รฐชาต ชาตพนธ และความทนสมย

โดย

เสกสรรค ประเสรฐกล Ph.D.

บทความเสนอในการประชมวชาการ

‘ชาตนยมกบพหวฒนธรรม’ 22-23 ธนวาคม 2551

เชยงใหม

(หมายเหต: ไมแนะนาใหใชอางอง เนองจากยงตองแกไขปรบปรง)

1

รฐชาต ชาตพนธ และความทนสมย

เสกสรรค ประเสรฐกล

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อารมภบท

มาถงวนน การกอรปและพฒนาการของรฐชาต (Nation-state) ในประเทศไทยไดดาเนนมา

ประมาณหนงรอยปเศษแลว ระเบยบความสมพนธทางอานาจแบบรฐชาตและสงทตามหลงมาไดสงผล

ใหเกดการเปลยนแปลงในดนแดนแหงนอยางใหญหลวง ทงในดานบวกและลบ ทงในทางสรางสรรค

และทาลาย ทงแกปญหาและกอปญหา จนอาจกลาวไดวาการดารงอยของระเบยบอานาจแบบรฐชาต

ในปจจบน 1 นบเปนตวแปรสาคญทสดอยางหนงของสถานการณการเมอง เศรษฐกจและสงคมใน

ประเทศไทย

โดยตวของมนเอง รฐชาตนบเปนสวนหนงของความทนสมย (Modernization) หรอความเปน

สมยใหม (Modernity) และดวยฐานะน รฐจงมบทบาทอยางสงในการดดแปลงสงคมใหทนสมยตาม

สายตาของตน โดยเฉพาะอยางยงในกรณของประเทศไทย การทรฐสมยใหม (Modern State) กอรปขน

กอนชาตสมยใหม (Modern Nation) บทบาทในเรองดงกลาวจงเขมขนเปนพเศษ จากรฐโบราณหรอรฐ

จารต 2 ทเคยมบทบาทจากด รฐไทยกลายเปนรฐทลงทนและวางแผนพฒนาเศรษฐกจ ออกแบบ

โครงสรางทางการศกษาและชนากระทงบงคบใหประชาชนดดแปลงตนเองในดานวฒนธรรม

แนละ ในการขบเคลอนใหมการเปลยนแปลงทางสงคมไปสความทนสมย รฐชาตในประเทศ

ไทยยอมดาเนนการในกรอบและกฎเกณฑซงกาหนดขนใหมตามแนวคดและความสมพนธทางอานาจ

แบบรฐชาต กลาวคอถอเอาสงทเรยกวาชาตเปนทงเปาหมายในการใชอานาจ เปนทงจดหมายในการ

ผลตนโยบายตอบสนอง และเปนฐานอางความชอบธรรมในกระบวนการใชอานาจ แนวคดเรอง’ผล

ประโยชนของชาต’ ไมวาจะเปนกรณความมนคงปลอดภย ความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ หรอความ

1 หมายถงรปแบบรฐชาตทปรากฏขนในประเทศไทยซงไมจาเปนตองเหมอนรฐชาตในดนแดนอนๆ 2 ผเขยนใชคานในความหมายกวางๆคอรฐกอนสมยใหม ซงแทจรงแลวไมไดเรยกตวเองวาเปนรฐอะไร นกวชาการบางทานอาจจะเรยกรฐ

กอนสมยใหมในประเทศไทยวารฐศกดนา ซงบางทกกนความมาถงสมยสมบรณาญาสทธราชย

2

สงบเรยบรอยในสงคม ลวนแลวแตถกผกมอานาจรฐนามาอางองอยางตอเนอง และกลายเปนขอยดถอ

ทตายตว ซงสามารถทาใหรฐออกมาตอบโตอยางรนแรงไดในกรณทมการทาทายทางอดมการณ

ดงทนกวชาการหลายทานไดตงขอสงเกตไวนานพอควรแลว ‘ชาตไทย’โดยตวของมนเองเปน

สงประดษฐสมยใหม ซงสรางจากฐานประชากรหลายชาตพนธ 3 มภาษาและวฒนธรรมแตกตาง

หลากหลาย ทงทมมาแตเดมและเคลอนยายอพยพเขามาในระยะหลง ดงนน ในกระบวนการหลอมรวม

คนเหลานเขาดวยกน รฐจงเปนผกาหนดทสาคญยงทจะบอกวาใครบางทเปนคนไทย หรอเปนสมาชก

ของชาตไทย ใครบางทจะมสทธไดรบการดแลจากรฐและมสทธใชประโยชนแผนดนไทย

กลาวเชนน แลวเราจะพบวารฐชาตในประเทศไทยมปญหาเรองการคดคนเขาและคดคนออก

มาตงแตตน ทงนเนองจากระเบยบอานาจใหมไดเปลยนนยามของผอยใตการปกครองไปแทบโดย

สนเชง นอกจากนนคาจากดความของ’ความเปนคนไทย’ไมวาโดยหลกกฎหมายและขอกาหนดทาง

วฒนธรรมกสงผลกระทบตอตวตน หรออตลกษณอนมมาแตเดมของชาตพนธตางๆอยางหลกเลยง

ไมได แมวาผานเวลาทยาวนานพอสมควร รฐจะสามารถดดแปลงประชากรสวนใหญของประเทศได

สาเรจ แตชาตพนธทตกคางอยในฐานะคนชายขอบหรอ’คนนอก’ กยงคงมเหลอไมนอย อกทงยงคง

เดอดรอนทงโดยการถกทอดทง และถกปฏบตอยางไมเปนธรรม

ยงไปกวาน ปญหาใหญอกอยางหนงคอชาตทจะไดรบผลประโยชนจากการเคลอนไหวทาง

อานาจของรฐนน แทจรงแลวไมใชสงเลอนลอยเปนนามธรรม หากประกอบดวยสมาชกทเปนพล

เมองไทยทงประเทศ ซงมฐานะแตกตางกนมากในการถอครองพนททางการเมอง เศรษฐกจและสงคม

สภาพดงกลาวหมายความวาสวนแบงใน’ผลประโยชนแหงชาต’ อาจจะไมเทากนไปดวย ทาใหในบาง

กรณการใชอานาจของรฐในนามชาตอาจกลายเปนการตอกยาความไมเปนธรรมเชนนได

กลาวใหชดขนกคอ ความซบซอนของปญหารฐชาตกบชาตพนธไดเพมขนอกเปนทวคณ เมอ

รฐมนโยบายสรางความทนสมยใหกบสงคมไทยโดยผานการพฒนาแบบทนนยม ปญหาดงกลาวเกด

จากการใชอานาจรฐจดระเบยบหรอกาหนดกรอบการใชทรพยากรอยางหนง กบเกดจากการมฐานะไม

เทากนในระบบเศรษฐกจของชาตพนธตาง ๆ อกอยางหนง ทงสองประการน เมอผสมผสานเขาหากน

แลว ความเหลอมลาทางชนชนกบความไมเทาเทยมระหวางชาตพนธจงพวพนกนจนแทบแยกไมออก

ดงทมขอมลหลกฐานปรากฏขนเปนทประจกษ เงอนไขขอแรกไดสงผลกระทบอยางรนแรงตอ

ชาตพนธทตงรกรากอยบรเวณฐานทรพยากรสาคญๆเชนชมชนชายทะเล และชมชนชายปาหรอชมชน

บนพนทสง เปนตน ทงนเนองจากบรเวณเหลานนไดกลายเปนสนทรพยทแยงชงกนในกรอบของตลาด

3 ปญญาชนคนแรกๆทตงขอสงเกตนไว คอจตร ภมศกด ดจตร ภมศกด, ความเปนมาของคาสยาม ไทย ลาว และขอม และลกษณะทางสงคม

ของชอชนชาต (สานกพมพศยาม 2540) น.4

3

ทนนยม หรอกลายเปนพนทหวงแหนของรฐตามกรอบคดการบรหารจดการแบบตะวนตกทรฐนามาใช

กาหนดนโยบาย

สวนขอทสองนน สงผลใหการเขาถงอานาจการเมองการปกครองมลกษณะไมเสมอหนา ซง

ไมไดเกดขนเฉพาะกบชาตพนธชายขอบเทานน หากยงเปนสภาพทพบเหนไดทวไปแมในหมชนเชอสาย

ไทย กลาวคอคนทมฐานะทางเศรษฐกจสงหรอมพนทถอครองทางเศรษฐกจสงยอมสามารถหยบยม

อานาจการเมองการปกครองมาเกอหนนผลประโยชนของตนไดมากกวา (เชนในกรณนกลงทน และคน

ชนกลางในเมอง เปนตน) ขณะทคนจนมอานาจตอรองนอย (เชนคนงานไรฝมอ ชมชนทองถนและ

ชาวนาไรทดนเปนตน) และเขาไมถงกระบวนการตดสนใจของรฐ สภาพเชนนเมอประกบเขาความเปน

ชาตพนธชายขอบของคนจนบางสวน กยงทาใหสถานการณของพวกเขาอยในระดบวกฤตอยางยง

กลาวอยางตรงไปตรงมา ฐานะของชาตพนธตาง ๆ ในประเทศไทย แทจรงแลวกถกกาหนด

โดยการถอครองพนททางเศรษฐกจและการเมองนนเอง ดงเราจะเหนไดจากกรณของคนไทยเชอสายจน

ซงเคยตกเปนเปาของการตอตานโดยลทธชาตนยมไทย บดนกลบกลายเปนผมฐานะสงในสงคมไทย ไม

เพยงไมถกรงเกยจโดยรฐ หากยงมสวนรวมในการกมอานาจ อกทงเปนองคประกอบสาคญของชนชน

นาทงภาครฐและภาคเอกชน ตลอดจนเปนผขบเคลอนกระแสหลกทางวฒนธรรมในฐานะคนชนกลาง

สวนชาตพนธทถกมายาคตเรองความเจรญมองวามสวนรวมหรอสมทบสวนใหกบ’ความเจรญ’ของชาต

นอยกวา กมฐานะความสาคญนอยลงไป กระทงไมถกใครมองเหนเลย อนนไมเวนแมแตคนไทย

พนเมอง

การกอรปของรฐสมยใหมในประเทศไทย เราอาจพดไดวารากเหงาของปญหาชาตพนธในประเทศไทยนนมมาตงแตเกดรฐสมยใหม เลย

ทเดยว ทงนเนองเพราะเนอแทความสมพนธระหวางชาตพนธในประเทศไทยเปนความสมพนธทาง

อานาจตลอดจนความสมพนธทางเศรษฐกจและสงคมมาแตครงโบราณ

ดงทจตร ภมศกดเคยตงขอสงเกตไววาตลอดประวตศาสตรทผานมาปจจยชขาดในการวด

ฐานะทางสงคมของชนชาตตางๆ นนคออานาจปกครองทางการเมอง

“ชนชาตทเจรญกวาหรอมฐานะปกครองทางการเมองในสงคม มกจะเรยกชนชาตทลาหลงกวา

หรออยใตอานาจปกครองของตนดวยชอทมความหมายตาทรามหรอเหยยดหยามดถก....ชนชาตทกม

4

อานาจปกครองทางการเมองเปนผอยสงกวาและชนชาตทถกปกครอง เปนเมองขน เปนไพรราบ

หางไกลยอมมฐานะตากวา”4

ดงนน เมอมการเปลยนความสมพนธทางอานาจใหเปนแบบรฐสมยใหม กยอมสงผลกระทบ

ตอความสมพนธระหวางชาตพนธทเปนชนชนปกครองในศนยอานาจแบบใหมกบชาตพนธอนๆอยาง

เลยงไมพน โดยเฉพาะอยางยงเมอเราพจารณาถงวาในระบอบการปกครองโบราณนนแมจะมการดถก

ชาตพนธดารงอย แตการกระจายอานาจระหวางชนชนนาของชาตพนธทมฐานะครอบงากบชนชนนา

ของชาตพนธทเปนบรวารกมอยจรงเชนกน

อยางไรกด เราตองเขาใจวาการกอเกดของรฐสมยใหมในประเทศไทยนน ไมไดกนเวลาเพยง

ชวขามคน หรอเกดขนอยางฉบพลน ดงทนกวชาการจานวนมากมกถอเอาสมยรชกาลท5 โดยเฉพาะป

พ.ศ.2435 5 อนเปนจดเรมของการรวมศนยอานาจเขาสสวนกลางเปนหมดหมายทสาคญ อนทจรง

รฐสมยใหมในประเทศไทยมความแตกตางจากหลายๆประเทศตรงทไมไดเกดจากการโคนลมรฐโบราณ

อยางหกโคน หากเปนพฒนาการตอเนองมาจากความเสอมทรดของรฐจารตอยางเปนขนเปนตอน

กระทงกลายเปนการเปลยนแปลงความสมพนธทางอานาจในระดบรฐทคอนขางละมนละมอมอยาง

เหลอเชอ อยางในปรมณฑลของศนยอานาจ มตใหมของอานาจรฐไดเขาแทนทมตเกาแบบคอยเปน

คอยไป6 และชนชนนาทกมอานาจกมความตอเนองคอนขางมาก แทบจะไมมชวงทเกดสญญากาศทาง

อานาจขนแมแตนอย การรวมศนยอานาจภายในศนยอานาจกรงเทพฯทเกดขนอยางสนตในกลางสมย

รชกาลท5นนถอเปนเงอนไขสาคญมากตอความสาเรจในการรวมศนยอานาจทวประเทศเขาสสวนกลาง

ในเวลาตอมา7

กลาวเชนนแลว การทบทวนลกษณะเดนๆของรฐโบราณหรอรฐจารตในประเทศไทยอาจจะชวย

ใหเหนภาพการเปลยนแปลงไดชดเจนขน

4 จตร ภมศกด, เลมเดยวกน, น.240 5 ทงนเนองจากปพ.ศ.2435 เปนปทมพระบรมราชโองการจดตงกระทรวงทบวงกรมตามแบบการปกครองสมยใหมอยางคอนขาง

ครบถวนจานวน12กระทรวง อกทงใหโปรดเกลาใหยกเลกระบบอรรคมหาเสนาบดและระบบจตสดมภ โดยโปรดใหเสนาบดทงปวงมฐานะเทากน

6 ดงททราบกนด พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงขนครองราชยตงแตยงทรงพระเยาว และมพระราชอานาจนอยมาก ขณะทผมอานาจแทจรงคอสมเดจเจาพระยาบรมมนตรศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) นอกจากนยงมกรมพระราชวงบวรวไชยชาญหรอวงหนาเปนเจานายชนสงททรงอทธพลอกทานหนง เมอแรกเรมปฏรปการคลงในปพ.ศ.2416 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงไมคอยไดรบความรวมมอจากผใหญทงสองทานเทาใดนก กระทงขดแยงกนในบางเรอง แตพระองคกทรงประนประนอมและรอคอยอยางอดทน จนกระทงสมเดจเจาพระยาฯถงพราลยในป 2425 และกรมราชวงบวรฯเสดจทวงคตในป2428 การปฏรปการคลงจงกาวรดหนาไปอยางรวดเรว กระทงตงกรมพระคลงมหาสมบตเพอรวมศนยรายไดแผนดนทงหมดไดในป 2433

7 ดเสนห จามรก, สทธมนษยชนไทยในกระแสโลก (สกว.และสถาบนชมชนทองถนพฒนา 2549) น.245

5

เทาทสรปไดโดยสงเขป รฐกอนสมยใหม (Pre-modern State) ทเคยมอยบนแผนดนอนเปน

ประเทศไทยปจจบน โดยเฉพาะอยางยงตงแตครงกรงศรอยธยาเปนราชธานมาจนถงสมยกรง

รตนโกสนทรตลอดชวงรชกาลท4 มลกษณะสาคญตางจากรฐสมยใหมดงน

1) ไมมพรมแดนชดเจนและไมไดถอหลกอธปไตยเหนอดนแดน

2) รฐและสงคมดารงอยทาบซอนกน โดยผานการจดตงสงคมตามระบบไพร/ขนนาง ทาให

สมาชกของสงคมเปนคนของรฐไปโดยปรยาย ทกคนมนาย และรฐกไมมกลไกการปกครอง

ทแยกจากการควบคมกาลงคน

3) ประกอบดวยศนยอานาจใหญเลก แตอานาจไมรวมศนย หวเมองสวนใหญมฐานะกงอสระ

และประเทศราชปกครองตนเอง (Semi-autonomy) โดยพนฐาน

4) ไมรงเกยจชาตพนธในความหมายทางการปกครอง กลาวคอไมไดคดคนออกเปนนอกในตามความแตกตางทางชาตพนธ และไมมแนวคดเรองชาตในความหมายสมยใหม

นอกจากนผกมอานาจยงยอมรบความหลากหลายทางวฒนธรรม แมแตขนนางกมาจาก

หลายชาตพนธ และแสดงอตลกษณทางวฒนธรรมไดอยางเตมท

5) รฐมบทบาทจากด แคปกปองคมครองไมใหขาศกศตรมารกราน และรกษาความสงบ

ภายใน ศนยอานาจไมวาใหญหรอเลกไมถอวาตนมบทบาทหนาทในการพฒนาเศรษฐกจ

และการศกษา

ลกษณะทง5ประการทกลาวมาขางตน ไดมาจากการสรปรวบยอดตามหลกฐานขอมลทมอย

เกยวกบการปกครองไทยสมยโบราณ ซงครอบคลมระยะเวลามากกวาหาศตวรรษ ทวาในแตละยคสมย

ลกษณะเหลานอาจจะมรายละเอยดผดแผกแตกตางกนไปบาง โดยเฉพาะอยางยงในระยะประมาณ

100ปหลงจากศนยอานาจอยธยาถกกองทพพมาทาลายลางในปพ.ศ.2310 ซงเปนระยะทการ

เปลยนแปลงตาง ๆ ไดกอรปขน ทาใหลกษณะของรฐโบราณคอย ๆ จางหายหรอแปรรปไปทละเลกทละ

นอย ถงแมเราไมอาจกลาวไดวารฐไทยในชวงนไดกลายเปนรฐสมยใหม แตการเปลยนแปลงทเกดขนก

เปนการแผวทางพนทไวมากพอสมควรสาหรบการเปลยนแปลงใหญทจะเกดตามหลงมาในชวงรชกาลท

5

การกอเกดของพรมแดน

การทรฐโบราณไมมพรมแดนชดเจนตายตวนน อาจอธบายไดแบบกาปนทบดนวาเปนเพราะไม

จาเปนตองม และไมใชแนวคดทใชกนในระบบรฐของเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทงนเนองจาก

6

ความสมพนธทางอานาจแบบโบราณมจดเนนอยการควบคมกาลงคนมากกวาทดน 8 และทสาคญคอ

ศนยอานาจใหญปกครองคนโดยผานศนยอานาจเลก9 เชนอยธยาและกรงเทพฯ เคยมอานาจเหนอชาว

ลาวโดยผานชนชนนาทหลวงพระบาง หรอเคยมอานาจเหนอชาวเขมร โดยผานการสวามภกดของ

ผปกครองพนมเปญเปนตน สวนศนยอานาจเลกจะแผอทธพลไปไดไกลแคไหน กถอวาอทธพลของศนย

อานาจใหญไปไดไกลเทานน ในบางกรณ ดงทเราทราบกนด ศนยอานาจเลกทอยชายขอบอานาจของ

รฐไทย มกแสดงความสวามภกดดวยการสงบรรณาการตอศนยอานาจใหญทไมใชรฐไทยดวย เพอ

ความอยรอดของตน10

นอกจากนแลว เราควรเขาใจดวยวาฐานะของศนยอานาจเลกทเรยกกนวาประเทศราชนน

ไมไดหมายความวาจะตองเปนแวนแควนของชาตพนธอนทอยหางไกลเทานน หากเปนฐานะของรฐ

บรรณาการ (Tributary States) ซงสามารถจดการปกครองของตนเองไดในลกษณะกงอสระ โดย

เฉพาะอยางยงเมอศนยอานาจใหญยงไมแขงแกรงพอจะปกครองโดยตรง หรอเหนวาความสมพนธทาง

อานาจแบบนนลงตวกวา ดงเราจะเหนไดวาสมยตนกรงศรอยธยา ในบรรดาจานวนประเทศราช16เมอง

เปนเมองในบรเวณทราบภาคกลางถง8เมอง 11 ซงหมายถงวาอาจเปนศนยอานาจเลกของชนชาตไทย

ดวยกน พดงาย ๆ กคอระบบประเทศราชเปนความสมพนธระหวาง’เจาพอ’ใหญกบ’เจาพอ’เลกซงมเขต

อทธพลของตน ซงฝายหลงยอมรบฐานะสงกวาของฝายแรกโดยไมไดสญเสยผลประโยชนอะไรมากนก

แนละ เมอพดถงการจดขอบเขตพนทอานาจ ในบางกรณ การกาหนดใหภมประเทศบางแหง

เชนชองเขา หรอแมนาเปนเสนแบงเขตอานาจอาจจะมบาง เชนในกรณทมการทาสญญาไมตรระหวาง

เจากาวละแหงเชยงใหมกบเจาเมองของชนชาตทเรยกกนวา’ยางแดง’ สญญาไดบงชดวาเขตอานาจ

ของเชยงใหมสนสดลงทรมฝงตะวนออกของสาละวน ขามฝงไปแลวเปนเขตยาง 12 เปนตน อยางไรก

ตาม สภาพเชนนไมไดหมายความวารฐโบราณของไทยมเสนเขตแดนทกาหนดไวอยางตอเนองตลอด

8 ดงทม.ร.ว.อคน รพพฒนไดชไววา”สงสาคญสาหรบการปกครองนนคอการจดสรรไพรวาไพรกลมใด ขนาดใหญนอยแคไหนควรจะอย

ใตบงคบบญชาของผใด...ศกดนาทกาหนดฐานะของผใดนน บงถงปรมาณหรอขนาดของจานวนคนทอยใตปกครองของเขาดวย” ดรายละเอยดใน ม.ร.ว.อคน รพพฒน”สงคมไทยในกฎหมายตราสามดวง: โครงสรางในกระดองกฎหมาย” ในกฎหมายตราสามดวงกบสงคมไทย (สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต 2535) น.47

9 ดรายละเอยดใน Seksan Prasertkul, THE TRANSFORMATION OF THE THAI STATE AND

ECONOMIC CHANGE:1855-1945 (Cornell Ph.D. Thesis 1989) Chapter 1 10 ดแงคดในเรองรฐ’สองฝายฟา’ในเสนห จามรก, เลมเดยวกน, น.240 11 ดรายละเอยดในพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา (สานกพมพคลงวทยา 2516) เลม1 น.111-112 12 อางถงใน Gehan Wijeyewardene, “The Frontiers of Thailand” ใน Craig J. Reynolds ed.,

NATIONAL IDENTITY AND ITS DEFENDERS; THAILAND TODAY (Silkworm Books 2002) p. 133

7

แนวลอมรอบศนยอานาจเหมอนดงทเราเหนในปจจบน สงทมอาจจะเปนแคพนทชายแดน (Frontiers)

หรอชายเขตพระราชอานาจ ซงอทธพลทงของศนยอานาจใหญและศนยอานาจเลกในเครอขายการ

ปกครองคอยๆเจอจางลงกระทงทาบซอนกบเขตอทธพลของรฐอน อนน แนนอนยอมหมายความวา มน

เปนระบบความสมพนธทางอานาจทยอมรบกนในระหวางรฐโบราณทงปวงดวย

ดงทเบนจามน เอ. บทสนเคยตงขอสงเกตไว

“ผนแผนดนใหญของเอเชยตะวนออกเฉยงใตทงหมดมประชากรนอยมาก และฐานอานาจ

แตเดมกคอการคมกาลงคนมากกวาการครอบครองดนแดน ดงนนความคดเกยวกบรฐจงไมเกยวของ

กบดนแดนทมอาณาเขตแนนอน แตจะหมายถงเมองหลวงซงอานาจและการควบคมแผออกไปปกครอง

ดนแดนรอบๆ ซงอานาจจะลดนอยลงตามระยะทาง หมายความวายงไกลอานาจปกครองกจะออนลง

ไป ในพนทบางแหงทไมไดกาหนดขอบเขตอานาจแนชด อานาจการปกครองทขยบขยายได กสามารถ

เขาไปถงรฐเพอนบานได ดนแดนชายอาณาเขตเหลานจงมกจะขนอยกบหลายๆอานาจ (เจาหลายฝาย)

