57
Σύγχρονες θεωρήσεις για τη μάθηση: • Συμπεριφορισμός • Γνωστικός κονστρουκτιβισμός • Η κοινωνικοπολιτισμικές θεωρήσεις μάθησης Επιπτώσεις των θεωρήσεων αυτών στην οργάνωση διδακτικών καταστάσεων. Ρόλος των ΤΠΕ.

NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

Embed Size (px)

DESCRIPTION

 

Citation preview

Page 1: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

Σύγχρονες θεωρήσεις για τη μάθηση:• Συμπεριφορισμός

• Γνωστικός κονστρουκτιβισμός• Η κοινωνικοπολιτισμικές θεωρήσεις μάθησης

Επιπτώσεις των θεωρήσεων αυτών στην οργάνωση διδακτικών

καταστάσεων. Ρόλος των ΤΠΕ.

Page 2: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

2

Η σχεδίαση των διαφανειών αυτών είναι βασισμένη κυρίως στο επιμορφωτικό υλικό του ΕΑΙΤΥ για τα ΠΑΚΕ.

Η προσπάθεια μας ήταν να γίνει μια ευρεία περίληψη του αντικειμένου, ώστε ο αναγνώστης να έχει στη διάθεσή του ένα αυτοτελές και αυτόνομο εγχειρίδιο αυτο –επιμόρφωσης.

Σ. Ναστόπουλος

Page 3: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

3

Ορισμός της μάθησης (1)

1. Μάθηση είναι η διαρκής μεταβολή της συμπεριφοράς ενός ατόμου η οποία προκύπτει ως αποτέλεσμα εμπειρίας ή άσκησης– Η μάθηση είναι μια διαδικασία η οποία οδηγεί στην

μεταβολή της συμπεριφοράς του υποκειμένου.– Η μεταβολή αυτή προκύπτει ως αποτέλεσμα της

εμπειρίας και της άσκησης (με την έννοια του έμμεσου, του επεξεργασμένου, του διαμεσολαβημένου αποτελέσματος).

– Η μεταβολή της συμπεριφοράς, η οποία προκύπτει από την μάθηση, είναι σχετικά μόνιμη

Page 4: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

4

Ορισμός της μάθησης (2)

2. Μάθηση είναι η απόκτηση και η μεταβολή γνώσεων, δεξιοτήτων, στρατηγικών, πεποιθήσεων, στάσεων και διάφορων μορφών συμπεριφοράς, δηλ. η διαδικασία κατά την οποία αλλάζει το γνωστικό δυναμικό του υποκειμένου ως αποτέλεσμα των ποικίλων εμπειριών τις οποίες αποζητεί και επεξεργάζεται.

Page 5: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

5

Μάθηση και σχολείο

• Ο δάσκαλος καταβάλλει προσπάθειες να διαπαιδαγωγήσει τον μαθητή, απευθύνεται δηλ.

προς αυτόν με την πρόθεση να εμπλουτίσει τις γνώσεις του, να αναπτύξει τις ικανότητές του, να

ορθολογικοποιήσει τις στάσεις του, να διευρύνει την βάση των αξιών του κλπ. Όταν επιτυγχά-

νονται οι σκοποί αυτοί, τότε έχουμε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο σκέψης και δράσης του

μαθητή ως αποτέλεσμα διαδικασιών μάθησης.

Page 6: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

6

• Η μάθηση εξαρτάται από προϋποθέσεις τόσο εντός όσο και εκτός του μαθητή. Αυτό σημαίνει ότι μάλλον δεν ισχύει η άποψη ότι η μάθηση εξαρτάται αποκλειστικά και υπόκειται στον απόλυτο έλεγχο του περιβάλλοντος.

• Υπεραπλουστεύει (και άρα διαστρεβλώνει) την ουσία της διδασκαλίας η αντίληψη ότι ο δάσκαλος απλώς προσφέρει και ο μαθητής από την πλευρά του απλώς αποδέχεται τις επιδράσεις της διδασκαλίας.

Μάθηση και σχολείο

Page 7: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

7

Διδασκαλία και μάθηση

• Διδασκαλία=Το σύνολο των δραστηριοτήτων με τις οποίες προσπαθεί να μεταβάλει ο δάσκαλος τη συμπεριφορά του μαθητή κατά τρόπο συνειδητό, σχεδιασμένο και προγραμματισμένο.

• Διδασκαλία υπάρχει, όταν υπάρχει μάθηση. (ας το συζητήσουμε:…)

Page 8: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

8

Βασικές έννοιεςγια τις θεωρίες μάθησης

1. Ενισχύσεις (1)• Ενίσχυση λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι

είναι η συνέπεια μιας ενέργειας, η οποία αυξάνει ή μειώνει τις πιθανότητες επανάληψης αυτής της ενέργειας.

