Nghia chu kho trong Sam Giang Thi Van Toan Bo - 14-21 · PDF file8 thi ện-duyên cùng Th ầy T ổ, d ưới dùng huy ền-diệu c ủa Tiên-gia ñộ b ịnh ñể cho k ẻ

0

1

2

PHẬT GIÁO HÒA H ẢO

NGHĨA CHỮ KHÓ

Trong

SẤM GIẢNG THI V ĂN TOÀN BỘ

ðỨC HUỲNH GIÁO CH Ủ

Tu sĩ THÁI HÒA và Cư sĩ HỒ MINH CHÂU

3

4

ÍT DÒNG TRÂN TR ỌNG

Trong quyển SẤM GI ẢNG THI V ĂN TOÀN BỘ có rất nhiều tiếng lóng, ngôn ngữ dân gian ñịa phương, danh từ Phật học, danh từ Hán Việt cũng như thành ngữ và ñiển cố, chắc chắn thế hệ em cháu chúng ta không sao hiểu hết, nếu chẳng có tài liệu tra cứu, vì thế, chúng tôi cố gắng thực hiện tập sách này.

Quyển SẤM GI ẢNG THI V ĂN TOÀN BỘ, ấn bản 1998, tái bản kỳ 8 ở Hải ngoại, chúng tôi chép lại nguyên văn và in ñậm những chữ cần giải nghĩa.

Riêng về các bài thơ chữ Nho của ðức Thầy - tất cả là Phật ngôn, là Thánh ý - hơn nữa, không có bản chữ Nho ñối chiếu, thì với tâm trí phàm tục cũng như sự hiểu biết giới hạn về Nho học, chúng tôi chỉ cố gắng suy luận mà “phỏng dịch” - việc làm này - cũng như phần chú giải nhũng chữ khó - chắc chắn có nhiều sai thiếu, kính mong ñược quý vị cao minh và quý ñồng ñạo rộng dung mà vui lòng chỉ giáo, chúng tôi vô cùng tri cảm.

Pháp quốc, ñầu xuân Kỷ Sửu Ngày 20 tháng 2 năm 2009.

Tu sĩ Thái Hòa Cư sĩ Hồ Minh Châu

5

6

THAY L ỜI TỰA -- ••• --

Sứ mạng của ðức Thầy Do chính tay Ngài viết.

Ngày 18 tháng 5 năm Kỹ-Mão, vì thời-cơ ñã ñến, lý Thiên-ðình hoạch-ñịnh, cuộc nguy-cơ thảm-họa sắp tràn-lan. Ta ñây tuy không thể ñem phép huệ-linh mà cứu an tai-họa chiến-tranh tàn khốc do loài người tàn-bạo gây nên, nhưng mà thử nghĩ: Sinh trong vòng ñất Việt-Nam nầy, trải qua bao kiếp trong ñịa-cầu lăn-lộn mấy phen, tùy cơ pháp chuyển kiếp luân-hồi ở nơi hải-ngoại ñể thu-thập những ñiều ñạo-học kinh-nghiệm huyền-thâm, lòng mê-si ñã diệt, sự vị-kỷ ñã tan mà kể lại nguồn gốc phát sinh, trải bao ñời giúp nước vùa dân cũng ñều mãi sinh-cư nơi ñất Việt. Những tiền kiếp dầu sống cũng là dân quan ñất Việt, dầu thác, cũng quỉ thần ñất Việt chớ bao lìa. Những kiếp gần ñây, may mắn gặp minh-sư, cơ truy ền Phật-pháp, gội nhuần ân-ñức Phật, lòng ñã quảng-ñại từ-bi, hềm vì nỗi cảnh quốc phá, gia vong, máy huyền-cơ ñã ñịnh, lòng thương tr ăm họ vướng cảnh ñồ lao, chi xiết xót thương chúng sanh vạn khổ.

Nghĩ lúc còn làm người trong biển tục, lăn-lộn chốn mê ñồ, mà chẳng quản thân giúp thế cứu dân, vong thân vị quốc, huống chi nay cơ mầu ñà thấu tỏ, sớm chiều hầu chơn Phật nghe kinh, ngao du tứ-hải, dạo khắp Tiên-bang, cảnh an-nhàn của người liễu-ñạo, muôn ngày vô sự, lóng sạch phàm tâm, sao chẳng ngồi nơi ngôi vị hưởng quả bồ-ñề trường thọ mà còn len-lỏi xuống chốn

7

hồng-trần, ñặng chịu cảnh chê khen ? Vì lòng từ-ái chứa-chan, thương bách-tính tới hồi tai-họa. Phật-Vương ñà chỉ rõ máy diệu huyền chuyển lập hội Long-Hoa, chọn những ñấng tu hành cao công quả ñể ban cho xứng vị xứng ngôi, người ñủ các thiện-căn ñể giáo truy ền ðại-ðạo, ñịnh ngôi phân thứ gây cuộc Hòa-Bình cho vạn quốc chư bang.

Thiên-Tào ñà xét ñịnh, khắp chúng sanh trong thế-giới trong cái buổi Hạ-Nguơn nầy, say mê vật-dục, chìm ñắm trong biển lợi-danh, gây nên nghiệp-quả, luật trời ñà trị tội xét kẻ thiện-căn thì ít, người tội-ác quá nhiều, chư Phật mới nhủ lòng từ-bi cùng các vị Chơn-Tiên lâm phàm ñộ thế, trước ra công cứu khổ, sau chỉ rõ cơ-huyền, khuyên kẻ thế hướng thiện quày ñầu, cải tà qui chánh thì mới mong Thiên ðình ân xá bớt tội căn ñể kíp ñến Long-Hoa chầu Phật, trước biết rõ luật Trời thưởng phạt, cùng hữu duyên nghe Phật pháp nhiệm mầu, kiến diện bậc Chơn-Sư, tu hành mau ñắc quả, sau làm dân Phật quốc hưởng sự thái-bình, bởi ñời nầy pháp-môn bế mạc, Thánh ñạo tr ăn vu, người tâm trí tối ñen, ñời lắm Ma-Vương khuấy rối. Ta là một trong các vị cứu ñời ấy. Ai liễu ðạo nơi quốc-ñộ nào thì cũng phải trở về quốc-ñộ ấy mà tr ợ tế nhân dân, vì thể lòng từ-bi bác-ái cùng thù ñáp những linh hồn ñã tr ợ duyên trong nhiều kiếp giúp Ta nương cậy tu hành, nên ngày 18 tháng 5 năm Kỷ-Mão, Ta hóa hiện ra ñời cứu ñộ chúng sanh. Tuy là nhơn-dân mới rõ pháp mà tưởng rằng Ta thượng xác cỡi ñồng chớ có dè ñâu chuyển kiếp ñã từ lâu chờ ñến ngày ra tr ợ thế. Nên phương-pháp của Ta tùy trình-ñộ cơ cảm của Tín-nữ Thiện-nam, trên thì nói Phật-pháp cho kẻ có lòng mộ ðạo qui căn, gây gốc

8

thiện-duyên cùng Thầy Tổ, dưới dùng huyền-diệu của Tiên-gia ñộ bịnh ñể cho kẻ ít căn lành nhờ ñược mạnh mà cảm lòng từ-bi của Chư Vị với Trăm Quan, thảm-thiết lê dân lầm than thống-thiết, mà lời lành nghe tựa hồ như nhớ như quên, nên kẻ xa-xôi từ-văn chẳng tới, người láng-diềng tiếng kệ nhàm tai. ðến trung tuần tháng tám, Ta cùng ðức Thầy mới tá hiệu Khùng ðiên, mượn bút mực tiết lộ lấy Thiên-cơ, truyền cho kẻ xa gần ñều rõ biết hầu ăn-năn cải quá làm lành, còn kẻ chẳng tỉnh tâm sau ñền tội cũng chẳng trách Phật Tiên không chỉ bảo.

Vẫn biết ñời Lang-sa thống trị, phép nước nghiêm-hình, dân chúng nếu yêu thương sẽ lắm ñiều hiềm khích: nhưng mà Ta nghĩ nhiều tiền kiếp Ta cũng hy sinh vì ðạo, nào quản xác thân. Kiếp chót nầy ñây há lại tiếc chi thân phàm tục, song vì tình cốt- nhục tương thân, cũng ủng-hộ, chở che cho xác phàm bớt nỗi cực hình.

Bạc-Liêu, ngày 18-5 Nhâm-Ngũ (1942).

NGHĨA CHỮ KHÓ .-

- Sứ mạng: sứ giả lãnh lịnh ra ñi. Nghĩa bóng: nhận một nhiệm vụ gì ñó do cấp trên giao phó. Nghĩa ở ñây: nhiệm vụ tinh thần, nhiệm vụ thiêng liêng. - Thời cơ: cơ hội, hoàn cảnh thuận lợi ñể làm một việc quan trọng ñược kết quả tốt. - Thiên ñình: triều ñình ở trên Trời. - Hoạch ñịnh: vạch rõ, ñịnh rõ. - Nguy cơ: cảnh suy sụp ngặt nghèo, nguy hiểm. - Thảm họa: tai họa gây nhiều ñau thương, chết.

9

- Huệ linh: sáng suốt, thông ñạt, ñầy ñủ huyền năng (huyền diệu và năng lực). - Diệu huyền - Huyền diệu: sâu kín, linh nghiệm, mầu nhiệm. Có tánh cách thần bí như phép mầu. - Năng lực: tài năng; ñủ ñiều kiện làm tốt công việc. - Tai họa: ñiều gây ra sự ñau khổ và mất mát lớn. - Chiến tranh: giặc giã, cuộc ñánh nhau giữa hai hoặc nhiều nước. - Tàn khốc: tàn bạo và dữ dội ñến mức ñáng sợ. - Tàn bạo: ác ñộc, hung dữ. - Cơ pháp: cơ duyên ñối với Phật pháp. Cơ: cái máy, cái mối, căn, tánh chất riêng của con người. Cơ duyên: chúng sanh nếu có căn lành thì ñược duyên may thọ lãnh Giáo pháp của Thánh nhơn. - Cơ duyên: Cơ: ñã giải ở trên. Duyên: tức sự dính líu, níu kéo, liên lạc, nương vịn với nhau. Như nước có liên lạc với gió, có sức hổ trợ của gió mà thành sóng. Cũng như hột giống nhờ sự hổ trợ của ñất, nước, công chăm sóc vun bón phân mà lớn lên, sau mới có quả. Duyên có thiện duyên, ác duyên, duyên ñã qua, duyên hiện tại, duyên sẽ tới. Duyên dính níu với nhau làm cho người ta luân hồi mãi mãi. - Chuyển kiếp: từ kiếp này ñến kiếp khác. Tùy theo nhơn duyên mà linh hồn chuyển biến ñến nơi ñầu thai. Sự luân hồi. - Luân hồi: Luân là bánh xe, quay vòng tròn. Hồi: hết vòng, quay vòng trở lại. Luân hồi theo nhà Phật, con người mãi lẩn quẩn trong vòng: Sanh, Già, Bịnh, Chết, rồi ñầu thai cũng vẫn trong 6 ñường:

10

Tiên, Thần, Người, ðịa ngục (nhà tù dưới ñất), Quỉ ñói và Súc sanh.(thú vật). - Kinh nghiệm: ñiều hiểu biết có thể áp dụng hữu hiệu cho cuộc sống nhờ tiếp xúc nhiều và học hỏi trên trường ñời. - Huyền thâm: cao sâu không thể lấy tâm ý người trần mà hiểu và giải thích ñược. - Mê si: tối tăm, ngu muội; không tin luân hồi, nhân quả, nghi ngờ chánh pháp. - Vị kỷ: ích kỷ, chỉ lo riêng mình, chỉ vì mình. - Nguồn gốc: nơi bắt ñầu phát sanh sự việc. - Phát sanh: bắt ñầu sanh ra những ñiều mới. Cái gì bắt ñầu sanh sôi nảy nở. - Vùa dân: giúp ñỡ dân, giúp sức cho dân. - Sinh cư: nơi sanh sống. Nơi ăn chốn ở. - Tiền kiếp: kiếp trước. - Bao lìa: có nghĩa không bỏ, không rời. - Minh sư: vị thầy sáng suốt, tài giỏi. - Cơ truy ền: mật truyền ñiều huyền bí; việc sắp xếp của máy Trời. - Phật pháp: phép tắc, lề luật của ñạo Phật. - Gội nhuần: nhận ñược nhiều ân ñức của ơn trên ban rải. - Quảng ñại: rộng rãi, to lớn. - Từ Bi: Phật thương yêu tất cả chúng sanh, sẵn sàng giúp cho tất cả ñược an vui, ñược lợi ích về vật chất và tinh thần. Phật ñối với chúng sanh như mẹ với con nên gọi là Từ. Phật thấy chúng sanh chịu các nỗi khổ mà ñộng lòng thương, muốn cứu vớt họ

11

ra khỏi các tai nạn, lúc nào cũng lo lắng ñến, hết lòng dìu dắt, dạy dỗ, không nỡ ñể chúng sanh sa vào ñường tội lỗi mà chịu khổ não nên gọi Bi. - Hềm vì: tiếng dân gian, có nghĩa: bị, tại vì. Ví dụ: Hềm vì tôi ñã lỡ lời ... - Quốc phá gia vong: nước mất nhà tan. - Huyền cơ: máy trời mầu nhiệm người thường không thể ñoán biết trước ñược. - Trăm họ - Bá tánh: chỉ tất cả người trong nước. - ðồ lao - ðồ: trống không. Lao: nhọc mệt. Nghĩa là khó nhọc nhiều mà không kết quả gì. - Chúng sanh: các loài có mạng sống, biết ñau khổ. Có chết, chết rồi lại sanh. Như con người. - Vạn khổ: vô cùng ñau khổ (Vạn: mười ngàn). - Biển tục: chỉ số người còn vướng Tham - Sân - Si, còn lăn lộn trong vòng luân hồi khổ não nhiều như nước biển. - Mê ñồ: con ñường lầm lạc, nẻo mê tối. - Vong thân vị quốc: yêu nước, vì nước quên thân mình. Chết vì nước. - Cơ mầu: sự hay ho mầu nhiệm của máy Trời. - Ngao du tứ hải: thong thả dạo chơi bốn biển. - Tiên bang: cõi Tiên, cảnh Tiên. Nơi hoàn toàn trong sạch, yên vui, không hận thù, chết chóc ... - An nhàn: bình yên, thong thả, khoẻ trí, không phiền hà lo nghĩ chuyện gì. - Li ễu ñạo: hiểu thông suốt ðạo lý. - Phàm tâm: lòng trần, lòng người trần tục.

12

- Bồ ñề: trí tuệ hay giác ngộ. Nghĩa nhà Phật là thông suốt ñạo lý, không vướng mắc lợi danh, tình cảm; hết phiền não là Giác. - Trường thọ: sống lâu. - Len lỏi: chen vào, lách mình vào giữa ñám ñông, cố chen vào chỗ khó ñi. - Hồng trần: bụi hồng, bụi cát ñỏ hồng, chỉ cõi ñời, nơi con người ñang sống. Nghĩa bóng chỉ cõi ñời dơ bẩn, khổ cực. - Từ ái: lòng thương yêu. - Chứa chan: ñầy dẫy, tràn trề, linh láng. - Bách tính hay bá tánh: trăm họ, chỉ chung người trong nước. - Long Hoa: ñại hội chọn người hiền ñức. Hội Long Hoa do ñức Phật Di Lạc khai hội dưới cội Long hoa. (Long hoa: hoa giống hình rồng). - Công quả: Công: làm việc lành. Quả: quả báo tốt. Làm việc không nhận thù lao. Công tu có kết quả tốt. - Thiện căn: căn lành, gốc rễ lành. Kiếp trước có làm ñiều lành. - Giáo truyền: dạy dỗ làm cho nhiều người cùng hiểu biết lý lẽ của nền ðạo. - Hòa bình: an bình, yên ổn, không chiến tranh. - Vạn quốc: rất nhiều nước trên thế giới. - Chư bang: các nước, nhiều nước. - Thiên Tào: triều ñình nhà Trời. Nơi làm việc trên Trời. Nghĩa rộng: chỉ Ông Trời, Ngọc Hoàng. - Hạ-nguơn hay Hạ-nguyên: thời kỳ chót. Theo lịch số - một huyền bí của phương ðông - có 3 thời kỳ,

13

hay 3 nguơn: Thượng-nguơn, Trung-nguơn và Hạ-nguơn. Mỗi nguơn là một thời kỳ, tức một khoảng thời gian ngày, tháng, năm, mà trong ñó, ñời sống con người có một nền văn hóa, ñạo ñức, tánh tình cũng như thời tiết khác biệt với các nguơn khác. Mở ñầu là Thượng nguơn, tức nguơn gây dựng càn khôn (Trời ðất) cùng muôn loài vạn vật. Con người thời bấy giờ hiền lành, trong sáng, rất ñạo ñức, ñời sống an vui, khí hậu ñiều hòa, cỏ cây tươi tốt. Tiếp ñến là Trung nguơn, con người không còn hoàn toàn như thời Thượng nguơn, bắt ñầu nhiễm hư xấu, cậy mạnh hiếp yếu, tranh giành danh lợi. Sau cùng là Hạ nguơn, thời kỳ ñen tối, người ñời tham ác, vì tiền của, danh lợi giết nhau không chút xót thương, là thời kỳ chúng ta ñang sống. - Vật dục: lòng ham muốn về vật chất. - Lợi danh - Lợi: chỉ cái có ích thu ñược. Danh: tiếng tăm. Lợi danh là lợi ích và tiếng tăm, chỉ sự ham lợi và ham danh. - Nghiệp quả: quả báo của nghiệp. Cũng gọi là nghiệp báo, là cái nghiệp trong thời kỳ báo ñáp, trả lại (báo) bằng sự vui vẻ hay khổ sở tùy theo ñời trước mình ñã làm lành hay làm ác. - Nhủ lòng từ bi: ban bố tình thương. - Chơn Tiên: Tiên chơn chánh. - Lâm phàm: xuống trần, xuống thế gian. - ðộ thế: cứu ñời. Giúp, cứu giúp ñời. - Cơ huyền - Huyền cơ: máy trời mầu nhiệm người thường không thể ñoán biết trước ñược.

14

- Hướng thiện: quay về ñường lành, theo ñường lành, làm việc hiền. - Cải tà qui chánh: từ bỏ, sửa ñổi những sai lầm, những thói hư tật xấu ñể trở thành người tốt, người lương thiện, sống theo lẽ phải. - Ân xá: tha tội hoặc giảm hình phạt. - Chầu: hầu. Chỉ nói chầu Trời,Phật, vua chúa. - Hữu duyên: có duyên. Gặp gỡ nhau mà hòa hiệp nhau gọi là hữu duyên. Kẻ hữu duyên hễ thấy Phật, thấy Kinh thì vui thích, tôn kính, quí mộ nên ñược lợi ích về ñạo ñức. Còn kẻ vô duyên có gặp cũng như không, không mến, không thích, không quí trọng nên mất phần lợi ích về ñạo ñức. - Nhiệm mầu - Mầu Nhiệm: kín ñáo, cao siêu; tâm trí người thường không thể tìm ra nguyên nhân, nguồn gốc của máy trời. - Ki ến diện: thấy mặt, giáp mặt. - Chơn sư: vị thầy tài ñức. Sự kính trọng vị thầy. - Tu hành – Tu: sửa, sửa tánh, rèn lòng cho tốt và khép mình theo luật ñạo. Hành: tập, làm theo ñiều Phật dạy, giữ ñúng cách người tu. - ðắc quả: công tu ñược thành, ñược ñắc ñạo. - Thái bình: yên ổn, không còn giặc. - Pháp môn: cách dạy tu học. Lý lẽ ñức Phật dạy ñược các ñệ tử của Phật lấy ñó làm phép tắc, gọi là pháp, do pháp ñó mà tu học và thành ðạo, gọi là môn, tức cửa vào ñạo. - Bế mạc: chấm dứt, kết thúc hội nghị, cuộc lễ ...

15

- Thánh ñạo trăn vu: có nghĩa ñạo Thánh Hiền, tức ñạo Khổng bị lu mờ, bị che khuất như ñường ñời bị cỏ trăn cỏ vu mọc che kín. - Ma Vương: chúa loài ma. - Quốc ñộ: nơi người tu ñắc ñạo ở quốc gia, nước ... - Trợ tế: cứu giúp, giúp ñỡ. - Thể lòng: nghĩa thông thường là hiểu ý ai ..., làm vừa lòng ai ... Thể lòng từ bi bác ái: vì lòng thương người ñời vô cùng bao la, rộng rãi. - Thù ñáp: báo ñáp, làm lại việc gì cho cân xứng ñối với người ñã giúp mình việc tương tợ... - Trợ duyên: duyên cớ phụ tiếp sức với duyên cớ chánh. Trong việc tu hành cần phải có nhơn và duyên nương cậy nhau. Ví dụ, dốc lòng tu hành nhưng phải nhờ ân sư chỉ dẫn, phải nhờ hoàn cảnh thuận tiện chung quanh trợ duyên. - Hóa hiện: dùng thần thông hiện thân ra. - Thượng xác cỡi ñồng: một vị khuất mặt - một linh hồn - nhập vào thân xác một người nào ñó ... - Trợ thế: cứu giúp người ñời. - Phương pháp: cách thức ñể làm một việc gì cho có hiệu quả tốt. - Trình ñộ cơ cảm: mức ñộ hiểu biết tùy duyên lành ñược chư Phật cảm ứng. - Tín nữ thiện nam: nữ, nam lòng lành, tin Phật, tin ðạo, ở nhà vừa làm ăn vừa tu học. - Mộ ñạo qui căn: người tu mến chuộng ñạo quay trở về nguồn gốc. - Thiện duyên: duyên lành, duyên tốt.

16

- Thảm thiết-Thảm: ñau xót.Thiết:cắt.ðau như cắt. - Lê dân - Lê: ñông ñúc, chúng, Dân: dân. Cũng có nghĩa dân ñen, tức dân không chức quyền. - Lê Thứ như chữ Lê nguyên - Lê: giải ở trên. Nguyên: lành (thiện). Ngày xưa, con người thường ñược gọi là người lành (thiện nhân) hay thứ dân. - Lầm than: ñói khổ, chịu nhiều cực nhọc. - Thống thiết: hết sức ñau ñớn; xót xa vô cùng. - Tựa hồ: hình như, in như là ... giống như là ... - Xa xôi: rất xa, ñi lại khó khăn, cách trở. - Từ văn: lời lành; lời nói và chữ nghĩa, văn thơ... Xa xôi từ văn chẳng tới: người ở xa xôi, ñường xá cách trở nên không ñược nghe lời giảng day ñạo ñức, lời nhắc nhở khuyên tu hành. - Láng diềng - Láng giềng: người ở nhà bên cạnh, chung quanh nhà mình. - Nhàm tai: chán không muốn nghe nữa vì phải nghe nhiều lần. - Trung tuần: khoảng thời gian mười ngày giữa tháng - tức ngày thứ 11 ñến ngày thứ 20. - Tá hiệu Khùng ðiên: mượn danh Khùng ðiên. - Tiết lộ: ñể lộ, ñể hở ra ñiều cần giữ kín. - Ăn năn: hối hận, tiếc vì ñã lỡ làm nên lỗi. - Cải quá: sửa ñổi, thay ñổi những lầm lỗi. - Tỉnh tâm: hết mê, hết say, xét lòng biết ñược tốt xấu, hư nên mà cải sửa. Tỉnh: thức giấc, hiểu biết. - Lang sa: nước Pháp, nước Pháp Lan Tây. - Thống trị: nắm hết quyền hành cai trị một nước. - Nghiêm hình: hình phạt gắt gao.

17

- Hiềm khích - Hiềm: ghét bỏ. Khích: oán giận. Không ưa, không thích. - Hy sinh - Hi sinh: Hi : con vật dùng tế Trời ðất, Thần linh. Sinh: sống. Nghĩa thường dùng: không kể ñến quyền lợi, danh dự, tính mạng ñể làm một ñiều gì cao ñẹp, như hi sinh vì Tổ quốc. - Nào quản: không nài, không ngại, không ñể ý tới, không kể, không nệ hà ... - Cốt nhục: xương-thịt. Tình thân thiết giữa cha mẹ, anh em ruột. - Tương thân - Tương: cùng. Thân: gần gũi. Cùng thân thiện với nhau, thương yêu gắn bó với nhau. - Ủng hộ: nâng ñỡ, giúp ñỡ; ñồng tình ñóng góp. - Cực hình: hình phạt nặng nề làm ñau và nhục.

--- oOo ---

Xin xem Luận Giải Năm Quyển Sấm Giảng 1-2-3-4-5

ðã ấn tống - và trên mạng:

- NGUYỆT SAN LONG HOA nguyetsanlonghoa.net

- PHẬT HỌC VIỆN LONG HOA LongHoa/PHV.PGHH

18

PHẬT GIÁO HÒA-H ẢO QUYỂN SÁU

CÁCH TU HI ỀN VÀ SỰ ĂN Ở CỦA MỘT NGƯỜI BỔN ðẠO

--- oOo ---

LỜI NÓI ðẦU

Năm năm trường xa cách, cái chánh-sách áp bức tôn-giáo gắt-gao của người Pháp làm cho tôi không ñược gần-gũi các người hầu giải bày tường tận tôn-chỉ hành ðạo của tôi.

Ấy không phải vì tôi cố ý muốn xa-lánh các người, song chẳng qua vì sự bắt-buộc của kẻ cường-quyền nên tôi và các người không ñược trực-tiếp cùng nhau. Tuy nhiên cũng có lắm thiện-nam tín-nữ rất trung-thành, một lòng gìn ðạo. Nhưng gần ñây có vài kẻ hiểu lầm, hành-ñộng một vài ñiều không hợp với tinh-thần ñạo-ñức, trái chủ-nghĩa từ-bi bác-ái và sự cao-thượng của giáo-pháp nhà Phật. Thế nên ñiều ấy làm cho quyển sách nhỏ nầy ra ñời. Vậy từ nay trở ñi tôi ước mong rằng với vài ñiều sơ-lược kể ra sau ñây, toàn thể thiện-nam tín-nữ trong ðạo sẽ dùng trí-tuệ mình, suy-gẫm gìn-giữ ăn ở theo quy-tắc ñã ñịnh, ñặng tránh những việc ñáng tiếc xảy ra, hầu giữ tròn danh-giá của ðạo Phật. Như thế chẳng phụ công ơn của ðức Bổn-Sư Thích-Ca Mâu-Ni ñã khai sáng ðạo Phật và ñã dìu-dắt quần-sanh tầm ñường giải-thoát.

Nam-Mô Bổn-Sư Thích-Ca Mâu-Ni Phật

HOÀ - HẢO

19

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Chánh (chính) sách - Chính: chính trị. Sách: mưu lược, kế hoạch. ðường lối, chủ trương về chính trị. - Áp bức: dùng sức mạnh ñè nén, ép buộc. - Tôn chỉ: nguyên tắc chánh của một tổ chức, ñoàn thể, theo ñó mà hoạt ñộng. - Hành ðạo: làm bổn phận của người tu ñối với tôn giáo mình. Tôn chỉ hành ðạo: ñường lối, cách thức tu hành của một tín ñồ. - Cường quyền: bọn người dựa vào sức mạnh của quyền thế hiếp ñáp dân ñen, bóc lột kẻ yếu thế. - Trực tiếp - Trực: thẳng. Tiếp: gặp nhau, giáp mặt nhau. Hai bên giáp mặt nhau không có sự ngăn cách hay người môi giới ở giữa giúp. - Thiện nam tín nữ: xin xem Tín nữ thiện nam, tr. 15. - Tinh thần: phần thiêng liêng, sáng suốt, những hoạt ñộng thuộc nội tâm, lý trí của con người, như ý nghĩ, tình cảm, ý chí ... Ý nghĩa ñẹp của việc làm. - ðạo ñức - ðạo: - a.- lẽ phải, con ñường ñúng ñắn, phép tắc của người xưa ñặt ra ñược xã hội thừa nhận làm mẫu mực trong quan hệ ñối xử. - b.- nền tảng của tôn giáo dạy người ñời sửa tâm tánh, làm lành xa dữ, ở ngay thật. - ðức: ưa thích làm ñiều lành; giàu lòng thương, tha thứ và giúp ñỡ người; ăn ở phải ñạo. Thương người, trọng tánh mạng sanh vật; làm hết những ñiều lành.

20

- Chủ nghĩa: tư tưởng về xã hội, chánh trị, tôn giáo có nền tảng trên một lý thuyết vững chắc. - Bác Ái - Bác: rộng. Ái : thương yêu. Bác ái: lòng yêu thương rộng rãi, bao la ñối với người ñời cũng như với sanh vật. - Từ Bi: (giải ở THAY LỜI TỰA). - Cao thượng: xử sự cao quí khác hẳn người thường. - Giáo pháp: lời dạy của Phật, phép tắc, lề luật của ñạo Phật. - Sơ lược: chỉ tóm tắc những nét lớn, nét chánh mà bỏ qua các ñiểm nhỏ. - Trí huệ - Trí tu ệ: thấy xa, hiểu biết rộng; sự thông minh sáng suốt, tường thông ñạo lý. - Suy gẩm: xét kỹ, ngẫm nghĩ gần xa rồi tìm hiểu. - Quy tắc: những ñiều lệ ñặt ra cho mọi người tuân theo trong công việc chung của một tổ chức hay một ñoàn thể. - Danh giá: danh tiếng, giá trị của con người. - Khai sáng: sáng lập, gầy dựng một sự nghiệp. - Quần sanh: chỉ chung con người và sanh vật. - Giải thoát - Giải: cởi mở, tháo ra, cứu ra. Thoát: vuột, khỏi, khỏi sự ràng buộc hay tai nạn. Có nghĩa cứu khỏi cảnh khổ của cuộc ñời. - Nam-Mô: Namah (scr) tiếng Phạn, có nghĩa qui y, qui mạng, chí tâm hướng về Phật, quyết vâng lời Phật dạy, cung kính nương theo và gởi ñời mình cho Phật, xả bỏ hết mọi lo rầu. - Bổn-sư: thầy chánh. Phật Giáo kính ðức Thích-Ca Mâu-Ni là vị giáo sư căn bổn, nên gọi bổn sư.

21

- Mâu-Ni : Mouni (scr) tiếng nói tắt ñể gọi ðức Phật Thích-Ca Mâu-Ni (Sakya Mouni) Mâu-Ni có nhiều nghĩa: Năng (năng lực) Mãn (hoàn mỹ) Nhơn từ.

-- ••• --

NHỮNG ðIỀU SƠ-LƯỢC CẦN BIẾT CỦA KẺ TU HIỀN

ðây là quyển thứ sáu mà ðỨC THẦY ñã viết hồi tháng 5 dl 1945, tại SaiGon.

-- ••• -- ðạo Phật từ xưa ñến nay luôn luôn phân làm hai hạng người:

1.- Hạng xuất gia. 2.- Hạng tại gia.

HẠNG XUẤT GIA : Gồm có các nhà sư hay những ni-cô ñã hoàn toàn ly khai với gia-ñình, quê-hương, bè-bạn, dựa thân vào cửa Thiền hoặc núi non am-cốc, hằng ngày chỉ chuyên lo kinh kệ, săn-sóc cảnh dà-lam, trau-luyện ñức lành, dồi-mài trí-tuệ hầu giảng-giải cho bá-tánh, thập phương nghe ñể quày ñầu hướng thiện quy-y Phật pháp, không còn thiết ñến việc ñời. Gia ñình nhà-cửa của nhà sư là cả thế-gian, thân-quyến nhà sư là khắp cả nhân-loại ñại-ñồng.

ðó là hạng người dốc tu cho mau thành Phật-quả, thoát kiếp luân-hồi.

HẠNG TẠI GIA : Gồm tất cả ñại-chúng, tất cả thiện-nam tín-nữ chưa ñủ những ñiều-kiện xuất-gia,

22

vì cảm thấy mình còn nặng nợ với non sông tổ-quốc, với gia-ñình, với ñồng-bào xã-hội, nên chưa thể làm như các nhà sư hay ni-cô ñặng. Tuy vậy họ cũng sẵn-sàng hoan-nghinh ca-tụng lý-tưởng từ-bi bác-ái ñại-ñồng của nhà Phật và luật Nhân-Quả do Phật thuyết ra. Thế nên ở tại nhà, họ phượng thờ ðức Phật, phát nguyện quy-y, giữ gìn ít ñiều giới-luật, hằng coi kinh sách, sửa tánh, răn lòng, ủng-hộ các nhà sư. Như thế họ cũng lần lần lên con ñường giải-thoát.

ðây là hạng người học Phật tu Nhân.

Bàn xét như trên, thấy rằng toàn thể trong ðạo chúng ta thuộc hạng tại-gia cư-sĩ, học Phật tu Nhân vậy.

Sách xưa có câu: “Thiên kinh vạn ñiển hiếu nghĩa vi tiên” (muôn vạn quyển kinh của Phật Thánh Tiên ñều dạy sự hiếu nghĩa làm ñầu). Hôm nay ñã quy-y ñầu Phật tu niệm tại-gia, ta hãy cố-gắng vưng lời Thầy, Tổ ñã dạy, lo tròn câu hiếu-nghĩa.

ðức Phật Thầy Tây-An thuở xưa thường khuyến-khích các môn-nhơn ñệ-tử rằng: muốn làm xong hiếu nghĩa có bốn ñiều ân ta cần phải hy-sinh gắng-gổ mới mong làm trọn.

1.- Ân Tổ-Tiên cha mẹ, 2.- Ân ðất-Nước, 3.- Ân Tam-Bảo, 4.- Ân ðồng-Bào và Nhơn-loại (với kẻ xuất gia thì ân ñàn-na thí-chủ).

23

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Ly khai : rời bỏ, tách ra, rẽ ra ... - Núi non: dãy núi cao thấp liền nhau. Non:chót núi. - Am cốc: chùa nhỏ. Cốc: chùa nhỏ trong hốc núi, phần nhiều dành cho ni cô. - Dà lam - Già lam: Samgha (scr) Gọi tắt từ Tăng Già Lam Ma. Tàu dịch Chủng viện. Cảnh vườn, rừng, nơi các vị sư ở tu học. Ngày nay gọi ngôi chùa. - Thập phương: mười phương: ðông, Tây, Nam, Bắc - ðông Nam, Tây Nam, ðông Bắc, Tây Bắc - Thượng phương, Hạ phương. Chỉ khắp nơi. - Hướng thiện: xin xem tr. 14.- Phật pháp: xem tr. 10. - Quy y: nương theo, làm y lời Phật dạy, hết lòng tin và quyết gởi ñời cho Phật. - Thân quyến: bà con, họ hàng thân thiết. - ðại ñồng: ðại: lớn, khắp nơi. ðồng: như nhau. Chỉ một thế giới mà tất cả con người ñều bình ñẳng, không phân biệt màu da, không phân biệt giai cấp. - Phật quả: tu thành ðạo, ñược chứng quả Phật. - ðại chúng: nhiều người, số lớn dân chúng. - Hoan nghinh: vui vẻ ñón chào, vui vẻ tiếp nhận. - Ca tụng: ñược khen ngợi, ñược mến mộ. - Lý tưởng: ý nghĩ, mục ñích tốt ñẹp cần ñạt tới. - Luân hồi: xin xem trang 10. - Từ bi: xin xem tr. 11. - Bác ái: xin xem trang 20. - Ủng hộ: xin xem trang 17. - Nhân quả - Nhân: nhân duyên, lý do, nguyên do. Quả: chỗ kết cuộc do việc lành hay việc ác ñã làm. Nhà Phật gọi là nghiệp. Nghiệp có hai bề: khởi sự gọi nghiệp nhân, hay nhân duyên; kết cuộc gọi

24

nghiệp quả hay quả báo. Con người dùng thân, miệng, ý của mình làm, nói, nghĩ việc lành thì sau hưởng quả lành là phước, là sự an vui; còn dùng thân, miệng, ý làm, nói, nghĩ việc dữ thì sau bị quả dữ là nạn khổ. Quả liền với nhân không hề sai chạy. Nhân là cớ sanh ra quả, Quả là vật do nhơn sanh ra. Nhơn ắt có quả, quả ắt có nhơn. Nhơn lành thì quả lành, nhơn ác thì quả ác. Như người ta gieo hột giống ngọt thì sanh ra trái ngọt, gieo hột giống ñắng thì sanh ra trái ñắng. Trồng lúa ăn lúa, trồng ñậu ăn ñậu. Nhơn quả là luật ñịnh tự nhiên, quả theo nhơn như bóng theo hình, không ai chạy thoát ñược. - Phát nguyện: lời cầu nguyện do lòng mình phát ra, không bị ai bắt buộc. - Giới luật: ñiều cấm của ðạo, người tu phải tuân. - Tại gia cư sĩ: người vừa làm ăn vừa tu học ở nhà. - Hiếu nghĩa - Hiếu và Tiết nghĩa. Hiếu: hết lòng chăm sóc, dưỡng nuôi, không ñể Ông Bà Cha Mẹ buồn. Tiết nghĩa: tiết trinh, tiết tháo và trung nghĩa. - Tiết trinh : Tiết: mắt tre, có chừng ñổi như những mắt tre, ngay thẳng trong sạch. Chỉ giá trị, danh dự con người. Trinh : trong sạch. Tiết trinh : chỉ chung sự trong sạch, giá trị ñạo ñức của phụ nữ. - Tiết tháo: tánh cứng cõi, không dời ñổi. - Trung nghĩa: trung cang và nghĩa khí. - Trung cang: hết lòng với cấp chỉ huy, với tổ quốc, ngay thẳng và cứng cỏi. - Nghĩa khí: chí khí của người hay làm việc nghĩa.

25

- Chí khí: có chí lớn, dám làm. Mạnh về tinh thần gọi là chí khí, mạnh về thể chất gọi là huyết khí. - Tu niệm - Tu: sửa tánh, răn lòng, khép mình theo luật ñạo. Có nghĩa cải sửa thân tâm. Niệm: tưởng nghĩ công ñức của Ông Bà, Cha Mẹ; của Phật, miệng niệm lòng thành kính ñọc thầm danh hiệu ñức Phật, học và cố gắng làm theo 4 ñức lớn của Phật: Từ-Bi-Hỷ-Xả. Từ-Bi: xin xem trang 10. - Hỷ: mang niềm vui ñến cho người và vui cái vui của người, thường an vui mà làm những việc lành. Dầu gặp hoàn cảnh trái nghịch cũng chẳng vì thế mà sanh lòng buồn bã. - Xả: Phật chẳng chấp một pháp nào, sẵn sàng tha thứ những ai tối tăm lầm lỗi, chẳng còn vướng bận lợi danh, tài sắc, không luyến ái cõi ñời, buông thả ra – bỏ ñi. Dứt bỏ mọi vật của mình cho chúng sanh, không phân biệt kẻ oán người thân, người thương kẻ ghét, ñể lòng an tịnh, thanh thản. Cũng gọi Tứ vô lượng tâm, ấy là bốn mối lòng vô lượng, bốn ñức vô lượng mà Phật và Bồ tát thi hành ñể làm lợi ích, an lạc, ñộ khổ não hoạn nạn cho vô lượng chúng sanh trong vô lượng thế giới. Gọi riêng từng danh từ: Từ, Bi, Hỷ, Xả.(ðại Từ, ðại Bi, ðại Hỷ, ðại Xả) - Khuyến khích: giục lòng cho người vui mà cố gắng hơn. - Môn nhơn - ðệ tử: học trò. - Gắng gổ: cố gắng. - Tam bảo: ba ngôi báu: Phật - Pháp - Tăng. Phật: Bouddha, (scr) là bực sáng suốt. Pháp: ñạo lý, lời

26

dạy của Phật. Tăng: nam tu sĩ rời gia ñình, vào chùa học ñạo rồi mang lời Phật dạy rao truyền cho nhiều người hiểu biết. Lục tổ dạy: "Phật ở lòng mình, tìm kiếm ở núi non vô ích, nên trau sửa, giữ Tâm luôn ngay thẳng, trong sạch không chấp mắc, khi biết rõ Tâm mình, thấy ñược Tánh mình là thành ðạo".

-- •••••• --

ÂN TỔ-TIÊN CHA M Ẹ.-

Ta sanh ra cõi ñời ñược có hình-hài ñể hoạt-ñộng từ thuở bé cho ñến lúc trưởng thành, ñủ trí khôn ngoan, trong khoảng bao nhiêu năm trường ấy, cha mẹ ta chịu biết bao khổ nhọc; nhưng sanh ra cha mẹ là nhờ có tổ-tiên, nên khi biết ơn cha mẹ, cũng có bổn phận phải biết ơn tổ-tiên nữa.

Muốn ñền ơn cha mẹ, lúc cha mẹ còn ñang sanh-tiền, có dạy ta những ñiều hay lẽ phải, ta rán chăm chỉ nghe lời, chớ nên xao-lãng, làm phiền lòng cha mẹ. Nếu cha mẹ có làm ñiều gì lầm lẫn trái với nhân-ñạo, ta rán hết sức tìm cách khuyên-lơn ngăn-cản. Chẳng thế, ta cần phải lo nuôi dưỡng báo ñền, lo cho cha mẹ khỏi ñói rách, khỏi bịnh-hoạn ốm-ñau; gây sự hòa-hảo trong ñệ-huynh, tạo hạnh-phúc cho gia-ñình cho cha mẹ vui lòng thỏa-mãn. Rán cầu cho cha mẹ ñược hưởng ñiều phước thọ. Lúc cha mẹ quá vãng, hãy tu cầu cho linh-hồn ñược siêu-thăng nơi miền Phật cảnh, thoát ñọa trầm-luân.

Còn ñền ơn tổ-tiên, ta ñừng làm ñiều gì tồi-tệ ñiếm nhục tông-môn, nếu tổ-tiên có làm ñiều gì sai lầm

27

gieo họa ñau-thương lại cho con cháu, ta phải quyết chí tu cầu và hy-sinh ñời ta làm ñiều ñạo nghĩa, rửa nhục tổ-ñường.


- Hoạt ñộng: vận ñộng, không chịu ngồi yên. - Trưởng thành: khôn lớn, ñến tuổi hiểu biết. - Bổn phận: phần mình, phần việc mình phải làm. - Sanh tiền: người ñang sống. - Chăm chỉ: chú ý làm việc nào ñó, không lo ra. - Nhơn ñạo: ñạo làm người; lý lẽ ñứng ñắn, chánh ñáng ñể người ñời noi theo. - Khuyên lơn: phân trần, giải thích thiệt hơn cho người nghe làm theo lẽ phải. - Hòa hảo: hoà thuận tốt ñẹp. - ðệ huynh – Huynh ñệ: anh em. - Hạnh phúc: may mắn, phước lành ñến với mình. - Thỏa mãn: hoàn toàn bằng lòng, ñúng ý muốn. - Phước thọ - Phước: ñược may, vui, tốt, nghịch nghĩa với họa. Làm việc tốt; ñược hưởng cuộc sống an vui, nhiều may mắn là Phước. Thọ: sống lâu. - Quá vãng: ñã chết. - Siêu thăng miền Phật cảnh: hồn về cảnh Phật. - Thoát ñọa trầm luân: thoát khỏi biển khổ, thoát khỏi luân hồi. - Tồi tệ: quá xấu. - Hy sinh: xin xem trang 17. - ðiếm nhục tông môn: nhục nhã dòng họ. - ðạo nghĩa: ñiều hợp với lẽ phải và ñạo lý.

-- ••• --

28

ÂN ðẤT NƯỚC.-

Sanh ra, ta phải nhờ Tổ-tiên, cha-mẹ, sống ta cũng nhờ ñất-nước, quê-hương. Hưởng những tấc ñất, ăn những ngọn rau, muốn cho sự sống ñược dễ-dàng, giống nòi ñược truy ền-thụ, ta cảm thấy bổn phận phải bảo vệ ñất nước khi bị kẻ xâm-lăng giày ñạp. Rán nâng-ñỡ xứ sở quê-hương lúc nghiêng-nghèo, và làm cho ñược trở nên cường-thạnh. Rán cứu cấp nước nhà khi bị kẻ ngoài thống-tr ị. Bờ-cõi vững lặng thân ta mới yên, quốc-gia mạnh giàu mình ta mới ấm.

Hãy tùy tài tùy sức, nỗ-lực hy-inh cho xứ-sở. Thảng như không ñủ tài-lực ñảm-ñương việc lớn, chưa gặp thời-cơ giúp ñỡ quê-hương, ta phải rán tránh ñừng làm việc gì sơ-xuất ñến ñổi làm cho nước nhà ñau-khổ, và ñừng giúp sức cho kẻ ngoại ñịch gây sự tổn hại ñến ñất-nước. ðó là ta ñền ơn ñất-nước vậy.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Truy ền thụ: truyền lại, dạy lại sự hiểu biết, kinh nghiệm cho người khác. - Nghiêng nghèo: ở tình thế nguy hiểm ngặt nghèo. - Cường thạnh: mạnh mẽ và phát ñạt giàu có. - Thống trị: xin xem tr. 16. - Thời cơ: xin xem trang 8. - Nỗ lực: ráng hết sức. Hết sức cố gắng. - ðảm ñương - ðảm: gánh vác. ðương: gánh lấy một việc gì. Nhận gánh vác một việc gì.

-- ••• --

ÂN TAM B ẢO.-

29

Tam Bảo là gì ? - Tức Phật, Pháp, Tăng. Con người nhờ tổ-tiên, cha mẹ sanh ra, nuôi dưỡng, nhờ ñất-nước tạo kiếp sống cho mình. Ấy về phương-diện vật chất.

Về phương-diện tinh-th ần, con người cần nhờ ñến sự giúp-ñỡ của Phật, Pháp, Tăng, khai mở trí óc cho sáng-suốt. Phật là ñấng toàn thiện, toàn mỹ, bác-ái vô cùng, quyết cứu-vớt sanh-linh ra khỏi vòng tr ầm-luân khổ-hải. Thế nên Ngài mới truyền lại giáo-pháp, tức là những lời chỉ dạy cho các chư tăng ñặng ñem nền ðạo cả của Ngài ban bố khắp tr ần-thế. Các chư tăng chẳng ai lạ hơn những ñại ñệ-tử của ðức Phật vậy. Bởi vì ðức Phật luôn luôn chỉ-dẫn và cứu-vớt quần-sanh thoát miền mê-khổ, nên ta hãy kính-trọng Phật, hãy tin-tưởng và tín-nhiệm vào sự-nghiệp cứu ñời của Ngài, làm theo những ñiều chỉ dạy do các chư tăng cho biết. Tổ-Tiên ta ñã hiểu rõ sự nhiệm-mầu, lòng quảng-ái của Phật ñối với chúng-sanh, ñã kính trọng sùng-bái Ngài, ñã hành-ñộng ñúng theo khuôn-khổ Ngài ñã dạy và ñã vun tr ồng bồi-ñắp cho nền ðạo ñược phát-tri ển thêm ra, xây-dựng một toà lầu ñài ðạo-hạnh vô thượng vô song, roi truy ền mãi mãi với hậu-thế.

Nên bổn-phận chúng ta phải noi theo chí ñức của tiền-nhân hầu làm cho trí-tu ệ minh-mẩn ñặng ñi ñến con ñường giải-thoát, dẫn-dắt giùm kẻ sa-cơ và nhứt là phải tiếp-tục khai-thông nền ðạo-ñức ñể cái tinh-thần từ-bi bác ái ñược gieo rải khắp nơi nơi

30

trong bá-tánh. Như thế mới chẳng phụ công-trình vĩ-ñại của ðức Phật và của tiền-nhân ñể lại và không ñắc tội với kẻ ñời sau vậy.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Phương diện: một mặt nào ñó của sự việc. Còn có nghĩa trách nhiệm của tướng soái một vùng nào ñó. Ví dụ: về phương diện ñạo ñức thì ông ấy rất kém. - Vật chất: của cải. Các thứ sờ mó ñược. - Tinh thần: xin xem tr. 19. - Quần sanh: xem tr. 20. - Toàn thiện toàn mỹ: trọn lành và hoàn toàn tốt. - Sanh linh: chỉ chung con người ñang sống. - Trầm luân khổ hải: luôn ñắm chìm trong biển khổ. - Truy ền giáo pháp: chỉ bảo lại cho người ñời lời dạy của Phật, và phép tắc, lề luật của ñạo Phật. - Chư tăng: những vị nam tu sĩ rời gia ñình vào chùa tu học Phật pháp. - Ban bố - Ban: làm cho người người ñược biết. Bố: truyền ra rộng rãi. Bày tỏ cho khắp nơi ñược biết. - Trần thế: cõi ñời con người sống. - Mê khổ: vì mê muội tối tăm mới khổ sở. - Tín nhiệm: tin cậy mà giao phó việc quan trọng. - Sự nghiệp: làm nên việc to lớn có ích lợi cho người ñời. Nghĩa hẹp: tài sản tạo ñược trong ñời người. - Nhiệm mầu: xin xem tr. 14. - Chúng sanh: xem tr. 11. - Quảng ái: tình thương bao la, rộng rãi. - Sùng bái: hết sức kính trọng, tôn thờ. - Khuôn khổ: kích thước, mực thước ấn ñịnh.

31

- Vun tr ồng: trồng trọt và chăm sóc, nói chung. Gây dựng, bồi ñắp. - Bồi ñắp: bồi thêm cho dày hơn, cao hơn. - Phát triển: mở rộng thêm, lớn mạnh thêm. - Vô thượng: cao nhứt, không còn gì cao hơn. - Vô song: không có tới hai, hơn hết, không ai bì kịp. - Roi truyền: ñể lại ñời sau và tiếp nối dài dài. - Hậu thế: ñời sau. - Chí ñức: ñạo ñức rất cao. - Tiền nhân: người ñời trước. - Trí tu ệ minh mẫn: trí óc sáng suốt. - Sa cơ: rơi vào tình thế nguy hiểm. - Khai thông: mở mang ñể ñược thông suốt. - Công trình vĩ ñại: việc lớn tốn nhiều công sức.

-- ••• --

ÂN ðỒNG-BÀO VÀ NHÂN-LO ẠI .-

Con người vừa mở mắt chào ñời ñã thấy mình phải nhờ ñến sự giúp ñỡ của những kẻ ở xung quanh, và cái niên-kỷ càng lớn thêm bao nhiêu, sự nhờ-nhõi càng tuần-tự thêm nhiều chừng nấy.

Ta nhờ hột cơm của họ mới sống, nhờ miếng vải của họ mới ấm thân, nhờ cửa nhà của họ mới tránh cơn phong vũ. Vui sướng: ta ñồng hưởng với họ. Hoạn- nạn: họ cùng chịu với ta.

Họ và ta cùng một màu da, cùng nói một thứ tiếng. Ta và họ hợp nhau thì thành lại làm một: ấy Quốc-Gia ñó. Họ là ai ? Tức những người ta thường gọi bằng ñồng-bào vậy.

32

ðồng-bào ta và ta cùng chung một chủng-tộc, cùng một nòi giống roi truy ền, cùng có những trang lịch-sử vẻ-vang oanh-liệt, cùng tương-trợ lẫn nhau trong cơn nguy-biến, cùng chung phận-sự ñào-tạo một tương-lai rực-rỡ trong bước tiền-ñồ của giang-san ñất nước. ðồng-bào ta và ta có một liên-quan mật-thi ết, không thể rời nhau, chẳng thể chia nhau, và chẳng khi nào có ta mà không có ñồng-bào, hay có ñồng-bào mà không có ta. Thế nên, ta phải rán giúp ñỡ họ hầu ñáp-ñền cái ơn mà ta ñã thọ trong muôn một.

Chẳng những thế thôi, ngoài ñồng-bào, ta còn có thế-giới người ñang cặm-cụi cần-lao cung-cấp những ñiều nhu-cầu cần-thiết. Họ là nhân-loại, là những người ñang sanh sống với chúng ta trên quả ñịa-cầu. Nếu không có nhân-loại, thử hỏi dân-tộc ta ra như thế nào ? Ta có ñủ vật-li ệu ñể dùng chăng ? Ta có thể tự-túc một cách ñầy ñủ chăng ? Nói tóm lại, ta có thể lẻ-loi ñương ñầu với những khi phong vũ nhiệt hàn, với những lúc ốm ñau, nguy-biến, giữ vững cuộc sống còn này chăng ? Hẳn không vậy. Thế nên dân-tộc ta phải nhờ ñến Nhân-loại, nghĩa là nhờ ñến dân tộc khác và phải biết ơn họ. Hãy nghĩ ñến họ như mình nghĩ ñến mình và ñồng-chủng mình.

Vả lại cái tình từ-bi bác-ái của ðức Phật mà ta ñã nhận-thức, rất thâm-huyền quảng-huợt. Cái tình ấy, nó không bến không bờ, không phân biệt màu da,

33

không phân biệt chủng-tộc; nó cũng không luận sang hèn và xoá bỏ hết các từng lớp ñẳng-cấp xã-hội, mà chỉ ñặt vào một: Nhân-Loại Chúng Sanh.

Thế, ta không có lý do gì chánh-ñáng ñể vì mình hay vì ñồng-bào mình, gây ra tai hại cho các dân-tộc khác. Trái lại, hãy ñặt vào họ một tư-tưởng nhân-hoà, một tinh-th ần hỉ-xả và hãy tự xem mình có bổn-phận giúp ñỡ họ trong cơn hoạn-nạn.

ðối với những kẻ xuất-gia quy-y ñầu Phật, phụ vào những ân-huệ ñã thọ như ñã nói trên, họ còn phải trực-tiếp chịu ân của các ñàn-na thí-chủ, nghĩa là những thiện-nam tín-nữ có hảo-tâm cung-cấp những vật dụng cần-thiết cho họ. Họ nhờ ñến hột cơm, ñến miếng vải, ñến thuốc men ñặng sanh sống. Rốt lại, họ phải nhờ sự nuôi dưỡng hoàn-toàn của những kẻ tốt lòng.

Với quần sanh, họ mang cái ân rất nặng cho nên họ phải dìu dắt sinh-linh ñi tầm Chân-lý ñặng ñáp tạ tấm lòng chiếu-cố của Thiện tín.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- ðồng bào: cùng một bọc sanh ra – anh em ruột - người cùng nói một thứ tiếng và ở chung một nước. - Nhân loại: loài người. Chỉ chung con người sống trên mặt ñất. - Niên kỷ: dùng nói về tuổi tác. - Nhờ nhõi: nhờ, nói chung; nhờ nhau, giúp nhau. - Phong vũ: gió và mưa. Chỉ việc rủi ro xảy ra. - Hoạn nạn: những ñiều khốn khổ nguy nan.

34

- Roi truyền: ñể lại ñời sau và tiếp nối dài dài. - Chủng tộc: người cùng nguồn gốc, cùng màu da. - Lịch sử: sự việc quan trọng xảy ra của một nước, ñời người, ñời vua ... ñược ghi chép lại. - Vẻ vang: rỡ ràng, ñược ñời khen và kính phục. - Oanh liệt: lừng lẫy, mạnh mẽ, rực rỡ. Khí thế mạnh mẽ khiến người ñời kiêng nể. - Tương trợ: giúp ñỡ lẫn nhau. - Nguy biến: tình thế ngặt nghèo bất ngờ xảy ñến có thể gây ra tai họa lớn. - Phận sự: phần việc mỗi người phải làm và phải chịu trách nhiệm. - ðào tạo: dạy dỗ, rèn luyện ñể nên người tài, ñức. - Tương lai: sẽ ñến. Thời gian tới, việc sau này. - Rực rỡ: chói sáng ra, bừng sáng lên; lộng lẫy. - Tiền ñồ: con ñường phía trước, chỉ tương lai. - Giang san (sơn): sông và núi. Chỉ chung sông, núi, ñất ñai của một nước. Tượng trưng cho quốc gia. - Liên quan mật thi ết: dính líu chặt chẽ với nhau. - Thọ: sống lâu. - Muôn một: một phần muôn, trong muôn phần có một phần. Họa chăng, họa hoằn (rất hiếm). Ví dụ: hy vọng trong muôn một. - Cặm cụi - cắm cúi: chăm chú làm việc không nghỉ tay, không ñể ý tới chung quanh. - Cần lao: chuyên cần lao lực; làm việc bằng tay chân. Ý ở ñây: siêng làm việc. - Nhu cầu cần thiết: sự vật rất cần dùng. - ðịa cầu: trái ñất.

35

- Vật li ệu: vật dùng ñể chế tạo món ñồ khác, như vật liệu xây dựng ... - Tự túc: chính mình làm ñể có ăn, có mặc, có các thứ cần dùng, không phải nhờ cậy vào ai hết. - ðương ñầu: ñối ñầu, ñối phó, chống lại. Tự ñứng ra gánh vác công việc trước cảnh khó khăn. - Phong vũ nhiệt hàn: gió mưa ấm lạnh. Nghĩa ở ñây chỉ những khó khăn trong cuộc sống. - Nguy biến: tình thế ngặt nghèo bất ngờ xảy ñến có thể gây ra tai họa lớn. - ðồng chủng - Chủng tộc: xin xem trang 34. - Nhận thức: nhận xét, hiểu biết. Hiểu biết sâu xa. - Thâm huyền quảng huợt: chỉ sự hiểu biết sâu rộng bao la của ðức Phật. - ðẳng cấp: thứ, bực, từng hạng cao, thấp. - Chánh ñáng: ñúng, phải lẽ. - Tư tưởng nhân hòa: ý nghĩ thương người và sống hòa hợp với người ñời. - Tinh thần hỷ xả: ý nghĩ sống yên vui và tha thứ. - Hoạn nạn: xin xem tr. 33. - Trực tiếp: xin xem tr. 19. - Ân huệ: chỉ sự chăm sóc, giúp ñỡ từ lòng thương của các nhà từ thiện. ðược người ban ơn. - ðàn na: Dâna (scr) tiếng Phạn, là bố thí, cúng dường. Tức ñem vật dụng, thức ăn cho các nhà tu. - Thí chủ: Dânapati (scr): người tu tại gia có lòng thương người, tự nguyện bố thí các vị tu hành, giúp ñỡ nhà chùa. - Thiện nam tín nữ: xem tr. 15.- Sinh linh: xem tr. 30. - Hảo tâm: người có lòng tốt, hay giúp ñỡ người.

36

- Chân lý: lẽ thiệt, lẽ ñúng ñắn, lý chánh ñáng của sự việc. - Thiện tín: người hiền, người tin ðạo, tin Phật.

--- oOo ---

LUẬN VỀ TAM NGHI ỆP.-

Sanh ra ở ñời, con người dầu muốn hay không, cũng phải chịu sự chi phối của ñịnh-luật thiên-nhiên. ðịnh-luật ấy gồm vào một chữ ðạo. ðạo của con người kêu bằng “ðạo Nhân”, và nó là một con ñường, ñi trúng thì sống, bước trật tất chết.

Muốn làm tròn Nhân-ðạo, phải giữ vẹn tứ ân. Nhưng trước hết hãy tránh Tam-Nghiệp và chừa Thập-Ác, cũng như muốn làm giàu phải tránh ñừng thiếu nợ.

Mỗi người ñều có ba nghiệp chướng sau ñây:

- Thân-nghiệp: tội lỗi do xác-thân gây nên. - Khẩu-nghiệp: tội lỗi do miệng-lưỡi gây nên. - Ý-nghiệp: tội lỗi do ý-tưởng gây nên.

Ba nghiệp chướng ấy khiến con người phạm mười ñiều ác kể ra dưới ñây: - Thân-nghiệp sanh 3 ñiều ác:

1.- Sát-sanh, 2.- ðạo-tặc, 3.- Tà-dâm.