พรอมๆกน”13

ชายแดนในลกษณะเชนน ทาใหการดารงอยของชาตพนธตางๆสามารถดาเนนไปได

ตามปกตโดยไมมเสนแบงตายตววาขามพรมแดนไปแลวถอเปนราษฎรของฝายไหน ตราบใดทชนชนนา

ของพวกเขามความสมพนธอนดกบศนยอานาจไทย (หรอศนยอานาจอน) การถกคดออกแบบแยกเขา

แยกเรากจะไมเกดขน กลาวอกแบบหนงคอคนธรรมดาทวไปไมไดมความสมพนธกบศนยอานาจใหญ

โดยตรง ความเปนคนในหรอคนนอกจงไมไดถกกาหนดโดยลกษณะชาตพนธของปจเจกบคคล หากถก

กาหนดโดยความสมพนธระหวาง’นายเลก’กบ’นายใหญ’มากกวาสงอนใด

อยางไรกด การเปลยนแปลงจากชายแดนแบบโบราณมาเปนพรมแดนสมยใหม นบเปนการ

เปลยนแปลงทมากอนหลายสงหลายอยางทเดยว และกลาวไดวาเปนผลมาจากแรงกดดนภายนอก

ลวนๆ การปกปนเขตแดนระหวางศนยอานาจทกรงเทพฯกบรฐอาณานคมของมหาอานาจตะวนตก ได

สงผลใหภาพทางกายภาพของประเทศไทยสมยใหมคอยๆปรากฏขนเปนรปลกษณทตายตว ซงทายท

สดกจะนาไปสความสมพนธทางอานาจแบบใหม ทถอหลกอธปไตยเหนอดนแดน ตลอดจน กลายเปน

บาดแผลทางจตใจของชนชนนาไทย ซงถกนามาเอยถงครงแลวครงเลา กระทงกลายเปนตานาน

รากฐาน (Founding Myth) อยางหนงของลทธชาตนยมในประเทศไทย

แนวคดเรองอาณาเขตการปกครองทชดเจนตายตวนนไมใชสงคนเคยของผปกครองไทย

สมยกอนรฐชาตอยางแนนอน ดงเราจะเหนไดจากพระราชปรารภของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

13 เบนจามน เอ. บทสน, กาญจน ละอองศรและคณะแปล, อวสานสมบรณาญาสทธราชยในสยาม (มลนธโครงการตาราฯ 2543) น.15

8

เจาอยหวเองวา” พระราชอาณาจกรกรงสยามน บางทแคบ บางทกวาง คอดๆ กวๆ ตามพระบรมรา

ชานภาพของพระเจาแผนดนผปกครอง...”14

ดงนน เราจะเหนไดวาการสญเสยประเทศราชใหกบมหาอานาจตะวนตก ตามความรสกของ

ผปกครองไทยททรงเผชญกบเหตการณแลว อาจจะไมใชความรสกเสยดาย’ดนแดน’ ตามความหมาย

ระยะหลงกได หากเปนความรสกเสยพระบรมเดชานภาพ ‘พระเกยรตยศ’ 15 หรออานาจบารมใน

ความหมายดงเดมมากกวา

กลาวอกแบบหนงกคอวาการเกดขนของพรมแดนหรออาณาเขตตายตวของประเทศไทยนน

แมจะเปนมตหนงของรฐสมยใหม แตกไมไดเกดจากววฒนาการภายในของรฐไทยหรอเปนววฒนาการ

ความสมพนธระหวางรฐโบราณดวยกน ดวยเหตนจงขดแยงกบความเปนจรงอนเหมาะควรในหลาย ๆ

เรอง โดยเฉพาะอยางยงคอความสมพนธระหวางชาตพนธตาง ๆ ทเคยอยรวมกนมาภายในปรมณฑล

แหงอานาจของรฐโบราณ

อยางไรกตาม เราพงเขาใจใหชดเจนวาสงทเรยกวาการ’เสยดนแดน’ของรฐไทยนน แทจรง

แลวนาจะเรยกวาการเสยอานาจควบคมประเทศราชจะถกตองกวา กระทงมนกวชาการบางทานเหนวา

ปรากฏการณดงกลาวเปนการพายแพจากการแขงขนกบมหาอานาจตะวนตกในการผนวกดนแดน

เหลานน “ไมใชความขดแยงระหวางเจาอาณานคมทหวงฮบสยามเปนอาณานคมดงทเขาใจกนตลอด

มา” 16 นอกจากน แวนแควนทรฐไทยเสยอานาจการควบคมสวนใหญมกเปนรฐเลกของชาตพนธอนซง

ถามองยอนหลงไปแลวการ’สญเสยดนแดน’เหลานน นาจะทงปญหาใหกบรฐไทยปจจบนไมมากเทากบ

การทเสนเขตแดนทเกดขนลวนผากลางถนทอยอาศยของชนชาตตาง ๆ ซงไมใชคนไทยโดยชาตพนธ

(อยางนอยไมใชไทยภาคกลางทลอมรอบศนยอานาจกรงเทพฯ) เชน ชนชาตลาว เขมร มอญ กะเหรยง

และมลาย เปนตน ดงทศาสตราจารยเบน แอนเดอรสนไดชไว สภาพเชนนสามารถทาใหบางชนชาตเกด

ความรสกวาพวกเขามประเทศอยอกแหงหนง หรอเหนวามนมความเปนไปไดทจะสรางรฐชาตเลก ๆ

ของตวเองขนมาบาง17

14 อางใน อรรถจกร สตยานรกษ, การเปลยนแปลงโลกทศนของชนชนผนาไทย ตงแตรชกาลท4ถงพทธศกราช2475 (สานกพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2541) น.139 15 ดงปรากฏในพระราชปรารภเมอครงเสยแวนแควนมลาย คอกลนตน ตรงกาน ไทรบร ปะลศและหมเกาะใหกบองกฤษวา”การทเสยพระ

ราชอาณาเขตไปครงนกเปนทเสยเกยรตยศมาก เปนทเศราสลดใจอย” อางใน อรรถจกร สตยานรกษ, เลมเดยวกน หนาเดยวกน 16 ธงชย วนจจะกล, “ภมกายาและประวตศาสตร” ในฟาเดยวกน (ปท6ฉบบท3 กค.- กย. 2551) น.87 17 Benedict Anderson, ปาฐกถานาในการประชมสมมนาของ Southeast Asian Studies หวขอ Lives of the

Stateless Peoples and Unidentified Nationalities (มหาวทยาลยธรรมศาสตร 22 กพ. 2551)

9

การกาหนดเขตแดนของประเทศไทยนน แทจรงแลวเรมขนในชวงทศนยอานาจรตนโกสนทร

กาลงขยายตวแผอทธพลเขาสแวนแควนเพอนบานอยพอด 18 เพราะฉะนนการเขามาของนกลาอาณา

นคมตะวนตกจงเทากบสกดทศทางเชนนไวทงโดยตรงและโดยออม ในแงหนงกถอไดวาเปนการปะทะ

กนระหวางการขยายอานาจแบบโบราณ (ลาประเทศราช) กบการขยายอานาจแบบสมยใหม (ลาอาณา

นคม) ซงสมมตวาฝายรฐไทยเปนผชนะ และไม’เสยดนแดน’ ไปถง 782,877 ตารางกโลเมตรตามทมก

กลาวอางกน 19 กหมายถงวารฐไทยปจจบนจะไดรบมรดกเปนผปกครองดนแดนทเปนประเทศลาว

กมพชา รฐฉาน สวนใหญของเวยดนามภาคเหนอ และอกเกอบครงหนงของคาบสมทรมลาย อนนถา

เราพจารณาจากสภาพทเกดขนในสามจงหวดภาคใต บางทอาจจะตองประเมนวาโชครายในอดตนน

อาจนบเปนโชคดของปจจบน

อยางไรกด ขอเทจจรงมอยวารฐไทยไดสญเสยอานาจหรอสญเสยฐานะการควบคม

(Suzerainty) เหนอประเทศราช ไปเปนสวนใหญในชวงระยะเวลาประมาณ 50 ป คอสญเสยอานาจ

เหนอดนแดนเกอบทงหมดของประเทศกมพชาไปตามสญญาไทย-ฝรงเศสในป พ.ศ.2410 เสยอานาจ

เหนอดนแดนตะวนตกเฉยงเหนอของเวยดนาม (แควนสบสองจไท) ซงมประชากรสวนใหญเปนชนชาต

ไทดาในป พ.ศ.2431 เสยอานาจเหนอดนแดนฝงตะวนออกของแมนาโขงอนเปนถนทอยของชนชาตลาว

และอกหลายชาตพนธไปตามขอตกลงไทย-ฝรงเศสในปพ.ศ.2436 (กรณ ร.ศ.112) และเสยฝงตะวนตก

ของแมนาโขงใหฝรงเศสอกสวนหนงในป พ.ศ.2447 ตอมาในป พ.ศ.2450 กไดเสยอานาจเหนอจงหวด

เขมรทางทศตะวนตกของพนมเปญใหฝรงเศส สดทายเสยอานาจเหนอรฐมลายตาง ๆ ตามสญญาไทย-

องกฤษในป พ.ศ. 2452

ทงหมดนคอทมาของรปรางประเทศไทยในปจจบน ซงคดเปนพนทไดประมาณ 513,115

ตารางกโลเมตร (320.7 ลานไร) 20 อยางไรกด แมวาเขตอานาจปกครองของรฐไทยจะเลกลงกวาเดม

มาก และชาตพนธทเคยสวามภกดตอศนยอานาจกรงเทพฯจะหายไปไมนอย แตนอกเหนอจากชนชาต

ไทยแลว ชาตพนธตาง ๆ ทมถนฐานอยภายในของเสนเขตแดนทประกอบขนเปนประเทศไทยสมยใหม

กยงคงมจานวนมหาศาล ตลอดจนมความหลากหลายทางภาษาและวฒนธรรมมากทเดยว ดงจะเหน

ไดจากการประเมนทางวชาการซงระบวาในจานวนประชากรไทยปจจบนกวา 60 ล

านคนนน แบงเปน

กลมชาตพนธภาษาไดทงสนถง 70 กลม โดยประกอบดวยตระกลใหญทางภาษา 5 ตระกล ไดแก

18 ตามแนวคดอนรกษนยม มกถอวาประเทศไทยเรม’เสยดนแดน’ตางๆมาตงแตสมยรชกาลท1 เชนเสยเกาะหมาก (ปนง)ใหองกฤษเมอ

พ.ศ. 2329 และเสยมะรด ทวาย ตะนาวศร เมอพ.ศ.2336 เปนตน 19 ไมลงชอผเขยน”ไทยเสยดนแดน14ครง พอหรอยง?”htpp://webboard.mthai.com/61/2008-07-10/402090.html

(7/12/2551) 20 ตวเลขของกรมปาไมใน www.forest.go.th/stat/stat50/TAB1.htm (10/12/2551)

10

ตระกลไท 24 กลม ตระกลออสโตรเอเชยตก 23 กลม ตระกลออสโตรเนเซยน3กลม ตระกลจน-ธเบต 21

กลม และตระกลมง-เมยน 2 กลม21

การปรบเปลยนความสมพนธทางอานาจ

อนทจรง การตเสนแบงพรมแดนอยางตายตวระหวางรฐไทยกบรฐอาณานคมรอบ ๆ (ซง

ตอมากลายเปนประเทศเพอนบาน) โดยตวของมนเองอาจจะยงไมกอปญหาอะไรรายแรงโดยทนทใน

เรองชาตพนธ โดยเฉพาะอยางยง ตราบเทาทความสมพนธทางอานาจระหวางศนยกลางกบหวเมอง

ชายขอบ (Center & Periphery) ยงคงเปนแบบจารตประเพณ อยางไรกตาม ประเดนมอยวาแรงกดดน

จากลทธจกวรรดนยมตะวนตกไดทาใหผปกครองไทยไมอาจรกษาความสมพนธทางอานาจแบบกอน

สมยใหมไวไดอกตอไป และเรองนไดกลายเปนแรงบนดาลใจทมนาหนกมากทสดในการขบเคลอนใหม

การเปลยนความสมพนธระหวางรฐกบสงคม ซงในดานหนงมรปธรรมอยทการเลกไพรเลกทาสอน

หมายถงการยกเลกระบบการปกครองโดยขนนางโบราณไปพรอมกน และในอกดานหนงคอการสราง

กลไกการปกครองสมยใหมซงทาใหการรวมศนยอานาจเขาสสวนกลางมความเปนไปได

ในทางรฐศาสตรแลว เราอาจพจารณาไดวากระบวนการเหลานเปนการแยกตวระหวางรฐกบ

สงคม กลาวคอจากนนเปนตนไปประชาชนจะไมถกยดโยงกบศนยอานาจโดยผานการสงกดหมวดหม

กรมกองในระบบควบคมกาลงคน หากจะถกปฏบตในฐานะปจเจกบคคล ทมฐานะทางกฎหมายวาอย

ภายใตอานาจรฐไทยหรอไม ไพรทาสทถกปลอยเปนอสระในป พ.ศ.2448 ไดกลายเปน’คนในบงคบ

สยาม‘ (Siamese subjects)22 ซงเปนทมาของฐานะพลเมองไทยในความหมายสมยใหม หรอกลาวอก

แบบหนงคอเปนจดเรมตนของผทจะถอสญชาตไทยในเวลาตอมา ขณะเดยวกนรฐกลายเปนองคกร

จดตงทางอานาจทปกครองประชาชนโดยตรงทกหนแหงจากศนยกลางลงไป ทงนโดยอาศยเจาหนาท

สมยใหมทรบราชการเปนอาชพ พวกเขามหนาททาตามกฏระเบยบและนโยบายของรฐทกาหนดลงมา

จากเบองบน ตามกระบวนการใชอานาจแบบอธปไตยเหนอดนแดน

อยางไรกตาม ดงกลาวมาแลวขางตนวาความเสอมทรดของความสมพนธทางอานาจแบบ

จารตประเพณนนมมากอนการเปลยนแปลงใหญสมยรชกาลท5 ดงนนในบางมตจงกลาวไดวาการแปร

21 อางใน www.midnightuniv.org/forum/index.php/topic,5293.o.html (27/11/2551) 22 คาวา’คนในบงคบ’มทมาจากสนธสญญาบาวรง พ.ศ.2398 เพอใชแยกแยะคนทอยใตการปกครองขององกฤษออกจากคนทอยใตการ

ปกครองของสยาม และตอมาเมอสยามทาสญญากบประเทศอนๆ กใชคาแบบเดยวกน ดงนนคาวาคนในบงคบจงกลายเปนตนทางของผทจะถกนบวาเปนพลเมองตามกฎหมายในระยะหลง

11

รปของรฐในชวงนไมใชเรองฉบพลนหรอถอนรากถอนโคนเสยทเดยว โดยเฉพาะอยางยงการยกเลก

ระบบไพร/ขนนางนน เราอาจกลาวไดวามแนวโนมจะพฒนามาสจดนตงแตสมยตนรตนโกสนทรแลว

กลาวคอระบบไพรทอานาจรฐธนบร-รตนโกสนทร 23 พยายามสรางขนใหมหลงจากอาณาจกร

อยธยาทถกทาลายโดยพมานน แทจรงแลวทาไดไมเหมอนเดมตงแตตน 24 ในชวงแรกศนยอานาจท

สรางใหมไมสามารถเกบมลคาสวนเกนจากไพรไดอยางเตมเมดเตมหนวย เนองจากตองทาศกสงคราม

ตอเนองอยางหนง และไพรยงคงแตกฉานสานเซนอกอยางหนง สภาพเชนนทาใหรฐใหมของไทยตอง

หนไปพงการคาสาเภา ขณะเดยวกนกสนบสนนการอพยพเขามาอยางตอเนองของคนจน ซงเมอถงสมย

รชกาลท3 การมอยของชมชนชาวจนไดนาไปสการผลตเพอขายมากขน และเกดชนชนพอคาท

สวามภกดตอผกมอานาจทางการเมอง ทาใหผปกครองไทยในสมยนนสามารถเปลยนระบบจดเกบภาษ

ซงเดมเคยอยในอานาจของขนนางโบราณมาเปนระบบภาษซงประมลโดยนกลงทนเอกชน หรอทเรยก

กนวาระบบเจาภาษนายอากร สภาพเชนนแมจะเกดขนในกรอบความสมพนธทางอานาจแบบเกา แต

แทจรงแลวเปนองคประกอบใหม ซงทาใหศนยอานาจในกรงเทพฯสามารถแทรกแซงอานาจโดย

ประเพณของขนนางตามหวเมองไดมากขน นบเปนหนอออนของการรวมศนยอานาจทางดานการคลง

ในเวลาตอมา

ขณะเดยวกนการคาของเอกชนทเจรญรงเรองขน เมอประกอบกบการทชนชนปกครองตอง

ประนประนอมกบไพรดวยการลดเวลาเกณฑแรงงานลงเรอย ๆ ทาใหไพร โดยเฉพาะอยางยงในภมภาค

ทลอมรอบเมองหลวง สามารถหารายไดเพมดวยการทาการผลตสวนตวมากขน ไพรจานวนมากขน

เรอย ๆ จงเรมมเงนไปจายใหนายแทนการเกณฑแรงงาน ยงหลงสญญาบาวรง พ.ศ.2398 เมอไทยถก

องกฤษบบบงคบใหเปดประตตอนรบการคาเสร 25 การมสวนรวมของไพรในกจกรรมทางเศรษฐกจกยง

ขยายตวออกไป จนอาจกลาวไดวาการเกณฑแรงงานไดเปลยนมาเปนการเกบเงนแทนอยางกวางขวาง

ในปลายสมยรชกาลท4ตอเนองจนถงตนรชกาลท5 อนนหมายถงวาระบบไพรในฐานะระบบภาษทเกบ

เปนแรงงานไดเสอมลงมากแลว 26 เมอมการประกาศยกเลกไพรในป พ.ศ.2448 ดงนนการสนสดของ

ระบบไพรจงไมใชการเปลยนแปลงโดยฉบพลนแตอยางใด

23 ในทศนะของผเขยนถอวารฐธนบรกบรตนโกสนทรเปนรฐเดยวกน เพยงแตเปลยนผปกครองและยายเมองหลวงขามแมนามาเทานน ดง

เราจะเหนไดวาอานาจกรงเทพฯทมเหนอแวนควนตางๆบนแผนดนสยามนน สบทอดมาจากอานาจทกรงธนบรสรางสมไวโดยตรง 24 ดรายละเอยดใน Seksan Prasertkul, Cornell Ph.D. Thesis, Chapter 2 25 หลงจากนนภายในระยะเวลา15ปเศษ ประเทศตะวนตกทงหมด และแมแตญปนกเขามาทาสนธสญญาแบบเดยวกนกบสยาม จนอาจ ถอไดวาสยามเปดรบการคาเสรกบทงโลก ดเสนห จามรก,เลมเดยวกน, น.227 26 ดงเปนททราบกนดในหมนกประวตศาสตร กลยทธทสาคญอยางหนงทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงใชในการทวงไพร คนจากขนนางและเจานายชนสงคอการทวงเงนคาราชการทขนนางเหลานนเกบจากไพร เมอใครไมมเงนคนกตองมอบไพรคนใหหลวง

12

ในทางตรงกนขาม สงทสงผลกระทบหนกหนวงตอคนในประเทศมากกวาคอระบบการ

ปกครองแบบรวมศนยอานาจซงเขามาแทนทระบบไพรและขนนางโบราณ กระบวนการดงกลาวมผลถง

ขนถอนรากถอนโคนความสมพนธทางอานาจแบบจารตประเพณระหวางศนยอานาจใหญกบศนย

อานาจเลกๆทรายลอม หรอระหวางเมองหลวงกบหวเมองรอบนอกในหวงเวลาทคอนขางรวดเรว27 และ

มผลโดยตรงตอชาตพนธตางๆทไมใชชาวไทยภาคกลาง

อยางไรกด ปฏกรยาตอบโตดวยการลกขนสของทองถนตางๆในป พ.ศ.2445 นน เนอแทยง

มใชความขดแยงในทางชาตพนธ (Ethnic Conflict) เสยทเดยว แมจะมมวลชนเขารวมแตดานหลกยง

เปนการแสดงความไมพอใจของชนชนนาทองถนทสญเสยฐานะจากกระบวนการรวมศนยอานาจเขาส

สวนกลาง โดยเฉพาะอยางยงอานาจในการจดเกบภาษอากร การทชนชนนาเหลานไมไดรบพนท

พอเพยงในระบอบการปกครองใหมไดกลายเปนแรงบนดาลใจสาคญในการกอขบถ ไมวาจะเปนกรณผ

บญในภาคอสาน กรณชาวไทยใหญหรอ’เงยว’ในภาคเหนอ หรอขบถของบรรดาเจาเมองในแวนแควน

ของชาวมลายกตาม

ดงทเตช บนนาคไดตงขอสงเกตไว ผนาทองถนดงกลาว“เปนเจาเมองอสระทเคยสบตระกล

กนมาหลายชวคน วงศตระกลเหลานมผลประโยชนฝงอยอยางลกซงในแตละเมองและหวงแหนอภสทธ

ของการเปนเจาเมองทแทบจะมเคยถกแทรกแซงมาแตกอน การปกครองหวเมองอยางเบาบางจาก

สวนกลางน สะทอนผลไปสชวตความเปนอยราษฎรดวย เพราะเมอรฐบาลกลางมไดเรยกรองอะไรจาก

หวเมองมากนก เจาเมองเองกไมมความจาเปนทจะตองเรยกรองจากราษฎรในรปของภาษอากรมากนก

ดวย”28

อยางไรกด สาหรบบางชาตพนธความขดแยงครงนกนบเปนบาดแผลราวลกมาถงปจจบน

เนองจากมวลชนมความผกพนอยางสงกบชนชนนาของตนและเหนวาระบบการปกครองเกาเปนอต

แทน จนในทสดเมอคนสวนใหญกลายเปนไพรหลวงแลว การเลกระบบไพรยอมสามารถทาไดโดยไมตองขดแยงรนแรงกบขนนาง 27ในเบองแรกกระบวนการปกครองโดยตรงของกรงเทพฯไดดาเนนการผานระบบการปกครองแบบมณฑลเทศาภบาล เชนกอน พ.ศ.