• Ενίσχυση υπάρχει μόνον όταν έχει αποτελεσματικότητα

(ας το συζητήσουμε…)

Page 9: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

9

1. Ενισχύσεις(2)

Κατηγορίες Ενισχυτών

Πρωτογενείς=εκείνοι οι οποίοι

δεν χρειάζεται να μαθευτούν

Δευτερογενείς=απέκτησαν την ιδιότητα

ενός ενισχυτή (αρχικά ήταν ουδέτεροι)

Page 10: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

10

1. Ενισχύσεις(3)

Κατηγορίες Ενισχυτών

Υλικοί Συμβολικοί Κοινωνικοί

Page 11: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

11

1. Ενισχύσεις(4)

Κατηγορίες Ενισχυτών

Θετικοί Αρνητικοί

Page 12: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

12

1. Ενισχύσεις(4)

Κατηγορίες Ενισχυτών

Εξωτερικοί

Εσωτερικοί=δίνουν από μόνοι τους

ευχαρίστηση, ακόμη και όταν

δενοδηγούν

σε μια εξωτερική αμοιβή

Page 13: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

13

2. Απόσβεση

• Μια συγκεκριμένη μορφή συμπεριφοράς αποσβέννυται, όταν παύει να την συνοδεύει η ενίσχυση η οποία την στηρίζει.

• Είναι λοιπόν διδακτικό λάθος να μην παίρνει υπόψη τoυ ο δάσκαλος και να μην σχολιάζει ανάλογα τις επιδόσεις των μαθητών του, επειδή τις θεωρεί αυτονόητες

Page 14: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

14

3. Επανατροφοδότηση

• πρέπει το άτομο να είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται την θετική ενίσχυση ως επιτυχία και την αρνητική ενίσχυση ή την έλλειψη ενίσχυσης ως αποτυχία.

• Επανατροφοδότηση=ο μηχανισμός εκείνος, ο οποίος έχει την δυνατότητα να πληροφορεί το κέντρο σχετικά με το αποτέλεσμα των ενεργειών του και στην συνέχεια να ρυθμίζει ανάλογα τις δραστηριότητές του. (όρος παρμένος από την Κυβερνητική (Ν.Wiener)

• Όσο περισσότερο μαθαίνουμε, τόσο δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για παραπέρα μάθηση.

Page 15: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

15

Οι βασικές θεωρίες μάθησης

Συμπεριφορισμός Οικοδομισμός ή εποικοδομισμό

ς

Koινωνικοπολιτισμικές θεωρίες -Θεωρία της

δραστηριότητας

I. Ι. Pavlov II. J.B.Watson III. E.L.Thorndike IV. B.F.Skinner(Γραμμική

Οργάνωση) V. Ν. Crowder (Διακλαδισμένη

Οργάνωση) VI. R. Gagne (Διδακτικός

Σχεδιασμός)  

I. J. Piaget II. S. Papert

(παιδαγωγική θεωρία της LOGO)

III. R. Gagne, A. Newell και H. Simon

     (Θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας)

I. Βoyle (Μαθησιακά περιβάλλοντα με υπολογιστές)

I. J. Bruner (ανακαλυπτική μάθηση)

II. L. Vygotsky (επικοινωνιακή και πολιτισμική διάσταση)

III. Vygotsky, Leontiev, Luria, Νardi (Θεωρία της δραστηριότητας)

Page 16: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

16

Οι βασικές θεωρίες μάθησης

• ερέθισμα (Ε) (διεθνώς S = stimulus)– εξωτερικά– εσωτερικά

η φυσική περιέργεια• η λειτουργική ανάγκη για κίνηση• η ανία

• ο οργανισμός (Ο) (διεθνώς Ο = Organism)

• η αντίδραση (A) (διεθνώς R = Response)

Page 17: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

17

Οι βασικές θεωρίες μάθησης

ΟργανισμόςΕρέθισμα

Αντίδραση

Ανατροφοδότηση

Page 18: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

18

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(1)

Οργανισμός

ΑντίδρασηΕρέθισμα

Ο Οργανισμός θεωρείται σαν «μαύρο» κουτί

Σύνδεση S-R (stimulus-reactio, ερεθισμός και

αντίδραση)

Page 19: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

19

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(2)

•Μάθηση είναι τροποποίηση τηςσυμπεριφοράς (behaviorism)• Πρόδρομος αυτής της σχολής ο I. Pavlov• Βασικοί εκπρόσωποί της οι J.B. Watson,E.L. Thorndike, και B. F. Skinner

Page 20: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

20

• εφαρμογή με την

– Προγραμματισμένη διδασκαλία

– Διδασκαλία με τη Βοήθεια Υπολογιστή-Computer Aided Instruction)

• Διδακτικές Μηχανές

(B.F. Skinner)

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(3)

Page 21: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

21

• Προγραμματισμένη διδασκαλία– να συλλέξει ο δάσκαλος και να παρουσιάσει στους μαθητές

τα σωστά ερεθίσματα,– βασική αρχή της διδασκαλίας τον τεμαχισμό του μαθήματος

σε μικρές ενότητες π.χ. οι κανόνες Γραμματικής, προπαίδεια, λεξιλόγιο ξένης γλώσσας

– όταν πράγματι ο μαθητής επιδείξει την προσδοκώμενη συμπεριφορά, ο δάσκαλος την ενισχύει θετικά.

– Αν όχι, δίνει στον μαθητή επανατροφοδότηση για διόρθωση, μέχρις ότου ο μαθητής επιδείξει την επιθυμητή συμπεριφορά.

