning protocol• Learning log• Learning journal• Blog

Tvö dæmi um reynslu kennara af notkun leiðarbóka:

• FSn: Sólrún Guðjónsdóttir• FÁ: Þórður Sigurðsson

Sjálfsmat – þátttaka nemenda; aðferðir

• Nemendasamtöl • Umræðufundir, sbr. matsfundir • Leiðarbækur, lestrardagbækur• Gátlistar, matsblöð, kannanir, dæmi …

Kannanir• Heildstæðar kannanir• Einstök námskeið eða áfangar, dæmi• Leiðsagnarkannanir, dæmi (lífsleikni, MS)

Matsfundir

• 10–20 þátttakendur• Orðið gengur tvo til þrjá hringi:

– Jákvæð atriði: Hvað eruð þið ánægð með?– Kvörtunarhringur: Hvað má betur fara?

• Nemendur nefna eitt / tvö / þrjú atriði eftir því hvað ákveðið hefur verið

• Öll atriði eru skráð• Engar umræður

Gagnlegir tenglar

• Kennsluaðferðavefurinn• Að vanda til námsmats – Heimasíða námskeið

s• Peel – námsmat• Best Practices

• http://www.teachers.tv/ - (Assessment)