2437 ไดมการรวบรวมหวเมองรอบนอกเปนมณฑลตางๆรวม6มณฑล ไดแก 1)มณฑลลาวเฉยงซงประกอบดวยเมองทางเหนอ 6 เมอง 2)มณฑลลาวพวนมาจากการวบรวมเมองทางอสานเหนอ6เมอง 3)มณฑลลาวกาวรวมเมองอสานตอนกลางและตอนใต7เมอง 4)มณฑลเขมรรวมจงหวดตะวนตกของกมพชากอนเสยใหฝรงเศส 5) มณฑลลาวกลางประกอบดวยนครราชสมา ชยภมและบรรมย และ6)มณฑลภเกตรวมหวเมองรมทะเลอนดามน6เมอง จากนนในป2437ไดตงมณฑลเทศาภบาลขนใหมอก3มณฑล ป 2438ตงมณฑลเพมอก3มณฑลเชนกน ป2439 ตงเพมอก2มณฑล โดยรวมหวเมองมลายมาไวกบมณฑลนครศรธรรมราช มณฑลเหลานไดมการปรบปรง เปลยนชอและตงเพมตอเนองมาจนถงสมยรชกาลท6 รวมทงสนม21มณฑล ดรายละเอยดในพระยาราชเสนา, “การปกครองระบอบเทศาภบาล”, ในวฒชย มลศลปและสมโชต อองสกล บก., มณฑลเทศาภบาล:วเคราะห เปรยบเทยบ (สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย 2524) น.6-19

28 เตช บนนาค, ขบถร.ศ.121 (มลนธโครงการตาราฯ 2524) คานา

13

ลกษณของชาตพนธ (Ethnic Identity) ดวย ดงเชนกรณของตนกอบดลกาเดร (หรอพระยาวชตภกด)

เจาเมองปตตานทถกรฐบาลจบกมตวไป ทกวนนนกประวตศาสตรมลายยงถอวาเหตการณทเกดขนใน

ป พ.ศ.2445 เปนจดจบของระบบรายาและเปน“ปแหงความอปยศในประวตศาสตรปาตาน”29

ในดานของฝายรฐเอง แมการปราบปรามขบถเหลานจะถกดาเนนการดวยความรนแรง

ทวาโดยพนฐานแลวนบเปนเรองการปรบเปลยนความสมพนธทางอานาจจากโบราณไปสสมยใหม

มากกวาเกดจากอคตทางดานชาตพนธ จรงอย การดถกเหยยดหยามชาตพนธนนเปนสงทมมานานแลว

ดงทจตรภมศกดเคยตงขอสงเกตไว 30 แตเนองจากในเวลานนแนวคดเรองชาตหรอลทธชาตนยม

สมยใหมยงไมไดกอรปขนเปนอดมการณทมฐานะนา (Dominant Ideology) การนยามความเปนไทย

และความเปนอนยงไมไดเกดขนอยางแขงกราวตามความหมายระยะหลงๆ อยางมากทสดกอาจถอได

วาเปนความพยายามของรฐไทยทกาลงเปลยนรปและรสกไมมนคงในการจดระเบยบพลเมองทอยใต

การปกครองของตน

ในระยะผานจากรฐจารตไปสรฐสมยใหม ประเดนการจดเกบภาษโดยศนยอานาจสวนกลาง

นนบวาเปนเรองใหญอยางหนง เพราะวากจกรรมของรฐโบราณมไมมาก อาจถอวาการเกบภาษอากร

เปนบทบาทสาคญทสดและสะทอนความสมพนธทางอานาจระหวางชนชนปกครองกบผอยใตการ

ปกครองมากทสด เพราะฉะนนในกระบวนการเปลยนตวเองไปสสมยใหม แทจรงแลวการแปรรปของรฐ

กเรมจากการเปลยนวธเกบภาษ (หรอมลคาสวนเกน)เปนสาคญ ดงเราจะเหนไดจากการเปลยนภาษ

แรงงานและผลผลต(สวย)มาเปนภาษเงนตรา(คาราชการ) และการเปลยนจากการเกบเองใชเองของขน

นางโบราณมาเปนการนาสงทองพระคลงกอนแลวคอยเบกจายทหลง ในทสดกนาไปสอานาจการ

จดเกบภาษทวประเทศโดยขาราชการทสงมาจากสวนกลาง31

อนทจรงชาตพนธทไดรบผลกระทบจากระบบภาษใหมไมไดมเพยงชาวลาว ชาวไทใหญและ

ชาวมลายทเปนพลเมองรอบนอกของอานาจรฐไทยเทานน แมแตชมชนชาวจนทอยในเมองหลวงกไดรบ

ผลกระทบในเรองนเชนเดยวกน ดงเราจะเหนไดจากเหตการณในปลายสมยรชกาลท5 เมอม

พระราชดารใหเกบภาษคนจนในอตราเดยวกบคนไทยทเสยเงนคาราชการ 32 ผลทเกดขนกคอการนด

29 ดรายละเอยดในศรสมภพ จตรภรมยศรและคณะ, การเมองชายขอบกบการใชความรนแรงและการเมองแหงอตลกษณในจงหวดชาย แดนภาคใต (รายงานวจยเสนอตอคณะกรรมการจดงานโครงการการประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาตครงท8 ธนวาคม 2550) น.2-25 30 จตร ภมศกด, อางแลว 31 ดรายละเอยดใน Seksan Prasertkul, Cornell Ph.D. Thesis, Chapter 4 32 เนองจากคนจนทอพยพเขามาอยางตอเนองตงแตสมยตนรตนโกสนทรไมตองลงทะเบยนเปนไพรเหมอนชาตพนธอน การจดเกบภาษจงมอตราแยกตางหาก เรยกกนวาระบบผกป ซงโดยรวมแลวมอตราตากวาเงนคาราชการทไพรเสยใหรฐแทนการเกณฑแรงงาน ตอมา

14

หยดงานประทวงครงใหญของชาวจนในกรงเทพฯในปพ.ศ.2453 ทงๆทการเปลยนวธจดเกบภาษจาก

คนจนครงนไมไดเกดจากอคตทางดานชาตพนธ ตรงกนขาม พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอย

หวทรงเหนวาการเกบภาษจากคนจนเทากบคนไทยเปนกระบวนการอยางหนงทจะชวยทาใหคนจนเปน’

คนใน’ มากขน กลาวคอถอเปนการปฏบตอยางเสมอหนาตามระเบยบอานาจใหม เพอจะไดไมม

ความผดแผกแตกตางจากคนไทยหรอพลเมองชาตพนธอนๆ 33

อยางไรกด เราควรเขาใจวากลไกการปกครองสมยใหมทเกดขนในระยะปลายครสตศตวรรษ

ท19และตนครสตศตวรรษท20นน ยงอยในสภาพทคอนขางเลกและขาดประสทธภาพมากเมอเทยบกบ

รฐไทยในปจจบน กลาวอกแบบหนงคอรฐสมยใหมทกอรปขนเมอประมาณรอยปเศษทแลว แมจะเรมใช

แนวคดอธปไตยเหนอดนแดนและปกครองจากสวนกลางออกมา แตในความเปนจรงกยงไมสามารถ

ควบคมความเปนไปของประเทศไดอยางทวถงและแนนหนาทกหนแหง ประกอบกบประชากรทง

ประเทศยงมจานวนนอยและเศรษฐกจทนนยมกยงไมไดขยายตวไปไกลถงขนแยงชงทรพยากรกนดงท

เกดขนในระยะหลง ดวยเหตเหลาน บรรดาชาตพนธเลกๆทอยไกลศนยกลางออกมาจงยงไมไดรบผล

สะเทอนจากการจดระเบยบใหมทางอานาจเทาใดนก

สรปในชนนกคอ อยางนอยในชวงแรก การกอรปของรฐสมยใหมในประเทศไทยไดนาไปส

การกระทบกระทงกบชาตพนธตางๆอยพอสมควร แตไมใชความขดแยงระหวางชาตพนธ (Ethnic

Conflict) โดยตวของมนเอง เปนความขดแยงระหวางอานาจรฐทกาลงเปลยนแปลงกบชนชนนาเกาของ

กลมชาตพนธมากกวา หรออยางไกลทสดกคงตองนบวาเปนความขดแยงระหวางรฐกบพลเมองทไม

เคยชนกบความสมพนธทางอานาจแบบใหม อนทจรงความขดแยงทานองนกยงเหลออยมากในปจจบน

แตสภาพจะยงยากแตกตางจากยคแรกมากตรงทสมยหลงมประเดนเรองชาตและแนวคดชาตนยมเขา

มาทาบซอนดวย ซงในตลอดชวงตนๆของการรวมศนยอานาจเขาสสวนกลาง เราอาจกลาวไดวายงไมม

แนวคดเรองชาตสมยใหม(Modern Nation) เกดขนอยางชดเจน

ชาตพนธกอนรฐชาต ลกษณะของรฐโบราณทไมมแนวคดเรองชาตแบบสมยใหมนน ถงวนนคงเปนทยอมรบกน

มากขนแลว อยางนอยกในแวดวงวชาการ ทวาการทความจรงขอนยงไมเปนทเขาใจในหมสาธารณชน

ทวไปนบวามสวนอยางยงในการทาใหปญหาชาตพนธทมอยในปจจบน แกไขไดยากขน คนไทยจานวน

เมออตราภาษดงกลาวถกปรบเปลยนใหเทาคนไทยทวไป ชาวจนจงไมพอใจ 33 ดรายละเอยดใน ศรศกร ชสวสด, ผกป การจดเกบเงนคาแรงแทนการเกณฑแรงงานจากคนจนในสมยรตนโกสนทร (วทยานพนธ

ปรญญาโท จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2524) น.170-172

15

มากสรางโลกทศนเรองชาตไทยโดยผานการอบรมบมเพาะของรฐในระยะหลงๆ ขณะทปญหาอนเกยว

โยงกบความแตกตางทางชาตพนธในหลายกรณ เชนกรณชาวมลายในจงหวดภาคใต กรณพพาทเรอง

เขาพระวหารระหวางไทย-เขมร หรอแมแตกรณชาวกะเหรยงในภาคเหนอ และชาวอรกละโวยแถวรมฝง

อนดามน ฯลฯ ลวนแลวแตจาเปนตองอาศยความเขาใจสภาพการอยรวมกนของชาตพนธในสมยกอน

รฐชาตทงสน

เทาทหลกฐานตางๆบนทกไว รฐไทยในสมยกรงศรอยธยาเปนราชธาน มชาตพนธตางๆทงท

เปนชาวพนเมองและอพยพเขามาจากตางแดนอยรวมกนภายใตศนยอานาจทมชาวไทยเปนผปกครอง

หลายสบชนชาต 34 ทงนโดยสามารถดารงชพตามวถวฒนธรรมของตนไดอยางอสระเสร โดยไมมสงท

เรยกวาวฒนธรรมแหงชาตมากาหนดแบบแผนพฤตกรรมหรอความคดความเชอใดๆ ในสมยนนเงอนไข

ในการอยในราชอาณาจกรไดอยางปกตสขดจะมเพยงอยางเดยว คอตองมความจงรกภกดตอผกม

อานาจ ซงสามารถแสดงออกไดดวยการสงบรรณาการในกรณของเจาเมองประเทศราช ไปจนถงการ

เสยภาษเปนผลผลตบางอยาง (สวย) และทาหนาทเปนพลรบในยามมศกสงคราม จรงๆแลวในระดบ

ราษฎรธรรมดาไพรทไมใชคนไทยไมไดแตกตางกบไพรทเปนชาวไทยโดยพนฐาน ขนนางทไมใชคนไทยก

มอยมาก เพราะในสายตาของผปกครอง ความแตกตางทางชาตพนธในหมผอยใตการปกครองแทบจะ

ไมมความหมายใดๆในทางการเมอง นอกเหนอไปจากชนชาตทอยมาแตเดมแลว ผปกครองไทยในสมย

โบราณยงยนดตอนรบชนตางดาวทาวตางแดนใหเขามาอยในพระราชอาณาจกรอกเปนจานวนมาก 35

ดวยเงอนไขทคลายกน คอตองสวามภกดและตอบสนองผลประโยชนผปกครองในบางดาน เชนนแลว

กรงศรอยธยาจงมคนจากแดนไกลเขามาตงถนฐานอยหลายหมเหลา ตงแตชาวจน ชาวญปน ชาวชมพ

ทวป ชาวอาหรบ มาจนถงฝรงชาตตางๆ

นอกจากน เนองจากระบบไพรโดยตวของมนเองใหความสาคญตอกาลงคนมากกวาสงอนใด

เพราะฉะนนจงไมใชเรองแปลกทรฐไทยตงแตสมยกรงศรอยธยามาจนถงสมยตนรตนโกสนทรไดทา

สงครามแยงกาลงคนกบรฐอนๆหลายครง เมอฝายไหนชนะกกวาดตอนราษฎรของอกฝายหนงมาอย

ภายใตอานาจของตน การเขามาของไพรเชลยเหลานยงเพมความหลากหลายทางชาตพนธใหกบ

ประชากรในอาณาจกรไทยมากขนอก

ในทางกลบกนการไมมอยของแนวคดเรองชาตสมยใหมภายใตอานาจรฐโบราณ กไมไดจากด

34 ด Seksan Prasertkul, Cornell Ph.D. Thesis, pp.16-17 35 กฎหมายอยธยาฉบบหนงถงกบระบวาถาผใดปลนชงทารายคนจากอาณาจกรอนทหนเขามาพงแผนดนสยาม ใหถอวาผนนทรยศตอ บานเมองและมโทษถงตาย ด เสกสรรค ประเสรฐกล “รฐไทยในกฎหมายตราสามดวง”,ในกฎหมายตราสามดวงกบสงคมไทย (สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต 2535) น.76

16

อยเฉพาะในหมชนชนปกครองเทานน ในหมชนชนนาทองถนและมวลราษฎรเองกไมมความคดเรอง

ชาตตามนยสมยใหมเชนกน อนนหมายความวาพวกเขาสามารถเอาใจออกหาง กระทงถอนตวออกจาก

ศนยอานาจไทยได เมอเกดความไมพอใจ หรอเมอเหนวาศนยอานาจออนแอลง หรอเมอเหนวามศนย

อานาจอนนาฝากเนอฝากตวมากกวา ตวอยางทชดเจนในเรองนคอการยอมออนนอมและเขารวมกบ

กองทพพมามาโจมตกรงศรอยธยาของหวเมองไทยจานวนมาก เชนเพชรบร ราชบร กาญจนบร และ

สพรรณบร เปนตน ทงนยงไมตองเอยถงหวเมองลานนาอยางแพร นาน พะเยา เชยงแสนและเชยงของ

ซงรวมมอกบกองทพพมาเขาโจมตอยธยาในปพ.ศ.2310 ดวย 36

อกตวอยางหนงทแสดงใหเหนวาความคดเรองชาตไมมอยในบรบทของสงคมโบราณ คอ

กรณทเกดขนในปลายสมยรชกาลท5 เมอไพรลาวบางกลมซงถกนามาตงรกรากอยในภาคกลาง

เรยกรองทจะไปอยภายใตอานาจฝรงเศสทางฝงซายแมนาโขง เนองจากไดยนวาทางนนเกบภาษตากวา

ฝงไทย แรงกดดนดงกลาวถงกบทาใหรฐไทยยอมลดอตราภาษลง37

ไมวาจะอยางไรกตาม เราจะเหนไดวาภายใตความสมพนธทางอานาจแบบกอนสมยใหม ท

ปราศจากแนวคดเรองชาตและลทธชาตนยม ชาตพนธตางๆในราชอาณาจกรไทยดจะมทงพนททาง

วฒนธรรมและการเมองมากกวาในปจจบน ยงในกรณของชนชนนาทปกครองประเทศราชดวยแลว

ฐานะกงอสระของพวกเขากมาจากการไมมอยของจนตภาพเรองชาตแบบสมยใหมนนเอง

แมวารฐจารตของไทยจะเปลยนไปในบางดานหลงจากการกอเกดของรฐธนบร-รตนโกสนทร

แตการยอมรบชาตพนธอนๆทไมใชชนชาตไทยในฐานะผอยรวมแผนดนเดยวกน กยงคงดาเนนตอมา

อยางนอยถงชวงกลางของรชกาลท5 ดงจะเหนไดจากขอความในประกาศจดตงตาแหนงเสนาบดป

พ.ศ.2535 ซงเขยนไวชดเจนวา”มพระบรมราชโองการพระบณฑรสรสงหนาท ในพระบาทสมเดจพระ

ปรมนทรมหาจฬาลงกรณ....พระจลจอมเกลาเจากรงสยามทงฝายเหนอฝายใต แลดนแดนทงหลายท

ใกลเคยง คอ ลาว มลาย กะเหรยง ฯลฯ ฯลฯ” 38 นอกจากนในการตงมณฑลชดแรกกยงมการใชชอ

ชาตพนธอยางตรงไปตรงมาเชน มณฑลลาวเฉยง มณฑลลาวกาว และมณฑลลาวกลาง เปนตน อนน

หมายถงวาชาตพนธตางๆในพระราชอาณาจกรเคยมฐานะทางการเมองในรฐไทยอยางเปนทางการ

อนทจรง หลกฐานทแสดงความไมรงเกยจชาตพนธอนของรฐไทยกอนสมยใหมทเดนชดทสด

36 สเนตร ชตนธรานนท, สงครามคราวเสยกรงศรอยธยาครงท2 พ.ศ.2310: ศกษาจากพงศาวดารพมาฉบบราชวงศคองบอง (สถาบน ไทยคดศกษา 2531) น.49-51 37 Seksan Prrasertkul, Cornell Ph.D. Thesis, p. 406 38 กฎหมายในรชกาลท5 เลม4 (หนงสอในงานพระราชทานเพลงศพนายจตต ตงสภทย 2540) น. 1310-1311

17

อยางหนงกคอการสนบสนนใหคนจนอพยพเขามาตงรกรากตงแตสมยตนกรงรตนโกสนทรมาจนถง

ตลอดสมยรชกาลท5 ซงเปนเวลายาวนานเกนหนงรอยป (ประมาณพ.ศ.2325-2453) ตลอดชวง

ดงกลาวการกระทบกระทงกนระหวางชาวจนกบผปกครองไทยนบวามนอยมาก มาเกดขนเอาตอนทาย

เทานน ในทางตรงกนขามคนจนกลบเปนกลมชาตพนธทใกลชดและไดรบการโปรดปรานจากฝาย

ผปกครองไทยมานาน เพราะเปนแหลงทมาของผลประโยชนหลายอยาง39

ถามวาแลวทาไมคนจนในประเทศไทยจงกลายเปนเปาหมายแรกของอคตเชงชาตพนธ

(Ethnic Prejudice) ทขบเคลอนโดยรฐไทย อกทงเปนชาตพนธแรกทถกใชเปนจดอางองในการนยาม

ความเปนไทยหรอความไมเปนไทย?

คาอธบายในเรองนนาจะมาจากมตทางการเมองหรอประเดนความสมพนธทางอานาจมากกวา

เรองอนใด

ประการแรก ฐานะทางเศรษฐกจของคนจนในประเทศไทยนนมรากฐานมนคงมาตงแตสมย

ตนรตนโกสนทร และไมไดลดความสาคญลงแมในชวงหลงสนธสญญาบาวรง ภายใตกตกาการคาเสร

แมวานกธรกจจนจะถกชวงชงฐานะครอบงาไปบางในบางวงการ เชนการขนสงทางเรอ การทาปาไม

และกจการเหมองแรเปนตน แตกลาวสาหรบการคาปลกภายใน ฝรงกลบเขาไมถงตลาดไทยเอาเสยเลย

ชาวตะวนตกตองพงพอคาจนเปนนายหนาในการระบายสนคาของตน ยงไปกวานนกจการโรงสขาวซง

ฝรงเคยไดเปรยบในดานเทคโนโลย ทายทสดกถกทนจนชวงชงไปไดทาใหคนจนแทบจะผกขาดการคา

ขาว ซงเปนสนคาออกสาคญไปโดยปรยาย 40 ดงนนเมอพดถงเศรษฐกจไทยโดยรวมแลว ในตนครสต

ศตวรรษท20 กตองนบวาคนจนมฐานะควบคมในสดสวนทสาคญ

ประการตอมา ฐานะดงกลาวของคนจนทาใหผปกครองไทยเรมหวนไหวกบอทธพลจนมาก

ขนเรอยๆ โดยเฉพาะเมอระบบการคาเสรนบวนยงทาใหพอคาจนพงการคมครองของชนชนนาไทย

นอยลง และความเสอมลงของระบบเจาภาษนายอากรหลงพ.ศ.2398 41 ยงทาใหกลมพอคาจนกบราช

สานกหางเหนกนมากขน คนจนจานวนไมนอยหนไปจดทะเบยนเปนคนในบงคบของมหาอานาจ

ตะวนตก ทาใหอยนอกอานาจรฐไทยทงทตงรกรากอยในประเทศไทย อยางไรกดชมชนชาวจนซงอยใกล

39 ภาษทเกบจากชมชนชาวจนสวนใหญเปนภาษทางออมซงเปนภาษอบายมข ทสาคญไดแกภาษฝน หวย การพนน และสรา อยางไรกด เนองจากในระยะผานจากรฐโบราณสรฐสมยใหม รายไดแผนดนจากชาวนามนอย ภาษจากคนจนจงมสดสวนสาคญมากในรายรบของ แผนดน 40 โยะชฮะระ คนโอะ,สกญญา นธงกรและคณะแปล, กาเนดทนนยมเทยมในเอเชยอาคเนย (สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร 2537) น.58-59 41 ดผาสก พงษไพจตรและครส เบเคอร, เศรษฐกจการเมองไทยสมยกรงเทพฯ (Silkworm Books 2539) น.176

18

ศนยอานาจยงคงเปนฐานสาคญในการเกบภาษของรฐไทยในชวงกลไกรฐสมยใหมยงขาดประสทธภาพ

ทาใหผปกครองไทยในระยะเปลยนผานทงเหนความสาคญของคนจนและหวาดระแวงไปพรอมๆกน

ประการสดทายซงอาจจะมนาหนกมากทสด คอในระยะตนครสตศตวรรษท20 ขณะทกลไก

การปกครองสมยใหมของรฐไทยเพงเรมกอรปขนไดไมนาน ประเทศจนกคกรนไปดวยบรรยากาศปฏวต

ซงมงเปลยนรฐโบราณของจนใหเปนรฐสมยใหมแบบถอนรากถอนโคน แนวคดนยมระบอบสาธารณรฐ

ดงกลาวไดเผยแพรมาถงชมชนจนในประเทศไทยดวย กระทงสงอทธพลตอนายทหารไทยบางสวน เชน

กรณขบถร.ศ.130 (หรอทเรยกกนวาขบถหมอเหลง) ทาใหผปกครองไทยในชวงนยงไมไวคนจนเพมขน

เปนทวคณ42 การรณรงคตอตานคนจนจงเรมขนพรอมๆกบการนยาม’ความเปนไทย’ หรอกลาวอกแบบ

หนงคอ แนวคดทเคยเปดกวางในดานชาตพนธสนสดลงพรอมกบการกอรปของลทธชาตนยมซงนาโดย

ชนชนนา (Elite Nationalism)

แนละ การรณรงคตอตานคนจนในสมยรชกาลท6 ยอมไมใชเรองอตวสยเสยทเดยว เพราะ

ในขณะทมการแปรรปรฐโบราณใหเปนรฐสมยใหม ดวยการรวมศนยอานาจการเมอง การบรหารและ

การคลงเขาสสวนกลาง ตลอดจนโดยใชกองทพประจาการสมยใหมกบระบบราชการสมยใหมเปนกลไก

หลกในการบรหารประเทศตามระเบยบอานาจใหม ตวองคกรบญชาการอนไดแกสถาบนพระ มหา

กษตรยกลบสบทอดฐานะอนมมากอนสมยใหมไดอยางตอเนอง กระทงมอานาจเพมขนอยางลนพน ใน

สภาพเชนนจงไมใชเรองแปลกอะไรทฝายผปกครองจะรสกไมมนคง และหวาดระแวงวาจะมผทาทาย

กลาวอกแบบหนงกคอ ในมตทสาคญปฏกรยาของรฐไทยทมตอคนจนในชวงนน โดยเบองลก

แลวคอการแสดงออกซงความไมไวใจทงชนชนนายทน และชนชนกรรมกร ซงเกยวโยงกบความเปน

สมยใหมทงค

ดงเราจะเหนไดจากขอความในพระราชนพนธของพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว

เรอง’ยวแหงบรพาทศ’ ซงแฝงนยวจารณชนชนกระฎมพไวอยางชดเจน “ตามความคดของจน เงนเปน

ทงปฐมปจจยและปจฉมปจจย ไมมสงใดจะเลศไปกวาได จนอาจจะทาอะไรๆทกอยางไดเพราะเหนแก

เงน” 43 และในอกดานหนง ภาพของคนจนในพระราชนพนธเรองเดยวกนกไมตางอนใดกบภาพของ

ชนชนกรรมกรทวโลกในตนยคอตสาหกรรม “ผใดทแลเหนพวกกลจนกนขาว จะหลากใจไมใชนอย

เพราะอาหารทเขากนนน ดเหมอนแมแตหมาทวงอยตามถนนกแทบจะไมเหลยวแล และเมอพดถงทอย

42 สวมล ชาญมานนท, “การจากดอทธพลชาวจนในสมยรชกาลท6” ใน วารสารธรรมศาสตร (ปท4 เลมท1 มย.- กย.2517) น.72-73 43 อศวพาห, พวกยวแหงบรพาทศ และเมองไทยจงตนเถด (มลนธพระบรมราชานสรณพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว 2528) น.19

19

อาศยกนาประหลาดใจจรงๆ ทพวกจนมากคนปานใดสามารถยดเยยดกนอยไดคลกๆในทอนคบ

แคบ”44

ดงนนในการเรมตนนยามความเปนไทยตามคตของชนชนนาสมยสมบรณาญาสทธราชย

จดเนนยาทสาคญจงอยทการสถาปนาพระราชอานาจนา (Royal Hegemony) ขององคพระมหา

กษตรยในบรบททเปลยนแปลงไป และโยงความเปนรฐชาตสมยใหมเขากบการมอยของสถาบนนตงแต

แรก แนวคดดงกลาวไดรบการบรรยายไวอยางชดเจนในแบบเรยนสมยนนซงเสนอวา”ชาตบานเมอง

เปรยบเหมอนเรอ พระราชาธบดคอนายเรอ ประชาชนคอผไปดวยกนในเรอลานน...พระราชาเปนสงา

แหงแวนแควน คอเปนสงาของบานเมองและชาต...กยอมเปนสงาของทกคนทถอวาตนเปนสวนหนง

ของชาตนน จงเปนหนาทของทกคนทจะตองมใจรกพระเจาแผนดน”45

กลาวสาหรบทางดานสถานการณภายนอก การทรฐบาลจนไดประกาศใชพ.ร.บ.สญชาตเมอ

พ.ศ.2452 โดยมเนอหารบรองบตรทมบดาเปนคนจน ไมวาจะเกดในประเทศใดกตามใหมสญชาตจน

ยงสงผลใหผปกครองไทยหวาดระแวงชาวจนมากขน เพราะมนเทากบวาคนจนหรอลกจนในประเทศ

ไทยกลายเปนชาวตางชาตไปโดยอตโนมต ขณะเดยวกนความรสกนยงถกทาใหซบซอนยงขนดวยการ

ไมอยากสญเสยคนจนเหลานไปใหอานาจรฐอน ในทสดรฐไทยจงออกพ.ร.บ.สญชาตของตวเองในป

2456 โดยยนยนชดเจนเชนกนวา”บคคลผไดกาเนดในพระราชอาณาจกรสยาม” ถอเปนคนไทย(มาตรา

3ขอ3)46 ซงหมายถงวาชาวจนจานวนมากทเกดในประเทศไทยไดเปนผมสญชาตไทยไปโดยปรยาย

อนทจรง ในการรณรงคตอตานชาวจนสมยรชกาลท6นน พนไปจากการกดดนใหเกดความ

จงรกภกดทางการเมองแลว กแทบกลาวไดวาไมมการกระทาจากฝายรฐอนเปนการรบกวนผล

ประโยชนของชาวจนมากนก เพราะความจาเปนทจะตองอาศยชาวจนเปนพลงขบเคลอนเศรษฐกจไทย

นบเปนสงทปฏเสธไมได ดงนนโดยทวไปแลวชาวจนยงคงทาธรกจของตนไดตามปกต 47 กระทงเมอรฐ

ไทยออกพระราชบญญตนามสกลเมอพ.ศ.2456 หลายๆตระกลจนยงไดรบพระราชทานนามสกลเปน

ภาษาไทย 48 และมอยไมนอยทหนมาสงลกหลานเขารบราชการเพอเขาถงราชสานกมากขน ตอมา

ภายหลงบรรดาตระกลเหลานไดกลายเปนตระกลขาราชการทมชอเสยงในประเทศไทย49

44 เลมเดยวกน หนาเดยวกน 45 อางใน ลกขณา ปนวชย, “อดมการณรฐของรฐไทยในแบบเรยนประถมศกษา พ.ศ.2464-2533; ไมม’ชาตของประชาชนไทย’ใน แบบเรยน”ใน รฐศาสตรสาร (ปท21 ฉบบท3 พ.ศ.2542) น.113 46 ดรายละเอยดในราชกจจานเบกษา เลม29 วนท มนาคม 2455 (นบแบบใหมเปน2456) น.280 47 Seksan Prasertkul, Cornell Ph.D. Thesis, pp.280-282 48 สวมล ชาญมานนท, เลมเดยวกน, น.76 49 ผาสกและครส, เลมเดยวกน, น. 181