– Οι μαθητές θεωρούνται ως παθητικοί αποδέκτες των πληροφοριών που τους δίνει ο δάσκαλος.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(4)

Page 22: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

22

Διδακτικές μηχανές

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(5)

Page 23: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

23

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(6)

Γενικές Αρχέςα. Η μελέτη της μάθησης πρέπει να επικεντρώνεται στην παρατηρήσιμη συμπεριφορά και όχι σε εσωτερικά πνευματικά φαινόμενα και γεγονότα ή σε γλωσσικές αναπαραστάσεις γεγονότων.β. Η μελέτη της συμπεριφοράς πρέπει να αρχίζει με τα πιο απλά στοιχεία της, δηλ. με ειδικά ερεθίσματα και ειδικές αντιδράσεις.γ. Η διαδικασία της μάθησης οδηγεί σε μεταβολή της συμπεριφοράς.

Page 24: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

24

Ο Συμπεριφορισμός στην τάξη Παραδείγματα• ο υπερβολικός φόβος που παρουσιάζει ένας

μαθητής σε περιστάσεις εξετάσεων, τα διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα,

• Η αποστροφή του απέναντι σε ένα μάθημα, • το άγχος του να μιλήσει ενώπιον της τάξης

κ.ά.π.• συναισθήματα απέναντι στο σχολείο.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(7)

Ο δάσκαλος πρέπει μάλλον να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της απόσβεσης, της απεξάρτησης ή της απευαισθητοποίησης. Μπορεί π.χ. να βοηθήσει έναν μαθητή να μην τρέμει, όταν ακούει ότι αρχίζει το μάθημα των Μαθηματικών.

Ο δάσκαλος πρέπει μάλλον να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της απόσβεσης, της απεξάρτησης ή της απευαισθητοποίησης. Μπορεί π.χ. να βοηθήσει έναν μαθητή να μην τρέμει, όταν ακούει ότι αρχίζει το μάθημα των Μαθηματικών.

Page 25: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

25

Συμπεριφοριστικό Εκπαιδευτικό Λογισμικό

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(8)

Οι υπολογιστές (μηχανές μάθησης) θα υποκαταστήσουν τον δάσκαλο; (ας το συζήτησουμε)

Οι υπολογιστές (μηχανές μάθησης) θα υποκαταστήσουν τον δάσκαλο; (ας το συζήτησουμε)

Page 26: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

26

Οι αρχές της μάθησης (B.F. Skinner) • απαιτούν την ενεργό συμμετοχή του παιδιού,• τη δόμηση της διδακτέας ύλης σε σύντομες διδακτικές

ενότητες,• τη βαθμωτή πρόοδο της διδασκόμενης ύλης σύμφωνα

με τους ρυθμούς του μαθητή (προσαρμογή),• την άμεση επαλήθευση της απάντησης του μαθητή, την

ενίσχυση της σωστής απάντησης στην τιθέμενη ερώτηση.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(9)

Μηχανές με γραμμική οργάνωση

Ερώτηση-Απάντηση

Ερώτηση-Απάντηση

Ερώτηση-Απάντηση

Page 27: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

27

Η μέθοδος του N. Crowder

• ακολουθεί διακλαδώσεις ή πολλαπλές επιλογέςπ.χ. Ο διαλυτότητα του ζάχαρης στο νερό

α) αυξάνεται με τη θερμοκρασίαβ) μειώνεται με τη θερμοκρασίαγ) είναι ανεξάρτητη της θερμοκρασίας.

Αν ο μαθητής απαντήσει (γ) τότε του δίνεται άλλη ερώτηση, αν απαντήσει (α) διαφορετική από την προηγούμενη κλπ. Δηλαδή:

• Ανάλογα με την απάντηση ακολουθείται άλλη διαδρομή (Λήψη αποφάσεων αναφορικά με την ποιότητα των παρεχόμενων απαντήσεων).

:

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(10)

Ερώτηση-Απάντηση

Ερώτηση-Απάντηση

Ερώτηση-Απάντηση

Ερώτηση-Απάντηση

Ερώτηση-Απάντηση

Ερώτηση-Απάντηση

Page 28: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

28

Δύο διαφορετικές απόψεις • Η μέθοδος του B. Skinner πιστεύει ότι

το πρόγραμμα πρέπει να είναι κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγονται τα λάθη από τη μεριά του μαθητή

• η μέθοδος του N. Crowder πιστεύει ότι όταν ο μαθητής κάνει λάθος πρέπει να του παρέχονται περαιτέρω επεξηγήσεις

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(11)

Page 29: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

29

Η παρακμή του Συμπεριφορισμούκάτω από τα συντονισμένα πυρά των γνωστικών ψυχολόγων

και των παιδαγωγών διότι:• Αποθαρρύνει το μαθητή από την επεξεργασία νοημάτων

και εννοιών, άρα και της ανάπτυξη της σκέψης και της νόησης. Βοηθά σχεδόν αποκλειστικά στην απόκτηση μόνον βασικών δεξιοτήτων, που κατατάσσονται χαμηλά σε μια νοητική κλίμακα.

• Ο κατατεμαχισμός της διδακτέας ύλης οδηγεί σε περίπλοκες καταστάσεις δύσκολα χειριζόμενες από τον Εκπαιδευτικό, ο οποίος χάνει τον έλεγχο της διαδικασίας στο σύνολό της.