- Khẩu-nghiệp sanh 4 ñiều ác:

1.- Lưỡng-thiệt, 2.- Ỷ-ngôn,

37

3.- Ác-khẩu, 4.- Vọng-ngữ.

- Ý-nghiệp sanh 3 ñiều ác:

1.- Tham-lam, 2.- Sân-nộ, 3.- Mê-si.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tam nghiệp: ba thứ nghiệp báo (xin xem trang 36). - Nghiệp báo: nghiệp quả hay quả báo. Cái nghiệp trong thời kỳ báo ñáp, trả lại bằng sự vui vẻ hay ñau khổ tùy theo ñời trước mình ñã làm lành hay làm ác. - Chi phối: chịu sự phân phối, chịu sự xếp ñặt. - ðịnh luật - ðịnh: quyết chắc chắn. Luật: phép tắc. Một phép tắc chắc chắn không thay ñổi. - Thiên nhiên: tự nhiên, không do người làm ra. - Tứ Ân: bốn ơn. Lời dạy về ý nghĩa của 4 ơn lớn:

1.- Ơn Tổ Tiên Cha Mẹ. 2.- Ơn ðất Nước. 3.- Ơn Tam Bảo (Phật - Pháp - Tăng).

4.- Ơn ðồng Bào và Nhơn Loại. (với kẻ xuất-gia thì ơn ñàn-na thí chủ). - Thập ác: mười ñiều ác. - Nghiệp chướng: sự ngăn trở của nghiệp, tức chướng ngại từ nghiệp do mình ñã tạo ra.

--- oOo --- SÁT-SANH.-

Con người mới sanh ra ở ñời ñều có tánh hiền lành cả. Song ñến lúc lớn khôn vì phải sống chung-chạ

38

với thế-giới người hung-tàn bạo-ngược, tánh-nết liền ô-nhiễm những sự xấu-xa hèn kém, trở nên ñộc-ác dữ-dằn.

Loài người giết nhau vì tiền bạc, vì sắc ñẹp, vì lợi-danh, vì quyền-thế, vì thù-hềm, vì háo-thắng … nghĩa là họ giết nhau vì sự ích-lợi của một người, của một nhóm người, của một ñẳng cấp xã-hội, của một quốc-gia; họ muốn tiêu-diệt tất cả nhân-loại, không một ai có quyền sống sanh cùng họ cả.

Tại trào-nội, sự mà vua coi bầy tôi như cỏ rác, bầy tôi sánh vua như thể ñịch thù ñã làm nguyên-nhân cho biết bao cuộc tương-tàn tương-sát. Ngoài lê-thứ thì con giết mẹ cha, tớ hại chủ, trò giết thầy, chồng vợ giết nhau, ñệ huynh xâu-xé. Những cuộc tương-tàn rất thường xảy ra trong nhân-loại không ngoài các lý-do ñã kể trên. ðó là người ñối với người.

Người ñối với thú cầm, sanh vật còn tàn-nhẫn gấp mấy nữa: họ giết thú vật vì miếng ăn, vì sự dị-ñoan mê-tín, vì sự vui thích. ðành rằng mình không thể dứt tuyệt giết các sanh vật (gà, vịt, heo ...) ñể nuôi thân sống, nhưng chẳng khá dựa vào lý “vật dưỡng nhơn” (thú vật sanh ra ñặng nuôi con người) mà giết nó một cách quá ñáng. Chỉ cần dùng nó vừa ñúng theo sự nhu-cầu cần-thiết của các món thực-phẩm mình thôi và không nên hoang-phí hy-sinh nó, nếu sự hy-sinh ấy không ích lợi cho mình lắm. Nhứt là chẳng khá giết các thú vật trong khi tế-lễ. Người ta

39

tưởng rằng khi mình phạm tội với Thánh, Thần, Trời ðất có thể sát sanh hại vật cúng tế cầu cho tội-quả tiêu-trừ. Sự tin tưởng ấy rất sai lầm, huyễn-hoặc, vì ñứng vào bực siêu-hình cao cả như chư-vị Thánh Thần, có lý nào vì một tình riêng làm sai chạy lẽ công. Khi gặp tai nạn bất ngờ hay rủi ro ñau ốm, con người không chịu thuốc-thang, khẩn vái Phật Trời cầu cho tai qua nạn khỏi, lại giết các thú vật tế Thần cúng Thánh, kêu cốt, kêu ñồng. Họ không chịu tìm nguyên-nhân các sự họa-hoạn, không chịu tìm hiểu rằng những tai-biến xảy ra ñều do căn tiền báo quả hậu, và không chịu ăn-năn chừa lỗi, tạo tác phước ñiền. Trong khi giết các thú vật ñặng tế-lễ, họ ñã phạm thêm một tội ác lúc họ chưa ñền các tội ác trước ñược.

Chẳng những vậy thôi, họ còn giết các thú vật vì sự vui thích của mình; kẻ bắn chim ñang bay trên trời, người chặt cá ñang lội dưới nước. Họ bắt thú-vật làm tấm bia cho họ nhắm trong những khi cao-hứng, quên hẳn rằng sanh vật cũng có linh-hồn, cũng có thân xác, cũng biết tìm lẽ sống còn như nhân-loại vậy.

Thế nên, hãy tha thứ cho chúng, hãy dung-dưỡng chúng và nhứt là ñối với các gia-súc: trâu, bò, ngựa, chó, mèo … chẳng khá sát-hại, vì chúng ñã giúp ích cho ta trong các việc sanh-hoạt hằng ngày. Tóm lại, không có sự sát-sanh vô cớ nào có thể tha thứ ñược và trong những ngày chay lạt hãy cử hẳn.

40

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Chung chạ: sống xô bồ (lẫn lộn, không phân biệt) với nhau ñến ñộ không còn phân biệt của ai. - Hung tàn bạo ngược: hung dữ và tàn ác, không cần biết lẽ phải trái; ham chém giết, ñối xử ác ñộc với người cũng như với sanh vật. - Ô nhiễm: dính dơ, nhuộm dơ. - ðộc ác: ác, ñộc, tánh không biết thương người, hay ngầm hại người. - Dữ dằn: trông bộ tịch rất dữ khiến người ta sợ; hung bạo. - Lợi danh: xin xem tr. 13.- ðẳng cấp: xin xem tr. 35. - Quyền thế: quyền hành và thế lực. - Quyền hành: có quyền ñịnh ñoạt, sai sử mọi việc. - Thế lực: sức mạnh của kẻ có quyền (người sai khiến ñược kẻ khác). - Thù hềm (hiềm) - Thù: căm ghét. Hiềm: không thích, nghi ngờ. Thù ghét nghi ngờ. - Háo thắng: thích tranh ñua, muốn tỏ ra hơn người, không khiêm nhượng. - Nhân loại: chỉ chung con người trên mặt ñất. - Nguyên nhân: nguồn gốc, cớ chánh của sự việc. - Tương tàn tương sát: giết hại lẫn nhau. - Lê thứ: xin xem tr. 16. - Hy sinh: xin xem tr. 17. - Xâu xé: anh em ruột tranh giành danh lợi không nhường nhịn, giết, hại nhau. - Thú cầm: chỉ chung thú và chim. - Tàn nhẫn: làm ñiều ác không chút nương tay, không ngần ngại, xót thương.

41

- Thực phẩm: thức ăn, vật làm món ăn. - Mê tín: tin tưởng mù quáng, không thực tế; thiếu suy xét. - Dị ñoan: chuyện khó tin, không hợp lý, không chánh ñáng. - Quá ñáng: nặng nề quá mức, hơn mức thường khó có thể chấp nhận ñược. - Nhu cầu cần thiết: xin xem trang 34. - Hoang phí: xài quá lớn cho việc không ñáng xài - Tế lễ: chỉ chung việc cúng tế. - Tội quả: tội lỗi và quả báo. - Tiêu trừ: triệt bỏ, làm cho mất hết. - Huyễn hoặc: chuyện không có thật, khó tin. - Siêu hình: thuộc về hư vô, không hình tượng; vượt ra ngoài thế giới vật chất. - Cốt - ñồng: do niềm tin dị ñoan, tin những người cho là ñược các vị khuất mặt, hay hồn người chết, nhập vào chữa bịnh hay nói lên ñiều bí mật nào ñó. - Họa hoạn: tai họa nói chung, chỉ việc không may, xấu, xảy ra có nguy hại tới tài sản hay sanh mạng. - Tai biến: việc không may gây thiệt hại lớn. - Căn tiền báo quả hậu: làm việc ác kiếp trước gây quả báo cho kiếp sau. - Tạo tác phước ñiền: tạo ruộng phước. Bố thí, cúng dường cho các vị tu hành, tức là tạo phước ñiền (ruộng phước).Ví như nhà nông gieo giống trên ruộng ñất tốt thì sẽ thâu ñược nhiều lúa.

42

- Bố thí: giúp của tiền cho người nghèo ñói, hay bị tai nạn do lòng tốt không nghĩ ñến sự hồi báo, không nuôi hy vọng ñược trả ơn, hay sẽ ñược phước ñức. - Cao hứng: hứng thú ở mức ñộ cao. Lúc tinh thần rất sảng khoái có thể nghĩ ra nhiều ñiều hay. - Sảng khoái: rất khoan khoái, thích thú. - Dung dưỡng: tha thứ và nuôi dưỡng. Nghĩa ở ñây là nuôi dưỡng mà không giết hại chúng. - Gia súc: thú vật nuôi trong nhà, như heo, gà, chó, mèo, trâu, bò, ngựa ... - Sanh hoạt: làm ăn nuôi sống - Cữ hẵn: việc không ñược làm, dứt tuyệt, không châm chế.

--- oOo --- ðẠO-TẶC.-

Câu: “Bần cùng sanh ñạo tặc” cần phải là một câu chửa mình của bọn bất lương vô ðạo. Những kẻ này ngày vẩn-vơ ñầu ñường xó chợ, tối kiếm chỗ khoét vách ñào tường, không làm muốn có ăn, không lo muốn có mặc. Lớp người cặn-bã của xã-hội này, sống ngoài vòng pháp-luật, tr ốn nhủi tr ốn chui, phá rối sự an-ninh của dân-chúng, chuyên lo giết người cướp của, ñoạt giựt tài- sản lương-dân, không nghĩ rằng phải tốn bao nhiêu giọt mồ-hôi, bao nhiêu dòng nước mắt mới làm ra ñược. Họ là giống sâu làm rầu nồi canh, là tội-nhân gây ra những tai-biến trong những gia-ñình cần-lao kiệm-tiết, là nguyên-nhân của sự nghèo sự khó, họ phá-hoại hạnh-phúc của con người.

43

Cơ-hàn ñói khổ, thay vì phải làm-lụng như những kẻ khác mưu cuộc sống còn, họ gây cái lỗi này rồi ñến cái lỗi khác, phạm tội này rồi tới tội nọ, tạo chẳng biết bao nhiêu chuyện bất lành cho nhân-chủng. Lưới Trời tuy thưa nhưng khó lọt, những kẻ ấy dầu họ không bị luật hình của loài người phân xử, song cơ Trời cũng sẽ báo ứng ñến những hành-vi ñen tối, nếu họ không chịu ăn-năn chừa lỗi, sửa tánh tu thân, bỏ thói vô-nghì, lánh ñiều phi-nghĩa.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- ðạo tặc: trộm cướp. - Bần cùng sanh ñạo tặc: nghèo sanh trộm cướp. - Bất lương: không ngay thẳng, gian, xấu. - Vô ðạo: không biết ñạo ñức. - Vẩn vơ: ñi lui tới như suy nghĩ việc gì; ñi tới lui mà không có ý ñịnh rõ ràng. - Vẩn vơ ñầu ñường xó chợ: chỉ những kẻ không nhà cửa, không nghề nghiệp, không việc làm, ñi lang thang ñầu ñường góc chợ kiếm sống. - Khoét vách ñào tường: lén lút vô nhà người. - Cặn bã: chỉ thứ thừa thãi vô dụng ñáng bỏ ñi; chỉ hạng người thấp hèn nhứt. - Trốn nhủi tr ốn chui: chui trốn hết nơi này ñến chỗ kia, không dám ra mặt. - Lương dân: dân thường hiền lành, ngay thẳng. - Sâu làm rầu nồi canh: một kẻ hư xấu, làm xấu lây, mất uy tín một tập thể, ví như phát hiện con sâu

44

trong nồi canh, làm mất ngon cả nồi canh. Như Ca dao: “Một người làm ñĩ xấu danh cả làng”. - Cần lao kiệm tiết: siêng năng làm ăn, xài tiền ñúng chỗ, không xài việc vô ích. - Nguyên nhân: xin xem trang 40. - Cơ hàn: ñói và lạnh. - Bất lành: việc không hiền, không tốt, ñiều dữ, xấu. - Nhân chủng: tất cả con người, không phân biệt màu da. - Hành vi: việc làm của một người nào. - Vô nghì: việc sai trái với ñạo lý làm người.

--- oOo --- TÀ-DÂM .-

“Muôn việc lành hiếu-thuận ñứng ñầu, ngàn việc dữ tà dâm ñứng trước”. Sách sử thường bảo như thế.

Lần dở (giở) xem sử sách, thời thấy tội ác ấy lan-diễn khắp nơi, từ trào-nội cho ñến thứ-dân, từ trong gia-ñình ñến kẻ xa người lạ; nó là mầm gây ra biết bao thảm trạng! Gương của vua Tề với vợ Thôi-Tử, An-L ộc-Sơn với Dương-Quý-Phi há chẳng còn lưu-liên hậu thế ? Giàu ỷ của hiếp-dâm kẻ khó, quan ỷ quyền cưỡng-bức ñám dân hèn. Gian-phu, dâm-phụ, từ xưa ñến nay luôn luôn ñều có.

Muốn tránh sự bại-hoại nền luân-lý nước nhà, muốn giữ-gìn tiếng tăm của gia-thế, phải ñừng ñể dục-tình lôi cuốn, bắt chước gương xưa trau-giồi lòng hiếu- trung , trinh-ti ết.

45

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tà dâm: ham muốn về xác thịt bất chánh. Giao tiếp xác thịt với người không phải vợ, chồng mình, mà với vợ, hay chồng người khác. - Hiếu thuận: kính yêu cha mẹ, thuận hòa anh em. - Lan diễn: việc xảy ra nhiều nơi như nước chảy lan rộng thêm ra. - Trào nội: chuyện xảy ra bên trong triều ñình. - Thứ dân: chỉ dân không chức quyền trong nước. - Thảm trạng: tình hình thê thảm, vô cùng ñau khổ. - Vua Tề với vợ Thôi-Tử: thời ðông Châu liệt quốc (Tàu) Thôi Tử, một ñại công thần nước Tề, vợ Thôi Tử rất ñẹp, vua Tề cùng nàng dan díu. Thôi Tử hay ñược buộc vợ gạt Tề Trang Công tới nhà rồi giết. - An-Lộc-Sơn – Dương-Quí-Phi: An Lộc Sơn, viên quan ñời vua ðường Huyền Tông (Tàu), làm con nuôi Dương Quí Phi, vợ vua ðường. An Lộc Sơn cùng Quý phi dan díu rồi cất quân làm phản ñánh Trường An, mong chiếm ñoạt Dương Quí Phi. Sau An Lộc Sơn bị Quách tử Nghi ñánh bại và bị chính con mình là Khánh Tự giết. ðây là chuyện tình tội lỗi, gọi là tà dâm. - Lưu liên: còn hoài, không dứt. - Hiếp dâm - Cưỡng bức: dùng sức mạnh chiếm ñoạt thân xác, trinh tiết của người phụ nữ. - Gian phu: ñàn ông gian dâm với vợ người. - Dâm phụ: người ñàn bà có chồng còn lấy trai. - Bại hoại: hư hỏng, tồi tàn, mất hết ñạo ñức.

46

- Luân lý: lẽ phải, ñạo lý ở ñời dạy con người sống theo luật lệ tốt của xã hội, của gia ñình; làm phải, tránh quấy; ñối xử phải ñạo giữa người với người. Chữ luân có nghĩa: lẽ phải, ñạo lý, lẽ chánh ñáng. - Gia thế: danh tiếng của dòng họ, của gia ñình. - Dục tình: sự ham muốn về thể xác. - Trau giồi: sửa sang, tô ñiểm làm cho ngày càng tốt ñẹp hơn. - Hiếu: chăm sóc, dưỡng nuôi, không làm ñiều xấu ñể ông bà, cha mẹ buồn lòng. - Trung : hết sức thành thật; một lòng với người chỉ huy tài ñức không kể nguy hiểm ñến thân mình. - Trinh ti ết - Tiết trinh : xem tr. 24.- Hậu thế: tr. 31.

--- oOo --- LƯỠNG-THI ỆT.-

ðứng ñầu các tội ác do miệng lưỡi gây ra, ác lưỡng-thiệt này ñã làm duyên-cớ cho những sự hiểu lầm nhau, những sự cãi-vã, gây-gổ sanh oán sanh thù. Sự phải của người thì bớt, sự quấy của người thì thêm, cái lưỡi ñã tạo những sự chia rẽ, những cuộc phân tranh , phá tan sự ñoàn-kết, tình thân yêu giữa nhân-loại. Nó cũng là nguồn-cội của bao nhiêu bất hoà, hiềm-khích.

ðể giải-tr ừ những tai-vạ ấy, phải giữ cho lời nói mình ñược thành-thật, chánh-ñáng, ñược vậy trong hương-ñảng mới bớt rầy-rà, ngoài xã-hội không ñiều xích-mích và mình cũng không còn chịu ác-cảm, tránh sự miệt-khinh của kẻ khác.

47


- Lưỡng thiệt: nói thêm bớt, chuyện có nói không, chuyện không nói có gây cho người hiểu lầm và thù hận nhau. - Duyên cớ: lý do, căn nguyên, nguồn gốc sự việc. - Cãi vã: cãi chơi, cãi cho có chuyện ñể cãi, cãi một chuyện không ñâu, không ăn nhằm gì. - Phân tranh: tranh giành giữa các phe phái. - ðoàn kết: ñồng lòng với nhau kết hợp lại thành khối, thành nhóm. - Nhân loại: xin xem tr. 33. - Hiềm khích: xem tr. 17. - Nguồn cội: nơi bắt ñầu phát sanh sự việc. - Bất hòa: xích mích, không hoà thuận nhau. - Giải tr ừ: bãi bỏ, hủy bỏ, ngưng hẳn. - Tai vạ: gánh chịu oan uổng việc không may. - Hương ñảng: xóm làng. - Chánh ñáng: xin xem trang 35. - Xích mích: gây gổ, không ñồng ý nhau. - Ác cảm: cảm tình xấu với người không ưa thích. - Mi ệt khinh : khinh thường, coi rẻ, khinh khi.

--- oOo --- Ỷ-NGÔN.-

Nói ñến tội này tức là nói ñến những vụ chủ ỷ quyền nhiếc xài tôi tớ, quan ỷ thế mắng chưởi (chửi) dân ngu. Kẻ giàu có thường ỷ tiền bạc xài-xỉ (xể) người nghèo, kẻ xảo-quyệt ỷ sự khôn lanh nói những ñiều thất thi ệt, kẻ học-thức ỷ sự khôn-ngoan dùng lời nói hạ-nhục người dốt nát.

48

Hãy tránh những sự hiếp người như thế ấy, vì những kẻ dưới tay mình cũng có ñầu óc, cũng biết nghĩ suy, nhưng tại họ bạc phước vô phần nên phải chịu lụy mình vậy. Nếu họ có lỗi lầm hãy dạy-dỗ họ, dùng những cam ngôn mỹ từ, những lời trang-nghiêm êm-dịu chỉ bảo, không khá bao-biếm mà mang ñiều tội-lỗi.


- Ỷ ngôn: người trên dùng lời nặng mắng kẻ dưới. - Xài xể: mắng nhiếc, nói nặng lời, làm nhục. - Xảo quyệt: gian dối một cách khéo. - Thất thi ệt: không ñúng sự thật. - Hạ nhục: làm cho nhục, bị xúc phạm nặng nề. - Bạc phước vô phần: phước mỏng, ít phước ñức, thiếu may mắn nên phải chịu nhiều khổ sở. - Lụy mình: có hại tới mình. Chịu hạ mình, chịu cho người sai khiến. - Cam ngôn mỹ từ: lời nói dịu dàng, ngọt ngào. - Trang nghiêm: nghiêm chỉnh. - Bao biếm: nhạo báng. Lời khen chê.

--- oOo --- ÁC-KH ẨU.-

Những tiếng thề-thốt, lỗ mãng, chưởi (chửi) mắng tục-tằn làm ra tội nầy; con chưởi (chửi) mẹ mắng cha, không kể luân-thường thảo-hiếu, mạnh-bạo hăm-he ñánh giết những kẻ yếu-hèn, hiếp-ñáp xóm chòm cô bác. Mở miệng ra chửi gió mắng mây, trù rủa gia-ñình, không kiêng Thần Thánh. Tối ngày kêu

49

réo Phật Trời, mời thỉnh Long-cung, làm cho tội-lỗi càng thêm chồng-chập.

Hãy bỏ những tiếng tục-tằn thô-lỗ, làm cho ñời sống ñược êm-dịu thanh-bai hơn. ðối với cha mẹ phải có lễ-ñộ, với gia-ñình, với bà con cô bác, với xóm chòm quen thuộc, lời nói mình phải ñoan-trang nghiêm-chỉnh. ðối với con cháu trong nhà, không nên nói những ñiều ác-ñức, phải dùng lời nói dịu-dàng hiền-hậu dạy-dỗ chúng.


- Thề thốt: ñem tánh mạng cam kết với ñấng thiêng liêng về lời hứa của mình. - Lỗ mãng: thô lỗ, mất lịch sự; thiếu lễ ñộ. - Tục tằn: không lịch sự; lời tục tỉu, dâm ô. - Hăm he: dọa cho người ta sợ phải nghe theo; dọa sẽ ñánh ai ñó, dọa làm hại người nào ñó. - Trù r ủa: vái, trù ếm; mời Thần Thánh hại người mình thù phải ñau nặng, bị tai nạn hay mau chết. - Long cung: cung ñiện của các vị vua biển. Theo người xưa, vua biển là rồng. - Chồng chập: chồng chất nhiều thêm lên. - Thô lỗ: không lịch sự, vụng về. - Thanh bai: lịch sự, dịu dàng. - Lễ ñộ: giữ phép lịch sự; phép tắc, cách ñối xử ñúng phép tắc, lời lẽ dịu dàng. - ðoan trang: nghiêm chỉnh, ñứng ñắn. - Nghiêm chỉnh: việc làm, ñi ñứng, nói chuyện ñều giữ phép tắc, ñúng lệ luật.

50

- Ác ñức: cách ăn ở, ñối xử xấu, ác, không thương người, không ñạo ñức. - Dạy dỗ: chỉ bảo với lời dịu ngọt, êm ái.

--- oOo --- VỌNG-NGỮ.-

Thêm thừa huyễn-hoặc, có nói không, không nói có, ác vọng-ngữ ñã làm nguyên-nhân cho những sự bất-công của nhân-loại. Thương người nào kiếm cách bào-chửa, giấu-giếm sự quấy và thêu-thùa sự tốt ra, ghét ai ñặt ñiều nói xấu và che-ñậy cái ñiều phải của họ. Khoe-khoang tự-ñắc, xảo-trá ña-ngôn, những kẻ ñiêu-ngoa làm cho thiên-hạ khinh-khi miệt-th ị.

Muốn tránh những ñiều khiến cho tư-cách nhân-quần phải bị giảm hạ, hãy tập tánh nói năng chân-chánh, bỏ lối láo-xược tr ớ-trêu. Chẳng nên tráo-chác với người, bỏ tiếng xảo-ngôn và phải dùng lời chơn-chất.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Huyễn hoặc: xin xem trang 41. - Vọng ngữ: nói dối, lời nói nhiều nghĩa. - Bào chữa: tìm ñủ lý lẽ binh vực kẻ mình thương ñể ñược cho là hay, ñúng hầu mong khỏi bị tội. - Thêu thùa - Thêu: dùng kim và chỉ màu tạo nên những hình, chữ lên mặt vải. Thùa: thắt, kết tơ lụa ñể chưng bày cho ñẹp mắt. Nghĩa bóng: bày chuyện thêm bớt, ñặt ñiều. - Khoe khoang: kể cái hay, giỏi, bày sự giàu sang quyền thế ñể người nghe thấy.

51

- Tự ñắc: tự cho mình hay giỏi rồi khi người, xem dưới mắt không ai bằng mình. - Xảo trá: giả dối một cách khéo léo. - ða ngôn: lắm lời, nhiều chuyện, hỗn hào, một trong bảy tội (thất xuất) của người vợ mà người chồng có thể viện cớ ñể xin ly dị. - ðiêu ngoa: ñặt ñiều, có nói không, không nói có. - Mi ệt thị: khi dể; xài xể, nói nặng lời. - Tư cách: cử chỉ, dáng ñiệu, cách ăn ở ñời. - Nhân quần: người ñời, thiên hạ trong ñời. - Giảm hạ: bớt xuống, thấp xuống, xuống thấp. - Chân chánh: ngay thẳng, thật tình, không dối gạt. - Trớ trêu: như chọc ghẹo, làm phiền người. - Tráo chác (trác): bịa ñặt, lừa dối. - Xảo ngôn: nói dối một cách khéo. - Chơn chất: hiền lành, thật thà, ngay thẳng.

--- oOo --- THAM-LAM .-

Tánh tham-lam ñã làm cho loài người phải chịu bao nhiêu thảm khổ: chiến-tranh, cướp bóc, giết người ... tham danh, tham lợi, tham sắc, tham tài, tham quyền, tham thế ... Những sự ấy ñã xô ñẩy con người vào chẳng biết bao nhiêu cuộc chiến-ñấu ác-liệt, gây nên những thảm-họa tầy trời. Những tấn tuồng giặc giã, cướp của sát nhơn, những vụ hối-lộ, những vụ tranh thế giành quyền ñã làm cho nhân-sanh ñiêu-linh trong vòng tai-nạn khốc-hại. Cái tham ấy cũng ñã làm cho con người ñau buồn hận khổ, phải khóc ñứng than ngồi, phải li ều mình tự-sát chỉ vì sự ham

52

muốn không ñược thực-hiện; người ta quyên-sinh vì tình yêu, vì lợi quyền, vì thất trận ... Những cuộc cấu xé lẫn nhau, những cuộc nồi da xáo thịt, những tương-sát tương-tàn, những ñiều hung-hăng bạo-ác cũng do sự tham-lam mà ra cả. Ngày giờ nào loài người diệt ñược tánh ham muốn của mình, ngày giờ ấy bớt ñược một phần lớn của sự khổ. Vả lại, ở ñời phải có những lúc thăng trầm chìm nổi, có thì ta xài, không thì ta nhịn, can gì phải bày mưu tính kế chiếm-ñoạt của kẻ ngoài. Của là của chung trong thiên-hạ, ñời ta còn, nó còn; ñời ta mất, nó mất; gương Thạch-Sùng – Vương-Khải há không ñể lại cho ta một bài học ñích-ñáng lắm ru ? Thế nên, hãy nghĩ ñến người cũng như mình nghĩ ñến mình, hãy dẹp lòng vị-kỷ tham-lam, lo vun-tr ồng phước-ñức, bố-thí kẻ nghèo hèn, rán công-phu sám-hối ñể có thể yên vui nơi miền Cực-Lạc, lánh sự giả tạm ở cõi tr ần này.


- Thảm khổ: ñau ñớn khổ sở vô cùng. - Tham tài: ham tiền của. - Ác liệt: dữ dội, kịch liệt. - Thảm họa tày trời: ñiều ñau khổ vô cùng ghê gớm, nỗi thiệt hại hết sức to lớn. - Sát nhơn: giết hại mạng người. - Nhân sanh: ñời sống của con người. - ðiêu linh - ðiêu: tàn héo. Linh : tàn tạ. Nghĩa bóng: khổ cực, long ñong, vất vả.

53

- Khốc hại - Khốc: bạo ngược. Hại: làm ñiều hại. Làm ñiều bạo ngược. - Khóc ñứng than ngồi: rầu buồn khóc than không dứt. Hết khóc tới than. - Tự sát: tự mình giết mình, tự giết mình có chủ ý. - Quyên sinh: tự tử, tự giết mình có chủ ý. - Cấu xé: dùng móng tay mà bấu xé. Nghĩa ở ñây là cướp giựt, tranh giành, ñến ñánh giết nhau. - Nồi da xáo thịt: ngày xưa, ngoài trận ñịa người ta dùng da ngựa làm nồi nấu thịt ngựa. Thợ săn giết ñược thú, lấy da thú làm nồi nấu thịt thú. Nghĩa bóng chỉ cảnh anh em ruột thịt hoặc người cùng một nước vì tranh giành quyền lợi, giết hại lẫn nhau. - Tương sát tương tàn: xin xem trang 40. - Hung hăng: nóng nảy, dữ tợn. - Bạo ác: hung dữ và ñộc hiểm. - Thăng trầm chìm nổi: lúc thạnh lúc suy. Cảnh lên voi xuống chó, mới giàu ñó liền tiêu tan sự nghiệp, mới có quyền thế ñó, liền bị mất hết chức quyền. - Bày mưu tính kế: tính toán kế hoạch, sắp ñặt mưu mẹo kỹ lưỡng. - Chiếm ñoạt: dùng thế lực, tiền bạc, sức mạnh cướp giựt của người. - Thiên hạ: dưới bầu trời; loài người, tất cả con người trên ñời. - Thạch Sùng - Vương Khải: Thạch Sùng tự Quý Luân, ñời Tấn (Tàu) nhà thật giàu, thường lấy sáp làm củi, lấy mỡ chùi nồi ñể khoe sự giàu. Một hôm, cùng với một nhà giàu khác, tên Vương Khải thách

54

nhau, coi ai giàu hơn ai, hễ bên này ñưa ra món gì thì bên kia phải có món ấy, từ ngọc ngà, vàng, không ai kém ai. Cuối cùng, Vương Khải ñưa ra cái mẻ ơ (loại nồi ñất bể) của nhà nghèo dùng kho cá, Thạch Sùng không có, ñành chịu thua, dâng hết tài sản cho Vương Khải. Quá tiếc của, Thạch Sùng buồn rầu ñến chết, hồn hóa ra con thằn lằn, cứ chắt lưỡi luôn. - Bài học ñích ñáng lắm ru: bài học hoàn toàn xứng ñáng với những gì ñã làm ra - không phải sao ? - Ru: sao, chăng, hay sao, dùng ñặt sau câu nói nghi ngờ. Ví dụ: công ñeo ñuổi chẳng thiệt thòi lắm ru ? - Vị kỷ: xin xem tr.10. - Bố thí: xin xem tr. 42. - Vun tr ồng phước ñức: có nghĩa ráng làm nhiều ñiều tốt lành, làm việc thiện, giúp ñỡ, bố thí cho người nghèo khổ, hoạn nạn ... - Công phu: chịu cực khổ làm việc gì. Ở ñây chỉ sự dày công bền chí tu hành. - Sám hối: xưng tội và quyết ăn năn cải sửa. - Cực Lạc: an vui tột cùng. Nước cực lạc là thế giới yên vui của ðức Phật A Di ðà. - Giả tạm: không bền bỉ. Mới ñó liền mất ñó. - Cõi trần: cõi ñời cát bụi con người ñang sống.

--- oOo --- SÂN-NỘ.-

Tánh nóng-nảy thường xúi con người làm những chuyện bất-công sái phép, chém-giết oán-thù nhau. Kẻ thắng kiêu-hãnh, người bại hổ-ngươi nên sự hiềm-thù càng lan rộng. “Giận mất khôn”, cơn giận làm con người cuồng trí , mất sự tự chủ, trở nên dữ-

55

dằn bạo-tợn, chẳng còn nghĩ ñến việc công-bình, lẽ phải trái.

Diệt ñược nó tâm ta ñược thảnh-thơi, trí ta ñược thong-thả. Hãy mở lượng khoan-hồng dung tha kẻ lầm lỗi. Hãy nhẫn-nhịn và chẳng nên cãi cọ tranh luận hơn thua làm cho nảy sanh ra những ñiều hiềm-khích.


- Bất công: không công bình, thiên vị; bỏ lẽ phải. - Kiêu hãnh: cậy giàu, tài giỏi coi thường người khác; coi không ai bằng mình. - Hổ ngươi: mắc cở. - Hiềm thù: thù ghét, oán giận nhau lâu ngày. - Cuồng trí: ñiên khùng, trí óc không bình thường. - Tự chủ: tự mình làm chủ lấy mình, không bị ai sai khiến, không bị ai chi phối; không dựa vào ai, không nhờ cậy ai. - Dữ dằn bạo tợn: hung dữ, ác ñộc. - Công bình: tánh ngay thẳng; ngay và bằng. - Thảnh thơi: an nhàn, không có gì phải lo nghĩ. - Khoan hồng: xét suy rộng rãi; ñối xử rộng lượng với người có tội. - Cãi cọ - Cãi: dùng lời lẽ chống lại ý kiến khác. Cọ: hai vật chạm nhau. Cãi cọ: cãi nhau rồi gây lộn. - Hiềm khích: xin xem trang 17.

-- oOo --- MÊ-SI .-

56

Tội ác này do sự thiếu óc phán-ñoán, thiếu sự suy nghĩ mà ra; vì vậy, con người ít hay phân-biệt ñược lẽ phải trái, bo bo giữ thiển-kiến sai lầm, chẳng chịu nhìn nhận chân-lý, suốt cả ñời ngu muội, chỉ biết mê-man theo những vật chất nhỏ nhen, mau tan mau rã, chỉ biết tin bướng làm càn, không tìm hiểu con ñường giải-thoát.

Hãy xoá bỏ các ñiều mê-tín, qui-thuận theo tinh-thần ñạo-ñức, lánh chốn mê-lầm tỉnh cơn mộng-huyễn, phá tan màn vô-minh che mờ tâm trí, lần bước trên con ñường ñạo-hạnh, ñi ñến chỗ Bất diệt, Bất sanh.


- Phán ñoán: xem xét, ñoán coi phải trái thế nào. - Thiển kiến: sự thấy biết hẹp hòi nông cạn. - Chân lý: xin xem trang 36. - Tin bướng làm càn: bạ ñâu tin ñó không suy nghĩ ñắn ño, việc làm thì chẳng ñể tâm, chú ý, miễn sao xong việc thì thôi. - Giải thoát: xin xem tr. 20.- Mê tín: xin xem tr. 41. - Qui thuận: ñầu hàng, thuận theo ñối phương. - Mê lầm: mê muội, tối tăm mới lầm lạc. - Mộng huyễn: giấc mơ, chuyện chiêm bao, chuyện không có thật. - Vô minh: tâm trí tối tăm, không hiểu sự việc và lý lẽ, là ñầu mối của mọi buồn phiền: a.- không biết thân xác này không phải của mình, b.- không biết rằng vạn vật ñều không,

57

c.- không biết tất cả ñều giả, không gì bền vững. Con người vì vô minh nên phạm nhiều tội ác rồi phải chịu khổ, phiền nhiều kiếp. Người hiểu ðạo như cầm ñuốc vô nhà tối, bóng tối tan hết chỉ còn ánh sáng. - ðạo hạnh - ðạo: a.- lẽ phải, ñường ngay chánh, phép tắc làm khuôn thước cho người ñời noi theo. b.- nền tảng của tôn giáo, dạy con người trau sửa tâm tánh, sống hiền lành ngay thật. - Hạnh: tánh nết tốt, cư xử ñẹp, siêng học kinh kệ, tu hành nghiêm chỉnh, giữ ñúng giáo luật, giữ thân tâm luôn trong sạch, lòng dạ yên lặng, dốc lòng tu ñến thành ñạo. - Bất diệt bất sanh: chẳng diệt thì chẳng sanh, không sanh thì không chết mất. ðó là lý vô vi - Có sống thì có chết - có hình thì có hoại. Bất diệt bất sanh là Thường trụ, là ñạo lý Tối thượng thừa.

--- oOo ---

LUẬN VỀ BÁT-CHÁNH .-

Trừ xong ba nghiệp-chướng hãy làm theo tám ñiều chánh, và sau khi diệt ñược thập ác rồi, tự nhiên mười ñiều lành hiện ra; như thế ta ñã ñi thêm ñược một bước trên con ñường ðạo-hạnh. Những sự tấn-bộ ấy không có nghĩa là ñạt ñược mục-ñích. Thế nên, cần phải hành luôn ðạo Bát-Chánh tiếp theo, vì ñó là quyển kinh nhựt tụng của những ai muốn thoát chốn mê-ñồ, tấn-tri ển trên ñường Giải-Thoát.

Bát Chánh gồm có: 1.- Chánh kiến - 2.- Chánh tư-duy - 3.- Chánh nghiệp - 4.- Chánh tinh-tấn - 5.-

58

Chánh mạng - 6.- Chánh ngữ - 7.- Chánh niệm - 8.- Chánh ñịnh.

--- oOo --- CHÁNH-KI ẾN.-

Chánh: ñúng sự thật, Ki ến: thấy, xem xét.

Chánh-kiến: dòm thấy, xem ñúng theo sự thật.

Phàm con người thường hay bị bản-ngã lôi cuốn, trí mờ-ám làm cho sai chạy ít nhiều sự thật. Khi vì thiếu sự sáng-suốt, khi vì tư thù, khi vì lợi kỷ, khiến cho con người không biết ñường ngay nẻo thẳng nên sự phán-ñoán không công-bình chánh-ñáng, làm cho kẻ khác chịu oan tình. Vì thế, mục Chánh-Kiến dạy ta phải ñem hết trí-n ăng truy-cứu các sự rắc-rối, cẩn-thận xem xét tránh sự lạc lầm trong khi phê ñoán bất cứ việc gì, dầu của mình hay của kẻ khác. Sự quan-sát cực-ñiểm, cách xét ñoán tận tường, tránh cho ta những tà-kiến (sự xem xét lầm lạc) sai chạy, khiến ta dẹp bản-ngã ñã làm cho trí-tu ệ mịt mờ u-ám; giúp cho ta hiểu biết ñược rõ ràng minh-bạch, cách phán-ñoán ñược ngay thẳng, công-bình.

Chẳng thế, nó còn giúp ta hiểu biết các ñiều tục-lụy trong trần, biết ñược lẽ nhiệm-mầu tôn-giáo khiến ta xua ñuổi các ñiều tà-mị, bỏ các sự say-mê, trở về với ñạo-lý, thoát ñọa hồng-trần. Nó tránh cho ta tất cả sự giả-dối và nhờ thế nên ta khỏi bị lạc lầm trong khi hành ðạo.


59

- Tấn bộ - tiến bộ: bước lên, bước tới, tăng thêm, giỏi hơn, tốt hơn. - Mục ñích: cái mốc ñặt ra ñể hướng tới, ñạt tới. Sự việc nhìn vào ñể theo ñuổi ñến thành công. - Kinh nhựt tụng: kinh ñọc hằng ngày. Nghĩa bóng: luôn ghi nhớ trong lòng. - Nghiệp chướng: xin xem tr. 37. - Mê ñồ: xem tr. 11. - Tấn tri ển - tiến tri ển: nới rộng, nảy nở tốt ñẹp. - Bản ngã: tánh mỗi người. Cái ta của con người. - Tư thù: thù riêng. - Lợi kỷ: lợi ích riêng tư. - Phán ñoán: xin xem tr. 56. -Công bình: xin xem tr. 55. - Chánh ñáng: xem tr. 35. - Trí tu ệ - Trí hu ệ: tr. 20. - Oan tình: bị hàm oan. Bị oan ức. - Trí năng - Trí: thông minh, biết xét ñoán sự việc. Năng: cái ñảy. Cái ñảy chứa thông minh, khôn ngoan. Chỉ người thông minh có nhiều ý nghĩ khôn ngoan. - Thông minh – Thông: suốt. Minh : sáng. Sáng suốt. - Truy cứu - Truy : ñuổi theo. Cứu: xét. Xét một việc ñã qua. - Rắc rối: việc khó giải quyết. - Cẩn thận: dè dặt, cân nhắc kỹ lưỡng. Chăm chú kỹ lưỡng, không ñể sơ xuất. - Phê ñoán: xem xét kỹ rồi phê bình quyết ñoán. - Quan sát: xem xét tìm hiểu. - Cực ñiểm: mức ñộ cao nhứt. Mức cuối cùng. - Xét ñoán: xem xét và ñoán ñịnh. - Tận tường: rõ ràng, rành rẽ thấu ñáo từ chi tiết. - Mịt mờ u ám: tối tăm, bị che phủ mất ánh sáng.

60

- Minh bạch: sáng tỏ, rõ ràng ñâu ra ñấy. - Tục lụy: những ràng buộc với cuộc ñời trần tục. Những khốn khổ, ñau buồn của con người ở cõi ñời. - Nhiệm mầu - Mầu nhiệm: xin xem trang 14. - Tà mị: chuyện dối gạt người; không ngay thật. - ðọa hồng trần: chịu ñày ñọa khổ sở ở cõi ñời. - Lạc lầm: ñi sai ñường; hiểu sai làm trật.

--- oOo ---

CHÁNH TƯ-DUY.- Tư tưởng chơn-chánh.

Sanh ở trong trần con người thường hay bị các thị-dục cám-dỗ: lợi-danh, quyền- tước, nghĩa vợ tình chồng ...; cái tư-tưởng ñã rù quến tâm trí mãi mãi quay cuồng vào những sự ấy, không thể nào thoát-ly ra ñược. Ấy về phần tà.

Phần chánh dạy rằng: tâm cần phải bình, tánh cần phải tịnh, giữ tư-tưởng cho thanh-cao, trí rán tìm cái Chân-lý. Chân-lý ấy là cái ðạo của mình ñối với nhân-loại, của mình ñối với Trời-Phật, của mình ñối với mình. Vì thế, hãy ñặt tư-tưởng mình vào công cuộc tìm phương cứu giúp sanh-linh trong vòng tr ầm-luân oan-nghiệt. Hãy tin tưởng Phật Trời và cầu nguyện ñấng Thiêng-liêng ban-bố phuớc lành cho nhân chúng. Hãy tìm con ñường giải thoát cho mình bằng cách lạc ðạo an bần, xả thân tu-tỉnh.


- Thị dục: lòng ham muốn về vật chất tầm thường. - Cám dỗ: làm cho người ta ham muốn ñến mức mê muội, tin và làm theo một cách mù quáng.Dùng lời

61

dịu ngọt hay tiền của, chức vị dụ dỗ cho người ham, làm theo ý mình. - Tư tưởng: lý lẽ ñề ra từ suy nghĩ của mình. - Rù quến: dùng lời dịu ngọt dụ dỗ, rủ rê ñi theo. - Thoát ly: lìa khỏi, tách khỏi, rời ra. - Bình tịnh - Bình: yên lặng. Tịnh: sạch trong. - Thanh cao - Thanh: thanh sạch. Cao: cao. Người không chịu uốn mình làm một ñiều gì trái với lương tâm; người có một nhân cách cao quí. - Chân lý: xin xem tr. 36.- Sanh linh: xin xem tr. 30. - Trầm luân: chìm trong biển khổ, trong luân hồi. - Oan nghiệt: ñiều ñau khổ phải chịu ở kiếp này. - Nhân chúng: một số người ñông ñúc. - Lạc ðạo an bần: sống trong sạch, vui với ðạo lý, ðạo pháp. - Xả thân tu tỉnh: xả bỏ mọi vướng bận ñể rảnh rang tâm trí, yên tịnh tu hành.

--- oOo ---

CHÁNH-NGHI ỆP.- Việc làm chánh ñáng ngay thẳng.

ðối với kẻ xuất-gia ñầu Phật, ngoài những lúc tham-thiền nhập-ñịnh, những khi trì t ụng kinh hành, những khi ñọc kinh viết sách, những lúc công-quả cho nhà Thiền, chẳng có làm việc chi có thể tạo thành ác nghiệp cả.

Những kẻ tại gia cư-sĩ, trái lại, còn cần phải lo kế sinh-nhai, mưu cuộc sống còn: kẻ buôn tảo bán tần, người việc nầy việc nọ, tóm lại cũng vì xác thân

62

mà ra cả. Tuy nhiên, dầu ñời sống của họ có bị sự sinh-nhai chi-phối song cái chi-phối ấy, khác hẵn với kẻ gian-tà ñạo-tặc, chẳng có làm việc gì xảo-trá bất nhân. Trong cuộc mưu cầu cho lẽ sống, họ cũng nguyện bỏ những nghề-nghiệp gây tai hại cho con người: nuôi ñiếm, bán á-phiện, buôn rượu, ñầu cơ, cho vay cắt cổ ... v...v...

ðành rằng những người buôn bán ấy không có ép buộc bạn hàng, song tại có họ làm các nghề-nghiệp ấy, con người mới bị hư-hỏng, trụy-lạc, hoang-ñàng, trà-ñình tửu-ñiếm … Họ là ñồng-loã mà phạm-nhân là những kẻ nghiện-ngập say-sưa.

Thế nên mục Chánh-nghiệp răn-cấm chúng ta làm các nghề ấy.

Kẻ tại gia cư-sĩ cũng chẳng sát-hại vô cớ các sanh-vật, hoặc không ñánh ñập chém ñâm ai có thể gây ra nhiều ñiều tội-lỗi.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Xuất gia ñầu Phật: rời gia ñình vô chùa tu học Phật pháp. - Tham thiền - Tham: suy xét, quan sát. Thiền: Dhyana (scr). Thiền na, có nghĩa chiêm nghiệm, suy nghĩ, nghiên cứu tìm lý ñạo. Tham thiền: ngồi yên lặng dứt bỏ mọi nhớ tưởng vẩn vơ, trí suy nghĩ nghiền ngẫm tìm lý ñạo. - Nhập ñịnh: có nghĩa vào thiền ñịnh, tức tu sĩ ngồi lặng yên tập trung ý nghĩ. - Trì t ụng: bền lòng không xao lãng kệ kinh.

63

- Kinh hành: ñi chậm bước niệm kinh, hay niệm Phật. - Công quả: xin xem trang 12. - Ác nghiệp: kết quả của những việc làm dữ, làm ác của chúng sanh - làm từ kiếp trước - cũng có nghĩa là nhận hậu quả, vì có nhơn mới có quả. - Tại gia cư sĩ: người tu tại nhà, vừa làm ăn vừa học Phật tu nhân. - Sinh nhai: làm kiếm miếng ăn nuôi sống. - Tảo tần: dậy sớm thức khuya làm việc hết lòng. Tảo hoặc Táo, giống như loại rong. Tần, tên một thứ rau mọc dưới nước. Kinh thi : thái tần thái tảo (hái rau tần hái rau tảo), chỉ người xoay xở làm nhiều việc nhọc nhằn. - Chi phối: xin xem tr. 37. - Xảo trá: xin xem tr. 51. - Gian tà ñạo tặc: gian dối, tà vạy, trộm cướp. - Mưu cầu: lo liệu cho ñược việc. - Bất nhơn: ác, ñộc hiểm, thiếu lòng nhơn, không thương người. - Nuôi ñiếm: dụ dỗ gái nhà lành bán thân xác. - ðầu cơ: giấu hàng hóa chờ giá lên cao mới bán. - Cho vay cắt cổ: cho mượn tiền lấy lãi (lời) nặng. Ví dụ cho mượn một ngàn ñồng, người vay tiền phải trả một ngàn hai trăm ñồng, hay nhiều hơn ... - Trụy lạc: sa ngã vào lối sống thấp hèn, xấu xa. - Hoang ñàng: hư hỏng, luông tuồng, vô phép tắc, bỏ phế cửa nhà, sống lang thang nay ñây mai ñó. - Trà ñình: quán bán các thứ ăn uống.

64

- Tửu ñiếm: quán bán rượu. Nghĩa bóng của Trà ñình - Tửu ñiếm: chê hạng người sống chỉ biết ăn chơi; cuộc sống không ñứng ñắn, không ñàng hoàng. - ðồng lõa: kẻ dự vào, chung một nhóm, cùng một bọn làm ñiều gian xảo, tội lỗi. - Nghiện ngập: chỉ người ghiền thuốc phiện nặng. - Say sưa: uống rượu và say mãi, say thành tật.

--- oOo ---

CHÁNH TIN-T ẤN.- Tín ngưỡng chơn chánh và lướt tới.

Phái vô-thần-luận thường cho rằng thân xác tức là con người. Thân còn tức là ngưòi còn, thân mất, người mất. Không có Thánh, Thần, Trời, Phật, không quả-báo luân-hồi; cũng chẳng có tội, có phước, có vía, có hồn. ðời là thân-xác con người, sống là tranh-ñấu, mạnh ñược yếu thua. Thế nên, biết bao nhiêu mánh-khoé gian-hùng, bao nhiêu ngón ñiêu-ngoa xảo-trá, bao nhiêu tàn-bạo ngược-ngang ñều ñược ñem ra dùng cả thảy.

Vì vậy, mục Chánh tinh-tấn nầy khuyên hãy rán giữ ñức-tin cho mạnh-mẽ. Dầu các thị-dục có lớn lao thế mấy, dầu cho có sức lực gì cám-dỗ hay bức-bách bỏ lòng tín-ngưỡng Phật Trời ñặng theo việc khác, các sự ấy cũng chẳng thế lôi kéo ñược. Và ta luôn luôn phải nhớ ñến công cuộc cứu-vớt quần-sanh thoát nơi khổ-hải của ðức Thế-Tôn, phải nhớ rằng sanh-linh ñang chìm-ñắm trong bể hồng-trần, rằng ngày giờ nào còn có kẻ trong chúng-sanh chịu

65

khổ, thì ta cũng phải khổ vì họ vậy, rằng ta có cái bổn-phận giác-ngộ trần-gian bỏ những oan-trái luân-hồi cay-nghiệt. Muốn thế, trước hết phải tìm phương tự-giác, nhắm cảnh Niết-Bàn tấn tới; quyết chí tu hành ñắc-thành ðạo-quả hầu dắt-dìu bá- tánh thập phương xa miền tục-lụy. Người bỏ hết các sự rầu buồn các ñiều tà- vạy, dẹp lục-căn, lục-tr ần và rán làm cho tinh-thần ñược thêm sáng-suốt, rèn luyện các ñức-tánh cho thiện-mỹ, yên-tịnh, hỉ-lạc, nghiêm-trang quyết gắng công-phu, một lòng bước tới Niết-Bàn ñặng có tế-ñộ chúng-sanh thoát luân-hồi quả-báo.


- Vô thần luận: lý luận của phái vô thần, tức phái không tin có Trời, Phật, Thánh, Thần…Không có luân hồi quả bảo. - Vía: khác với linh hồn. Phần vô hình phụ vào thể xác khiến con người có sự sống. - Tranh ñấu: dùng hết ý chí, sự khéo khôn, sự bền bỉ lẫn sức lực giành cho ñược ñiều mình muốn. - Mánh khoé: mưu mẹo, tính làm có lợi cho mình. - Gian hùng: người tài giỏi nhưng nhiều mưu mô, xảo trá. Kẻ biết lợi dụng quyền lực ñể thực hiện ý muốn của mình, dầu ý muốn ấy không chơn chánh. - ðiêu ngoa xảo trá: ñặt ñiều, bịa chuyện dối gạt một cách khéo, có nói không, không nói có. - Tàn bạo: xin xem tr. 9. - Thị dục: xin xem tr. 60.

66

- Ngược ngang - ngang ngược: không kể phải trái, chẳng kiêng nể một ai. - ðức tin: niềm tin vững chắc, niềm tin tôn giáo. - Cám dỗ: xin xem tr. 60. - Quần sanh: xin xem tr. 20. - Bức bách: bị bắt buộc, bị dồn ép vào thế phải làm trái ý mình muốn. - Tín ngưỡng: lòng tin tưởng và ngưỡng mộ (hâm mộ, mến chuộng với ý kính trọng) một tôn giáo hay một chủ nghĩa. - Khổ hải: biển khổ. Nhà Phật ví nỗi khổ ñời người nhiều như nước biển. - ðức Thế-Tôn: Lokanatha, Bhagavat (scr) hiệu của Phật Thích Ca. Ngài có ñầy ñủ ñức hạnh, là ñấng tôn trọng hơn hết trong các bực chúng sanh, nên ñược tôn xưng là Thế Tôn. - Hồng trần: xin xem tr. 12. - Luân hồi: xin xem tr. 9. - Giác ngộ trần gian: giúp cho người thế gian giác ngộ. Giác - Giác ngộ: sáng suốt, thông suốt ñạo lý, không còn vướng mắc những tình cảm tầm thường: buồn vui, thương, yêu, giận, ghét, ham muốn ... - Oan trái: những ñiều phải gánh chịu trong kiếp này ñể trả quả bất lành ñã gây từ kiếp trước. - Cay nghiệt: tánh người không tình cảm, ñộc ác, khắt khe, hay hành hạ kẻ khác. - Tự giác: tự hiểu biết ñiều hay dở của mình. - Niết Bàn: Nirvana (scr), tình trạng vắng lặng của người tu dứt sạch phiền não, không bị ràng buộc tình cảm thường tình: thương yêu, danh lợi, sắc dục.

67

Niết: ra khỏi. Bàn hay Bàn na: rừng. Tức là ra khỏi cảnh rừng mê tối, rừng phiền não. - ðắc thành ðạo quả: công tu ñã thành, ñạt kết quả, ñắc ñạo. Có nghĩa thấy ñược con ñường giải thoát. - Bá tánh thập phương: trăm họ khắp nơi, chỉ chung con người trên mặt ñất. - ðiều tà vạy: ñiều không ngay thật, không chánh ñáng; không ñúng. - Lục căn: Nhãn, Nhĩ, Tỉ, Thiệt, Thân và Ý, tức 6 cảnh ở thân tâm ta, là sáu căn cội có sức nảy sanh, như mắt (nhãn) nảy sanh sự thấy, là nhãn căn; nhĩ căn là căn của tai; tỉ căn là căn của mũi; thiệt căn là căn của lưỡi; thân căn là căn của thân thể; ý căn là căn của ý nghĩ. - Lục trần: Sắc – Thinh – Hương - Vị - Xúc và Pháp, là 6 cảnh ở ngoài thân tâm ta. Sáu cảnh bên ngoài này có thể nhiễm dơ thân tâm ta, kêu là lục trần: sắc là màu sắc; thinh, tiếng kèn, tiếng trống, tiếng hát ca, lời ngon ngọt dụ dỗ…; hương, mùi thơm; vị, vị ngon béo của thịt cá …; xúc, sự ñụng chạm với da thịt mịn màng mà mình ưa thích …; pháp, những phương thế, những tư tưởng xâm nhập ý, khiến cho tâm ý sanh ra những phán ñoán, phân biệt, có ưa có ghét, khen chê theo sở thích của mình. - Tinh thần: xin xem tr.19. - Tục lụy: xin xem tr. 60. - ðức tánh: tánh tốt; giữ gìn ñạo lý làm người. - Thiện mỹ: tốt, ñẹp. ðẹp ñẽ tốt lành. - Yên tịnh: yên ổn, không việc gì xảy ra. - Hỉ lạc: vui và mừng.

68

- Tế ñộ: cứu giúp và ñưa qua khỏi nơi khổ cực, nguy hiểm, ñến chốn an vui. - Quả báo: có nghĩa lãnh lấy kết quả. Do nhơn lành, tức trước ñã làm việc tốt, ñiều lành, sau hưởng kết quả lành như gặp những ñiều may, vui, tốt. Nếu do nhơn dữ, tức trước ñã phạm tội lỗi bằng thân, bằng miệng, bằng ý, thì kết quả dữ trả lại, mình phải lãnh chịu các việc không may, tai họa, khổ sở. ðời xưa quả báo thì chầy. Chầy: chậm, muộn. ðời nay quả báo một giây nhãn tiền. Giây: mỗi phút: 60 giây, là ñời nay quả báo ñến rất mau, thấy liền trước mắt.

--- oOo ---

CHÁNH-M ẠNG.- Sanh mạng chơn chánh, trong sạch.

Ở ñời người ta hay lấy xác thân mình làm gốc và hay quý trọng săn-sóc nó. Ấy cũng do lục-căn mà ra: nhãn, nhĩ, tỹ, thiệt, thân, ý. Mắt ưa xem sắc ñẹp, tai ưa nghe tiếng hay, mũi ưa ngửi hương thơm, lưỡi ưa ñồ ngon béo, thân ưa sự sung-sướng, ý ưa chức phận cao.

Người ta tìm ñủ phương-thế bổ dưỡng thân xác mình, làm cho trí-tu ệ càng ngày càng thêm mờ-ám, ngu-ñần, không còn lo-lắng ñến sự tiêu-diệt.

Thế nên, hãy xa lánh những ñiều làm tinh-thần bị ñen tối, bỏ tất cả ñài-các xa-hoa, thân mình tự-chủ ñể tìm chỗ bất diệt bất sanh: thiền-ñịnh ñặt làm thể, trí-tu ệ ñặt làm mạng, linh-hồn nhập liên-hoa, siêu-sanh vào cõi Niết-Bàn.

69

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Nhãn: mắt - Nhĩ: tai - Tỉ: mũi - Thiệt: lưỡi - Thân: thân thể - Ý: ý nghĩ. - Phương thế: cách thức, kế hoạch. - Trí tu ệ: xin xem tr. 20. - Tự chủ: xin xem tr. 55. - Ngu ñần: ngu si, ñần ñộn, rất ngu, rất tối tăm. - Tiêu diệt: trừ cho dứt hẳn, không sót chút nào. - ðài các - ðài: nền cao. Các: lầu, gác cao. ðài các: Chỉ nhà cao cửa rộng của người giàu. Chỉ ñiệu bộ của kẻ quyền quý giàu sang. - Xa hoa: áo quần ñẹp, xài tiền không ñúng chỗ. - Bất diệt bất sanh: xin xem trang 57. - Thiền ñịnh - Thiền: Dhyana (scr), ñủ chữ: Thiền na.Thiền: lòng nghiền ngẫm nghiên cứu sự lý. ðịnh: tĩnh niệm vào một cảnh. Nhà tu lúc mới ngồi trầm tư mặc tưởng là ở cảnh thiền, tới khi tâm trí tập trung vào một cảnh cao viễn, là vào cảnh ñịnh. Thiền ñịnh: chỉ chung hai trạng thái liên tiếp nhau. - Thể: thể tánh, là tánh chơn thật, hay Phật tánh. - Mạng: mạng sống. - Liên hoa: hoa sen. - Siêu sanh: hồn về cõi an vui, không phải ñầu thai.

--- oOo ---

CHÁNH-NGỮ.- Lời nói chơn thật.

Lục-căn làm cho con người nhiễm lục-trần. Vì muốn nuôi dưỡng xác thân nên mới sanh ra các ñiều ham-hố là nguồn-cội các tội-lỗi. Trong những tội-lỗi ấy cũng có nghiệp-chướng của miệng lưỡi:

70

Lưỡng-thiệt: làm cho thiên-hạ bất hoà nhau. Ỷ-ngôn: lời chửi mắng kẻ dưới tay. Ác-khẩu: tiếng ñộc-ác tục-tằn, chửi rủa Thần Thánh. Vọng-ngữ: nói láo, nói huyễn hoặc.