20

พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวเองกทรงถอวาประเดนจนไมใชเรองเชอชาต หาก

เนอแทแลวเปนเรองของการเมอง ดงจะเหนไดจากขอความในพระราชนพนธชนหนงซงทรงยนยนวา

“ขาพเจาไดกลาวมาหลายครงแลว และในทสดนจะขอโอกาสกลาวซา บรรดาจนทกคนไมเลอกวาคนใด

ผมความเตมใจโดยสตยซอจะยอมไดยอมเสยดวยกบเมองไทย (คอถอตวเปนไทยแททเดยว) ไมเลอก

วาในสมยรายหรอดนน ขาพเจาจะยนดกางแขนตอนรบเขา และขอใหขาพเจาไดเปนคนแรกทจะไดจบ

มอเขาโดยเสมอภาพในฐานทเปนคนไทยรวมชาตกน”50

บทบาทของรฐทเปลยนไป อยางไรกด ลทธชาตนยมไทยซงกอรปขนในชวงตนครสตศตวรรษท20นน มไดมพฒนาการ

เปนเสนตรงเสยทเดยว ดงจะเหนไดวาหลงจากสมยรชกาลท6ไมนาน แนวคดชาตนยมของชนชนนา

ใหมในระบบราชการ ซงสวนใหญเปนผลมาจากการศกษาในประเทศตะวนตก ไดนาไปสการวพากษ

ระบอบสมบรณาญาสทธราชยอยางรนแรง โดยเปลยนจดเนนยาจากพระราชอานาจนามาเปนชาตของ

สามญชน ขณะเดยวกนระบอบสมบรณาญาสทธราชยกลบถกมองวาเปนอปสรรคตอความเจรญ

ดงจะเหนไดจากขอความบางตอนในประกาศฉบบท1ของคณะราษฎร

“ราษฎรทงหลายพงรเถดวาประเทศเรานเปนของราษฎร...คณะราษฎรไดแจงความเหนนให

กษตรยทราบแลว...ถากษตรยตอบปฏเสธหรอไมตอบภายในกาหนด โดยเหนแกสวนตนวาจะถกลด

อานาจลงมากจะชอวาทรยศตอชาต....เมอเราไดยดเงน ทพวกเจารวบรวมไวจากการทานาบนหลงคน

ตงหลายรอยลานมาบารงประเทศขนแลว ประเทศจะตองเฟองฟขนเปนแมนมน”51

นอกจากน เนอหาของลทธชาตนยมไทยทถกเพมเตมขนอยางมนยสาคญ คอการกาหนดให

รฐมบทบาทเพมขนในการสรางความเจรญใหกบชาต และดแลชาตในทกๆดาน อนทจรง หลก6ประการ

ของคณะราษฎร ทประกาศไวเมอวนท24มถนายน2475นน โดยสารตถะแลวคอการกาหนดบทบาท

หนาทของรฐสมยใหมในประเทศไทย ซงตกทอดมาจนถงปจจบนนนเอง

กลาวคอ รฐจะตองมหนาทดงตอไปน

1) จะตองรกษาความเปนเอกราชทงหลาย เชนเอกราชในทางการเมอง การศาล ในทาง

เศรษฐกจ ฯลฯ ของประเทศไวใหมนคง

2) จะตองรกษาความปลอดภยในประเทศ ใหการประทษรายตอกนลดนอยลงใหมาก

50 จากภาคผนวกในสวมล ชาญมานนท, เลมเดยวกน, น.86 51 ประกาศคณะราษฎรฉบบท1, ใน ชยอนนต สมทวณชและขตตยา กรรณสตร รวบรวม, เอกสารการเมองการปกครองไทย พ.ศ. 2417-2477 (สมาคมสงคมศาสตรฯ 2532) น.168-170

21

3) จะตองบารงความสขสมบรณของราษฎรในทางเศรษฐกจ โดยรฐบาลใหมจะจดหางานใหราษฎรทกคนทา จะวางโครงการเศรษฐกจแหงชาต ไมปลอยใหราษฎรอดอยาก

4) จะตองใหราษฎรมสทธเสมอภาคกน (ไมใชเฉพาะพวกเจามสทธยงกวาราษฎรดงทเปนอย)

5) จะตองใหราษฎรมเสรภาพ มความเปนอสระ เมอเสรภาพนไมขดตอหลก5ประการดงกลาว

ขางตน)

6) จะตองใหการศกษาอยางเตมทแกราษฎร52

กระนนกตาม แมแนวทางเชนนจะแตกตางจากลทธชาตนยมสมยรชกาลท6 อยางม

นยสาคญ แตสงทเหมอนกนคอการสถาปนาฐานะครอบงาของรฐ ในความสมพนธกบชาตทกาลงสราง

ขนใหม แมวาทงหมดจะเปนเรองของการ’ดแล’ แตเหตการณทคลคลายตามหลงมาทาใหเราเหนไดชด

วาการเปลยนแปลงการปกครองในป2475 นน ไดสงผลใหมการขยายตวของอานาจรฐไทยทบงคบ

บญชาประชาชนในประเทศไทยอยางกวางขวางและตอเนอง โดยเฉพาะอยางยงเพอจดหมายทจะ’สราง

ชาต’ใหมความเจรญ ทนสมย และมนคง

ในแงหนง เราอาจพดไดวาการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 นบเปนการสานตอจาก

การสรางรฐสมยใหมในสมยรชกาลท5 โดยนากระบวนการดงกลาวมาสความครบถวนในทสด กลาวคอ

หลงชวงนเปนตนมา รฐไทยไมเพยงมพรมแดนตายตวและปกครองจากสวนกลางออกไปโดยถอหลก

อธปไตยเหนอดนแดน มกลไกการปกครองทแยกตางหากจากสถาบนทางสงคม และเปนรฐทม

กฎหมายรองรบชดเจนวาจะนบเนองผใดเปนพลเมองเทานน หากยงมการขยายตวทางดานบทบาท

หนาทจนแทบจะไมมขอบเขตจากดอกดวย

แนวคดเรองชาตและลทธชาตนยมในประเทศไทย การกอรปของรฐไทยสมยใหมซงเรมตนดวยการมเสนเขตแดนตายตวและยกเลกการควบคม

กาลงคนดวยระบบไพร/ขนนางนน ไดมอบประชากรจานวนทแนนอนหนงไวภายใตอานาจซงรวมศนยไว

ทสวนกลาง ขณะเดยวกนประชากรเหลานนกตองสมพนธกบรฐในฐานะปจเจกบคคลโดยไมมหวหนา

หมวดหมกรมกองเปนผเชอมประสานอกตอไป สภาพเชนนคอกายภาพเบองตนของความเปนชาตใน

ประเทศไทย ทอบตขนเมอประมาณรอยกวาปทแลว

สภาพดงกลาวทาใหเกดคาถามใหญขนอยางนอยสองประเดน

ประเดนแรกทเกดขนคอ โดยรวมๆแลวประชากรอนหลากหลายชาตพนธเหลานจะสมพนธกบ

52 ชยอนนตและขตตยา,เลมเดยวกน, น.169

22

รฐหรอระเบยบอานาจใหมทพวกเขาไมคนเคยอยางไร?

ประเดนถดมา ในหมพวกเขาเอง ความสมพนธจะเปนเชนใด?

แนนอน สาหรบฝายรฐแลวคาตอบทมตอคาถามขางตนยอมไมใชเปนเพยงการใชอานาจดบๆ

เขาไปควบคมหรอบรหารจดการใหเกดความสงบเรยบรอย เพราะจรงๆแลวอานาจรฐสมยใหมกตอง

อาศยความชอบธรรมสมยใหมเชนกน เชนนแลวคาตอบทเกดขนตามเงอนไขคอการสรางจนตนาการ

ทางการเมองขนมาใหม เพอใหหมชนทเคยตางคนตางอยและสงกดเจานายตางกน กระทงตางชาตพนธ

กน ยอมรบอานาจทรวมศนยอยเหนอพวกเขา โดยเชอถอศรทธาวารฐ เปนทงผพทกษชมชนใหญท

เกดขน และเปนผนาพาชมชนดงกลาวไปสความเจรญรงเรอง

ปญหาตอไปคอ แลวรฐจะดดแปลงประชาชนในความหมายสมยใหมเหลานดวยวธใด จะ

ปลกฝงโลกทศนทรฐเหนวาถกตองเหมาะควรใหกบพวกเขาดวยวธไหน? ตรงนเปนเรองใหญ เพราะชาต

ทกอรปขนทางกายภาพไมใชสงประดษฐของรฐไทยเสยทเดยว หากเกดจากเงอนไขทางภววสยใน

หลายๆดาน ทวาหลงจากนนคาทาทหนกหนวงทสดของฝายรฐคอจะเชอมโยงชนสวนทกระจดกระจาย

เหลานไดอยางไร ดวยเหตนคาตอบจงออกมาทการสรางตวตนหรออตลกษณใหม (New Identity) ของ

คนในประเทศขน โดยผานการดดแปลงทางดานจตสานก จากจดนไปจงอาจกลาวไดวา’ชาตไทย’ เปน

สงทถกสรางขนโดยรฐไทย ซงคอนขางจะตางจากประเทศเพอนบานทเคยตกเปนอาณานคมอย

พอสมควร ทงนเนองจากสานกเรองชาตของพวกเขาไดกอรปขนกอนการมอานาจรฐเปนของตนเอง53

ชาตและชาตนยมในระยะเรมตน

เทาทไดศกษากนมา เรามกจะใหความสนใจกบกระแสชาตนยมไทยในสมยหลง2475เปน

พเศษ โดยเฉพาะอยางยงในชวงแรกทจอมพลป.พบลสงครามดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตร (พ.ศ.

2481-2487) ทงนเนองจากลทธชาตนยมในสมยนนมลกษณะเขมขน โดดเดน มทงเนอหาทางความคด

และปฏบตการทเปนรปธรรมชดเจน แตอนทจรงจนตภาพเรองชาต (Concept of Nation) และลทธ

ชาตนยมไทยมมากอนหนานนแลวและไดรบการสานตอหลงจากสมยจอมพลป.พบลสงครามตอเนอง

มาถงปจจบน เพยงแตวาจดเนนและรายละเอยด ตลอดจนระดบความเขมขนอาจจะแตกตางกนไป

แนนอน ลกษณะเดนประการแรกของแนวคดเรองชาตและชาตนยมแบบไทยคอเปนชด

53 หมายถงวาขบวนชาตนยมในประเทศเหลานตองใชเวลากอรปและขยายตวอยพกใหญจงจะมพลงพอทจะไปยดอานาจรฐจาก มหาอานาจตะวนตก ดงเชนในกรณของพมา เวยดนาม และอนโดนเซย เปนตน ดงนนความเปนชาตของพวกเขา แมจะเปนจนตนาการ ใหม แตกนบวามรากฐานมวลชนมาตงแตแรก ความจาเปนในการตอสทาใหชนชนนาใหมในประเทศอาณานคมตองไปสามคคหลาย ชาตพนธใหมาเขารวมขบวนการ

23

ความคดทกอรปและพฒนาขนจากชนชนนา จากนนจงสงทอดลงมาปลกฝงใหกบมวลชนชนลาง ดวย

เหตนแนวคดดงกลาวจงมนยของความสมพนธทางอานาจอยางเลยงไมพน ตงแตสมยสมบรณาญา

สทธราชยมาถงสมยอานาจนยมของกองทพ จนถงสมยระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา

ในปลายสมยรชกาลท5 แนวคดเรองชาตไดกอรปขนบางแลว 54แตลทธชาตนยมยงไมไดฟก

ตวขนอยางชดเจน อยางไรกด ความเจบชาขมขนของผปกครองไทยทถกมหาอานาจตะวนตกขบตอน

กดดน ตลอดจนการเสยอานาจเหนอแวนแควนประเทศราชไปเปนสวนใหญ นบเปนความทรงจาท

สาคญ ซงตอมาจะกลายเปนหนอเรมของลทธชาตนยมไทย ตวอยางทนาสนใจในเรองนคอแนวคดของ

พระองคเจาบวรเดช ซงเคยเสนอตออภรฐมนตรสภาใหยด’ดนแดนทเสยไป’คนมาในป พ.ศ. 2474

แนวคดดงกลาวนบวาเกดขนกอนการรณรงคในเรองเดยวกนสมยจอมพลป.พบลสงครามหลายป55

อยางไรกด ดงกลาวมาแลวขางตน หลงการเปลยนแปลงการปกครองในปพ.ศ.2475 แนวคด

เรองชาตของไทยไดยายจดเนนจากการจงรกภกดตอพระมหากษตรยเพอแสดงความเปนคนไทยมาเปน

การสรางตวตนหรออตลกษณรวม (Collective Identity) ของคนไทยในระดบสามญชนอยางทวดาน

มากขน ซงหมายถงวาคนไทยควรจะมภาษาเดยวกน มวถชวตหรอวฒนธรรมคลายกน มการยดถอใน

ประวตศาสตรหรอความเปนมาของเผาพนธฉบบเดยวกน อกทงยงจะตองสรางอนาคตรวมกนดวย

การนยามความเปนไทยของรฐในทศทางน ยอมมจดหมายอยทการบรณาการประชากรทม

ความหลากหลายทางชาตพนธและกระจายอยทวประเทศใหมความเชอมโยงสมพนธกน (National

Integration) แตการจะทาใหสภาพดงกลาวปรากฏเปนจรงยอมไมใชเรองงาย ทงนเนองจากในบาง

พนทของประเทศ บาดแผลจากการปะทะขดแยงกบรฐอยางรนแรงในชวงรวมศนยอานาจเขาสสวน

กลางยงไมไดจางหายไปโดยงาย มหนาซาคานยามความเปนไทยทเขมขนขนยงตอกยาความเปน’คน

อน’ของพวกเขาใหเดนชดขนอก ยงไมตองเอยถงวายงมชาตพนธเลกๆตามชายขอบอกเปนจานวนมาก

ทเขาไมถงกระบวนการทาใหเปนคนไทย หรอยงหาความหมายชดเจนไมได ในการเปลยนชอ เปลยน

ภาษา และวฒนธรรมของตวเอง

ปญหาใหญอยางหนงของลทธชาตนยมไทยในชวงระหวางพ.ศ.2475กบพ.ศ.2487คอการ

นยามความเปนคนไทยจากฐานคดทางดานเชอชาต ซงทงขดแยงกบความจรงเกยวกบองคประกอบ

54 ยกตวอยางเชนในคากราบบงคมทลความเหนจดการการเปลยนแปลงระเบยบราชการแผนดน ร.ศ.103 ของเจานายและขาราชการ มการใชคาวา’ชาตยโรป’ และ’ชาตทงปวง’ นอกจากนยงเอยถง’พระราชอาณาเขตซงเปนของขาพระพทธเจาชาวสยามทวกนหมด’ ด ชยอนนตและขตตยา,เลมเดยวกน, น.40-61 55 B.J. Terwiel, “Thai Nationalism and Identity: Popular Themes of the 1930s”, ใน Craig J. Reynolds, เลม เดยวกน, น. 111

24

ของประชากรไทย และฐานะตามกฎหมายของพลเมองไทยชาตพนธอนๆ ยงไมตองเอยถงการสราง

ความรสกแปลกแยกใหเกดขนในหมประชากรหลายหมเหลาทรฐประสงคจะใหรกใครสามคคกน

ดงททราบกนด การดดแปลงชาตในทศทางนเรมตนดวยการเปลยนชอประเทศจากสยามเปน

ประเทศไทยในปพ.ศ. 2482 ตามประกาศสานกนายกรฐมนตรวาดวยรฐนยม ฉบบท1ซงรฐใหเหตผลวา

เพอ”ใหตองตามชอเชอชาต” 56 จากนนประกาศรฐนยมฉบบท2 ไดเอยถงหนาทของประชาชนในการ

ปองกนภยทจะบงเกดแกชาต โดยใชคาวา’ชนชาตไทย’ แทนคาวาประชาชนหรอราษฎรตลอดทวทก

ขอความ57

กลาวสาหรบเรองของการใชภาษาไทยภาคกลางเปนภาษาราชการหรอเปนภาษาแหงชาต

นน ไดมความพยายามทจะผลกดนในเรองนมาตงแตสมยสมบรณาญาสทธราชย ดงจะเหนจากความ

ตงพระทยของพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวในการทจะสรางมาตรฐานของการใชภาษาไทย

ขน58 นอกจากนในรชสมยของพระองค ยงมการออกพระราชบญญตโรงเรยนราษฎรในปพ.ศ.2461 โดย

กาหนดใหผจดการโรงเรยนตองมความรภาษาไทย และตองจดใหมการสอนภาษาไทย ตลอดจนปลกฝง

ใหมความจงรกภกดตอชาตไทยดวย จรงๆแลวกฎหมายฉบบนพงเปาไปทคนจนโดยตรง แตเมอ

พจารณาควบคกบพระราชบญญตประถมศกษา พ.ศ.2464 ซงบงคบใหเดกทกคนในพระราช

อาณาจกรตงแตอาย7ปบรบรณตองอยในโรงเรยนจนถงอาย14 ปบรบรณ กนบไดวาการบงคบใช

ภาษาไทยภาคกลางในหมพลเมองไทยหลายชาตพนธไดถกวางรากฐานมาตงแตสมยนนแลว

อยางไรกด การศกษาภาคบงคบไดขยายตวไปอกมากหลงจากการเปลยนแปลงการปกครอง

พ.ศ.2475 รวมทงการเกดขนของสถาบนการศกษาระดบสงซงเปนทงการศกษาแบบตะวนตกและ

การศกษาแบบชาตนยม ดงนนการขยายตวของ’ภาษาประจาชาต’ (National Language) โดยผาน

หองเรยนจงไดดาเนนไปอยางกวางขวางเชนกน พรอมๆกบแนวคดทวาเปนคนไทยตองพดภาษาไทย

(ภาคกลาง)

ทศทางดงกลาวไดถกยนยนไวอยางชดเจนในลลตรฐนยม ซงเปนบทกวประกอบประกาศรฐ

นยมฉบบท9 ลงวนท24 มย.2483

“ชนชาตไทยทวถวน ทกคน

ตองเทดภาสาตน ยงแล

56 กรมโฆษณาการ, ประมวลรฐนยมเลม1 (พ.ศ. 2482) น. 12 57 เลมเดยวกน, น.14 58 ด Anthony Diller, What Make Central Thai a National Language? ใน Craig J. Reynolds ed., เลมเดยวกน, น. 84-85

25

สพทเทสไปควรปน ประกอบ

จงนกเปนเกยรตแท ทพรองคาไทย” 59

ประเดนทนาสนใจมอยวาแมภาษาไทยภาคกลางเองแทจรงแลวกมอยหลายสาเนยง ดงนน

จงยงแตกตางจากภาษามาตรฐานหรอภาษาราชการทรฐเปนผกาหนดกฎเกณฑการเขยนและการออก

เสยงอยด และแมวาเมอเวลาผานมาถงปจจบน พลเมองไทยเกอบทงหมดจะใชภาษาไทยภาคกลางได

แตสาหรบประชาชนสวนใหญสาเนยงภาษาไทยมาตรฐานกยงคงไมใชภาษาแม (Mother Tongue) ของ

พวกเขา ดวยเหตนคนไทยจานวนมหาศาลจงมกใชภาษาไทยสองสาเนยง คอสาเนยงทไดมาแตเกดกบ

ภาษาราชการ และถาจะใหยนยนอยางเครงครดตามความจรงแลว ภาษาแรกของคนไทยกลมใหญทสด

กลบไมใชภาษาไทยภาคกลาง หากเปนภาษาอสานหรอภาษาลาว ดงทงานวจยสมยปจจบนชนหนงได

สรปวามพลเมองไทยพดภาษาอสานเปนภาษาแรกรอยละ31 พดคาเมองหรอภาษาเหนอรอยละ 20 พด

ภาษาปกษใตรอยละ 5 ภาษาอนๆรอยละ2 และพดภาษาไทยภาคกลางเปนภาษาแรกเพยงรอยละ25

เทานน60

อนทจรง การมภาษากลาง (Common Language) สาหรบคนทงประเทศไวใชรวมกนนนม

ประโยชนอยมากมายหลายประการ ตราบใดทสงนไมถงขนไปทาลายลางภาษาและวฒนธรรมอนมมา

แตเดมของชาตพนธตางๆ หรอใชเปนเสนแบงอนเดดขาดระหวางความเปนคนไทยกบความเปนคนอน

ทวาในทางปฏบตแลว ความเสยหายทเกดขนดจะมอยไมนอย นอกเหนอจากการหายไปของภาษาพด

และสาเนยงทองถนในหลายๆแหงแลว องคความรในทองถนกอาจพลอยสาบสญไปดวย ทงนเนอง

เพราะ”ภาษาเปนทเกบของภมปญญา”61

ในบางพนทอยางเชนสามจงหวดภาคใต การบงคบใชภาษาไทยภาคกลางในทองถนซงม

ประชาชนประมาณรอยละ80มภาษาแมเปนภาษามลาย นบเปนปจจยสาคญอยางหนงทนาไปสความ

ไมพอใจทางการเมองอยางรนแรง เพราะ “ฝายชมชนไทยมสลมเชอสายมลายมกมองวารฐจะใช

การศกษาภาคบงคบเปนเครองมอในการกลนวฒนธรรมมลายมสลมใหหมดสนไป”62

ประเดนสาคญอกอยางหนงซงประกอบขนเปนตรรกะตอเนองมาจากลทธเชอชาตนยม

59 นพนธโดยพระองคเจาอาทตยทพอาภา อางใน อ.อานวยสงคราม, จอมพลป.พบลสงคราม (ไมระบสานกพมพพ.ศ.2518) น.142 60 Diller, เลมเดยวกน, น.78 61 สวไล เปรมศรรตน, “จะเรยนรไดจรงแทตองเรมทภาษาแม”, ในปาจรย ธนะสมบรณกจและคณะ บก., วพากษรายงานคณะกรรมการ อสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (คณะทางานสอสารกบสงคม กอส. 2549) น.74 62 คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต, รายงานกอส./เอาชนะความรนแรงดวยพลงสมานฉนท (2549) น. 26