• Δεν υπάρχει πουθενά η ευθύνη του μαθητή, εφόσον ο μαθητής θεωρείται αδρανής νοητικά.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(12)

Page 30: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

30

Η παρακμή του Συμπεριφορισμού (συνέχεια…)• Δημιουργεί εύκολα την λεγόμενη «αδρανή» γνώση η οποία πολλές

φορές αποστηθίζεται, δηλ. γνώση που δεν αναφέρεται σε πραγματικές καταστάσεις και επομένως δε μπορεί να εφαρμοστεί στην αντιμετώπιση παρεμφερών προβλημάτων. Η νέα γνώση «αποθηκεύεται» μαζί με την παλιά.

• Χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά κείμενο που παρέχουν πληροφορίες σε γλωσσική ή εικονική μορφή

• Αναπαραγωγή γνώσης που κατέχουν οι ειδικοί ενός τομέα• Οι διαδικασίες μάθησης είναι ανεξάρτητες από το περιεχόμενο της

γνώσης, άρα και του πλαισίου μέσα στο οποίο αυτή συντελείται.• Προωθείται αποκλειστικά η ατομική εργασία και ο ανταγωνισμός

ανάμεσα στους μαθητές. • Δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά σε όλα τα

περιβάλλοντα και τομείς μάθησης.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφορισμός(13)

Page 31: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

31

• εντάσσει στο αντικείμενο εξέτασης πεποιθήσεις, και προσδοκίες του μαθητή

• Εκπρόσωπος της προσέγγισης αυτής είναι ο Albert Bandura (1925 - )

• Η κοινωνιογνωστική θεωρία μελετάει τις διαδικασίες οι οποίες βοηθούν το άτομο να μάθει, παρατηρώντας την συμπεριφορά των άλλων και κατ’ αυτόν τον τρόπο να αποχτήσει σταδιακά τον έλεγχο της ίδιας της συμπεριφοράς του.

• η μάθηση μέσω παρατήρησης είναι η οικονομικότερη μορφή μάθησης, αφού απαιτεί συνήθως πολύ λιγότερο χρόνο από ό,τι πολλές άλλες μορφές μάθησης (κοινωνική μάθηση).

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΚοινωνιογνωστική Θεωρία(1)

Page 32: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

32

• Η δύναμη του παραδείγματος θεωρούνταν πάντοτε πολύ πιο αποτελεσματική από κάθε διδασκαλία.

• Μάθηση με ταύτιση: η μίμηση στο παιδί θεωρούνταν έμφυτη,• Μάθηση με ταύτιση:Ταύτιση είναι η ενσυνείδητη ή υποσυνείδητη

αποδοχή αξιών, κανόνων, στάσεων, διαθέσεων και τρόπων συμπεριφοράς προσώπων με τα οποία μας συνδέει μια θετική σχέση, προσώπων δηλ. τα οποία αγαπούμε ή θαυμάζουμε (μοντέλα).

• π.χ. ο ρόλος της οικογένειας, των συνομήλικων, της τηλεόρασης και γενικότερα των media.

• Αν λοιπόν θέλουμε να αναπτύξουμε μια συγκεκριμένη δεξιότητα ή άλλη μορφή συμπεριφοράς στο παιδί, πρέπει να ενισχύσουμε όχι μόνον το παιδί το ίδιο αλλά και τα μοντέλα τα οποία παρουσιάζουν στο παιδί την δεξιότητα ή συμπεριφορά αυτή, διότι κατ’ αυτόν τον τρόπο ενισχύουμε αντιπροσωπευτικά το παιδί.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΚοινωνιογνωστική Θεωρία(2)

Page 33: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

33

• Πολλοί γονείς ενεργούν με την πεποίθηση ότι με τις ποινές (αρνητικές ενισχύσεις) ρυθμίζουν καλύτερα το πρόβλημα της συμπεριφοράς των παιδιών τους. Ο έλεγχος όμως της συμπεριφοράς με τις ποινές είναι καταδικασμένος σε αποτυχία, καθώς απευθύνεται στα αποτελέσματα και όχι στα ελατήρια και στα βαθύτερα αίτια της συμπεριφοράς.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΚοινωνιογνωστική Θεωρία(3)

Page 34: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

34

Οι γνωστικοί επιστήμονες δέχονται ότι:α. η πρόσληψη πληροφοριών από το περιβάλλον είναι ενεργητική και

εμπρόθετη και όχι παθητική και ελεγχόμενη από τα ερεθίσματα,

β. η μάθηση είναι μια γνωστική διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών και όχι απλή σύνδεση ερεθίσματος-αντίδρασης και τέλος

γ. τα στοιχεία της γνώσης που αποκτούμε με την μάθηση «κατηγοριοποιούνται», «ταξινομούνται» και «καταλογοποιούνται» ποικιλοτρόπως και δεν αποθηκεύονται εική και ως έτυχε. Σιγά-σιγά οι μαθητές αναπτύσσουν την κατανόηση των σχέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στα διάφορα στοιχεία των γνώσεών τους και οικοδομούν γνωστικές δομές για την συγκράτηση των γνώσεων αυτών κατά έναν οργανωμένο τρόπο.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική επανάσταση(3)

Page 35: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

35

• από την σκοπιά των γνωστικών θεωριών μάθηση είναι μια αλλαγή στις γνωστικές δομές, η οποία δίνει την δυνατότητα στο άτομο να χρησιμοποιεί διάφορες μορφές συμπεριφοράς, κατάλληλες κάθε φορά για την εκάστοτε περίσταση.

