Embed Size (px)
Citation preview
Sinema ve Televizyonda Etik
Etik Sinema’da…
“Geçen hafta”
Geçen hafta, işin yayıncılık boyutunda TV’deki etik ilkelerin hangi temel kavramlar [genel ahlâk, devletin ve milletin bölünmezliği, vb.) çevresinde yapılandığını gördük. Bu hafta sinemadaki etik kurumsal yapının nasıl işlediğini göreceğiz…
“The Hollywood Effect”
Sinema = HollywoodHollywood
En bEn büüyyüük film endk film endüüstrisi Hollywood strisi Hollywood sinemadaki etik ilkelerin neler olmassinemadaki etik ilkelerin neler olmasııgerektigerektiğği konusunda ne yapi konusunda ne yapııyor?yor?
“The Hollywood Effect”
Sinema = HollywoodHollywood
HiHiççbir bir şşey yapmey yapmııyoryor……
…… çüçünknküü sinemansinemanıın n en yaraten yaratııccıı sanat bisanat biççimiimi olduolduğğunu unu ddüüşşüünnüüyoryor……
“The Hollywood Effect”
Ancak yine de 1922 yAncak yine de 1922 yııllıında sinema endnda sinema endüüstrisini strisini korumak ve desteklemek amackorumak ve desteklemek amacııyla byla büüyyüük film k film ststüüdyolardyolarıı bir bir öörgrgüüt kuruyorlar (t kuruyorlar (MotionMotion Picture Picture ProducersProducers andand DistributorsDistributors of of AmericaAmerica (MPPDA)(MPPDA)). Bu ). Bu öörgrgüüttüün ban başışına na William William HaysHays adladlıı Amerikan Posta Amerikan Posta Hizmetlerinin BaHizmetlerinin Başşkankanıınnıı getiriyorlar. getiriyorlar.
“The Hollywood Effect”
ÖÖrgrgüüttüün hedefi, son zamanlarda film yn hedefi, son zamanlarda film yııldldıızzıı RoscoeRoscoe""FattyFatty" " ArbuckleArbuckle’’ıınn model ve aktris Virginia model ve aktris Virginia RappeRappe’’yeyetecavtecavüüz ve cinayetle suz ve cinayetle suççlanmaslanmasıınnıın ardn ardıından ve ndan ve eeşşzamanlzamanlıı olarak dini gruplarolarak dini gruplarıın filmlerin federal n filmlerin federal yyöönetimler tarafnetimler tarafıından sansndan sansüür edilmesi ir edilmesi iççin in ççaağğrrııda da bulundubulunduğğu bir du bir döönemde film endnemde film endüüstrisinin imajstrisinin imajıınnııyenilemekti. Bunun iyenilemekti. Bunun iççin eski bir Presbiteryen rahip in eski bir Presbiteryen rahip yardyardıımcmcııssıı ve Posta Teve Posta Teşşkilatkilatıı BaBaşşkankanıı olan olan HaysHays’’ii bu bu muhafazakâr muhafazakâr öözgezgeççmimişşi ii iççin bir halkla iliin bir halkla ilişşkiler kiler ççalalışışmasmasıınnıın parn parççasasıı olarak yolarak yııllllıık 100 bin dolar k 100 bin dolar maamaaşşla ila işşe alde aldıılar.lar.
“The Hollywood Effect”
“The Hollywood Effect”
Hays, Federal Sansür Heyetini oluşturdu. Heyet Katolik rahiplerden kuruluydu. Bu rahiplerden biri (Peder Daniel A. Lord) 1930 yılında “Yapım Kuralları”nı kaleme aldı ve Hays bu kuralları görünce şöyle dedi: “Kuralları okurken adeta gözlerim yuvalarından fırlamıştı. İşte bu tam istediğim şeydi!”.
“Yapım Kuralları”
Yapım Kuralları “Genel İlkeler”
İzleyenlerin ahlâki standartlarını zayıflatacak hiçbir film yapılmayacaktır. Bu gerekçeyle izleyicilerin iyi niyeti suç, yanlış, kötülük veya günah tarafına çekilmemelidir.
Doğru yaşam standartları yalnızca drama ve eğlence gereksinimleri çerçevesinde sunulacaktır.
Doğal veya beşeri kanunlar alaya alınamayacak veya bu kanunların ihlali için ortam oluşturulmamalıdır.