26

(Racism) คอการสรางประวตศาสตรประเทศไทยขนมาในฐานะความจารวม (Common Memory) ให

เปนเพยงประวตศาสตรของชาตพนธเดยว ซงแมจะใหความสาคญกบบทบาทฐานะของสามญชนมาก

ขน63 แตกแทบไมมพนทใดๆเลยสาหรบชาตพนธอน อนนในแงหนงนบเปนการสานตอจากความเจบชา

นาใจของชนชนนาไทยสมยถกมหาอานาจตะวนตกแยงอานาจเหนอประเทศราชตางๆไป และในแงท

สาคญกวาคอเทากบปดกนพลเมองไทยชาตพนธตางๆตลอดจนชมชนทองถนมากมายหลายแหงมใหม

ความทรงจารวมของตน ทอาจจะแตกตางกบประวตศาสตรของทางการ

จากทศทางดงกลาว เราจะเหนไดวา ประวตศาสตรชาตไทยทถกเขยนขนในระยะประมาณ

ตงแต พ.ศ. 2481ถง พ.ศ. 2500 จงมกเตมไปดวยเรองราวของการถกชาตอนขมเหงรงแก 64 ขณะ

เดยวกนกภมใจทไมเคยตกเปนอาณานคมของมหาอานาจตะวนตกเหมอนดนแดนเพอนบาน

นอกจากนความเปนไทยยงหมายถงการรกอสระ ไมยอมตนลงเปนทาสของผใด ในอดตคนไทยเคย

ชวยกนกอบกเอกราช เคยสญเสยดนแดนไปผนใหญกวาประเทศไทยปจจบน ชนเผาไทยแทจรงแลวยง

มอยในประเทศอนๆเปนจานวนมหาศาล เพราะฉะนนชาตไทยจงเปนชาตทยงใหญ อะไรทานองนน

ลทธชาตนยมไทยภายใตแสงเงาของลทธเชอชาตนยมเชนน ปรากฏอยอยางชดเจนใน

ปาฐกถาของหลวงวจตรวาทการเมอปพ.ศ.2483

“ถาหากเราไดดนแดนทเสยไปนนคนมา เรามหวงทเปนมหาประเทศ...เราจะสามารถม

ดนแดนเขาไปถงถนไทยอนกวางขวางซงตงอยเหนอสบสองจไทย ทนนมเลอดเนอเชอไทยเราอย 24

ลานคน ซงยงถอตนเปนคนไทย พดภาษาไทย...ในไมชาเราจะเปนประเทศทมดนแดนราว 9,000,000

ตารางกโลเมตร และมพลเมองไมนอยกวา40ลานคน เราจะเปนมหาประเทศ”65

สรปรวมความกคอในมตน ลทธชาตนยมไทยไดเปดพนทนอยมาก หรอแทบไมมเลยสาหรบ

ชาตพนธอนๆทประกอบขนเปนพลเมองไทย ขณะเดยวกน ความสมพนธระหวางรฐกบชาตในลกษณะ

นนกนบเปนความสมพนธทางอานาจแบบแนวดง ซงถาเราพจารณาดใหด กจะพบวาไดซอนลทธ

อานาจนยม (Authoritarianism) และฐานะนาของทหาร (Militarism) เอาไวอยางแยบยล จดเนนใน

เรองการถกรกไลขมเหงมาแตโบราณ การถกตดเฉอนดนแดนโดยนกลาอาณานคม มาจนถงปฏบตการ

63 ดรายงานการศกษาเรองนใน วราภรณ เผอกเลก, การสรางวรสตรสามญชนในสมยจอมพลป.พบลสงครามชวงแรก พ.ศ.2481- 2487 (วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2547) น.208-220 64 ดรายละเอยดใน ประอรรตน บรณมาตร, หลวงวจตรวาทการกบบทละครประวตศาสตร (สานกพมพมหาวทยาลยรรมศาสตร 2528) น.77-110 65 อางในสายชล สตยานรกษ, ความเปลยนแปลงในการสรางชาตไทยและความเปนไทยโดยหลวงวจตรวาทการ (สานกพมพมตชน 2545) น. 31

27

ทเปนจรงในการยดดนแดนทเสยไปคนมา 66 ลวนแลวแตเชดชบทบาทของกองทพและผนากองทพทงสน

ทาใหลทธชาตนยมไทยในระยะเขมขนสดแทบไมตางอะไรกบการปลกฝงวฒนธรรมนยมทหารใหคนทง

ประเทศนนเอง67

อยางไรกด เมอมาถงมตทางดานวฒนธรรมจรงๆ นอกหนอไปจากการเชดชพทธศาสนาแลว

รฐไทยกลบอาศยวฒนธรรมตะวนตกเปนเนอหาสาคญในการนามาประดษฐเปน’วฒนธรรมแหง

แหงชาต’ นกวชาการตะวนตกทานหนงไดตงขอสงเกตวาแมชนชนนาไทยพยายามจะทาตวให’สวไลซ’

มาตงแตสมยรชกาลท4 แตในสมยจอมพลป.พบลสงครามตองถอวาเขาขนหมกมนในเรองรปแบบเลย

ทเดยว 68 ดงจะเหนไดการเนนเรองแตงกายแบบสากล การสวมหมวกเวลาออกจากบาน การเลกกน

หมาก และการฝกหอมแกมภรรยาเปนตน ทงหมดนแสดงใหเหนวารฐไมเพยงตองการสรางเอกภาพ

ทางดานวฒนธรรมเทานน หากยงบวกเรองความทนสมยไวพรอมๆกน ดวย แมจะมความพยายามจาก

ฝายรฐเปนระยะๆทจะชแจงวาวฒนธรรมใหมเหลาน แทจรงแลว หลายอยางมรากเหงาอยวฒนธรรม

ดงเดมของไทย69

ทศทางดงกลาวทาใหประเทศไทยมอตลกษณทางวฒนธรรม(Cultural Identity) คอนขางผด

แผกไปจากประเทศเพอนบานทเคยตกเปนอาณานคมของชาตตะวนตก กลาวคอในการกอตวของลทธ

ชาตนยมในประเทศอยางพมา เวยดนาม หรออนโดนเซย การยนหยดวฒนธรรมประเพณพนเมองไมวา

จะเปนภาษา การแตงกาย หรอประเพณทางศาสนา ถอเปนประเดนสาคญในการตอตานการครอบงา

ของตางชาต แตสาหรบในกรณของไทย ฝายรฐกลายเปนผมสวนรอถอนวฒนธรรมพนเมองเสยเอง ดง

เราจะเหนไดวาในสมยปจจบน ประเทศไทยเปนเพยงประเทศเดยวในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทใน

ชวตประจาวนประชาชนไมไดแตงกายตามประเพณพนเมอง หรอในกรณทมใครแตงกายเชนนนกมก

ตองพบกบการดถกดแคลน (ไมไดหมายถงชดไทยหรหรา และชดพนเมองทจนตนาการขนมาเอาใจ

นกทองเทยวตางชาตในระยะหลง)

แนละ ผลของการสราง’วฒนธรรมแหงชาต’ในลกษณะน ไมเพยงสรางความแปลกแยกใหกบ

คนไทยพนเมองเปนจานวนมากดวยการททาใหเกดจดดอยของทคนปรบตวไมไดเทานน หากยงสราง

ความไมพอใจใหกบบางชาตพนธทหวงแหนวฒนธรรมดงเดมของตนอกดวย

66 หมายถงการใชกองกาลงอาวธชวงชงดนแดนฝงขวาแมนาโขง จาปาศกด เสยมราฐและพระตะบองกลบมาจากการปกครองของฝรงเศส ในชวงพ.ศ.2483-2484 67 ดรายละเอยดใน เฉลมเกยรต ผวนวล, ความคดทางการเมองของทหารไทย (สานกพมพผจดการ 2535) น.35-43 68 Scot Barme, Luang Wichit Wathakan and the Creation of the Thai Indentity (ISEAS Singapore: 1993) p.157 69 ดสายชล สตยานรกษ, เลมเดยวกน, น.144-147

28

พดกนอยางยตธรรม ชาตพนธทถกดดแปลงใหม’ความเปนไทย’มไดมแตชาตพนธทแตกตาง

จากคนไทยภาคกลางทอยลอมรอบศนยอานาจกรงเทพฯ ตวคนไทยดงเดมเองกถกรฐดดแปลงอยาง

หนกหนวง เพราะ’ความเปนไทย’ในสายตาของรฐสมยใหมนนแทจรงแลวเปนสงทประดษฐขนใหมเสย

หลายสวน และเปนสวนหนงของการกาวสความทนสมยหรอเปนแบบตะวนตก ซงคนไทยสวนใหญไม

คนเคยมากอน

การหายไปของ’คนจน’ อยางไรกด พจารณาจากจดหมายในการบรณาการชาตพนธตางๆเขามาไวในวถชวต

เดยวกน การรณรงคใหเขาสวฒนธรรมตะวนตก หรอใชชวตอยางทนสมย อาจจะชวยทาใหการปรบตว

เปนไปไดงายกวาสาหรบชาตพนธทมฐานะทางเศรษฐกจคอนขางด ใกลชดศนยอานาจ และมกจกรรม

ชวตเกยวของกบโลกสมยใหมอยแลวอยางในกรณของชาวจนในเมอง เปนตน อนทจรงถากลาวในแง

การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม ชาวจนในประเทศไทยทหนมาใชชวตแบบคนไทยพนเมองดงเดมนบวา

มนอยกวาชาวจนทเปลยนวถชวตใหเปนแบบตะวนตกมาก สวนชาวไทยเองกถกฝายรฐนาพาไปสวถ

ชวตแบบตะวนตกมากขนเรอยๆเชนกน ผานกาลเวลานานเขา จงกลายเปนความกลมกลนเขาหากนอก

แบบหนง ทงคนจนและคนไทยตางปรบตวเขาส’ความเปนไทย’ทสมมตขนใหม ซงไมใชตวตนดงเดมของ

ตน

กลาวอยางตรงไปตรงมา การรณรงคตอตานคนจนในสมยจอมพลป.พบลสงครามเปนผนา

ชวงแรกนน จรงๆแลวเปนเรองคอนขางผวเผน จรงอยแมวาในชวงสรางทนนยมแหงรฐ (State

capitalism) 70 ฝายผนาไทยจะอาศยการรณรงคตอตานอทธพลจนมาสรางความชอบธรรมใหกบ

นโยบายดงกลาว และในชวงสงครามโลกครงทสอง จะมชาวจนทไมไดถอสญชาตไทยจานวนหนงถก

ปฏบตในฐานะชาตศตร ทวาโดยทางพฤตนยรฐไทยกลบยงคงใชบรการจากนกธรกจจนอยางสมาเสมอ

โดยใหชวยทาหนาทบรหารรฐวสาหกจทสาคญๆ ยงในชวงสงคราม อาจกลาวไดวาเปนยคทองของทน

จนเลยทเดยว เพราะทนตะวนตกถกกาหนดใหเปนฝายศตร กจการตางๆรวมทงธนาคารของฝรงถกปด

จงเปดโอกาสใหทนจนโดยความรวมมอของชนชนนาไทย สามารถตงธนาคารพาณชยขนมาไดถง4แหง 71

70 ดรายละเอยดเรองน ใน สงศต พรยะรงสรรค, ทนนยมขนนางไทย พ.ศ.2475-2503 (สานกพมพสรางสรรค 2526) น. 76- 171 71 ดรายละเอยดใน พรรณ บวเลก “การเตบโตและพฒนาการของนายทนธนาคารพาณชยชาวจนในประเทศไทย(2475-2516) “ ใน วารสารเศรษฐศาสตรการเมอง ปท6 ฉบบท1-2 ตค.25295- มค.2530

29

การผกแนวคดเรองสรางชาต(Nation Building) เขากบการเตบโตทางเศรษฐกจนนนบเปน

จดเรมตนอนสาคญทนามาสการจดความสมพนธระหวางรฐกบชาตพนธตางๆในสมยปจจบน กลาวให

ชดขนคอเศรษฐกจนบเปนพนทซงแนวคดเรองสรางชาตมาบรรจบกบความทนสมย (Modernization)

เพราะฉะนนถาชนกลมไหนมคณปการในการสรางความเจรญทางเศรษฐกจในสายตาของรฐ ชนกลม

นนกจะมคณคาความสาคญในกระบวนการสรางชาตมากกวาคนกลมอน อนนเปนสาเหตหลกททาใหผ

มเชอสายจนในประเทศไทยไดเปลยนจากเปาทเคยถกโจมตโดยรฐ มาเปนกระแสหลกทางดานชาต

พนธ กระทงบางสวนกลายเปนชนชนนาทงทางสงคมและทางการเมองในทสด แนละ กระบวนการทาง

วฒนธรรมททาใหคนจนเปลยนภาษาพด ใชนามสกลไทย มการศกษาแบบตะวนตกและเปลยนวถชวต

ใหเปนแบบตะวนตก กมสวนทาใหชนชนทฐานะครอบงาทางเศรษฐกจซง’ไมนาไววางใจ’ กลายเปน

กลมชนท’นาเคารพนบถอ’ดวย

ขณะเดยวกนระบบเศรษฐกจแบบทนนยมกเปนกระบวนการหลกในการผลตคนชายขอบ

(Marginalization) อยางเลยงไมพน เพราะเปนระบบการแขงขนซงยอมตองมผแพผชนะ ยงไมตองเอย

ถงขดความสามารถทจะเขาสการแขงขนซงแตกตางกนมากตงแตแรกแลว ในบรรดาคนชายขอบทถก

ผลตขนโดยระบบดงกลาว ยอมมทงทเปนคนไทยจานวนมหาศาลและพลเมองไทยชาตพนธอนๆผตก

เปนเบยลางในความสมพนธแบบตลาด สาหรบพวกหลง การถกกดขหมนหยามซงไดรบอยแลวในฐานะ

ชนชนลางๆกลบยงเพมขนอก ในฐานะทอยนอกวฒนธรรมกระแสหลก (เปน’คนอน’)

ในกรณของประเทศไทย แมวาลทธชาตนยมสมยแรกจะแสดงออกผานระบบทนนยมแหงรฐ

แตระบบเศรษฐกจดงกลาวกเสอมไปสระบบทนนยมขนนางอยางรวดเรว 72 ถงจดนชนชนนาภาคธรกจ

(Business Elite) ทมเชอสายจนไดกลายเปนพนธมตรแนนแฟนกบชนชนนาทางการเมอง (Political

Elite) ของไทยไปเรยบรอยแลว หลงจากนนจงมาถงชวงการเปลยนแปลงครงใหญของยควางแผน

พฒนาประเทศซงเรมขนเมอป2504 ในชวงนยทธศาสตรของรฐในการสรางความเตบโตทางเศรษฐกจ

ไดยายจดเนนจากการลงทนของรฐมาสการขยายตวของธรกจเอกชน 73 ทาใหนกธรกจไทยเชอสายจน

กลายเปนทงผมความพรอมมากทสดในการตอบสนองนโยบาย และมฐานะสาคญอยางยงจากมมมอง

ของรฐ ประเดนเรองคนจนคนไทยจงเรมกลายเปนเรองลาหลงทางประวตศาสตรและเลอนหายไปใน

ทสด

72 ดสงศต พรยะรงสรรค, เลมเดยวกน, หนาเดยวกน 73 ทกษ เฉลมเตยรณ (พรรณ ฉตรพลรกษและคณะ แปล), การเมองระบบพอขนอปถมภแบบเผดจการ (มลนธโครงการตาราฯ 2548) น. 272-274

30

อยางไรกด ถงลทธชาตนยมแบบจอมพลป.พบลสงครามจะคลายความเขมขนลงไปมาก แต

มรดกตกทอดของวฒนธรรมแหงชาตและแนวคดชาตนยมสมยนน กยงเหลอมาถงปจจบนอกมากมาย

หลายอยาง นอกเหนอไปจากการนาพาประชาชนไปสชวตททนสมยตามมาตรฐานตะวนตกมากยงขน

แลว 74ประเดนการเมองทสาคญอยางหนงคอการขยายระบบทนนยมเสรตามแผนพฒนาประเทศยงคง

องอยกบขออาง’ผลประโยชนแหงชาต’ (National Interest) ตามตรรกะชดน ชาตคอเหตผลในการดารง

อยของรฐ เมอชาต’เจรญ’ไดดวยระบบทนนยม รฐกตองปกปองระบบทนนยม และเมอระบบทนนยมจะ

เตบโตไดกตอเมอมการลงทน รฐจงตองปกปองนกลงทน

นอกจากนแลว การเชดชความสาคญของเศรษฐกจ โดยตวของมนเองกเทากบการปลกฝง

คานยมใหมไปพรอมกน ซงนบเปนกระบวนการทางดานวฒนธรรมอยางหนง อนทจรงการถอความ

สาเรจทางเศรษฐกจมากอนสงอนไมใชคานยมดงเดมของคนไทยแตอยางใด แตสงนกถกฝายรฐ

พยายามเปลยนแปลงมาตงแตสมยหลงพ.ศ.2475 ดงจะเหนไดจากขอความในลลตรฐนยมประกอบรฐ

นยมฉบบท7

“ไครเมนไมมงเกอ กอบการ

อาชพเปนหลกถาน เรยบรอย

ชอวาละเลยงาน สางชาต

พงเหยยดเกยรตคนดอย อยาไดรบถอ”75

พอมาถงสมยพฒนาประเทศ คานยมเรองความสาคญของเศรษฐกจยงถกทาใหกระชบเขา

มาสการหารายไดแบบสมยใหมยงกวาเรองอนใด ดงจะเหนไดจากคาขวญของรฐทแพรหลายอยาง

กวาง ขวางในสมยรฐบาลจอมพลสฤษด ธนะรชตทวา”งานคอเงน เงนคองาน บนดาลสข” แนนอนทสด

ผลจากการปลกฝงคานยมเชนน ยอมมสวนทาใหผประสบความสาเรจทางเศรษฐกจกลายเปนผม

คณคามากกวาคนอนทงจากมมมองของรฐและในสายตาของสงคม คงไมตองเอยกไดวาคานยม

ดงกลาวไดสงผลตอการจดลาดบความสงตาของชาตพนธตางๆในประเทศไทยดวย

‘คนไทย’ไมมฝายซาย ทงนและทงนน ประเดนทนาสนใจทสดคอ ในยคสงครามเยน นอกจากรฐไทยจะหนมาเนน

ความเจรญทางวตถแลว ลทธชาตนยมไทยยงถกทอคตใหมดงกลาวเขาหาอดมการณทางการเมอง

อยางแนนแฟน กลาวคอชนชนนาไทยในชวงนนไมเพยงฟนฟการเทอดทนบชาสถาบนพระมหากษตรย

74 ทกษ เฉลมเตยรณ, เลมเดยวกน, น. 269-270 75 อางใน อ.อานวยสงคราม, เลมเดยวกน, น.128

31

หากยงเพมการตอตานลทธคอมมวนสตเขาไปเปนเสนแบงระหวางการเปนคนไทยกบเปนคนอนดวย

อนทจรงการกาหนดใหคอมมวนสตเปนศตรไดเรมขนตงแตหลงสงครามโลกครงท2ไมนาน ดงเราจะเหน

ไดจากขอความในแถลงการณของคณะรฐประหารเมอวนท29 พฤศจกายน 2494 ซงอางวา”

สถานการณของโลกในปจจบนน ตกอยในความคบขนทวไป ภยแหงคอมมวนสตไดคกคามเขามาอยาง

รนแรง” 76จากนน แนวคดดงกลาวกไดรบการยนยนหนกแนนยงขนในประกาศของคณะปฏวต เมอวนท

20 ตลาคม 2501”...ลทธคอมมวนสตเปนภยยงใหญ เปนทประจกษแจงอยทวไปในเรองความแทรกซม

ของลทธคอมมวนสตทพยายามสรางอทธพลเหนอจตใจของประชาชนชาวไทย...ดาเนนการทงในทาง

ลบและเปดเผย ทาความพยายามทกวถทางทจะใหเกดความเสอมโทรมระสาระสายในประเทศ ขดโคน

ราชบลลงก ลมลางพระพทธศาสนา และทาลายทกๆอยางทชาตไทยเราไดผดงรกษามาดวยความ

เสยสละอยางยงยวด” 77

แนนอน ภยคกคามจากลทธคอมมวนสตไดกลายเหตผลอกชดหนงทสงเสรมระบอบการ

ปกครองแบบอานาจนยม ซงไดรบการเชดชวาสอดคลองทสดกบวฒนธรรมประเพณดงเดมของคนไทย

ในทศนะของผนาประเทศ ประเทศชาตเปรยบดง’ครอบครวใหญ’ ซงมนายกรฐมนตรเปน’พอบาน’ คอย

ปกครองดแลลกๆ และในกรอบคดเชนนแมแตระบอบประชาธปไตยกดจะไมสอดคลองกบสภาพของ

ประเทศไทย78

ดงนน การรณรงคทางอดมการณของรฐในชวงสงครามเยน จงทาใหคนไทย’ทแทจรง’ จะตอง

เปนผทรกทงพระมหากษตรย และรกระบบทนนยม ไมเอนเอยงไปทางอดมการณการเมองฝายซาย

ตลอดจนยอมรบความสมพนธทางอานาจแบบ’พอปกครองลก’ วาเหมาะสมแลวกบประเทศของตน

นยามความเปนไทยดงกลาวไมเพยงสรางความขดแยงในเรองพนทการเมอง (Political

Space) ระดบชาตเทานน (เชน การกวาดลางปญญาชนฝายกาวหนา) หากในเวลาตอมายงไดสง

ผลกระทบตอบางชาตพนธอยางรนแรง โดยเฉพาะอยางยงในประเดนตอตานคอมมวนสต ทงน

เนองจากชาตพนธเหลานนบงเอญมถนฐานอยในพนทชวงชงระหวางรฐกบขบวนปฏวตทนาโดยพรรค

คอมมวนสตแหงประเทศไทย (เชนมง ลวะ และกะเหรยง) ในปจจบนแมวาความขดแยงเหลานจะผาน

ชวงรนแรงทสดไปแลว แตกยงมปญหาตกคางอยหลายอยาง

เราอาจกลาวไดวาลทธชาตนยมแบบสงครามเยนมฐานะครอบงาประเทศไทยเปนเวลาท

คอนขางยาวนานทเดยว แมวาจะมการเปลยนแปลงทางการเมองครงใหญในปพ.ศ.2516 แตขบวน

76 เชาวนะ ไตรมาศ, ขอมลพนฐาน66ปประชาธปไตยไทย (สถาบนนโยบายศกษา 2541) น. 154 77 เลมเดยวกน, น. 157 78 ดทกษ เฉลมเตยรณ, เลมเดยวกน, น.189-206

32

ประชาธปไตยของนกศกษาและประชาชนผยากไรตลอดจนกระแสเสรนยมทางการเมองทเกดขน

ตามหลงการตอส14ตลาคม กถกโตกลบอยางรนแรงโดยชนชนนาทางการเมองทยดถอแนวคดนในป

พ.ศ.2519 ดงเราจะเหนไดวาในกรณนองเลอด6ตลาคม ขบวนนกศกษาถกกลาวหาวาเปนทงพวก

ตอตานสถาบนพระมหากษตรย เปนพวกตางชาตและเปนคอมมวนสตในเวลาเดยวกน กลาวอกแบบ

หนงคอมฐานะเปน’คนนอก’หรอ’คนอน’โดยสนเชง

ขอความในแถลงการณของคณะปฏรปการปกครองแผนดนเมอวนท6ตลาคม พ.ศ.2519

สะทอนลทธชาตนยมในสตรนไวอยางชดเจน

“บดน...ไดมกลมบคคลซงประกอบดวยนสตนกศกษาบางกลม ไดทาการหมนพระบรมเด

ชานภาพ อนเปนการเหยยบยาจตใจของคนไทยทงชาต โดยเจตจานงทาลายสถาบนพระมหากษตรย

ซงเปนสวนหนงของแผนการของคอมมวนสตทจะยดครองประเทศไทย เมอเจาหนาทตารวจเขาจบกมก

ไดตอสดวยอาวธรายแรงทใชในราชการสงคราม โดยรวมมอกบผกอการรายคอมมวนสตชาวเวยดนาม

ตอสกบเจาหนาทตารวจดวย...คณะปฏรปการปกครองแผนดนจงมความจาเปนตองเขายดอานาจการ

ปกครอง...ทงนเพอความอยรอดของชาต”79

กลาวอกแบบหนงคอจากสายตาของชนชนนาภาครฐ (State Elite) ขบวนประชาธปไตยหลง

14ตลาคมซงมเนอหาบางดานเรยกรองความเปนธรรมทางสงคม ไดเขามาทาทายจนตภาพเกยวกบ

ชาตและผลประโยชนแหงชาตของพวกเขาอยางใหอภยไมได ดวยเหตนจงไมใชเรองแปลกทประเดน

เรอง’ชาตไทย’และ’ความเปนคนไทย’ ไดถกนามาเนนยาอกครงหนงในชวงหลงเหตการณ6ตลาคม ดง

เราจะเหนไดจากการฟนฟระเบยบการเคารพธงชาต การออกนตยสารเอกลกษณไทยเมอตนปพ.ศ.