• Σε πολλές περιπτώσεις οι γνωστικές θεωρίες συμβαδίζουν με δομιστικές (κονστρουκτιβιστικές) απόψεις της μάθησης.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική επανάσταση(3)

Page 36: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

36

• Η θεωρία της επεξεργασίας πληροφοριών είναι μια γνωστική θεωρία της μάθησης, η οποία μελετάει τον τρόπο με τον οποίον η γνώση εισέρχεται, αποθηκεύεται και ανακαλείται από την μνήμη.

• Χρησιμοποιείται συχνά η αναλογία με τον υπολογιστή ως παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο μπορούμε να κατανοήσουμε την διαδικασία της επεξεργασίας πληροφοριών.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΗ μάθηση ως επεξεργασία

πληροφοριών(1)

Page 37: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

37

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΗ μάθηση ως επεξεργασία

πληροφοριών(2)

Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιαστής επεξεργάζεται τα δεδομέναΕίσοδος

(input) δεδομένων

Έξοδος (input) επεξεργασμένων αποτελεσμάτων

Page 38: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

38

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΗ μάθηση ως επεξεργασία πληροφοριών(3)

Αποθήκες πληροφοριών

Αισθητηριακή μνήμη(από 0,1 μέχρι 1 sec

για την όραση και από 2 μέχρι 4sec για την ακοή)

Βραχύχρονη μνήμητο

άτομο αρχίζει να επεξεργάζεται

τις πληροφορίες(μικρή χωρητικότητα)

Μακρόχρονη μνήμηΗ χωρητικότητά της είναι πολύ μεγάλη

και ο χρόνοςαποθήκευσης μακρός

Page 39: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

39

• Η μάθηση συντελείται, όταν οι πληροφορίες μεταφέρονται από την βραχύχρονη στην μακρόχρονη μνήμη

• μόρφωση είναι αυτό το οποίο μένει και επιδρά στην συμπεριφορά μας, αφού ξεχάσουμε όλες τις συγκεκριμένες γνώσεις που πήραμε στο σχολείο.

• Όμως ένα κριτήριο αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας και βασική μας πρόθεση είναι να συγκρατούν οι μαθητές όσο γίνεται πιο πολλά

• Η αποτελεσματική κωδικοποίηση μπορεί να βελτιωθεί με• πολλούς τρόπους, π.χ. α. με την άσκηση, β. με την

οργάνωση του υλικού, γ. με την εποπτικότητα του υλικού, δ. με την ενεργοποίηση του υποκειμένου, ε. με τα κίνητρα του υποκειμένου κ.ά.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΗ μάθηση ως επεξεργασία πληροφοριών(3)

Page 40: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

40

• Jean Piaget (1896-1980)

• Lev Vygotsky(1896-1934)

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

Page 41: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

41

• θεωρείται ως ο βασικός εισηγητής του εποικοδομισμού ή δομισμού (κονστρουκτιβισμού)

• «Η γνωστική ανάπτυξη είναι μια διαδικασία βάσει της οποίας το παιδί ως ενεργούν υποκείμενο οικοδομεί συστήματα νοημάτων και κατανόησης της πραγματικότητας με τις εμπειρίες του και τις διαδράσεις του»

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

J.Piaget(1)

Page 42: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

42

• Την γνωστική ανάπτυξη του παιδιού την βλέπει ο Piaget ως μία πλευρά της βιολογικής πάλης του οργανισμού με την ζωή.

• η νοημοσύνη έχει τις διάφορες γνωστικές δομές, τα «σχήματα», με την βοήθεια των οποίων ο άνθρωπος οργανώνει και προσαρμόζεται στο περιβάλλον

• Η διαρκής μεταβολή των σχημάτων, των γνωστικών δομών, συνιστά την γνωστική ανάπτυξη του ανθρώπου

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

J.Piaget(2)

Page 43: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

43

• Η γνωστική ανάπτυξη του ανθρώπου, γίνεται με βάση την:

• Προσαρμογή (adaptation), η οποία συνίσταται από– Αφομοίωση (assimilation):

• η ικανότητα της νόησης να εντάσσει στο γνωστικό σύστημα νέους ερεθισμούς μέσω των σχημάτων τα οποία διαθέτει

– Εναρμόνιση (adaptation)• η λειτουργία της νόησης με την οποία το άτομο αντιμετωπίζει

αποτελεσματικά πρωτόγνω ρους ερεθισμούς, τους οποίους δεν είναι σε θέση να υπαγάγει σε υπάρχοντα σχήματα μέσω της αφομοίωσης

• Και κατατείνει στην Ισορροπία (Balance)-Το άτομο τελικά δημιουργεί νέο γνωστικό σχήμα (δομή)

μέσα στο οποίο εντάσει τα νέα ερεθίσματα του.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

J.Piaget(2)

Page 44: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

44

• Γνωστική ανάπτυξη και σχολείο– πρωταρχικό μέλημα του σχολείου πρέπει να είναι η

δράση, η αυτενέργεια του παιδιού– Μαθαίνει να βασίζεται στον έλεγχο της ίδιας της λογικής

των πραγμάτων και όχι να προσβλέπει στον εκπαιδευτικό για επιδοκιμασία.

– Το παιδί αφήνεται ελεύθερο να κινείται μέσα σε περιστάσεις και ευκαιρίες, οι οποίες προσφέρουν από μόνες τους επιδοκιμασία και επιβράβευση

– Ο εκπαιδευτικός παύει πια να μεταδίδει την γνώση, αλλά βοηθάει το παιδί στην γνωστική του ανάπτυξη (διευκολυντής- εμψυχωτής).