Hãy tập lời nói mình cho chân-chánh, ñúng với sự thật; hãy bỏ hết những xảo-ngôn tráo-chác, những tiếng thô-lỗ cộc-cằn. Phàm những khi bàn luận việc chi phải nói tỏ tường ngay thẳng. ðối với kẻ dưới bề trên, lời nói phải cho hiền-lương ñức-hạnh, những sự khuyên-dạy chỉ bảo kẻ khác làm theo lẽ phải ñều có ích-lợi cho chúng sanh và ñều hạp với tinh-thần ñạo-ñức.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Ham hố: ham muốn quá mức. - Nghiệp chướng: xin xem trang 37. - Nghiệp: là sức mạnh sâu kín trong con người, chính nó làm cho con người tốt hay xấu, hiền hay dữ, yên vui hay khổ. Theo nhà Phật, ñó là việc làm của Thân (thân xác), của Ngữ (lời nói), của Ý (ý nghĩ, lòng mơ tưởng) các thứ ấy nương nhau, hiệp với Duyên (duyên: sự dính líu, níu kéo) liên lạc với nhau, giúp nhau làm thành kết quả. Kết quả có tốt, xấu, hiền, dữ, tạo thành nghiệp tốt hay xấu, lành hay dữ của ta. Tóm lại, mỗi chúng sanh ñều có nghiệp riêng và phải nhận lãnh kết quả tốt hay xấu do những việc ñã làm. Ví dụ: trồng lúa thì ăn lúa, trồng ñậu ta ăn ñậu. Nghiệp là kết quả việc làm thiện hay ác của Thân - Miệng - Ý.

71

- Chân chánh: xin xem tr. 51. - Thô lỗ: xin xem tr. 50. - Xảo ngôn: xin xem tr. 51. - Tráo chác: xem tr. 51. - Cộc cằn - cục cằn: người có lời nói không khéo dễ làm buồn lòng người nghe. - Tỏ tường: rõ ràng thấu ñáo từng chi tiết. - Hiền lương: hiền lành, rộng lòng tha thứ, thương người, xử sự tốt với mọi người, thương sanh vật. - ðức hạnh - ðức: ñạo ñức nghiêm chỉnh, ngay thẳng, lòng dạ hiền hoà, ưa làm việc lành. Hạnh: nết tốt, cố gắng sửa mình, giữ ñạo lý, thương giúp người nghèo khổ, tánh hoà dịu, lễ ñộ.

--- oOo ---

CHÁNH-NI ỆM.- Ghi nhớ sự chân-chánh.

Còn cũng tưởng, mất cũng tưởng, có cũng tưởng, không cũng tưởng, thành cũng tưởng, bại cũng tưởng, thương cũng tưởng, ghét cũng tưởng ... Thất tình lục dục bắt buộc con người phải phí biết bao nhiêu tâm-cơ, bao nhiêu trí-não phụng-sự cho nó. Danh-lợi, cảm-tình, uy-quyền, phú-quý ... ñược hằng ngày ghi nhớ. Vì thế, con người mãi mãi lăn lộn trong sáu ñường, không thoát khỏi vòng sanh tử.

ðể thoát chỗ luân-hồi, bỏ cuộc ñời lầm-than hoạn-họa, hãy rán tưởng niệm phương-pháp hành ðạo, bỏ các ñiều phù-phiếm, ghi nhớ công-lao ðức Phật ñối với quần-sanh, bia tạc vào lòng những ñiều Phật giáo. Phải nhớ rằng xác-thân do tứ-ñại (ñất, nước, lửa, khí) tạo thành và sớm muộn gì nó cũng sẽ bị tan

72

rã. ðặng vậy, ta mới bỏ ñược các sự xúc-ñộng các mối dục-tình, tránh ñiều lụy khổ do nó gây nên.


- Thất tình: 7 thứ tình: mừng - giận - thương - vui - yêu - ghét - ham muốn. - Lục dục: 6 sự ham muốn của con người: 1.- Sắc dục: ham muốn màu sắc tươi tốt hay sắc ñẹp của kẻ nam người nữ, 2.- Hình mạo dục: mê hình tướng tốt tươi, xinh ñẹp của người khác phái, 3.- Oai nghi tư thái dục: mê tướng ñi, ñứng, nằm, ngồi, nụ cười, dáng ñiệu của người khác phái, 4.- Ngữ ngôn âm thanh dục: nghe lời êm dịu, câu ca tiếng hát rồi mê say, ham muốn, 5.- Tế hoạt dục: thấy da thịt mịn, trắng của người khác phái mà ham muốn, 6.- Nhơn tướng dục: thấy cốt cách cao sang lịch sự của người mà ham mê. - Tâm cơ: sắp sẵn cơ mưu sâu kín trong lòng. Cũng có nghĩa lo lắng. - Sáu ñường - Lục ñạo: sáu ñường luân hồi: 1.- Thiên (Tiên). 2.- A tu la (Thần). 3.- Nhơn (Người) 4.- ðịa ngục (Nhà tù cõi âm phủ). 5.- Ngạ quỉ (Ma ñói). 6.- Súc sanh (Thú vật). - Danh lợi: xin xem tr. 13. - Lầm than: xin xem tr. 16. - Cảm tình: tình cảm tốt ñối với người. - Uy quyền - Oai quyền - Oai: vẻ tôn nghiêm ñáng kính. Quyền: thế lực lớn khiến người nể sợ.

73

- Hoạn họa: tai họa nói chung, việc không may, chuyện xấu có thể nguy tới tài sản, sanh mạng. - Phương pháp: xin xem tr.15. - Dục tình: xem tr. 46. - Phù phiếm - Phù: trôi nổi. Phiếm: thuyền ñi không nơi nhứt ñịnh. Nghĩa bóng: những gì không thực tế, không thiết thực. - Bia tạc - Bia: miếng ñá hay sạn ñúc nên. Tạc: ñục hay khắc lên gỗ, lên ñá, nhằm ghi danh ñể lưu lại ngày sau. - Xúc ñộng: ñộng lòng trước việc ñau buồn. - Lụy khổ: rơi nước mắt vì ñau khổ.

--- oOo ---

CHÁNH-ðỊNH.- Suy gẫm chơn-chánh.

Con người thường hay có những ý-ñịnh làm cho mình ñược sáng thêm lên, ñược giàu thêm lên, ñược sung-sướng thêm lên ... nghĩa là những ý-ñịnh hoàn toàn nhỏ-nhen, thấp-thỏi. Họ không hiểu rằng cuộc ñời là giả-tạm, nay vầy mai khác, thân-thế lạc-luân, của-cải gia-tài như ñám phù-vân trước gió, nước bọt, mây bèo. Những cái sanh, cái bịnh, cái lão, cái tử ñược ñặt lên cuộc ñời của người này rồi ñến người khác ... rồi ñến người khác nữa, nghĩa là tất cả Nhân-Loại không thiếu sót một ai. Thế mà, họ vẫn cuống-cuồng tâm trí theo bả lợi-danh, mùi phú-quý, ñi theo những vặt-vụn, tiểu-ti , eo-hẹp.

Họ không chịu hiểu rằng ngoài kiếp phù-du của trần-thế, có cái gì không di không dịch, vĩnh-viễn trường tồn. Nếu lấy sự Thiền-ñịnh phá tan màn u-

74

minh che phủ, thì thấy rằng ở cảnh ấy con người sẽ hết buồn hết khổ, hết quả- báo luân-hồi. Và khi ta dùng sự chánh-ñịnh dẹp bỏ hết các sự phiền-não rầu buồn, phá tan các làn sóng thị-dục lôi kéo vào những nẻo tà, tâm ta chẳng còn xao-ñộng, trí ta tỏ rạng như trăng rằm, một màu sáng suốt, không nhiễm ô cảnh ngoại, dứt tuyệt hết sự phàm trần, lần bước ñi ñến cõi Giải-thoát.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Lạc luân - Luân lạc: dời ñổi, thay ñổi. Thân thế lạc luân, có nghĩa cuộc ñời lâm cảnh khổ cực, không ổn ñịnh, nay ñổi mai dời. - Phù vân: ñám mây mới nổi ñó rồi tan ngay. Chỉ việc ñời không có gì lâu bền. - Cuống cuồng: gấp rút, quýnh quáng, quýnh lên. - Tiểu ti : lượng rất nhỏ, số nhỏ không ñáng kể. - Phù du: con phù du: một thứ côn trùng nhỏ có cánh, ñầu như ñầu con chuồn chuồn, hay bay gần mặt nước, tối ñến bay quanh và nhào vô bóng ñèn, mau chết. - Kiếp phù du: chỉ kiếp sống con người thật là ngắn ngủi. - Di dịch: dời ñổi, thay ñổi. - Vĩnh viễn: còn hoài. - Trường tồn: còn lâu dài, còn mãi. - Thiền ñịnh: xin xem tr. 69. - Giải thoát: xem tr. 20. - Màn u minh: bức màn che làm tối tăm, mù mịt. - Thị dục: xin xem trang 60.

75

- Xao ñộng: khua ñộng, lay ñộng. Mặt nước bị gió làm xao ñộng, gợn sóng. - Nhiễm ô cảnh ngoại: bị cảnh bên ngoài nhiễm dơ. - Phàm trần - Phàm: tầm thường. Tr ần: cát bụi. Nghĩa bóng chỉ cõi ñời, cũng chỉ con người.

--- oOo ---

CÁCH THỜ PHƯỢNG, HÀNH LỄ VÀ SỰ ĂN Ở CỦA MỘT TÍN ðỒ PHẬT GIÁO HÒA-H ẢO.-

THỜ PHƯỢNG.-

Từ truớc ñến nay, các chùa chiền ñã tạo quá nhiều hình-tượng. ðành rằng vì tôn- kính ñấng Từ-Bi mới làm ra thờ-phượng Ngài, nhưng cũng có kẻ lợi-dụng ñể thủ lợi. Bây giờ chúng ta không nên tạo thêm nữa. Làm thế, chúng ta không có ý hủy-báng sự phượng thờ của các chùa-chiền. Cách thờ-phượng ấy tùy theo ñiều- kiện các sư mà chúng ta cũng có thể sùng-ngưỡng ñặng. Nhưng riêng về cư-sĩ ở nhà không nên tạo thêm nữa; nên thờ ñơn-giản cho lòng tin-tưởng trở lại tâm-hồn hơn ở vào sự hào-nháng (nhoáng) bề ngoài. Từ trước, chúng ta thờ tr ần ñiều là di-tích của ðức PHẬT THẦY TÂY-AN ñể lại. Nhưng gần ñây có nhiều kẻ thờ trần ñiều tự xưng cùng tông-phái với chúng ta, làm sái phép, sái với tôn-chỉ của ðức Phật, nên toàn thể trong ðạo ñổi lại màu dà. Lại nữa, từ trước ñến giờ các sư dùng màu dà ñể biểu-hiện cho sự thoát tục của mình, và màu ấy là sự kết hợp của tất cả các màu-sắc khác, nên có thể tượng-trưng cho sự hòa-hiệp của nhân-loại

76

không phân biệt chủng-tộc và cá-nhân. Vì vậy, chúng ta dùng nó trong chỗ thờ-phượng ñể tiêu-biểu cho tinh-thần vô-thượng của nhà Phật.

Nếu trong nhà chật, nội bàn Thông-Thiên với một lư hương không cũng ñược, bởi vì sự tu hành cốt ở chỗ trau tâm tr ỉa tánh hơn là do sự lễ-bái ở ngoài. Còn người nào có cốt Phật trong nhà ñể vậy cũng ñặng. Hình tượng bằng giấy không nên chừa lại và phải ñốt ñi. Kẻ nào phải chung ñậu với người khác không có tu hiền hay không cùng một ðạo với mình, hoặc nhà cửa nhỏ hẹp quá không có chỗ phượng thờ, thì ñến giờ cúng kiếng chỉ vái thầm và niệm Phật trong tâm cũng ñặng.

Về cách cúng Phật, chỉ nên cúng nước lạnh, bông hoa và nhang thôi. Nước lạnh tiêu-biểu cho sự trong sạch, bông hoa tiêu-biểu cho sự tinh-khi ết, còn nhang, dùng ñặng bán mùi uế-trược. Ngoài ra, chẳng nên cúng một món gì khác cả. Bàn thờ ông bà cúng món chi cũng ñặng.

Ngoài sự thờ Phật, tổ tiên, ông bà, cha mẹ và những vị anh-hùng của ñất nước, không nên thờ vị tà thần nào khác mà mình không rõ căn-tích.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Hủy báng: chê bai, ñặt ñiều nói xấu. - Sùng ngưỡng: kính trọng và tin tưởng. - Cư sĩ: người tu tại nhà, vừa làm ăn vừa học Phật tu nhân. - ðơn giản: ñơn sơ, giản dị, không rườm rà.

77

- Hào nhoáng: màu mè bóng láng bên ngoài. - Trần ñiều: bức vải ñỏ màu trái ñiều, căng thẳng sau bàn thờ lên trên cao và kéo choàng ra phía trước che phần trên bàn thờ Phật. ðây là di-tích của ðức Phật Thầy. - Di tích: dấu vết của người xưa ñể lại. - Phật Thầy Tây An: vị sáng lập nền ðạo Bửu Sơn Kỳ Hương. BSKH. là nguồn gốc của PGHH. - Tôn chỉ: xin xem tr.19. - Chủng tộc: xin xem tr. 34. - Màu dà: các màu sắc pha trộn lại thành màu dà. Màu dà tượng trưng sự hoà hợp và cũng tượng trưng cho tinh thần thoát tục. - Biểu hiện: hiện ra, bày ra rõ rệt. - Thoát tục: không vướng bận chuyện thế trần. - Tượng trưng: dùng vật có hình thể thay thế vật không hình thể. Quốc kỳ tượng trưng cho Tổ Quốc. - Hoà hiệp: hiệp lại với nhau một cách êm ñẹp. - Cá nhơn: riêng một người, mỗi người. - Tiêu biểu: hình ảnh ñể người nhìn, tư cách gương mẫu ñể người nhắm vào. - Tinh thần vô thượng của nhà Phật: ý nghĩa sâu xa, cao cả, tình thương yêu bao la của nhà Phật. - Bàn thông Thiên: bàn thờ ñặt trước sân nhà, nơi cầu nguyện với Trời-Phật. Thông Thiên có nghĩa thông suốt ñến Trời, lòng thành cầu nguyện sẽ thấu ñến lòng Trời. - Trau tâm tr ỉa tánh: tập luyện tánh tình cho tốt, sửa bỏ thói hư tật xấu.

78

- Niệm Phật: có nghĩa tưởng nhớ công ñức của Phật, của Ông Bà, Cha Mẹ, thành kính ñọc thầm danh hiệu, và ráng noi theo 4 ñức lớn của Phật: Từ-Bi-Hỷ-Xả. 4 ñức này còn gọi Tứ vô lượng hay Tứ vô lượng tâm: xin xem trang 10 và trang 25. - Tinh khi ết: trong sạch, không chút dơ. - Uế trược: dơ bẩn, nghịch nghĩa với tinh thiết. - Anh hùng: chỉ người có tài nổi bật, trội hơn mọi người ñồng thời; người làm nên những chuyện có ích lợi lớn mà ít ai làm ñược - Tà thần: vị thần không chánh. - Căn tích: nguồn gốc, lý lịch.

--- oOo --- HÀNH L Ễ.-

Chỉ thờ lạy ðức Phật, tổ-tiên, ông bà, cha mẹ lúc còn sống và các vị anh-hùng cứu-quốc. Với những kẻ khác, nên bỏ hẳn sự lạy-lục người sống, cho ñến Thầy mình cũng vậy, chỉ xá thôi.

Tất cả các hành-ñộng trong ðạo hay ngoài ñời, trước khi làm ñiều gì phải tính-toán một cách cẩn-thận, ñừng làm chuyện ngông-cuồng vô-ý-thức. Một ñừng ỷ-lại vào kẻ mạnh, hai ñừng ỷ-lại vào sự cứu-vớt của Thần Thánh, ba ñừng ỷ-lại sự binh-vực của Thầy mình. Luôn luôn, lúc nào cũng phải nhớ câu Nhơn-Quả của Phật dạy, nếu Nhơn toàn-thiện thì Quả cũng sẽ do ñó ñược toàn-thiện vậy. Kẻ nào hành-ñộng ngông-cuồng không suy-xét cẩn-thận ñể ñến ñổi thất bại ñem ñến sự khó-khăn, khổ-não rồi

79

trách-cứ kẻ mạnh sao không cứu mình, Thầy sao không giúp mình, Trời Phật sao không ñộ mình, thì sự lầm-lạc ấy rất ñáng thương hại.

Mỗi người hãy nên lấy trí thông-minh nhận xét ðạo-lý hay lời nói của Thầy mình, chớ ñừng lấy ñức-tin thọ lãnh những lời nói ñó trong khi mình chưa hỏi tường tận. Như thế, mình mới có thể tấn-hóa trên con ñường ðạo-ñức.

Những ñiều sơ-lược giải-thích trên ñây, mong rằng toàn-thể trong ðạo suy-gẫm kỹ-càng và thực-hiện ñể bài-trừ sự mê-tín ngông-cuồng của thiểu số người trong ðạo, làm cho tư-tưởng thiện-hòa của Phật-ñạo ñược phát-tri ển mau chóng.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Hành ñộng: làm ra, ra tay, việc làm, cử chỉ. Việc làm của một người nào. - Tính toán: tính toán sổ sách; bàn soạn, lo liệu. - Ngông cuồng: suy nghĩ hay hành ñộng ngược với lẽ thường, không nghe lời khuyên phải. - Vô ý thức: không ý thức; không có sự cảm nhận ñể hiểu biết rõ một sự việc. - Ỷ lại: nhờ cậy, nương dựa vào người khác. - Nhơn quả: xin xem tr. 23. - Cẩn thận: xin xem tr. 59. - Toàn thiện: trọn lành. - Suy xét: suy nghĩ, xét nét, xem xét. - Khổ não: buồn rầu, suy nghĩ lo lắng, không yên. - ðộ: ñưa qua sông, cứu giúp. Nghĩa của Phật giáo là ñưa qua khỏi nơi khổ. Nhà Phật xem ñời là biển

80

khổ, ñạo pháp Phật như chiếc thuyền ñưa người tu hành qua biển khổ ñến bờ an vui. - Thông minh -Thông: suốt. Minh : sáng. Sáng suốt. - ðạo lý: nghĩa lý chơn chánh của tôn giáo; những lệ luật hay từ xưa lưu lại, ñược xã hội thừa nhận như khuôn thước trong cách ñối xử ở ñời. - ðức tin: xin xem tr. 66. - Tư tưởng: xin xem tr. 61. - Thọ lãnh: chịu nhận một thứ gì, nhận một việc gì. - Tường tận: hiểu biết rành rẽ, cặn kẽ. - Tấn hóa: biến ñổi lần theo hướng ñi lên; bỏ cái cũ ñể lấy cái mới tốt hơn, cao hơn, hay hơn. - ðạo ñức: xin xem tr. 19. - Mê tín: xin xem tr. 41. - Sơ lược: xin xem tr. 20 .- Suy gẫm: xin xem tr. 20. - Kỹ càng: vén khéo, tỉ mỉ, không hời hợt. - Bài trừ: gạt bỏ, loại trừ, tiêu diệt hoàn toàn. - Thiện hòa: thuận thảo, yên vui. - Phát triển: xin xem trang 31.

--- oOo --- TANG LỄ.-

Lúc ông bà cha mẹ từ trần, tục ñể tang chúng ta vẫn giữ theo cổ lệ; chỉ cần sửa ñổi các sự như sau ñây:

Bây giờ chúng ta ñã quy-y ñầu Phật, thì phải do sự thành-tâm cầu-nguyện, và ñem sức khấn vái của anh chị em trong ðạo cầu nguyện cho vong-linh người chết ñược siêu-sinh nơi cõi thọ. Chẳng nên rước những ông thầy dưng bông, ñốt giấy-tiền vàng-bạc, xá phướn lầu kho, vì ñó là chuyện tốn tiền vô ích, bởi vì người ta nhận-ñịnh rằng xác thịt là hư

81

hoại, thì trong lúc chết chỉ ñem chôn cất cho kín ñáo, ñừng ñể hôi thúi có hại cho người sống, như thế là ñủ rồi. Còn hiếu-sự do hồi còn sanh-tiền và do sự tu hành, sự thành-tâm cầu nguyện chớ không phải có tiền rước người khác cầu nguyện mà ñạt ñược hiếu-thuận nhơn-nghĩa. Chỉ vọng bàn giữa nhà hay giữa trời cầu-nguyện, rồi im-lặng ñi chôn.

Việc cúng kiếng ông bà, cha mẹ, có chi cúng nấy trong những ngày kỷ-niệm theo như tục lệ. Còn về việc ñãi ñằng hương ñảng thì tùy ý. Những ñiều nào xét ra giản tiện, ít lãng phí cứ làm.


- Từ trần: từ bỏ cuộc ñời, chết. - Cổ lệ: lề lối quen cũ, lề lối có từ xưa. - Quy y ñầu Phật: về với Phật, nương theo, làm y lời Phật dạy; hết lòng tin, quyết gởi ñời cho Phật. - Thành tâm cầu nguyện: lòng thành cầu xin với Trời, Phật, Thánh, Thần, khấn xin với ñấng bề trên. - Vong linh: linh hồn người chết. - Siêu sinh nơi cõi thọ: linh hồn về cõi an vui, khỏi phải ñầu thai xuống trần chịu khổ cực. - Thầy dưng bông: chỉ "thầy cúng" có thêm trò "dâng hoa" trong lễ cúng, tiếng người miền Nam nói "dưng bông" rồi lần hồi thành ra "nhưn bông". - Thầy cúng: mặc áo nhà tu nhưng không hẳn là các vị tu ở chùa, chuyên nhận mối tụng kinh mướn các ñám cúng, các tuần chay của những người không

82

hiểu biết gì về ðạo Phật. Chính bọn thầy ñám này làm cho ñạo Phật bị người ñời hiểu lầm không ít. - Xá phướn - lầu kho - Xá: xá mã, xá hạc (ngựa giấy, hạc giấy) ñể mang sớ về Tây phương ? Phướn hay phan, tràng phan: lá cờ lớn treo trước chùa. Trong các ñám cúng, người ta ñốt cờ giấy như lá phướn ñể hướng dẫn hồn người chết về Tây phương? Lầu kho: nhà lầu, nhà kho chứa tiền, lúa gạo bằng giấy, cho hồn người chết xài!!! - Hiếu sự: việc làm báo hiếu cho ông bà, cha mẹ. - Sanh tiền: xin xem tr. 27. - Hiếu thuận: xin xem tr. 45. - Nhơn nghĩa: có tình thương người, thương sanh vật, tánh thẳng ngay, thấy việc trái tai gai mắt là sẵn sàng giúp ñỡ không ngại khó khăn, không sợ quyền thế, xử sự ñúng theo ñạo lý. Nhơn nghĩa ở ñây chỉ sự ñền ñáp ơn nghĩa. Trong cuộc sống luôn luôn xử sự theo ñường ngay thẳng; sẵn sàng cứu giúp người yếu thế, hoạn nạn, nghèo khổ. ðối ñãi tốt với người giống như người ñã ñối ñãi tốt với mình. Người ta làm ñiều phải, tốt, ích lợi cho mình thì mình phải làm lại cho người ấy giống như vậy, ñó là nghĩa. (Ở có nghĩa với nhau). - Cúng kiếng - Cúng: dâng lễ vật lên Trời, Phật, Thánh, Thần, Tổ tiên, Ông Bà, Cha Mẹ ñã chết. Ki ếng: một mâm ñể riêng trên bàn thấp hơn, dành những vị khuất mặt ngoài Ông Bà, Cha Mẹ, như vị Thổ Thần, tức thần giữ ñất... - Kỷ niệm: việc ñáng nhớ, ghi khắc trong lòng. Ngày kỷ niệm là ngày ghi nhớ luôn luôn.

83

- Tục lệ: thói quen tốt thành lệ, tất cả phải tuân theo. - Hương ñảng: xin xem trang 47. - Giản tiện: dễ dàng tiện lợi; sơ sài, không rườm rà. - Lãng phí: xài tiền sai chỗ, không cần thiết.

--- oOo ---

CÁCH CẦU NGUYỆN CHO NGƯỜI CHẾT .-

Mỗi người ñứng trước bàn thờ Phật niệm: “Nam-mô Bổn-sư THÍCH-CA MÂU-NI PH ẬT” (ba lần) và “Nam-mô A-DI-ðÀ PHẬT” (ba lần). Vái: “PHẬT TỔ, PHẬT THẦY, nay mình thành-tâm cầu nguyện cho tên ... (tên người chết), nhờ ơn ðức Phật từ bi cứu-ñộ vong-linh ñược thoát chốn mê-ñồ, vãng-sanh miền Cực-Lạc ! ”

Trong lúc ở nhà hay lúc ñưa ñám tang gì cũng vậy, nếu có tổ-chức sắp hàng chấp tay niệm: “Nam-mô Tây-phương Cực-lạc thế-giới tam thập lục vạn ức, nhứt thập nhứt vạn cửu thiên ngũ bá ñồng danh ñồng hiệu ñại-từ ñại-bi tiếp-dẫn vong-linh A-DI-ðÀ PHẬT”. Nếu người chết là nhà sư thì câu chót ñọc: “Tiếp-dẫn ñạo-sư A-DI-ðÀ PHẬT”.

NÊN LƯU-Ý:

Tang gia ñừng nên khóc lóc làm trở ngại sự siêu-thoát anh-linh của người chết.


- Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật: xem 20. - Phật: Bouddha (scr): Giác: tức bực sáng suốt.

84

- Phật A Di ðà: theo niềm tin, Ngài thường hiện thân ñón tiếp những người tu hiền về cõi tịnh ñộ. - Cứu ñộ - Cứu: giúp ñỡ ñưa ra khỏi chỗ ñau khổ, nguy hiểm. ðộ: ñưa qua sông, cứu giúp. Theo nhà Phật, ñời là biển khổ, ñạo pháp Phật như chiếc thuyền ñưa người tu hiền ñến bờ bến an vui. - Mê ñồ: xin xem trang 11. - Vãng sanh miền cực lạc: sanh về nơi thật an vui. - Tiếp dẫn: cách cứu ñộ người tu của Phật, Bồ tát. - Siêu thoát: vượt qua và thoát khỏi. Về cảnh Phật. - Anh linh : gọi tôn kính hồn người chết. Anh: trong sạch, sáng ñẹp rực rỡ. Linh : linh ứng, linh thiêng. - Siêu thoát anh linh: linh hồn người chết ñược về cõi an vui, khỏi ñầu thai xuống trần chịu khổ cực.

--- oOo --- HÔN NHƠN.-

Bổn phận cha mẹ phải chọn-lựa ñôi-bạn cho con một cách xứng-ñáng bằng sự quan-sát tường-tận về ñức-tánh ñôi trai gái. Không nên ép-uổng con mình quá ñáng, vì như thế làm cho khốn-khổ nó về sau, nhưng cũng không nên ñể chúng quá tự-do mà sự thiếu kinh-nghiệm làm cho ñời chúng phải hư-hỏng.

Nên bỏ tục-lệ thách giá ñòi tiền và ñòi lễ-vật. Thông-gia hai bên không nên làm khó cho nhau. Cũng chẳng nên bày ra tiệc lễ linh-ñình tốn kém nhiều tiền làm cho trở nên nghèo khổ.


85

- Quan sát tường tận: xem xét, tìm hiểu một cách cặn kẽ, rõ ràng và rành rẽ. - ðức tánh: xem tr. 67. - Kinh nghiệm: xin xem tr. 10. - Ép uổng: bắt phải làm theo cho bằng ñược dầu người ta không bằng lòng. - Tự do: ñược hành ñộng theo ý muốn của mình không bị kềm hãm, bó buộc. - Thách giá: ñòi hỏi nhà trai phải nộp tiền hay lễ vật tới mức nào ñó mới chịu gả con gái cho. - Thông gia: sui gia. Nhà trai và nhà gái trao ñổi lẫn nhau trong việc gả cưới con mình. - Linh ñình - tiệc lễ linh ñình: tiệc lễ thật to, mời nhiều người dự, nhằm khoe khoang sự giàu có.

--- oOo ---

NHỮNG ðIỀU ðƯỢC (PHẢI) TRÁNH H ẲN HOẶC ðƯỢC CHÂM CH Ế HOẶC NÊN LÀM .- UỐNG RƯỢU.-

Phải cử tuyệt; nhưng khi có tiệc lễ với người ngoài và không phải nhằm ngày chay-lạt, có thể dùng một ñôi chút rượu thật nhẹ ñể ñừng có tỏ sự chia rẽ với kẻ ngoại ðạo. Nếu say sưa sẽ phải tội-lỗi.

THUỐC PHIỆN.-

Phải cử tuyệt; không ñược hút một ñiếu nào hết. Những kẻ hút muốn vào ðạo, phải bỏ hút rồi mới ñược nhìn nhận. Trừ ra những người ñau mà thầy thuốc bảo phải dùng một chút ít hợp với các vị thuốc khác mới có thể châm-chế ñặng.

CỜ-BẠC.-

86

Phải cử tuyệt; những kẻ cờ-bạc muốn vào ðạo, phải thệ-nguyện bỏ cờ-bạc rồi mới ñược nhìn nhận. Về sự nầy, chẳng có cuộc vui nào có thể châm-chế ñặng.

--- oOo ---

ðỐI ðÃI CÁC T ĂNG SƯ .-

Tất cả bổn-ñạo nên cung-kính các tăng-sư tu hành chân-chánh. Nếu các ông ấy có dạy ñiều chánh-lý, phải nghe lời. ðối với những hạng tu hành mà mình biết rõ là dối thế (như mấy ông thầy ñám …) hãy tìm cách khuyên can các ông trở lại con ñường chân-chính của ðạo Phật. Nếu các ông vẫn tiếp-tục làm ñiều tà-mị, mình phải bài-trừ tri ệt-ñể và giảng-giải cho quần-chúng cùng những tín-ñồ nhà Phật hiểu ñặng xa lánh họ.

--- oOo ---

ðỐI VỚI CHÙA CHI ỀN.-

Những ngày vía của các ðức Phật, ngày rằm hay ba mươi, mình muốn ñi chùa cũng tốt, ñặng lễ Phật, dưng hoa, không có cấm. Nếu chùa nào nghèo, hư, rách, mà mình giúp ñỡ ñược càng tốt (có ñiều mình không nên mua sắm hình tượng cho nhiều).

Khi ñến chùa cũng phải tôn trọng sự thờ phượng trong chùa, không nên hủy-báng.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bổn ñạo: ñạo của mình; người cùng một ñạo. - Cung kính: kính cẩn, lễ phép. - Tăng sư: chỉ người nam rời gia ñình vào chùa tu.

87

- Chân chánh: xin xem tr. 51. - Tà mị: xin xem tr. 60. - Chánh lý: lý lẽ ñúng ñắn, chánh ñáng. - Bài trừ: xin xem tr. 80. - Hủy báng: xin xem tr. 76. - Tri ệt ñể - Tri ệt: suốt. ðể: ñáy. Nghĩa bóng: ñến mức ñộ tột cùng, tột ñộ, hết sức.

- Ngày vía: lễ ngày sanh của các ðức Phật. - Tôn trọng: kính trọng, quý mến.

--- oOo ---

ðỐI VỚI CÁC TÔN GIÁO KHÁC VÀ NH ƠN SANH .-

ðối với những người theo tôn giáo khác, không nên ñộng chạm ñến cách-thức tu hành của họ. Nhứt là không ỷ ñông hiếp ñáp hoặc nói xấu người ta. Nếu họ có làm dữ với mình, thì mình cũng chẳng ñược phép vì sự dữ của họ mà trả thù, và phải luôn luôn làm lành với họ. Mình phải hoài hoài làm phải với những kẻ ấy dầu họ có làm quấy với mình cũng mặc và phải nhẫn-nhịn họ.

ðối với nhân-sanh, bao giờ cũng phải hòa hợp với họ và làm cho ñôi ñàng có thiện-cảm với nhau. Phải biết thương xót ñến họ và nếu khi nào họ cần dùng, phải rán hết sức giúp-ñỡ họ.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Nhẫn nhịn: dằn lòng không nóng giận, vui vẻ nhường cho người hơn mình. - Hòa hợp: cùng vui vẻ sống chung, hợp lại với nhau một cách êm ñẹp. - Thiện cảm: cảm tình tốt; ưa thích, mến người nào.

88

ðỂ TÓC.-

Tất cả bổn-ñạo nên biết rằng Thầy không có buộc ñể tóc, vì ñó thuộc về phong-tục chớ chẳng phải về tôn-giáo; nhưng sở-dĩ Thầy ñể tóc là muốn giữ kỷ-niệm cái phong-tục cổ của Tổ-Tiên và tỏ cho thiên hạ biết Thầy không chịu ảnh-hưởng cái ñời văn-minh cặn-bã của phương Tây. Thấy vậy, nhiều người trong bổn-ñạo yêu mến Thầy liền bắt chước, vì thế số ñông người hiểu lầm rằng ñể tóc là tu. Thật ra tu là tu, ñể tóc là ñể tóc, và tu không phải là ñể tóc, ñể tóc không phải là tu. Nếu ñể tóc mà không chịu trau tâm sửa tánh cũng chẳng phải là kẻ tu-hành. Từ rày trở ñi ñã thoát ñược ách người Pháp và tùy theo phong-trào tiến-hoá của nước nhà. Thầy cho phép bổn-ñạo tự-do cải-cách hầu hòa-hợp với lương dân cùng tôn-giáo khác.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Phong tục: lối sống, thói quen lâu ngày thành nề nếp ñược ñời công nhận. - Cổ: xưa, cũ. - Kỷ niệm: xin xem tr. 82. - Tu hành: xin xem tr. 14. - Ảnh hưởng: hậu quả của sự việc này chuyển sang sự việc khác do gần gũi, quen thuộc. Ví dụ: Phim Hồng Kông gây ảnh hưởng cho thanh thiếu niên. - Văn minh - Văn: sự học hỏi, lời văn, lễ phép, dáng vẻ bên ngoài. Minh : sáng sủa, nghĩa rộng là ánh sáng của văn hoá. Nói chung, văn minh là những

89

hay, ñẹp về cách ăn ở, nói chuyện, lối ứng xử dịu dàng của người học cao hiểu rộng. - Cặn bã: xin xem tr. 43. - Lương dân: xin xem tr. 43. - Trau tâm sửa tánh: giồi mài, trau sửa tâm tánh, có nghĩa từ bỏ nết hư thói xấu, sửa cách ñi, tướng ñứng, nằm, ngồi, lúc nào cũng nghiêm chỉnh, nói năng dịu dàng, lễ ñộ, hiền hoà. - Phong trào - Phong: gió. Trào hay tri ều: tình trạng nước sông, nước biển dâng lên, rút xuống. Chỉ những hoạt ñộng chánh trị, văn hóa, xã hội lôi cuốn ñược ñông ñảo quần chúng tham gia. - Tiến hóa: biến ñổi lần theo hướng ñi lên; bỏ cái cũ ñể lấy cái mới tốt hơn, cao hơn, hay hơn. - Cải cách: thay ñổi cách thức, lề lối cho hợp lý, hợp tình hình, cho tốt ñẹp hơn.

--- oOo --- SỰ HỌC.-

Sự học hành không làm trở ngại cho ñạo-ñức. Trái lại, nhờ nó mình ñược biết rõ-ràng giáo-lý cao-siêu của tôn-giáo. Nó tránh cho mình những sự lạc lầm, bỏ các ñiều dị-ñoan mê-tín. Nó làm cho mình dẹp bỏ những ñiều huyễn-hoặc, không bàn bạc những chuyện xa vời (như tiên ñoán thiên cơ chẳng hạn …)

Vậy, hãy tự mình học hỏi (học chữ quốc ngữ) và hãy cho con cháu mình vào trường học tập ñặng sự hiểu biết của chúng thêm rộng-rãi. Vả lại, sự hiểu biết về khoa-học không cản trở sự tu-hành và nó giúp cho mình nghiên-cứu Phật ðạo một cách rành-rẽ.

90

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Giáo lý: ñiều Phật dạy và nghĩa lý trong Kinh. - Cao siêu: quá cao xa, người thường khó hiểu nổi. - Dị ñoan: xin xem tr. 41 .- Mê tín: xin xem tr. 41. - Huyễn hoặc: xin xem trang 41. - Tiên ñoán: ñoán trước việc chưa xảy ra. - Khoa học: gồm các môn học: toán, lý, hóa, vạn vật. Học thuật tổ chức có hệ thống, có phương pháp.. - Nghiên cứu: tìm tòi, tra cứu, nghiền ngẫm nắm vững vấn ñề ñể nhận thức, ñể tìm cách giải quyết.

--- oOo --- THỂ DỤC.-

Người trong bổn-ñạo, nam nữ bất-luận, phải giữ-gìn thân-thể cho khoẻ-mạnh. Như thế nên luyện-tập những môn thể-dục nào hợp với sức khoẻ nếu mình muốn, bởi vì xác thịt có khoẻ mạnh tinh-thần mới sáng suốt, như vậy mình mới có thể làm sự ñạo nghĩa một cách ñắc-lực.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thể dục: các hoạt ñộng nhằm tập luyện cho thân thể nở nang, khoẻ mạnh. - Bất luận: không kể người, việc, nơi nào, bất cứ ... - ðạo nghĩa: xin xem trang 27. - ðắc lực: thực hiện công việc rất tốt.

--- oOo --- ĂN Ở.-

91

Kẻ tu-hành ăn uống phải có ñiều-ñộ. Tránh những món ngon sống nấu toàn ñồ ñộc cho cơ-thể, ăn vào sanh bịnh.

Phải giữ-gìn thân-thể sạch-sẽ và từ nhà cửa cho ñến chỗ ăn, chỗ nằm, phải biết trọng vệ-sinh. Bỏ những thói quen ăn ở dơ bẩn, vì xác-thịt dơ dáy thì tinh-thần không thể nào mở-mang ñược, và vì Thần Thánh chỉ gần những kẻ trong sạch; nên nếu ai muốn ñược tiếp-ñộ phải trong sạch vừa tinh-th ần lẫn vật-chất.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- ðiều ñộ: ñều ñặn và ñúng chừng mực. - Cơ thể - Cơ: gân và thịt. Thể: thân hình con người. - Vệ sinh: biện pháp phòng bịnh, giữ gìn và tăng cường sức khoẻ. - Tinh thần: xin xem tr. 19. - Vật chất: xin xem tr. 30. - Tiếp ñộ: tiếp dẫn và cứu ñộ. Cách cứu ñộ người tu hiền của Phật, của Bồ tát.

--- oOo --- CÁCH LÀM ĂN.-

Cách làm ăn phải y như trong mục Bát Chánh ñã dạy: - Bỏ những sự bất chánh: lường cân, tráo ñấu, buôn lậu, ñầu cơ, bán rượu, bán thuốc phiện, ... - Làm những nghề lương-thiện, không có lường gạt ai, bỏ những thói gian xảo.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

92

- Bất chánh: gian dối, không ñàng hoàng. - Lường cân: mua bằng cân già (cân ñược nhiều), bán với cân non (cân ít hơn). - Tráo ñấu: vật ño lường, mua ñong bằng ñấu lớn, bán ra ñong bằng ñấu nhỏ. - Buôn lậu: mua bán các loại hàng luật pháp cấm. - ðầu cơ: xin xem trang 63.

--- oOo ---

l.- ðIỀU KI ỆN VÀO ðẠO.-

Người nào muốn quy-y phải có hai người bổn-ñạo cũ, có ñức-hạnh tiến-cử và bảo-lãnh, ñến Ban Trị-Sự trong làng cho người làm ñầu biết, và người làm ñầu phải ñọc hết thể-lệ về sự tu hành cho người quy-y nghe, hỏi coi có bằng lòng quy-y như lời nguyện dạy và răn cấm trong ðạo chăng. Nếu họ bằng lòng, biểu họ về nhà cho ông bà, cha mẹ biết, hoặc nguyện trước bàn thờ ông bà, tổ-tiên rằng: Ngày … tháng … con chịu quy-y theo ðạo. Sau ñó, người làm ñầu (Hội-Trưởng) cho cuốn sách nhỏ này. Chỗ nào không có Ban Trị-Sự, hai người bổn-ñạo cũ phải dìu-ắt người mới, rồi sau sẽ dẫn lên Ban Trị-Sự gần ñó, không bắt-buộc thề-thốt chi hết, vì người muốn tu do nơi sự phát nguyện của mình thôi. Khi nào mình không muốn giữ ðạo, mình phải cho người tiến-cử hay ñể bôi tên mình ra. Không người nào ñược phép xưng mình là người trong ðạo mà lại không giữ luật. Kẻ nào làm trái luật-lệ trong sự ñạo-ñức, dầu không xin thôi ðạo hay là chưa bị bôi tên

93

cũng bị trách-nhiệm việc làm của họ và bị coi như người ngoại ðạo. Nên nhớ rằng: ðức Phật sẽ dìu-dắt và ủng-hộ những kẻ nào làm ăn chơn thật, hiền lành ñúng theo giáo-lý của Ngài; chớ không bao giờ Ngài lại ủng-hộ những kẻ gian-tà xảo-quyệt, làm các việc hung-ác ngông-cuồng trái những lời mà Ngài ñã chỉ dạy.


- ðiều kiện: ñiều bắt buộc phải có trong trong một sự cam kết (sự giao ước). - Quy y: xin xem tr. 23. - Bổn ñạo: xin xem tr. 86. - ðạo - ðạo hạnh: tr. 57. - Ngông cuồng: xem tr. 79. - ðức hạnh: xin xem trang 71. Ở ñây chỉ người ñứng ñắn, có uy tín trong ñạo. - Tiến cử: ñề cử người xứng ñáng cho cấp trên dùng. - Bảo lãnh: nhận trách nhiệm về người mình tiến cử. - Ban Trị-Sự: bộ phận nhơn sự ñiều hành công việc của ðạo ở ñịa phương. - Thể lệ: cách thức, ñiều kiện chung. - Tu hành: xin xem tr. 14. - Phát nguyện: xem tr. 24. - Nguyện: nghĩa thường là ñiều mong muốn, ñiều quyết chí làm cho ñược. Với tôn giáo, là cầu xin với Trời, Phật, Thánh, Thần. Cầu xin với ơn trên. - Luật: luật ñạo, là những phép tắc của ñạo mà mỗi tín ñồ phải tuân theo. - Trách nhiệm: ñiều phải làm, nhận về mình phần việc ñược giao và phải làm cho thật tốt. - Ủng hộ: xin xem tr. 17. - Giáo lý: xin xem tr. 90.

94

- Gian tà xảo quyệt: gian dối một cách khéo.

--- oOo ---

SỰ CÚNG LẠY CỦA NGƯỜI CƯ-SĨ TẠI-GIA .-

BÀI NGUYỆN TRƯỚC BÀN THỜ ÔNG BÀ .-

Cầm hương xá 3 xá, quì xuống chắp tay ñưa lên trán nguyện: Cuí kính dưng hương trước Cửu-Huyền, Cầu trên Thất-Tổ chứng lòng thiềng. Nay con tỉnh-ngộ quy-y Phật, Chí dốc tu hiền tạo phước-duyên.

Cấm hương rồi ñứng ngay thẳng chắp tay vào ngực ñọc tiếp: Cúi ñầu lạy tạ Tổ-Tông, Báo ơn sanh-dưỡng dày công nhọc-nhằn. Rày con xin giữ ðạo hằng, Tu cầu Tông-Tổ siêu thăng Phật-ñài. Nguyện làm cho ñẹp mặt mày, Thoát nơi khổ hải Liên-ñài ñược lên. Mong nhờ ðức Cả bề trên, ðộ con yên-ổn vững bền cội tu”. (lạy 4 lạy).

BÀI NGUYỆN TRƯỚC BÀN THỜ PHẬT.-

Cầm hương xá 3 xá, quì xuống chắp tay ñưa lên trán ñọc bài Quy-Y: Nam-Mô Ta-Bà Giáo-Chủ Bổn-Sư Thích-Ca Mâu-Ni Phật (tam niệm). Nam-Mô Thập Phương Phật. Nam-Mô Thập Phương Pháp. Nam-Mô Thập Phương Tăng.

95

Nam-Mô Phật-Tổ, Phật-Thầy, Quan Thượng-ðẳng ðại thần, chư quan cựu thần, chư vị sơn-thần, chư vị Năm Non Bảy Núi, cảm-ứng chứng- minh, nay con nguyện cải-hối ăn-năn, làm lành lánh dữ, quy-y theo mấy Ngài, tu hiền theo Phật ðạo.

Cắm hương, lạy 4 lạy cũng ñược, hoặc cắm hương ñứng ngay thẳng chắp tay vào ngực ñọc tiếp:

Nam-Mô Tây-phương Cực-lạc thế-giới ðại-từ ðại-bi phổ-ñộ chúng-sanh A-Di-ðà Phật.

Nam-Mô nhứt nguyện cầu: Thiên-Hoàng, ðịa-Hoàng, Nhơn-Hoàng, Liên-hoa hải-hội, thượng Phật từ-bi, Phật-vương ñộ chúng, thế-giới bình-an.

Nam Mô nhị nguyên cầu: Cửu-huyền Thất-tổ Tịnh-ñộ siêu-sanh.

Nam-Mô tam nguyện cầu: Phụ-mẫu tại ñường tăng long phước thọ, phụ-mẫu quá khứ trực vãng Tây-phương.

Nam-Mô tứ nguyện cầu: Bá-tánh vạn dân từ-tâm bác-ái, giải-thoát mê-ly.

Nam-Mô ngũ nguyện cầu: Phật-Tổ, Phật-Thầy từ-bi xá tội ñệ-tử tiêu tai tịnh sự, trí-huệ thông-minh, giai ñắc ñạo quả. Lạy 4 lạy rồi xá: 1 xá chính giữa, niệm: Nam-Mô A-Di-ðà Phật. 1 xá bên trái, niệm: Nam-Mô ðại-Thế Chí Bồ-Tát. 1 xá bên phải,niệm: Nam-Mô Quan Thế-Âm Bồ-Tát.

BÀN THÔNG THIÊN .-

96

Cầu nguyện bàn Phật xong, ra bàn Thông Thiên cầu nguyện 4 hướng (lấy bàn Thông Thiên làm hướng chánh) trước mặt, sau lưng, hai bên vai.

Hướng chánh bàn Thông Thiên có nguyện, ñọc bài Quy-Y, còn ba hướng kia chỉ ñọc bài Tây-phương ngũ nguyện. (mỗi hướng ñọc rồi lạy 4 lạy - Khi cầu nguyện nếu không thể lạy ñược thì xá 3 xá) Lạy ñứng hay lạy quỳ tùy theo lúc yếu mạnh.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Cửu Huyền: 9 ñời: Cao - Tằng - Tổ - Cha - Mình - Con - Cháu - Chắt - Chít. - Thất Tổ: 7 ông tổ: Cao - Tằng - Tổ - Cao Cao - Tằng Tằng - Tổ Tổ - Cao Tổ. Chín thế hệ trên, nếu phiên âm bằng chữ Hán: Cao - Tằng - Tổ - Khảo - Kỷ - Tử - Tôn - Tằng - Huyền. Bảy ñời ông tổ: là Ông Nội của ñời mình ñi ngược lên sáu ñời nữa, gọi là Thất Tổ. Một giải thich khác: thờ Cửu Huyền Thất Tổ là thờ Tổ Tiên Ông Bà quá vãng nhiều ñời. - Lòng thiềng: lòng thành. Dân gian Nam Bộ kiêng tiếng Thành, vì kính trọng ðức Cố Quản Trần Văn Thành, ñại ñệ tử của Phật Thầy Tây An, người có công kháng chiến chống Pháp, lập trại ruộng tự túc kinh tế nuôi quân ở vùng Thất Sơn, làm sáng danh ðạo Bửu Sơn Kỳ Hương và ðức Phật Thầy Tây An. - Tỉnh ngộ: hết mê, hiểu biết mà sửa ñiều sai trái. - Phước Duyên - Phước: nhờ làm việc tốt, ñược hưởng cuộc sống yên vui, may mắn, ñó là Phước.

97

Duyên: tạo phước ñể gây duyên lành, ví như hột giống tốt là nhơn tốt rồi nhờ nương vào ñất, nước, phân bón và sự chăm sóc, những thứ ñó là duyên, mới ñược hột tốt là quả tốt. Nhơn với duyên tốt nương tựa nhau, giúp nhau mới thành kết quả tốt. - Tổ Tông: chỉ Thất Tổ. - ðạo hằng: có 5 ñạo lý, 5 phép tắc mà ðạo Nho gọi là Luân thường, thời bấy giờ xem như khuôn thước trong cuộc sống, trong cách xử thế: - Luân thường là 5 Luân hay Ngũ luân và 5 Thường hay Ngũ Thường. - Ngũ luân: 5 ñiều: 1.- ðạo vua tôi (Quân Thần) 2.- ðạo Thầy trò (Sư ðệ) 3.- ðạo Cha con (Phụ Tử) 4.- ðạo Chồng vợ (Phu Thê) 5.- ðạo Anh em và bạn bè (Huynh ðệ - Bằng Hữu). - Ngũ thường: a.- Nhơn: lòng thương người, rộng lượng tha thứ, thương mạng sống sanh vật. b.- Nghĩa: theo ñường ngay chánh, sẵn sàng giúp ñỡ người yếu thế, hoạn nạn, nghèo khổ; ñã chịu ơn thì bằng mọi cách phải lo ñền trả. c.- Lễ: nhã nhặn với mọi người, lịch sự, ôn hòa (ôn hòa có nghĩa ấm áp dễ chịu, ở vào mực ai cũng chịu ñược) kính trọng người tuổi cao. Nói chung, chữ lễ là phép tắc ñặt ra khép con người vào khuôn khổ, trật tự, có nền nếp. d.- Trí : sự hiểu biết, phân biệt tốt, xấu, hay dở.

98

ñ.- Tín: tin cậy, giữ lòng tin của người với mình. - Siêu thăng Phật ñài: ñược về cảnh Phật. - Khổ hải: xin xem tr. 66. - Nam-Mô: xin xem tr. 20. - Liên ñài: ñài sen, nơi Phật ngồi, chỉ cảnh Phật. - Ta Bà: một thế giới bụi dơ rất khó tu, do ñó cần có ñức kiên nhẫn chịu ñựng ñược mọi sự khổ. Theo nhà Phật, phải Kham nhẫn. Kham: có thể chịu ñựng ñược. Nhẫn: nhận chịu, cam chịu. - Giáo Chủ: vị sáng lập ra nền ñạo. - Phật Tổ: Phật bổn sư, tức ñức Thích Ca Mâu Ni, Ngài tu thành chánh quả, nên gọi Ngài là Phật. Ngài lập ra ñạo Phật nên xưng Ngài là Phật Tổ. Tức Ngài thành Phật và là tổ của nền ñạo. - Phật Thầy: xin xem Phật Thầy Tây An, trang 77. - Quan Thượng ðẳng ðại Thần: vị anh hùng Nguyễn Trung Trực, Ngài anh dũng chống thực dân Pháp, triều ñình truy phong Thượng ðẳng ðại Thần. - Chư quan cựu thần: chỉ các quan ngày xưa. - Năm Non: 5 chỏm cao của Núi Cấm, còn gọi vồ: 1.- Vồ Bò Hong, ở hướng Tây, cao 716 mét (nơi ñây ít người lui tới nên giống bò hong - giống như con muỗi, nhưng nhỏ hơn - sanh nở nhiều). 2.- Vồ ðầu, cao 584 mét, ở hướng Tây Bắc (phải chăng là cái vồ ñầu tiên mà người ta gặp ñược, khi lên núi do ngã chợ Thum Chưn ?). 3.- Vồ Bà, cao 579 mét, hướng Nam (có ñiện thờ bà Chúa Xứ). 4.- Vồ Ông Bướm, cao 480 mét, hướng Bắc (xưa có hai nhân vật: Ô. Bướm và Ô. Vôi trú ngụ).

99

5.- Vồ Thiên Tuế, cao 514 mét, ở hướng ðông (có nhiều cây thiên tuế). - Bảy Núi (Thất sơn): 7 ngọn núi ở tỉnh Châu ðốc:

1.- Anh Vũ sơn: núi Kéc, 2.- Ngũ Hồ sơn: núi Giài 5 giếng, gần núi Kéc, 3.- Thiên Cẩm sơn: núi Gấm hay núi Cấm, 4.- Liên Hoa sơn: núi Tượng, 5.- Thủy ðài sơn: núi Nước, ở gần núi Tượng, 6.- Ngọa Long sơn: núi Dài, 7.- Phụng Hoàng sơn: núi Tô.

- Cảm ứng: cảm ñộng và ứng hiện. Cảm, về phần chúng sanh, Ứng, về phía Phật, Bồ tát, Linh thần. Cảm tức là nhơn, Ứng tức là quả, nhơn quả dung hợp, ấy là cảm ứng. Chúng sanh có lòng thành tin tưởng Phật, lòng chí thành ấy ñộng ñến Phật, Phật hiển thị bằng nhiều cách ủng hộ, ñó là cảm ứng. - Chứng minh: xin chứng, nhìn nhận sự thật. - Cải hối ăn năn: hối hận, giận mình ñã làm sai nên quyết lòng sửa ñổi và làm cho ñúng. - Cực lạc thế giới: thế giới thật an vui ở phương Tây của ðức Phật A Di ðà. - Phổ ñộ: cứu giúp tất cả chúng sanh. - Chúng sanh: xin xem trang 11. - Thiên Hoàng: vua cõi Trời, tức Ngọc Hoàng. - ðịa Hoàng: vua cõi Âm (cõi người chết), tức ðịa-Tạng Vương Bồ tát. - Nhơn Hoàng: vua cõi người, tức Minh-Vương, vị vua sắp ra ñời. - Liên-Hoa hải hội: hội lớn của ðức Phật Di-Lạc.

100

- Tịnh ñộ siêu sanh: hồn ñược sanh về cõi tịnh ñộ. - Tịnh ñộ có hai nghĩa: a/- Pháp môn dạy niệm danh hiệu ðức Phật A-Di-ðà, cầu ñược sanh về cõi tịnh ñộ. b/- Cõi ñất trong sạch ở Tây phương của ðức Phật A-Di-ðà, nơi yên lành. - Phụ mẫu tại ñường: cha mẹ ñang sống. - Tăng long phước thọ: nhiều phước và sống lâu. - Phụ mẫu quá khứ: cha mẹ ñã chết. - Trực vãng Tây phương: ñi thẳng về Tây phương, thế giới của Phật A-Di-ðà. - Bá tánh: trăm họ, chỉ chung người trong nước. - Giải thoát mê ly: thoát khỏi mê tối và lầm lạc. - Tiêu tai tịnh sự: hết tai nạn, an vui. - Giai ñắc ñạo quả: ñược thành ñạo. - ðại Thế-Chí Bồ Tát - Quan Thế-Âm Bồ Tát: hai vị Bồ Tát chầu bên cạnh ðức Phật A-Di-ðà.

--- oOo --- NIỆM PHẬT.-

Cúng xong, muốn niệm Phật cũng ñược. Ngồi bán già thẳng lưng niệm: Nam-Mô A-Di-ðà Phật. Hay niệm: Nam Mô Tây-Phương Cực-lạc thế giới tam thập lục vạn ức, nhứt thập nhứt vạn, cửu thiên ngũ bá ñồng danh ñồng hiệu ñại-từ ñại-bi phổ-ñộ chúng-sanh A-Di-ðà Phật. (Niệm Phật nhiều ít tùy theo sức mình, lúc cầu nguyện và niệm Phật chỉ niệm trong tâm).Nam-Mô-A-Di-ðà-Phật, sáu chữ, ñi, ñứng, nằm, ngồi rán niệm chớ quên, không ñợi gì thời-khắc.

101

PHỤ GIẢI .-

Ý nghĩa của Niệm Phật là ñể trừ tạp niệm, bởi trong tâm con người quá nhiều tạp niệm nên lòng chẳng an vui mới bị phiền não ngăn che làm cho chơn tâm mờ ám. Nên, hễ thành tâm niệm Phật thì tâm không còn loạn, dứt ñược lòng ham muốn và các niệm chúng sanh cũng bị tiêu diệt.

--- oOo --- KHI ĂN CƠM .-

Mỗi khi ăn cơm với mắm muối chi cũng vậy, ñều nguyện vái Cửu Huyển, Thất Tổ, Ông Bà, Cha Mẹ quá vãng về ăn với mình ñể tỏ lòng hiếu-thảo.

--- oOo --- ĂN CHAY .-

ðến ngày ñơm quảy có chi cúng nấy.

Ăn chay ngày 14-15, 29-30, tháng thiếu 29-1, có nhang thì ñốt, không có thì nguyện không.

Hàng năm, ñến ba ngày xuân nhựt thì ngày 29-30 và mồng 1 phải ăn chay, trong mấy ngày ăn chay phải cúng chay, qua ñến ngày mồng 2 có chi cúng nấy cũng ñược, ñến ngày mồng 3 ra mắt không nên sát sanh loài vật mà cúng tế Trời Phật, chỉ dùng bông hoa mà cúng thôi.

--- oOo --- ðI XA NHÀ .-

ði làm ruộng ñến thời cúng, ngó về hướng Tây nguyện rồi xá 4 hướng. Còn ñi xa thì nguyện tưởng trong tâm cũng ñược.

102


- ðơm quảy (quải): sắp thức ăn cúng. - Xuân nhựt: ngày xuân - ở ñây: ngày ñầu năm.

--- oOo ---

LỜI KHUYÊN B ỔN ðẠO.-

Khi ñã coi giảng thì phải tự xét mình và sửa-sang những thói hư tật xấu, mình lầm lỗi thì rứt bỏ và giữ những ñiều răn-cấm sau ñây:

ðiều thứ nhứt:

Ta chẳng nên uống rượu, cờ-bạc, á-phiện, chơi bời theo ñàng ñiếm, phải giữ cho tròn luân-lý tam-cang ngũ-thường.

ðiều thứ nhì:

Ta chẳng nên lười-biếng, phải cần-kiệm, sốt-sắng, lo làm ăn và lo tu-hiền chơn chất, chẳng nên gây-gổ lẫn nhau, hãy tha-thứ tội-lỗi cho nhau trong khi nóng giận.

ðiều thứ ba:

Ta chẳng nên ăn-xài chưng dọn cho thái-quá và lợi-dụng tiền tài mà ñành quên nhơn-nghĩa và ñạo-lý, ñừng ích-kỷ và xu-phụng kẻ giàu sang, phụ người nghèo khó.

ðiều thứ tư:

Ta chẳng nên kêu Trời, Phật, Thần, Thánh mà sai hay hoặc nguyền-rủa, vì Thần Thánh không can phạm ñến ta.

103

ðiều thứ năm:

Ta chẳng nên ăn thịt trâu, chó, bò và không nên sát-sanh hại vật mà cúng Thần Thánh nào, vì Thần Thánh không bao giờ dùng hối-lộ mà tha tội cho ta, vì nếu ta làm tội sẽ hưởng tội, còn những hạng ăn ñồ cúng kiếng mà làm hết bịnh là Tà Thần; nếu ta cúng kiếng mãi thì nó ăn quen sẽ nhiễu hại ta.

ðiều thứ sáu:

Ta không nên ñốt giấy tiền vàng-bạc, giấy quần-áo mà tốn tiền vô-lý, vì cõi Diêm-Vương không bao giờ ăn hối-lộ của ta, mà cũng không xài ñược nữa, phải ñể tiền lãng-phí ấy mà trợ cứu cho những người lỡ ñường, ñói rách, tàn tật.

ðiều thứ bảy:

ðứng trước mọi việc chi về sự ñời hay ñạo-ñức, ta phải suy xét cho minh lý rồi sẽ phán-ñoán việc ấy.

ðiều thứ tám:

Tóm tắt, ta phải thương yêu lẫn nhau như con một cha, dìu-dắt lẫn nhau vào con ñường ñạo-ñức, nếu ai giữ ñặng trọn lành trọn sáng về nơi cõi Tây-phương an-dưỡng mà học ðạo cho hoàn-toàn ñặng trở lại cứu vớt chúng-sanh.