2520 การจดตงคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาตในเดอนกมภาพนธ พ.ศ.2522 มาจนถงการตง

คณะกรรมการสงเสรมเอกลกษณแหงชาตขนในเวลาหลงจากนนไมนาน80

จากการคนควาวจยของนกวชาการทานหนงพบวาแบบเรยนของกรมวชาการทมเนอหา

เกยวของกบ’ความเปนไทย’ในระยะน ไมเพยงเนนเรองเรองคณปการของพระมหากษตรยทมตอชาต

ไทยเทานน หากยงวพากษวจารณนกการเมองในระบบรฐสภา และเชดชความสาคญของรฐราชการ

(Bureaucratic State) อกดวย 81จนกระทงเมอขบวนปฏวตทนาโดยพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย

เสอมสลายลงในชวงพ.ศ.2523-2525 ตามมาดวยการสนสดของภาวะสงครามเยนและการเขาส

79 เชาวนะ ไตรมาศ, เลมเดยวกน, น.162 80 ด Craig J. Reynolds ในบทนา, เลมเดยวกน, น.12-13 81 ลกขณา ปนวชย, เลมเดยวกน, น. 150-163

33

กระบวนโลกาภวตน (Globalization) ของระบบทนนยม ลทธชาตนยมในทศทางดงกลาวจงคอยๆคลาย

ความเขมขนลง

ตลอดเวลาประมาณรอยปเศษทจนตภาพเรองชาตสมยใหม (Modern Nation) ไดกอรปและ

พฒนามาอยางตอเนองในประเทศไทย แมวาเนอหาของลทธชาตนยมไทยจะมรายละเอยดเปลยนไป

ตามยคสมยอยไมนอย แตเรากอาจกลาวไดวารฐไทยไดประสบความสาเรจในการปลกฝงแนวคด

พนฐานเกยวกบความเปนชาตใหกบประชาชนทอยใตการปกครองของตน ไมวาจะเปนความสมพนธ

ทางอานาจทถอหลกอธปไตยเหนอดนแดน(ซงโดยตวของมนเองกใหฐานะรฐไวเหนอชาต) การใช

สญชาตไทยตามกฎหมายเปนตวกาหนดความเปนพลเมองไทย การใชภาษาไทยภาคกลางเปนภาษา

รวมของทกทองถนและทกชาตพนธ การใชวฒนธรรมตะวนตกเปนมาตรฐานของวถชวต หรอการผกโยง

การเตบโตทางเศรษฐกจเขากบความเจรญของชาตกตาม

อยางไรกตาม ทงหมดนมไดหมายความวาความสาเรจดงกลาวเกดขนโดยปราศจากปญหา

ปญหาใหญอนดบแรกคอ ไมใชทกชาตพนธในประเทศไทยจะไดรบพนทหรอโอกาสเทากนในการเปน

สมาชกของ’ชาตไทย’ตามเงอนไขเหลานน โดยเฉพาะชาตพนธทเสยเปรยบในทางเศรษฐกจและสงคม

และชาตพนธทมรากฐานทางภาษาและวฒนธรรมแตกตางจากมาตรฐานของรฐคอนขางมาก

เพราะฉะนนประเดนจงมอยวาฝายรฐและกระแสหลกของคนในประเทศจะมทาทตอพวกเขาเหลานน

เชนใด สภาพเชนนนบเปนเรองละเอยดออน หากจดการไมถกตองกสามารถนาไปสความรงเกยจ

เดยดฉนท การกดขขมเหง ตลอดจนความขดแยงรนแรงไดโดยงาย

ปญหาตอมา เนองจากการปลกฝงคานยมเรองชาตและการวางเงอนไขเปนสมาชกของชาต

ไดถกกาหนดโดยฝายรฐหรอฝายชนชนนาลงมาโดยผานความสมพนธแบบอานาจนยมเปนสวนใหญ

ในระยะหลงเมอระบอบการเมองการปกครองของไทยมความเปนประชาธปไตยมากขน และสงคมไทย

มแนวโนมเสรนยมมากกวาเดม การตรวจสอบทาทายคานยม ตลอดจนบรรทดฐานของความเปนคน

ไทยทรฐกาหนดจงมโอกาสเกดมากขนเปนธรรมดา

ในแงหนง สภาพดงกลาวหมายถงวาการผกขาดคาจากดความเกยวกบชาตกด ผลประโยชน

แหงชาตกด และความเปนไทยหรอไมเปนไทยกด นบวนจะทาไดยากขน เพราะฉะนนในระยะผาน ถา

ประเทศไทยไมมกระบวนแกไขความขดแยง (Conflict Resolution) ทสอดคลองกบสภาพพหลกษณ

(Pluralism) ทกาลงกอตวขนอยางเพยงพอ หรอถาหากยงมการยนกรานนยามความเปนชาตในแนวใด

แนวหนงอยางตายตว โดยไมมการรบฟงความเหนทแตกตาง กอาจนาไปสการปะทะรนแรงระหวางหม

ชนทไดชอวาสงกดชาตเดยวกนไดทกหนแหง ดงเราไดเหนมาแลวในวกฤตการเมองทครอบคลมประเทศ

ไทยมาแทบตลอดชวงพ.ศ.2551

34

รฐชาตกบปญหาชาตพนธ: จากความทนสมยสยคหลงสมยใหม

จากทลาดบมาขางตนเราจะเหนไดวาแมรฐสมยใหมไดทาใหความเปนพลเมองตองมฐานะ

ทางกฎหมายรองรบ ทวาในขณะเดยวกนจนตภาพเรองชาตและลทธชาตนยมกทาใหลาพงฐานะทาง

กฎหมายกยงไมพออยดสาหรบการถกนบเปน’คนไทย’ เงอนไขสาคญทสดในการทาใหรฐยอมรบคอ

หนง พลเมองไทยเองตองยอมรบฐานะเหนอกวาของรฐโดยยนยอมปรบตวใหสอดคลองกบระเบยบ

การเมองและวฒนธรรมทรฐกาหนด สอง ตองดารงตนใหเปนประโยชนทางเศรษฐกจตามนโยบายสราง

ความทนสมยทรฐยดถอ ซงโดยพฤตนยแลวคอมคณปการบางอยางในระบบทนนยม

อนทจรงเงอนไขดงกลาวไมเพยงสงผลกระทบหนกหนวงตอกลมชาตพนธเลกๆเทานน แม

พลเมองในชาตพนธหลกหรอคนทถกนบเปนไทยโดยกาเนดกอาจถกคดออกจาก’ความเปนไทย’ได

เชนกน ตวอยางชดทสดในเรองนคอกรณของปญญาชนหวกาวหนา ซงมกมโลกทศนขดแยงกบลทธ

ชาตนยมของรฐ หรอคดคานนยามความเปนไทยทรฐกาหนด ตลอดจนตความผลประโยชนแหงชาตตาง

จากผปกครองประเทศ ในอดตคนเหลานตองถกจบกมคมขงหรอไมกถกกวาดลางอยางรนแรงตลอด

ชวงสงครามเยนดวยขอหารายแรงตาง ๆ ซงสรปแลวกหมายถงความเปน’คนอน’ ทไมใชสมาชกของ’

ชาตไทย’ สภาพดงกลาวเกดขนแมกบนกศกษาและอาจารยมหาวทยาลย (ในป พ.ศ.2519) ซงเปนกลม

ชนทมฐานะทางสงคมคอนขางสงเมอเทยบกบชาตพนธชายขอบ หรอแมแตคนไทยสวนใหญ

เพราะฉะนนจงไมใชเรองแปลกอะไรนก ทในระยะหนงบรรดาผทถกคดออกจาก’ความเปน

ไทย’ จะไปรวมตวกนอยในขบวนปฏวตทนาโดยพรรคคอมมวนสต กลาวคอทงแกนนาและมวลชนของ

ขบวนดงกลาว จานวนไมนอยประกอบดวยลกจนทเตบโตชวงระบอบพบลสงคราม คนไทยเชอสาย

เวยดนาม 82 ปญญาชนสาธารณะทถกคกคามโดยระบอบสฤษด ธนะรชต83 นกศกษาและปญญาชนท

เหลอรอดจากการกวาดลางในกรณ 6 ตลาคม ยงไมตองเอยถงประชาชนเชอสายลาว (อสาน) ชาวมง

กะเหรยง และลวะ อกเปนจานวนมาก84

82 โดยประวตความเปนมา พรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยกอตงขนในชวงสงครามโลกครงทสองโดยมผรเรมประกอบดวยทงชาวจน

และชาวเวยดนามในประเทศไทย ตอมาภายหลงชาวเวยดนามสวนใหญถอนตวไปทมเทใหกบการตอสกเอกราช อทธพลของฝายจนจงมฐานะครอบงา

83 ทมชอเสยงรจกกนด เชนอศน พลจนทร จตร ภมศกด และเปลอง วรรณศร เปนตน 84 สวนใหญอยในฐานทมนของพรรคคอมมวนสตในภาคอสานและภาคเหนอ

35

การขยายทนนยมกบระบบรฐสภา แนละ ในสภาพทวไป สาหรบชาตพนธหลก ๆ ทมภาษาและวฒนธรรมใกลเคยงหรอเกยว

ดองกบคนไทยภาคกลาง เชนคนเหนอ คนใต และคนอสาน การปรบตวเขาหาระเบยบการเมองแบบรฐ

ชาตและ ’วฒนธรรมแหงชาต’ อาจจะงายกวากลมชายขอบ กระนนกตาม ปจจยชขาดยงมใชภาษาและ

วฒนธรรมเดมทใกลเคยงกบคนไทยภาคกลาง (เมอเทยบกบชาวเขาหรอชาวมลายมสลมทางใต)

เทากบการมพนททางเศรษฐกจและการเขาถงอานาจทางการเมอง (Political Access) ขอแรกมาจาก

การขยายตวของทนนยม สวนขอหลงมาจากพฒนาการของระบบประชาธปไตยแบบรฐสภา

การขยายตวของเศรษฐกจแบบทนนยมเขาไปสภมภาคตาง ๆ ไมเพยงเปลยนวถชวตใน

ตางจงหวดใหเกยวโยงและขนตอระบบตลาดเทานน หากยงจดจาแนกชนชนในสงคมชนบทขนมาใหม

(Class Differentiation) บางสวนอพยพเขาเมองมาเปนแรงงานของระบบการผลตภาคอตสาหกรรม

และพาณชยกรรมสมยใหม (เชนในกรณของชาวลาวจากภาคอสาน) บางสวนเปลยนจากชาวนาแบบ

เกามาเปนเกษตรกรรายยอยทปลกพชเชงเดยว บางเปนแรงงานรบจางในภาคเกษตรกรรมและบางกยง

ครองชพดวยการทานาตามประเพณดงเดม ขณะทตวเมองตางจงหวดกลายเปนศนยกลางการคามาก

ขนเรอย ๆ พรอมกบการเตบโตของชนชนกลางในภมภาค และการปรากฏขนของชนชนนาใหมใน

ทองถน (Local Elites)

สภาพดงกลาวทาใหความเกลยวกลมทางวฒนธรรม (Cultural Homogeneity) ของภมภาค

และชาตพนธเหลานลดลงไปมใชนอย สงผลใหความแตกตางกบคนไทยภาคกลางไดรบการ

ประนประนอมจนไมอาจเรยกไดวาเปนปญหา อนทจรงทกวนนชนชนนาและคนชนกลางในตางจงหวด

อาจจะใชภาษาและมวถชวตใกลเคยงกบพวกเดยวกนในเมองหลวงมากกวาบรรดาชาวนาชาวไรทอย

ลอมรอบพวกเขาเสยอก ดงนน แนวคดทางการเมองแบบแยกตวเปนหนวยอสระจงไมม อยางมากทสด

แตละภมภาคโดยรวม ๆ กอาจจะอาศยเงอนไขทนนยมมาชวยรกษา กระทงพฒนารสนยมในการใชชวต

แบบของตน เชน การขยายตวของภตตาคารอาหารอสาน อาหารปกษใต และการเตบโตของธรกจเพลง

ลกทง หมอลา เปนตน แนนอนอตลกษณทถกพยงไวดวยระบบตลาดยอมตองถกบดเบอนไปบาง แตถง

อยางไรเรองนกไมกลายเปนความขดแยงทางชาตพนธ

ระบอบรฐสภาไทยนนมปญหาหลายอยางทงในดานประสทธภาพและความบรสทธโปรงใส 85

แตอยางนอยทสดมนกเปนพนททางการเมองทเปดโอกาสใหชนชนนาจากภมภาคตาง ๆ เขามาสศนย

อานาจ และโดยผานกระบวนการเลอกตง มวลชนทเปนฐานเสยงยอมสามารถตอรองเอาผลประโยชน

85 ดรายละเอยดเกยวกบปญหาของระบอบรฐสภาใน เสกสรรค ประเสรฐกล, การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตยไทย,

(สานกพมพอมรนทร 2548) บทท1

36

จากนกการเมองไดบาง ดวยเหตนการมอยของผแทนและนกการเมองตางจงหวดจงเทากบมคนกลาง

คอยไกลเกลยความขดแยงระหวางรฐทรวมศนยกบประชาชนระดบรากหญาอยในระดบหนง86 แมจะไม

ไดผลในหลาย ๆ เรอง แตลทางเขาถงอานาจการเมองเพอตอรองรกษาผลประโยชนของทองถนกไมได

ถกปดตายเหมอนภายใตระบอบเผดจการ87 ทสาคญคอสายสมพนธนไดลดทอนความรสกเปน ’คน

นอก’ ของภมภาคทมอตลกษณตางจากเมองหลวงและภาคกลางไปไดพอสมควร

แมวาในปจจบนทศทางการเมองของคนอสานกบคนเหนอสวนใหญจะยงแตกตางจากคน

กรงเทพฯ และภาคกลาง ภาคใต โดยฝงใจอยกบนโยบายประชานยม ซงพรรคไทยรกไทยนามาเสนอ

ในป พ.ศ.2544 แตเรากอาจกลาวไดวาความแตกตางทเปนอยไมใชปญหาชาตพนธอกตอไป หาก

ตางกนทฐานะในระบบเศรษฐกจทนนยมมากกวา อยางมากทสด ทศทางการเมองดงกลาวคงไมขยาย

เกนลกษณะทองถนนยม (Regionalism) ซงสามารถแสดงออกไดตามลทางในการเมองระดบชาต

อยางไรกตาม กอนหนาการขยายตวอยางกวางขวางของเศรษฐกจทนนยม และการเขาถง

อานาจการเมองในระบบรฐสภาดวยความสมาเสมอมากขน โอกาสทประชาชนเหลานจะแปลกแยก

แตกหกกบรฐกมอยไมนอย ทงในรปของการแยกดนแดน และการรวมขบวนปฏวตของฝาย’ซาย’ กรณท

ชดเจนทสดในทศทางนไดแกประชาชนเชอสายลาวในภาคอสาน ซงจานวนไมนอยมบรรพบรษถกกวาด

ตอนมาจากอกฝงหนงของแมนาโขง เคยถกเหยยดหยามดแคลนทงจากศนยอานาจทกรงเทพฯ และคน

ไทยภาคกลาง ตลอดจนมฐานะยากจนกวาภาคอน ๆ อยเปนเวลานาน ยงไมตองเอยถงวามชาตพนธ

เดยวกนตงรฐชาตอยในประเทศเพอนบาน สถานะดงกลาวทาใหในสายตาของรฐไทย อ

สานนบเปน

ปญหาความมนคงอยพกใหญทเดยว โดยเฉพาะอยางยงในชวงการปกครองของระบอบอานาจนยม88

สวนประเดนคนจนในประเทศไทยนน ปจจบนนแทบไมตองเอยถงอกกไดเพราะไมนบเปน

ประเดนอกตอไป ดงกลาวมาแลวขางตนวาโดยผานฐานะสาคญทางเศรษฐกจและการศกษาแบบ

ตะวนตก พลเมองไทยเชอสายจนไดกลายเปนคนชนกลางสมยใหมทไดรบการยอมรบอยางสงทงจากรฐ

และสงคม กระทงเปนชนชนนาทางการเมองกลมสาคญในระบอบรฐสภา 89 พวกเขาอาจเปนเพยงชาต

86 ศาสตราจารยนธ เอยวศรวงศเคยตงขอสงเกตไวอยางนาสนใจวาอทธพลของส.ส.นนเปนสงทชาวบานสามารถควบคมและใชประโยชน

ไดบาง โดยเฉพาะอยางยงคอใชอทธพลส.ส.ไปตอรองกบเจาหนาทฝายปกครองและระบบราชการ ดนธ เอยวศรวงศ, ชาตไทย เมองไทย แบบเรยนและอนสาวรยฯ (สานกพมพมตชน 2538) น.160-163

87 ทศทางเชนนกอรปขนอยางรวดเรวหลงการเปลยนแปลงการปกครองพ.ศ.2475 กรณทโดดเดนทสดคอส.ส.อสานรนแรกๆ ด Charles F. Keyes, Isan: Regionalism in Northeastern Thailand (Data Paper No.65 SEA Program, Cornell University 1967) pp.26-27

88 ดรายละเอยดใน Charles Keyes, เลมเดยวกน, Chapter VI 89 ยกตวอยางเชนอดตนายกรฐมนตร ชวน หลกภย, บรรหาร ศลปอาชา, และพ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร ลวนแลวแตเปนคนไทยเชอสายจนท

ไมไดปดบงภมหลงทางชาตพนธของตน อกทงแสดงความภมใจในเรองน

37

พนธเดยวในประเทศไทยนอกเหนอไปจาก ’คนไทยแทๆ’ (ซงไมทราบวาหมายถงใครบาง) ทสามารถ

แสดงความภมใจในอตลกษณทางชาตพนธของตนเองไดอยางกกกองเปดเผย ดงจะเหนไดจากการ

ประกาศตนเปนผมเชอสายจนของบรรดาบคคลทมชอเสยงทางสงคม90 การขยายตวของสถาปตยกรรม

แบบจนในวดไทย (เชนศาลเจาแมกวนอม) และการแสดงออกทางวฒนธรรมประเพณจนทเพมมากขน

(เชนกนเจ เชอฮวงจย ดโหงวเฮง และสอนลกใหเรยกพอแมเปนภาษาจน) เปนตน ในสถานการณท

เปลยนไปเชนนแมแตชาวจนทยายถนฐานเขามาใหมกดเหมอนจะไมมปญหาดงทเคยม

ชาตพนธ’ชายขอบ’

ดงนนเมอพดถงประเดนรฐชาตกบชาตพนธในบรบทปจจบน ปญหาจงตกหนกอยกบบรรดา

กลมชาตพนธเลก ๆ ซงยงคงมลกษณะเปน’คนอน’สง และมพนทนอยมากในตารางคณคาของรฐและ

กระแสหลกของสงคมไทย พวกเขาเปนกลมชนทมสวนรวมนอยหรอไมมเลยในการเตบโตของระบบ

เศรษฐกจทนนยม เปนพวกทไมไดรบการศกษาแบบตะวนตก อกทงจานวนมากครองชพตามวถกอน

สมยใหม (Pre-modern Ways of Life) และไมไดมภาษาไทย (ภาคกลาง) เปนภาษาแม ตวอยางใน

กรณนมหลายชนเผา เชน ไทใหญ กะเหรยง มง เยา อาขา ลซอ ลวะ มเซอ และอรกละโวย ฯลฯ เปนตน

ผลจากการถกคดออกในทางเศรษฐกจ การเมองและวฒนธรรมยอมกอใหเกดปญหาหลายอยางตามมา

ทสาคญคอปญหาสญชาต ปญหาทดนทากน และการถกบงคบใหยายถนฐาน ซงสรปรวบยอดแลวคอ

ปญหาความอยรอดในฐานะชาตพนธนนเอง

ในบรรดาปญหาทงหมดทชาตพนธเหลานกาลงเผชญอย การตกอยในสถานะไรสญชาตหรอถก

ถอนสญชาตไทยดจะเปนเรองรายแรงทสด เพราะทาใหพวกเขาหมดสนสทธทกอยางตามทกฎหมาย

กาหนด เชนไมสามารถเดนทางออกนอกเขตทอาศย ไมมสทธกยมเงนจากธนาคาร เสยสทธในเรองการ

รกษาพยาบาล ลกหลานไมมสทธรบทนการศกษา แมเดกทเกดใหมกไมสามารถเอาชอเขาทะเบยนบาน

ได ตวอยางทชดเจนในเรองนเกดขนกบกลมชาวไทใหญเมอตนป พ.ศ.2545 ทอาเภอแมอาย จงหวด

เชยงใหม ซงเปนพนทชายแดนตดตอกบประเทศพมา ในกรณดงกลาวมผถกถอนสญชาตถง 1,243 คน

ทง ๆ ทจานวนมากมบรรพบรษตงรกรากอยในพนทมานานหลายชวคน ตอมาประชาชนทไดรบ

ผลกระทบไดรวมตวกนตอสขอสญชาตไทยคน โดยยนยนวาทงหมดเปนความผดพลาดของฝาย

90 ตวอยางลาสดและนาสนใจทสดคอการประกาศตวของแกนนาและมวลชนกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยวาพวกเขาเปนกลม

‘ลกจนกชาต’

38

เจาหนาท ในทสดเมอป พ.ศ.2548 ศาลปกครองสงสดจงไดพพากษาวาคาสงถอนสญชาตของทาง

อาเภอเปนคาสงมชอบ และใหนารายชอชาวบานกลบสทะเบยนราษฎรทงหมด91

นอกจากกรณแมอายซงเปนเรองถกถอนสญชาตแลว ยงมกลมชาตพนธอกไมนอยทไมเคย

ไดรบสญชาตไทย ดงเราจะเหนไดจากสถตการรองเรยนตอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตใน

ระหวาง พ.ศ.2544-2551 ปรากฏวาจากขอรองเรยนทงหมด 108 กรณของกลมชาตพนธทมปญหาน ม

ถง 91 กรณทเปนการขอใหไดรบสญชาต92

ดงกลาวมาแลวขางตน ชวงทรฐชาตกอรปขนในประเทศไทย ผลกระทบของระเบยบอานาจ

ใหมทมตอชาตพนธตามปาเขาและชายแดนอาจจะมไมมากนก เนองจากรฐไทยชวงนนยงไมเขมแขง

พอทจะควบคมตรวจตราพนทของตนไดทกหนแหง ประชากรไทยโดยรวมกยงมไมมาก และเศรษฐกจ

ทนนยมยงไมไดเตบใหญขยายตวพอทจะกอใหเกดสภาพการแยงชงทรพยากรไปทวราชอาณาจกร

อยางไรกด ในกระบวนการเปลยนแปลงจากรฐโบราณมาสรฐสมยใหมนน การเปลยนแปลง

ขนรากฐานอนสงผลยาวไกลทสดอยางหนงคอการเปลยนทงแนวคดและตวบทกฎหมายเกยวกบ

กรรมสทธทดน ในระยะตอมา ความเปนสมยใหมในเรองนจะสงผลกระทบตอวถชวตของชาตพนธตาง

ๆ อยางเลยงไมพน ทงนเนองจากชาตพนธบนทสงสวนใหญมแนวคดเรองทดนและการใชประโยชนทดน

ตามวถทใกลเคยงกบจารตประเพณของรฐโบราณมากกวา

แตเดมมาทดนทากนในราชอาณาจกรไมเคยมฐานะเปนสมบตสวนตวอยางเบดเสรจเดดขาด

ราษฎรมสทธ’ครอบครอง’ทดนกเฉพาะเมอมการใชประโยชนอยางตอเนองเทานน ถาหากทงรกรางไวถง

เวลาหนง ผอนยอมมสทธเขาไปใชประโยชนตามทกาหนดไวในกฎหมายโบราณ 93 นอกจากนแลวยงม

พนทซงกนไวเปนของชมชนททกคนสามารถใชประโยชนรวมกน เชน เปนทงเลยงสตว หรอเปนปาใช

สอย เปนตน ในสภาพดงกลาว เราอาจพดไดวาชมชนทองถนสามารถเขาถงฐานทรพยากรไดอยาง

เตมท สามารถใชภมปญญาพนถนดแลตวเองไดตามอตภาพ ซงกสอดคลองกบลกษณะของการ

ปกครองแบบโบราณ ซงรฐไมถอวาตวเองมบทบาทในเรองการพฒนาเศรษฐกจและการศกษา

การใชประโยชนทดนในลกษณะนเรมเปลยนไปในสมยรชกาลท 4 และในสมยรชกาลท 5

เมอมการปรบเปลยนกฎหมายทดนและออกโฉนดทดนแบบสมยใหมเปนครงแรกในป พ.ศ.2444 การ

91 ดรายละเอยดใน วรศกด จนทรสงแสง, “ตะโกนกองมาจากแมอาย: เอาความเปนไทยของเราคนมา”, ในสรยนต ทองหนเอยด บก., ผน

ดน สนตภาพและชาตพนธ, (ศนยปฏบตการรวมเพอแกไขปญหาประชาชนบนพนทสง 2548) น.55-67 92 สน ไชยรส, สทธมนษยชนกบชาตพนธในสงคมไทย กรณศกษาจากคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (เอกสารประกอบการประชม