– Αποδοχή των ατομικών διαφορών στην πορεία της ανάπτυξης.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

J.Piaget(3)

Page 45: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

45

• Τα στάδια γνωστικής ανάπτυξης του Piaget:1. αισθησιοκινητικών λειτουργιών (0-2 έτη περίπου): το

βρέφος εξερευνά τον κόσμο, χρησιμοποιώντας τις αισθήσεις και τις κινήσεις

2. συμβολικών λειτουργιών (2-7 έτη περίπου):το συμβολικό παιχνίδι και η γλώσσα είναι εκείνα τα οποία κατ’ εξοχήν διευρύνουν το γνωστικό πεδίο του παιδιού.

3. των συγκεκριμένων γνωστικών λειτουργιών (7-11 έτη περίπου): Το παιδί γίνεται τώρα ικανό για κάποια συλλογιστική αφαίρεση, εργάζεται όμως ακόμα στο επίπεδο του συγκεκριμένου, του χειροπιαστού.

4. των αφηρημένων γνωστικών λειτουργιών (11-15 έτη περίπου): το παιδι χρησιμοποιεί πολύπλοκους υποθετικούς συνδυασμούς, προτάσεις και συλλογισμούς με βάση τους οποίους καταλήγει σε συμπεράσματα, χωρίς να είναι απαραίτητο να ελέγξει και να πεισθεί για την ορθότητα ή το αβάσιμό τους.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

J.Piaget(3)

Page 46: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

46

• πρέπει να μελετήσουμε πρώτα τις κοινωνικές και πολιτισμικές διαδικασίες του περιβάλλοντος ενός παιδιού, προκειμένου να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τις γνωστικές του λειτουργίες.

• Η γνώση του παιδιού, οι σκέψεις, οι στάσεις, οι αξίες και οι πεποιθήσεις του προκύπτουν μέσα από τις διαδράσεις με τους άλλους, όχι με παθητική αποδοχή, αλλά με ενεργητική εσωτερίκευση.

• Η ανάπτυξη εξαρτάται από τα συμβολικά συστήματα μέσα στα οποία μεγαλώνει το παιδί. Τα συμβολικά συστήματα αναφέρονται σε σύμβολα τα οποία δημιουργεί μια κουλτούρα και τα οποία βοηθούν το άτομο να σκέφτεται, να επικοινωνεί και να επιλύει προβλήματα, π.χ. γλώσσα, σύστημα γραφής, σύστημα αρίθμησης κ.ά.π

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

Lev Vygotsky (1)

Page 47: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

47

Zώνη της επικείμενης ανάπτυξης (ΖΕΑ) (zone of proximal development)

=η ζώνη των προβλημάτων τα οποία το παιδί δεν έχει ακόμη μάθει να επιλύει, αλλά είναι σε θέση να το μάθει με την πρώτη ευκαιρία και ορίζεται από την μια από ό,τι το παιδί μπορεί να κάνει βοηθούμενο και ό,τι μπορεί να κάνει χωρίς βοήθεια

• Μια από τις δυσκολίες ενός τέτοιου ορισμού είναι ότι πιθανώς ο σπουδαστής θα έχει ένα διαφορετική ZΕΑ σε κάθε θεματική περιοχή: επιστήμη, μαθηματικά, ιστορία

• το κλειδί για την μάθηση των παιδιών είναι η καθοδήγηση του ενηλίκου

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

Lev Vygotsky (2)

Page 48: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

48

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

Lev Vygotsky (3)

Το 1ο σχήμα αντιστοιχεί στις παραδοσιακές αντιλήψεις. Το δεύτερο αντιστοιχεί στις απόψεις του Vygotsky σχετικά με τη Ζ.Ε.Α. Το τρίτο αντιστοιχεί στην κατάσταση μετά την παροχή στους μαθητές αρχικής βοήθειας ή πλαισιου στήριξης (scaffolding) (άλλη μια σπουδαία έννοια που χρησιμοποίησε ο Vygotsky.

Page 49: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

49

• Οι «Σημαντικοί Άλλοι»(More Knowlegdable Other”, MKO)– Στο χώρο του σχολείου Σημαντικοί Άλλοι, που είναι

και αποτελούν καινούρια και αξιόλογη πηγή πληροφόρησης για τον εαυτό του, είναι οι δάσκαλοι.

– Ο δάσκαλος είναι το πρότυπό του, που επηρεάζει το ψυχολογικό κλίμα της τάξης και τη θέση που έχει το παιδί, ανάμεσα στους συμμαθητές του.

– Παίζουν τον ουσιαστικό ρόλο για την κατάκτηση της γνώσης μέσω της Ζ.Ε.Α.

– Αν οι Σημαντικοί Άλλοι αντιμετωπίζουν το παιδί ως ικανό και επαρκές, αποκτά αίσθηση ικανότητας. Διαφορετικά, αν συμβαίνει το αντίθετο αναπτύσσει αίσθηση ανικανότητας.

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΓνωστική ανάπτυξη και μάθηση

Lev Vygotsky (4)

Page 50: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

50

• πρέπει να δημιουργούμε στην τάξη περιστάσεις συνεργατικής μάθησης ανάμεσα σε ομάδες με διαφορετικά επίπεδα ικανότητας.