Tất cả thiện-nam tín-nữ trong Tôn-giáo nhà Phật lúc rảnh việc nên thường coi kệ giảng mà giữ-gìn phong-hóa nước nhà, giữ những tục-lệ chơn-chánh, bỏ tất cả những sự dị-ñoan mê-tín thái quá mà làm cho ñạo-ñức suy-ñồi.

104

ðạo-pháp thường hay dung với hoà, Xét người cho tột, xét thân ta. Nếu người rõ phận vui lòng thứ, Ta thứ ñược người, người thứ ta.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tam cang hay Tam cương là ba giềng mối theo quan niệm của Khổng giáo, chỉ về trật tự, khuôn phép ñể giữ gìn ñạo lý nước nhà: 1.- Giềng vua tôi: (Quân thần cương) Vua: lấy lễ ñãi bầy tôi. Tôi: hết dạ trung với vua. 2.- Giềng cha con: (Phụ tử cương) Cha: dạy dỗ, chăm sóc ñời sống vật chất lẫn tinh thần cho con; con lớn lên lo dựng vợ gả chồng cho chúng. Con: một lòng thờ kính, nghe lời dạy dỗ của Cha Mẹ, không làm ñiều gì hư xấu cho Cha Mẹ buồn phiền. 3.- Giềng chồng vợ: (Phu thê cương) Vợ Chồng: kính trọng lẫn nhau, giữ lòng thương yêu trước sau như một, không vì nghèo khổ hay giàu sang mà phụ bỏ nhau. - Cần kiệm - Cần: siêng năng. Ki ệm: tằn tiện, không phung phí. Siêng năng và tằn tiện. - Sốt sắng: mau mắn, hăng hái, hết lòng giúp ñỡ. - Chơn chất: xin xem tr. 51. - Nhơn nghĩa: xem tr. 82. - Mê tín - Dị ñoan: xem tr. 41. - Luân lý: xem tr. 46. - Xu phụng: hùa theo tâng công, nịnh bợ kẻ có quyền thế, có tiền của ñể nhờ cậy. - Phụ: làm trái, hủy bỏ, không ngó ngàng tới nữa.

105

- Can phạm: nghĩa ở ñây là Thần - Thánh không ñụng chạm ñến ta. - Hối lộ: kín ñáo ñưa tiền của nhờ kẻ có quyền làm ñiều trái pháp luật nhưng có lợi cho mình. - Nhiễu hại: quấy rối, gây hại, làm cho ñau ốm. - Diêm Vương: vua của thế giới người chết. - Tàn tật: một hay nhiều bộ phận trên thân hư, mất. - Minh lý : lý lẽ rõ ràng sáng tỏ, lý lẽ vững chắc. - Phong hóa: nếp sống của một xã hội. Thói quen hay, tốt trong ñời sống lâu ngày thành nề nếp của ñất nước, của xóm làng. - Tục lệ: xin xem tr. 83. - Lãng phí: xin xem tr. 83. - Suy ñồi: hư hỏng, tàn tạ, tồi tệ, sa sút ñến tồi tệ. - ðạo pháp: chánh pháp của nền ðạo. - Dung hoà: kết hợp ñược các ñiều trái ngược.

--- oOo ---

NHỮNG BÀI SÁNG-TÁC NĂM KỶ MÃO (1939)

--- oOo --- LỘ CHÚT CƠ HUYỀN

Trần-thế lợi danh giấc mộng tràng, ðời cùng Tiên Phật hạ phàm gian. Hỡi ai tâm trí mau tầm ðạo, Tầm ñấng hiền từ cứu thế-gian. Khắp trong bá-tánh kề cảnh khổ. ðạo ñức hiền lành kiến Tiên bang.

106

-- ••• --

Thiên ñịa u-minh dĩ ñạo tràng, Thập bát chư hầu lụy há khan. ðạo-lý tầm sâu sâu chẳng cạn, ðời cùng ly-loạn khắp chư bang.

-- ••• --

Thương hải tang ñiền ắt chẳng yên, Thiên ðịa diệt gian dĩ thiện riêng. Cơ thâm họa diệc từ ñây có, Bộ máy thiên-cơ ắt ñảo huyền. Tuất-Hợi nhị niên giai tiền ñịnh, Huờn lai Thượng-cổ mới bình yên.

-- ••• --

ðiên này vốn thiệt ở núi vàng, Thương ñời nói rõ việc lầm than. Khuyên trong lê-thứ mau mau tỉnh, Yên trí nghĩ suy biết ñá vàng.

-- ••• --

Ý gì Tiên-Trưởng muốn khuyên ñời, Mà ñời lầm-lạc lắm ñời ôi ! ðạo-ñức nhuốc-nhơ mà sao ñặng Tỉnh giấc mau mau mới kịp thời.

-- ••• --

Bi-ñộng từ tâm gọi mấy lời, Chúng-sanh Nam Bắc lụy tuôn rơi. Kim-Sơn xem thấy lòng tha-thiết, Mà còn nhiều lắm, chúng sanh ôi !

107

-- ••• --

Nam-Việt cúi lòn dài dậm-dặc, Nhưng ấy chẳng qua tại lẽ trời. ðạo-hạnh huyền-cơ khuyên ñó kiếm, Chẳng vậy sau nầy khó thảnh-thơi.

-- ••• --

Cổ-ngữ hằng ghi thậm khổ ña, Tận diệt nhơn-gian trực tiên khoa. Lão giả hậu qui nhơn ấu giả, Ly-kỳ thiên ñịnh dĩ thiên-la.

Phỏng dịch:

- Lời xưa thường ghi, nỗi khổ người ñời rất nhiều. - Nhân sanh phải diệt khỗ rồi mới thẳng lên bậc tiên. - Người già chết sau sinh trở lại thành ñứa trẻ con. - Trời ñã ñịnh trước và lưới trời hết sức ly kỳ.

-- ••• --

Tây-Phương trở gót quá xa ñàng, Thương xót Nam-kỳ lại An-giang. ðoái thấy xóm làng thêm bắt chán, Yêu ñời mê-muội luống bầm gan.

-- ••• --

Thiên-Trước tòa sen có chỗ ngồi, Xuống trần chẳng dụng chốn cao ngôi. Khắp trong Sáu-Tỉnh toàn giả dối. Xá phướn tăng-sư tạo việc tồi. Thiên-cơ thế-giới ñà biến chuyển, Từ rày trần-hạ lợi danh trôi.

108

Tu hành giả dối khuyên khá ñổi, Cúng kiếng trai ñàn cũng nên thôi.

Hòa-Hảo, tháng 6 năm Kỷ-Mão. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Giấc mộng tràng (trường): giấc mộng dài. - Hạ phàm gian: xuống thế gian. - Ki ến Tiên bang: thấy cảnh Tiên. - Thiên ñịa u minh dĩ ñạo tràng: Trời ñất tối tăm dùng ñạo dạy truyền. - Lụy há khan: lệ chẳng khô. - Thương hải tang ñiền - từ thành ngữ: “Tang ñiền biến vi thương hải” – “Thương hải biến vi tang ñiền” , chỉ sự thay ñổi lớn trong ñời. Theo Truyện thần tiên, bà Ma Cô thấy ba lần biển xanh thành ruộng dâu và ngược lại. - Thiên ñịa diệt gian dĩ thiện riêng: Trời ñất diệt trừ kẻ gian còn người hiền lành ñể riêng. - Cơ thâm họa diệc: tính mưu sâu hại người bao nhiêu thì họa theo ta cũng to dường ấy. - ðảo huyền: treo ngược. Nghĩa bóng: khốn khổ. - Giai tiền ñịnh: ñiều ñã ñịnh trước. - Huờn lai thượng cổ: trở lại ñời thượng cổ. - Lầm than: xin xem tr. 16. - Lê thứ: xin xem tr.16. - Bi ñộng từ tâm: ñộng mối ñau trong lòng. - Kim Sơn: chỉ ðức Thầy. - Dài dậm dặc hay dài dằng dặc: dài tận ñâu ñâu, dài mút tầm mắt. - ðạo hạnh: xin xem tr. 57.- Huyền cơ: xin xem tr. 11. - Cổ ngữ: lời xưa. Lời người xưa truyền lại.

109

- Thiên Trước: Ngày xưa các quốc gia chung quanh nước Tàu ñều gọi Ấn ðộ là Thiên trước. Hiện nay các nhà tu Phật vẫn gọi như vậy. Ngoài tiếng Thiên trước, hay Thiên trúc, Tây vực, Tây thiên, Tây trúc ... chỉ nơi ðức Phật ra ñời, nơi phát xuất ñạo Phật. - Xá phướn: xin xem trang 82.

--- oOo ---

CHO ðỨC ÔNG MẤT GHE

Thoàn nhỏ ly gia vị tất nan, Bửu sanh du-lịch Lục-Châu giang. Kim Sơn thương-mãi toàn lê-thứ, Thức tỉnh bá-gia giấc mộng tràng.

(ðức Thầy ñọc bài nầy cho ðức Ông nghe và bảo ðức Ông kiếm mấy ông thầy nho mượn bàn thử !) Hòa Hảo, tháng 7 Kỷ Mão. ðại ý: “Thuyền nhỏ rời ñi dĩ nhiên là khó, Phật Vương du lịch sáu Châu bằng ñường sông, và Phật Kim Sơn (ðức Thầy) dạo trong dân gian giả bán buôn ñể ñánh thức mọi người tỉnh giấc mộng dài”.

--- oOo ---

MẶC TÌNH AI

(Nhơn việc người ngoại ðạo chỉ trích ðức Thầy)

Bá gia mặn lạt mặc tình ai, ðạo-lý tầm ñâu chẳng thấy rày. Chỉ thấy hình trơ thân xác trọi, Ai người tâm ñạo nghĩ càng hay; Ai người thích ñạo thấy chàng ray.

-- ••• --

110

Thầm thầm tối tối gẫm ai hay, Mặc sức dương-trần chữ ñắng cay. Có báu thì ta dành của báu, Ai tầm cho giỏi mới ñược hay.

-- ••• --

Lo lo liệu liệu chịu tiếng trần, Có một hội nầy rán lập thân. Chớ ñể trễ chầy rèn chẳng kịp, Khuyên ai khuya sớm rán chuyên cần.

Hòa Hảo, tháng 6 năm Kỷ Mão. NGHĨA CHỮ KHÓ .-

- Chàng ray - biến âm từ hai chữ “ càng gay”: gay mắt, khó chịu.

--- oOo ---

BÁNH MÌ

Mì kia gốc phải nước mình không ? Nghe thấy rao mì thốt ñộng lòng. Chiếc bánh não-nùng mùi khách lạ, Bát cơm ñau-ñớn máu cha ông. Văn-minh những vỏ trưng ba mặt, Thấm-thía tim gan ứa mấy giòng. Nhớ lại bảy mươi năm trở ngược, Say mì lắm kẻ bán non sông.

-- ••• --

Khải-hoàn dân-chúng mới nhàn an, Dân mảng còn mê giấc mộng tràng. Thảm-thê thế sự mùi cay ñắng, Ta hỡi ñau lòng khách ngoại bang.

111

H.H. năm Kỷ Mão (tại nhà ông Nguyễn duy Hinh).


- Não nùng: nỗi ñau buồn xót xa, ray rứt. - Thấm thía: nhiễm sâu vào. - Khải hoàn: thắng trận trở về. - Thảm thê: thương xót, buồn vô cùng. - Ngoại bang: nước ngoài.

--- oOo ---

Ông LƯƠNG VĂN TỐT hỏi:

(Ông Tốt ở làng Mỹ-Hội-ðông, tỉnh Long-Xuyên)

Mộ ñạo ơn trên chưa hiểu danh, Xin ông phân cạn chúng nghe rành. Ba ngàn thế-giới ai là chủ ? Mở lượng từ-bi dạy chúng sanh.

ðỨC THẦY ñáp họa:

Vưng lịnh Phật Tôn chưa hiệu danh, Ngặt vì pháp-luật khó phân rành. Càn-khôn muốn biết ai là chủ, Tu hành theo dõi ñến mây xanh.

-- ••• --

Vì sao thế-giới lại ba ngàn ? Học ñã rành chưa ñến hỏi han ? ðã lãm nho văn thì phải ñối, ðáp lời cho vẹn kiến Tiên-bang.

-- ••• --

ðời văn-vật say mê khổ thảm, Người nào ñà tường lãm nho-văn;

112

Xưa nay mèo-mả lung-lăng, Làm cho quên mất ñạo hằng thánh-nhơn. Nay gặp kẻ có cơn thức-tỉnh, Phận làm người thủng-thỉnh sửa-sang. Tay xuống bút nói lang chuyện thế, Bày ñạo mầu cứu-tế nhơn sanh; Kìa kia các bực công-khanh, Miễu son tạc ñể ñành rành chẳng sai. Hỡi ai kẻ học hay lo liệu, Rứt bụi trần bận-biệu (bịu) làm chi. Làm cho rồi phận tu-mi, Sau nầy sẽ thấy ly-kỳ Năm Non. Chừng Bảy-Núi lầu son lộ vẻ, Thì người già hoá trẻ dân ôi ! Tu hành ắt ñược thảnh-thơi, Lại xem ñược Phật ñược Trời báu thay ! Thân hành ñạo ñắng-cay phải chịu, Phận làm người phải li ệu cho xong. Cần chi gạn hỏi viễn-vông, Làm người chưa vẹn khó hòng thảnh-thơi. Nói nhiều lắm xe lơi tình nghĩa, Chữ hiền lành trau-tr ỉa cho xong; Thấy ñời trần hạ long-ñong, Chẳng lo khó thấy Mây-Rồng hội kia.

Hòa Hảo, tháng 6 năm Kỷ Mão.


- Càn khôn: Trời ñất, vũ trụ. - Tường lãm: hiểu biết tường tận, rành rẽ. - Văn vật: văn minh và vật chất.

113

- Mèo mả: nguyên câu là Mèo mả gà ñồng: chỉ hạng người lăng nhăng, ñời sống tình cảm giữa trai và gái không ñứng ñắn. - Lung lăng: hung hăng, bướng bỉnh, ngang ngược, không chịu nghe lời chỉ dạy ñúng. - ðạo hằng: xin xem trang 97. - Thánh nhơn: các vị tài ñức nhiều công nghiệp với xã hội về văn hay võ, ñược ñời thờ kính. - Thức tỉnh: nghĩa thông thường là tỉnh dậy sau cơn mê, thấy biết mình sai lầm mà cố sửa ñổi. Nghĩa nhà Phật là Giác ngộ. - Thủng thỉnh-Thủng thẳng: từ từ, khoan thai. - Nói lang: nói sang qua, nói rộng ra. - Cứu tế: giúp ñỡ người qua cơn nghèo ngặt. - Công khanh: Tam Công và Cửu Khanh, các chức quan to của triều ñình xưa. Tam Công: Thái sư, Thái phó, Thái bảo. Cửu Khanh: Thiếu sư, Thiếu phó, Thiếu bảo, Trung tể, Tư ñồ, Tôn bá, Tư mã, Tư khấu, Tư không. - Tạc ñể: khắc vào ñá, vào gỗ ñể thờ. - Bận bịu: vướng víu vì tình cảm, muốn rời mà không rời ñược hay khó rời. - Tu: râu. Mi : chơn mày, chỉ ñàn ông con trai. Nước Tàu ngày xưa ñàn ông mới ñể chơn mày, ñàn bà thì nhổ hết. Nghĩa bóng chỉ người ñàn ông có tài. - Ly kỳ: lạ lùng, kỳ dị. - Năm Non: xem tr. 98.- Bảy Núi - Thất sơn: tr. 99. - Viễn vông: vu vơ, xa vời, không xác thật.

114

- Xe lơi: chỉ sợi dây luộc có nhiều lớp dây nhỏ ñánh xoắn lại, ôm chặt với nhau, trông ñẹp mắt và chắc. Nếu những lớp dây nhỏ không xoắn lại, không ôm chặt với nhau, tức lơi ra – gọi là xe lơi - thì sợi dây luộc trông vừa xấu và nhứt ñịnh không chắc chắn. Chỉ tình nghĩa lợt lạt. - Trau tr ỉa: sửa lòng, luyện tập tánh sống trong sáng, ngay thẳng. - Long ñong: lận ñận, vất vả, có nhiều trở ngại. - Mây Rồng - Hội Rồng Mây hay Hội Long Vân: Cơ hội lập công danh. Theo niềm tin của tín ñồ PGHH là Hội lớn của Trời Phật chọn người hiền ñức. Theo ñiển tích văn học, là cuộc thi cá chép hoá thành rồng. Ví dụ hai câu thơ của Nguyễn Công Trứ trong bài Chí làm trai: "Rồng mây khi gặp hội ưa duyên. ðem quách cả sở tồn làm sở dụng". Nghĩa bóng: người tu cũng phải trải qua cuộc "thi cử" gay go, những kẻ thiếu tài kém ñức chắc chắn không vượt qua ñược cuộc thi này.

--- oOo ---

CÔ TƯ CỨNG

Ở Hòa-Hảo (Châu-ðốc) mất ñồ.

Kích ñộng thiện tâm lụy xót-xa, Thoàn loan trở gót dụng tiên-khoa. Khuyên giải phàm nhơn tan sầu muộn, Vật-dụng gia-ñình khó kiếm ra.

-- ••• --

Thương ñó lòng ñây rất thiết-tha,

115

Thiên ñịnh số căn mới xảy ra. ðoái thấy tà-gian Trung-Trực ghét, Nhưng vì vận hạn chẳng phui ra.

Hòa-Hảo, ngày 17 tháng 7 năm Kỷ- Mão. (Bài nầy ðức Thầy bảo cậu út Huỳnh Thạnh-Mậu, bào ñệ của Ngài, ñem trao cho cô tư Cứng nói rằng “của ông thầy bói mượn ñưa cho cô”).

LSG. Trong cuốn “Sấm Giảng khuyên người ñời tu niệm” có ñoạn nói về cô tư Cứng mất ñồ như vầy:

“Con thuyền ñương lướt gió sương, Bỗng nghe tiếng khóc tư-lương ai-hoài. Có người ở xóm bằng nay, Bị mất trộm rày ñồ-ñạc sạch trơn. Du-thần bày tỏ nguồn cơn, Rằng người nghèo khó ñang hờn phận duyên. ðiên nghe vội-vã quày thuyền, Dùng khoa coi bói giải phiền phàm nhơn. Coi rồi bày tỏ thiệt hơn, Khuyên cô ñừng giận ñừng hờn làm chi ”.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Kích ñộng thiện tâm lụy xót xa: nghe lời than mà xúc ñộng lòng lành, xót xa rơi nước mắt. - Thoàn loan: thuyền loan, có ba cách giải thích: - buồm hình cánh chim loan dễ bọc gió, gió hướng nào thuyền cũng chạy ñược. - thuyền ngày xưa của các bực quyền thế thường vẽ hình chim loan trước mũi thuyền.

116

- cũng gọi thuyền lan, thời Xuân Thu, người nước Lỗ ñóng thuyền bằng gỗ lan hình giống chiếc lá lan. - Tư lương: tưởng nhớ tha thiết. Lo nghĩ sự thế. - Ai hoài: nhớ nhung thương xót. - ðồ ñạc: tất cả vật dụng trừ thức ăn uống, rác rến. - Du thần: vị thần ñi tuần, ñi kiểm soát, luôn luôn có mặt ngày ñêm.

--- oOo ---

CHO ðỨC ÔNG VÀ ðỨC BÀ

Chừng nào vết nọ liền da, (¹) Chuột kia mãn hạn khỉ vào vườn hoa. Ấy là thời ñại của ta, Thầy ra cứu thế mới là hiển vinh.

H.H. tháng 8 năm Kỷ-Mão 1.- Sau khi ñi Tà-Lơn với ðức Thầy về, ðức Ông ñau bàn chơn trái ngót hai tháng.

--- oOo ---

“H Ố HÒ KHOAN” (²)

Huỳnh long lộ vĩ; Bạch-sĩ tiên sanh, Nam-quốc công khanh; Ra ñời cứu tế; Hò xang xự xế; Mắc kế Trương Lương, Tự giác thôn-hương; Qua dương cơ-khí. Lập chí hiền nhơn; Nên mới có cơn, Thất-Sơn tiếng nổ; Qui cổ diệt kim . Cửu cửu y nhiên; Tình riêng tham báu. ðổ máu tuôn rơi; Khùng mới nói chơi, Chư bang hàng phục. Anh hố hò khoan; Tình lang xự xế,

117

Bỏ phế hương thôn; Ác ñức vô môn. Rồng-Mây hội yến; Ra ñời bất chiến, Nổi tiếng từ-bi; Lời lẽ rán ghi, Thành công êm thấm; Có lắm người yêu.

Hòa-Hảo, lối tháng 8 năm Kỷ-Mão

2.- Phần nhiều bài của ðức Thầy không có ñề tựa. Muốn cho tiện việc sắp-ñặt trong quyển sách nầy, chúng tôi tùy theo ý nghĩa của mỗi bài mà ñề một cái tựa. Những bài nào có tựa mà chúng tôi chắc rằng do ðức Thầy ñặt thì chúng tôi ñể vào dấu móc (entrecrochets).


- Huỳnh long lộ vĩ: rồng vàng xuất hiện, lộ ñuôi. - Trương Lương tức Tử-Phòng (?-188 TCN) dòng dõi sĩ tộc nước Hàn thời Chiến Quốc, là quân sư, giúp Lưu-Bang ñánh ñổ nhà Tần, thắng Hạng-Võ trong chiến tranh Hán Sở, sáng lập ra nhà Hán trong lịch sử Trung-Quốc. Trương-Lương qua ñời, ñược ñặt tên thụy là Văn Thành hầu. Tương truyền, Trương Lương lúc thiếu thời ñược tiên ông Huỳnh Thạch Công truyền dạy binh thơ. - Qui cổ diệt kim : bỏ cái mới trở về nguồn. - Qua dương cơ khí: Máy móc từ biển vào ..? - Cửu cửu y nhiên: 9 với 9 y như vậy.

--- oOo ---

HƯƠNG-CHỦ ðẠT xướng: (Ông ðạt ở làng Nhơn-Mỹ, tỉnh Long-Xuyên)

ðạo mầu phận tớ hiểu chưa rành, Cầu nguyện Di-ðà ñộ chúng-sanh.

118

Bể giác, bờ mê mong thoát khỏi, Nhờ thuyền bát-nhã giúp công thành.

ðỨC THẦY họa:

Thâm diệu rồi ñây cũng hiểu rành, Một lòng nguyện ñộ tận nhơn-sanh. Giác-mê hai chữ rồi ta chỉ, Chí dốc ngày kia sẽ ñạt thành.

H.H. năm Kỷ-Mão NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bát nhã: Prajnâ (scr) là Huệ, Trí huệ. Danh từ ñặc biệt về Phật pháp. Bát Nhã Thoàn là thuyền Bát nhã. Theo nhà Phật, ñời là biển khổ, con người ngụp lặn trong biển khổ, Phật và Bồ Tát dùng thuyền Bát nhã cứu ñộ, ñưa chúng sanh qua bến bờ an lạc. - Giác: sáng suốt, thông hiểu ñạo lý, không còn nhiễm danh lợi tình cảm. - Mê: ngu dốt, tối dạ.

--- oOo ---

THANH-TÂN vấn gia-ñình:

Gia-ñình kỷ cá hội long ñàn, Ngưỡng vọng cao ân tố nghiệp xang. Phi vụ tiết phong tầm chánh lý, Nho tông vị bác hiệp tôn nhan.

Phỏng dịch:

- Mấy lần gia ñình tôi dự ñàn tràng cầu hưng thịnh. - Ngẫng trông lên tưởng nhớ ân ñức cao dày và sự nghiệp sáng chói của tổ tiên,

119

- Nên cố gìn giữ thanh danh và tìm lý lẽ chánh ñáng, - Về tông chỉ cũng như vị thế quan trọng của Nho giáo trong xã hội.

ðỨC THẦY ñáp:

Mộng sầu tan giác hiệp liên ñàn, Hai chữ từ-bi thẩm nghiệp an. Bài trí năng soi chơn giáo-lý, Phật tiền hưởng ứng kiến long nhan.

H.H. năm Kỷ-Mão Phỏng dịch:

- Nỗi buồn giấc mộng tan ñi, bừng tỉnh dậy trước ñàn hoa sen. - Nên tìm hiểu hai chữ từ bi ñể cuộc sống an vui. - Hãy siêng suy xét hầu sáng tỏ giáo lý chân chánh. - Rồi hưởng ứng trước Phật ñài kính ngưỡng tướng tôn nghiêm của Ngài.

--- oOo ---

HIẾU NGHĨA VI TIÊN

Nhơn sanh hiếu nghĩa dĩ vi tiên, Hành thiện tri kinh thị sĩ hiền. Kiếm huệ phi tiêu ñoàn chướng-nghiệp, Phật tiền hữu nhựt vĩnh an nhiên.

H.H. năm Kỷ-Mão. Phỏng dịch: Hiếu ñạo và tiết nghĩa làm ñầu.

- Con người phải lấy hiếu ñạo và tiết nghĩa làm ñầu. - Thực hành ñiều thiện theo nghĩa lý kinh văn là người có học và có ñức hạnh. - Dụng gươm trí huệ diệt tiêu tan nghiệp chướng.

120

- Mới có ngày mãi mãi bình an vô sự trước Phật ñà.*

(Ông Thanh-Tân có họa lại bài trên ñây, xin miễn chép).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Hưng thạnh - Hưng: nổi lên. Thịnh: dồi dào, phát ñạt. Trở nên phát ñạt. - Tông chỉ: xin xem Tôn chỉ trang 19. - Hiếu ñạo - Hiếu nghĩa: tr. 24. -Tiết nghĩa: xem 24. - ðức hạnh: xem tr. 71. - Nghiệp chướng: xem tr. 37. - Gươm trí huệ: trí thức của bực học ðạo chơn chánh như gươm bén cắt ñứt mọi mê lầm, mọi quyến rũ của vật chất, mọi phiền não.

--- oOo ---

CÚC CUNG BÁI

(cho ông Hương-lễ Ướng)

Cúc cung, hưng bái, cúc cung hoài, Lui tới nhúng (nhún) trề, xướng lại dai. Ton tán, ton tờn thêm cóc xẻng, Vỗ bồng vác hất, thấy càng gay.

-- ••• --

Khuyên thôi mà tiếc vẫn cung hoài, Mến tríu hơ-hà thiệt rất dai. Sắp ñến khó mong mà cóc xẻng, Thất mùa chẳng rước thật là gay.

-- ••• --

Vóc-vạc trung trung béo mập người, Tuổi vừa sồn-sộn quá năm mươi. Bụng to tai ñiếc ưa nghề lễ,

121

Thi phú thâm trầm chớ dể ngươi. -- ••• --

Khá khen cho ñó ý như lời, Chơn-chất hiền hòa ít nói chơi. Nhu sĩ lương từ thêm cảm mến, Nên làm thi phú ghẹo người ơi !

H.H. năm Kỷ-Mão (Ông Hương lễ Ướng túc Nguyễn-Thanh-Tân có ñáp họa

4 bài thi trên ñây, nhưng xin miễn ñăng).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Cúc cung: cúi mình làm lễ. Chào cung kính. - Hưng bái: khởi lạy. Tiếng xướng của người chủ lễ ñể tất cả lạy cho ăn nhịp. - Xướng: hô to lên (cho mọi người làm theo). - Bồng: một loại trống nhỏ hai ñầu bịt da. - Vác hất: vênh mặt lên có vẻ phách. - Mến tríu – Tríu m ến: có tình cảm tốt, thương mến, thương yêu; quấn quít không rời nhau. - Hơ hà: những tràng tiếng ñều ñều, khi trầm lúc bổng, không rõ nghĩa. - Sồn sộn - sồn sồn: ở tuổi trung niên, chưa già. - Nhu sĩ lương từ: nhà nho học hiền tốt.

--- oOo ---

BÀI CẦU CƠ

Nguyễn ñắc thanh danh tam hữu phân, ða công hoài luyện thập niên phần. Chúng kỳ vật xảo thiên truyền bá, Phước lộ hoành thân ngũ sắc vân.

122

(Bài nầy do một người ở Phú-Lâm, cầu cơ tại trên núi, ñem ñến ðức Thầy).

Phỏng dịch:

- Ông họ Nguyễn nổi tiếng là một trong ba người tài giỏi. (Lấy ý câu “Tam phân ñỉnh túc”- vạc ba chân). - Nhiều công phu tập luyện suốt mười năm ròng rã. - Vì chúng sanh, Ông truyền bá những ñiều hiểu biết về hay ñẹp cúa tạo hóa cùng lạ kỳ trong vạn vật. - Và thân thế sẽ cao sang phước ñức như ñám mây ngũ sắc (báo hiệu ñiềm tốt lành).


Nải chí thi âm tất hữu phân, Thiên nhiên liên huệ tác nhi phần. Vạn ninh hà hải vi vương bá, Viễn vọng thanh tân tảo phi vân.

H.H. năm Kỷ-Mão. Phỏng dịch:

- Cho ñến âm ñiệu trong thơ ca vẫn cần sự biệt phân. - Như hoa sen, hoa huệ cũng góp phần tỏa hương thơm một cách tự nhiên. - Là vương bá phải làm sao cho muôn vàn sông yên biển lặng. - ðể nhìn ra xa thấy quang cảnh xanh thẳm của bầu trời ñã quét sạch mây.

--- oOo ---

NHỨC ðẦU

Nhức ñầu rang óc bởi vì ñâu, Nhức mỏi lòng trông dạ hết sầu.

123

Nhứt dạ chờ ngày Trời trả phúc, Nhức gân, nhức cốt cả trời Âu.

-- ••• --

Nhức ñầu bị tiếng nổ ñâu ñâu, Nhứt quyết làm cho chúng thoát sầu. Nhứt thống dân sanh gầy hạnh-phúc, Nhứt tràng lê-thứ khỏi lo âu.

H.H. năm Kỷ-Mão.

--- oOo --- KHUYÊN BỎ DỊ-ðOAN

Thiện-tín tới ñây chớ ngã lòng, Xác trần mê-mệt nỗi long-ñong. Cậu, cô, chú, bác ñừng coi bói, Theo lối dị-ñoan mất bạc ñồng. Bạc ñồng chẳng dụng, dụng chơn không, Quyết chí nâng-niu giống Lạc-Hồng. Tìm-tõi ðạo mầu trong Phật-pháp, Cho ñời hiểu rõ lý chơn không.

H.H. năm Kỷ-Mão. (ðức Thầy viết bài nầy vì lúc ñó có nhiều người ñến nhờ

Ngài ñoán giùm vận mạng hoặc việc gia-ñình).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Chơn không: Niết Bàn của tông Tiểu thừa. Không phải ngụy nên gọi Chơn. Lìa khỏi tướng nên gọi Không. Với tông ðại thừa: cái có chẳng phải có, ñối với cái không chẳng phải không là Chơn Không. - Niết Bàn: xin xem tr. 66. - Long ñong: xem tr. 114. - Nâng niu: trân trọng, quí mến, chăm sóc kỹ.

124

- Lạc Hồng: Lạc Long Quân và Hồng Bàng, tên Tổ Tiên và triều ñại của dân tộc Việt Nam.

--- oOo ---

NGHĨ VIỆC HUYỀN CA

Ngồi buồn nghĩ cạn việc huyền ca, Muốn rứt cho xong bể ái-hà. Phá bức tường mây nhìn vạn vật, Ngặt vì trướng lụa lấp ñèn pha. Lôi-thôi quá chậm trong ñường thẳng, Trễ-nải khó qua nẻo cọp-xà. Một bước leo bờ mà khỏi khổ,

Nam nhân chi chí hỡi ñâu là. -- ••• --

ðâu là ái-quốc với yêu ñời, Phổ cứu cho rồi mới thảnh-thơi. Trời Nam sốt ruột chờ con ñỏ, ðất Bắc lòng lang nỗi thậm lời. Cố tưởng người trần, trần chẳng ñoái, Tình sâu dân sự, sự xa vời. Rồng tiên mở mắt nhìn thi phú, Hiệp mặt tớ thầy sẽ nghỉ-ngơi.

-- ••• --

Thâm hiểu lòng ta nỗi cuộc ñời, Một bầu nhiệt huyết chẳng xa lơi. Mến yêu quốc-thủy tình ñồng chủng, Phải tính sao xong nỗi cuộc ñời.

H.H. năm Kỷ-Mão.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

125

- Huyền ca: lời ca huyền diệu (kín ñáo, sâu xa). Lời ca ẩn chứa về máy trời. - Ái hà - Ái: yêu thương. Hà: sông. Theo nhà Phật: Sông thương tức sông mê. Ái hà tức ái dục hà. Có nghĩa: lòng thương mến, ham dục ñày ñọa, nhận chìm con người dưới sông mê, khó mà thoát ra ñược. - Quốc thủy – Quốc vương thủy thổ: vua và ñất nước, quê hương.

--- oOo ---

THIÊN LÝ ca

(Mấy bài dưới ñây do ông Cả Châu ở Tân-Long (Châu-ñốc) ñem trình với ðức Thầy, nói rằng của “ông ñò” cho ông).

PHAN lòng chữ dạ chớ hoài lo, NGỌC ẩn non Côn tợ lửa lò. CHÂU lạc ñường dê nương bước ngựa, Núi truông qua ñặng rán lần dò. Vườn hoa ngó khỉ giọng chiu-chít, Cảnh nguyệt coi gà tiếng ó-o. Tường-tận ñã nghe xê cống liếu, Hương thôn bỏ xế xự xang hò.

ðọc ngược lại bốn câu chót (tứ tuyệt nghịch ñộc)

Hò xang xự xế bỏ thôn hương, Liếu cống xê nghe ñã tận tường. O-ó tiếng gà coi nguyệt cảnh, Chít-chiu giọng khỉ ngó hoa vườn.

-- ••• --

Quỉ ma hay phá rối người tu, ðạo-ñức chư nhu rán chí hành.

126

Chớ bỏ lời thề nơi Phật cảnh, Chớ quên tiếng nguyện chốn non xanh.

-- ••• --

ðêm thanh vắng tiếng ñờn khoan-nhặt, Nghe cho tường giọng bắc hòa nam. Thích-Ca còn phế tước-hàm, ðài cao cửa rộng mà ham tu hành. Hiền ñệ Châu muốn nghe lời ngọc, Lão tỏ bày hình vóc nhiệm-sâu.

(Câu nầy của ðức Thầy thêm. ðoạn sau ñây có khúc của ông ñò, có khúc của ðức Thầy viết xen kẻ).

Thiên ý không riêng mối ñạo mầu, Rằng truyền yếu-lý nhiệm cao sâu. Chuyển miền Nam-ðịa càng thâm-diệu, Lọc lẽ tà tâm sự ñứng ñầu.

Nguồn bạch thủy trong veo thấy dạng, Lẽ nhiệm mầu chưa hản trò ôi ! ðêm ngày buồn-bã vô hồi, Kìa trên Tiên-cảnh vị-ngôi sẵn dành. ðạo rải khắp năm canh tỏa bút, Dạy tận-tường chẳng chút nào sai. Cổ nhơn tích ñể phân bày, ðường chơn nẻo chánh âu ai rán tầm. Thuyền bát-nhã chí tâm trực thẳng, Thả ra khơi cứu dẫn khách trần. Phù-sanh lắm cuộc lao thân, Ngày ñêm ta-thán muôn phần ñớn-ñau. Trông ñợi người tài cao ñức trọng,

127

Hầu rõ thông thiên-võng lẽ nao. Chí tâm tường lãm thấp cao, Dạy cho rõ biết Thiên-Tào nơi ñâu. Ngồi nghĩ cạn thêm sầu cho thế, Bởi ít ai cải chế ñường tà. Sợ e nhiễm trược ñọa sa, Sợ cho lắm kẻ chan hòa lụy tuôn. Sợ nhiều kẻ dạ buồn ñổi chí, Quên những câu chánh kỷ hoá nhơn. Mảng lo tìm kiếm tước quờn, Thất kỳ vọng tưởng lánh chơn ñường lành. Trong buổi khổ mau mau tránh khổ, Rán tầm vào ñến chỗ an cư. Học câu hỉ-xả ñại từ, Nêu gương nghĩa sĩ dạ tư chớ gần. Câu bát-chánh rán mài chạm dạ, Tứ mục-ñiều người khá hành y. Muôn thu thiên ñịnh nhứt kỳ, Hạ-nguơn sắc-lịnh khai kỳ Long-hoa. Rán vẹt phá sương mù trước mắt, Chớ ñể cho quỉ dắt linh hồn. Lão ñây vưng lịnh Phật-Tôn, Lãnh cân thưởng phạt chư môn dữ lành. Khá chí tâm học hành kinh sám, Thoát nơi miền hắc-ám phong-ba. Trở chơn cho kịp Long-Hoa, Long-Hoa có mặt ấy là hiền nhơn. ðền nợ thế nghĩa-ơn trọn vẹn, Lấy tinh-thần hiệp vén ngút-mây.

128

Chớ nên bắt-bẻ Phật-Thầy, Ngày sau phải chịu ñọa ñày chớ than.

-- ••• --

Cuối năm Thìn sẽ lo vận chuyển, Xứ “Hà-tiên” linh hiển cơ-quan. Nhơn sanh sẽ hiệp một ñàng, Hết Thìn rồi lập Nhơn-Hoàng hội ra. Khuyên sanh-chúng gần xa phân cạn, Dựng Nhơn-Hoàng cho rạng Á-ðông. Chúng-sanh phải tưởng giống-dòng, Hiệp tâm hiệp trí cột ñồng nhà Nam. Phật chỉ dạy qui tam lập hội, Dựng cho rồi một cội thành ba. Chớ mong yến thử (tử) ẩm hà, Mười ngàn năm lẻ cửa nhà ñâu con. Ta nhắc lại héo von cho trẻ, Cứ ñâu lưng ñừng rẽ ñừng chia. Cả kêu lớn nhỏ quày vìa, Trên hòa dưới thuận chớ lìa chớ phân. Long-Hoa hội ân-cần lo lập, Lập cho rồi tam-thập-lục nhơn. Lôi-Âm giục khởi tiếng ñờn, Thất-Sơn dấy loạn là cơn hiểm-nghèo. Nơi phía trước cheo leo tiếng khóc, ðứng sau lưng hình vóc dảy chưn. Nước kia lửa nọ tưng bừng, Thảm cho thế sự lẫy-lừng nạn tai. Thời cũng tại không ai tu niệm, Cứ lẳng-lơ ngạo biếm khoe-khoang.

129

ðến nay là buổi tai nàn, Tam thiên lục bá khắp tràng hại dân. ðến Thân-Dậu Thánh-Thần náo ñộng, Thảm cho trần nhà trống ruộng hoang. Tiếng than lụy ngọc nhỏ tràn, Nạn tai dồn-dập xóm làng còn chi. Khuyên sanh-chúng rán ghi mối ðạo, Lòng hằng lo ngay thảo nghe con. Tương dưa giữ phận cho tròn, Cuối niên Thân-Dậu mất còn sẽ phân. Trong một giáp ân-cần suy tính, Muốn làm hiền rán nhịn ñừng than. ðến nay gần buổi khoa tràng, Minh-quân xuất thế khắp tràng thảnh-thơi. ðến Thân-Dậu cơ trời thấy lộ, Hết ñao binh qui cổ diệt kim. Gia vô bế hộ im-lìm, Lập thành mối ðạo rõ ñiềm xưa kia. Thì dân-chúng danh bia hậu thế, Phật, Thánh, Tiên kềm chế lập thành. Diệt tà lập chánh ñành-rành, Ba màu nắm chặt Nam-thành xử phân. Trong tam giáo ân-cần mở ðạo, Trường ngoại bang phục ñáo như xưa. Phật Tiên vận chuyển lọc-lừa, Chúng-sanh rán nhớ muối dưa hội nầy. Trên cùng dưới sum vầy một buổi, Dựng mười hai may rủi mới hay. Làm cho rõ mặt râu mày,

130

Thượng-nguơn hồi phục là ngày an cư. Cuối Thân-Dậu y như Thượng-cổ, Thời nhơn-sanh hết khổ ñến may. ðế-Vương xuất thế là ngày, Dậu, Thân bình-trị trong ngoài âu ca. Phân chỉ rành gần xa ñể dạ, Chớ ñảo-ñiên phải ñọa phải sa. Nghĩ suy cho thấu mới là, Một bầy Hồng-Lạc nay ñà thảnh-thơi. Khuyên sanh-chúng nhớ lời ta tỏ, Trước cùng sau chỉ rõ mối ñàng. Nhơn-sanh giữ phận chớ than, Minh-Vương xuất thế mới an dân lành. Gội ơn Trời ñộ khỏi sai lầm, Xin giúp chí bền, chí dục tâm. Hộ mạng thần Quan-Âm trợ lực, Nguyện thân ý nhiệm xứng công thần.

-- ••• --

Từ-bi Trời Phật ñộ quần sanh, Cứu khỏi tai ương vạn sự lành. ðệ-tử gội nhuần ân ñức cả, Chung thân quyết chí dốc làm lành.

ðoạn dưới ñây là hoàn toàn của ðức Thầy (chép theo bổn chánh)

Buồn vơi mượn bút tay ñề, ðã rời trần-thế dựa kề Tiên-bang. Tay chèo miệng nói lang-mang, Chúng-sanh cách trở nghèo nàn hỡi ai.

131

Lục châu ta dạo bằng nay, Thấy trong lê-thứ quá dài gian-nan. ðộng tình tá quốc an bang, Nước nhà vững ñặt Nam-ñàng hiển-vinh. Bây giờ ta mượn kệ kinh, Khuyên ai mau kíp sửa mình cho an. Bữa xưa giảng kệ một nang, Bởi vì ta mắc dời thoàn cảnh xa. Ngày nay ta cũng nôm-na, Gẫm trong lê-thứ hằng-hà lụy rơi. Chừng nào mới ñặng thảnh-thơi, Qua năm Tuất-Hợi Phật Trời ñịnh phân. Chim Ô ñà dựa cầu Ngân, Người xưa trở gót cho gần người nay. Người nay rồi vẹn thảo ngay, Thì là thấy tạn mặt mày người xưa. Nguyện cầu gắng chí sớm trưa, Cầu cho bá-tánh sớm ưa tu hành. ðầu ñuôi ta tỏ ngọn ngành, Mau mau trau-trỉa chữ lành cho xong. ðến chừng lập hội mới mong, Trở về chúa cũ mới hòng xuê-xang. Người hiền chư thể cỏ lan, Người hung chết rất chật ñàng thảm thay. Cả kêu kìa hỡi là ai, Quan trường rời dứt mặt mày chùi lau. Lui chơn ra khỏi cho mau, Tìm trong lánh ñục tẩu ñào mới ngoan. Theo ta ñến chốn Tiên-bang,

132

ðặng coi các nước hội hàng Năm-Non. ðạo Phật vốn ngàn xưa rạng tỏ, Nay lu-lờ bị mõ cùng chuông. Thấy chúng-sanh ñắp Phật bán buôn, Mà tội lỗi ngàn muôn lao-lý. Cho ñó hiểu nhiều câu huyền-bí, Rán nghĩ suy bền chí mới mầu. Dẹp lợi-danh dẹp hết mộng sầu, ðặng trở lợi với cha cùng chúa. Nếu chẳng lo cũng như lá úa, Lá úa vàng nó rụng người ôi ! Ngàn năm mới có một ñời, Tới chừng lập hội Phật-Trời xử phân. Ai muốn gần bệ ngọc các lân, Thì phải rán lập thân nuôi chí. Ta cho ñó ít câu hữu lý, Diệt tâm trần lập chí hiền-nhơn. ðục trong ñà tỏ nguồn cơn, Lời ta khuyên ñó như ñờn Bá-Nha. Mặc ai biếm nhẻ gần xa, Lòng ta ta biết ai mà mặc ai. ðây khuyên ñó ñắng cay rán chịu, Mặc người trên bận-bịu chẳng phê. Muốn cho thân vượt khỏi lề, Cắm sào trì chí một bề lo tu. Kim ngọc nan tri tường ñông hải, Phật tà phàm tục tất nan tri. Ẩn xác phàm phu gìn Thích-ñạo, Mặc tình thế sự chúng khinh-khi.

133

Mấy kẻ tu mi tròn nhơn ñạo, Hiền nhơn thức tỉnh kiến huyền-vi. Ngay thẳng hiếu trung trang hiền thảo, Kim thời bá-tánh gọi ngu-si. Nợ thế ñền xong mong giai lão, Hiền thần hiếu nghĩa ñáng nên ghi. Lâm sầu mộng ở trong trần thế, Việc tu hành như ế chợ ñông. Mãng lo danh lợi não-nồng, Chữ tu ñể dạ chớ hòng lợt phai. Mặc tình ai gièm-pha tai tiếng, Sửa tâm lành như miếng hoa thơm. ðến chừng hoa nở nhụy ñơm, Thì là trần-thế mới hờm bẻ hoa. Câu ñạo-lý thiệt tường thiệt tận, Khuyên dương-trần bớt giận ñừng gây. Kìa kìa súng nổ trời Tây, ðến năm Thân-Dậu tai ñầy sấm vang. Hung-ñồ với lũ dọc ngang, ðến sau rơi máu khắp tràng mới tu. Thấy ñạo-lý còn lu chưa tỏ, Dân ganh hiền ghét ngõ làm chi ? Buồn ñời xuống bút làm thi, Thương dân chịu chữ cố lỳ dạy dân. Nào nào dân có biết ân, Mạnh rồi tưởng Phật vái Thần làm chi. Lời châu ngọc khuyên ai ñể dạ, Nay gặp người quái lạ tỏ phân. Hãy mau khuya sớm chuyên cần,

134

ðặng xem chư-quốc non Tần giành chia. Nay nhằm lúc ñêm khuya lặng-lẽ, Nhắn ít lời cho kẻ ñàng xa. Phật-nhi tâm tánh thật-thà, Ông còn phân biệt chánh tà nữa thôi ? Dương-trần thường bạc như vôi, Gặp cơn bát loạn mới hồi tâm hung. Lúc áo-não cội thung lo liệu, Gắng bền lòng bận-bịu vì ai. Thất-Sơn lộ vẻ ñài lầu, Chừng ni mới thấy nhiệm mầu của ta. Khuyên bổn-ñạo gần xa nuôi chí, Lẽ nhiệm-mầu huyền-bí nơi ñây. Bây giờ nương bóng cờ tây, Mượn phần xác thịt tỏ bày thiệt hơn. Thương sanh-chúng ñòi cơn dạ ngọc, Ta quyết gìn chủng-tộc giang-sơn. Ta khùng mà chẳng có cơn, Cũng không có tánh giận hờn bá gia. Cười rồi khóc thiết-tha liệu-ñiệu, Vợ xa chồng bận-bịu thê lương. Chẳng cần trà, quả, nồng hương, Miễn cho bá-tánh biết ñường chơn tu. Nghe kệ sám như ru giấc mộng, Lo chê cười hầu họng reo vang. Ỷ mình nhiều của giàu sang, Phụ khinh tông-tổ chẳng màng người xưa. Mặc ý ai ghét ưa ưa ghét, Lấy tâm thần xem xét thể nao ?

135

Sấm vang thì lộ bảng vàng, Chư nhu thế-giới khắp tràng tới thi. Chữ thi gần chữ sầu-bi, Bị ham của báu ly-kỳ máu rơi. Chừng ñó mới trời ơi ñất hỡi, Mang khổ hình vì bởi chẳng tu. Ham vui quyền quí dại ngu, Chữ sang danh vọng như mù ñi ñêm. Ta nào có nói thêm cho chúng, Quá yêu ñời viết túng ít câu. Ít câu mà ý nhiệm sâu, Nghĩ suy cho cạn mới hầu khôn-ngoan. ðây sắp ñến lầm than khắp chốn, Việc tu hành ñâu tốn tiền chi. Nầy nầy lời lẽ rán ghi, Sau ñây sẽ thấy việc gì trên mây. Ta mắc lánh tà-tây ña sự, Làm ðiên-Khùng cũng tự lẽ ni. Ai là ñáng bực tu-mi, Thương ñời ta mới làm thi khuyên ñời. Còn ẩn-nhẫn ñợi thời ñưa ñến, Nên phải làm kẻ mến người khinh. Người hiền tâm trí thông-minh, Người hung cứ mãi chống kình với ta. Theo học cổ nôm-na ít tiếng, Làm nhiều ñiều xao-xuyến nhơn tâm. Chữ nhu ta học âm thầm, Ai là người trí rán tầm cho ra. ðể ñến lúc phong-ba biến-chuyển,

136

Cảnh hồng-trần tợ biển mênh-mông. Mới là sợ chết ước-mong, Mà không ai cứu bởi lòng ác-gian. Tiếng ñờn hò liếu cống-xang,

ðêm khuya khuyên-nhủ khắp tràng chúng-sanh. Chốn Phật-cảnh vắng tanh kẻ tới, Ta ra ñời nên mới ñổi thay. Bởi vì lời lẽ thẳng ngay, Cho nên chúng nó ghét bài phú thi. Thấy tăng-chúng sầu bi dạ mỗ, Kệ khuyên trần nước ñổ lá môn. Khắp cùng làng xóm hương thôn, Vì khôn quá thế nên tồn lại ngu. Dạy ñạo-ñức người tu rạng lý, Mong cho người hữu chí làm theo. Không làm thì ắt mang eo, Làm xong vượt khỏi qua ñèo chông-gai.

H.H. tháng 7 năm Kỷ-Mão. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Phù sanh - Phù: nổi trên mặt nước. Sanh: sự sống, chỉ kiếp sống con người như cánh bèo trôi nổi trên mặt nước, nước cuốn, gió ñẩy ñâu thì giạt theo ñó. - Lao thân: thân cực khổ, thân xác vất vả. - Ta thán: than thở và oán trách. - Thiên võng: lưới trời. - Thiên Tào: xin xem tr. 12. - Bân bịu: xin xem tr. 113. - Chánh kỷ hóa nhơn: mình có thẳng ngay mới cảm hóa ñược người.

137

- Tước quờn: tuớc quyền. Tước: chức quan hồi xưa do vua phong. Quyền: thế, sức mạnh và lợi lộc ñược hưởng do pháp luật công nhận. - Tứ mục ñiều - Tứ diệu ñề: 1.- Khổ ñề: gồm các sự khổ trong ñời. 2.- Tập ñề: gồm các nhơn duyên sanh ra quả khổ. 3.- ðạo ñề: gồm tám ñường chánh. 4.- Diệt ñề: cách diệt khổ ñể hưởng quả Niết Bàn. - Giáp: chữ ñứng ñầu thập can: Giáp - Ất - Bính – ðinh - Mậu - Kỷ - Canh - Tân - Nhâm – Quí. Một thời gian 12 năm. - Nói lang mang: nói kéo dài không dứt, ñiều nọ tiếp nối ñiều kia, thiếu hệ thống, không rõ ràng mạch lạc. - Lục châu: sáu Châu, do sắc lịnh năm 1831 của vua Minh Mạng, miền Nam Việt Nam có 6 Châu, sau này ñổi thành tỉnh: Biên Hoà, Gia ðịnh, ðịnh Tường, Vĩnh Long, An Giang và Hà Tiên, còn gọi là lục tỉnh. Thời Pháp cai trị, miền Nam mang tên Nam Kỳ lục tỉnh và chia ra làm 20 tỉnh: 1.- Gia ðịnh. 2.- Châu ðốc. 3.- Hà Tiên. 4.- Rạch Giá. 5.- Trà Vinh. 6.- Sa ðéc. 7.- Bến Tre. 8.- Long Xuyên. 9.- Tân An. 10.- Sóc Trăng. 11.- Thủ Dầu Một. 12.- Tây Ninh. 13.- Biên Hoà. 14.- Mỹ Tho. 15.- Bà Rịa. 16.- Chợ Lớn. 17.- Vĩnh Long. 18.- Gò Công. 19.- Cần Thơ. 20.- Bạc Liêu. - Tá quốc – An bang: giúp nước - giữ yên ñất nước. - Hằng hà: tên con sống lớn nhứt và có danh ở Ấn ðộ vì là nơi phát tích của Phật giáo, ñặc biệt, con sông này có rất nhiều cát, nên có tên Hằng hà sa, tức cát sông Hằng. Cho nên chỉ số nhiều khó ñếm,

138

Phật thường nói là Hằng hà sa - Hằng hà sa số. Lại nữa, chính Phật sanh trưởng ở lưu vực sông Hằng. Sau khi thành ðạo, trong 49 năm, Ngài thường ñi giáo hoá trong vùng sông Hằng. Nên Ngài dùng cát sông Hằng mà thí dụ cho người ta dễ hiểu. - Chim Ô ñà dựa cầu Ngân: Theo truyện Thần thoại: Trên trời, có ñám sao giăng từ Nam cực ñến Bắc cực, gọi là Ngân hà. Nơi ñây, có nàng Tiên chuyên dệt vải, tên Chức nữ, gọi vua Trời Phạm Thiên bằng Cậu. Gần ñó, một chàng tên Ngưu lang (tức Ngưu tinh) giữ trâu và làm công việc ở cõi Trời, rất siêng năng nên ñược Ngọc ðế thương yêu, tác hợp cho hai người thành chồng vợ. Nhưng sau 3 năm kết thành ñôi bạn, Chức Nữ không còn chăm lo dệt vải và Ngưu lang cũng bê tha phận sự của mình, nên Ngọc ðế nổi giận, trị tội hai người bằng cách ñày Chức Nữ ở ñầu sông bên này còn Ngưu Lang ở ñầu sông bên kia, mỗi năm chỉ cho phép gặp nhau một lần vào ngày mùng 7 tháng 7 âm lịch. Tương truyền, vào ngày này, ñám quạ ñen (Ô thước) dưới trần bay lên, con nầy cắn ñuôi con kia ñội Ngân Hà làm thành Cầu Ngân ñể Ngưu-Chức từ hai bờ bước lên gặp nhau, vì nhớ thương tha thiết, mừng mừng tủi tủi, những giọt nước mắt của hai người rơi xuống trần biến thành ñám mưa rắc rắc khoảng từ 15-20 phút, người ñời gọi là mưa Ngâu (hay mưa Ngưu), như vậy, mưa Ngâu là mưa gặp gỡ. - Xuê xang: ăn xài rộng rãi, mặc hàng vải mắc tiền; sang trọng, quá ñầy ñủ; ăn mặc chải chuốt.

139

- Lan: tên một thứ hoa có mùi thơm ở trong rừng sâu, thường ví với người quân tử. Hoa Lan không cần phải vì ai mà vẫn thơm, thì người quân tử không vì ngoại cảnh mà thay ñổi ñức tính tốt. - Bệ ngọc các lân: ngai vua ngồi cẩn ngọc và gác chạm hình lân. - Bá Nha: quan ñại phu nước Tống (Tàu) ñờn rất hay nhưng chỉ Tử Kỳ mới hiểu tiếng ñờn của ông. Do ñó hai người kết nghĩa anh em. Tử Kỳ chết, Bá Nha ñến trước mộ bạn dạo một khúc nhạc buồn rồi ñập cây ñờn, quyết không ñờn nữa, vì trên ñời này chẳng còn có ai hiểu tiếng ñờn của ông như Tử Kỳ. ðức Thầy hết lòng khuyên dạy dân, nhưng có mấy người biết nghe và hiểu ñược lòng Người như Tử Kỳ hiểu tiếng ñờn của Bá Nha ! - Cội thung: gốc cây thung, một giống cây ở rừng sâu sống dai và giỏi chịu lạnh, dùng chỉ người cha. - Lịu ñịu: như bận bịu, vướng víu không nở rời ra. - Thê lương: lạnh lẽo, vắng vẻ; buồn. - Tà tây: chỉ thực dân Pháp và bọn gian theo Tây. Nước Pháp ở về hướng Tây của Việt Nam, nên dân gian gọi nước Tây, người Tây. Tà tây theo nghĩa ñen là lòng gian dối, xấu ác. - Nôm na - Nói nôm na: lời nói dễ hiểu.

--- oOo ---

LUẬN VIỆC TU HÀNH

Tu hành dương-thế cậy ñồng tiền, Phật-giáo vì tiền phải ngửa-nghiêng.

140

Bát-nhã chẳng ñưa người tội ác, Thuyền-từ nào rước lại Tây-Thiên. Trần-gian ñầy-dẫy người làm dối, ðạo cả nào trông ñến cảnh thiền. ðoái thấy người ñời lòng bắt chán, Dương-trần lầm lạc ñáng ưu-phiền.

-- ••• --

Muốn ñặng về Thần với Thánh-Tiên, Kỹ xem cõi thế thấy kia liền. Cư trần bất nhiễm là người Thánh, Lẫn tục ñừng mê chứng bực hiền. Phú quí tạo ñời thêm mệt xác Tham danh phế ñạo chí ñâu yên. Sao bằng cửa Phật vui thanh-tịnh, Lánh cõi trần mê giải nghiệp duyên.

-- ••• --

Tiếc vì không ñức, tiếc chi tiền, Phật Thánh xưa kia sách vẫn biên. Bác-ái xả thân tầm ñạo chánh, ðộ người lao khổ dạ không phiền. Mình vàng Thái-Tử ngôi còn bỏ, Vóc ngọc ðông-cung tước phế liền. Xem ñó hỡi người mau lập chí, Tu hành khá nhớ giữ cho nguyên.

-- ••• --

Muốn ñặng thành Thần với Phật Tiên, Rán tu ân ñức chớ tu tiền.

Lợi danh chớp nháng (nhoáng) như luồng gió,

141

Thấy ñó rồi ñâu bỗng mất liền. Sớm thức tỉnh tâm tầm ñạo chánh, Sau nầy về Phật với ngôi Tiên. Lập thân giúp thế nên công-quả, Muôn kiếp danh hiền sách vẫn biên.

H.H. năm Kỷ-Mão. NGHĨA CHHỮ KHÓ.-

- Thuyền từ - Thuyền Giác - Bến Giác có nghĩa người giác ngộ nương thuyền vượt qua biển khổ. Nhà Phật ví cõi ñời cát bụi này là biển khổ còn ñạo Phật là phương tiện, như chiếc thuyền ñưa người tu hiền qua bờ Giác. Thuyền Từ còn chỉ Phật pháp. - Tây Thiên: Trời Tây, hay Tây Trúc, Thiên Trúc, Tây vực, chỉ nơi ðức Phật giáng sanh. Nghĩa bóng: nơi hoàn toàn trong sạch, không lo buồn, ñau khổ. - Cư trần bất nhiễm: ở cõi trần mà không mê, không nhiễm trần. - Lẫn tục: nghĩa ở ñây là sống với người ñời mà giữ tâm hiền lành, không bị nhiễm hư xấu của thói ñời. - Thanh tịnh: trong trẻo, sạch sẽ; hoàn toàn yên lặng, theo nghĩa nhà Phật là rời khỏi các việc làm ác, việc lỗi lầm; không dính dáng những chuyện buồn phiền của tình ñời. - Nghiệp duyên - Nghiệp: xin xem trang 70. - Thức tỉnh: xin xem tr. 113. - Công quả: xin xem tr. 12.

--- oOo ---

TAM HÙNG TR Ổ MẶT

Tam hùng trổ mặt ngỏ chào ñời,

142

Từ mẫu bé nhi cũng thảnh-thơi. Nam-Việt xuất thần ơn trên trước, ðó là việc nước với việc trời.

H.H. tháng 7 năm Kỷ-Mão (Bài nầy viết trong khi người ta ñồn bà Sáu ở núi Tượng sanh 3 người con: một mặt xanh, một mặt ñỏ, một mặt trắng).