วชาการเรอง”ชาตนยมกบพหวฒนธรรม”, เชยงใหม ธนวาคม 2551) น.3 93 ด เสกสรรค ประเสรฐกล, รฐไทยในกฎหมายตราสามดวง, น.80-81

39

ถอครองทดนในประเทศกเปนเปลยนกรรมสทธสวนตว (Private Property) ตามระบบทนนยมอยาง

ครบถวน 94 กลาวคอหลงจากนนทดนทากนสวนใหญไดกลายเปนสนคาในตลาด ซงเอกชนสามารถซอ

ขายแลกเปลยนได ตลอดจนสะสมและปลอยรกรางได สวนพนทปานนเมอมการตงกรมปาไมขนในป

พ.ศ.2439 กเรมหลดจากการดแลของชนชนนาทองถนและชมชนไปสการบรหารจดการโดยศนยอานาจ

สวนกลาง ยงเวลาผานไปการควบคมผนปาโดยรฐกยงเขมขนขนโดยอาศยอานาจตาม พ.ร.บ.อทยาน

แหงชาต พ.ศ.2504 พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต 2507 และพ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2535

เปนสาคญ 95 ปจจบนผนปาทอยภายใตการบรหารจดการโดยรฐมอยประมาณ 158,652 ตาราง

กโลเมตรหรอราวรอยละ 31 ของพนทประเทศ และถากลาวเฉพาะภาคเหนอซงเปนถนทอยของกลม

ชาตพนธจานวนมาก ผนปาในความดแลของรฐมขนาดใหญถงประมาณรอยละ 53 ของพนททงหมด

ทเดยว96

แนนอน สภาพดงกลาวไดสงผลกระทบตอชาตพนธทอาศยอยบนบรเวณภดอยอยางหนก

หนวง ดงทราบกนดอยแลว ปจจบนการถอครองทดนทากนในประเทศไทยมลกษณะกระจกตวสงมาก

จากการประเมนโดยนกวชาการพบวาในป พ.ศ.2543 ประชากรไทยรอยละ 10 เปนผถอครองทดนราย

ละกวา 100 ไร ในขณะรอยละ 90 มทดนทากนรายละหนงไรหรอตากวานน และในจานวนนมอย

ประมาณ 800,000 ครอบครวทไมมทดนทากนของตวเอง97

ในเมอพนททากนในทราบมผถอครองหมดแลว เขตปาเขาอนเปนทอยดงเดมของชาตพนธ

หลายหมเหลากกลายเปนทงปาสงวน เปนทงอทยานแหงชาต หรอเขตรกษาพนธสตวปา ทางออกของ

กลมชาตพนธในดานทดนทากนจงมไมมากนก ดวยเหตนพวกเขาจงกลายเปนพลเมองททาผดกฎหมาย

ไปโดยปรยาย ทง ๆ ทในหลายกรณการประกาศจดตงเขตปาของรฐเปนการประกาศทบทดนทากนท

พวกเขาอาศยมาแตเดม ดงจะเหนไดจากคารองเรยนตอกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตของกลมชาต

พนธทมสญชาตไทยซงมอยถง 30 กรณเปนเรองสทธในทดนทากน 98 ตวอยางเดนชดทสดเรองหนงใน

กรณรฐประกาศเขตปาอนรกษทบถนฐานของกลมชาตพนธคอเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร

เหตการณนเกดขนในป พ.ศ.2517 ทง ๆ ทกรมปาไมทราบดวามชาวกะเหรยงตงรกรากอยในพนท

94 ดรายละเอยดในนพรตน นสธรรม, การปฏรปทดนในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (วทยานพนธปรญญาโท

จฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ.2520) บทท 4 95 กอนหนานเคยม พ.ร.บ.คมครองและสงวนปา พ.ศ.2481 พ.ศ.2496 และพ.ศ.2497 นอกจากนยงเคยม พ.ร.บ.สงวนและคมครอง

สตวปา พ.ศ.2503 96 www.forest.go.th/stat/stat50/TAB1.htm (11/12/ 2551) 97 อางในเสกสรรค ประเสรฐกล, การเมองภาคประชาชน, น.34 98 สน ไชยรส, เรองเดยวกน, น.4

40

ดงกลาว ทาใหเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญ ซงมขนาดประมาณ 2 ลานไร กลายเปนผนปาของรฐท

ประกาศทบชมชนกะเหรยงถง 13 หมบาน99 กลาวโดยรวมแลว ปญหาทานองนไดทาใหในปจจบนพนท

ปาอนรกษทวประเทศยงคงมประชาชนอยอาศยและใชประโยชนกวา 460,000 ครวเรอน100 ทนาสนใจ

คอ แมในเขตสามจงหวดภาคใต ซงมความขดแยงระหวางรฐกบชาตพนธอยางรนแรง ยงปรากฏวาม

หมบานมากกวาหนงรอยแหงทถกอทยานแหงชาตทบทดนทากน101

สภาพไรสญชาตกด และถนฐานทไมสอดคลองกบการบรหารจดการผนปาโดยรฐกด ไดทา

ใหความขดแยงระหวางรฐไทยกบกลมชาตพนธเพมขนอยางเลยงไมพน ซงฝายหลงมกจะตกเปนผถก

กระทาในแทบทกกรณ บางกลมถกจบกมซาแลวซาเลาในขอหา’บกรกปา’ อยางในกรณชาวปะหลอง

ลาห และลซอทบานปางแดง อาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม102 บางกลมกถกบงคบใหยายถนฐานมา

ใชชวตและทามาหากนในทไมคนเคยอยางกรณ’ชาวเขา’5หมบานซงถกทางการยายออกจากอทยาน

แหงชาตดอยหลวงแลวพบวาททากนใหมของพวกเขาเพาะปลกอะไรเกอบไมได 103 นอกจากนยงมบาง

ชาตพนธทถกรกลากดดนทงโดยภาครฐและภาคเอกชน อยางกรณชาวอรกละโวยทเกาะลนตาซงถก

เจาหนาทจบกมขอหาจบสตวนาในเขตอทยาน และชาวมอแกนทเกาะหลาวนอก จ.ระนองซงกาลงม

ปญหาทงถกเอกชนอางสทธทบททากนและถกคกคามดวยการเตรยมประกาศเขตอทยานแหงชาตโดย

ฝายรฐ104

ภายใตสถานการณเชนน ความเดอดรอนของกลมชาตพนธตาง ๆ จงเกดขนอยางมากมาย

มหาศาลสดพรรณา โดยเฉพาะอยางยงคอความยากแคนสาหสในดานการครองชพ บางสวนถงกบยอม

ขนทะเบยนเปนแรงงานตางดาวเพอความอยรอด บางสงลกหลานไปหากนในเมองในฐานะชนชน

ลางสด เชนเปนแรงงานรบจางราคาถกและกระทงประกอบอาชพโสเภณ ทาใหวถชวตและอตลกษณ

ของชาตพนธหมนเหมตอการถกทาลายลางจนหมดสน

แนละ การเตบโตของอตสาหกรรมการทองเทยวในระยะหลง ๆ อาจจะเปดทางออกเลก ๆ

ทางดานเศรษฐกจและสรางอานาจตอรองใหกบบางชาตพนธ โดยถกนบวามคาทางสงคมมากขนใน

99 ประภาส ปนตบแตงและคณะ, นโยบายรฐกบการละเมดสทธชมชน (โครงการวจยสทธมนษยชนไทยในสถานการณสากล 2545) น.

236-237 100 ตวเลขพ.ศ.2544 อางในสรยนต ทองหนเอยด บก.,เลมเดยวกน, น.242 101 รายงานกอส., น.24 102 ภ เชยงดาว, “ปางแดง...เหตการณเลวรายทยงไมเปลยนแปลง”, ในสรยนต ทองหนเอยด, เลมเดยวกน, น.151-189 103 อานภาพ นนสง, “เสยงกจากปาเตงรง”, ในสรยนต ทองหนเอยด, เลมเดยวกน, น.195-244 104 สน ไชยรส, เรองเดยวกน, น.14-15

41

ฐานะทเปนสนคาขายได แตถงอยางไรสงเหลานกยงหางไกลจากการแกปญหาโดยรวม และโดยแนวคด

แลว การขาย’ชาวเขา’กยงคงยาเนนความเปน’คนอน’ของชาตพนธเหลานน105

ในทศนะของคนทวไปกลมชาตพนธบนพนทสงมกถกมองวาเปนผอพยพมาใหม ถอยไปอยาง

มากไมเกนตนครสตศตวรรษท 20 แตกลมทถกจดเปน’ชาวเขา’ หลายชาตพนธแทจรงแลวเปนชน

พนเมองทตงรกรากอยในประเทศไทยมากอนคนไทยเสยอก เชน กะเหรยง ลวะ ถน และขม106 อยางไรก

ดในสายตาของรฐ ชาตพนธทอาศยอยตามชายแดนหรอพนทสงดเหมอนจะเปนปญหาทรบกวนความ

สงบเรยบรอย (Law and Order) อยางไมรจบ ดงทปนแกว เหลองอรามศรไดตงขอสงเกตไววาปาย

ประทบ 3 อยางทรฐสรางใหกบบางชาตพนธบนพนทสง (ทสาคญคอมง) ไดแก ”กอการราย ปลกฝน

และทาลายปา”107 ซงเปนทงปญหาความมนคง และเปนเรองนารงเกยจทางสงคมอยในเวลาเดยวกน

แนละ ขอหาทงหมดนมมลความจรงอยพอสมควร แตถามองจากมมกวางทางประวตศาสตร

เราจะพบวาปายประทบดงกลาวอาจจะไมยตธรรมนก ยกตวอยางเชนเปนเวลากวา 100 ปทรฐไทยคอ

ผคาฝนรายใหญทสดและมสวนแนะนาชาวเขาใหปลกฝนในบรเวณภาคเหนอ สวนในเรองการลกขนส

ดวยกาลงอาวธนน กเชนเดยวกบกรณการ’เขาปา’ของปญญาชนและชาวชนบทอกจานวนมาก

กลาวคอเปนผลสบเนองมาจากการถกกดขขมเหงหรอถกละเมดลวงเกนจนทนไมไหว 108 สดทายใน

ประเดนทาลายปานน สาเหตสาคญทสดมาจากวถชวตดงเดมทเคยทาไรเลอนลอยมานานนบศตวรรษ

และไมเคยเปนความผดมากอนจนกระทงกฎหมายและทศนะของสงคมเรมเปลยนแปลงไป 109

เพราะฉะนนหากจะมการแกไขความขดแยงระหวางรฐกบชาตพนธเหลาน การทาความเขาใจทมาของ

ปญหานาจะชวยใหพบทางออกมากกวาการแขวนปายประณาม

105 Pinkaew Laungaramsri, “Ethnicity and the Politics of Ethnic Classification in Thailand”, in Colin

Mackerras ed., Ethnicity in Asia (Routledge Curzon, London & New York: 2003) p.167. 106 Chayan Vaddhanaphuti, “The Thai State and Ethnic Minorities: From Assimilation to Selective

Integration”, in K. Snitwongse & W. Scott Thompson ed., Ethnic Conflicts in Southeast Asia (ISEAS, Singapore: 2005) p.156

107 Pinkaew, เรองเดยวกน, p.165 108 การทคนเหลานเคยถกเหยยดหยามและถกละเมดลวงเกนโดยเจาหนาทของรฐมากอนทาให พคท.ไมตองใชความพยายามมากนกในการ

ชกชวนใหพวกเขาเขารวมการตอสดวยกาลงอาวธ ดงจะเหนไดวาในชวงประมาณ พ.ศ.2513 – 2525 มวลชนสวนใหญในฐานทมนภาคเหนอของฝายคอมมวนสตลงมาจนถงรอยตอจงหวดพษณโลก เลยและเพชรบรณ ลวนเปนชาวมง ขณะทจงหวดนานมชาวลวะเขารวมขบวนปฏวต และฐานทมนจงหวดตากมชาวกะเหรยงทงทเปนปกากะญอและโปวเปนกาลงสาคญ (ขอมลจากประสบการณตรงของผเขยน)

109Pinkaew, เรองเดยวกน, pp.166-167

42

กรณมลายมสลม ในกรณสดขวอกแบบหนง นยาม’ความเปนไทย’ตามทรฐกาหนด กสงผลกดทบอยางหนก

หนวงตอชาตพนธทมอตลกษณแตกตางและโดดเดนอยางพลเมองไทยเชอสายมลายในสามจงหวด

ภาคใต พลเมองเหลานตงรกรากอยในพนทมานานหลายศตวรรษ สบทอดเชอสายมาจากผคนใน

อาณาจกรเกาแกโบราณ110 พดภาษามลาย (ยาว) เปนภาษาแรกและนบถอศาสนาอสลาม ซงไมเพยง

แตกตางจากศาสนาพทธอนเปนศาสนาหลกในประเทศไทย หากยงเปนรากฐานของวฒนธรรมประเพณ

ทางจตวญญาณทไมอาจกลมกลนกบระบบทนนยมไดโดยอตโนมต

กลาวอกแบบหนงคอพวกเขามวฒนธรรมแบบกอนสมยใหมทลกซง มอตลกษณของชาต

พนธ (Ethnic Identity) ตนเองครบถวนทกประการ และทสาคญทสดคอผกโยงอตลกษณของตนไวกบ

สถานะทางการเมอง ดวยเหตนการขนตานระเบยบอานาจใหมจงกอตวขนอยางรวดเรว ดงจะเหนไดวา

แมในสมยสมบรณาญาสทธราชย ชาวมลายในดนแดนแหงนกไดกอการลกขนสและปะทะกบเจาหนาท

ของรฐบาลแลวถง 3 ครง 111 สาหรบพลเมองไทยทเปนชาวมลายมสลม การยอมรบปรบตวไมวาจะให

เปนแบบตะวนตกหรอเปนแบบ’วฒนธรรมแหงชาต’ของรฐไทยไมใชเรองงาย เมอฝายรฐกดดนดวยวธ

แขงกราว พลงขนตานกยงปรากฏขน จนกลายเปนความขดแยงทรนแรงยดเยอ บางสวนถงกบจดตง

เปนขบวนแยกดนแดนเพอสถาปนารฐปตตานขนมาใหม (Separatist Movement) ดงทดาเนนอยใน

ปจจบน112

แนนอน กรณของชาวมลายในสามจงหวดภาคใต คงตองถอเปนปญหาคนละระดบกบชาต

พนธชายขอบอน ๆ เพราะชาวมลายมสลมในพนทนเปนชาตพนธทคอนขางใหญ เปนคนสวนใหญของ

พนท และเคยมรฐเกาของตวเองมากอน ดงเราจะเหนจากสภาพองคประกอบทางดานประชากรในป

พ.ศ.2449 ซงเปนปทตงมณฑลปตตานวามชาตพนธมลายถงรอยละ 85.96 และมคนไทยเพยงรอยละ

12.64 สวนคนจนมประมาณ 1.38 เปอรเซนตเทานน113 แมในปจจบนจานวนพลเมองไทยทเปนมลาย

110 นกโบราณคดคอนขางเหนพองตองกนวาพนทใตสดของประเทศไทยเคยเปนทตงของรฐโบราณชอลงกาสกะซงมฐานะเปนอาณาจกร

ตงแตพทธศตวรรษท 7 และรงเรองมาถงพทธศตวรรษท 21 สวนแควนปตตานนนเกดขนภายหลงในดนแดนเดยวกนและอยภายใตอานาจลงกาสกะอยเปนเวลานาน กอนทจะกลายเปนอาณาจกรใหญดวยตวเอง ราว พ.ศ.2000 หรอประมาณ ค.ศ.1457 กษตรยปตตานไดเปลยนจากนบถอพทธศาสนามาเปนศาสนาอสลาม ปตตานจงกลายเปนรฐอสลามตงแตนนมา ดรายละเอยดในครองชย หตถา, ประวตศาสตรปตตาน: สมยอาณาจกรโบราณถงการปกครอง 7 หวเมอง (สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2551) บทท 2-3

111 ดรายละเอยดในสมโชต อองสกล, การปฏรปการปกครองมณฑลปตตาน พ.ศ.2449-2474 (วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร 2521) น. 335-352

112 ดรายละเอยดและความเปนมาของขบวนการเหลาน ใน ชลพร วรณหะ, “ความขดแยงในจงหวดชายแดนภาคใตจากปรทรรศนประวตศาสตร”, ในสรชย หวนแกว บก., กาเนดไฟใต (สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2551) น.22-53

113 สมโชต อองสกล, เลมเดยวกน, น. 16

43

มสลมในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส กลวนแลวแตเกนหนงลานคนในแตละจงหวด ยงถานบ

จานวนชาวมสลมในภาคใตทงหมดตงแตจงหวดชมพรลงไป กจะพบวามกวา 6 ลานคนทเดยว114 การท

ชาวมลายมสลมในประเทศไทยผกโยงอตลกษณของตนไวกบสถานะทางการเมองทาใหปญหาแกได

ยากขนสาหรบฝายรฐทยดถอการรวมศนยอานาจมาตงแตตน ขณะเดยวกนจดทพอจะทาใหประชาชน

ชาตพนธนยอมรบอานาจของกรงเทพฯ ไดคอความเปนอสระทางวฒนธรรมและความพอใจทางการ

เมอง อยางนอยในระดบทใกลเคยงกบทเคยมอยในชวงกอนการรวมศนยอานาจเขาสสวนกลาง ในเมอ

เปนเชนนแลว ปญหาชาตพนธในสามจงหวดภาคใตจงผดแผกแตกตางจากปญหาชาตพนธทเหลอ

คอนขางมาก และอาจจะตองอาศยทางออกทพเศษออกไป

อยางไรกด เราคงตองยอมรบวาความรสกแปลกแยกกบรฐไทยของชาตพนธมลายนนไดถก

ทาใหเกดขนอยางตอเนองโดยนโยบายฝายรฐเสยสวนใหญ ไมเพยงในสมยสมบรณาญาสทธราชย หาก

ยงหนกหนวงขนในระยะชาตนยมแบบลทธทหาร และชาตนยมชวงสงครามเยน ยกตวอยางเชนในสมย

จอมพล ป.พบลสงครามเปนนายกรฐมนตรชวงแรก (พ.ศ.2481-2487) พลเมองมสลมเชอสายมลายได

ถกจากดอสรภาพทางวฒนธรรมอยางหนกหนวงตามแนวรฐนยม เชนถกสงไมใหแตงกายตามประเพณ

ของตน ไมใหสอนภาษามลายในโรงเรยน ไมใหพดภาษามลายในการตดตอกบราชการ ใหเปลยนชอ

ใหมเปนชอไทยและใชประเพณไทยในดานตาง ๆ นอกจากน ใน พ.ศ.2486 รฐบาลยงกาหนดใหใช

กฎหมายแพงและพาณชยแทนกฎหมายอสลามดานครอบครวและมรดกอกดวย 115 ตอมาในสมยจอม

พลสฤษด ธนะรชตเปนผนาประเทศ ฝายรฐยงไดอพยพชาวอสานเขาไปในพนทเปนจานวนมากเพอเพม

สดสวนประชากรทเปน’คนไทย’ 116 ยงไมตองเอยถงแผนพฒนาประเทศแบบทนนยมอนเปนจดเรมตน

ของการรกลาฐานทรพยากรในทองถนโดยกลมทนจากภายนอก

แนละ ระดบการขยายตวของทนนยมซงคอนขางตาในสามจงหวดภาคใต กมสวนทาใหการ

ถกทอความสมพนธระหวางชาวไทยมลายกบชาตพนธหลกแบบเปนไปเอง (แบบทเกดขนกบคนอสาน

และคนเหนอ) ไมไดเกดขนในบรเวณนมากนก ตามรายงานของ กอส.พนทดงกลาวตดอนดบ 1-4 ของ

จงหวดทมสดสวนคนจนดานรายไดมากทสดของภมภาค มผลตภณฑจงหวดตอหวตากวาทปรากฏใน

จงหวดภาคใตอน ๆ และในพนทอน ๆ ของประเทศ ทสาคญคอมจานวนคนจนสงถงกวาสามแสนคน

หรอคดเปนรอยละ 47.6 ของคนจนทงภมภาค117

114 อางใน Michel Gilquin, The Muslims of Thailand (Silkworm Books, Thailand: 2005) p.40 115 รายงานกอส., น.51 116 ทกษ เฉลมเตยรณ, เลมเดยวกน, น.245-246 117 รายงานกอส. น.23

44

อยางไรกด ประเดนดงกลาวอาจจะไมไดเกดจากการละเลยของฝายรฐอยางเดยว ลกษณะ

ขดกบทนนยม (ซงมเนอหาเปนตะวนตกและเปนวตถนยม) ของวฒนธรรมประเพณในปตตานกมอยไม

นอย ดงทอาจารยศรศกร วลลโภดม ไดชไววาชมชนรอบอาวปตตานนน “พอใจกบการมชวตแบบเรยบ

งายและสงบอยางทมมาแตเดม เปนชวตทอยรวมกนเปนกลมเหลาทเชอมโยงดวยความสมพนธ

ระหวางคนกบคน คนกบธรรมชาตและคนกบสงนอกเหนอธรรมชาต” สวน ”คนไทยในปจจบนนในทว

ประเทศมโลกทรรศนแบบไมมมตทางจตวญญาณ (spirituality) ไมมมตทางศาสนา พดกบคนมสลมไม

รเรองเพราะเรารดหนาไปทางโลกตงแตสมยจอมพลสฤษดมา40ป” 118 ดงนนสภาพทเปนอยจงมความ

ตางจากกรณภาคเหนอและภาคอสานอยพอสมควร กลาวคอถานา’การพฒนาเศรษฐกจ’มาใชแบบสตร

สาเรจดงทบางรฐบาลเคยคด กนาจะเกดผลเสยมากกวาผลด119

จากสภาพปญหาทสงสมมาทงหมด สงทนาหวงทสดในเวลานคอปญหาสามจงหวดภาคใตม

แนวโนมทจะขยายจากความขดแยงระหวางรฐชาตกบชาตพนธบางกลมไปสความขดแยงระหวางชาต

พนธมลายกบพลเมองไทยทไมใชมลายมากขนเรอย ๆ อนนหมายถงวาเปนความขดแยงทมลกษณะ

มวลชนทงสองฝาย ซงแกไขยากขน โดยเฉพาะอยางยงถาฝายรฐยงคงยดถอแนวคดเรองชาตและลทธ

ชาตนยมอยางตายตว

ดงทธงชย วนจจะกล นกประวตศาสตรทมชอเสยงคนหนงไดตงขอสงเกตไววาปมเงอนในการ

หาหนทางแกปญหาสามจงหวดภาคใตอยทจะตอง ”ขามใหพนลทธชาตนยมไทย...เราไมจาเปนจะตอง

เหนดวยกบลทธชาตนยมปตตาน และไมควรเหนดวยหรอเหนใจปฏบตการรนแรงใด ๆ ทกระทาตอชาว

พทธ...แตการแกปญหาในระดบมหภาคจาเปนตองเรมทฝายมอานาจเหนอกวา ฝายครอบงากดขขม

เหง ไดแกรฐไทยและชาตนยมไทยทงหลาย นกชาตนยมไทยไมเคยเขาใจเลยวาทาไมจงเกดความ

ขดแยงเรอรงในชายแดนใตสด...คนไทยทวไปสวนใหญ...ไมกลายอมรบวาสยามกดขขมเหงคนอน

ตลอดรอยปทผานมา”120

ผลกระทบจากโลกาภวตน นอกจากปญหาชาตพนธเลก ๆ กบกรณสามจงหวดภาคใตแลว สมยโลกาภวตนยงทาให

ปญหาความสมพนธระหวางรฐชาตกบชาตพนธทวความซบซอนขนอกชนหนง เมอประโยชนทาง

เศรษฐกจเรมแยกทางกบจนตภาพทางการเมองและวฒนธรรมแบบชาตนยม กลาวคอในปจจบน

118 ศรศกร วลลโภดม, ไฟใตฤาจะดบ (สานกพมพมตชน 2550) น. 36 และ122 119 ด Michel Gilquin, เลมเดยวกน, p.131 120 ธงชย วนจจะกล, อนตรายของลทธชาตนยมไทย, www.midnightuniv.org./midnight2545/newpage30.html

(29/11/2551)