“Yapım Kuralları”
Özel kısıtlamalar “Özel Uygulamalar” başlığı altında sunulmuştur:
Çıplaklık ve müstehcen danslar yasaktır.
Din ile alay etmek yasaktır, din görevlileri komik veya kötü karakter olarak sunulmayacaktır.
Yasadışı uyuşturucunun gösterimi yasaktır, “konu/olay örgüsü veya uygun karakter gereksinimi haricinde” alkol kullanımı da yasaktır.
“Yapım Kuralları”
Suç yöntemleri (örneğin: kasa kırmak, kundakçılık, kaçakçılık) bariz bir biçimde gösterilmeyecektir.
(Homoseksüellik gibi) “cinsel sapkınlık” iddia edilen ve zührevi hastalıklardan söz etmek ve doğum tasvirleri yasaktır.
Mütecaviz/incitici olduğu düşünülen bazı sözcük ve söz öbekleri dil birimi tarafından yasaklanmıştır.
Cinayet sahneleri gerçek yaşamdaki taklitleri caydırıcı biçimde filme alınmalı ve vahşice öldürmeler ayrıntılarıyla gösterilmemelidir.
“Yapım Kuralları”
“Çağımızda intikam” haklı gösterilemez.
Evliliğin ve yuvanın kutsallığı desteklenmelidir.
Filmler, bayağı cinsel ilişkilerin kabul edilebilir veya yaygın olduğunu göstermemelidir.
Zina ve gayrimeşru cinsel ilişki, bazen olay örgüsünün gereği de olsa, bariz olmamalı, haklıgösterilmemeli ve cazip bir seçenek olarak sunulmamalıdır.
“Yapım Kuralları”
Irklar arası evliliğin (miscegenation) tasviri yasaktır.
“İhtiras sahneleri” (Scenes of passion) olay örgüsünün temelinde yoksa gösterilmeyecektir.
“Belden aşağı ve bayağı duyguları uyaran diğer hareketlerle birlikte “haddinden fazla ve şehvetli öpücük”ten kaçınılmalıdır.
ABD bayrağına saygılı bir biçimde davranılmalıdır, başka milletlerin insanları ve tarihleri “adil” bir biçimde gösterilmelidir.
İdam cezası, hayvanlara ve çocuklara acı çektirmek, fahişelik ve tıbbı ameliyatlar da benzer hassasiyetle ele alınmalıdır.
“II. Dünya Savaşı Sonrası”
1945 yılında örgütün adı Amerikan filmlerinin diğer ülkelerdeki popülerliğinden dolayı“The Motion Picture Association of America”olarak değişiyor.
İnsan hakları, kadın hakları, işçi hareketleri sebebiyle 1960’ların sonunda film endüstrisi sanatsal özgürlük arayışıyla sansürcüHayes Kanunları’nı kaldırıyor.
“II. Dünya Savaşı Sonrası”
1968’de MPAA’nın o zamanki başkanı JackValenti Hays Kanunları’nı şu an kullanılan Uyarı İşaretleriyle değiştiriyor. Bu işaret sistemi Amerikan İfade Özgürlüğünün Anıtıolarak kendini gösteriyor.
“Film Değerlendirme Sistemi”
İlk başkaldırışlar: “Kim Korkar Hain Kurttan” adlı filmdeki “screw”(becermek) ve “hump the hostess” (ev sahibesine çakmak) deyimleri ilk kez bir sinema filminde kullanılıyordu. Bu arada MGM, Michelangelo Antonioni’nin “The Blow-Up” adlı filmini dolaşıma sokmuştu. Bu içinde çıplaklık olan bir filmin ilk kez büyük bir dağıtımcı tarafından dolaşıma sokulmasıydı. MPAA buna itiraz etti ve konuyu mahkemeye intikal ettirdi. Fakat mahkeme aksi hüküm verdi ve MGM, MPAA’nın hükümlerinin aksine bu dağıtımı kendine ait başka alt firmaüzerindenyapmaya başladı.
Valenti, Film Değerlendirme Sistemi; Ulusal Sinema SalonlarıSahipleri Derneği (NATO), Uluslar arası Film İthalatçıları ve Amerika Dağıtımcıları (IFIDA) bağımsız yapımcı ve dağıtımcılardan oluşan bir grupla birlikte
“Film Değerlendirme Sistemi”
Valenti, Film Değerlendirme Sistemi; Ulusal Sinema Salonları Sahipleri Derneği (NATO), Uluslar arası Film İthalatçıları ve Amerika Dağıtımcıları (IFIDA) bağımsız yapımcı ve dağıtımcılardan oluşan bir grupla birlikte filmler piyasaya çıkmadan önce değerlendirilmesini sağlayan bir işaret sistemi önerdi.