--- oOo ---

LỤY TAM CHÂU

Tam châu hữu ngạn lụy nhỏ sa, Thập bát chư bang ñộng can qua. Dương-gian mãnh thú trừ tàn-ác, Lê-thứ hậu lai khổ thiết-tha. Tần bang hậu hận tiên diêu-ñộng, Nam-quốc lương dân kiến linh-xa. Phồn hoa ñô hội lưu giang huyết, Dư ñảng dọc ngang cấp ma-ha.

H.H. tháng 8 năm Kỷ-Mão. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tam châu hữu ngạn: ba châu có bờ mé: Âu châu, Á châu và Phi Châu biên giới li ền nhau (theo ñồng ñạo Phú tự Tho). - Can qua - Can: cái mộc ñể ñở. Qua: cái mác ñể chém, ñâm, dùng ñánh giặc; chỉ giặc giã. - Mãnh thú: thú dữ. - Diêu ñộng: lay ñộng, xao xuyến, lắc lư. - Lương dân kiến linh xa: dân lành thấy xe tang, nhà giàng ñám ma. Chỉ cảnh chết chóc.

143

- Phồn hoa: nơi ñông người, ồn ào nhiều xe nhiều ngựa; chỉ chốn thị thành. - Lưu giang huyết: máu chảy thành sông. - Ma ha - Mahâ, (scr) có nghĩa rộng lớn. Ở ñây chỉ nền ñạo lớn, tức ñạo Phật.

--- oOo ---

VÉN MÀN BÍ M ẬT

Giục thúc ñạo ñồng kiến thúy quyên, Chư bang ñiềm tĩnh sĩ danh hiền. Sa-vi ñông-hải tri thi ều nhạc, Nam-ñỉnh ngọc ñài lộ kỷ tiên. ðởm lực hà quê trung trực thử, Hùng ca báo quốc nghĩa ñào thiên. Sơn-ly Phật-cảnh hồi Nam-Việt, Diệt khổ sanh kỳ vị trưởng miên.

Phỏng dịch:

- Chư ñồng ñạo mong muốn sớm hòa ñồng ñể thấy sự tốt ñẹp an vui. - Thì các nước hãy ñiềm tỉnh chờ ñợi những ñấng hiền tài danh tiếng. - Nghe khúc nhạc Thiều ở bãi cát biển ðông. (Thiều nhạc, tên khúc hát của vua Thuấn ñặt). - ðài ngọc ở ñỉnh núi phía Nam xuất hiện mấy vị tiên. (chỉ cảnh tiên). - Bằng tấm lòng ngay thẳng, dầu quê mùa cũng tận dụng sức lực gánh vác trách nhiệm lên ñôi vai. - Gương vườn ñào kết nghĩa dưới trời ñể báo ñền ơn nước với bản hùng ca.

144

- Rời cảnh Phật trên núi trở về Nam Việt. - Giúp người ñời diệt khổ kịp thời kỳ ñể sống còn như những vị ñã làm từ trước.

-- ••• --

BỬU- ngọc trường quan ẩn tích kỳ, SƠN-ñài lộ vẻ liễu huyền-vi. KỲ thâm tá giả thi thành thủy, HƯƠNG-vị âm thầm mộc túy vi. NĂM năm lục ngoạt cơ hàn thử, NON lịch ñài mây rạng tu mi. BẢY niên hòa ñịa nhơn hiền thủ, NÚI ngự hoàng san tự ðỉnh-chi.

Phỏng dịch:

- Phật Vương ñang ñợi thời, ñóng cửa ẩn tích. - Phật Thầy hiểu rõ lẽ huyền bí nhiệm mầu. - Bổn Sư tạm danh, thơ văn lưu loát như dòng nước. - Phật Trùm âm thầm tỏa hương như hoa mộc hương, hoa tường vi. - Năm tháng người ñời khổ nghèo ñói lạnh. - Non Lịch -“người non Lịch”- danh tiếng làm vẻ vang giới mày râu. (Non Lịch, chỉ nơi Ông Thuấn cày ruộng, ñược vua Nghiêu truyền ngôi). - Bảy năm hòa bình nhờ bực hiền tài tạo giữ. - Núi rực ánh sáng, người tột ñỉnh tài danh xuất hiện.

-- ••• --

Hòa bình thế-giái kiến Tiên-bang, Ngô giả tùng nhung khí ñởm gian. Hồ thiên tiểu-ẩn quân tu ký,

145

Lượng thứ dương-trần ñạo dĩ an.

Phỏng dịch:

- Chừng thế giới hòa bình sẽ thấy cõi Thần Tiên. - Người theo việc binh nhung tinh thần phấn khởi vượt qua thử thách gian nguy. - ðức Thầy có thế giới riêng, Ông nên ghi nhớ lấy. - Lần thứ nhứt ra ñời năm 1939 và một lần nữa ðức Thầy trở lại thì dương trần mới yên. (Câu này dựa theo lý giải của ñồng ñạo Lê văn Phú tự Tho).

-- ••• --

ðào-nguyên di khả tứ hồ-văn, Khảo ñảo tâm trung mãi vạn năng. Thì lai ñãi ảnh chơn thiên xuất, Vận thới thô trình trực bỉnh thăng.

H.H. lối tháng 9 năm Kỷ-Mão. Phỏng dịch:

- ðến ðào nguyên là chốn văn thơ và trà rượu. (ðào nguyên, nơi người nước Tần ñến tránh lọan). - Hãy xét lòng có ñủ khả năng ñảm ñương mọi việc ? - Khi thời cơ ñến ñiều mong ñợi tự nhiên xuất hiện. - Vận số thuận, gặp khó khăn cũng vẫn cao thăng.

--- oOo ---

THẦY BA ðẠO ở H.H. hỏi thuốc:

Nghe tiếng ơn trên dốc cúu ñời, Dám xin khép nép ngỏ ñôi lời. Nhơn dân sắp ñến vương bịnh khổ, Tiên dược phương nào ñược thảnh-thơi.

146

-- ••• --


Mượn xác ra cơ dốc dẫn ñời, Bày tỏ cùng ai ngỏ mấy lời. Lục châu xao-xiếng (xuyến) nhơn dân khổ, Phật-Giáo khẩn cầu ñặng thảnh-thơi.

-- ••• --

*THẦY BA ðẠO hỏi:

Thảnh-thơi dầu ñặng phước tại trời, ðau ốm qua rồi trẻ ăn chơi. Cho thuốc chỉ ñường nhờ phương-phép, Ngàn năm ơn ñức nguyện y lời.

-- ••• --


Thành tâm khẩn Phật với lạy Trời, Muốn khỏi hội nầy trẻ ăn chơi. Lục tự trì tâm là phương-phép, Nhắn nhủ cùng ai có mấy lời.

-- ••• --

THẦY BA ðẠO hỏi:

Y lời dám hỏi lén một câu, Tiên-Phật rộng xa rất nhiệm mầu. ðạo ñời bốn chữ ñây là gốc, Tà chánh xin nhờ tiếng ngọc-châu.

-- ••• --


Trả lời ý-kiến ñó một câu,

147

Ẩn xác phàm phu chửa nhiệm-mầu. ðạo ñời mấy chữ ñây là gốc, Tà chánh tâm trì rõ ngọc châu.

-- ••• --

Muốn ñó gần ñây giải mộng sầu, Bốn chữ xuống phàm chớ ở ñâu. Khuyến-khích cùng ai mau tỉnh ngộ, Lai vãng gần ta rõ ðạo mầu.

-- ••• --

Văn-sĩ nhắn-nhen có mấy lời, ðó muốn tỏ tình có mấy hơi. Ra ngõ lên xe chừng một lát, (¹) Sáng ngày tiếp kiến chuyện trò chơi.

H.H. năm Kỷ-Mão. 1.- ðức Thầy mời thầy ba ðạo sang chơi vì thầy ấy ở nhà và

3 bài thi gởi ðức Thầy là do một em học trò ñem ñến.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thành tâm khấn Phật: lòng thành cầu Phật. - Lục tự trì tâm : lòng không dứt niệm tưởng sáu chữ: Nam-Mô A-Di-ðà Phật. - Tâm trì -Trì tâm : luôn giữ trong lòng không quên. - Bốn chữ: Bửu - Sơn - Kỳ - Hương. - Khuyến khích: xin xem tr. 25. Tỉnh ngộ: xem tr. 96.

--- oOo ---

BÁT NHẪN

Nhẫn năng xử thế thị nhơn hiền, Nhẫn giái kỳ tâm thận thủ tiên. Nhẫn giả hương lân hòa ý hỉ,

148

Nhẫn hòa phu phụ thuận tình duyên. Nhẫn tâm nhựt nhựt thường an lạc, Nhẫn tánh niên niên ñắc bảo truyền. Nhẫn ñức bình an tiêu vạn sự, Nhẫn thành phú quới vĩnh miên miên.

H.H., năm Kỷ-Mão.

ðỨC THẦY dịch:

Chữ thứ nhứt Nhẫn-Năng Xử-Thế, Là người hiền khó kiếm trong ñời. Lập thân danh từng trải nơi nơi, Chờ thời ñại mới là khôn khéo. Chữ Nhẫn-Giái trì tâm trong trẻo, Khuyên dương trần giữ phận làm ñầu. Nhẫn-Hương-Lân cùng khắp ñâu ñâu, Trên cùng dưới ñều hòa ý hỷ. Nhẫn-Phụ-Mẫu gọi trang hiền sĩ, Phận xướng-tùy chồng vợ nhịn nhau. Nhịn xóm-chòm cô bác mới cao, Nhẫn-Tâm nọ ngày ngày an lạc. Nhịn tất cả những người tuổi tác, Nhẫn-Tánh lành yên tịnh dài lâu. Giữ một lòng hiền hậu mới mầu, Quanh năm cũng bảo toàn thân thể. Chữ Nhẫn-ðức kể ra luôn thể, Thì trong ñời vạn sự bình an. Chữ Nhẫn-Thành báu quí hiển vang, Khắp bá-tánh ñược câu hòa nhã …

LƯỢC GIẢI .-

149

- Thứ nhứt, biết nhẫn-nhường trong cách xử thế ñó là ñúng mẫu của người hiền, còn việc lập thân danh cũng vậy, biết chờ ñợi ñúng thời cơ mới là người khôn khéo. - Thứ hai: Nhẫn-Giái, người tu phải gìn giới luật, giữ tâm thẳng ngay, trong sáng. - Thứ ba: Nhẫn-Hương-Lân, ở với xóm chòm cô bác cùng khắp ñâu ñâu, trước hết nên giữ phận mình, lễ phép dịu dàng, biết nhường nhịn nhau ñể trên dưới cùng ñược sống an bình vui vẻ. - Thứ tư: Nhẫn-Phụ-Mẫu, hết lòng hiếu thảo, không làm cha mẹ buồn lòng ñó là bổn phận con hiền; vợ chồng tương kính, trước cũng như sau, chồng nói vợ nghe, vợ khuyên chồng sửa tánh, gia ñình ñó mới thật hạnh phúc. - Thứ năm: Nhẫn-Tâm, kính trọng người cao tuổi, giữ tâm trong sáng, xa lánh lợi danh mới thanh thản an vui. - Thứ sáu: Nhẫn-Tánh, lúc nào cũng sống thẳng ngay, ăn ở hiền lành, giữ gìn thân thể. - Thứ bảy: Nhẫn-ðức, biết lấy ñức báo oán, biết lấy ñức dung thứ cho người, giúp ñỡ người cũng như với sanh vật bằng tình thương chơn thật, ñời sống ñó chắc chắn lúc nào cũng an vui. - Thứ tám: Nhẫn-Thành, thành thật trong tư tưởng, thành thật với mọi người, tánh tình ñó thật là cao quí, nếu ai ai cũng biết Nhẫn-Thành thì khắp mọi nhà ñều thuận hoà vui vẻ.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

150

- Xử thế: ñối xử với người ñời. - Nhẫn năng xử thế: vui vẻ, dịu dàng, nhường nhịn trong ñối xử với người ñời. - Thân danh: ñịa vị, danh giá của một người trong xã hội. - Thời ñại: thời gian, cuộc sống vào lúc nào ñó. - Nhẫn giái: giữ gìn giới luật. - Nhẫn hương lân: nhường nhịn xóm giềng. - Ý hỷ: sự vui vẻ, vui mừng. - Hiền sĩ: người học giỏi và có ñạo ñức. - Phận xướng tùy: chồng nói vợ nghe; vợ chồng kính trọng lẫn nhau; hoà thuận êm vui. - Nhẫn tâm: giữ lòng trong sáng. - Nhẫn tánh: lúc nào cũng giữ thẳng ngay. - Hiền hậu: hiền lành và trung hậu. - Bảo toàn: giữ nguyên vẹn, không ñể hư mất. - Nhẫn ñức: lấy ñức báo oán, bao dung, tha thứ. - Vạn sự bình an: muôn sự an lành. - Nhẫn thành: thành thật với mọi người. - Hiển vang: vinh hiển, vẻ vang, rạng rỡ. - Hòa nhã: nói năng, ñối xử ôn hòa, dịu dàng.

--- oOo ---

Cho Ông HƯƠNG CHỦ BÓ ở Hòa-Hảo.

Tâm hành từ thiện vị an nhiên, Phổ hóa hiền nhơn kiến Phật tiền. Huỳnh long lộ vĩ năng kỳ diệu, Xuất thế ñiều ñình chửa hiệu Tiên. Danh-Sơn khai bút dìu sanh-chúng.

151

Trung-Trực phò nguy ñãi lịnh thiên. Tạo xác phù vân khai nhứt ñiểm, Qui hồi tự lập diệt tiền khiên.

Phỏng dịch:

- Dầu làm việc thiện nhưng lòng chưa an bình. - Giáo hóa người hiền ñược thấy ñức Phật ðà. - Rồng vàng chỉ thấy ñuôi, ñiều lạ lùng sâu kín ... - Xuống thế gian dàn xếp chưa xưng danh Tiên ... - Nơi ngọn núi nổi danh khai bút dắt dìu dân chúng. - Lòng Trung Trực cứu giúp ñời chờ ñợi l ịnh Trời. - Mượn thân tứ ñại khai mở một giai ñoạn mới. - Ta trở lại trần tiêu trừ lỗi lầm gây nhiều kiếp trước.

-- ••• --

Kỷ-Mão hạ san mượn xác trần, Cảm tình ñồng loại lão khuyên dân. Thậm-thâm ñây ñó niềm liên ái, Hợp tác cùng nhau nối bút thần.

-- ••• --

Vi lộ thiên oai bảo giác dân, Ngọc nam ẩn-sĩ dị-thường nhân. Sơn giang thủ lĩnh thừa tiên ñịnh, Tứ hải hòa giai tất hữu phân.

Phỏng dịch:

- Muốn thức tỉnh cứu người ñời nên ñể lộ máy trời. - Người tài ñức khác thường ẩn danh nơi ñài ngọc phương nam, - Lãnh ñạo núi sông theo lịnh trên xếp ñặt. - Phải phân ñịnh rõ bốn biển mới hài hòa tốt ñẹp.

152

-- ••• --

Muốn thấy người xưa phải vẹn mày, Nam-nhân hữu chí kiến Bồng-lai. Nhìn xem hiệu lão trong thơ ấy, Tứ cú nho gia ñã cạn bày.

H.H. lối tháng 9 năm Kỷ-Mão.

--- oOo ---

SAY

Say mùi tục lụy vẫn lao-ñao, Say nỗi kẻ ngu rất hỗn-hào. Say thấm ñạo lành ban vạn vật, Say ñời chưa rõ chuyện vàng thau.

-- ••• --

Say ngọc bồ-ñề ñức hạnh cao, Say dân ngu muội tưởng ñiên nào. Say chừng nó biết ta Tiên-trưởng, Say chén quỳnh-tương chốn núi cao.

-- ••• --

Say thời vận bĩ vẫn còn xa, Say chuyện trần gian lắm cáo-xà. Say lấy gậy thiền toan dẹp hết, Say chờ Thiên-lịnh phán cho ta.

-- ••• --

Say ñạo huyền-vi nước tịnh-dương, Say câu Bồ-Tát rưới cho thường. Say mê Tiên-cảnh ôi thanh-nhã, Say việc trần-gian lắm họa-ương.

153

-- ••• --

Say-sưa chuyện cổ nhắc chừng ñời, Say nói với trần việc tả-tơi. Say biểu trì tâm ñừng vội-vã, Say buồn lũ chó sủa mùi dơi.

-- ••• --

Say của Thần-Tiên rứt cuộc ñời, Say câu diệu lý hỡi người ơi ! Say như Lưu-Khánh ai thèm chịu, Say thể Tr ần-ðoàn mới thảnh thơi.

-- ••• --

Say mãi say hoài say vẫn say, Say cho bá-tánh tập xong bài. Say như Nhơn-Qúi thì mang họa, Say của lão Khùng ách nạn bay.

-- ••• --

Say cho tiêu hết giống con buôn, Say của Thánh-nhơn xuất lập tuồng. Say tạo một nền qui vạn vật, Say dìu trăm họ vượt mây truông. (¹)

H.H. lối tháng 9 năm Kỷ-Mão. 1.- Ông Nguyễn Thanh-Tân có họa tám bài thơ trên ñây, nhưng xin miễn in vào tập nầy.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tục lụy: xin xem tr. 60. - Bồ ñề: xin xin xem tr. 12. - Lao ñao: những khó khăn trong ñời sống. - Quỳnh tương - Quỳnh: ngọc quỳnh, loại ngọc quí. Tương: nước. Nước ngọc quỳnh. Nghĩa bóng: rượu

154

ngon. ðường thi có câu:“Nhất ẩm quỳnh tương bách cảm sanh”. Có nghĩa: Uống một chén rượu quỳnh tương sanh 100 mối cảm tình. - Thiên lịnh: lịnh Trời. - Thời vận bĩ: vận xấu, rủi ro của một người hay của ñất nước trong một thời gian nào ñó. - Cáo xà: chồn và rắn. - Huyền vi: tinh vi huyền diệu. Có tính bí hiểm của tạo hóa, vượt ngoài trí suy nghĩ của con người. - Tịnh dương: nước ở tịnh bình và cành dương liễu của ðức Quan Thế Âm. - Bồ Tát: Boddhisattva (scr) tức Bồ ñề tát ñỏa. Tàu dịch: Giác hữu tình, bực ñã chứng Phật quả song còn hạnh nguyện trở lại trần cứu ñộ chúng sanh. - Thanh nhã: ñẹp và lịch sự; trong sạch. - Họa ương: tai nạn rủi ro. - Tả tơi: rách nhiều chỗ. Nghĩa là quá nghèo. - Diệu lý: giáo lý nhiệm mầu, nghĩa lý cao sâu. - Lưu Khánh: một trong năm tướng mạnh thời nhà Tống, ñời vua Nhân Tông: ðịch Thanh, Thạch Ngọc, Trương Trung, Lý Nghĩa và Lưu Khánh. Lưu Khánh ñược tiên cho“Tịch vân phách”, tức chiếu phép, bay nhanh. Lưu Khánh ưa rượu, hay say. ðịch Thanh từng lãnh binh sang Việt Nam ñánh Nùng Trí Cao. - Trần ðoàn: Người ñời Tống, biệt hiệu Hi Di. Thời Ngũ ðại, ông ở ẩn núi Hoa Sơn, có nhiều phép tiên, nhiều khi ngủ một giấc ñến trăm ngày mới dậy. - Bá tánh: xin xem trang 12.

155

- Nhơn Quí: tức Tiết Nhơn Quý: viên tướng ñứng ñầu quân ñội của vua Lý Thế Dân, nhà ðường (Tàu, 618 - 907) không tội vẫn bị ba năm tù mới ñược rửa oan. Nguyên nhơn: “Tr ương Huờn làm phản bị Nhơn Quí bắt sống, nên con gái của Huờn là Trương Mỹ Nhơn nuôi hận, vào làm thiếp cho Lý ðạo Tông, chú ruột vua ðường. ðạo Tông nghe lời Mỹ Nhơn, viết chiếu giả triệu Tiết Nhơn Quý về trào, Lý ðạo Tông cho người ñón ñường mời Nhơn Qúy về phủ rồi phục rượu mê, khiêng bỏ vào phòng Quận chúa – con gái ðạo Tông - làm Quận chúa xấu hổ tự tử, vì thế, Nhơn Qúy bị tội tử hình, giam chờ xử tử. Nhờ Từ Mậu Công minh oan, ñược khỏi tội”. - Mây truông – Truông mây: vùng ñất hoang cây cỏ rậm rạp. Nghĩa bóng: vùng nguy hiểm.

--- oOo ---

Cho SUNG-BIỆN T. ở Hòa-Hảo

Quan trường nhiều lũ sói tà, Miệng là mãnh hổ ý là sài lang. Vinh-quang ñâu có vinh-quang, Tâm còn ích-kỷ tánh còn hại dân. Có thân chẳng liệu lấy thân, Cười người ñiên dại sao gần Tiên bang. Nực cười cho ñứa võ-phu, ðui mù chẳng sợ cứ mà gièm pha. Sau nầy sẽ biết mặt ta, Tiên, Thần cũng chịu quỉ tà cũng cam. Dương-trần lắm nỗi ñớn-ñau,

156

Tu hành chẳng chịu ñạo mầu chẳng theo. Cứ lo ngửa mặt cười reo, Trước cười sau khóc khóc rồi lại than. Than rằng: tà quỉ ác-gian, Chẳng cho bá-tánh ñặng toàn thây thi. Mấy năm trí óc còn ghi, Lời Thầy ñể lại có thì sai không.

Hòa-Hảo, tháng 7 năm Kỷ-Mão. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Sài lang - Sài: tên một giống thú dữ ở rừng giống như chó sói. Lang: chó sói. - Sài lang: tiếng thường dùng chỉ hạng người ác ñộc. - Vinh quang: rạng rỡ, vẻ vang. - Ích kỷ: chỉ biết lo riêng mình, ai sao mặc kệ. - Võ phu: người có tánh cộc cằn, (cộc cằn: lời nói thô lỗ dễ làm mích lòng người) chỉ biết ñấm ñá ñể giải quyết việc không vừa ý. - Gièm pha: ñặt ñiều nói xấu nhằm làm kẻ nào ñó bị mất sự kính trọng, không còn ñược tin cậy. - Dương trần: cát bụi dưới trời, cõi ñời nơi con người ñang sống; cũng chỉ người ñời. - ðạo mầu: nền ñạo ñầy lý lẽ cao sâu, khó có ñủ lời giải thích rõ ñược.

--- oOo ---

Thơ của “Ông BÁN CHIẾU”

ðại-Thánh là Phật Thích-Ca, Người còn khinh-báng huống ta phàm trần. Vàng thiệt lại nói vàng râm,

157

Khúc nầy vận thới ñá mài cũng an. Cơn buồn phải gượng làm càn, Cuộc ñời rổn-rổn Phật mà phải kiêng. Trên ñời ai tốt bằng sen, Quan yêu dân chuộng rã bèn sạch trơn. Bề ngoài coi thể cây sơn, Xét trong mối mọt ăn mà chẳng hay. Hiện tiền xem lại tốt thay, Mặt hậu ngó kỹ lạnh tanh không ngờ. Mau mau ta hãy bắt bờ, ðặng cho bá-tánh leo bờ nầy qua. Có xạ nào phải bán xa, Giấu trong chỗ kín cũng thơm ñầy nhà. Nam-mô sáu chữ Di-ðà, Từ-bi tế ñộ vậy mà chúng-sanh. Xưa nay sáu chữ lạnh tanh, Kim-Sơn Phật ấy giáng sanh ñành-rành. Ngưỡng cầu Thượng-ðẳng ðại Thần, Phải ra trị nước bảo toàn lê dân. Ở nhà tụng niệm ñều xinh, Lục châu bát loạn nỡ nào ngó ngang.

Bán lộ giang-hồ kính tặng Kim-Sơn Phật. (¹)

1.- Lời soạn giả: Bài thơ này không phải của ðức Thầy, mà chính là của một Dị nhơn (ñang ñi bán chiếu) viết và trao cho một người tín ñồ Phât giáo Hòa-Hảo tại Kiến-An (Chợ Mới, thuộc tỉnh Long Xuyên) ñem ñến cho ðức Thầy. Theo lời người tín ñồ này nói lại, thì trong lúc giữa ñường, ông bán chiếu không có ñem sẵn viết mực theo; thế mà chẳng biết tại sao không ñầy một phút, ông viết ñược một bức thơ tuồng chữ sắc-sảo, giống hình chữ nôm, mà không một nho sĩ nào ñọc

158

ñược. Liền ñó, ðức Thầy mới ñọc cho anh em có mặt trong lúc ấy nghe.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Khinh báng: xem nhẹ, khi dể và chế nhạo, nói khích, chê bai. - Vàng râm - Vàng găm: kim loại màu vàng, tánh mát, mài với nước lã, uống giải nhiệt, trị phong. - Rã bèn: sút sổ ra, rớt ra từng mảnh; tan rã. - Xạ hương: chất có hương thơm ở các loài hưu và một số loại cầy (chồn hương) dùng làm thuốc hoặc nước hoa. - Bát loạn: Bát: trừ, dẹp cho yên, sai khiến cắt cử. Bát loạn: dẹp loạn, dẹp giặc.

--- oOo ---

HÃY CHỜ THIÊN ðỊNH

BỬU châu công luyện chốn non thần, SƠN thủy môn giang bảo giác dân. Kỳ quái chờ nơi Thiên nhứt ñịnh, HƯƠNG nồng dành thưởng kẻ tròn ân.

Phỏng dịch: Hãy chờ Trời phân ñịnh.

- Chữ Bửu là hiệu Phật Vương – Chốn non Tiên dày công tu dưỡng tinh thần. - Chữ Sơn Phật Thầy – Trách nhìệm phần dạy dỗ và tỉnh thức dân. - Chữ Kỳ là hiệu Bổn Sư – Phải chờ ñúng thời cơ do Trời quyết ñịnh. - Chữ Hương Phật Trùm - Người tròn vẹn Tứ Ân ñược thưởng ban, danh thơm bay cùng khắp.

159

-- ••• --

Từ-bi hai chữ sắc nâu sồng, Gắng chí dạy ñời chẳng tiếc công. Vận bĩ xa chờ câu thạnh-thới, Buồn ai châm-chích chữ cay nồng.

Hòa-Hảo, năm Kỷ-Mão. --- oOo ---

Hỏi HỘI LONG-HOA

Long-Hoa hội ấy còn xa, Rán mà tu niệm ñặng nhờ thân sau. Phải chi hội ấy hầu gần, Thì Ông hà tất xuống trần làm chi ? (¹)

H.H., cuối năm Kỷ-Mão. 1.- Có một bà già 80 tuổi xin ðức Thầy cho biết coi bà có thể sống ñể coi Hội Long-Hoa chăng ? ðức Thầy ñáp lại bằng mấy câu thơ trên ñây.

--- oOo ---

KHUYÊN BỚT CHO VAY

Một cuộc phù vân có mấy hơi, Cầu xin bá-tánh nhậm ñôi lời. Cho vay mắt-mỏ (mắc-mỏ) từ nay bớt, Có hỏi nới tay ñể giúp ñời. Nạn khổ ñâu ñâu ñều túng rối, Tai ương chốn chốn khắp cùng nơi. Tiền ma gạo quỉ ñừng nên trữ, Sau cũng tiêu theo luật của trời.

H.H. năm Kỷ-Mão. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

160

- Phù vân: xem tr. 74 .- Tai ương -Tai họa: xem tr. 9. - Tiền ma gạo quỉ: tiền có ñược bằng những trò ma mảnh, gạo làm ra bằng thủ ñọạn quỉ quyệt. Nghĩa bóng: tiền và gạo kiếm ñược bằng hành ñộng không ngay thẳng, khó giữ ñược lâu bền.

--- oOo ---

Ông NGYỄN KỲ TRÂN tức Chín Diệm xướng: (¹)

Ngàn dậm (dặm) nghe ông có phép tiên, Cúi xin lời hỏi chớ ưu phiền. Thanh manh ñôi mắt ñường không thấy, Cầu có ơn dư cứu kẻ hiền.

Kẻ hiền dầu ñặng sáng như xưa, Ơn ấy bằng non dạ có thừa. Lượng rộng xin ông ñừng có chấp, Ngàn vàng dám ñổi một lời ừa.

1.- Ô. Nguyễn Kỳ Trân, người làng ðịnh-Yên, tỉnh Long-Xuyên, hai mắt không thấy nên ñến nhờ ðức Thầy chữa giùm.


Chí ñại còn xa chửa phép tiên, Bịnh tình cụ lão quá ưu phiền. Nhà tôi cũng có bà không thấy, Thương thảm trời xanh phụ kẻ hiền.

Kẻ hiền lòng dạ tưởng người xưa, Tứ khổ cổ kim vẫn có thừa. Tríu-m ến tâm thành ñâu có chấp, Vọng cầu hạnh phước ñặng như xưa.

Di-ðà lục tự ấy phương-châm,

161

Ghi dạ xin ông hoặc ñứng nằm. Khẩn vái trì tâm người thượng-cổ. Máy Trời phò hộ phước cho thầm.

Khuyên ñó lòng son chớ vội buồn, Hữu thành Phật ñộ ắt qua truông. Nhờ ơn Tiên, Thánh trăm muôn một, Tôi cũng giùm cho ñặng thấy tuồng.

Hòa-Hảo, cuối năm Kỷ-Mão. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tứ khổ: Sanh - Lão - Bịnh - Tử. - Cổ kim: xưa và nay. - Tríu mến - Trìu mến: xin xem trang 121. - Phương châm: kim chỉ hướng bắc trong ñịa bàn. ðường lối, mục tiêu vạch sẵn của một công việc.

--- oOo ---

CHẲNG RA HƠI

((Ô. Nguyễn-Kỳ-Trân ao-ước ðức Thầy giảng giải về ðạo-ñức cho ông nghe, nhưng vì lúc ñó có người của sở Mật-Thám ñến dò xét nên ðức Thầy chỉ làm bài thi dưới ñây).

ðịnh-Yên cụ lão mới sang chơi, Tâm bịnh bất an khó cạn lời. Ông chớ nãn lòng chờ lúc khác, Bây giờ mở miệng chẳng ra hơi.

Hòa-Hảo, cuối năm Kỷ-Mão.

--- oOo ---

KHAN TI ẾNG

Lúc nầy khan tiếng sự sầu riêng, Mở giọng thi nhân gợi nỗi phiền.

162

Hơi-hám xác trần ngâm chẳng nổi, Mực tàu ñã cạn ráo ngòi nghiên.

Hoà-Hảo, cuối năm Kỷ-Mão.

--- oOo ---

Tặng Ông Giáo XOÀI

(Tức Soài, tức Mạnh-xuân-Quả, lúc ấy dạy học tại làng Phú-An, thuộc tỉnh Châu-ðốc)

Giáo tập hôm nay thấy mặt thầy, Vóc hình mập-mạp học khoa tây. Sớm chiều luyện tập dìu em trẻ, Ạ, ẹ, a, b ñủ một bầy.

-- ••• --

Một bầy em trẻ muốn theo tây, Văn pháp, văn nam cũng ñủ ñầy. Thương thảm tấm tình hay nóng-nảy, Bởi vì chẳng rảnh ñặng vui say.

Hoà-Hảo, năm Kỷ-Mão. --- oOo ---

Tặng Ông Giáo ðÀNG (Lúc ấy ông này ñang dạy học tại làng Phú-Lâm,

tỉnh Châu-ðốc)

Tâm tánh ngày nay muốn việc lành, Tu hành miệng lưỡi muốn lanh lanh. Tranh ñua xác thịt vừa nghe chớ, Cố chí ngày kia sẽ ñạt thành.

ðạt thành mới hiểu ðạo cao thanh, Trần-thế lánh xa phải học rành. Lục căn trừ tuyệt tầm hai chữ,

163

Nhân ngã, sân si hãy dẹp ñành.

H.H. cuối năm Kỷ-Mão. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- ðạt thành: ñược kết quả tốt. - Cao thanh: cao thượng, thanh nhã (cao ñẹp, trong sạch), không ñể ai coi thường mình. - Lục căn: xin xem trang 67. - Nhân ngã: người và ta. Sự phân biệt người và ta. Chỉ sự phân biệt, chia rẽ. - Sân: giận dữ trước nghịch cảnh; hận, ghét. Sau cơn giận dữ lòng còn nuôi oán thù. - Si: mê muội, ngu tối, không hiểu ñiều sai lẽ phải, không phân biệt lẽ chánh tà, làm sai lạc gây tội lỗi, gây nghiệp ác ...

--- oOo ---

THI XUÂN

Rước xuân năm mới tiếng ñì-ñùng, Cờ phất trẻ mừng chúc cội thung. Áo quần loè-loẹt ñi cùng xóm, Bánh trái dẫy-ñầy nỗi cúc cung.

Chúc mừng năm mới, mới buổi qua, Bỏ bớt dị-ñoan chẳng cúng gà. Tre nêu phơ-phất không còn thấy, Ra mắt tiêu mòn bữa thứ ba.

Kỷ-mão năm nay ñã hết rồi, Tâm thần hoài tưởng chuyện xa-xôi, ðạo mầu Nam ñịa càng thâm-dìệu, Dẫn dắt nhơn-sanh cũng chửa rồi.

164

Bước qua năm mới, mới mừng à, Khuyến-khích dân tầm ñạo Thích-Ca. Tự giác, giác tha ta phải nói, Hỡi người dương-thế bớt xa-hoa.

Xa-hoa năm mới, mới khổ à, Dân chớ chần-chờ chớ bỏ qua. ðạo-lý xem tường âu mới hãn, Rán tìm cặn-kẻ (kẽ) nỗi ma-ha.

Năm Thìn bước tới thiệt là rồng, Nanh-gút vẫy-vùng nỗi long-ñong. Chiến-tranh thảm-khốc toàn lê-thứ, Lo nỗi ñói ñau giống Lạc-Hồng.

Canh-Thìn bước tới hỡi dân ơi ! Thế-giới ñao binh ruột rã-rời. Khốn nguy ña sự chào xuân mới, Dân chúng hoàn cầu khó thảnh-thơi.

Phi phi bỗng xuất mặt Huỳnh-Long Dụng lối Bá-Nha réo Lạc-Hồng. Chạnh cám cha còn con chẳng biết, Phải nhờ ñạo-ñức mới tường thông.

Phần ta thương chúng luống âu sầu, Dân sự nào tường nẻo cao sâu. Bôn Bắc tẩu Nam cam khổ rối, Nhưng vì bổn-phận phải toan âu.

Con người Nguơn-hạ mấy nhiêu hơi, ðạo-ñức nhiệm mầu chẳng có chơi. Lê-la chậm bước ñàng bụi gió,

165

Phải sớm lánh xa khỏi cuộc ñời.

Mãnh hổ ñâu ñua chí tang bồng, Rạng mày nở mặt với non sông. Quân-tử thánh-nhơn ghi Nhược-thủy, Cơn buồn chấp bút chuyển huyền thông.

Hòa-Hảo, ngày 28 tháng chạp Kỷ-Mão. (Chép theo bản chánh do ông Nguyễn-Chí-Diệp giữ).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Loè loẹt: rực rỡ, sặc sỡ. Cách ăn mặc có nhiều màu sắc rực rỡ. - Dẫy ñầy: thật nhiều, quá ñầy, tràn trề. - Cội thung: xin xem tr. 139. - Cúc cung: xem tr. 121. - Tre nêu: cây tre róc nhánh chừa ngọn, treo mấy lá bùa, có nơi còn treo thêm cái khánh bằng ñất nung hoặc các vật bằng kim khí ñể gió thổi va chạm phát ra tiếng kêu leng keng, dùng làm dấu hiệu ñất có chủ, ma quỷ không ñược xâm nhập phá khuấy. - Ra mắt tiêu mòn bữa thứ ba: theo phép xưa, mồng ba là ngày ñi lễ tết thầy học, nhưng về sau này ít ai còn giữ phép lệ cũ ấy. - Hoài tưởng: tưởng nhớ. - Thâm diệu: sâu sắc, hay ho. - Nhơn sanh: xem tr. 52.- Khuyến khích: xem tr. 25. - Tự giác: xin xem trang 66. - Xa hoa: xin xem tr. 69. - Giác tha: giác ngộ cho kẻ khác. ðó là hạnh cốt yếu ñể ñộ thế của Bồ Tát. Khi ñã giác ngộ thì tùy tiện thuyết pháp khiến cho kẻ khác ñược khai ngộ, giúp họ rời chốn mê lầm, khổ não trong vòng luân hồi.

166

- Dương thế: thế giới dưới mặt trời. - Chần chờ: dây dưa, lưỡng lự, kéo dài thì giờ. - ðạo lý: xin xem tr. 80. - Bá Nha: xin xem trang 139. - Âu: có lẽ, dễ thường; vậy thì. - Hãn: hẳn, chắc thật. ðạo-lý xem tường âu mới hãn: Có hiểu rành ðạo lý thì ñường tu mới vững vàng chắc chắn. - Cặn kẽ: kỹ lưỡng, rành rẽ ; không dư, không thiếu, không bỏ sót. - Ma ha: xin xem tr. 143. - Long ñong: xin xem tr. 114. - Nanh gút: nanh: răng nhọn cạnh răng cửa của loài thú dữ ñể xé thịt ăn. Gút: vút - vuốt: móng chơn bén nhọn của loài thú hay cầm (chim), loại ăn thịt. - Vẫy vùng: hoạt ñộng ngang dọc một cách tự do, không bị kềm chế. Vùng vẫy, ñộng ñậy mạnh. - ðao binh: chỉ về giặc, về chiến tranh. - Rã rời: tan tác, tả tơi. - Khốn nguy: ngặt nghèo, khốn ñốn, khổ sở. - ða sự: nhiều chuyện, kẻ hay kiếm chuyện gây gổ.. - Hoàn cầu: thế giới, ñủ các nước trên thế giới. - Phi phi bỗng xuất mặt Huỳnh Long: bay bay bổng xuất hiện rồng vàng. - Tường thông: hiểu biết thông suốt. - Luống âu sầu: phải buồn rầu. - Bôn Bắc tẩu Nam: ngược Bắc xuôi Nam, chân ñi không ngưng nghỉ. - Cam khổ rối: chịu ñựng ngọt ñắng ñủ ñiều. - Toan âu: lo lắng. - Nguơn hạ - Hạ-nguyên: xin xem trang 12.

167

- Mấy nhiêu hơi: không có bao nhiêu hơi. - Lê la: la cà (ñi) hết chỗ này tới chỗ khác. ðến chỗ này một lát, ñến chỗ kia một hồi, chỗ nào cũng ghé. - Tang bồng: ñủ câu là “Tang bồng hồ thỉ ”. Cung bằng cây dâu, tên bằng cỏ bồng. Theo tục xưa của người Tàu, khi sanh con trai thì lấy cung dâu, tên bồng bắn lên trời một phát, xuống ñất một phát, và bốn phương bốn phát, hàm ý mong con trai mình sau này mang chí lớn, ngang dọc lo chuyện khắp bốn phương trời ñất. - Mãnh hổ ñâu ñua chí tang bồng: ý chí của người trai ngang dọc trên ñời dầu trước sức mạnh của cọp dữ cũng xem thường. - Quân tử: người tài ñức, người xử sự cao ñẹp. - Nhược thủy: Từ bốn chữ Non Bồng Nước Nhược: chỉ nơi Tiên ở. Bồng Lai, tên một hòn ñảo trong biển Bột Hải. Bột Hải có ba hòn ñảo: Bồng Lai, Bồng Sơn và Dinh Châu, tương truyền có Tiên ở, chung quanh ba ñảo này bao bọc một biển nước rất yếu gọi là Nước Nhược (Nhược thủy), nước không ñỡ nổi một hột cải. Nghĩa bóng: cảnh ñẹp, nơi thoát tục. - Huyền thông: thông hiểu lý lẽ nhiệm mầu sâu kín của tạo hóa.

--- oOo ---

CÁM CẢNH DÂN NGHÈO

Tết tết cùng năm tháng hết mà, Thằng bần công nợ chạy bôn-ba. Hẹn mai hẹn mốt chờ khai hạ, Con ñòi áo tốt rối chàng ta.

168

Năm nay ăn tết thật là nghèo, Sanh-chúng u-buồn nỗi nạn eo. ðồng khô lúa ngập coi xơ-xác, Cảnh ñói buông lung nỗi giạt bèo.

Nhắn nhủ khắp nơi hỏi một bài, Ba ngày xuân nhựt bởi nơi ai ? Rượu-trà, cờ-bạc, ôi phung-phí, Chẳng biết lệ xưa của ai bày ?

Tết rồi tết nữa, tết liền tay, Năm cuối mỗi năm cũng tết hoài. Làm cho dân-sự vui nha-nhớp, Chơi giỡn ba ngày rước xuân lai.

Lòng ta cảm thấy nỗi u-buồn, Suy xét việc ñời lụy muốn tuôn. Chào xuân chẳng thấy xuân mừng nói, Mê-mệt tâm can trí bắt cuồng.

Hòa-Hảo, ngày 28 tháng chạp năm Kỷ-Mão.


- Thằng bần: nghĩa bóng: nghèo - Bôn ba: người ñi nơi này tới nơi khác, cực khổ. - Khai hạ: lễ hạ nêu mồng 7 tháng giêng. Hết tết. - U buồn: buồn dàu dàu. - Nạn eo: hoàn cảnh ngặt nghèo, hết sức khó. - Xơ xác: tan tành, tả tơi, trông thảm hại. - Buông lung: luông tuồng, làm hăng tới, không kể nền nếp, không sợ chê cười. - Dân sự: những việc của người dân.

169

- Nha nhớp hay Nhẫn nha: ung dung thư thả tỏ ra không có gì phải vội vàng hoặc bận tâm tới. - Xuân lai: mùa xuân lại ñến. - Mê mệt: mệt mỏi. Ví dụ:“ ði chơi thét cũng mê mệt”. - Cuồng: ñiên, ngông, khùng dại. Ngông nghênh, phóng túng.

--- oOo ---

HAI M ƯƠI CHÍN THÁNG CH ẠP

Buớc tới hùng ca bước tới hoài, ðạo ñời hủy báng mặc tình ai. Cố chí nhiệm-mầu truyền diệu-pháp, Bởi vì cốt-nhục cũng hoài thai.

Diệu-vợi xa-xăm nỗi khổ hoài, Cuộc ñời lao-khổ thấy chiều mai. Chợt ngó xuân sang xuân biết khóc, ðến thời Thiên ñịnh lối bi ai.

Giục-thúc nhơn-sanh kiếm ðạo mầu, Sao còn hoài tưởng chuyện ñâu ñâu ? Sự sống người ñời, ôi ! thấy khổ, Mi ệt-mài ðạo-ñức vẻ huyền sâu.

Hùng ca chuyển pháp kiếm tôi hiền, Thiên-ñịa tuần huờn chẳng vị riêng. Gian nịnh phản thần, ôi ! nhơ-nhuốc, Gìn lòng trung hiếu sách ghi biên.

Ghi biên những kẻ quá lương hiền, Một mực trung thành với Phật-Tiên. Cố tưởng ước-mơ về Tiên cảnh, Hiếu hạnh gìn lòng chí ư thiên.

170

Ư thiên Trời Phật chẳng dụng tiền, Tìm kiếm con lành giải nghiệp-duyên. Mê-muội ác-hung về ñịa-ngục, Hiền lành nhắm mắt thấy non Tiên.

Non Tiên ra sức tháo dây xiềng, Dân-chúng an nhàn dạ mới yên. Cám cảnh thương ñời, ôi ! mê muội, Mong-ước ngày kia giải mộng phiền.

Mộng phiền muốn khỏi phải làm sao ? Hung dữ, ác nhơn chớ bước vào. Gìn tâm nhu-nhược chờ vận ñến, Vậy mới rời xa cảnh máu ñào.

Máu ñào khắp nước khổ vô cùng, Nam-Việt dân tình mãi thung-dung. Chẳng lo tu tỉnh cầu Phật-Thánh, ðể nước ñến chơn mới nhảy ñùng.

Nhảy ñùng ắt phải lọt ngoài sâu, Chẳng gặp xuồng ghe chững mới rầu. Làm sao lo liệu tu cho kịp, Bập-bẹ nam-mô cũng nhọc cầu.

Nhọc cầu bịnh tật nổi nào ñâu, Lao-khổ nhơn-sanh cảnh nước Tàu. Trẻ nhỏ rã-rời xa bố mẹ, Sao còn tranh-ñoạt mảng mồi câu.

Mồi câu danh lợi chúng dân rầu, Kim chỉ phải gìn chuyện cạn sâu. Vinh-hoa phú-quí chòm mây bạc,

171

Nho-nhã thi-văn nẻo nhiệm mầu.

Nhiệm-mầu hạnh-ñức quá thanh-thao, Thần, Thánh, Phật, Tiên xuống kêu gào. Dương-gian mau tỉnh trong tràng mộng, Tìm kiếm nơi nào ñạo siêu cao.

Hòa thôn Hảo cảnh xứ chi ta, Tạm dắt nhơn sanh khỏi ái-hà. Tạo xác Huỳnh danh thanh sắc trẻ, Chờ thời Thiên ñịnh thiết hùng ca.

KIM ngọc nào tri Phật, Quỉ, Tà, SƠN ñài ra sức dẹp loài ma. THƯỢNG thọ chúc cầu an bốn biển, ðẲNG ñẳng dưới trên sớm thuận-hòa.

Mong ước ngày kia ñặng khải hoàn, ðịa cầu sanh-chúng ñược nhàn an. Bốn biển một nhà Cha: Phật, Thánh, Thì là dân sự hết tàn ngang.

Năm tàn tháng cuối cảnh buồn teo, ðón rước bạn xuân lễ quá nghèo. Thượng cổ gần hồi nên sửa lối, Theo nhà Phật-Giáo phải như keo.

Dân-chúng chớ nên ñốt giấy tiền, Bởi vì Diêm-chúa chẳng tình riêng. Phán-quan tả hữu không dùng hối, Nên phải dạy dân bỏ giấy tiền.

Vàng bạc bởi tay khách trú làm, Phật, Thần, Tiên, Thánh chẳng dùng ham.

172

Giấy quần giấy áo không nên ñốt, Nghĩa chuyện dối ma chẳng ñáng làm.

Hòa-Hảo, ngày 29 tháng chạp Kỷ-Mão. (Chép thao bản chánh do Ông Nguyễn-Chí-Diệp giữ).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Hủy báng: xin xem tr. 76.- Nhiệm mầu: xem tr. 14. - Diệu pháp: giáo pháp nhiệm mầu, pháp không thể suy xét bàn luận cho cùng. Diệu pháp của Phật ví như chiếc thuyền cứu vớt chúng sanh khỏi biển sanh tử, ấy là Diệu pháp thuyền, hay Diệu pháp môn. - Cốt nhục: xin xem tr. 17. - ðạo mầu: xin xem tr. 156. - Hoài thai: mang thai, tượng hình trong bụng mẹ. - Diệu vợi: xa xôi, cách trở. - Lao khổ: cực khổ, tốn nhiều sức, mệt mỏi. - Bi ai: trong tình cảnh thật buồn, thật ñau khổ. - Hoài tưởng: tr.165. -Huyền sâu-Huyền thâm: tr.10. - Mi ệt mài: chăm chú vào việc làm một cách say sưa, như không thể buông rời ra ñược; bền lòng, say mê, chăm chú, không bỏ cuộc. - Tuần huờn: xoay vần, ñi giáp vòng rồi lại chỗ cũ, không ngưng nghỉ. Con người cũng vậy, sanh ra rồi chết, lại ñầu thai làm người rồi lại chết. - Phản thần: viên quan trở mặt hại chúa, hại nước; kẻ bề tôi phụ bỏ chúa. - Nhơ nhuốc: nhơ nhớp, dơ dáy, bẩn thỉu. - Chí ư thiên: thấu ñến Trời. - Nghiệp duyên: xin xem tr. 70. - Ái hà: xem tr. 125.

173

- Nhu nhược: mềm yếu, yếu hèn. Thiếu cương quyết. Ở ñây là biết ép lòng nhẫn nhịn. - Máu ñào: máu ñỏ như màu hoa ñào. - Thung dung: thong dong, thong thả, nhàn nhã. - Chững - chửng: chừng ấy. - Bập bẹ: lời nói chưa rành; mới tập nói. - Tranh ñoạt mảng mồi câu: giành giựt miếng mồi (mồi câu cá). Có nghĩa tranh giành danh, lợi. - Kim chỉ: nghĩa ở ñây là cần kiệm, dành ñể. - Vinh hoa phú quí: có chức quyền, giàu sang sống vẻ vang sung sướng. - Nho nhã: dáng ñiệu thanh bai, người l ịch sự. - Hạnh ñức - Hạnh: cố gắng sửa mình, giữ gìn ñạo lý, xa ñiều dữ, giúp ñỡ người nghèo khó hoạn nạn, lời nói và cách ñối xử hiền dịu; dốc lòng tu ñến thành ñạo. ðức: nghiêm chỉnh, ngay thẳng, lòng dạ hiền, thích làm việc lành - Thanh thao – thanh tao: lịch sự và xinh tươi. - Dương gian - Dương trần - Dương thế - Thế gian - Trần thế - Trần hạ: ñều chỉ nơi con người ñang sống, cũng chỉ con người. Xin xem tr. 30 và 166. - Tràng mộng - Mộng tràng: giấc mộng dài. - Siêu cao - cao siêu: xem tr. 90.- Khải hoàn: tr. 111. - Thanh sắc tr ẻ: tiếng nói và sắc diện trẻ trung. - Nhàn an – an nhàn: xin xem trang 11. - Tàn ngang: tàn ác và ngang ngược. - Thượng cổ: nghĩa ở ñây có thể là sắp trở lại ñời thượng cổ - thời thái bình - thời Thượng nguơn. - Giấy tiền: tiền giả ñốt cho người chết xài.

174

- Diêm chúa: vua của thế giới người chết. - Phán quan tả hữu - Phán quan: vị quan ở âm phủ giữ sổ bộ ghi rõ ngày chết của mỗi người. Tả hữu: hai vị phán quan ngồi bên trái và phải Diêm vương. - Không dùng hối: không ăn hối lộ - của lo lót. - Vàng bạc: giấy phết màu vàng và màu bạc giả làm vàng và bạc ñốt cho người thân dưới ñịa ngục xài ... - Khách trú : người Tàu sanh sống ở Việt-Nam. - Giấy quần giấy áo: quần áo bằng giấy ñốt cho người thân ở ñiạ ngục xài.

--- oOo ---

ðÊM BA M ƯƠI

ðêm nay mới cũ hiệp hai ñàng, Xuân nhựt lễ nầy tại thế gian. Mèo rồng cao thấp chơi cùng giỡn, ðông hạ xuân sang khắp ñịa hoàng.

Bóng trăng vắng mặt, tối tối hoài, Hai giờ hiệp mặt, hai giờ hai. Một ñêm mới cũ cùng nhau gặp, Tức cảnh thi văn nhả một bài.

Một bài từ cũ mới ngày mai, Tiếng pháo xa xa vẫn ñốt hoài. Dân ta nghèo túng về ðạo-ñức, Chơi giỡn ñua-bơi mãi tối ngày.

Một lúc lâu lâu một tiếng ñùng, ðúng giờ cũng rước ông bà chung. Từ-bi hai chữ ta ngồi tưởng, Không có xu mua ñốt miệng hùn.

175

Hoà-Hảo, ñêm 30-12 Kỷ-Mão. NGHĨA CHỮ KHÓ .-

- Xuân nhựt: ngày xuân, ngày tết. - Mèo rồng: năm Kỷ Mão và Canh Thìn. - ðịa hoàng: ở ñây chỉ vùng ñất quê hương. - Hùn: chung nhau góp mỗi người một ít. Hùn tiền ñi ăn. Hùn vốn mua bán. Xía vô, cười hùn.

--- oOo ---

NHỮNG BÀI SÁNG TÁC NĂM CANH THÌN (1940)

--- oOo ---

CỜ TAM SẮC

Tam sắc cờ bay phất-phới mà, Ngồi nhìn nhớ kỹ héo lòng ta. Thuở xưa ñâu có cờ tam sắc, Gặp cảnh vong bang ứa ruột-rà.

Lúc ðức Thầy ở nhà thương Chợ-Quán, Ngài có gởi về Hòa-Hảo bài dưới ñây và dặn bôi bỏ bài trên. Anh em bổn-ñạo lúc ñó chưa hiểu vì sao ðức Thầy bảo sửa. Bỗng một bữa nọ, Cai-Tổng Pho ñến nhà ðức Ông ñem vấn-ñề thi-văn của ðức Thầy ra nói chuyện, có ý muốn làm khó dễ ðức Ông về bài thi “Cờ Tam sắc” nói trên. Liền ñó, ðức Ông bảo ông Hương quản Diệp (ngẫu nhiên có mặt trong lúc ñó) ñọc bài dưới ñây. Nghe xong Cai-Tổng Pho vổ tay nói:“Vậy mà người ta nói lại khác chớ !”.

Tam sắc cờ bay phất-phới mà, Ngồi nhìn khoan-khoái cõi lòng ta. Thuở xưa ñâu có cờ tam sắc,

176

Nay hiệp Tây-ðông thể ruột-rà.

Hoà-Hảo, ngày 1 tháng giêng Canh-Thìn (1940). (Chép theo bản chánh do Ông Nguyễn-Chí-Diệp giữ).

--- oOo ---

ðẦU NĂM

ðầu năm tục lệ gọi ngày mùng, Tiếng pháo ñốt hoài cũng thấy chung. Xóm trên xóm dưới cùng nhau ñốt, Khúc giữa phần ta mãi nghe hùn.

Nghe hùn lỗ nhĩ cũng lùng-tung, Ngày một tiếp xuân mới vô cùng. Mèo lui rồng tới bay vơ-vẩn, Thế-giới chiến-tranh nổ khắp bùng.

Mồng một năm nay rõ thiệt Thìn, Hẹn cùng non nước vẫn ñinh-ninh . Cố chí tấm lòng gìn ñạo-ñức, Mặc tình bá tánh chẳng thèm tin.

Nam-hải Quan-Âm lấy tịnh bình, Cầm nhành dương-liễu rảy tà tinh. Quyết lòng ñộ tận trong sanh-chúng, Ai ghét ai ưa cũng mặc tình.

Xuân sang ảm-ñạm ánh dương mờ, Thệ quyết một lòng chẳng bỏ ngơ. Có sông có núi cùng cây cỏ, ðộ tận chúng-sanh khỏi dại khờ.

Lòng ta gặp cảnh rối tơ vò, Gan ruột phổi phèo một bộng to.

177

Lo hoài lo mãi không sao xiết, Tiên cảnh chúa tôi vẫn hẹn-hò.

Hò-hẹn Phật-Tiên hiệp một ngày, Một ngày thế-giới khỏi bi-ai. Trung-Ương tam cõi ñều hòa mặt, Ta mới thảnh thơi trở gót hài.

Gót hài muốn trở phải làm sao ? ðạo-ñức thâm sâu hãy bước vào. Sớm chiều lo liệu rèn tâm trí, Niệm tưởng Phật Trời thỏa ước-ao.

Hòa-Hảo, ngày mồng 1 tháng giêng Canh-Thìn (1940). (Chép theo bản chánh do Ông Nguyễn- Chí-Diệp giữ).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Vong bang: mất nước. - Tục lệ: xin xem tr. 83. - Bá tánh: xin xem trang 12. - Lỗ nhĩ: lỗ tai. - Lùng tung: cùng khắp, bừa bãi. - ðinh ninh: tin chắc việc ñó phải xảy ra; chắc chắn. - Mặc tình: ñể tùy ý thích của mỗi người; tùy ý, ai muốn nghĩ sao cũng ñược. - Nam Hải Quan Âm: tức ñức Quan thế Âm Bồ Tát ở Nam Hải. - Tịnh bình: bình nước cam lộ của Phật Quan Âm. - Cam lộ: sương quí, tinh hoa của thần linh, thơm ngọt, còn gọi rượu của trời. - Ảm ñạm - Ảm: sắc ñen ñậm. ðạm: lạt. Một sắc ñen lờ mờ không ñậm hẳn. Chỉ cảnh vật hoặc nói về người. Cảnh vật thê lương, buồn thảm, ñen tối.

178

- ðộ: xin xem tr. 79. - Thảnh thơi: xin xem tr. 55. - ðộ tận: cứu, dìu dắt tất cả không ñể sót một ai. - Tơ vò: cuộn tơ bị vò rối, chỉ công việc ñang rối rắm hay lòng ñang rối rắm. - Hẹn hò: hứa hẹn chắc, có ngày giờ, nơi chốn. - Tam cõi-Tam giới: Dục giới-Sắc giới-Vô sắc giới. - Dục giới: Kâmadhâtu hay Kâmavacara (scr) cảnh giới của các chúng sanh ưa thích về ngũ dục (5 ham muốn) sắc dục: (sắc ñẹp phụ nữ) thinh dục (tiếng nói), hương dục (mùi hương), vị dục (mùi vị), xúc dục (ñụng chạm xác thịt). - Sắc giới: Rûpâdhâtu, Rûpâvacara (scr) trên dục giới, cảnh giới của các ñấng không còn ưa muốn, song còn hình thể. Tức cõi của chư Tiên, chư Thánh, tu hành ñã thành ñạo. - Vô sắc giới: Arûpadhatu (scr). Ở cõi này chư Tiên chỉ còn giữ tâm thức, chớ không còn giữ hình sắc. - Tâm thức: toàn về tinh thần, sự sống về phần hồn. - Ước ao: mong muốn, hy vọng.

--- oOo ---

ðỐT PHÁO XUÂN

Lẹt-ñẹt rồi ñây lẹt-ñẹt bùng, ðùng-ñùng lẹt-ñẹt nổ lùng-tung. Lùng-tung lúng-túng dân ta túng, Ngao-ngán cho xuân lão bắt khùng.

ðoái thấy xa xa một cái ñèn, Ngoài ñường trời tối thiệt len-nhen. Tiết xuân buồn-bã vì ngập lúa,

179

Nên phải ăn chơi cách quá hèn.

Hòa-Hảo, ngày 1 tháng giêng Canh-Thìn (1940). (Chép theo bản chánh do ông Nguyễn-Chí-Diệp giữ).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Lẹt ñẹt: ñì ñẹt hay lụp bụp là tiếng pháo nổ chậm từng tiếng nhỏ. - Lúng túng: trong chỗ chật chội khó day trở; bối rối, luống cuống. - Túng: thiếu hụt tiền nong; gặp khó khăn về tiền bạc trong ñời sống. - Ngao ngán: chán nản, không còn ham muốn. - Len nhen - Lem hem: không trông rõ; lờ mờ.

--- oOo ---

TỐI MỒNG MỘT

Nhuần gội ơn trên rải ðạo mầu, Thương ñời chỉ-vẽ nẻo cao sâu. Khai rừng kinh kệ câu huyền-bí, ðể cứu nhơn-sanh khỏi thảm sầu.

Hương ñăng nghi-ngút lễ vọng cầu. (¹) Cám lòng bá-tánh nguyện từ câu. Chí quyết một lời ta ñộ tận, Dắt chúng lánh xa cảnh mộng sầu.

Giữ nguyện ñinh-ninh tiếng tạc thù, Làm lành ñâu phải tốn tiền xu. Mà sau lại ñược về Tiên cảnh, Thêm thoát ngục mê chốn Diêm-phù.

Diêm-phù chơn Chúa chọn người tu,

180

Hành phạt ác-hung chốn cửa tù. Tiếp nghinh những kẻ lòng nhơn-ñức, Hỡi bớ dương-trần hãy rán tu.

Rán tu vẹt phá ñạo lu-bù, Thấy chúng ñời nầy lạc chữ tu. Sớm tỉnh kệ kinh tìm hiểu lý, Một ngày hội hiệp hết mờ lu.