• εφαρμογή της αρχής της σταδιακής μείωσης της βοήθειας των μεγάλων και η σταδιακή ανάληψη όλο και μεγαλύτερης υπευθυνότητας από τα παιδιά. (υποβοηθούμενη ανακάλυψη)

• Εξατομίκευση της διδασκαλίας

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςVygotsky και διδασκαλία

Page 51: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

51

Jean Piaget (1896-1980) Lev Vygotsky (1896-1934)

Η γνωστική ανάπτυξη του παιδιού είναι μια διαδοχή 4 σταδίων, με διαφορετική ίσως ταχύτητα από παιδί σε παιδί αλλά με την ίδια σειρά.

H κατάκτηση των συμβολικών συστημάτων γίνεται με μια σειρά και μια ακολουθία, της οποίας δεν μπορούν να αλλάξουν οι φάσεις.Συμβολικά συστήματα είναι σύμβολα μιας κουλτούρας , γλώσσα, σύστημα γραφής αρίθμησης, που βοηθούν το άτομο να σκέφτεται.

Μιλάει για διάφορες φάσεις και βαθμίδες στην ανάπτυξη ορισμένων μόνο βασικών εννοιών που μελέτησε , όπως χρόνος , φυσικής αιτιότητας , χώρος, ηθικής συνείδησης

Το τι και πότε μαθαίνει ένα παιδί και πως αναπτύσσει τις ικανότητες σκέψης του,(κοινωνικός δομισμός) καθορίζεται από τις διαπροσωπικές σχέσεις και τις διαδράσεις με διάφορα πρόσωπα

Ο μαθητής σαν ένας μικρός επιστήμονας , σχηματίζει σε μεγάλο βαθμό αυτοτελώς την εικόνα του κόσμου

Η γνωστική ανάπτυξη προέρχεται κυρίως από την εκάστοτε κουλτούρα ,τα εξωτερικά ερεθίσματα, που δέχεται το άτομο

Βασικές έννοιες : σχήμα (γνωστική δομή)Αφομοίωση ,η ένταξη νέων ερεθισμάτων σε υπάρχουσα γνωστική δομή , Εναρμόνιση , η τροποποίηση υπαρχόντων ή δημιουργία νέων σχημάτων για την ένταξη νέων ερεθισμάτων . (Α+Ε=προσαρμογή),

Βασικές έννοιες : ζώνη επικείμενης ανάπτυξης Αυτορύθμιση ,

Γνωστική ανάπτυξη =διαρκής μεταβολή γνωστικών δομών

Δεν αρνείται ότι η γνωστική ανάπτυξη επηρεάζεται και από τις κοινωνικές εμπειρίες ΑΛΛΑ περιγράφει συνήθως τις διαδράσεις με το υλικό κυρίως περιβάλλον και στην μελέτη αυτή ασχολείται κυρίως με το άτομο. Κατά συνέπεια προκύπτει η εικόνα του παιδιού απομονωμένου από την κοινωνία (ατομικός κονστρουκτιβισμός)

Η γνώση , οι σκέψεις , οι στάσεις οι πεποιθήσεις προκύπτουν μέσα από τις διαδράσεις με τους άλλους , όχι με παθητική αποδοχή αλλά με ενεργητική εσωτερίκευση .

Ατομικός δομισμός Κοινωνικός δομισμός

Δεν αρκεί να μελετήσει κανείς μόνο το κοινωνικό περιβάλλον( όπως έκαναν οι συμπεριφοριστές) ή μόνο το άτομο ( όπως ο Piaget) αλλά τις διαδράσεις μέσα στο ιστορικό πλαίσιο που συμβαίνουν

Η γνωστική ανάπτυξη προηγείται της μάθησης Η συντελεσθείσα ανάπτυξη είναι η βάση πάνω στην οποία θα οικοδομήσει την διδασκαλία

Η διδασκαλία οφείλει να κινείται στην ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης (δυνητική ανάπτυξη)

Page 52: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

52

α. Τα δίκτυα της γνώσης• δεν χρειάζεται να επιβάλλουμε μια άκαμπτη γραμμική ιεραρχία στην διδασκαλία και στην μάθηση

• οι μαθητές αρχίζουν με σύνθετα προβλήματα και καθ’ οδόν επεξεργάζονται και ανακαλύπτουν (υπό την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού) τις βασικές δεξιότητες οι οποίες απαιτούνται για την επίλυσή

τους

β. Η γνώση δομείται μέσα σε συγκεκριμένα κοινωνικά πλαίσια. – Ατομικός εποικοδομισμός (Piaget): Ατομικές δραστηριότητες

– Ο κοινωνικός εποικοδομισμός(Vυgotsky) δίνει έμφαση στην διδασκαλία η οποία χαρακτηρίζεται από συζήτηση, ομαδικές δραστηριότητες, αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές και το δάσκαλο.

γ. Η μάθηση είναι αποτελεσματικότερη σε συνθήκες της καθημερινής ζωής και με αυθεντικά παραδείγματα.