“Film Değerlendirme Sistemi”
+ G: Genel İzleyici, bütün yaşlara uygun;
+ M: Yetişkin izleyici, ebeveyn gözetimi önerilir ama bütün yaşlara uygun;
+ R: Sınırlı izleyici, 16 yaşın altındaki çocuklar ebeveyn veya bir büyüğün gözetimi olmadan izlememeleri önerilir
+ X: 17 yaşın altındaki kimseye izin verilmez.
“Film Değerlendirme Sistemi”
“M” daha sonra “PG”ye çevriliyor; (Genel İzleyici, Ebeveyn gözetimi önerilir). Bir yıl sonra PG’yi (Parental Guidance Suggested) ifadesiyle bugünkü haline getiriyorlar.
1984 yılında PG’yi PG ve PG-13 diye ikiye ayırıyorlar.
“Film Değerlendirme Sistemi”
1990 yılında da iki değişiklik yapılıyor. Bunların ilki R kategorisindeki filmin neden R olduğuna dair 5-8 kelimelik bir açıklama getiriliyor.
İkincisi de X kategorisini NC-17 olarak değiştiriyorlar. Yani “No Children Under 17 Admitted”.
“Film Değerlendirme Sistemi”
Peki bu sistemin amacı nedir?
Film endüstrisi filmin içeriğine müdahalesi olmayacak. Amaç ebeveynlere önceden filmin içeriğine dair uyarıda bulunmak ve çocuklarının sinemaya gitmelerine yönündeki kararı kendilerine bırakmak. Bu karar artık yalnızca ebeveynlere ait oluyor.
“Film Değerlendirme Sistemi”
Peki bu sistemin amacı nedir?
Bu sistem filmin kalitesini ölçmüyor. O eleştirmenlerin ve izleyicilerin işi. Zaten bir filmin iyi, kötü veya ortalama olduğuna dair bir tasnif yapılmış olsaydı sistem baştan iflas ederdi.
“Film Değerlendirme Sistemi”
Değerlendirme Kurulu şu başlıkları ele alıyor:
1) “Sex / Nutidy” (Cinsellik / Çıplaklık Teşhiri)
2) “Violence / Gore” (Şiddet / Vahşet Gösterileri)
3) “Profanity” (Argo Kullanımı)
4) “Alcohol / Drugs / Smoking” (Alkollü İçki / Uyuşturucu / Tütün Ürünü Teşhirleri)
5) Frightening / Intense Scenes (Korkutucu / Gerginlik Yaratıcı Sahneler)
“Film Değerlendirme Sistemi”
Aldığı sınıflandırma kararlarının (“NC-17” sertifikasıverdiği filmler haricinde) aileler ya da salon işletmecileri nezdinde herhangi bir hukuksal bağlayıcılığı bulunmayan MPAA, bütünüyle “sağlıklı bir toplum için gönüllükatılım” esasına göre çalışmaktadır. Yani, bu uyarıları umursamayanlar sinema kapılarında yine de bildikleri gibi davranıp görmek istedikleri filme bilet alabilirler.
“Film Değerlendirme Sistemi”
Kurul kimlerden oluşuyor, bu kişilerin özellikleri nelerdir?
Kurul üyeliği için özel nitelikler aranmıyor, ebeveynlik deneyimi yaşaması ve zihinsel yetişkinlik vasfına sahip olması ve kendilerini diğer Amerikalıebeveynlerin yerine koyup filmi izlemeleri ve bir değerlendirme notu vermeleri yeterli. Verecekleri kararlar diğer ebeveynlerin çocuklarını filme gönderip göndermeyeceği üzerinde etkili olacaktır.
MPAA Başkanı’nın ya da yönetiminden başkalarının kararlar üzerinde değişiklik yapma hakkı yok.
“Film Değerlendirme Sistemi”
Filmlerin değerlendirilmesi için kimse zorlanmamaktadır, ama pek yok yapımcı ve dağıtıcı filmlerinin değerlendirilmesini talep etmektedirler. Filminin piyasada yer almasınıisteyen yapımcılar hiçbir değerlendirme işareti bulundurmadan veya MPAA’nın işaretlerini andırmayan işaretler (çünkü MPAA’nın işaretleri federal yasalarca korunuyor ve telifi var) kullanarak eserini satışa sunabilir.