Mờ lu ñược sáng rắn hóa cù, Hiệp mặt phân trần nỗi ám-u. Tớ Thầy tôi chúa cùng nhau gặp, Khắp hết thế gian thoát chốn tù.

Chốn tù vốn thiệt cõi ta-bà, Tiên cảnh ñược về mới lánh xa. Chúng sanh chìm ñắm trong vòng khổ, Khuyến dạy bởi vưng sắc Ngọc-tòa.

Ngọc-Tòa Phật-Tổ nấy sai ta, Xuống cứu thế gian nẻo vạy tà. Hiệp sức tớ Thầy truyền diệu-pháp, Cho ñời thấy rõ ðạo ma-ha.

Ma-ha thoàn nhỏ dọn rồi ña, Bước xuống ñi qua bến giác mà. Sao hỡi còn chờ ta réo mãi ? Dân tình xem giảng cứ ngâm-nga.

Ngâm-nga việc khổ tới bên a, Bổn phận tu hiền phải lánh xa. Biết ðạo tùy thời mau tránh khổ, Chớ ñừng thi-th ố những tài ba.

181

Tài ba khoe sức uổng thây mà ! Nhựt dạ yêu ñời dụng khuyến ca. Tỉnh thức nhơn dân ñang mờ ám, Nên làm thi phú ñặng ngâm-nga.

Ngâm-nga hiểu nghĩa ñáng kim ngà, Huyền-bí nhiều lời chỉ thiệt xa. Bổn-ñạo rán tìm cho cặn-kẽ, Lòng hiền Phật ñộ khỏi tinh-ma.

Hòa-Hảo, ñêm mồng 1 tháng giêng Canh-Thìn. 1.- ðêm ấy ông Hương-Kiểm Chương và anh em ở Hưng-Nhơn (Châu-ðốc) ñến dưng bông lễ Phật. Ông Nguyễn thanh-Tân có họa mấy chục bài thi xuân trên ñây, nhưng xin miễn ñăng.

(Chép theo bản chánh do Ông Nguyễn-Chí-Diệp giữ).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Nhuần: mưa tưới khắp. Nhuần gội: nhận ơn mưa móc của ñấng bề trên. - Kinh : những bài ðức Phật giảng giải về ñạo lý ñược chư ñệ tử gom kết lại. - Kệ: những bài thi ca kể công ñức Phật, Bồ Tát. - Huyền bí: khó hiểu, không lấy mắt thường thấy ñược, không thể dùng trí óc bình thường hiểu và cũng không ñủ lời giải thích rõ ñược. - Thảm sầu: chuyện thật ñau ñớn buồn rầu. - Vọng cầu: khấn nguyện, cầu xin ơn chư Phật. - Cám lòng: nghĩa ở ñây là cảm ñộng về lòng thành của bá tánh. - Tạc thù: mời uống rượu qua lại giữa chủ và khách. Tới lui giao thiệp, ñàm ñạo với nhau.

182

- Diêm phù: Jambudvipa (scr) tức Diêm phù ñề, chỉ trái ñất ta ñang sống. - Nhơn ñức: hiền lành, tốt bụng, xử tốt với người. - Lu bù: lung tung, lộn xộn, không có thứ tự. Chỉ nền ñạo không chơn chánh. - Rắn hoá cù: rắn thành rồng. Cù: giống thú linh (theo tưởng tượng của người Tàu) một loại với rồng, ñầu nhỏ hơn ñầu rồng, có một gạc. (gạc: sừng). - Phân trần: giải bày cặn kẽ, tha thiết, ñể người khác hiểu mà thông cảm không nghĩ xấu về mình. - Ám u: ñen tối mịt mù. Nghĩa bóng: những băn khoăn, lo buồn về cảnh khổ của nhân gian. - Ta bà: xin xem tr. 98. - Diệu pháp: xin xem tr. 172. - Khuyến dạy: khuyên, dùng lời dịu dàng ñể người nghe vui vẻ làm theo sự chỉ dạy của mình. - Sắc Ngọc tòa: lịnh của Phật. - Nấy: người, cái vừa nói ñến trước ñó; người ấy. Chữ nấy ở ñây chỉ ðức Phật Tổ. Ví dụ: Thầy nào trò nấy. Cha nào con nấy. - Vạy tà: không ngay thẳng, không chánh ñáng; gian manh, xảo quyệt.. - ðạo ma ha: nền ðạo lớn. Ma Ha: xin xem trang 143. - Bến giác: xin xem trang 141. - Réo: gọi to tiếng từ xa, tiếng kêu cao giọng. - Ngâm nga: ñọc với giọng khi lên cao lúc xuống thấp và kéo dài. Nghĩa ở ñây là ngâm nga chơi chớ không hiểu ý nghĩa. Ngâm nga cho ñỡ buồn. - Thi thố: ñem hết tài năng, sự hiểu biết ra dùng vào một công việc nào ñó.

183

- Tài ba: cái tài, hay, khéo, giỏi, có khả năng... - Nhựt dạ: ngày, ñêm. - Khuyến ca: lời ca có ý khuyên dạy, khuyến khích, gắng công, gắng sức. - Tỉnh thức nhơn dân: giảng dạy cho mọi người thấy hiểu ñiều hay lẽ phải, biết ñạo lý. Nghĩa nhà Phật là Giác ngộ. Nghĩa thông thường là thức dậy, tỉnh dậy sau cơn mê; thấy biết mình sai lầm mà cố gắng sửa ñổi. - Kim ngà: vàng và ngà. Hai vật quí. - Bổn ñạo: xin xem tr. 86.- Cặn kẽ: xin xem tr. 166.

--- oOo ---

Thầy giáo XOÀI (tức SOÀI tức MẠNH-XUÂN-QUẢ) xướng:

ðạo-ñức bao nhiêu dám gọi Thần, Bia danh mô-phạm ñể lừa dân. Trời Âu tấn hóa nhờ khoa-học, ðất Á suy ñồi tại biếng thân. Nhồi sọ nhơn-sanh kêu thức tỉnh, Mê hồn bá tánh gọi người ân. Dạy ñời mở ðạo mình coi dở, Sánh lại khác xa Việt với Tần.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bia: tấm ñá hay sạn ñúc, trên khắc chữ với ý ca tụng, kỷ niệm hay ñánh dấu. - Bia danh: nêu danh, ghi việc làm nổi danh ñể tiếng tốt về sau.

184

- Mô phạm: khuôn mẫu, tư cách ñể làm gương cho người sau noi theo. – Suy ñồi: xin xem trang 105. - Tấn hóa: xin xem tr. 89.- Khoa học: xin xem tr. 90.

-- ••• --


Ngu muội Khùng ðiên chẳng thuyết Thần, ðôi lời cuồng-sĩ gọi lòng dân. Văn-minh lợi dụng nhờ hay học, Giỏi chữ loè ñời ñể lập thân. Ham sướng dương-trần ôi ! khó tỉnh, Ưa vui dân sự chẳng thi ân. Ỷ mình chê chúng rằng hay dở, Ganh ghét hiền nhu thứ ác Tần.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thuyết: nói với nhiều lý lẽ ñể người nghe theo mình. Việc nêu ra có hệ thống, mạch lạc ñể lôi cuốn người nghe theo. Bàn chuyện, kể chuyện. - Cuồng sĩ: người học trò ñiên. Người học thức rộng mà phóng túng, không tùng phục, không vị nể một ai. - Văn minh: xin xem trang 88. - Lợi dụng: nhờ có học tìm ñủ cách kiếm tiền dầu phải gây hại cho kẻ khác. - Loè ñời: tánh hay làm sang, khoe giỏi. - Hiền nhu: người học nho ñức hạnh cao, hiền. - Ác Tần: vua Tần (Tần Thỉ Hoàng - Tàu) ñốt sách, chôn sống học trò.

-- ••• --

185

Thầy giáo XOÀI xướng:

Biết ai là Thánh biết ai Thần, Học hỏi thầy mô dám dạy dân. Khuyên-nhủ thiện nam nên ñể tóc, Vỗ-về tín nữ lại tu nhân. Niết-bàn dành ñể người phàm tục, Trần-thế màng chi cuộc ái ân. Muốn dắt ñồng bào qua bể khổ, ðạo mầu xin luyện mấy non Tần.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Mô: ñâu, nơi nào, tiếng hỏi nơi chốn: ở mô, nơi mô. - Khuyên nhủ: chỉ dạy, nhắc nhở với lời lẽ dịu dàng mà không có ý bắt buộc. - Thiện nam - tín nữ: xin xem trang 15. - Non Tần: chỉ núi Tà lơn (núi Popok-vil) thuộc tỉnh Kampot – Miên.

-- ••• --


ðâu màng bá tánh gọi danh Thần, Tự giác huyền cơ ñể giáo dân. Bắt chước ông cha ta ñể tóc, Noi theo tổ phụ ñặng gìn thân. Lòng yêu chi sá lời thô tục, Dạ ái ñâu cần chúng ñáp ân. Hồng-Lạc chỉ ñường qua cảnh khổ, Kìa ai chớ tập tánh dân Tần.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

186

- Tự giác: xin xem trang. 66. - Huyền cơ: xin xem tr. 11. - Giáo dân: dạy ñạo cho dân. - Thô tục: cộc lốc, tục tằn. Lời nói thô tục là lời nói không lịch sự, thiếu lễ ñộ. - Dạ ái: lòng thương yêu. - Hồng-Lạc: Hồng Bàng, tên triều ñại và Lạc Long Quân là Tổ Tiên của dân tộc Việt Nam.

-- ••• --

Thầy giáo XOÀI xướng:

Mê-tín dị-ñoan mới tặng Thần, Noi gương hiền-tri ết lại chăn dân. Sám kinh lấy nể răn truy ền giáo, Giảng dạy là mưu ñể ấm thân. Khai sáng ñứa mù ñời trách oán, Làm ngu kẻ trí gọi là ân. Ông ôi ! nay ñã bao nhiêu tuổi ? Sao chẳng có lo cuộc Tấn Tần ?

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Mê tín - Dị ñoan: xin xem trang 41. - Hiền tri ết: người học giỏi, thấy xa hiểu rộng có lời hay lẽ phải dạy ñời. - Sám - Sấm: lời nói về những việc lớn sẽ xảy ra, có quan hệ tới nước non và vận số của dân tộc, ẩn trong các câu văn tối nghĩa, chỉ hiểu khi chuyện ñã xảy ra. Sấm Trạng Trình, Sấm Phật Thầy Tây An. - Nể: kiêng dè, kính trọng. - Truy ền giáo: truyền rộng ý nghĩa của tôn giáo. - Mưu ở ñây là mưu sinh: cách làm ăn ñể sống.

187

- Khai sáng: sáng lập, gầy dựng một sự nghiệp. - Tấn-Tần: nước Tấn và nước Tần, hai nước vào thời Chiến quốc ở Trung Hoa, các ñời vua thường kết thông gia với nhau ñể tạo lợi thế chánh trị. Thường dùng chỉ nghĩa chồng vợ.

-- ••• --


Lọc lẽ tà tâm ấy gọi Thần, Trượng phu người phải biết thương dân. Nồi cơm thiếu bữa tranh nghề giáo, Trách cá hụt dùng ñoạt mối thân. Ở phải giúp giùm sao nói oán ? Ôi thôi, làm mướn chớ rằng ân. ðạo ñời chẳng luận người cao tuổi, Xin miễn cho ta cuộc Tấn Tần.

-- ••• --

Chẳng phải lòng ta muốn họa thơ, Ví như văn-sĩ ñáp lời ngờ. ðạo mầu giữ phận không cao thấp, Ai ñọc qua rồi phải bỏ lơ.

-- ••• --

Thi phú dầu cho thấu ñến tai, Cũng ñừng giận-giũi mới là hay. Bóp lòng chìu ý nên lời trả, (¹) Tôn-chỉ người tu sái việc bài.

-- ••• --

Tôi làm như thế khác lời tu,

188

Giả dạng nhà nho muốn trả thù. Người xỏ tới mình mình ñáp lại, Chớ tình chẳng chịu viết thi ru .

Hòa-Hảo, Tết năm Canh-Thìn. 1.- ðức Thầy không muốn trả lời ba bài thi của thầy giáo Xoài, nhưng vì ông giáo Long, người ñưa thơ, cố nài-nĩ nên bất ñắc dĩ Ngài mới chịu ñáp họa.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Trượng phu: người ñàn ông có chí khí hơn người. Mạnh Tử ñịnh nghĩa như sau:“Giàu sang không làm cho say ñắm, nghèo hèn không không làm cho ñổi dời, oai võ không làm cho khiếp sợ, ấy mới gọi là trượng phu”. Ca dao: “ðứng trượng phu không thù mới ñáng. Bực anh hùng ñừng oán mới hay”. Trượng phu cũng là tiếng vợ gọi chồng. - Trách (cá): nồi ñất hơi túm miệng, ñáy bầu, hông phình ra, nhỏ hơn cái trã. Ca dao: “Không lấy cũng khuấy cho hôi. Làm cho bể trách vỡ nồi cho coi”. - Thi: bài văn nhiều câu có vần có ñiệu, có niêm luật, do cảm hứng ñặt ra. - Phú: thể văn thời nhà ðường (Tàu) có vần, có ñối và theo luật bằng trắc. - Tôn chỉ: xin xem trang 19. - Ru: xin xem trang 54.

--- oOo ---

Ông HUỲNH HI ỆP-HÒA (làng Bình-Thủy, Tỉnh Long-Xuyên) xướng:

Phỏng cầu Tiên Phật dẫn kim châm, Phạn ngữ truyền lai tối thậm thâm.

189

Phanh luyện ô kim mong ñiểm ñạo, Tiễn ngao thế chỉ hóa khai tâm. Thuấn Nghiêu thọ thọ nguy duy hiển, Phật Lão hư không bí khuyết thầm. Thị nhị giáo-sư ñoàn thuyết-pháp, Tảo tương thích ñiển chúng-sanh tầm.

Phỏng dịch:

- Thỉnh cầu Tiên Phật ban lời ngọc vàng chỉ dẫn. - Tiếng Phạn lưu truyền nghĩa quá cao sâu. - Mong ñược bực tôn quý chỉ ñiểm ñường ñạo lý. - Trong dịp vân du xin dạy cho mở mang tâm trí. - Hai vua Thuấn Nghiêu chịu gian nguy này ñến gian nguy khác mới ñược nổi danh. - Thuyết hư không và huyền bí của ñạo Phật và ñạo Lão còn thiếu sót chăng ? - Ngài ñây là vị thứ hai giảng giải giáo lý nhà Phật. - Dạy kinh ñiển cho chúng sanh sớm học hỏi tìm tòi.

-- ••• --


Mã hồi nhơn diện ngã kim châm, Pháp-giáo phạn-văn bát diệu-thâm. Lam thất thanh chơn hà khuyết ðạo, Qui hồi bí hiểm trị nhơn tâm. Môn-gia khảo sát lai duy hiển, Vị-khí nan thông ký cảm thầm. Ngã thị vô biên nhiên lập pháp, Hòa giai Nam-ñỉnh tác thi tầm.

Hòa-Hảo, mùng 1 Tết năm Canh-Thìn.

190

Phỏng dịch:

- Thoát kiếp ngựa lên làm người, nên giữ tánh người, lời ta muốn nói. - Giáo lý nhà Phật bằng tiếng Phạn thật cao xa. - Chốn Già lam nếu trong sạch thẳng ngay thì sao còn thiếu ðạo ñức. - Muốn lòng người tin phục, Phật giáo phải trở về nguồn gốc, là việc làm rất khó. - Cẩn thận tìm hiểu nền ñạo lớn trong ñời. - Nghĩa lý của kinh văn nếu khó hiểu thì phải chân thành ghi nhớ. - ðây là ñiều khiến ta lập giáo pháp vô biên này vậy. - Nơi ñỉnh núi ñẹp phía Nam, ta làm thơ bày tỏ, nên tìm hiểu nghĩa lý bên trong.

-- ••• --

Ông HUỲNH HI ỆP-HÒA xướng:

Chúng-sanh tầm ñắc ñạo nan minh, Bửu-bối trừng tâm thể dụng tinh. Cầm-kiếm ñảnh lư an trí thủ, Càn khôn nhựt nguyệt vị ñồng linh. Siêu phàm ôn dưỡng âm-dương số, Nhập thánh ñề khai thế-tục tình. Thái-Thượng, Thích-Ca luân kiếp giáo, ðơn song ñồ-ñệ cổ kim minh.

Phỏng dịch:

- Chúng sanh tìm ñạo nhưng khó tường thông. - Lòng ước ao như có ñược của báu quý.

191

- Nhưng chỉ là kẻ cầm gươm ñứng yên trên ñất. - Nhìn trời, trăng cùng những ngôi vị trên không. - Ngài là bực siêu phàm hiểu rành âm dương số. - Xin thánh nhơn mở ñường dẫn dắt kẻ tục phàm. - Là Thích Ca, Thái Thượng luân phiên giáo hóa. - Hay học trò của một trong hai vị thông suốt việc xưa nay.

-- ••• --


Chúng-sanh khố diệt diện nan minh, Ly cấu từ-bi cái thế tinh. Nhan-Thước duyên-do tam diễn thủ, Can trừ danh-vị nã kỳ linh. Ngộ thâm nan liễu âm-dương số, Xác tục trần gian cố dục tình. Thổ phỉ nam lương toàn khuyến-giáo, Tâm tồn ngôn xuất biện kim minh.

Phỏng dịch:

- Người ñời hủy bỏ cái kho chứa trước mặt rõ ràng là ñiều khó. - Xa lánh cõi ñời bụi bặm lòng từ bi ñó hơn hẳn thế tình. - Duyên cớ nào Nhan Hồi và Biển Thước phải ba phen gìn giữ lấy mình. - Không ñể dính dáng ñến danh hiệu và ngôi thứ, mới lạ lùng kỳ diệu. - Rất khó khăn tìm hiểu về mạng số con người và sự vận hành của Trời ðất.

192

- Thói quen của con người là lòng ham muốn. - Khuyên răn dạy dỗ tất cả, từ người hiền lành ñến bọn giặc cỏ. - Nói rõ ràng những lời trong tim cho người ñời nay xem xét và phân biệt.

-- ••• --


Hội trung bửu-cái cổ-kim truyền, Tri giác hư linh kế lập thiên. Siển, triệt phân-minh Châu-Võ kỷ, Âm, dương chuyển luyện Hớn-thê tiên. Lôi-Âm kinh-ký khai ñàn-việt, Sơn-Thứu từ tăng phản bổn nguyên. Gia bác na thời di phổ hóa, Huyền-cơ như thử kiếp trần yên.

Phỏng dịch:

- Xưa nay lọng báu trong ñời ñược truyền lưu. - Linh hồn tri giác tuy không thực nhưng trời sắp ñặt tự nhiên. - Chuyện vua Châu vua Võ ghi rành mạch chánh giáo (siển) và tà giáo (triệt). - Dùng phép xoay chuyển âm dương ñể luyện thuốc tiên thời nhà Hán. - Ghi chép lại kinh ở chùa Lôi Âm ñể mở mang cho tín ñồ nhà Phật. - Các nhà sư tu hiền ở núi Linh Thứu trở về nguồn gốc, tức Phật tánh của mình. - Trong thời gian ngắn ñi dạy dỗ khắp nơi..

193

- Máy trời mầu nhiệm, kiếp người yên trong cát bụi.

-- ••• --


Bửu gia nan hối thế-gian truyền, Tam thế hư không tế kiệm thiên. Nhơn ngã hạ-nguơn phân bất kỷ, Qui hồi thượng-cổ bút thê tiên. Chất âm, thinh, sắc phi tiêu-diệt, Bài phỏng liêm-gia bế hộ nguyên. Lập chí hiền-nhu ñương kế hóa, Thi thần ký chú ñịnh hòa yên.

Phỏng dịch:

- Lời thế gian truyền lại: khó răn dạy nhà quyền quý. - Ba ñời (quá khứ, hiện tại, vị lai) ñều trống không, hãy cần kiệm ñể dành giúp ñỡ người. - Người thời hạ nguơn phân biệt ngã nhơn. - Thượng nguơn trở lại thấy các bực Thần Tiên. - Âm thanh, sắc tướng chưa diệt dứt. - ðóng cửa mành tre giữ sạch trong. - Lập chí hiền hòa cảm hóa người ñời. - Lời thi ghi lại làm theo sẽ bình an.

-- ••• --


Ngọc quang cảnh nội chủ càn-khôn, Tam nhứt vô cùng kiến thúc tôn. Âu-Á chiến-tranh thùy thắng lợi ? Kim lê uổng-tử sắc hà môn ?

194

Hà môn giáp tý giáng lâm trần, ðào-tạo lương-tâm khổ não dân. Xuất-hiện mạng chơn phi quyết chiến, Cấu ai trị ñịa hội quân thần.

Phỏng dịch:

- Ngài như ngọc sáng làm chủ ñất trời. - Kính Ngài là bực tôn trưởng một trong ba ngôi (Nho - Thích - Lão). - Cuộc chiến tranh Âu và Á ai sẽ ñược thắng ? - Tại sao ñể dân hiền chết oan uổng ?

- Giáp Tý vị nào xuống trần gian ? - ðể dân hiền trong cảnh lầm than. - Chân nhân xuất hiện không gây chiến. - Vua tôi ai người cứu nước khỏi buồn ñau.

-- ••• --


Thành tha ngũ nội nã càn-khôn, Cái thế vô linh mạng thích tôn. U lịch bá trừ nô bính lợi, Tiền ñồ lê dị ñắc giang môn.

Tam thiên lục bá giáng lâm trần, Khóc tử lang tâm biến họa dân. Tà quái hạ nguơn khai ác-chiến, Ất niên bình thự kiến quân-thần.

Phỏng dịch:

- Sự chân thành từ trong năm nội tạng (tim, gan, lá lách, phổi, thận) có thể dắt dẫn ñất trời.

195

- ðạo của ðức Thế Tôn vô cùng linh diệu. - Non trăm năm là thời kỳ không còn nô lệ. - Tương lai tươi sáng của dân tộc ở cửa sông báu.

- Ba ngàn sáu trăm người xuống trần gian. - Lòng dạ lang sói gây cho dân lầm than chết chóc. - Hạ nguơn quỷ tà gây chiến tranh tàn khốc. - Năm Ất hòa bình, trời rạng ñông vua tôi gặp gỡ.

-- ••• --


Phiến ngôn ñại chấn ñiểm nam cương, Khẩu tụng Văn-Vương vị bốc tường. Dữ thiện ngôn ngôn tung nhứt nhị, Hành nhơn tịch tịch muội tâm lương. Mã lai thủ thị danh thương pháp, Thủy kiệt chưởng thâm tẩy khổ trường. (¹) Thi vấn hồi âm tri bửu hiệu, Tứ minh tam vị hiển văn-chương.

Phỏng dịch:

- Một lời chấn chỉnh mối giềng non nước Việt. - Quẻ Văn Vương miệng chưa ñọc ñã tuờng thông. (chiết tự: Trạng Trình). - Lời lành việc thiện trần thế không hai. - Người ñi trong tối lòng mờ mịt (chiết tự: Cử ða). - Ngựa quay về danh tướng giữ thần thương. - Dang tay cứu nạn dân oan khổ (chiết tự ðề Thám). - Làm thơ xin ñược hỏi quý cao danh. - Ngài phải một trong ba vị tỏ ở thi văn.

196

-- ••• --


Hồi ñầu ñiểm ðạo chuyển phong cương, Háo thắng bi ly ñạo khổ tường. Tể tướng Cam phong an diện nhị, Hàn nhơn thọ khóa tác tâm lương. Thiên-tôn mật sát nhơn-gian pháp, Phật-lý di khai ñại-hội trường. Tam bá ngoại niên chơn bút hiệu, Hàn lâm nhứt ñấu vịnh thiên chương.

Phỏng dịch:

- Trở lại chấn hưng ðạo, chuyển hóa mối giềng và phong tục. - Hiếu thắng (tranh hơn thua) là con ñường buồn khổ với chia ly. - Như Tể tướng Cam La giữ yên hai mặt (ñạo - ñời). - Người họ Hàn (Hàn Tín) ñã qua bài học về lòng ngay thật. - ðạo Phật ở thế gian rất cao sâu. - Truyền bá giáo lý nhằm khai mở cho người ñời. - Ngoài ba trăm năm ñó chính là danh hiệu. - Một bút trong rừng văn ñã sáng tác ngàn chương.

Hòa-Hảo, mùng một Tết năm Canh-Thìn.

1.- Nếu chiết tự 6 câu ñầu của bài này thì chúng ta thấy mấy chữ sau ñây: Trạng Trình, Cử ða, ðề Thám. Ông Huỳnh-Hiệp-Hòa muốn hỏi coi ðức Thầy có phải là một trong ba ông ñã kể trên ñây chăng ?


197

- Cảm hóa: dẫn dắt người bằng tình cảm, dùng lời lẽ êm dịu, chánh ñáng, hoặc cử chỉ, hành ñộng ñứng ñắn, nhơn từ, biến cải tâm hồn kẻ khác khiến họ trở nên tốt ñẹp. - Nghiêu Thuấn - Nghiêu: một vị vua thời cổ của Tàu, một trong Tam Hoàng Ngũ ðế, cũng ñược gọi là Giao ðường Thị, hay ðường Nghiêu. Ông sinh tại Nhân Phóng Huân hay Nhân Kỳ, là con trai thứ hai của Khốc ðế và Khánh ðô. Ông ñược ca tụng là một vị vua tài giỏi và ñạo ñức, kinh ñô ở Bình Dương (nay thuộc Sơn Tây - Tàu) là vị vua hiền, siêng lo việc nước, hết lòng chăm sóc thương yêu dân. Lòng nhân từ và sự cần cù của vua Nghiêu ñược coi là kiểu mẫu cho mọi vị vua và hoàng ñế Trung Hoa khác. Theo truyền thuyết, Nghiêu lên ngôi vua lúc mới 20 tuổi, chết khi 119 và ông truyền ngôi cho vua Thuấn, người hiền, ñược ông gả cho hai cô con gái từ trước chớ không theo thói thường cha truyền con nối. Vua Nghiêu ñược cho là ñã phát minh ra cờ vây. - THUẤN: vị vua thời Trung Hoa cổ ñại, nằm trong Tam Hoàng Ngũ ðế. Tên khi sinh là Diêu Trọng Hoá, cũng gọi Hữu Ngu Thị hoặc ðại Thuấn hay Ngu Thuấn. Ông ñược Vua Nghiêu gả hai con gái và ñưa lên ngôi khi 53 tuổi, ñặt thủ ñô vương quốc tại Bồ Bản (Sơn Tây hiện nay), là ông vua vừa có hiếu vừa có tài trị nước. Những người phụ tá vua Thuấn vừa nghe gà gáy sáng ñã vội vàng trở dậy ñể làm việc thiện. Vua Thuấn tại vị 48 năm, chết khi 110 tuổi, sau khi trao ngôi báu cho Hạ Vũ.

198

- Hư không - Hư: trống rổng. Không: không có. Không có gì cả. Không thực. - Huyền bí: xin xem tr. 181 .- Giáo pháp: xin xem tr. 20. - Châm ngôn: lời khuyên răn, răn dạy ñặt ñể có vần có ñiệu dễ nhớ. - Chỉnh ñốn - Chỉnh: sửa sang. ðốn: sửa soạn, sắp ñặt. Sắp ñặt lại ñể ñược hoàn hảo. - Bí hiểm: kín ñáo, những vấn ñề bên trong khó hiểu.

--- oOo ---

Ông HUỲNG-TRUNG-HÒA xướng:

(Thầy ba Tươi ở làng Kiến-An Long Xuyên)

Lưng-chừng khó hiểu khách trần-gian, Sớm mặn chiều chay lắm nhộn-nhàng. ðặc ñất phấn tình tô láng mép, Cả trời lửa chướng ñốt nồng gan. Khéo ñam ñiệu hạnh trêu màu Phật, ðành ñể xương da nhượm máu phàm. Riêng tưởng trồng gieo rừng bác-ái, Những mong trông ngóng ñến Thiên-ñàng.

-- ••• --


Từ rày ñặng nẻo lánh trần-gian, Chẳng hiểu mặn chay mới nhộn-nhàng. Ngao-ngán cho người ôi quá mép, Thương ñời mê-muội luống bầm gan. ðạo-mầu chẳng hiểu nên lừa Phật, Hiển diệu ra cơ giác tỉnh phàm. Dạ luống ước-mong ñời bác-ái,

199

Quyết lòng chỉ rõ nẻo Thiên-ñàng.

Hòa-Hảo, mùng 3 Tết Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Nhộn nhàng: rộn ràng, lộn xộn, rối rắm. - Hiển diệu: hiện rõ cái hay, sự nhiệm mầu. - Cơ: lời báo trước, việc quan trọng sẽ xảy ra. - Giác tỉnh phàm: giải thích cho người ñời bỏ dữ về lành, biết ñạo lý, tu hành.

--- oOo ---

VIẾNG NON ÔNG KÉT (Kéc)

Non Tiên gió mát toại lòng thay, Tức cảnh thi văn nhả một bài. Cố tưởng ước mơ về nhược-thủy, Ngặt vì không cánh lấy gì bay.

Dắt xác phàm-phu viếng non ðoài, Hỏi nhờ ñá cục ngủ ñêm nay. Chư sơn Bảy núi ñều qui tựu, Thầy tớ cảnh Tiên rõ mặt mày.

Nhìn xem cây lá gió lung-lay, Sáng lại lui chơn trở gót hài. Vậy hỡi chư Thần mau nối gót, Theo Thầy dắt chúng khỏi nồng cay.

Lầu ñài núi Cấm lộ nay mai, Thức-tỉnh chúng sanh mới tỏ bày. Khuyên dạy dân tình minh ñạo-ñức, Tu hành ñược thấy cảnh Bồng-Lai.

Trên non, ngày 14 tháng giêng năm Canh-Thìn.

200

(ðức Thầy ñọc bốn bài nầy cho ông Hương-giáo Tập ở Thới-Sơn (Châu-ðốc) viết lại trên non, và khi về nhà, ðức Thầy còn ñọc lại cho anh em tín-ñồ chép).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Chúng sanh: xin xem trang 11. - Minh ñạo ñức: hiểu rõ ñạo ñức. - Bồng Lai: theo lời truyền, ngọn núi có Tiên ở.

--- oOo ---

Ông TÙNG hỏi ðức Thầy: (Ông Tùng ở vàm Cái-ðầm, thôn Hòa-Hảo)

Càn-khôn Tạo-Hóa ở một bầu, Kính hỏi thăm Thầy vậy ở ñâu ? Sắc ở Tà-Lơn hay núi Cấm ? Cán còn khâu mất cất ở ñâu ?

-- ••• --


Cũng biết càn khôn vẫn một bầu, Tây-Phương yêu chúng chẳng ngồi lâu. Sắc của A-Di là Phật-Tổ, Bốn chữ xuống trần chớ ở ñâu ?

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bốn chữ: BỬU – SƠN - KỲ - HƯƠNG: Chữ BỬU là hiệu Phật Vương, Chữ SƠN Phật Thầy tin tưởng phước dư. Chữ KỲ là hiệu BỔN SƯ, Chữ HƯƠNG Phật Trùm , bốn chữ phải mang.

201

(Bốn câu này ñược lưu truyền trong gia ñình tín ñồ ðạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa ở vùng núi Tượng).

-- ••• --

Ông TÙNG hỏi:

Cắc-cớ vì ñâu khéo vấn-vương, ðem lời Phật Thánh dám bày tường. Thiên-cơ bất khả sao ông nói ? Phật Thánh Tiên Thần dám phô trương.

-- ••• --


Vì tình nhơn-loại mới vấn-vương, Thương ñời lầm lạc Lão bày tường. Thiên-cơ ñược lịnh nên ta nói, Phật Thánh phần ta mới bày trương.

Hòa-Hảo, năm Canh-Thìn.

--- oOo ---

THỜI LAI DI ỆN MỤC

Hồng nhạn ô qui thán giả hồ, Thi thần ñởm khí ngộ hà mô. ðiện phong vạn hộ vô thiên ảnh, Tổn khí thao tồi vọng nhứt vô.

Nhứt vô tam kiến cái thiên hồng, Tông tích kỳ sanh chuyển kiếp thông. Khai cảnh nguyệt ñài minh hạ giái, Thời lai diện mục tác hài công.

Hòa-Hảo, tháng giêng năm Canh-Thìn.

Phỏng dịch: Thời cơ trước mắt.

202

- Muôn vật trong ñời ñều giả tạm. - Thơ thần, dũng khí cảnh phát sanh. - ðền ñài nhà cửa không bền vững. - Khí sắc tổn hao, hy vọng mỏng manh.

- Trong tuyệt vọng ba lần thấy trời phủ màu hồng. - Chỉ nền ðạo diệu kỳ của người chuyển kiếp ñược truyền thông. - Như ñài gương ở cung trăng soi chiếu trần gian. - Là thời ñiểm của người tạo cuộc hài hòa và công bằng. -

(Ông Nguyễn thanh-Tân có họa hai bài thi trên ñây, nhưng xin miễn chép).

--- oOo ---

Viếng làng MỸ-HỘI-ðÔNG (Long-Xuyên)

Canh-niên trổi bước thừa-nhàn, ðể chơn ñến viếng xóm làng Hội-ðông. Về non dạ luống ước-mong, Cảm tình lê-thứ tuôn ròng lụy châu. Lời thăm cùng khắp ñâu ñâu, Hương thôn bổn-ñạo lo âu mối-giềng. Tu là tu Phật tu Tiên, Tu cho rõ biết chữ hiền ra sao. Mùa xuân chưa có mưa dào. Cũng như ðạo hạnh sắc màu chưa thanh. Sớm chiều phủi sạch lợi-danh, Tầm nơi chánh-giác cõi thanh ñặng về. Hỡi ôi, thấy chúng bớt mê, ðạo mầu siêu-việt tập-ñề là ñây.

203

Tinh-thần hiệp vén ngút mây, Vẹt cho rõ mặt tớ Thầy Hạ-nguơn. Lòng thương bá tánh ñòi cơn, Dầu ai mua oán chác hờn mặc ai. Chuông linh giục thúc bên tai, Chúc cầu thạnh-tr ị thới-lai xóm làng. Hiệp chung một cuộc chi-lan, Rồng ñà lố bóng ñá vàng biết nhau. Lọc lừa hiểu ñặng vàng thau, ðem thân mua lấy mận ñào thiên-nhiên. Duyên lành rõ ñược Khùng ðiên, Chẳng qua kiếp trước thiện-duyên hữu phần. Làm sao khỏi chốn mê-tân, ðào-nguyên vạn lượng tỏ phân kính sùng. Thánh-nhơn ghi sách Trung-Dung, Hiền-nhơn thức tỉnh biết dùng người ngay. Hội thanh hiệp mặt vui-vầy, Gắng công cố chí lòng nầy chẳng phai. Vinh-hoa dường thể cúc mai, Cuối mùa tàn-rụi lâu dài ñặng ñâu. Thích-Ca ðạo vị huyền-sâu, Rạch tim xem ñược một bầu linh-quang. Mảng còn tư-lự tình-tang, Thuyền từ tới bến thanh nhàn bớ dân. Hoá-công chí-thiện cầm cân, Công-bình thưởng phạt thứ-dân nào tường. Sum vầy chiếc nhạn sâm-thương, Nho-văn cảm-kính hiền-lương của người. Se-sua nói nói cười cười,

204

Cao sâu lý-diệu vàng mười khó mua. Trần-gian thiếu trái chi chua, Bây giờ trái ngọt không mua bởi mình. Tới ñây cạn lẽ phân-minh, Quyết ñem chơn-lý ñặng gìn Phật gia. Tài sơ trí siển nôm-na, Mặc tình chê ghét phận ta ta tường. Thoảng qua mùi diệu phô-trương, Kêu dân mau tỉnh trong trường mộng xuân. Keo sơn ñâu cật li ền lưng, Thấy trong bá-tánh nửa mừng nửa lo. Mừng là mừng việc hay-ho, Lo là lo việc ốc-sò trải qua. Tỉnh tâm mượn lấy thi-ca, Giác dân hướng thiện chánh tà phân-minh. Rèn lòng giữ dạ sắt-ñinh, ðừng phai ñừng lợt thân mình thảnh-thơi. Biển trần lao-lý diệu-vơi, Khổ tâm chắt lưỡi chiều mơi phủi rồi. Nhìn xem tâm não bồi-hồi, Sơ-nhi ñã lậu phá mồi vinh-vang. Chừng nào kim phụng hòa-loan, ðông Tây vô lự mới an sự ñời. Thừa vưng sắc-lịnh của Trời, Cùng ông Phật-Tổ giáo ñời khuyên dân. Bấy lâu chạnh cám ô-ngân, Bây giờ hiệp mặt phân-trần sạ-dươn. Dập-dồi gió kép mưa ñơn, ðau thương vì bởi nghĩa ơn chẳng tròn.

205

Bày ra thiên-lý héo-von, Giấu trong tim-óc lòng son chẳng ñành. Trải qua một lúc sỏi-sành, Trung-Ương hòa-hiệp mới ñành lòng ñây. Hoàn-cầu trái-ñất chuyển xây, Gớm-ghê cho chúng phơi thây muôn ngàn. Ngày nay ñạo-ñức chẳng màng, Rồi sau dẫu có tiền ngàn khó mua. Biển sông lặn-lội hơn thua, Tự thân tạo lấy mà mua cái sầu. Phật, nhơn, tạo-hóa một bầu, Kẻ thanh người trược mới hầu khác nhau. Thân nầy sá quản cần lao, Miễn cho bá-tánh ñược mau an-nhàn. Ngũ niên viễn lự cơ-hàn, ðến chừng qui phục Hớn-ðàng mới yên. Bao-la cảnh Phật cõi Tiên, Tòng mai liễu trúc hữu duyên khoe màu. Ngũ vân năm sắc năm màu, Kìa qui nọ phụng lao-xao vui mừng. Vang-vầy sấm nổ chuyển-luân, Ki ểng-tiên lộ vẻ vui mừng cha con. Bấy lâu nghĩa nọ tiêu mòn, Ngày nay hiệp mặt hết còn thở-than. Các nơi li ệt-quốc chư-bang, Chúc cầu bình-trị trướng-loan sum-vầy. Bây giờ làm việc tà-tây, Ngày sau bị khốn tội rày ñiêu-ngoa. Biết khôn tìm kiếm ma-ha,

206

Một câu lục-tự nhà nhà bình-an. Xa-xuôi ñường sá dặm tràng, Khó bề lui tới rỗi nhàn lao-lung. Lo bề cúc-dục cội thung, Nghe lời Thầy dạy việc chung của ñời. Bút nghiên tạm gác ñợi thời, Chúc cho bá tánh xét ñời biết ta.

Mỹ-Hội-ðông, ngày 22/1/ Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Canh-niên: năm Canh Thìn. - Thừa-nhàn: nhân lúc rảnh rang, thong thả. - Lụy châu: nước mắt trong như ngọc. - Lo âu: suy tính và lo nghĩ, ray rứt trong lòng. - Mối-giềng: chỉ trật tự, pháp luật, khuôn phép ñể giữ gìn ñạo lý nước nhà. - Mưa dào tức mưa rào, là mưa to và lâu. - Chánh-giác: trí huệ sáng suốt hoàn toàn. - Siêu-việt: quá cao xa, hơn hẳn mọi người. - Tập-ñề: chơn lý thứ nhì trong Tứ Diệu ðề, gồm các tập-nhơn sanh ra quả khổ, có nghĩa nguồn gốc, nguyên nhơn sanh ra quả khổ. - ðòi cơn: lắm khi, lắm lúc. - Chác hờn - Chác là chuốc, ñem về cho mình, chịu lấy. Chác hờn là chịu lấy, lãnh lấy sự oán hận. - Thạnh-tr ị: dân chúng sống trong cảnh yên ổn. - Thới-lai : thời yên vui thạnh trị tới. - Chi-lan: tên một thứ hoa mùi thơm trong rừng sâu, thường ví với người quân tử. Hoa chi lan không cần

207

vì ai mà vẫn thơm, thì người quân tử không vì cảnh khốn cùng mà thay ñổi ñức tánh tốt. - Mê-tân: bến mê, chỗ làm cho người ta lạc lầm. - ðào-nguyên - ðào: cây ñào. Nguyên: nguồn. Ngầm chỉ cảnh Tiên. Theo chuyện kể của ðào Tiềm ñời Tấn (Tàu):“Tại huyện Võ Lăng có người thả thuyền ñi ñánh cá dọc theo khe suối, thấy có hoa ñào trôi trên mặt nước, thầm nghĩ chắc ñây có dân cư. Thuyền ñi mãi, ñến một nơi có người khá ñông, ăn mặc theo ñời nhà Tần. Hỏi thì ñược biết họ lánh nạn hà khắc của Tần Thủy Hoàng, ñến ñây ñã ñược mấy ñời. Ngư phủ chèo thuyền về thuật chuyện lại với mọi người, sau trở lại tìm chốn cũ không ñược nữa”. Người ta ngờ ông chài ñã lạc vào cảnh Tiên. - Trung-Dung – Trung : giữa. Dung: thường. Mực giữa và luôn luôn không thay ñổi. Tư tưởng trung dung. Tên bộ sách trong Tứ thơ của ñạo Nho. - Linh-quang: ánh sáng trí huệ. Ánh sáng ðạo. - Tư-lự: lo nghĩ. - Tình-tang: tiếng ñàn, giọng ñàn. Tiếng lóng chỉ cảnh âu yếm của trai gái. - Hoá-công - Hóa: tạo,sanh ra. Công: thợ, thợ Trời, là ñấng tạo hoá. Theo người xưa, Ông Trời hay Thượng ðế, ñấng tạo ra thế giới, muôn loài vạn vật. - Chí-thiện: rất hiền lành, thật tốt. - Sâm-thương - Sâm: sao Hôm. Thương: sao Mai. Sao Hôm lặn mới thấy sao Mai. Hai chữ Sâm Thương chỉ sự cách biệt. (Theo thiên văn Âu châu: sao Hôm sao Mai chỉ là một: Kim tinh Vệ nữ.)

208

- Lý-di ệu-Diệu lý: xin xem tr.154.- Quân tử: tr. 167. - Phân-minh: rõ ràng, rành rẽ. - Tài sơ trí siển: ít tài năng, trí tuệ non yếu, nông cạn. Câu nói khiêm nhượng. - Nôm-na: nói nôm na: xin xem trang 139. - Phô-trương: dọn bày, phơi bày ra bề ngoài. - Keo sơn - Keo và Sơn: hai chất dính rất bền chặt. - ðâu cật li ền lưng: chỉ sự giao tình khắng khít. ðoàn kết chặt chẽ. - Lao-lý: mất tự do ... Lao: chuồng nuôi thú vật, nhà tù. Lý : ở trong. - Diệu-vơi: có nghĩa ngụp lặn chới với giữa biển khổ minh mông không chỗ bám níu, sắp chết ñuối. - Bồi-hồi: bồn chồn, lòng phập phồng không yên. - Sơ-nhi: thưa mà không lọt. Lời xưa:“Thiên võng khôi khôi, sơ nhi bất lậu”. Nghĩa:“L ưới trời lồng lộng, coi thưa mà không lọt qua ñược”. Nghĩa thứ hai: trẻ mới sanh. - Kim phụng hòa-loan: chim phượng và chim loan hòa hợp nhau. Chỉ sự sum họp vui vẻ. - Vô lự: không lo lắng. Không lo nghĩ. - Ô-ngân: Ô thước (quạ) và sông Ngân. Theo ñiển tích: ðàn quạ bắc cầu cho chàng Ngưu và nàng Chức gặp nhau mỗi năm một lần vào ngày mùng bảy tháng bảy Âm lịch. Chim Ô và sông Ngân dùng chỉ sự gặp gỡ, trùng phùng. - Sạ-dươn: hay Sự duyên tiếng dân gian nói trại ra, có nghĩa: lý do sự việc; rõ ràng nguồn gốc.

209

- Dập-dồi hay Dập dồn: chồng chất, chồng thêm, dồn thêm. - Gió kép mưa ñơn: Thời tiết xấu, thay ñổi bất thường. Chỉ tai họa bất ngờ. - Dẫu có: dầu có. - Viễn lự: lo xa. - Cơ-hàn: ñói và lạnh. - Ki ểng-tiên: cảnh tiên. Tiếng cảnh dân gian nói trại thành kiểng. - Trướng-loan: màn thêu hình chim loan. Chỉ phòng riêng của phụ nữ. - Tà-tây: xin xem trang 139. - ðiêu-ngoa: xin xem tr. 51. - Ma-ha: xin xem tr. 143. - Cội thung: xin xem tr. 139. - Dặm tràng - Dặm trường: ñường xa. - Cúc-dục: nuôi dạy. Công cha mẹ nuôi dưỡng, dạy dỗ con.

--- oOo ---

Ông NGUYỄN THANH-TÂN (tức Hương Thân ƯỚNG) xướng:

Bóng thỏ ñà lu rạng mặt rồng, Bốn phương sĩ-tử nhóm càng ñông. Trời Nghiêu phụng múa vòng tay áo, ðất Thuấn voi cày ruộng trổ bông. Biển lặng sông trong chờ lịnh chánh, Nhà an nước trị lẽ thiên công. Kìa ai gói-gấm lời cơ-mật, Ức bụng kẻ hiền bớ núi sông !

-- ••• --

210


Non Lịch rừng nhu lộ vẻ rồng, Danh hiền bao rải khắp Tây-ðông. Chòm ong còn múa trong the áo, Nam-Việt giống nòi trổ nhụy bông. Mặt ñất ñịa cầu qui lập chánh, Một nền ðạo hạnh lấy tâm công. Văn-nhu áo-não tìm cơ-mật, Sẽ hản việc ñời hỡi núi sông !

-- ••• --

Ông NGUYỄN THANH-TÂN xướng:

Tiết phong một võ nhứt thân khinh, Háo ñạo thơ sanh cảm khốc tình. Cực vọng nam minh dân tiếp thủy, Tường khan bắc chỉ thạch tranh vinh. Mộng hồi cố quốc tam canh nguyệt, Tỉnh khởi cô bang vạn lý trình. Kim nhựt phùng chơn tu tận túy, Hưu tương ly-biệt não bình sanh.

Phỏng dịch:

- Giữa trời mưa gió nhẹ một thân. - Mến ñạo học sinh rơi lệ cảm tình. - Phương Nam dân chúng mong nguồn nước mát. - ðất Bắc tranh danh bia ñá giành. - Thâu canh hoài vọng hồn non nước. - Tỉnh giấc bơ vơ vạn dặm ñường. - Nay gặp chân nhân vô cùng hân hạnh.

211

- Lại buồn chia cách dạ không yên!.

-- ••• --


Hải qui thiết lượng ngốc nhơn khinh, Cố viễn hà qua kiến hữu tình. Quí hóa ai thi hà quốc thủy, ðài phi sơn lãnh vị thành vinh. Phù vân lộ thức nhiên âm nguyệt, Tố giả vong bang kỷ tráng trình. Phúc họa trù phong nhiên Bính tí, Trùng lai hữu nhựt tại hoài sanh.

Mỹ-Hội-ðông, ngày 22/1 Canh-Thìn. Phỏng dịch:

- ðứa dại khờ khi người chí lớn. - Rất cảm tình với kẻ có lòng. - Quý trọng thơ văn giàu tình nước. - Sự nghiệp như ñài cao, ñỉnh núi. - Khi mây tan tỏ sáng vầng trăng. - Nước mất ai người mạnh dạn lên ñường. - Họa phước thạnh suy ñịnh rành năm Bính Tí. - Hẹn ngày gặp lại thỏa hoài mong.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Sĩ tử: học trò ñi thi. - Non Lịch: câu này ðức Thầy nhắc lòng hiếu thảo của vua Thuấn ñối với cha mẹ. Chuyện kể:“Vua Thuấn thuở nhỏ mồ côi mẹ, dầu bị mẹ ghẻ cùng cha và em khác mẹ ñày ñọa vô cùng cực khổ, nhưng ông

212

vẫn giữ một lòng hiếu thảo với cha mẹ và nhường nhịn em. Khi ông bị cha bắt ñi cày ruộng một mình ở núi Lịch, thì voi trong rừng ra kéo cày giùm và bầy chim xuống nhặt cỏ”. - Rừng nhu: rừng nho, chỉ văn chương chữ nghĩa. - The: loại hàng dệt bằng tơ, mỏng và thưa. - Áo não: hết sức buồn. - Hản: xin xem trang 166. - Hoài vọng: lòng tha thiết mong ñợi một ñiều gì. Nhớ nhung, mong mỏi. - Chân nhân- Chơn nhơn: tánh ngay thật, hiền lành sẵn có của mỗi người. Theo nhà Phật, chơn nhơn là thiệt thân trong giả thân. Nói cách khác, Phật tánh sẵn ở mỗi người. Theo Lão giáo: người tu tiên ñắc ñạo. Người trời sai xuống chăn dân.

--- oOo ---

Ông NGUYỄN KỲ-TRÂN xướng: (tức Chín Diệm ở xã ðịnh-Yên, tỉnh Long-Xuyên)

Cường-khấu xâm lăng kỷ thập niên, Vị tri ñại-ñức giáng, hà Tiên ? Hi-Di ngũ quí kim an tại, Thái-Thượng tam vương cổ bất truyền. ðộc nhãn sa ñà tàng Bắc-ñịa, Liên mi chơn mạng ẩn Nam-thiên. Phòng ngu xích vĩ ñương kim nhựt, Dẫn lãnh minh lương trứ tổ-tiên.

ðại ý bài thơ này theo bản dịch của ông Nguyễn văn Hầu trong quyển “Thất sơn Mầu nhiệm” như sau:

213

“Gi ặc mạnh xâm lăng nước nhà ñã mấy mươi năm rồi. Vậy chẳng biết Ngài là vị Tiên chi xuống trần ? Chứ ngày nay những bực như ông Hi Di (tức Trần ðoàn), ông Khương Thượng Tử Nha… ñều ẩn khuất tất cả nơi ñất Bắc trời Nam, chỉ thấy hiện giờ con cá ñỏ ñuôi (ám chỉ lá cờ tam sắc) ở cùng khắp ñất nước. Nếu Ngài thật là bực anh triết thì xin Ngài hãy ñả nó một cây roi thần”.

-- ••• --


Thiên ký Lạc-Hồng ñắc ngũ niên, Sơn-Trung hồi giả bí danh tiên. Trần-nhơn ñãi thế Nam tồn tại, Lão ñạo tiền phong Bắc ý truyền. Trình mổ ngộ kim khuê Cổ ñịa, Xích mi hải hội luật trừng thiên. Vị phi minh ñế ñồ tôn nhựt, Thạnh khí ñào thinh giác kỷ tiên.

Tóm lược theo lý giải của Ông Lê văn Phú tự Tho:

Câu 1: “Thiên ký Lạc Hồng ñắc ngũ niên” (Thiên: trời, ký: phó thác cho. Lạc Hồng là giống Hồng Lạc. ðắc là ñược, ngũ niên: 5 năm) nghiã là 5 năm tới sẽ giải quyết xong ñám cướp nước. Thầy cho ông Chín bài nầy, ngày 23 tháng Giêng năm Canh Thìn, tức năm 1940, ñến năm 1945 (thời gian là 5 năm) Nhựt ñảo chánh Pháp, chánh quyền Việt Nam về tay người Việt Nam cho ñến ngày hôm nay. Thầy rõ ràng là ông Phật nên xác nhận không sai ngày nào.

214

Câu 2: “Sơn Trung hồi giả bí danh Tiên” (Trung là giữa. Sơn là 4 chữ Bửu Sơn Kỳ Hương của Phật Thầy Tây An, ông Vương Thông giải nghĩa:

“Chữ Bửu là hiệu Phật Vương, Chữ Sơn, Phật Thầy tin tưởng phước dư. Chữ Kỳ là hiệu Bổn Sư, Chữ Hương, Phật Trùm bốn chữ phải mang”.

ðức Thầy nói, Ngài chính là ðức Phật Thầy.“hồi” là trở lại,“gi ả” là vậy,“bí danh Tiên”: có Tiên trong xác Thầy, nhưng bí danh là tên không thể nói ra). Câu 3: “Tr ần nhơn ñãi thế Nam tồn tại” nhắc ông Chín, ông Hi Di tức Trần ðoàn, mà ở Việt nam có nhiều ông Trần ðoàn chớ không phải có một ông.

Câu 4: “Lão ñạo tiền phong Bắc ý truyền.”(Lão là Lão Tử, ñạo: ñạo Tiên, tiền phong: cái ñạo ñi trước hết, Bắc ý truyền, Bắc: Bắc kinh chỉ bên Tàu, là ý của ông Lão Tử truyền ra người ta tu ñắc ñạo không biết bao nhiêu, tại sao ông Chín nói“phổ bất truyền” là nghĩa gì. ðức Thầy cho ông Chín biết, Giáo chủ ñạo tiên:Lão Tử, không phải Thái Thượng lão quân.

Câu 5: “Trình mỗ ngộ kim khuê cổ ñịa”. Ý câu này ta có thể hiểu là vì Ân ñất nước mà ðức Thầy ñã chuyển nhiều kiếp, trong ñó có kiếp là Trạng Trình. Ngoài ra, ñể trả lời câu hỏi của ông Chín: có phải Thầy mở ñạo dạy ñời là muốn sau nầy làm vua phải không. ðức Thầy dẫn rõ cho ông biết là không phải vậy. Bởi vì như lời ông Mạnh Kha (ñời ðông Châu) nói:“Dân vi quý, xã tắc thứ chi, quân vi khinh.”

215

Nghĩa là dân mới quý, xả tắc là thứ nhì, còn ông vua thì người ñời coi nhẹ. Thầy không muốn làm vua nhưng làm Giáo chủ vẫn hơn, như gương ðức Thích Ca ngày trước, ñã từ bỏ ngôi vua ñể làm một vị Giáo chủ dạy tất cả nhân loại chúng sanh, ñể ñời ñời còn nhắc nhở tên tuổi của Ngài, như Thầy cho biết:

“ðạo vô vi của Phật ân cần, Nối theo chí Thích Ca ngày trước”.

Câu 6:“Xích Mi hải hội luật trừng thiên”.Xích Mi là Trưởng giáo của ñạo Tiên thời bấy giờ, thấy Triệu khuông Dẫn ñam mê tửu sắc giết em kết nghĩa với mình là Trịnh Ân, nên sai Dư Hồng xuống vấn tội, vây khổn Thọ châu Thành suốt ba năm, khiến Triệu khuông Dẫn mỗi lần nghe ñến Xích Mi lão tổ là phải kinh hồn. Vậy thì ñi làm Xích Mi phải sướng hơn, làm vua chi mà phải sợ lên sợ xuống. Hải hội là gì ? hải là tựu lại, hội là hiệp, nghĩa là gom góp lại, tụ hiệp lại ñể ban thưởng cho kẻ có công và trừng trị những người có tội nên gọi là luật trừng thiên, ñó là:

“K ẻ tà gian sau bị lửa thiêu, Người tu niệm sống ñời Thượng cổ”. Rõ hơn nữa là: “Lão ñây vâng lịnh Phật tôn, Lãnh cân thưởng phạt chư môn dữ lành”.

Câu 7: “Vị phi minh ñế ñồ tôn nhựt” V ị: ngôi vị, phi là trái, minh ñế: bực Minh Vương, nhưng ai là Minh Vương, vị ñó chính là Nguyễn Hoàng. Nhắc lại, Nguyễn Kim có người con gái gã cho Trịnh Kiểm và hai người con trai: Nguyễn Uông và Nguyễn Hoàng.

216

Khi Trịnh Kiểm lên thay quyền cha vợ ñã giết Nguyễn Uông, Nguyễn Hoàng sợ quá nên sai người ñến hỏi ý kiến Trạng Trình. ðược Trạng chỉ:“Hoành Sơn nhất ñái, vạn ñại dung thân”. Do ñó, Nguyễn Hoàng tìm cách vô Nam, khởi ñầu từ Hoành Sơn, mở mang bờ cõi lần lần ñến Chiêm thành rồi Chân lạp, ñể chúng ta có ñược mảnh ñất dung thân như ngày nay. Trở lại, ñồ là cơ ñồ, tôn là cháu, nhựt là ngày. Ngày nay cơ ñồ của vị Minh ðế là còn con cháu ở Sài gòn (ám chỉ vua Bảo ðại) tại sao ông Chín không hỏi những người nầy về cờ Tam sắc mà lại hỏi Thầy là nghĩa gì ? Tuy Thầy là ông Phật, ra ñời ñể dạy người ta làm lành, lánh dữ, ñưa con người ñến nơi giải thoát, nhưng Thầy là người có lòng yêu nước, như lời Ngài cho biết: “Chuyên gở ách xích xiềng thế tục ”, tức là gở ách nô lệ cho chúng ta vậy.

Câu 8: “Thạnh khí ñào thinh giác kỷ tiên” Thầy cho ông Chín biết, ñến lúc hạnh thời sẽ có không biết bao nhiêu cây roi ñả thần tiên ñánh con cá ñuôi ñỏ ñó. Ông ñừng lo rồi ñây sẽ có nhiều người ñứng lên quét sạch quân xâm lược Pháp.

-- ••• --

Ông NGUYỄN KỲ-TRÂN xướng:

Tổ-tiên cứu loạn hựu phò nguy, Hướng thiện khử tà chúng bất-tri. Vô tránh vô tranh thiên-hạ thiểu, Toàn trung toàn hiếu thế gian hy. Ái mao vị tiện ngô ñồng phụng,

217

Tiết giác thâm tàng trạch thủy qui. Bất tận tam tâm danh lợi khách, ðáo ñầu thâm mãnh niệm từ-bi.

Phỏng dịch:

- Tổ tiên cứu người hoạn nạn, giúp ñỡ lúc nguy nan. - Hướng về nẻo lành, trừ kẻ tà gian mà người ñời không hay biết. - Không cãi vã kiện cáo, không tranh giành, trong thiên hạ ít người ñược vậy. - Trung liệt hoàn toàn, hiếu nghĩa tròn vẹn, giữa thế gian hiếm thấy. - Chim phụng quý bộ lông nên thích ñậu trên cây ngô ñồng nhưng chưa thấy. - Con rùa bởi mến tiếc cặp sừng nên giấu mình sâu trong lòng nước. (Lông phụng, sừng rùa là những vật hiếm có). - Ba món danh lợi trong lòng người là vô cùng tận (Tham – Sân – Si ?) - Sau cùng, nhớ nghĩ sâu xa mãnh liệt về ñấng từ bi.

-- ••• --

ðỨC THẦY hoạ:

Kỷ tiên hữu nhựt ngã ñình nguy, Lượng trí bồi thành thử tất tri. Võ kỷ hùng phong nhơn mạt thiểu, Thần-Tiên tiểu ẩn cổ lai hy. Thí-sanh tán ñịa liên ñài phụng, Nam-sĩ bài kỳ phục kiết qui. Vạn vật an-ninh thông ñiện khách,

218

Nhứt trường lê-thứ kiến vô bi.

Phỏng dịch:

- Có ngày ta sẽ dùng roi ñó khi ñất nước lâm nguy. - Phải dùng trí của người xây thành ñắp lũy ñể hiểu. - ðương ñầu với mưa to gió lớn ñời không mấy. - Thần Tiên tạm thời ở ẩn xưa nay hiếm thấy. - Rồi cuộc lọc lừa mới biết ai dựa ñền phụng ñài sen. - Kẻ sĩ phương Nam sẽ gặp vận tốt lành. - Khắp nơi muôn vật sống hài hòa yên ổn. - Và người ñời không ai còn thấy ñau buồn nữa.