45

ประเทศไทยไมเพยงถกระบบทนนยมขามชาตกดดนใหเปดประเทศเสรในดานการคาและการลงทน

เทานน แมบรรดาผประกอบการในประเทศไทยเองกเปดรบแรงงานตางชาตเขามาชวยลดตนทนการ

ผลตและเพมศกยภาพในการแขงขน ทงนโดยไมสนใจเรองความเปนไทยหรอไมเปนไทยอกตอไป

อนทจรงรฐบาลไทยไดเรมอนญาตใหมการจางแรงงานขามชาตมาตงแตปลายยคสงคราม

เยนแลว แตทศทางดงกลาวเรมขยายตวมากขนตงแต พ.ศ.2535 กลาวคออนญาตใหมการจางแรงงาน

จากพมาในพนทจงหวดชายแดนไทย-พมารวม 9 จงหวด จากนนใน พ.ศ.2539 รฐไดเปดใหมการจาง

แรงงานขามชาตไดเปน 3 สญชาตคอพมา ลาวและกมพชาในพนทจงหวดอน ๆ ทขาดแคลนแรงงาน

รวม 43 จงหวดใน 7 กจการ ตอมาไดมการขยายจานวนจงหวดและประเภทกจการออกไปเรอย ๆ จน

ครบ 76 จงหวดในป พ.ศ.2544 ทาใหภายในป 2548 มแรงงานขามชาตทไดรบใบอนญาตทางานถง

กวา 7 แสนคน121 แนละ ตวเลขจรงของจานวนแรงงานขามชาตในประเทศไทยยอมตองมากกวาน

ประเดนทนาสนใจคอแรงงานจากประเทศเพอนบานเหลาน ทงทเขาเมองโดยถกกฎหมาย

และผดกฎหมาย ไดกลายเปนกลมชาตพนธใหมในประเทศไทย ซง’มประโยชน’ทางดานการเตบโตทาง

เศรษฐกจ แตไมมลกษณะใดเลยทเขากนไดกบนยาม’ความเปนไทย’ ตามทรฐกาหนด กระนนกตาม

ความทยงถกจดวาเปน’คนนอก’ พวกเขาจงเปนกลมชนทตกอยในฐานะออนแอทสดกลมหนงในทาง

การเมองและสงคม กลายเปนเหยอของการละเมดลวงเกน เอารดเอาเปรยบ กระทงถกกระทาทารณ

โดยไมอาจปองกนตนเองไดมากนก

อยางไรกด ทามกลางกระแสโลกาภวตน ทนนยมในประเทศไทยกเปลยนไปมากทเดยว และ

มลกษณะสรางความราวฉาน (divisive) มากกวาชวยหลอมรวม (integrative) หมชนในสงคม

อนทจรงกอนวกฤต พ.ศ.2540 และการเปดเสรทวดานตามแรงกดดนของกองทนการเงน

ระหวางประเทศ (IMF) การพฒนาประเทศแบบไมทวถง (Uneven Development) กผลตปญหาโดยตว

ของมนเองอยแลว ดงจะเหนไดจากชองวางระหวางรายไดทขยายตวหางกนมากขนเรอย ๆ ระหวางคน

รวยกบคนจนในประเทศไทย กลาวคอในหวง พ.ศ. 2518/2519 กลมประชาชนไทยรอยละ 20 ทมรายได

ตาสดเคยมสวนแบงจากรายไดรวมของประเทศประมาณ 6 เปอรเซนต แตถงป 2543 สวนแบงนกลบ

ลดลงเหลอ 3.9 เปอรเซนต ขณะทประชาชนสวนทมรายไดสงสด 20 เปอรเซนตแรก กลบมสวนแบง

เพมขนจากรอยละ 49.2 เปนรอยละ 57.8 ของรายไดรวม และถาแบงกลมประชากรใหเลกลงเหลอ 10

121 อดศร เกดมงคล, “แรงงานขามชาตในสงคมไทย” www.prachathai.com/05web/th/home/9976 (25/11/2551)

46

เปอรเซนตแรกทมงมกบ 10 เปอรเซนตหลงทยากไร กจะพบวาพวกเขามรายไดตางกนถง 27 เทา 122

นอกจากความเหลอมลาในฐานะทางเศรษฐกจและสงคมแลว การพฒนาประเทศทรฐวางแผนยงได

นาไปสปญหาการแยงชงทรพยากรระหวางกลมทนกบชมชนทองถนในหลายทหลายแหง ดงจะเหนจาก

สถตการชมนมประทวงของชาวชนบทในประเดนทรพยากร ดน นาปา ซงมจานวนสงถง 276 ครงในป

2537 และ 335 ครงในป 2538 123 ในบางกรณความขดแยงแบบนไดกลายเปนเรองรนแรงและสราง

ความบอบชาใหกบผยากไรจานวนไมนอย เชนในระหวาง พ.ศ.2517-2522 มผนาชาวนาชาวไรถกลอบ

ยงบาดเจบและชวตถง 47 ราย และในระหวางป 2532 ถงตนป 2546 มผนาชมชนทตอตานโครงการ

ตาง ๆ ทสงผลกระทบตอทรพยากรและสงแวดลอมถกลอบสงหารเสยชวต 21 ราย124

แตหลงจากรฐไทยถกบบใหออกกฎหมายเปดประเทศ 11 ฉบบเพอแลกกบความชวยเหลอ

ของไอเอมเอฟ ปญหาเดมทเรอรงอยแลวไมเพยงถกทาใหหนกหนวงขนเทานน ตวรฐชาตเองกสญเสย

ฐานะผจดการระบบทนนยมไทยไปไมใชนอย และอาจจะควบคมกากบทศทางการพฒนาประเทศไมได

อกตอไป ดวยเหตน ปญหาทเกดขนจงไมไดเปนแคประเดนเศรษฐกจเพยงอยางเดยว หากยงมนย

สนคลอนระเบยบอานาจแบบรฐชาตอยางลกซงถงราก

ประการแรก จนตภาพเรองอธปไตยเหนอดนแดนถกกดกรอนใหออนลง เนองจากพลงอานาจ

จากนอกประเทศเขามามสวนกาหนดนโยบายของรฐไทยไดในสดสวนทสงมากขอกาหนดของ

ไอเอมเอฟ ทาใหรฐไทยจะตองแปรรปรฐวสาหกจ ยกเลกกฎระเบยบตาง ๆ ทเปนอปสรรคตอการเขามา

ของทนขามชาต และตองปฏบตตอผประกอบการตางชาตเทาเทยมกบนกธรกจไทย กลาวโดยยอกคอ

ยกเลกระบบ ’เศรษฐกจแหงชาต’ และโอนอธปไตยทางเศรษฐกจไปไวทกลไกตลาดนนเอง

ประการตอมา แนวคดเรองผลประโยชนแหงชาตเองกถกหกลางไปมากเนองจากการเขามา

ผสมปนเปของผลประโยชนตางชาตจนแยกไมออกวาการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศไทยแทจรง

แลวเปนผลประโยชนของใคร อนนยงไมตองเอยถงวาความเหลอมลาทางรายไดอยางสดขวในหม

พลเมองไทยดวยกน กทาใหแนวคดผลประโยชนแหงชาตไมคอยสมจรงมาตงแตแรกแลว

และประการสดทาย ในเมอรฐชาตไมวาระบอบใดลวนอาศยจนตภาพเรองผลประโยชน

แหงชาตเปนขออางความชอบธรรมในการใชอานาจ เมอมาถงจดนขออางดงกลาวจงขาดความหนก

122 ปราน ทนกร, ความเหลอมลาของการกระจายรายไดในชวงสทศวรรษของการพฒนาประเทศ: 2504-2544 (บทความประกอบการ

สมมนาเรอง”หาทศวรรษภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต”, คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร มถนายน 2545) น.4-1 ถง 4-70

123 ประภาส ปนตบแตง, การเมองบนทองถนน: 99วนสมชชาคนจน (มหาวทยาลยเกรก 2541) น. 5 124 อางในเสกสรรค ประเสรฐกล,การเมองภาคประชาชนฯ , น.190

47

แนนนาเชอถอลงไปไมนอย กระทงเรมถกคดคานถขนเรอย ๆ โดยประชาชนกลมเลกกลมนอยทไดรบ

ผลกระทบจากการดาเนนโครงการของรฐหรอการลงทนของเอกชน

สภาพดงกลาวหมายความวาการสรางฉนทานมตทางการเมอง (Political Consensus) จะ

กระทาโดยอาศยขออางลอย ๆ เกยวกบชาตไมไดอกตอไป (ซงกมชนชนนาบางกลมฝนทาอย) หาก

จะตองอาศยการมสวนรวมของกลมกอนองคกรตาง ๆ จากภาคประชาชนหรอประชาสงคมมาตกลงกบ

รฐหรอตกลงกนเองจงจะแกปญหาได

กลาวอกแบบหนงกคอ สภาพประเทศไทยในปจจบนกาลงเคลอนไปสสภาวะหลงรฐชาต

(Post Nation-state) มากขนเรอย ๆ ประชาชนในประเทศ ทกวนนแมแตชนชนนาและผคนในกระแส

หลกกตกอยในสภาพแตกปจเจกแยกกลมยอยมากขนทกวน หาเอกภาพแทจรงในเรองใดเกอบไมได ใน

สภาพดงกลาวแม’วฒนธรรมแหงชาต’ทรฐไทยพยายามปลกฝงมาตงแตสมยสมบรณาญาสทธราชย

จนถงสมยสงครามเยนกออนพลงลง ไมสามารถเหนยวรงความขดแยงหรอสรางความรสกเปนนาหนง

ใจเดยวมาแกปญหาความขดแยงทเกดขนได ยงไมตองเอยถงวามคนจานวนไมนอย โดยเฉพาะอยางยง

คนชนกลางรนใหม ๆ ทแอบถอนตวจากสานกสงกดชาตไปสวฒนธรรมโลกาภวตนมาพกใหญแลว

สรป : แงคดเกยวกบโอกาสของชาตพนธ

ในเงอนไขเชนน แนวคดเรองการพฒนาแบบทางเลอก (Alternative Development) ของ

ชมชนทองถน และการเมองภาคประชาชน หรอประชาธปไตยทางตรงของชมชนรากหญา ยงทว

ความสาคญมากขน ทงนเพอรองรบสภาวะการเปลยนแปลงในระดบรฐอยางหนง (ปญหาศนยอานาจ

ไมมอธปไตยพอจะกาหนดนโยบาย) กบเพอปองกนตวจากแรงอดกระแทกของทนนยมขามชาตอก

อยางหนง (ปญหาแยงชงทรพยากร) พดใหชดขนกคอขณะทรฐไทยมฐานะเปนผจดการสาขาของระบบ

ทนนยมโลกมากขนและมลกษณะชาตนอยลง อานาจรฐทรวมศนยไวอยางเตมเปยมจะยงแกปญหา

ภายในประเทศไมได เพราะฉะนนไมชากเรวจะตองมการจดระเบยบอานาจกนใหมใหประชาสงคม

(Civil Society) สามารถกาหนดรฐมากขนและชมชนทองถนมอานาจบรหารจดการฐานทรพยากรของ

ตนโดยตรงยงขน

ถามวาแลวทงหมดนเกยวของกบปญหาชาตพนธอยางไร ? คาตอบมอยวาปญหาความ

ขดแยงระหวางรฐกบชาตพนธเปนผลผลตโดยตรงจากแนวคดเรองรฐชาตและลทธชาตนยม เมอแนวคด

ดงกลาวเรมเสอมลง และมลกษณะกลวงเปลามากขน โอกาสทจะไดออกจากอคตเรองชาตของชนเผา

เลก ๆ ทงหลายจงเปดกวางขนไปดวย มนคงจะเปนเรองไรเหตผลสนดถาชาตพนธตาง ๆ จากทวโลก

สามารถเขามาทามาหากนในเมองหลวงได ขณะชาตพนธพนเมองยงถกรงเกยจเดยดฉนทอกตอไป ใน

48

เมอทนนยมโลกาภวตนทาใหรฐไทยเลกตงคาถามตอนกธรกจแลววา”เปนคนไทยหรอเปลา ?” แลว

ทาไมยงตองถามผใชแรงงานรบจางกบชาวไรชาวนาตามปาเขาดวยคาถามแบบนดวยเลา

แนละ โอกาสของชาตพนธทถกละเมดกดขยอมแยกไมออกจากการขยายตวของระบอบ

ประชาธปไตยไทยโดยรวม ทงนเพราะทผานมาเปนเวลายาวนาน แนวคดเรองชาตและลทธชาตนยม

เปนสงสมพนธกบทฤษฎการเมองและวฒนธรรมอานาจนยมอยางแนนแฟน ดงกลาวมาแลวขางตนวา

การปลกฝงคานยมเรองชาตและการวางเงอนไขเปนสมาชกของชาตไดถกกาหนดโดยฝายรฐหรอฝาย

ชนชนนาลงมาโดยผานการใชอานาจ เพราะฉะนนในระยะหลงเมอระบอบการเมองการปกครองของ

ไทยมความเปนประชาธปไตยมากขน และสงคมไทยมแนวโนมเสรนยมมากกวาเดม การตรวจสอบทา

ทายคานยม ตลอดจนบรรทดฐานของความเปนคนไทยทรฐกาหนดจงมโอกาสเกดมากขนเปนธรรมดา

กลาวอยางรวบรดคอ ระบอบเสรประชาธปไตยทางการเมองยอมนาไปสประชาธปไตยทางวฒนธรรม

อยางเลยงไมพน ซงประการหลงนรวมเรองความเปนไทยหรอไมเปนไทย ตลอดจนอตลกษณของ

ทองถนและชาตพนธตาง ๆ เอาไวดวย

เทาทลาดบมาทงหมด เราจะเหนไดวาชาตนยมไทยมเปาหมายเปนศตรภายนอกนอยมาก

หรอแทบจะไมมเลย ดงนนการสรางความเปน’คนอน’จงมกมาลงทกลมชนภายในประเทศ ซงถอเปน’

ศตร’ตามสายตาของรฐ มากกวาเปนปฏปกษแทจรงกบประชาชนดวยกน ดงทศาสตราจารยเบน แอน

เดอรสน ไดชไววากลมชนหรอชาตพนธตาง ๆ นน ไมคอยไดใสใจหรอกวาตวเองเปนใคร รฐตางหากท

ชอบตงคาถามเชนนแลวสรางกลมตาง ๆ ขนมา125เพราะฉะนน ถาระบอบประชาธปไตยไทยสามารถทา

ใหรฐไทยผอนคลายความกงวลเรองชาตพนธลง และยอมรบความหลากหลายทางวฒนธรรมมากขน

ความเดอดรอนของชาตพนธเลก ๆ ในประเทศไทยกนาจะลดลงไปไมนอย

จรงอย ระเบยบอานาจใหมในทศทางดงกลาวยงคงตองอาศยเวลาผลกดนใหปรากฏเปนจรง

แตแนวโนมสถานการณหลงรฐชาตหรอหลงสมยใหม (Post Modernity) กนบวาเปดโอกาสใหชาตพนธ

ตาง ๆ มากขน โดยพวกเขาสามารถเชอมโยงตวเองเขากบทงกระแสสทธมนษยชนสากลและกระแส

การเมองภาคประชาชนโดยรวม ซงทงสองกระแสลวนเปนกระบวนการทไมไดเอารฐเปนตวตง (State

oriented) หากถอมนษยชาตและชมชนทองถนเปนตวตง (Community oriented) ไมวาจะเปนประเดน

การเขาถงทรพยากร เรองสงแวดลอม ความยตธรรม หรอคณคาความเปนคน

125 Benedict Anderson, เรองเดยวกน

49

บรรณานกรม เอกสารภาษาไทย กฎหมายในรชกาลท5 เลม4 (หนงสอในงานพระราชทานเพลงศพนายจตต ตงสภทย 2540)

กรมโฆษณาการ, ประมวลรฐนยมเลม1 (พ.ศ. 2482)

คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต, รายงานกอส./เอาชนะความรนแรงดวยพลง

สมานฉนท (2549)

ครองชย หตถา, ประวตศาสตรปตตาน: สมยอาณาจกรโบราณถงการปกครอง7หวเมอง

(สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2551)

จตร ภมศกด, ความเปนมาของคาสยาม ไทย ลาว และขอม และลกษณะทางสงคมของชอชน

ชาต (สานกพมพศยาม 2540)

เฉลมเกยรต ผวนวล, ความคดทางการเมองของทหารไทย (สานกพมพผจดการ 2535)

ชยอนนต สมทวณชและขตตยา กรรณสตร รวบรวม, เอกสารการเมองการปกครองไทย พ.ศ.

2417-2477 (สมาคมสงคมศาสตรฯ 2532)

เชาวนะ ไตรมาศ, ขอมลพนฐาน 66 ปประชาธปไตยไทย (สถาบนนโยบายศกษา 2541)

เตช บนนาค, ขบถร.ศ.121 (มลนธโครงการตาราฯ 2524)

ทกษ เฉลมเตยรณ (พรรณ ฉตรพลรกษและคณะ แปล), การเมองระบบพอขนอปถมภแบบเผดจ

การ (มลนธโครงการตาราฯ 2548)

ธงชย วนจจะกล, “ภมกายาและประวตศาสตร” ใน ฟาเดยวกน (ปท 6 ฉบบท 3 กค.- กย. 2551)

นพรตน นสธรรม, การปฏรปทดนในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

(วทยานพนธปรญญาโท จฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ.2520)

นธ เอยวศรวงศ, ชาตไทย เมองไทย แบบเรยนและอนสาวรยฯ (สานกพมพมตชน 2538)

เบนจามน เอ. บทสน, กาญจน ละอองศรและคณะแปล, อวสานสมบรณาญาสทธราชยในสยาม

(มลนธโครงการตาราฯ 2543)

ประภาส ปนตบแตง, การเมองบนทองถนน : 99วนสมชชาคนจน (มหาวทยาลยเกรก 2541)

ประภาส ปนตบแตงและคณะ, นโยบายรฐกบการละเมดสทธชมชน (โครงการวจยสทธมนษยชน

ไทยในสถานการณสากล 2545)

50

ประอรรตน บรณมาตร, หลวงวจตรวาทการกบบทละครประวตศาสตร (สานกพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร 2528)

ปราน ทนกร, ความเหลอมลาของการกระจายรายไดในชวงสทศวรรษของการพฒนาประเทศ:

2504-2544 (บทความประกอบการสมมนาเรอง”หาทศวรรษภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหง ชาต”, คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร มถนายน 2545)

ปาจรย ธนะสมบรณกจและคณะ บก., วพากษรายงานคณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนท

แหงชาต (คณะทางานสอสารกบสงคม กอส. 2549)

ผาสก พงษไพจตรและครส เบเคอร, เศรษฐกจการเมองไทยสมยกรงเทพฯ (Silkworm Books

2539)

พงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขา (สานกพมพคลงวทยา 2516)

พรรณ บวเลก “การเตบโตและพฒนาการของนายทนธนาคารพาณชยชาวจนในประเทศไทย (2475-

2516) “ ใน วารสารเศรษฐศาสตรการเมอง ปท6 ฉบบท1-2 ตค.- มค.2530

ม.ร.ว.อคน รพพฒน ”สงคมไทยในกฎหมายตราสามดวง: โครงสรางในกระดองกฎหมาย” ใน กฎหมาย

ตราสามดวงกบสงคมไทย (สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต 2535)

โยะชฮะระ คนโอะ,สกญญา นธงกรและคณะแปล, กาเนดทนนยมเทยมในเอเชยอาคเนย

(สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร 2537)

ราชกจจานเบกษา เลม29 วนท มนาคม 2455 (นบแบบใหมเปน 2456)

ลกขณา ปนวชย, “อดมการณรฐของรฐไทยในแบบเรยนประถมศกษา พ.ศ.2464-2533; ไมม’ชาตของ

ประชาชนไทย’ในแบบเรยน”ใน รฐศาสตรสาร (ปท21 ฉบบท3 พ.ศ.2542) น.113

วราภรณ เผอกเลก, การสรางวรสตรสามญชนในสมยจอมพลป.พบลสงครามชวงแรก พ.ศ.

2481- 2487 (วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2547)

วฒชย มลศลปและสมโชต อองสกล บก., มณฑลเทศาภบาล : วเคราะห เปรยบเทยบ (สมาคม

สงคมศาสตรแหงประเทศไทย 2524)

ศรศกร ชสวสด, ผกป การจดเกบเงนคาแรงแทนการเกณฑแรงงานจากคนจนในสมย

รตนโกสนทร (วทยานพนธปรญญาโท จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2524)

ศรศกร วลลโภดม, ไฟใตฤาจะดบ (สานกพมพมตชน 2550)

ศรสมภพ จตรภรมยศรและคณะ, การเมองชายขอบกบการใชความรนแรงและการเมองแหงอต

ลกษณในจงหวดชายแดนภาคใต (รายงานวจยเสนอตอคณะกรรมการจดงานโครงการการ

ประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาตครงท8, ธนวาคม 2550)

51

สมโชต อองสกล, การปฏรปการปกครองมณฑลปตตาน พ.ศ.2449-2474 (วทยานพนธปรญญาโท

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร 2521)

สงศต พรยะรงสรรค, ทนนยมขนนางไทย พ.ศ.2475-2503 (สานกพมพสรางสรรค 2526)

สายชล สตยานรกษ, ความเปลยนแปลงในการสรางชาตไทยและความเปนไทยโดยหลวงวจตร

วาทการ (สานกพมพมตชน 545)

สน ไชยรส, สทธมนษยชนกบชาตพนธในสงคมไทย กรณศกษาจากคณะกรรมการสทธ

มนษยชนแหงชาต (เอกสารประกอบการประชมวชาการเรอง”ชาตนยมกบพหวฒนธรรม”,

เชยงใหม ธนวาคม 2551)

สเนตร ชตนธรานนท,สงครามคราวเสยกรงศรอยธยาครงท2 พ.ศ.2310: ศกษาจากพงศาวดาร

พมาฉบบราชวงศคองบอง (สถาบนไทยคดศกษา 2531)

สรชย หวนแกว บก., กาเนดไฟใต (สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2551)

สรยนต ทองหนเอยด บก., ผนดน สนตภาพและชาตพนธ (ศนยปฏบตการรวมเพอแกไขปญหา

ประชาชนบนพนทสง 2548)

สวมล ชาญมานนท, “การจากดอทธพลชาวจนในสมยรชกาลท6” ใน วารสารธรรมศาสตร (ปท4 เลม

ท1 มย.- กย.2517)

เสกสรรค ประเสรฐกล “รฐไทยในกฎหมายตราสามดวง”,ใน กฎหมายตราสามดวงกบสงคมไทย

(สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต 2535)

เสกสรรค ประเสรฐกล, การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตยไทย (สานกพมพอมรนทร

2548)

เสนห จามรก, สทธมนษยชนไทยในกระแสโลก (สกว.และสถาบนชมชนทองถนพฒนา 2549)

อ.อานวยสงคราม, จอมพลป.พบลสงคราม เลม 2 (ไมระบสานกพมพพ.ศ.2518)

อรรถจกร สตยานรกษ, การเปลยนแปลงโลกทศนของชนชนผนาไทย ตงแตรชกาลท4ถง

พทธศกราช2475 (สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2541)

อศวพาห, พวกยวแหงบรพาทศ และเมองไทยจงตนเถด (มลนธพระบรมราชานสรณ

พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว 2528)

52

เอกสารภาษาองกฤษ Benedict Anderson, LIVES OF THE STATELESS PEOPLES AND UNIDENTIFIED

NATIONALITIES(ปาฐกถานาในการประชมสมมนาของ Southeast Asian Studies

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 22 กพ. 2551)

Charles F. Keyes, ISAN: REGIONALISM IN NORTHEASTERN THAILAND (Data Paper

No.65 SEA Program, Cornell University 1967)

Chayan Vaddhanaphuti, “The Thai State and Ethnic Minorities: From Assimilation to Selective

Integration”, in K. Snitwongse & W. Scott Thompson ed., ETHNIC CONFLICTS IN

SOUTHEAST ASIA (ISEAS, Singapore: 2005) p.156

Craig J. Reynolds ed., NATIONAL IDENTITY AND ITS DEFENDERS; THAILAND TODAY

(Silkworm Books 2002)

Michel Gilquin, THE MUSLIMS OF THAILAND (Silkworm Books, Thailand: 2005)

Pinkaew Laungaramsri, “Ethnicity and the Politics of Ethnic Classification in Thailand”, in

Colin Mackerras ed., ETHNICITY IN ASAI (Routledge Curzon, London & New York:

2003)

Scot Barme, LUANG WICHIT WATHAKAN AND THE CREATION OF THE THAI IDENTITY

(ISEAS Singapore: 1993)

Seksan Prasertkul, THE TRANSFORMATION OF THE THAI STATE AND ECONOMIC

CHANGE: 1855-1945 (Cornell Ph.D. Thesis 1989)

WEBSITES www.midnightuniv.org/forum/index.php/topic,5293.o.html (27/11/2551)

www.prachathai.com/05web/th/home/9976 (25/11/2551)

www.midnightuniv.org/midnight2545/newpage30.html (29/11/2551)

http://webboard.mthai.com/61/2008-07-10/402090.html (7/12/2551)

www.forest.go.th/stat/stat50/TAB1.htm (10/12/2551)

www.forest.go.th/stat/stat50/TAB1.htm (11/12/ 2551)

53