“Film Değerlendirme Sistemi”
Değerlendirme Süreci:
Kurul gelen filmleri izler. Her bir üye kendi değerlendirmesini yapar ve ilgili forma yaptıkları değerlendirmenin gerekçelerinin yazılması istenir. Her bir değerlendirme çoğunluk oyuyla belirlenir.
Film yapımcısı veya dağıtımcının yapılan değerlendirmeye itiraz hakkı vardır. Ayrıca yapımcı veya dağıtımcı değerlendirme sonucuna göre, dilerse, filmini yeniden kurgulayarak/düzelterek yeniden daha yumuşak bir değerlendirmeye tabi tutulabilir. Buradaki süreç yukarıdaki süreçle aynıdır.
“Film Değerlendirme Sistemi”
İtiraz/Temyiz Süreci:Değerlendirmeden memnun kalmayan bir yapımcı
itiraz/temyiz kuruluna başvurabilir. Bu kurul değerlendirme sistemini yöneten kurumlardan seçilmiş 21 kişiden oluşur.
Film Kurulca izlenir, film yapımcısı itirazını sunar, Kurul başkanı neden o değerlendirmenin yapıldığını izah eder. Her iki tarafta karşı tarafın izahını delillerle çürütme hakkına sahiptir. Film yapımcısı dilerse, sözlü sunumdan önce yazılı savunmasını da Kurula verebilir.
“Film Değerlendirme Sistemi”
İtiraz/Temyiz Süreci:
Kurul her iki tarafı da dinledikten sonra iki tarafın temsilcilerini de dışarı alır, ve kapalı oturum yaparak itirazı görüşür. Değerlendirme Kurulu’nun verdiği değerlendirme kararını bozmak için Temyiz Kurulu’nun 2/3’nin oyu gereklidir.
Temyiz Kurulu’nun kararı nihai karardır ve değiştirilemez ve bu karara itiraz hakkı yoktur.
“MPAA Üyeleri”
“Film Değerlendirme İşaretleri”
“Film Değerlendirme İşaretleri”
“Türkiye’deki Durum”
Kültür Bakanlığı Film Değerlendirme ve Sınıflandırma Kurulu''nun (bizdeki muadilinin bir alt ve bir de üst kurul olmak üzere iki aşamalı bir yapısı var. Yapılan değerlendirmeye işletmecilerden bir itiraz söz konusu olduğunda nihai karar için üst olanı devreye giriyor).
2011 yılı sonbahar-kış döneminde gösterime giren bazı yabancı filmlere ilişkin olarak gerçekleştirdiği sınıflandırmaları, MPAA''in aynı filmlere ilişkin kararlarıyla kıyaslamalı olarak şöyle bir inceleyelim:
“Türkiye’deki Durum”
- “Kötü Öğretmen” (Bad Teacher) / Türkiye Gösterime Çıkış Tarihi: 9 Eylül 2011 Cuma / Amerikan MPAA Sınıflandırması “R” / T.C. Kültür BakanlığıSınıflandırması “13+”- “Şeytan''ın İni” (Red State) / Türkiye Gösterime Çıkış Tarihi: 30 Eylül 2011 Cuma / Amerikan MPAA Sınıflandırması “R” / T.C. Kültür BakanlığıSınıflandırması “15+”- “Tehlikeli İlişki” (Dangerous Method) / Türkiye Gösterime Çıkış Tarihi: 25 Kasım 2011 Cuma / Amerikan MPAA Sınıflandırması “R” / T.C. Kültür BakanlığıSınıflandırması “15+”- “Yılbaşı Gecesi” (New Year''s Eve) / Türkiye Gösterime Çıkış Tarihi: 30 Aralık 2011 Cuma / Amerikan MPAA Sınıflandırması “PG-13” / T.C. Kültür BakanlığıSınıflandırması “Genel İzleyiciye Uygun”- “İçinde Yaşadığım Deri” (La Piel Que Habito) / Türkiye Gösterime ÇıkışTarihi: 30 Aralık 2011 Cuma / Amerikan MPAA Sınıflandırması “R” / T.C. Kültür Bakanlığı Sınıflandırması“15+”