-- ••• --

Ông NGUYỄN KỲ-TRÂN xướng:

Gió xuân muôn vật toại lòng rồi, Nghĩ lại bâng-khuâng ñạo Chúa tôi. Cá phụ vẫy-vùng trong dấu cạn, Trông chừng dấu nước luống ngùi-ngùi.

Ngùi-ngùi trông thấy ñám mây xanh, Thoạt vậy mưa tuôn ñượm nhánh nhành. Thẩm ñến rừng nhu tơi vật sắc, Dù ai ñấp lũy nguyện bồi thành.

-- ••• --


ðạo-ñức truyền ban cũng chửa rồi, Xa ñường nguyện-ước chuyện con tôi. Mưa tuôn vừa tiết ngư thong-thả, Dạ thảm lòng vui cũng bắt ngùi.

Bắt ngùi cho kẻ bạc ñầu xanh,

219

Sum-hiệp cùng nhau cội nhánh nhành. Gặp lúc tiết hòa mưa ñượm sắc, Quyết lòng trợ thế với bồi thành.

Bồi thành mới phải ñạo văn-nhu, Có lẽ ngày kia rắn hóa cù. Lũ-lượt ñàn chim bay kiếm ổ, Rán mà theo dõi bớ văn nhu !

Văn-nhu vẹt phá sụp ao tù, Nước túng dân nghèo lại thiếu xu. Khổ, khổ thương ñời luân chuyển kiếp, Phân trần cụ lão chuyện người tu.

Mỹ-Hội-ðông, ñêm 22/1 Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Văn nhu – Văn nho: nghĩa ở ñây là người ñọc sách, người học nho. - Ao tù: nơi nước không thoát ra ñược, nước dơ. Nghĩa bóng chỉ cảnh bị giam cầm, mất tự do.

--- oOo ---

Vịnh ông ðỊA bằng sành (ðể tại nhà ông Hai Xòn ở Vàm-Nao - tỉnh Long-Xuyên)

Bảnh-chẹ ngồi chơi sướng hởi ông ! Tâm lành sao chẳng tiếp non sông ? Nhơn-dân bốn phía ñương ñồ-thán, Vui sướng chi mà lại tỉnh không ?

Mỹ-Hội-ðông, sáng ngày 23/1 Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

220

- Bảnh chẹ (choẹ): ngồi bệ vệ, chễm chệ, nghiêm nghị, coi dưới mắt không có ai. - ðồ thán: lầm than (ñói kém), khổ sở.

--- oOo ---

Viếng làng Phú-An (Châu ðốc)

Lưng-chưng một bước lạ làng, Viếng thăm khắp chốn luận bàn huyền-cơ. Người ñời lòng những ước-mơ, Một câu ñạo-hạnh lỡ ngờ chuyện xa. ðêm khuya còn vắng tiếng gà, Bút nghiên tạm lấy tờ hoa tố-tr ần. Ô-kim vàng ấy ngàn cân, Dương-gian muốn ñổi lập thân cho tròn. Trăm năm ghi-tạc miễu son, Trung-quân ái-quốc hãy còn danh bia. Mặc tình tiếng nọ lời kia, Chẳng màng thế sự ñặt bia nhiều lời. Gẫm ra chuyện lạ ở ñời, Kẻ ngu người trí nhiều lời phân-vân. Xưa kia bạo-ngược nhà Tần, ðem lòng hung-ác giết lần văn-nhu. Ước mong rắn ñặng hóa cù, ðồng tâm hiệp trí chữ tu dắt-dìu. Lòng hiền giữ vẹn sớm chiều, Xem kinh niệm Phật mỹ-miều mặc ai. Hưng-vong suy-thạnh xưa nay, Cuộc ñời vay trả, trả vay ñổi dời. Mấy ai trăm tuổi ở ñời,

221

ðược như Bành-Tổ mà rời lợi danh ? Quyết lòng tầm kiếm cõi thanh, Lánh nơi trần tục học-hành ñường Tiên. Trả cho rồi nợ tiền-khiên. ðến ngày hiệp mặt kiểng-tiên vui-vầy. Làm sao rõ mặt tớ Thầy, Tới chừng trăng rọi ñài mây mới tường. Bây giờ nạn ách còn vương, Cha làm con chịu nhiều ñường gai-chông. Nhiều người kinh-sử lảu-thông, Mà không sửa tánh bởi lòng còn mê. Kiếm con hiền ñức dắt về, Về nơi cõi Phật Tây-Phương an-nhàn. Nợ trần con sớm liệu toan, Nghĩa-nhơn trọn-vẹn mới an tấm lòng. Thuyền từ kêu gọi ngóng trông, Trông cho dân-chúng bớt lòng tham-ô. Chừng nào thấy ñược cơ-ñồ, Nhơn vô viễn lự gia vô nhơn ñình. ðến ñây thấy cảnh sanh tình, Lòng son ñòi ñoạn công-trình dạy khuyên. Cứ lo chế ngạo Khùng ðiên, Ngày sau chịu mãi chữ phiền chữ ñau. Ngọt bùi lời ðạo thanh-thao, ðời còn mê-muội chừng nào mới thôi. Vinh-hoa một bả làm mồi, ðể câu kẻ dại việc tồi chất lên. Muốn mình lên ñặng bực trên, Hãy lo rèn ñúc mới nên Thánh-Hiền.

222

Giống lành xưa cũng Rồng Tiên, Ngày nay hung ác ñảo-ñiên khắp cùng. Mặc tình nghe phải thì dùng, Chớ ñừng bỉ-bạc kẻ Khùng làm chi. Buồn ñời gát (gác) bút nghĩ suy, Suy cho cạn lẽ sầu-bi quá chừng. Cầu ngã kiến văn tối thậm ña, Thiện duyên tác phước ý như hà. Phô trương vạn lưọng tam hài tuế, Hội thính na thời kiến thạnh hoa.

Viễn lự ô hô chí Lão Bành ! Nhơn thì sanh dưỡng khí tồn thanh. Hải-qui thế-giái nam hòa vọng, Nguyện dữ như hà dụng thức canh.

Kim phụng triều vương viễn khứ ñình, Bài hồi phong nhã lạc trầm thinh. Duyên-do phước thọ lai duy hiển, Thủ ñảnh thư hùng thục sử-kinh.

Quang minh diện-mục khả hồ sơ, Nhứt diệu phù-vân phú-quới cơ. Quân-tử Thánh-nhơn hà ñại lượng ? Liên hồng vạn thứ cảnh thiên-thơ.

Phỏng dịch:

- Xin gặp mặt ñể ñược nghe những ñiều cao xa. - Nhờ ñâu ñược hưởng phước ñức và duyên lành. - Không nên khoe khoang sức tài non trẻ. - Ngày ñại hội sáp tới, người ñời sẽ hưởng an vui.

223

- Hởi ôi! Lo nghĩ xa xôi cũng chỉ ñến tuổi cụ Bành. - ðời sống con người nên gìn khí tiết cao thanh. - Làm trai nuôi chí an bình thế giới. - Ước nguyện ñó làm sao sớm ñạt thành.

- Các triều ñại xa xưa từng giữ hòa bình thạnh trị. - Thời buổi vàng son ñó ñã trôi qua. - Nhờ thiện duyên mới ñược hiển vinh, phước thọ, - Và kinh sử ghi danh các ñấng liệt nữ anh hùng.

- Những gương sáng ñó xứng ñáng truyền lưu. - Chuyện sang giàu như một ñám mây trôi. - Thánh nhân quân tử ñược ñời kính trọng vì ñức ñộ và lòng bao dung của các Ngài. - Ơn Trời, thai sen chỉ dành hồn linh các bực tu hiền.

Chợ Vàm (Phú-An), ngày 23 tháng giêng Canh-Thìn, tại nhà Hương-Hào Phỉ.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Huyền cơ: xin xem trang 11. - Tờ hoa: giấy viết thư ngày trước có vẽ cành hoa trên góc hoặc in hoa lá…. - Tố trần: phơi bày rõ ra. - Ô kim: vàng ñen, một loại vàng rất cứng và quí. Ngày xưa dùng ô kim ñể rèn ñúc binh khí, thật bén. - Ghi tạc: khắc, in sâu vào trí nhớ. - Mi ễu son: nơi thờ các vị anh hùng, những vị có công lớn với nước nhà ... - Thế sự: việc ñời, chuyện ñời. - ðặt bia: ñặt ñiều rêu rao. - Phân vân: chưa biết tính sao, chưa dứt khoát.

224

- Bạo ngược: làm hung ác, ngang ngược, không cần biết lẽ phải trái; ham chém giết, ñối xử ác ñộc với người, với sanh vật. - Mỹ miều: xinh ñẹp, ñẹp hào nhoáng bên ngoài. - Hưng vong: phát ñạt và suy tàn. - Suy thạnh: suy tàn và phát ñạt. - Bành Tổ: theo truyền thuyết – Ông làm quan ở Bành thành ñời ðường-Nghiêu (Tàu), tiếp theo ñời Ngũ ñế (2357-2256 tr. Tây lịch) sống ñến 800 tuổi ? - Tiền khiên: ñiều lỗi lầm ngày trước. - Nạn ách: tai họa, việc rủi ro phải gánh chịu. - Lảu thông: hiểu biết tường tận. - Nghĩa nhơn: xử sự theo ñường ngay thẳng, sẵn sàng cứu giúp người yếu thế, hoạn nạn, nghèo khổ. - Tham ô: lòng tham ñến ñộ không biết xấu; lợi dụng quyền hành lấy của công làm của riêng. - Cơ ñồ: sự nghiệp lớn, chỉ về ñất nước. - Nhơn vô viễn lự gia vô nhơn ñình: người không lo xa, nhà không người ở.? - ðòi ñoạn: nhiều ñoạn. Nhiều lộn xộn rối rắm. - Bả: thức ăn trộn thuốc ñộc ñể lừa giết thú vật nhỏ như chuột. Cái có sức cám dỗ, lôi cuốn người ñến mê muội, thậm chí bị mắc lừa. Ví dụ: bả lợi danh ... - Bỉ bạc: khinh bỉ; bạc ñãi, cắt ñứt nhơn tình.

--- oOo ---

Cho Thầy ba THẬN ở làng Phú-Lâm – Châu-ðốc

ðêm vắng mà sao cảm quá dài,

225

Văn-nhu lão trưởng tiếng bi-ai. Tầm nơi yếu lý câu huyền-diệu, Thương thảm cho ñời thưởng huệ mai.

ðoái tưởng lòng ông quá ñỗi hiền, Dậm (Dặm) tràng tới viếng mượn ngòi-nghiên. Tỏ tình yêu quí người lương-thiện, Trông ñợi ngày kia khỏi xích-xiềng.

Phú-An, tối 23 tháng giêng Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Yếu lý: lý lẽ cốt yếu. - Huyền diệu: xin xem trang 9. - ðoái tưởng: tưởng ñến, nghĩ ñến. - Ngòi nghiên: chỉ văn chương chữ nghĩa. Nghiên là dĩa mài mực tàu. - Lương thiện: người hiền lành, ngay thật, không làm trái ñạo lý, luật pháp. - Xích xiềng: dây kim loại nối li ền nhau bằng những khoen. Nghĩa ở ñây chỉ sự mất tự do. Bị ràng buộc.

--- oOo ---

TỎ CÂU HUYỀN BÍ

ðời ñạo liên quan rạng chói ngời, Trần-hoàn biển khổ thẳm vơi-vơi. Thanh minh ñạo-ñức câu huyền-bí, Mượn lấy bút nghiên tỏ ít lời.

Hồng-Lạc giống xưa rất tuyệt vời, Mà sao dương-thế mảng lo chơi. Sớm chiều tự liệu rèn tâm trí,

226

ðạo-ñức nhiệm sâu Lão khuyến mời.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thẳm: mút tầm mắt, thật xa, thật sâu. - Vơi vơi: vời vợi, xa xôi, minh mông, sâu lắm. - Tuyệt vời: quá sức hay ñẹp; hơn tất cả.

-- ••• --

TỎ CÂU HUYỀN BÍ tiếp theo.

Thiên sanh thiện tánh tác thì gia, Tông-tích cổ kim lượng thử hà. Sư giả hạ trần nhơn mạt kiếp, Ngã hồi dương-thế thuyết huyền ca.

ðài phong liễu khước tạo Nam-gia, Thiện-chí hồ thiên thức Ngọc-tòa. Trung-sơn tế-giáng Lư-Bồng kiểng, Giác tỉnh sanh kỳ tối diệu ña.

BỬU ngọc mai danh ẩn nhục tràng, SƠN ñài hồ-hải luyện tứ phang. KỲ sanh tạo giả thi truyền tục, HƯƠNG giải thao tồi thị Bảo-giang.

Ngũ hồ ly cấu tạn hài tiên, Nguyền thuyết thanh-danh tác thiện duyên. Thậm-thâm tối thiểu kim tàng cốc, ða giả khứ hồi giải nghiệp-duyên.

Canh tràng dạ ñoản, ñoản canh sơ, Ngã thứ trung sanh trực thế thờ. Ngỡi khí yên hùng ghi ñảm-liệt, Hà giang lương thố vẽ thiên-cơ.

227

Khởi ñiệu tầm vương Phật cổ hồi, Vạn năng sĩ-tử hiệp hòa ngôi. Tam-thanh truyện tích ghi biên tự, Khán giả tận-tường liệt võng khôi.

Canh niên viễn lự tối thi thần, Kê thủ nhứt tràng vạn ñịch nhân. Nam thức quân thần cuồng lão-sĩ, Châu nhi phục thỉ cổ ñồng lân.

BỬU kiến trừng tâm dụng thể tiên, SƠN sanh giả kế chưởng huyền thiên. KỲ thâm hạ giái ly ñài nguyệt, HƯƠNG vị trầm thinh bí kỷ niên.

Phú-An, ñêm 23/1 Canh-Thìn. Phỏng dịch:

- Người mới sanh tánh tự nhiên hiền lành. - Gốc từ Phật giáo của ðức Thích Ca. - Xuống thế gian thời nguơn hạ.

- Thầy trở lại trần dạy ñạo theo lẽ huyền bí máy trời.

- Việt Nam lập quốc nhưng chưa hoàn toàn tự chủ. - Thầy vâng sắc lịnh của Ngọc ñài. - Tiếp nối Bửu Sơn Kỳ Hương lập hội chọn bực hiền. - Ra ñời tỉnh thức thế nhân là ñiều kỳ diệu sâu xa.

- Chữ BỬU - Phật vương còn ẩn dạng. - Chữ SƠN - Phật Thầy trí tài trùm bốn phương. - Chữ KỲ - Bổn Sư kinh thơ truyền bá cho thế tục. - Chữ HƯƠNG - Phật Trùm, xót xa vì cảnh khổ thế nhân, nhưng phải chờ con sông báu.(Bảo Giang thiên tử xuất - Chờ Chúa Thánh ra ñời).

228

- Tiên nhân họp mặt ở Ngũ Hồ báo hiệu ñiềm lành. - Truyền bá nền ñạo lớn gây duyên cho người ñời. - Nghĩa tình sâu nặng này lòng luôn giữ kín. - Hãy về với ðạo tu hành ñể cởi mở nghiệp duyên.

- Canh dài, ñêm ngắn, thao thức trắng ñêm. - Thời thế này ta vẫn phải ñợi chờ. - Người anh hùng nghĩa khí, gan liền và bất khuất. - Vẫn không hiểu ñược sự vận chuyển của máy trời.

- Phật Vương sẽ lập lại Thượng nguơn. - Thứ ngôi sắp xếp theo công quả tu hành. - Ba tiếng nổ ñánh dấu mở ñầu nguơn mới, sử sách sẽ ghi chép theo thứ tự. - Luật nhân quả không hề bỏ sót một ai.

- Tháng năm lo nghĩ viết lời thơ sâu xa thần diệu. - Dầu muôn người chống ñối rồi cũng phải cuối ñầu. - Bấy giờ phương Nam mới biết ðức Thầy. - Theo sự vận hành của tạo hóa, dứt Hạ nguơn thì ñến Thượng nguơn - ðời Thượng ngươn người người sống hòa bình thương yêu lẫn nhau.

- Muốn thấy ñiều quý báu (BỬU) trước hết phải giữ lòng trong sạch. - Kẻ sĩ trong núi (SƠN) chịu lịnh trời ra ñời lập ñạo. - Sự xuống trần này (KỲ) là ñiều sâu sắc nhiệm mầu. - Tiếp nối Bửu Sơn Kỳ Hương (HƯƠNG) bao nhiêu năm trước.

--- oOo --- Cho ông PHAN THANH-LONG

Long rày năm mới thiệt là rồng,

229

Mèo-mả bạc-bài bỏ ñược không ? Hiệu, Khuynh cùng gã mau liền lại, Kẻo ñể ngày sau chịu não-nồng.

Trường học Phú-An, ngày 24/1/Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bạc bài: cờ bạc. - Não nồng (nùng): xem tr. 111. - Mèo mả: xem tr. 113.

--- oOo ---

DIỆT TI ỀN KHIÊN

Bồng-Lai như khứ khổ nan truyền, Cảm tác quyền hồ tố thiện duyên. Quốc-thủy ñài chương trung liệt cổ, Trần gian ngã ñáo diệt tiền khiên.

Vạn lý trường ñồ mộ nhứt sơn, Danh tiên liễu bá ñịnh hồi yên. Vị phi lai tục ña ưu lự, Sơn hải ñiền viên tất tảo nan.

Hòa-Hảo, tháng giêng năm Canh-Thìn.

Phỏng dịch: Diệt lỗi lầm gây ra từ trước.

- Thật khó tin về lời truyền Bồng Lai là nơi tiên ở. - Vì xúc ñộng, viết cho người có duyên lành. - Xưa nay bao ñấng anh hùng lo tròn nợ nước. - Ta xuống trần giúp thế nhân diệt trừ tội lỗi gây từ bao kiếp trước.

- ðường ñến núi linh (ñền ñài Thất Sơn) xa vạn dặm. - Vị tiên có ñịa vị lớn ñã an bài. - Trở lại thế gian vì nơi ñây rất nhiều ñiều lo nghĩ.

230

- Núi, biển, ruộng vườn sẽ ñổi thay.

--- oOo ---

ðỂ CHƠN ðẤT BẮC

ðể chơn ñất Bắc Thầy trò, Dân còn quê kịch hát hò nghêu-ngao. Xóm làng ðồng-Thạnh xôn-xao, Cùng nhau bàn-tán khác nào trong Nam. Chúng dân tựu ngũ tùng tam, Kẻ ma người mị kẻ ham người cười. Làng nầy ñông-ñúc nhiều người, Dân tình cũng ñược ñôi mươi tu-hành. Nhiều người già cả lòng lành, Có nhiều kỳ-lão biết rành tích xưa. Tới ñâu cũng ít người ưa, Nằm lăn ca hát sớm trưa dỗ-dành. Trưng bày tích cũ ñành-rành, Thiên-cơ ñạo-ñức tu-hành phận tôi. Dân quê nghe nói hỡi ôi ! Hung-ñồ cường nghịch một hồi cười reo. ðâu ñây mà có hùm beo, Khéo bày bá-láp nghe theo làm gì ? Thấy trong lê-thứ cũng kỳ, ði ñâu cũng bị dân thì ghét vơ. Ngày ñầu nhiều kẻ còn mơ, Trị chơi ít bịnh ngẩn-ngơ xóm riềng . Cũng không thèm trọng bạc tiền, Quyết lòng tìm kiếm người hiền mà thôi. Bắc-kỳ dân ít mép-môi,

231

Cũng còn cúng kiếng chè xôi ê-hề. Thương dân nên chịu nặng-nề, Lời ăn tiếng nói nhiều bề thấp cao. Tớ Thầy nào nệ cần-lao, Thương dân dạy dỗ xiết bao nhọc-nhằn. Ngũ-luân lễ nghĩa năm hằng, Tam cang trung-trực người rằng ngu-si. Viết ra mới bốn bài thi, ðặng cho trần thế biết thì Thần Tiên. Cũng xưng rằng hiệu Khùng ðiên, Nhắc ra nhiều khúc Rồng-Tiên Hồng-Bàng.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Nghêu ngao: cách hát tùy hứng một mình ñể giải buồn; hát nghêu ngao chơi. - Xôn xao: ồn ào, nhôn nhao, rộn rịp. Nhiều âm thanh xen lẫn nhau. - Bàn tán: bàn luận rộng và ñặt ra nhiều giả thuyết. Vài người nói với nhau về một sự việc nào ñó rồi mỗi người ñưa ra lý lẽ cốt làm sáng tỏ ý nghĩa. - Tựu ngũ tùng tam - Tùng tam tựu ngũ: hợp nhóm năm ba người – họp từng nhóm nhỏ cùng nhau làm một việc gì ñó. - Kẻ ma người mị: kẻ gian manh người xảo trá. - Kỳ lão: người già 60 –70 tuổi. Ngày xưa các kỳ lão thường ñược vua quan mời hỏi ý kiến về việc nước. - Dỗ dành: dùng lời ngọt dịu làm xiêu lòng người. - ðành rành: rành rẽ, rõ ràng.

232

- Hùng ñồ: kế hoạch lớn lao; ñường tiến thủ mạnh mẽ. Nghĩa ở ñây là một bọn người hung dữ ỷ mạnh không coi ai ra gì. - Cường nghịch: chỉ bọn người chống ñối mạnh mẽ; nghịch ngợm chọc phá. - Cười reo: phát cười to lên và kéo dài. - Bá láp: bậy bạ, vu vơ, không ăn thua vào ñâu, không dính dáng. - Ghét vơ: có ác cảm vì chuyện không ñâu. - Ngẩn ngơ: ñờ mặt ra vì việc xảy ra ngoài sức tưởng tượng. - Xóm diềng - Xóm ri ềng - Láng giềng: nhà và người một xóm, gần nhau. - Mép môi - Môi mép: tánh người hay nói cao thấp; lắm ñiều. - Ê hề: nhiều, thừa thãi, bày ra nhan nhản. - Cần lao: xem tr. 34. Nghĩa ở ñây: siêng ñi dạy ðạo. - Nhọc nhằn: vất vả, cực nhọc. - Tam cang - Tam cương: xin xem trang 104. - Trung tr ực: trung và ngay thẳng. - Trung: xin xem tr. 46. - Cúng kiếng: xin xem tr. 82.

-- ••• --

ðỂ CHƠN ðẤT BẮC tiếp theo I

THƠ rằng:

Nam-thiền vô ngại ñại Hoành-Sơn, Nhiên khước hành vi kỷ khách huờn. Tân tạo huyền sanh hồi châu ngọc, Hữu nhựt Tiên Thần hiệp luyện ñơn.

233

Vân-vân bạch-bạch thức sinh thần, Cổ quán thôn-hương nhứt dị nhân. Tiên-sinh hiện kiếp phò Lê-chúa, Hậu truyền ñộ chúng cảm hoài ân.

Liên hồng cảm-kích vĩ long tuyền, ðồng-Thạnh hàng kỳ tác thiện duyên. Kiển-sám truyền danh lưu hậu thế, Nam-Việt trung-thần ñệ nhứt Tiên.

Nhơn danh ly biệt ngạn Bắc-hà, Cổ súy lương thần vị phong ca. Thọ tử tâm trung trưng hùng khí, Qui hồi quốc thủy tiện phương hoa.

Phỏng dịch:

- ðến với ðạo của ta không khó khăn như vượt dãy Hoành Sơn. - Vậy mà lắm kẻ chùn bước muốn quay trở lại. - Khai ðạo dắt dìu người ñời sống cao quý, ñức hạnh, hiền lương. - Rồi có ngày Thần Tiên hội họp giúp ñỡ giồi trau ñường tu tập.

- Mây trắng quyện vào nhau như tinh thần cao diệu của vị thần tiên. - Như nhắc nhở quê quán xưa kia của bực dị nhân. - Tiên sinh xuất hiện kiếp này giúp chúa nhà Lê. - Ngài ñã cứu ñộ thế nhân nên ñời sau lưu truyền và tưởng nhớ ñức ân.

- Tu thành ñạo ñược sen ñỏ hóa thân về cảnh an vui.

234

- ðến làng ðồng Thạnh gây tạo các duyên lành. - Lời Thánh hiền truyền bá và lưu lại cho ñời sau. - Vị Tiên thứ nhất là bực trung thành của Việt Nam.

- Người ñã xa rời quê hương miền Bắc. - Tôi trung sống thì cao danh vị, chết ñược tôn thờ. - ðành cam chịu chết ñể sáng tỏ chí khí hào hùng. - Vì tổ quốc danh thơm bay khắp thế gian.

-- ••• --

Bốn bài thơ ñã làm xong, Văn-nho bàn-bạc nhiều ông lắc ñầu. Nghĩ ra mới biết cơ cầu, Người chi thi-phú công-hầu cổ nhơn. Nghiệm suy lời lẽ thiệt hơn, Dặn-dò bá tánh thi ơn xóm làng. Nào ta có nói bướng càn, Về An-Giang tỉnh rõ ràng ai hay. Từ ñây Nam Bắc chuyển quay, Khi ñây khi ñó ra tài khuyên dân. Tuần-huờn tạo-hóa cầm cân, Ở ñây cũng dạy hương-lân ñủ ñều. Xác nghèo nhà tợ cái lều, Cơ-hàn rách rưới nhiều ñiều nan nguy. Tuy là gia-trạch hàn-vi, Nhưng mà hiền-ñức khác gì người xưa. Nhiều người lối xóm ñẩy-ñưa, Tấm lòng không mến mà ưa bề ngoài. Nước tràn ruộng lúa lạc-loài, Bắt ñầu lo chuyện miệt-mài bắp khoai.

235

Giáo-truyền lời lẽ thẳng ngay, Hương-lân trùm-tr ưởng ñắng cay nhiều bề. Thày trò ra sức làm hề, Ca tuồng ly-loạn dựa kề biên-cương. Có nhiều chệt khách Minh-hương, ðau lòng nhiều khúc thê-lương bên Tàu. Chú lùn Nhựt-Bổn hùng-hào, Chẳng thương sanh-mạng dân Tàu dại ngu. Bởi chưng hung-bạo chẳng tu, Cho nên gây sự lu-bù chiến-tranh. Bắc-kỳ Trung-Quốc giáp ranh, Sao không xem ñó tu-hành hiền-lương. Cá không ăn muối cá ươn, Chẳng nghe lời dạy lâm ñường chông gai. Hát tuồng Trung-Quốc quá dai, Ta bèn bỏ bản hát bài tà-tinh. Cả kêu lớn nhỏ ñệ-huynh, Từ ñây nhẫn-nại chống kình làm chi. Bút nghiên lôi lại làm thi, ðặng cho sanh-chúng bớt nghi tinh-tà.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Văn nho bàn bạc: các nhà nho học cùng nhau tính toán lo liệu ñể giải quyết. - Cơ cầu: rắc rối, cao kỳ. Khắt khe nghiệt ngã. - Công hầu: tước Công và tước Hầu, hai tước cao trong năm tước. (Công - Hầu - Bá - Tử - Nam). - Bướng càn: ẩu, càn, cố làm cho ñược dầu biết là sai là quấy.

236

- Tuần huờn: xem tr. 172. - Giáo truyền: xem tr. 12. - Hương lân: hàng xóm, láng diềng. - Nan nguy – Nguy nan: nguy hiểm, khó khăn. - Gia trạch hàn vi: gia cảnh nghèo nàn. - ðẩy ñưa: nói vuốt theo không làm trái ý, mất lòng. - Trùm tr ưởng: người cầm ñầu một nhóm,1 tổ chức. - Biên cương: bờ cõi, ranh giới giữa hai nước. - Minh hương - Minh: nhà Minh. Hương: quê hương. Tức quê hương người lánh nạn nhà Minh. - Thê lương: xin xem trang 139. - Cá không ăn muối cá ươn: Ý từ ca dao:“Cá không ăn muối cá ươn. Con cãi cha mẹ trăm ñường con hư”: Mu ốn cá khỏi ươn (sình – thúi) người ta phải ướp muối cho mặn. Muốn con khỏi hư cha mẹ phải hết lòng dạy dỗ. Con cãi lời cha mẹ là con hư, là con bất hiếu. - Lâm ñường chông gai: gặp phải khó khăn. - Nhẫn nại: cố gắng chịu ñựng. - Chống kình: chống cự không chịu thua.

-- ••• --

ðỂ CHƠN ðẤT BẮC tiếp theo II

Cổ qui tài tận hận do Tần, Thiện chí tu trì lập vĩ thân. Tồn tại hư vô tầm Bát-Nhã, Tiên kiếm thần thông chỉ huy cần.

ðiền tan gia phế tế nhiên hàn, Khổ ñáo ly kỳ ảo viễn cang. Nghị xuất Thần Tiên yên truyền ñạo,

237

Bần phú cơ ñồ bất tự sang.

Nôn nải kìa ai nhọc mưu cầu, Thê-thảm cho ñời nẻo huyền sâu. Kiên-cố của tiền thiên ñạo-lý, Cấp hồi ái truất trót canh thâu.

Thiên ý bất tư hoạnh trữ tài, Biên hình liên huệ tất ư giai. Kiệm kỷ tha lam mi hài-chí, Long trì phi ẩn tạo kiền khai.

Ngạo cảnh du vân triện Bắc-hà, Quá khứ trú ñình vịnh ngân ca. Thanh tích cổ nhân tân cừ khí, Nghiên tòng bí khuyết bích-lư xa.

Phỏng dịch:

- Ác như vua Tần, người tài ẩn mặt nước mới mất. - Nên trau giồi và gìn giữ tánh tốt ñể lập thân một cách vẻ vang. - Chỉ có trí tuệ mới mới tồn tại trong cõi hư vô này. - Hãy dùng trí huệ như phép báu ñể ñạt thành ñạo quả.

- Cửa nhà hoang phế ruộng rẩy tiêu tan sống cảnh ñói nghèo. - Nỗi khổ này ñến một cách khác thường chưa từng xảy ra bao giờ. - Nên Thần Tiên xuất hiện mang nghị lực dạy truyền ñạo lý và tạo an bình.

238

- Giàu nghèo không hẳn do minh mà còn tùy sự sắp bày của tạo hóa.

- Nên biết, nôn nóng chẳng ích gì, chỉ uổng công. - Lẽ trời mầu nhiệm, nỗi khổ ñau nói không cùng. - Của tiền không chắc chắn, ñạo lý mới vững bền. - Mau hồi tỉnh gạt bỏ chuyện ân ái riêng tư, ñiều ñó khiến suốt canh thâu ta không chợp mắt.

- Trời chẳng riêng vị một ai thì ñừng chứa cất của tiền không phải do công sức mình làm ra. - Hoa sen hoa huệ hình dáng vừa ñẹp vừa sạch trong, nên dọn mình như hai loài hoa ấy thì tốt hơn. - Tiết kiệm của mình, ñừng nịnh bợ hay tham lam của người khác. - Như rồng khi bay lượn có lúc phải ẩn hình chỉ vì ñợi lịnh ấy thôi.

- Dạo chơi viếng cảnh quang nơi ñất Bắc. - Nơi có lắm thi ca gợi nhớ nhiều triều ñại trong quá khứ. - Chuyện tích người xưa ñược khảm xa cừ ñể lưu giữ ñời ñời. - Theo ñó tìm hiểu kỹ chỗ thiếu sót truyền lại cho dân gian.

Thâm canh bất mến công hầu, Trông cho lê-thứ gặp chầu vinh-huê. Ở ñâu dân cũng còn mê, Tham câu danh lợi khó kề Thần Tiên. Tư lương một mối sầu riêng, Long thiền ñãi ảnh vị thiên cô phần.

239

Ngảnh ngao tái chí thi ân, Biện-minh chí hứng ñền lân dựa kề.

Phỏng dịch:

- Người tu ở Long Thiền (Ông Cử ða) ngôi vị ñã sẵn, còn chờ ñợi l ịnh. - Sẽ trở lại giúp ñời thêm lần nữa. - Cho rõ ràng chí hướng người kề cận gác lân.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Chầu vinh huê: dịp, cơ hội giàu sang, có chức quyền sống sung sướng mà nhiều người ham muốn; vẻ vang, tốt ñẹp. - Tư lương: xin xem trang 116.

-- ••• --

ðỂ CHƠN ðẤT BẮC tiếp theo III

Huy hoàng hương nến tự thiên chi, Hội kiến truyền linh thuyết vĩnh kỳ. Lôi chất khai âm vô sắc thí, Ngại hồi bi hiện án tiền phi.

Phỏng dịch:

- Những vị có công với dân với nước ñược hương khói phượng thờ, - Thành các bực linh thiêng ñược ñời truyền tụng. - Mấy ai biết ñược sư vần xoay của trời ñất. - Sự việc xảy ra ñều có bằng chứng.

Rừng thông bên cạnh gần kề, Bôn-phi lê-thứ nhiền bề gian-nan. Bắc-kỳ còn hỡi hò khoan,

240

Chúng dân ñi cấy reo vang ruộng ñồng. Thấy ñời cũng luống ñộng lòng, Xứ quê nghèo cực muỗi mòng thiếu chi. Dạo miền thành-thị một khi, Chán-chê thế sự sầu-bi trong lòng. Ca xang thảm cảnh não-nồng, Cả kêu dân-chúng Lạc-Hồng hỡi ơi ! Giống xưa Tiên cảnh tuyệt vời, Ngày nay ñã lạc ñạo ñời nhuốc-nhơ. Người hiền nghe thấu ngẩn-ngơ, ðớn ñau sắp ñến, bơ-vơ một mình. Muốn xem ñược hội Long-ðình, Thì dân hãy rán sửa mình cho trơn. Ở ăn cho vẹn mười ơn, Cảnh tình hiền-ñức gặp cơn khải-hoàn. Gắng công khỏi buổi nghèo-nàn, Sum-vầy một cuộc Hớn ñàng toại thay. Người nào vẹn ñược thảo ngay, Dựa kề cửa Thánh ñài-mây an nhàn. Khuyên răn cuối xóm cùng làng, Giàu sang nắm giữ của ngàn làm chi. Việc ñời nhiều nỗi sầu-bi, Hạ-nguơn ñã hết loan-ly cơ-ñồ. Bây giờ còn hỡi mờ-hồ, Chẳng nghe dạy chỉ cơ-ñồ về sau. Thử xem cho biết vàng thau, Tình yêu sanh chúng chẳng nao tấc lòng. Tu hiền như thể phụng rồng, Mắt nhìn Tiên cảnh mây hồng toại thay.

241

Bây giờ rán chịu ñắng cay, Ngày sau mới biết mặt mày Khùng ðiên. ðạo ñời nào có tư riêng, Minh-Vương sửa trị mới yên ngôi Trời. Xa-xăm các chỗ các nơi, ðâu ñâu cũng rán nghe lời tiên-tri . Kẻ hung ngạo-nghễ khinh khi, Nữa sau ñến việc sầu-bi nhiều bề. Tớ Thầy non núi dựa kề, Cũng tìm am cốc liệu bề dạy khuyên. Quyết lòng rửa sạch tiền-khiên, Ra oai ra lực hùng-yên mới là. Bây giờ còn liệu tây tà, Cho nên ñạo-ñức khó mà cạn phân. Nam-thiền báu ngọc châu trân, Phật Tiên phân ñịnh tấm thân mới nhàn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bôn phi: ñi mau, ñi gắp. - Bơ vơ: lẻ loi không kẻ thân, không nơi nương dựa. - Mười ơn: 1.- Sanh ñẻ chịu khổ - 2.- Bồng ẵm giữ gìn - 3.- Uống ñắng nhổ ngọt - 4.- Nhường chỗ khô nằm chỗ ướt - 5.- Sanh ñược con mừng mà quên rầu - 6.- Rửa ráy mọi ñiều dơ bẩn - 7.- Bú mớm nuôi nấng – 8.- Vì con nhiều khi Cha Mẹ phải làm ñiều chẳng lành - 9.- ði xa thì nhớ - 10.- Mẹ thương con không có cái thương nào bằng.

242

- Hớn ñàng: Nhà Hớn hay Hán là một triều ñại có công dẹp bạo Tần, ñem an vui hạnh phúc cho dân nước. Nghĩa bóng chỉ cảnh thanh bình hạnh phúc. - ðài mây: từ chữ vân ñài: ñài cao tận mây. Theo ñiển tích: Vua Quang Võ nhà Hán (Tàu) xây ñài cao, trong ấy vẽ hình 28 vị công thần. Nghĩa bóng: chỉ cảnh Phật, cảnh Tiên, nơi hoàn toàn yên vui. - Tiên tri : biết trước, ñoán ñược việc sẽ tới. - Ngạo nghễ: phách lối, không coi ai ra gì. - Am: ngôi nhà nhỏ thờ Phật chỉ ñủ cho một người ở tu. Ngôi chùa nhỏ - Cốc: chùa nhỏ trong hốc núi. - Hùng yên - Hùng anh - Anh hùng: xin xem tr. 78. - Nam thiền – Nam thành: thành Nam. - Châu trân - trân châu: hột châu (ngọc con trai) quý báu.

-- ••• --

ðỂ CHƠN ðẤT BẮC tiếp theo IV

Duyên sự ñê-mê cảnh Hớn-ñàng, Lần dò cho thấu nẻo Tiên-bang. Xuê-xang mấy kiểng nhìn sương gió, Lòn cuối chờ trông lúc khải-hoàn.

Mê-man danh-lợi cõi hồng-trần, Có một hội nầy lập lấy thân. Nếu ñể trễ chầy e chẳng kịp, Khuyên ai khuya sớm gắng chuyên-cần.

Huyền-vi cơ ðạo kiến linh kỳ, Tự thán dương-trần tốc kham bi.

243

Vô vị phi liên tâm phế kỷ, ðiểm hồng nê ñịa tự thiên chi.

Phỏng dịch:

- Căn bản giáo lý ñạo Phật huyền vi và mầu nhiệm. - Hãy can ñảm chịu ñựng ñể vượt qua những khổ ñau ngang trái của cuộc ñời cát bụi này. - ðừng bận lòng với các sự việc không cần thiết. - Từ cao sang ñến thấp hèn ñều giả tạm, không gì bền vững.

-- ••• --

Chừng nào thấy ñược phụng-hoàng, Rồng chầu chớp-nháng Hớn-ñàng hiển-vinh. Sớm chiều rèn ñúc kỉnh-tinh, Ngày sau mới thấy phép linh của Trời. Ai ai cũng ở trong ñời, Chốn nào không ðạo là ñời vô liêm. Xét suy cho cạn cổ kim, Hết tâm bền chí rạch tim xem nhìn. Ta ñây ưa ghét mặc tình, Dương-gian cứ mãi chống-kình làm chi. Chừng nào thượng-cổ hồi-qui , Thế-trần mới hết khinh-khi Phật Trời. Tu-hành ñạo-ñức rao mời, Như người ngu dại với ñời loạn-ly. Ở sao cho biết tôn-ti , Dể-ngươi Phật Thánh sầu-bi mãn ñời. Khùng-ðiên ẩn-nhẫn tùy thời, Có cơn giả dạng dắt ñời hạ-nguơn.

244

Mặc tình ai nói thiệt hơn, Thấp cao tai tiếng làm ơn cho ñời. Luân phiên Thầy tớ tách vời, Chẳng nài lao-lý miễn ñời bình-an. Tiếng ñờn hò liếu cống xang, ðêm khuya khuyên nhủ khắp tràng chúng-sanh. Buổi nay nhằm lúc vắng thanh, Lời ta khuyên ñó như cành ghẹo chim. Trau dồi (giồi) ñúng bực thanh-liêm, Nữa sau mới biết thành kim ñền ñài. Việc ñời nhiều lúc khôi hài, Quyết lòng cho thế một bài học hay. Chuyển miền Nam ñịa lung-lay, Nam Trung cùng Bắc một tay giáo ñời. Thiếu ai mà bị réo mời, ðầu trên xóm dưới thỉnh mời liên-thinh. Trớ-trêu phải mượn kệ kinh, Mặc tình dân-sự biện-minh lẽ nào.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Kiểng: cảnh, phong cảnh.- Xuê xang: xem tr. 138. - Vô liêm: kẻ không trong sạch, không ngay thẳng, hay làm ñiều xấu - Thượng cổ hồi qui : trở lại ñời thượng cổ. - Tôn ti: thứ bực trên dưới theo ñịa vị xã hội; thứ bực trong gia tộc họ hàng. - Thanh liêm: trong sạch, không tham lam. Không ăn của lót, không ăn cắp của công. - Giáo ñời: dạy ðạo cho người ñời.

245

- Biện minh: nêu lý lẽ rõ ràng làm sáng tỏ câu chuyện.

-- ••• --

ðỂ CHƠN ðẤT BẮC tiếp theo V

THI

Thâm-trầm ñạo-ñức quá thanh-thao, Rừng-rú kệ-kinh cắt khoen rào. Rước ñưa sanh-chúng rời bể ái, Thử-thét cho cùng cạn thấp cao.

Liên lụy trần mê bể ái-hà, Bỗng xuất thoàn tình mượn thi ca. Thể-thống Thần Tiên kiên bế chí, Tương ñồng sanh-chúng gội ma-ha.

Si lung á giá tọa phú hào, Tiên kiến hậu hiền quí kỷ cao. Thố tử hồ bi ghi chí hứng, ðại-ñồng ðạo cả khắp trùm bao.

Phỏng dịch:

- Khuôn phép, nền nếp và tâm của Thần Tiên luôn vững chắc, - Phật giáo là ñiểm tựa tinh thần của chúng sanh.

- Người mê muội giam mình trong cái lồng phú quí. - Người hiền, thấy xa, sống cao thượng ñược ñời sau quý trọng. - Thỏ chết, chồn còn buồn, người ñời sao chẳng thương yêu nhau.

246

- Người hiểu ðạo sống an hòa không phân biệt giai cấp, sắc tộc, quốc gia; người người bình ñẳng, tự do và hạnh phúc như nhau.

-- ••• --

Toan ly bể khổ, khổ tới à ! Dân-sự an-nhàn sướng dữ a ! Ta mảng lòng lo gìn sanh-chúng, Gội nhuần ân-ñức vịnh phong ca.

Ma-ha thoàn nhỏ ñã dọn rồi, Chèo lái trương buờm chớ thả trôi. Bến giác bờ mê, mê phải tránh, Ly-biệt hồng trần hỡi ai ôi !

Liên-hoa chín phẩm ở ngọc tòa, ðược lịnh Thiên-Hoàng nấy sai ta. Hạ-giái dạy khuyên truyền ñạo-lý, Giả dạng ðiên Khùng mượn thi ca.

Ham vui ñào mận chẳng xong rồi, Trung hiếu giữ-gìn phận con tôi. Thế-sự bao la ta chẳng quản, Tiên-cảnh non Bồng sẵn vị-ngôi.

Nước non náo-nức giống nòi Hồng, Gắng chí kiếm tìm chủ-nhơn ông. Tuổi trẻ ñầu xanh khoanh tay rế, Liệu-lượng thâm tình tợ biển sông.

Thay cảnh ñổi lòng nỗi biệt-ly, Muốn gặp bảng son với linh-kỳ. Noi sức bình-sanh quanh nước lửa,

247

Có một ngày chờ hội ứng thi.

Hồn thơ Tiên Thánh sánh ðạo mầu, Chẳng thấy việc ñời mảng góp thâu. Tóm tắt ít lời âu diệt chủng, Thế-sự mê hồn lụy song mâu.

Cha nọ bồng con vợ khóc oà, Tan nát xóm-diềng khổ dữ a ! Nhà không kẻ ở, ôi ! nói trước, Nếu chẳng tin lời gặp thiết-tha.

Lời xưa di tích rõ việc nầy, Ai muốn mắt phàm gặp Rồng Mây. Hãy rán nghe lời ta mách trước, Không gìn ñạo-ñức phải phơi thây.

Thương dân xuống bút tay ñề, Dặn-dò bá-tánh chớ hề lợt-phai. Cuộc thế-giới chuyển lay như chóng, Khuyên dân tình hãy lóng mà nghe. Lam-ki ều hữu lộ vắng hoe, Ngục môn không cửa mà hè nhau ñi. Thảm cho trẻ hài-nhi liệu-ñiệu, Vợ xa chồng bận-biệu (bịu) thê-lương. Phong trần dày-dạn gió sương, Chư bang ham báu hùng-cường ñua tranh. Còn một cuộc chiếu manh giành xé, Khắp hoàn-cầu ó-ré mọi nơi. Dòm xem châu ngọc chiều mơi, Sao ñời không sớm tách dời cõi mê. ðể ñến việc thảm-thê thê-thảm,

248

Mắt phàm-trần tường-lãm bi-ai. Cũng ñồng cốt-nhục hoài thai, Nên ta rán sức miệt-mài dạy khuyên. Thơ với phú Thần Tiên giáng bút, Bởi cơ trời ñã thúc bên lưng. Không tu chừng khổ cũng ưng, Tu-hành gặp cảnh vui mừng toại thay !

Hoàng hôn tái sắc chuyển luân tài, Nhựt dạ yêu ñời chỉ quá dai. Tỏ thuyết huyền-vi sanh-chúng rõ, Năng kỳ liên huệ tất biền lai.

Phỏng dịch:

- Hết hoàng hôn theo luật tuần hoàn, bực tài năng xuất hiện. - Vì thương người ñời nên ngày ñêm không nghỉ. - Bày tỏ huyền bí nhiệm mầu cho chúng sanh rõ, - Chư vị ñức tài, trong sạch như hoa sen hoa huệ ñều trở lại cõi ñời này.

-- ••• --

Tư lương ñeo ñuổi giấc mộng sầu, Bớ hỡi dương trần khá liệu âu. Nước lửa ñến chưn, ôi ! khó nhảy, Co giò phóng riết lọt ngoài sâu.

Huyền-cơ ñạo-hạnh hãy rán tầm, ðời cùng Tiên Phật dụng nhơn tâm. Ngàn năm Thích ñạo ñành chôn lấp, Thương tưởng bá-gia nỗi lạc-lầm.

249

Cảnh thảm khổ chiều mai sẽ ñến, Sao dân còn tríu-m ến trần-mê ? Mắt nhìn ngoại quốc thảm-thê, Nam-bang cảnh khổ cũng kề bên tai. Cuộc biến ñộng nay mai nguy ngập, Một hội nầy rán lập thân danh. Kìa kìa các bực công khanh, Miễu son tạc ñể ñành rành chẳng sai. ðất với nước hậu lai vinh-diệu, ðạo lo tròn yểu-ñiệu tấm thân. Một câu quân lý tứ ân, Ta ñừng phai-lợt phong-thần bảng ghi.

Hòa-Hảo, tháng giêng năm Canh-Thìn. (Chép theo bổn chánh của ðức Thầy do ðức Ông giữ).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Khoanh tay rế: cách ngồi vòng hai tay hay ôm hai gối và xỏ bàn tay này dưới cánh tay kia. Cách ngồi của người tỏ ra bất lực trước tình thế vì thiếu ñiều kiện tiến hành công việc. - Li ệu lượng: toan tính, cân nhắc lợi hại, ñúng sai trước khi quyết ñịnh việc gì. - Lam kiều hay Cầu Lam: cây cầu bắc qua sông Lam, tỉnh Thiểm Tây (Tàu). Bùi Hàng, ñời nhà ðường ñược Tiên dạy ñến cầu sông Lam sẽ gặp duyên nợ. Theo lời, Bùi Hàng ñến cầu Lam, vào quán nước, bà chủ bảo con gái, tên Vân Anh mang nước ra, Bùi Hàng thấy vừa ý, hỏi xin cưới. Bà mẹ nàng bảo, bà có cối ngọc, nếu Bùi Hàng kiếm ñược

250

chày ngọc mang ñến, bà sẽ gả Vân Anh cho. Bùi Hàng nhờ Tiên cho chày ngọc nên ñược vợ. Bùi Hàng và vợ sau ñều thành Tiên. Nghĩa bóng: người tốt gặp duyên lành. - Lịu ñịu - Bận bịu: xin xem trang 113 - 139. - Phong trần dày gió dạn sương: từng trải, chịu ñựng nhiều thử thách ñến mức quen với khó khăn vất vả. Phong trần là gió và bụi. - Hùng cường: sức lực mạnh mẽ, giỏi giắn. - Ó ré: la hét lên, la chát chúa. - Cốt nhục hoài thai: mang thai, có chửa, xương thịt tượng hình trong bụng mẹ. - Mi ệt mài: xin xem tr. 172.- Tường lãm: xem tr. 112. - Tríu mến - Trìu mến: tr. 121. - Công khanh: tr. 113. - Hậu lai vinh diệu: ngày sau sẽ vẻ vang rực rỡ. - Quân lý: về ñạo quân thần, tức tôi ñối với vua. - Phong thần - Phong: ban ñất ñai hay tước lộc cho người có công. Thần: tước hiệu. Theo truyện Phong Thần (Tàu), Khương Tử Nha nhận lịnh Phật, sau khi dẹp vua Trụ, ñăng ñàn, xét công tướng sĩ, sống hay chết ñều ñược phong thưởng.

--- oOo ---

GIỌNG KHÀN

Lập chí giác dân ñến giọng khàn, Cảm tình bổn-ñạo ngặt lời khan. Tạm ngưng lý-lẽ trong ñôi bữa, Xin chớ bỏ qua rất muộn-màng.

Muộn-màng chơn-lý khó bằng an,

251

Thế thái trần mê giải mộng tràng. Hỡi giống Tiên-Rồng mau mở mắt, Kiếm tìm ñạo-lý lánh hùm lang.

Hòa-Hảo, tháng 2 năm Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Giác dân: dạy cho dân hiểu biết ðạo, thức tỉnh. - Thế thái: thói ñời.- Chơn lý: xin xem trang 36. - Hùm: một loai cọp; giống cọp dữ. - Lang: chó sói. - Mộng tràng: xin xem tr. 173.

--- oOo ---

Cho Ông Tham-tá NGÀ (Con của Ô. ðốc-phủ Lê-Quang-Liêm tức Bảy)

Lòng buồn gặp kẻ xa-xôi, Lân-la ñến chốn buôn mồi vinh-hoa. Xả thân tìm kiếm ma-ha, Chẳng nài viễn-vọng dẹp tà nơi tâm. Nay gặp bạn tri-âm tri-k ỷ, Cho những ñiều thiện mỹ cổ lai. ðừng nên sớm vội lợt phai, Xe dây cho chặt mà nài tánh linh. Nền ñạo-ñức sắc thinh chớ mến, Có thuyền từ ñưa ñến non Tiên. Cứu người hữu phước thiện-duyên, Về nơi cõi Phật khỏi miền tr ần ai. Kẻ ác-ñức hậu lai khổ thảm, Mắt phàm trần tường lãm hồ binh. Mấy lời dặn bảo ñinh-ninh , Gắn-ghi chạm dạ Long-ðình ñược xem.

252

Mùi ñạo-diệu gỏi nem khó sánh, Chốn trà-ñình xa lánh vãng lai. Tu hành nào luận mặn chay, Miễn tâm thanh-tịnh gặp ngày an-cư. Nền ñạo-ñức vị tư bất nhã, Ta ñừng phân nhơn ngã mới hay. Nhìn ñời thế thái ñổi thay, Hết vinh tới nhục lẽ nầy thường xưa. ðời (¹) vật-chất văn-minh chiều-chuộng, Vì thời lai vận bĩ trải qua. Lòng sắt-son ñây ñó nõn-nà, Tâm não bít bê-tha chậm trễ, Tu với tỉnh bảo toàn thân-thể, Giữ ñừng mòn linh tánh mới hay. Nỗi bút-nghiên phận Lão cạn bày, Câu diệu-lý cơ-huyền khó kiếm. Sá chi kẻ dùng lời bao-biếm, Chê ðiên Khùng khó kiếm cho ra. Não tâm tràng sớm dứt ái-hà, Nên phải vội lìa xa cõi tạm. Quyết chỉ nẻo lánh vòng hắc ám, ðạo và ñời thăm-thẳm sâu-xa. Diệm Hồng-Liên thơ-thớ (thới) quần ca, Tạo duyên giả phàm gian thân giả. Chớ lấy ñó mà tâm buồn-bã, Hiệp hòa nhau chờ ñợi năm non. Kìa hỡi ai giữ phận cho tròn, Sau huynh-ñệ có ngày hòa-hiệp.

Chớ nản chí ñường tu bỏ líp,

253

Trổi bước sang gặp Lão thế ngôn. Trổi hùng phong cốt cách duy tồn, Xác tuy mất hồn thiêng chẳng mất.

Lão cũng tỏ ñôi lời khờ-khật, Câu huyền sâu cho ñó ngụ ngôn. Mã song phi viễn-vọng tâm hồn, Hành thế lữ ñêm dài cạn tỏ.

Giết cho sạch những loài sâu bọ, Giống hại người lúc bỏ rẫy trồng. Huệ tâm khai ngữ chuyển huyền thông, Sanh hồi thiện ñôi câu thành-thật.

ðêm vắn tắt vài lời ñể cất, Gác ngòi nghiên tạm biệt phàm gian. Rạng vừng mây bóng thỏ lạc nhàn, ðể chuyến khác cạn câu hoài vọng.

Dậm tràng ñó mới chuyến sang chơi, Tỏ ý Thần Tiên khá nhận lời. Huyền-pháp thâm-trầm thơm bất tuyệt, Vô-vi chánh ðạo hỡi người ôi !

Người ôi ! chơn-lý thậm lâu ñời, Thâm cảnh diệu-huyền hẹn một nơi. Hòa mặt Trung-Ương tam ñiệp khách, ðợi chờ thiên-luật mới về ngơi.

Về ngơi chốn ấy rõ như lời, Nào Lão có bày chuyện khuấy chơi. Vẽ việc Trời xanh cho ñó biết, Một lòng gắn chặt chẳng xa lơi.

254

Xa lơi ñạo-ñức khổ tâm à ! Học cũ ít bài Lão thiết-tha. Bóng xế tà tây ôi ! lắm thể, Dạ hiền cất bút mượn thi ca.

Thi ca nhiều nẻo thậm rồi ña, Hồi tị sứ thần dạy chuyện xa. Lánh thế chẳng bày danh Lão sĩ, Ngày nay các chỗ ngộ cuồng-ca.

Hòa-Hảo, lối tháng 2 Canh-Thìn (trong lúc ban ñêm).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Lân la: năng ñi lại với một người nào. - Vinh hoa: giàu sang, có chức quyền sống sung sướng; vẻ vang, tốt ñẹp. - Viễn vọng: trông nhìn xa. - Tri K ỷ: Tri : biết. Kỷ: mình. Kẻ biết rõ tâm sự mình. - Tri âm - Tri : biết. Âm: âm ñiệu. Nghĩa bóng: bạn bè biết rõ tâm sự của nhau. - Thiện mỹ: xin xem tr. 67. - Thiện duyên: xem tr. 15. - Cổ lai: Cổ: xưa. Lai : ñến. Từ câu: Tự cổ lai kim có nghĩa từ xưa ñến nay. - Nài: vòng dây dùng xỏ hai chân vào ñể trèo cây. Ở ñây có nghĩa cột, giữ lại. - Sắc thinh: màu sắc và âm thanh. - Trần ai - Trần: bụi. Ai: loại bụi nhỏ. Chỉ cõi ñời. - Hồ binh: Hồ: một dân tộc ở phía bắc nước Trung hoa xưa. Ở ñây chỉ binh lính nước ngoài. - ðinh ninh: xin xem tr.177. - Nhơn ngã: xem tr. 163.

255

- Long ðình - Long: rồng. ðình: cái ñình. Nghĩa bóng: ngôi nhà dùng ñể rước sắc chỉ của vua. - ðạo diệu: nền ðạo diệu mầu ñầy lý lẽ cao sâu. - Trà ñình: xin xem tr. 63.- Thanh tịnh: xem tr. 141. - Vãng lai: ñi lại. - An cư: Was (scr) thời kỳ ở yên, thời kỳ kiết hạ, tức ở yên một chỗ vào mùa mưa (Was) thường ba tháng, từ 15 tháng 4 tới 15 tháng 7. Lệ an cư khởi từ ñời Phật. Vì thời kỳ này là mùa cây cỏ, côn trùng sanh hóa, chẳng muốn hại mạng sống chúng nên Phật ở yên một nơi. Nghĩa thường là ở yên nơi yên chốn. - Vị tư: vì tình riêng bỏ lẽ ngay. - Bất nhã: không lịch sự, vô phép. - Vật chất: xin xem tr. 30. – Văn minh: xem tr. 88. - Thời lai - Thời: buổi, lúc. Lai: ñến. Tức ñã ñến lúc làm một việc gì, gặp thời. - Vận bĩ - Vận: khí số. Bĩ: xấu. Vận bĩ là gặp lúc khí số xấu. Khí số cũng như vận mạng của con người, khi tốt, lúc xấu, khi may lúc rủi. - Sắt son: lời nói, lòng dạ không lay chuyển, vững vàng như sắt, tươi thắm như son, xuất tự lòng son. - Nõn nà: mơn mởn, mượt mà, xinh, trắng ñẹp. - Bê tha: ham chơi bời ñến mất hết nhơn cách, sống vất vưởng không thiết ñến nhà cửa, làm ăn. - Bao biếm: xin xem tr. 48. – Ái hà: xin xem tr. 125. - Hắc ám - Hắc: ñen. Ám: tối tăm. Ảm ñạm buồn tẻ. Nơi tối tăm thường làm những ñiều tội lỗi. - Thăm thẳm: rất sâu, rất xa hoặc cao hút tầm mắt, xa tít tắp, dường như không giới hạn.

256

- Diệm Hồng Liên thơ thới quần ca: cùng nhau hợp ñoàn ca vui quanh ñám sen hồng rực rỡ.? - Thơ thớ - Thơ thới - Thư thái: thong thả, dễ chịu, thoải mái, không có ñiều gì suy nghĩ. - Quần ca: cả ñoàn cùng ca. Hợp ca. - Thế ngôn: thay lời, nói thay. - Trổi hùng phong cốt cách duy tồn: nghĩa bóng: người tu hành vẫn vững vàng giữ gìn cốt cách, tinh thần ñạo ñức, dầu trải qua bao khó khăn, nguy hiểm. - Khờ khật: dại ngốc, tối dạ, ít hiểu biết. - Ngụ ngôn: bài văn, bài thơ gói ghém những lời khuyên răn, chỉ dạy. - Mã song phi viễn vọng tâm hồn – Hành thế lữ ñêm dài cạn tỏ: nhìn ñôi ngựa phi nhanh, người khách ñi xa ñêm dài trút cạn nỗi lòng. - Huệ tâm khai ngữ chuyển huyền thông: tâm sáng suốt dùng lời giải ñiều cao sâu của Phập pháp. - Sanh hồi thi ện: nhớ lại việc lành. - Bóng thỏ: bóng trăng, mặt trăng. - Hoài vọng: xin xem tr. 212.- Năm non: xin xem tr. 98. - Huyền pháp: Phật pháp cao sâu huyền diệu. - Thâm trầm: sâu xa kín ñáo. - Vô vi: nghĩa thường là không cố ý làm ra, xuôi theo tự nhiên. Tu là dọn sửa lòng chứ chẳng phải tụng kinh mà không hiểu ý nghĩa hay tin tưởng các hình thức bên ngoài. Vô vi: không cố ý tạo tác, không sắc tướng, tất cả là hư không. - Vô vi tức chơn lý, là Niết Bàn. - Thiên luật: luật trời.

257

- Về ngơi: về nghĩ ngơi. - Hồi tị: cáo thối không nhận tiếp rước khách. Tránh ñể khỏi trở ngại. - Sứ thần: nghĩa thường là ñại diện ngoại giao của một nước ở một nước khác ñể binh vực quyền lợi kiều dân của mình. - Cuồng ca: lời ca hư hư thực thực.