δ. Μεταβίβαση της ευθύνης για μάθηση από τον εκπαιδευτικό στον μαθητή. – μεγάλη έμφαση στην αρχική βοήθεια ή πλαίσιο στήριξης (scaffolding)

(βλ και Θεωρία του εκπαιδευτικού προς τον μαθητή

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΕποικοδομισμός και διδασκαλία

Page 53: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

53

οι άνθρωποι μαθαίνουν μια ποικιλία πραγμάτων σε μη θεσμοθετημένα –

εξωσχολικά – περιβάλλοντα στα οποία κυριαρχεί το ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ context- πλαίσιο

Οι βασικές θεωρίες μάθησηςΕγκατέστημένη ή εγκαθιδρυμένη μάθηση (situated learning

Ασθενής εκδοχή του James Greeno  (1989)

Ισχυρή εκδοχή των Lave και Wenger (1991)

Page 54: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

54

Οι βασικές θεωρίες μάθησης Εγκατέστημένη ή εγκαθιδρυμένη μάθηση (situated learning

• Ασθενής εκδοχή του James Greeno  (1989)1. Ο τόπος της σκέψης και της μάθησης δεν είναι το μυαλό ενός

ατόμου αλλά  βρίσκεται στα φυσικά και κοινωνικά πλαίσια 2. Οι διεργασίες σκέψης δεν είναι ομοιόμορφες στα πρόσωπα και τις

καταστάσεις, με αποτέλεσμα  διαφορετικοί άνθρωποι και διαφορετικές κοινωνικές ομάδες να χρησιμοποιούν  διαφορετικές λογικές για να εδραιώνουν τη γνώση που είναι αληθινή. 

3. Η σκέψη και η μάθηση δεν ενισχύονται από ενιαία στοιχεία που μεταβιβάζονται μέσω της σχολικής διδασκαλίας, αλλά δραστηριότητες στις οποίες τα παιδιά δημιουργούν,  επεξεργάζονται και διαμορφώνουν και αναδιοργανώνουν τη γνώση τους και την κατανόησή τους.

• Η ισχυρή εκδοχή των Lave και Wenger (1991) – Η μάθηση είναι όχι μόνο εδραιωμένη στην πρακτική αλλά και

αναπόσπαστο τμήμα των παραγωγικών κοινωνικών πρακτικών.  – Κρίσιμη για τις ιδέες τους είναι η έννοια  "Κοινότητα της

Πρακτικής", η οποία αναφέρεται στη διαδικασία της κοινωνικής μάθησης.

Page 55: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

55

Οι βασικές θεωρίες μάθησης Καθοδηγούμενη ανακάλυψη

• Ανήκει Κοινωνικές Εποικοδομητικές θεωρίες, αλλά αναπτύχθηκε από τον Jerome Bruner(1915 - ) , ανεξάρτητα από τον Vygotsky

• περιλαμβάνει μεθόδους και πρακτικές διδασκαλίας, οι οποίες έχουν ως κοινό παρονομαστή την εξασφάλιση ευκαιριών στον μαθητή να παίζει και να χειρίζεται αντικείμενα αυτενεργώντας και δραστηριοτήτων οι οποίες τον ενθαρρύνουν να ερευνά και να εξερευνά, να αναλύει και γενικώς να επεξεργάζεται ερεθίσματα και πληροφορίες και όχι απλώς να αντιδρά σε αυτά.

• To παιδί διατυπώνει υποθέσεις, τις ελέγχει και τις επαληθεύει ή τις διαψεύδει, αντί να διαβάζει απλώς περιγραφές από το βιβλίο ή να ακούει τον εκπαιδευτικό.

Page 56: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

56

• Ο Bruner πιστεύει ότι υπάρχουν 3 τρόποι αναπαραστάσεις της γνώσης άρα τρόποι μάθησης:– α. ο πραξιακός (enactive), – β. ο εικονικός( iconic) και – γ. ο συμβολικός(symbolic)

Οι βασικές θεωρίες μάθησης Καθοδηγούμενη ανακάλυψη

Page 57: NASTOPOULOS LEARNING THEORIES

57

Οι βασικές θεωρίες μάθησης Καθοδηγούμενη ανακάλυψη

• Η ανακάλυψη στα πλαίσια της διδασκαλίας είναι πάντα μια καθοδηγούμενη και κατευθυνόμενη δραστηριότητα

• Σύμφωνα με τον Bruner– α. Η δομή κάθε επιστήμης περιλαμβάνει βασικές αρχές, οι οποίες

άπαξ και γίνουν κτήμα του μαθητή, μπορούν να τον εισαγάγουν στην κατανόηση του σχετικού επιστημονικού πεδίου ως συνόλου.

– β. Οι αρχές αυτές μπορούν να διδαχθούν και να γίνουν κτήμα των παιδιών σε οποιαδήποτε φάση της ανάπτυξής τους. Άρα:

– «οποιοδήποτε αντικείμενο μπορεί να διδαχθεί αποτελεσματικά σε οποιοδήποτε παιδί και σε οποιαδήποτε φάση της ανάπτυξής του, αρκεί αυτό να γίνει σε κάποια κατάλληλη για το γνωστικό επίπεδο του παιδιού μορφή»

• Εφαρμογή των αρχών αυτών είναι Το σπειροειδές πρόγραμμα – ο μαθητής πρέπει να επανέρχεται από καιρού εις καιρόν σε

γενικά θέματα και να ενθαρρύνεται να προσεγγίζει τα θέματα αυτά σε διαφορετικό κάθε φορά επίπεδο αναπαράστασης της γνώσης και σε πιο προχωρημένο επίπεδο ανάλυσης