--- oOo ---

KHUYÊN NGƯỜI GIÀU LÒNG PH ƯỚC THI ỆN

Mắt nhìn Kỷ-Mão vừa qua, Gẫm trong thiên hạ nhiều nhà thiếu cơm. Ruộng ñồng chẳng có rạ rơm, Trâu bò ngóng cổ nhà nông héo lòng. Canh-Thìn bước tới thiệt Rồng, Trông cho mùa khác ruộng ñồng ra sao. Nhà nghèo dạ tợ như bào, Vợ ñau con yếu phương nào cho an. Cả kêu cùng khắp xóm làng, Mấy ông ñiền chủ cứu nàn mới qua. Làng gần chí những tỉnh xa, Lúc xưa thì cũng ruột-rà với nhau. Ngày nay tốt phước sang giàu, Xin thương kẻ khó giúp hào một khi. Cậu cô chú bác cùng dì, Khắp nơi thầy chú một khi hảo lòng. Việc nhà quí bạn ñã xong, Hiệp nhau làm phước rõ lòng hiền nhơn.

258

Lão ñây thân khó chẳng sờn, Tỏ lời khuyến-khích tợ ñờn Bá-Nha. Ông nào lòng dạ hải-hà, ðộng tình bác-ái ra mà làm ñi. Giúp người ñói khó nhu-mì, Dạy nó tâm trì niệm Phật làm ngay. Bà nào goá bụa hữu tài, Tiền nhiều ñất rộng cò bay mút ñồng. Cơn nầy bố thí cho xong, ðể khi nhắm mắt bên chồng giành chia. Ông bang các chợ, xẩm hia, Tiệm hàng thạnh-mậu nhờ dân ruộng vườn. Ngày nay thất-bát khá thương, Tiền-nong chẳng có cơm lường cho qua. Mắt nhìn lòng ứa ruột-rà, Cả kêu bổn-ñạo ai là thiệt tu. Muốn cho rắn ñặng hóa cù, Xả thân làm phước Diêm-phù vượt qua. Giữ bo ñến lúc phong ba, Gặp cơn bát-loạn khó mà yên thân. Phong-trần ai cũng phong-trần, ðược sang nhờ của người bần góp thâu. Thấy ñời lao lý mà rầu, Giúp cho chúng nó ngõ hầu làm ơn. Xin quên mấy lúc giận hờn, Ra tay tế-ñộ nghe ñờn Tây-qui. Xây vần trời ñất tiết thì , Hết cơn bĩ cực tới kỳ thới lai . Cổ kim hiếm lúc nạn-tai,

259

Hưng vong suy thạnh bằng nay lẽ thường. Lớn ròng nạn ách phải vương, Muốn qua truông khổ tìm ñường Bồng-Lai. Ngày kia ñược trở gót hài, Về nơi Tiên cảnh ngàn ngày ñẹp tươi. Giàu sang nghèo khó cũng người, Nên ta thương hết dầu cười hay khen. Lòng nhơn xin khá tập rèn, Thạch-Sùng Vương-Khải sách ñèn ai ưa. Thánh hiền roi tích ñời xưa, Nhờ tâm từ-thiện người ưa kính thờ. Chết rồi bỏ của bơ-vơ, Chi bằng làm phải truyện thơ ghi ñời. Xác phàm có mấy lăm hơi, Hỏi vay có một mà lời ñôi ba. Của dư cho mượn mới là, Hảo tâm bố-thí ngọc-tòa ñược lên. Chê nghèo, giàu nọ ñâu bền, Chi bằng bố ñức lập nền từ-bi. Con hiền khá sớm hồi-qui, Nghe lời Thầy dạy kịp thì bớ dân. Dòm xem kẻ khó tảo-tần, Rộng tâm sang-sớt dắt lần với nhau. Nghèo thời cũng rán cháo rau, Chớ ñừng gian-xảo ngày sau thanh-nhàn. Bần cùng cũng sớm liệu-toan, Giữ tâm ngay thảo xóm làng mến yêu. Mộ khan thần tỉnh cần triêu, Khỏi cơn hoạn-nạn Lam-kiều ñược lên.

260

Ít ai giữ ñặng chí bền, Tu theo nước lớn, ròng bèn thả trôi. Tuy xa mà tới mấy hồi, ðất còn lở thét phải bồi tự-nhiên. Thảm thương cho kẻ tá-ñiền, Gặp cơn lúa ngập của tiền ráo tay. No chiều rồi lại ñói mai, Gia bần trí ñoản ñắng cay nhiều bề. Lo tròn cha mẹ nhi thê, Nhằm năm lưng túc não-nề tâm trung. Khá thương những kẻ bần cùng, Tâm lành dư của hãy dùng vào ñây. Sột-sột nhà sau mụ vét nồi, Ông chồng quần áo rách lôi-thôi. Bầy con ngơ-ngác ñòi xơi bữa, Lũ nhỏ giành nhau lấn chỗ ngồi. Khua ñũa mèo mun ngờ chủ thảo, Muỗng rơi chó vện tưởng cho mồi. Lầm-than ñói khó vì tai-ách, Hỡi kẻ sang giàu cứu nạn trôi.

Nạn trôi lúa ngập ñói còn xa, ðiền-chủ mau mau nghĩ tận mà ! Tế-ñộ dân nghèo trong lúc túng, Giúp dùm kẻ rối buổi vừa qua. Có ăn dư huệ nhờ thân nó, Nghèo khổ bần-phu thảm dữ a ! Nếu ñã xả thân tầm ñạo-ñức, Mở lòng bố thí ngộ thần ca.

261

Tỏ lời nhắn-nhủ khắp ñâu ñâu, Vạn-vật từ nay luống thảm-sầu. Áo-não thương ñời ña ñói khổ, U-buồn trăm họ vẽ vài câu.

Hòa-Hảo, ngày 25/2 Canh-Thìn. (ðức Thầy viết bài nầy ñể kích-thich lòng bác-ái của những bà giàu có ở xứ xa ñến viếng Ngài).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Rạ rơm - Rạ: gốc cây lúa sau khi cắt phần trên có hột. Rơm: thân cây lúa sau khi lấy hết hột. - ðiền chủ: chủ ñất ruộng. - Hào: chữ hào ở ñây có thể hiểu hai nghĩa: Hào là mười xu, tức một cắc, mười cắc là một ñồng bạc. Tiền lúc bấy giờ hai hào rưởi có thể mua ñược một mét vải khá tốt. Hào: nghĩa thứ hai là hào hiệp, tức người rộng rãi, hay giúp ñỡ kẻ nghèo khó. - Hảo lòng: tốt bụng. - Khuyến khích: xin xem tr. 25. - Bác ái: xem trang 20. - Lòng dạ hải hà: lòng dạ rộng như biển sông. - Nhu mì: hiền; cư xử dịu dàng với người; lời lẽ ñứng ñắn, lễ phép; nói năng chậm rãi. - Tâm trì - Trì tâm : xem tr. 147. - Lao lý: xem tr. 20. - Góa bụa: người ñàn bà chồng chết. - Ông bang: người cầm ñầu một nhóm Hoa kiều sanh sống ở Việt Nam. - Xẩm hia: Xẩm: thẩm (tiếng Quảng ðông: thím). Hia: anh (tiếng Triều Châu). - Thạnh mậu: phát ñạt dồi dào; sung túc tươi tốt. - Thất bát - thất bác: mất mác, thua lỗ, hư hao.

262

- Tiền nong: tiền bạc, chỉ chung các thứ tiền. - Diêm phù: “Jambudvipa ”- tiếng Phạn - dịch Diêm phù ñề, chỉ trái ñất chúng ta ñang sống. - Giữ bo - Giữ bo bo: giữ chặt không chịu rời ra, không dám ăn xài. - Phong ba: gió và sóng, nghĩa bóng chỉ những xáo trộn lớn: giặc, bão lụt, ñộng ñất, bịnh lạ kỳ ... - Bát loạn: xin xem tr. 158. - Tảo tần: xin xem tr. 63. - Người bần: người nghèo. - Ngõ hầu: ñể rồi, ñể mà. Ví dụ: Tu hành ngay thật ngõ hầu nhờ kiếp sau. - Tế ñộ: xin xem tr. 68.- Lầm than: xin xem tr. 16. - Tây qui: về phương Tây, tức về cõi Phật. - Tiết thì – Tiết thời - Thời ti ết: khí hậu mỗi mùa. - Bĩ cực: (thời vận) hết sức xấu. Hết sức khổ. - Thới lai : xin xem tr. 206.- Bồng Lai: xin xem tr. 200. - Bằng nay: tiếng dân gian miền Nam, có nghĩa: từ ñây, ngày nay, bây giờ. - Lớn ròng - Nước lớn: mực nước dâng cao, ñầy sông biển. Nước ròng: nước rút, nước xuống thấp. - Truông: vùng ñất hoang cây cỏ rậm rạp. - Thạch Sùng - Vương Khải: xin xem trang 53. - Roi tích: sự tích hay, ñẹp ñể lại cho người sau. - Mấy lăm hơi: không mạnh, không giỏi. Ví dụ:“Sức nó mà mấy lăm hơi, sợ chịu không nổi ba hiệp ...”. - Hảo tâm: xin xem tr. 35. – Áo não: xin xem tr. 212. - Ngọc tòa: ñiện ngọc, chỉ nơi Ngọc Hoàng ngự. - Bố ñức - Thi ân bố ñức: giúp ñỡ là hình thức chia xẻ phước ñức cho người.

263

- Sang sớt: sang qua sớt lại cho ñồng ñều. - Gian xảo: gian dối, lừa gạt một cách khéo. - Mộ khan thần tỉnh cần triêu - ñại ý: buổi tối hầu cha mẹ cho tới lúc ngủ yên. Sáng sớm ñến thăm hỏi cha mẹ xem giấc ngủ hồi hôm có ñược không. Nghĩa thông thường là chăm sóc cha mẹ. - Bèn: liền ñó, làm ñiều gì ñó liền theo một việc vừa xảy ra, ví dụ: "Tôi vừa bước ra cửa, ông ta bèn bước theo; hoặc: Vừa thấy ông ta vấp té, tôi bèn chạy lại ñỡ ông ta dậy ". - Lở thét phải bồi: Con sông dài quanh co như rắn bò. Bờ ñất nhô ra gọi là doi, chỗ khuyết vô bên kia sông là vịnh. Nước chảy xoi mòn lở phần ñất doi mang qua bồi chỗ vịnh bờ bên kia. - Tá ñiền: người thuê ñất làm ruộng. - Ráo tay: là khô tay, là hết sạch, không còn vật gì. - Gia bần trí ñoản: nghèo túng bận lo sáng ăn chiều nên trí óc tối tăm lú lẫn. - Nhi thê: con và vợ. - Lưng túc: không tiền trong mình. - Não nề: buồn bã, xót xa. - Tâm trung: trong lòng; lòng trung trực thẳng ngay. - Tai ách: việc nguy hiểm, rủi ro có hại cho mạng sống, hay tài sản, danh dự ... - Dư huệ: có thể hiểu là nhờ phước ñức nên dư thừa ân huệ, hãy ban bố, chia sớt cho người. - Bần phu: kẻ nghèo.

264

- Thần ca: “Mở lòng bố thí ngộ thần ca”, mở rộng lòng cứu giúp người nghèo khồ, ngày sau sẽ ñược nghe lời khen (ca tụng) của chư Thần.

--- oOo ---

DẶN-DÒ BỔN-ðẠO

Tháng năm mười tám rõ-ràng, Cùng xóm cuối làng ai cũng cười reo. Xuống trần nhằm buổi nạn eo, Gẫm trong dân-sự còn nghèo chữ tu. Hạ-nguơn sanh-chúng ám-u, Tây-Phương sắc-lịnh vân-du Nam-kỳ. Mượn nhằm một xác nhu-mì, Giảng dân sáu tháng vậy thì xem sao. Rất buồn bá-tánh biết bao, Nạn nguy sắp ñến mà ngao-du hoài ! Viết ra Giảng Kệ bốn bài, Giã-từ trần-thế lui hài bôn-phi. An-Nam phong-hóa lễ-nghi, ðời nay văn-vật bỏ ñi chẳng gìn. Mảng lo chế nhạo chống kình, Chẳng toan ñạo-ñức mà gìn thôn hương. Ta ñây dường thể như lươn, Cứu dân chẳng nệ nắng sương lấm ñầu. Sáu trăng Thầy tớ dãi-dầu, Quyết lòng truy ền-bá ðạo mầu mà thôi. Bồng-Lai ðiên dại có ngôi, Tây-Phương Cực-Lạc Khùng ngồi tòa sen. Từ-bi ngọn ñuốc mới nhen,

265

Giả như mở cửa mà then còn cầm. Dân tình xài-xể dập bầm, Nào hay ta ñã thương ngầm sanh-linh. Xác trần Ta mở oai thinh, ðạo mầu truyền pháp thình-lình không hay. Tr ớ-trêu con tạo thày-lay, Lôi-Âm sắc lịnh ñòi rày hỏi-han. Cúi ñầu tâu trước Phật ñàng: “Lê dân ngoan-ngạnh xóm làng cừ-khôi. ðầu ñuôi tâu lại khúc nôi, Một trăm mới ñặng ối thôi mười người ! Mảng lo cao thấp ngạo cười, Bởi chưng trần-hạ biếng lười không lo”. Di-ðà nghe tấu buồn xo, Vạn dân bá-tánh ñắn-ño nhiều bề. Làm sao cửa Phật dựa kề, Hung-sùng tàn-ác khó bề dạy khuyên. Thầy Khùng Trò lại hoá ñiên, Khùng ñiên mấy tháng tình riêng ai ngờ ! Tượng xưa dấu cũ còn mờ, Không lo tìm kiếm bến bờ mà nương. Nói cho bổn-ñạo ñặng tường, Dạy dân nào có gạt lường chi dân. Chim ô ñà dựa cầu Ngân, Người Xưa trở gót mấy lần ai hay. ðời nầy chưa vẹn thảo ngay, Thì là khó thấy mặt mày người xưa. Dạy ñời nào quản nắng mưa, Ước mong bá-tánh sớm ưa tu-hành.

266

ðục trong bốn cuốn ngọn ngành, Khuyên ñời trau-tr ỉa chữ lành cho xong. Con người có Tổ có tông, Học hay chữ-nghĩa sao không phượng-thờ? Hiếu trung truyện tích sờ-sờ, Người ñời phải biết phượng-thờ mẹ cha. Từ ñây ta mắc bôn-ba, Dời chơn ra Bắc ñặng mà dạy khuyên. Vạn dân nên trọng Phật Tiên, Dể ngươi lời dạy ñọa riêng một mình. Bắc, Nam chờ ñợi cuối Thìn, Sẽ lo vận chuyển thân hình xác ta. Viết thêm một khúc ngâm-nga, Dặn dò bổn-ñạo vậy mà mấy trương. Ta dầu có cách thôn-hương, Vạn dân cứ chữ hiền lương mà làm. Thích-Ca còn phế tước hàm, Lầu cao cửa rộng mà ham tu hành. Phật, Tiên dụng kẻ lòng thành, ðạo chơn thì ít ai hành thiệt tâm. Trí phàm như chốn sơn-lâm, Dạy dân như phá rừng cầm cho dân. Nào ñâu dân có biết ân, Mạnh rồi tưởng Phật vái Thần làm chi. ðây nầy lời lẽ rán ghi, Thương ñời nên mới làm thi khuyên ñời. Ra ñi dặn lại ít lời, Khuyên trong bổn-ñạo vậy thời rán nghe. Dầu ai tài phép bày khoe,

267

Ham linh ham nghiệm sợ e mang nghèo. Lựa cho phải cột phải kèo, Phải vai phải vế mà theo kẻo lầm. Ngọc kia ẩn dạng khó tầm, Chọn nơi chơn chánh khỏi lâm khổ hình. Ách trời nạn nước thình-lình, Người hung cứ mãi chống kình với ta. Theo tài học cũ nôm-na, Hỡi ai trí-thức tầm mà cạn sâu. Lúc nầy chưa thể ngồi lâu, Tách dời chốn khác ngõ hầu dạy răn. Tín-ñồ cùng các chư-tăng, Từ rày sắp ñến nói năng chọn lời. Bớt phiền bớt não cuộc ñời, Rán nghe lời dạy vậy thời hành y. ðạo mầu bát-chánh rán ghi, Thứ nhứt chánh-kiến việc chi xem nhìn. Luận bàn chơn-lý cho minh, Chuyện chi xét ñoán xảo tinh mới là. Thứ nhì chánh-mạng vậy mà, Việc làm do lịnh tâm hồn khiến sai. Thứ ba tư-duy bằng nay, Các ñiều tưởng nhớ thẳng ngay mới mầu. Thứ tư chánh-nghiệp mặc dầu, Nghề chi thì cũng ngõ hầu làm ngay. Tà gian tánh ấy tù ñày, Của người tham-nhũng nghề nầy chớ ham. Thứ năm tinh-tấn hội-ñàm, Sạch trong kỹ-lưỡng mà làm mới ngoan.

268

Thứ sáu chánh-ngữ liệu toan, Nói năng ñiều chánh thì an chớ gì ! Thứ bảy chánh-niệm vậy thì, Khi cầu khi nguyện chuyện gì thành tâm. Thứ tám chánh-ñịnh chớ lầm, Từ-bi hai chữ ñứng nằm chớ quên. Ngồi ñâu cũng ñịnh mới nên, ðừng cho công việc hớ-hênh với người. Hành y thì ñáng vàng mười, Tùy lòng tùy sức của người ñời nay. Tu-nhơn hiền-hậu cũng hay, Dạy ñời phải viết ngày rày cho tinh. Rút trong các luật các kinh, Tùy lòng không ép làm in giảng nầy. Thấp cao các bực chớ chầy, Kẻ ngu người trí nghe Thầy dạy khuyên. Sớm khuya bá-tánh cần chuyên, Nghe lời dạy bảo cảnh Tiên dựa kề. Ít lâu ta cũng trở về, Khuyên cùng bổn-ñạo chớ hề lãng-xao. Trì lòng chớ có núng-nao, Từ ñây nhơn-vật mòn hao lần-lần. Mấy lời nhắn lại ân-cần, Bổn-ñạo xa gần nghĩ cạn mới hay. Tu-trì nguyện-ước cầu may, Thượng-Nguơn hồi phục là ngày an-cư. Học câu hỉ-xả ñại-từ, Noi gương nghĩa-sĩ dạ tư chớ gần. Bôn Nam tẩu Bắc tảo-tần,

269

Chúng-sanh rán nhớ thì gần cùng ta. Xác trần ta ñã rời xa, Bá-gia ở lại vậy mà bình-an. Kìa-kìa anh hố hò khoan, Tình lang về mất hổ-han (hang) mặt-mày. Sớm lo sắp ñặt luyện tài, Phật Trời phân ñịnh mặt mày mới xinh. Ơn trên lượng rộng thinh-thinh, Từ-bi khuyến dạy mặc tình nghe không. Giống hiền như thể gieo bông, Nhụy ñơm thơm phức màu hồng xuê-xang. Dân ta dòng giống Tiên-bang, Chớ ñâu có giống ngỗ-ngang hung-sùng. Mặc tình bá-tánh có dùng, Ai muốn nghe Khùng chép lấy mà coi. Lấy tâm lấy trí xét-soi, Thầy ñi dạy Bắc thử coi lẽ nào ? Thôi thôi dân chớ hùng-hào, Khùng từ bổn-ñạo tẩu ñào Bắc-ñô.

Hòa-Hảo, lối tháng 2 Canh-Thìn. (Chép theo bản chánh do ông Nguyễn-Chi-Diệp giữ).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Ám u: ngu tối, mê muội, ñen tối mịt mù. - Vân du: ñi ñây ñi ñó không nơi nhứt ñịnh. Tiếng dành riêng cho bực tu hành ñi dạy ñạo. - Nhu mì: xin xem tr. 261. - Bôn phi: xin xem tr. 241. - Giảng dân: chỉ dạy ñạo lý cho dân. - Ngao du: thong thả ñi dạo chơi.

270

- Phong hoá lễ nghi: chỉ chung lệ luật, thói quen hay, tốt của nước nhà. - Nạn eo: xem tr. 168.- Văn vật -Văn minh: xem tr. 88. - Vật chất: xin xem tr. 30. – Xài xể: xin xem tr. 48. - Chế nhạo: ñem làm trò cười, mỉa mai, nhạo báng làm cho người xấu hổ. - Toan – lo toan: tính trước ñể làm cho ñược việc. - Lấm: dính dơ. Lấm ñầu: dơ ñầu. - Dãi dầu: trải thân chịu mọi cực nhọc. - Truy ền bá: làm lan rộng cho nhiều người hay biết. - Sanh linh: xin xem tr. 30.- Tr ớ trêu: xin xem tr. 51. - Oai thinh: lẫy lừng danh tiếng. Tiếng tâm vang lừng như sấm sét nổ. - Con tạo - Hoá công - Tạo hoá - Thợ tạo: thợ Trời, là ñấng tạo hoá. - Thày lay: gánh vác việc người. Can dự, xen vào chuyện người khác dầu không dính dáng ñến mình. - Lôi Âm : ngôi chùa ở Tây Phương, nơi ngày xưa Trần Huyền Trang (Tam Tạng) thỉnh kinh. Nghĩa bóng chỉ Phật. - Rày: nay, hiện nay, ngày nay, lúc này, bây giờ. - Hỏi han: hỏi cho biết việc này việc kia. - Ngoan ngạnh: ương ngạnh, cứng ñầu, ưa chống ñối. - Cừ khôi - Cừ: to lớn. Khôi: ñầu. Kẻ cầm ñầu một phe, một ñảng. - Tâu - Tấu: tiếng chỉ dành phúc trình, báo cáo, thưa trình với Trời - Phật, Thánh - Thần, vua - chúa. - Khúc nôi: nỗi niềm, tình cảnh. Nói rõ một sự việc. - Hung sùng: hung hăng dữ tợn.

271

- Tượng xưa dấu cũ: những di tích của ðức Phật Thầy: kinh giảng, trần ñiều, bàn thông thiên ... - Chim ô - Cầu Ngân: xem tr. 138. - Trau tr ỉa: tr. 114. - Sờ sờ: hiển hiện, rõ ràng trước mắt. - Bôn ba: xin xem tr. 168. – Minh lý : xin xem tr. 105. - ðọa: rơi xuống chỗ tồi tệ nhứt; thân bị tù ñày. - Xảo tinh - Tinh xảo: cực kỳ khéo léo, tốt ñẹp. - Hớ hênh: lơ ñểnh, không chú ý vào việc làm. - Vàng mười: vàng nguyên chất. Không pha trộn. - Chầy: chậm trễ. - Cần chuyên: chú ý vào việc làm, không xao lãng. - Tu trì : lúc nào cũng sửa tánh, rèn lòng, siêng học kinh kệ, làm theo lời Phật dạy, giữ ñúng luật lệ ñạo. - Nghĩa sĩ: người ñem tài sức ra cứu giúp kẻ nghèo khó, kẻ thế yếu. - Hổ hang: xấu hổ, mắc cỡ. - Xuê xang: xin xem trang 138. - Ngỗ ngang: ngang ngược không nghe khuyên dạy. - Hùng hào: mạnh mẽ và rộng rãi. Nghĩa ở ñây là mạnh bạo và ngang ngược.

--- oOo ---

MUỐN RÕ ðẠO MẦU

ðạo mầu diệt khổ có từ lâu, Thần-Tú ra ñời lại góp thâu. Chuông mõ, sám kinh bèn cải sửa, Xá phướn truyền-lưu lấp ðạo mầu.

Niệm chữ A-Di dẹp lòng sầu, Rán trì kinh-kệ hoặc mau lâu.

272

Cũng có ngày kia ta giải-thóat, Giải-thoát thì ta rõ ñạo mầu.

Tây-Phương Cực-Lạc Phật hằng-hà, Ta rán bền lòng Phật chẳng xa. Trong cõi trần-mê còn mong ñợi, Thấy Phật trì tâm ñến năm gà.

Hòa-Hảo, năm Canh-Thìn. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thần Tú: tức ðại sư Thần Tú, Giáo thọ, ñại ñệ tử của ñức Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn. Lục Tổ Huệ Năng theo học Ngũ Tổ sau Thần Tú nhưng ñược Ngũ Tổ truyền Y-Bát, tức tổ thứ sáu. ðại sư Thần Tú ñặt nặng về phần hình thức, khác hơn Lục tổ. ðức Lục tổ dạy: "Phật ở lòng mình, tìm kiếm ở núi non vô ích, nên trau sửa và giữ cái Tâm luôn ngay thẳng, trong sạch không chấp mắc, khi biết rõ cái Tâm mình, thấy ñược Tánh mình là thành ðạo".. - Xá - Xá mã - Phướn: xin xem trang 82. - Giải thoát: xin xem tr. 20. - Hằng hà: xin xem tr. 137.

--- oOo ---

TRÔNG MÂY

Phiêu-phiêu mây bạc trắng lòa, Ấy là tại l ịnh Ngọc-toà sai Ta. Xuống trần thấy chúng thiết-tha, Vì ñâu sắp ñến hằng-hà lụy rơi. Chừng nào mới ñặng thảnh-thơi ? Qua năm Tuất-Hợi Phật Trời ñịnh phân.

Tây-Vức liên Nam hiệp ñịnh phân,

273

Tam giáo qui nguơn viện lý cân. Hùng-anh Phiên-quốc lai hàng-phục, ðinh-Hợi ñáo niên tạo thiện nhân.

Phỏng dịch:

- Tây Vực nối li ền với Việt Nam. (VN sẽ có Phật). - Tam giáo (Nho - Phật -Lão) cùng nhau giúp ñời, - Các nước chung quanh ñều tùng phục. - ðến năm ðinh Hợi người tu hiền ñược vẻ vang.

Hòa-Hảo, năm Canh-Thìn. (trong khi ðức Thầy cảm-hứng).

--- oOo ---

LÝ L ỊCH

THƯỢNG thẩm ðạo mầu nẻo cao sâu, ðẲNG ñẳng hãy làm chớ ñể lâu. ðẠI pháp vô-vi là chơn lý, THẦN làm trọn vẹn khỏi lo âu.

Huỳnh long tự thế gần sanh-chúng, Bổn tánh Hòa thôn Hảo dĩ ñầu. Tiên-cảnh thoát-ly truyền bá kỷ, Năng tầm Phật-lý rạch từ câu.

Phỏng dịch:

- ðức Thầy xuống trần dạy ñạo cho dân. - Thôn Hòa Hảo là Thánh ñịa của nền ðạo. - Tự mình rời khỏi cõi Tiên ñể ñi truyền bá - Giáo lý ñạo Phật từ lời, từ câu một cách rạch ròi.

Oai hùm chấn-ñộng một góc trời, ðộ chúng ra Kinh rải khắp nơi.

274

Cứu thế chẳng mong ơn ai trả, Nương xác phàm-phu ngõ ñợi thời.

Huỳnh sanh cơ thẩm ñáo trung ñàn, Tự giác âm thầm kiến Tiên-bang. BỬU ngọc SƠN trung KỲ-HƯƠNG chí, Tứ hải bất hòa khởi liên giang.

Phỏng dịch:

- ðức Thầy ra ñời dạy ñạo theo máy Trời. - Ngài âm thầm tiếp xúc với Thần Tiên. - Kế thừa ý chí BỬU SƠN KỲ HƯƠNG. - Các nước không hòa tạo phe nhóm, kết liên minh.


--- oOo ---

KHUYÊN SƯ VÃI

Trước ñài sen báu ngát hương ñăng, Hai chữ Nam-Mô ấy lẽ hằng. Thế-sự biếng ñua bề lợi-hại, Tâm-trần rửa sạch mới siêu-thăng. Khuyên trong sư vãi mau mau tỉnh, Luân-hồi quả-báo rất công bằng. Mang tiếng xuất gia sao chẳng liệu ? ðạo-ñức xong chưa hỡi chư tăng ?


NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Lẽ hằng: lẽ thường. Nghĩa lý 5 hằng: Nhơn - Nghĩa - Lễ - Trí - Tín. Xin xem Luân thường tr. 97.

275

- Siêu thăng: linh hồn không phải ñầu thai mà ñi thẳng về cõi an vui. - Luân hồi: xin xem tr. 9 . - Quả báo: xin xem tr. 68.

--- oOo ---

“XUÂN-H Ạ TÁC CUỒNG-THƠ”

Sĩ ñiềm tịnh tiểu-nhơn lấn-lướt, Thời-vận hèn dụng nhược thắng cang. Cầu cho bốn biển bằng-an, Chúc câu lai-thới xóm làng vĩnh-miên. Xưng danh hiệu nửa Tiên nửa tục, ðứng trung-thần gạn ñục tầm trong. Gìn câu thủ cựu gia phong, Gom nhành lá rụng vun trồng giống xưa. Tơ lòng nhiều ñọan ñẩy-ñưa, Mong ơn Phật-Thánh phước thừa cho dân. Chúng lấy thuyết vô thần bài-bác, Quyết một ngày thông ñạt ñịa thiên. Chúng sanh nghe thửa lời truyền, Cùng nhau thảo thuận danh hiền mới thơm. Dốc chờ ngày sen ñơm nhụy trổ, Khỏi bùn lầy tông-tổ hiển vang. Bá-Nha hiệp mặt tao-ñàn, Tử-Kỳ trổi giọng khải-hoàn bốn phương. Lòng chạnh cảm quê-hương nghèo-ngặt, Các nước ngoài bán mắc hàng lên, Ơn cha nghĩa mẹ phải ñền, Một ngày hiệp mặt lập nền từ-bi. Những mơ-ước hồi qui thượng-cổ,

276

Thì hết câu ái-ố gièm-pha. Phương Nam rạng ngọc chói lòa, Lưu-ly hổ-phách mấy tòa ñài-cung. Dành cho kẻ lòng trung chánh-trực, Quân cùng Thần náo-nức vui-tươi. Liên-hoa ñua nở nụ cười, Rước tôi lương-ñống chào người chơn tu. Thế-gian thoát chốn ngục-tù, Thần Tiên hiệp mặt thì cù hoá long. Mắt nhìn thấy thần-thông biến-hóa, ðức Di-ðà hiện chóa hào-quang. Việt-Nam là giống Hồng-Bàng, Không còn hung-bạo lăng-loàn như nay. Dòm khắp chốn rồng mây chơi giỡn, Dân hai lòng hết bỡn Khùng-ðiên. Thiên-cơ biến-ảo diệu-huyền, Hiệp chung tam cõi dưới miền tr ần-ai. Bút nghiên hạ viết bài an-lạc, Dẫu cho người dốt nát cũng nghe. Kìa kìa con cuốc gọi hè, Chẳng lo gieo giống ñậu, mè, bắp, khoai. Thi tả cảnh Bồng-Lai tại thế, Mãi chần chờ e trễ kỳ thi. Muôn năm Trời ñịnh khắc kỳ, Ngặt ông thất thủ Hạ-bì khó toan. Ta ñiên thuở Tam-Hoàng Thượng-cổ, Khùng thế thời khùng lộ ngoài da. Ghét dòng con nịnh ñộc-xà, Khinh-khi trung nghĩa hải hà lòng nhơn.

277

ðường gai gốc thiên sơn vạn hải, Dẹp cho rồi tướng bái ñàn ñăng. Tử-Nha như thể cát-ñằng, Tùng-quân dựa bóng vui bằng hưng Châu. Các nơi Tiên-trưởng ñâu ñâu, Lư-bồng hội hiệp ñồng chầu Thánh-vương. Tr ụ kia bạo ác phải nhường, Võ-Vương hữu ñức ñường ñường trị dân. Thì rõ việc Phong-Thần trở lại, Thuyền ðông-Pha lèo lái cánh trương. Con lành mau lại Phật ñường, Cùng Thầy cọng hưởng một vườn từ-bi. Chớ nóng nảy sân-si hư việc, Phải ñợi thời vua Ki ệt hồi qui. Xử phân những ñứa vô nghì, Mới là khỏa lấp vít tỳ ngọc son. Khuyên rán giữ cho tròn ñời ñạo, ðừng cho loài cầy cáo lung-lăng. Yêu tinh chực nuốt ðường-tăng, May nhờ ðại-Thánh phi ñằng cứu nguy. Lôi-Âm tự ñường ñi chưa ñến, Nên giữa chừng kẻ mến người khinh. Thôi thôi Ta ñể mặc tình, Dầu ai chê nhạo phận mình mình toan.

Hòa-Hảo, tháng tư năm Canh-Thìn. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Sĩ ñiềm tịnh: người có học luôn bình tĩnh, thản nhiên, ung dung, không bị ngoại cảnh ñộng ñến tâm.

278

- Tiểu nhơn: người tầm thường; người tánh tình hẹp hòi nhỏ mọn, hay làm bậy. - Thời vận hèn: vận xấu rủi, vận ñen ñủi gặp toàn chuyện không may. - Nhược thắng cang: dịu dàng thắng tánh cứng cỏi. Người tánh dịu dàng, mềm mỏng dễ thành công hơn người tánh tình cứng cỏi. - Bằng an - Bình an: mạnh giỏi, yên lành, không trắc trở, không tai nạn. - Lai thới - Thới lai: xem tr. 206.- Trần ai: xem tr. 254. - Vĩnh miên: lâu dài, ñời ñời. - Thủ cựu: giữ gìn cái cũ. Sống theo nền nếp hay, ñẹp của ngày xưa. - Gia phong: nền nếp tốt, riêng của mỗi gia ñình. - Thuyết vô thần: không tin có Trời-Phật-Thánh-Thần.Không tin có ñấng tối cao tạo ra muôn loài vạn vật. Không tin có hồn ma. Không tin quả báo luân hồi. Chủ trương mạnh ñược yếu thua. - Bài bác: chê bai nhằm gạt bỏ lý lẽ của người. - Thông ñạt ñịa thiên: thấu rõ việc ñất trời. - Thửa: vậy, thế, như vậy, như thế. - Tao ñàn: nơi hội họp các nhà văn, nhà thơ. - Bá Nha - Tử Kỳ: ñôi bạn tri âm ñã giải ở trang 139. Ý nghĩa hai câu trên ñây chỉ sự hội hiệp của những vị dày công tu hành sống sót sau này. - Nghèo ngặt - Ngặt nghèo: khó khăn, nguy hiểm. - Ái ố: yêu thương và ganh ghét. Thương và ghét. - Gièm pha: xin xem tr. 156. - Liên hoa: xin xem tr. 69.

279

- Lưu ly: một loại ngọc quý. Cùng tên thứ ngói tráng men màu sắc rất ñẹp. Có hai loại: hoàng lưu ly (lưu ly màu vàng) và thanh lưu ly (lưu ly xanh). Phần lớn cung ñiện xưa ở Tàu và nước ta, chánh ñiện lợp ngói hoàng lưu ly, các ñiện phụ lợp ngói thanh lưu ly. - Hổ phách: nhựa cây thông chảy ngầm trong ñất lâu năm, kết thành khối cứng màu ñỏ trong, dùng làm ñồ nữ trang. - ðài cung: ñền ñài và cung ñiện. - Chánh trực: làm chánh ñáng, ngay thẳng ñúng với ñạo lý. - Náo nức: rộn rịp, hăm hở. - Lương ñống: rường và cột nhà. Nghĩa bóng chỉ người tài giỏi có ảnh hưởng ñến việc mất còn của ñất nước. - Thần thông - Thần: sự linh diệu (hay ho), nghị lực cao siêu không lường ñược. Thông: không bị ngăn trở. Phật dùng thần thông biến hoá theo ý, theo tâm thức, (tâm thức là toàn thể tinh thần, sự sống về phần hồn) và nghị lực. Thần thông: có khả năng hiểu thấu mọi việc. - Hào quang: ánh sáng tỏa ra bốn bên. Ánh sáng trí huệ của các bực ñắc ñạo. - Lăng loàn: hỗn láo, xấc xược, lấn lướt kẻ trên. - Bỡn: ñùa, trêu ghẹo, pha trò hoặc bắt người làm trò cười. - Thiên cơ - Thiên: Trời. Cơ: máy; chỉ máy Trời. - Biến ảo: thay ñổi luôn, không chừng ñổi. - Diệu huyền - huyền diệu: xin xem trang 9.

280

- Tam cõi - Tam giới: xem tr.178. - Lung lăng: tr. 113. - An lạc - An cư lạc nghiệp: cảnh thanh bình, dân có nhà cửa yên ấm, công việc làm ăn vui vẻ. - Dốt nát: dốt, tối tăm, không biết gì hết. - Cuốc - chim quốc hay ñỗ vũ hoặc ñỗ quyên. - Ông thất thủ Hạ bì: tức Quan Võ hay Quan Công thua trận mất thành Hạ Bì. - Tam Hoàng: Các học giả Trung Hoa không nhất trí với nhau về Tam Hoàng cụ thể là ai. Theo “Sử ký Tư Mã Thiên”, ba vị vua là:

- Thiên Hoàng - (trị vì 18.000 năm) - ðịa Hoàng - (trị vì 11.000 năm)

- Nhân Hoàng - (còn gọi là Thái Hoàng, trị vì 45.600 năm). Theo “Vận ðẩu Xu” và “Nguyên Mệnh Bao” cho rằng ba vị là:

- Phục Hi, - Nữ Oa, - Thần Nông.

Phục Hi và Nữ Oa là thần chồng và thần vợ, ñược coi là tổ tiên của loài người sau một trận ñại hồng thủy. Cũng như Thần Nông là người ñã phát minh ra nghề nông và là người ñầu tiên dùng cây cỏ làm thuốc chữa bệnh. Các sách “Thượng thư ñại truyện” và “Bạch hổ thông nghĩa” thay thế Nữ Oa bằng Toại Nhân người phát minh ra lửa. Sách “ðế vương thế kỷ” thay thế Nữ Oa bằng Hoàng ðế người ñược coi là tổ tiên của người Hán. - Nịnh: nói hùa theo, dùng lời lẽ dịu ngọt tâng bốc mong ñược nhờ nhõi, hoặc gièm siểm ñể hại kẻ khác.

281

- ðộc xà: rắn có nọc ñộc cắn chết người. - Thiên sơn vạn hải: xa xôi cách trở, phải vượt qua nhiều núi, nhiều biển. - Tướng bái ñàn ñăng – ðăng ñàn bái tướng: nhà vua lên ñài cao làm lễ trao ấn, tước, như Tể tướng hay tướng soái. Ngụ ý nhận ấn tước phải lạy tạ. - Tử Nha: tên chữ của Khương Thượng, ñại tướng thống lãnh quân ñội nhà Châu ñời Châu Văn Vương, Châu Võ Vương, lập nên sự nghiệp nhà Châu kéo dài hơn 800 năm, là triều ñại dài nhất trong lịch sử Trung Quốc và nhân loại. - Cát ñằng: dây bìm và dây mây, hai loại dây leo. Nghĩa bóng là dựa nương vào kẻ khác, và cũng có nghĩa là vương vấn, vương vít. Quấn quít. - Tùng quân: theo làm lính ñể ñánh giặc. - Châu: là nhà Châu của Văn Vương , Võ Vương. - Lư bồng: ngôi nhà dựng nơi yên tịnh, ñặt lư xông trầm hương, dành các vị tiên hội họp. - Chầu: xin xem tr. 14. - Phong Thần: xin xem tr. 250. - Võ vương tức Châu Võ Vương (Cơ Phát, con của Cơ Xương, Châu Văn Vương) diệt Trụ Vương thành lập nhà Châu, Khương Tử Nha là Tướng Quốc. - ðông Pha: tức Tô ðông Pha (1037–1101), tên Tô Thức. Năm 20 tuổi Ông ñỗ Tiến sĩ ñời Tống, làm quan trong sử quán thời Thần Tông (1068 – 1085) vì phản ñối tân pháp của Tể tướng Vương An Thạch, bị ñổi ra Hoàng Châu (nay là Hoàng Giang thuộc Hồ Bắc). Nơi ñây ông cất nhà ở sườn phía ñông một hòn núi, xưng hiệu ðông Pha cư sĩ. ðến ñời vua Triệt

282

Tông, ông ñược triệu về kinh phong Hàn lâm học sĩ rồi Thượng Thơ bộ binh. Năm 1089, vì nghịch với bọn quyền thần, ông bị giáng làm Tri Châu Hoàng Châu. Tư tưởng của ông phóng khoáng, ngoài ñạo lý Khổng-Mạnh còn dung nạp cả tư tưởng hay của Lão và Thích. Thơ văn của ông lưu truyền muôn ñời, ngoài ra ông còn nổi danh về nghể vẽ và viết chữ rất tốt. Hai tác phẩm: Tiền Xích Bích Phú, Hậu Xích Bích Phú là hai viên ngọc của cổ văn Trung Hoa. - Sân - Si: xin xem tr. 163. – Vô nghì: xin xem tr. 44. - Ki ệt: vua nhà Hạ (Tàu), có sức mạnh, giỏi võ nhưng tham ác, ăn xài quá mức, ham rượu và gái, say mê nàng Muội Hỷ bỏ bê việc nước, bị vua Thang ñem quân ñánh bắt ñày ra Nam Sào, dứt nhà Hạ, lập nên nhà Thương mà vua Trụ làm mất sau này. - Vít tì: vết thẹo, vết nứt, vết trầy. - Cáo: các loại chồn có vú, ở hang, rất khôn. - Cầy: giống chồn biết leo cây, rất khôn. - ðại Thánh - tức ðại Thánh Tề Thiên nghĩa là "Thánh lớn bằng trời". Tôn Ngộ Không ñòi Ngọc Hoàng phong tước hiệu này và ñược toại ý. Tôn Ngộ Không: Tên do sư phụ ñầu tiên ñặt, Tôn theo một từ Hán cổ có nghĩa là "khỉ" và "Ngộ Không" có nghĩa "Giác ngộ ñược Tính không". Tôn Hành Giả nghĩa là "người tu hành họ Tôn", ñược sư phụ Tam Tạng ñặt cho. ðấu Chiến Thắng Phật Danh hiệu sau khi thỉnh kinh xong, thành chánh quả, ñược Phật ban. - Phi ñằng - Phi: bay. ðằng: vọt lên cao.

--- oOo ---

283

TỪ GIÃ BỔN-ðẠO KHẮP NƠI

Canh-Thìn năm thiệt là rồng, Từ ngày mượn xác trần-hồng ñáo lai. Tháng năm Kỷ-Mão ñến nay, Khắp trong bá-tánh gặp bài sám-kinh. Lời văn tao-nhã hữu tình, Bởi vưng sắc-lịnh Thiên-ðình sai Ta. Xuống trần Lão dụng khuyến-ca, ðầu ñuôi cạn tỏ ngâm-nga ít bài. Tạm ñây Ta mắc lui hài, Vì trên bệ-ngọc triệu rày hồi-qui . Không ñành tách gót ra ñi, Nên dùng lời lẽ từ thì bá-gia. Thiên ñường lộ ấy nào xa, Muốn cho khỏi khổ xem qua lời truyền. Dấu Xưa noi tích Thánh-hiền, Thương trần mượn xác bút liền ra cơ. Thấy trong bá-tánh ngẩn-ngơ, Nay Thầy xa tớ bơ-vơ một mình. Gẫm trong hai chữ nhục-vinh, Xưa nay thiên hạ kệ kinh ít dùng. Cúi ñầu tâu lại cửu-trùng , Ngọc-Hoàng ban chiếu Lão Khùng giáo dân. Gái trai lớn nhỏ ân cần, Chùi lau vẹn mặt thì gần Thánh Tiên. Tây-Phương ñua nở hoa liên, Chờ người hữu phước thiện duyên từ-hòa. Nhắn cùng bổn-ñạo gần xa, Ta về âm-cảnh thiết tha tâm tràng.

284

ðời nay hiếm kẻ nghinh-ngang, Chẳng kiêng lời lẽ Phật-ñàng từ-bi. Lang-tâm trắc-nết vô-nghì, Nhỏ không biết nể kính-vì bề trên. Nhỏ to lời lẽ chớ quên, Rán mà nguyện vái ñặng ñền ơn sâu. Bá gia bá tánh ñâu ñâu, Xem lời Ta chỉ về cầu tại gia. Có ñau thì thuốc ñó mà, Dòm trong bản chữ về nhà kiếm cây. Nay Thầy chịu lịnh về Tây, Tạm ngưng ñạo-ñức ít ngày Thầy qua. Dạo trong khắp cõi ta-bà, Nơi nơi chốn chốn quỉ ma rối loàn. Chữ rằng: “Nhơn thiện vi nan”, Dầu cho tài trí cũng mang nợ trần. Có ñeo bịnh tật vào thân, Giấy vàng xé nhỏ vái Thần ñộ vô. Thành lòng nước lã nên hồ, Hữu tâm chí ñức cam-lồ Phật ban. Cám thương bá-tánh tai nàn, Gặp cơn dông-tố nào an lòng nầy. ðờn Ta vốn thiệt không dây, Vô duyên khó biết lời Thầy nói xa. Từ trên tới dưới thuận hòa, Hay hơn châu báu ngọc-ngà giàu sang. Thầy về tâu lại Phật-ñàng, Cúi xin nhỏ phước xóm lành bình yên. Giống nòi thiệt cốt Rồng Tiên,

285

Mà nay lạc mất gương hiền nơi ñâu. Muốn xem bốn chữ Long-Châu, Bền gan sắt ñá sồng-nâu tu trì. Tu-hành mà mãi nan nghi, Sợ Ta gạt-gẫm cũng kỳ cho dân. Giã từ khắp hết dương-trần, Vân-du chốn cũ lưới Thần bủa ra. Non cao nhiều thứ cáo-xà, Trừ loài ñộc-ñịa mới là yên thân. Biết sao cho toại lòng dân, Kẻ ưa ñạo-ñức người cần vinh-hoa. Xót lòng cậy nước ma-ha, Hớp vô ba hớp ắt là lặng tâm. Thân Khùng ñêm vắng khóc thầm, Cựa mình cũng nhớ giấc nằm nào an. Từ nay cách biệt xa ngàn, Ai người tâm ñạo ñừng toan phụ Thầy. Giữa chừng ñờn nỡ dứt dây, Chưa vui buổi hiệp bỗng Thầy lại xa. Tỉnh say trong giấc mộng hoa, Mơ màng cũng tưởng như Ta bên mình. Tuy là hữu ảnh vô hình, Chớ dân lòng tưởng sân trình ñáo lai. Nghe sơ lời Lão cạn bày, Tìm trong não óc gặp ngày bình-an. Kim-lân , Xích-phụng lâm nàn, Cho nên phận Lão ñâu yên thân già. Tảo-tần lo liệu năm ba, Biết sao hiệp mặt lòng Già mới nguôi.

286

Mặt ngoài gượng gạo bải-buôi, Chớ trong tim phổi rối nùi như tơ. Tuồng ñời như cá trong lờ, Thọc tay vô bắt còn ngờ kẹt hom. Bao nhiêu tâm não góp tom, Dặn-dò kỹ-lưỡng chăm-nom khắp cùng. Chừng nào Tôi ñược hết Khùng, Thì là dân-sự còn dùng làm chi. Bận lòng cạn tỏ vân-vi, Bớ dân hai chữ công-trì sớm khuya. Nhớ câu ăn giấy bỏ bìa, ðược thân sung-sướng vội lìa Tổ-Tông. Kể ra lại bắt mủi lòng, Ngán ñời mua bưởi bán bòng chát-chua. Cứ theo cái thói a-dua, Dạ toan ñốt miễu phá chùa từ-bi. Vàng kho thêm gánh ích gì, Thôi Ta than lắm vậy thì thẹn thêm. Bóng trăng cậy ñỡ ban ñêm, Trầu ăn nhả bã lại têm mời hoài. Khùng ngồi nói chuyện quá dai, Bị lòng bác-ái nói hoài chẳng thôi. Thấy ñời mặt lọ không bôi, Lại khoe kép giỏi một hồi múa men. Từ nay cửa Khổng gài then, Chờ ta trở lại thì ñèn hết lu. Thân Khùng là phận sĩ-phu, Chẳng ham danh-diệu miễn tu vuông tròn. Khôn thì lánh chốn ñau ñòn,

287

Dại thì lòn cúi ñồ ngon ăn thừa. Hai lòng uốn lưỡi ñẩy ñưa, Ỷ hơi Hạng-Võ mắc lừa Trương-Lương. Nhớ qua hồi lúc ñời ðường, Hiền thần Nhơn-Quí người ñương ẩn mình. Cửu-Thiên còn giấu tại dinh, Chờ ngày mãn hạn phép linh ban rày. Giảng Kinh ñọc tụng chiều mai, Làm theo lời chỉ ngày rày gặp Ta. Xác trần ñể lại làng Hòa, Lời thăm bốn phía Ngọc-tòa Ta lui. Âm-dương cách trở xa-xuôi, Nhắn cùng bá-tanh chớ nguôi tấc lòng. Phận Khùng thân hỡi long ñong, Còn lo cho thế hai lòng toan mưu. Ta không gây oán kết cừu, Cớ sao dân-sự phiền ưu nỗi gì ? Khoa tràng lịnh mở hội thi, Nên Ta xuống bút dạy thì trần-gian. Chớ mình hồn dựa lâm-san, Thảnh-thơi còn xuống thế-gian làm gì ? Ước-mơ Thượng-cổ hồi qui, Thế-trần no ấm phú thi an-nhàn. Quân-thần, phụ-tử vinh-vang, Hết lo cay ñắng, Khùng an phận Khùng. Tới ñây từ biệt khắp cùng, Thầy lìa khỏi xác Thiên-cung phản hồi. ðục trong cạn tỏ khúc nôi, Thấy dân tu dối nghĩ thôi bận lòng.

288

Lang tâm như thú thiếu lông, Tr ớ-trêu cửa miệng trong lòng gươm ñao. Ra ñời chẳng nệ công-lao, Chẳng hờn không giận, hùng-hào còn ganh. Hiệp chung một cội nhánh-nhành, Sum-sê lá thắm chim xanh nối ñường. Từ-bi tình ấy ñọan-trường, Kể qua tích cũ mà lường lòng ñây. Như ai có ñọc ñoạn nầy, Xin ñừng chê nhạo rằng Thầy nói nhăng. Muốn sao có phép phi ñằng, Cũng như ðại-Thánh, ðường-Tăng thoát nàn. Rưng-rưng nước mắt hai hàng, Lánh nơi cõi tục Phật-ñàng lui chơn.

Hòa-Hảo, ngày 1-4 Canh-Thìn. (ðức Thầy viết bài nầy vì Ngài tiên-tri rằng Ngài sẽ xa cách bổn-ñạo. Quả thật, ngày 12-4 Canh-Thìn nhà chức-trách ở Châu-ðốc dời Ngài ñi Sa-ðéc).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tao nhã: phong lưu, thanh cao, lịch sự. - Sắc lịnh: lịnh của một vị cao cấp; lịnh của Phật. - Khuyến ca: xin xem tr. 183.- Thiện duyên: xem tr. 15. - Bệ ngọc: ngai vua ngồi cẩn ngọc. Chỉ cảnh sang trọng nơi vua chúa ngự. - Hồi qui: trở về. - Cửu trùng: 9 lớp, chín từng, chín bực thềm dưới chỗ vua ngồi. Cũng chỉ vua. - Chiếu: mạng lịnh của vua. - Hoa liên: hoa sen.

289

- Từ hòa: hiền lành thuận thảo. - Tâm tràng - tâm trường: lòng dạ và ruột. - Nghinh ngang: ngang bướng, không chịu nghe ai, không kiêng nể ai. - Từ bi: xin xem tr. 11 và 25. – Ta bà: xin xem tr. 98. - Lang tâm: lòng dạ ñộc ác như chó sói. - Trắc nết: tánh hỗn xược, không kể gì ñạo ñức. - Nhơn thiện vi nan: làm người hiền rất khó. - ðộ vô: uống vô, uống vào. - Cam lồ - Cam lộ: xem tr. 177. - Lăng loàn: xem 279. - Dông tố: dông gió lớn. Nghĩa ở ñây chỉ các việc không tốt, có nguy hại. - Bốn chữ Long Châu: BỬU–SƠN-KỲ-HƯƠNG, chỉ nền ðạo của ðức Phật Thầy, xuất phát ở hai tỉnh Long Xuyên và Châu ðốc. - Sồng: loại dây leo, củ nâu ñen, dùng nhượm vải. - Nâu: loại dây leo, củ màu nâu ñen. Nâu sồng nhượm vải quần áo của nhà tu, cũng chỉ nhà tu. - Nan nghi - Nghi nan: ngờ vực khó giải quyết. - Gạt gẫm: ñánh lừa, lường gạt, nói cho người lầm ñể kiếm lợi, hay ñể hại người, hoặc giỡn chơi. - Vân du: xin xem tr. 269. – Cáo xà: xin xem tr.154. - Toại lòng: vừa lòng, vui lòng. - Vinh hoa: giàu sang, có chức quyền sống sung sướng; vẻ vang, tốt ñẹp. - Nước ma ha: ở ñây chỉ ðạo Phật. - Sân Trình: sân nhà ông Trình Di, một học giả lỗi lạc, người Lạc Dương, ñời Tống, chú thích Kinh Dịch và Kinh Xuân Thu, lập một học phái.

290

- Cửa Khổng: cửa nhà ông Khổng Tử. Nghĩa bóng câu“Cửa Khổng - Sân Trình” ch ỉ trường học ñạo Khổng và chữ nho. - Kim lân : lân màu vàng ?. - Xích phụng: chim phượng ñỏ ?. - Tảo tần lo liệu năm ba: (theo ñồng ñạo Lê văn Phú tự Tho, Trưởng Ban Phổ thông Giáo Lý tỉnh Châu ðốc) Năm ba: chỉ con số 5 và số 3 của Tam giáo, vì Tam giáo lấy số 5 và 3 làm căn bản. ðạo Phật có Tam quy Ngũ giới (Tam quy: quy y Phật, Pháp, Tăng. Ngũ giới: cấm sát sanh, ñạo tặc, tà dâm, ẩm tửu và vọng ngữ).ðạo Tiên có Tam ngươn (ngươn tinh, ngươn khí, ngươn thần và Ngũ hành là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ). ðạo Thánh có Tam cang (Quân thần cang, Phụ tử cang, Phu thê cang và Ngũ thường: Nhơn, Nghiã, Lễ, Trí, Tín). Vậy, “ tảo tần lo liệu năm ba” nghĩa là ðức Thầy ñã cực công, lo lắng dạy dỗ, mong chúng ta ñược thành ðạo, nếu chúng ta hành y theo chân truyền, y theo 8 ñiều răn (gồm 5+3=8) của Tổ Thầy thì chắc chắn sẽ gặp ñược mặt Thầy, ñể “ki ếp sau hiệp mặt lòng già mới nguôi.” làm vui dạ ðức Thầy. - Bải buôi: ñãi bôi, mau mắn, vui vẻ, bặt thiệp. - Lờ: dụng cụ ñan bằng nan tre chẻ nhỏ, có hom, ñặt dưới nước theo luồng cá ñi. Cá vào rồi không ra ñược vì bị hom chận. - Hom: dụng cụ ñan bằng nan tre vót nhọn giụm ñầu vào trong ñể cá tôm không chui ra ñược. - Vân vi: ñầu ñuôi gốc ngọn sự tình.

291

- Công trì: trì tâm bền chí lo công phu tu hành. - Ăn giấy bỏ bìa: Từ thập niên 40 trở về trước, phần ñông người hút thuốc ñiếu ở nhà quê ñều vấn (quấn) bằng tay. Giấy hút thuốc tên là giấy quyến, loại giấy nhập cảng, mỏng, trắng, khổ rộng bằng tờ báo, dân ghiền thuốc ñiếu kêu tờ giấy quyến là “ngọn” giấy, và hay hỏi nhau:“một ngọn giấy anh “ăn” mấy “dun”. Có nghĩa chia ra mấy “dun” ñể vấn thuốc. Cách chia là xếp tờ giấy rọc theo chiều dài, thường là sáu hay bảy “dun”, chiều cao bằng ñiếu thuốc – tùy người hút ñiếu dài hay vắn. Phần bìa tờ giấy quyến ñộ 5 - 6 ly (0,m005) có một ñường viền hơi dày ñể giữ tờ giấy khỏi rách, trên ñường viền ñó có mấy lằn mực xanh hay ñỏ tùy theo hiệu giấy. Người vấn thuốc xé bỏ phần viền bìa ñó – vì hút nghe có mùi khét - nhưng mấy bà nhà quê trách sao“ăn giấy bỏ bìa” ngầm ý chê là phung phí, không tiếc của. Lần lần ý nghĩa câu nói này bị hiểu thành bạc bẽo, quên tình quên nghĩa - Mủi lòng: ñộng lòng, cảm ñộng. - Mua bưởi bán bồng: chỉ việc làm ăn, mua bán không ngay thật. Người ta hỏi mua bưởi người bán ñưa trái bồng. Bồng cùng họ với bưởi nhưng vị chua. Câu này cùng nghĩa với câu “Treo ñầu dê bán thịt chó”. Vì thịt dê mắc tiền hơn thịt chó. - A dua: nói hùa theo người có quyền thế không cần biết ñúng hay sai. - Từ bi: ở ñây chỉ Phật.

292

- Têm - Têm trầu: là ñộng tác quệt vôi lên lá trầu - vôi nhiều hay ít tùy ý thích - rồi cho vào miệng nhai với miếng cau tươi hoặc cau khô. - Múa men: ñộng ñậy, cựa quậy, vung vẩy tay chơn. Nói mà quơ tay quơ chơn. - Danh diệu: danh tiếng và vinh diệu. Danh tiếng: tiếng tăm ñồn ñãi nhiều người hay biết. Vinh di ệu: vẻ vang rực rỡ. - ðẩy ñưa: xin xem tr. 236. – Thi: xin xem tr. 188. - Hạng Võ: tên Tịch, người ñất Cối Kê, lúc nhỏ ham chơi không thích học, chỉ ham võ nghệ. Nhờ có sức mạnh hơn người, cất nổi cái ñỉnh nặng 5.000 cân trước miếu Võ Vương, tiếng tăm vang dội. Từ ñó Hạng Võ chiêu mộ binh sĩ cùng Lưu Bang chung sức ñánh Tần. Hai người ước hẹn nhau ai vào chiếm ñược ñất Hàm Dương trước thì ñược xưng vương. Lưu Bang ñến trước nhưng vì sợ oai của Hạng Võ phải rút binh về ñóng ở Bái Thượng. Hạng Võ vào ñốt cung A Phòng của nhà Tần lửa cháy ba tháng mới tắt. Hạng Võ xưng Sở Bá Vương và càng hiếu sát hơn, ra lịnh chôn sống ngót 20 vạn binh sĩ và dân chúng. Sau, Hạng Võ thua Hàn Tín, tướng của Lưu Bang ñến phải tự tử ở bến Ô giang - Trương Lương: xin xem tr.117. - Long ñong: tr. 114. - Nhơn Quí: tức Tiết Nhơn Quý: ngưyên soái của vua Lý Thế Dân, nhà ðường (Tàu, 618 - 907). - Cửu Thiên: tức Bà Cửu Thiên Huyền Nữ hay Cửu Thiên nương nương, một vị nữ thần ñời thượng cổ, thầy của vua Hoàng ðế, ñệ tử của Nguyên Quân

293

Thánh Mẫu. Lúc Hoàng ðế ñại chiến với Xi Vưu ở Trác Lộc, bà hiện xuống tặng binh phù, ấn kiếm cho Hoàng ðế, nhờ ñó Xi Vưu mới bị phá. - Ngày rày: tiếng miền Nam, có nghĩa: ngày xảy ra chuyện ñang kể; ngày của lúc ñó. Ngày này của tháng, năm trước, hoặc sau ñó. Từ bây giờ sắp về sau. Chỉ việc từ những ngày qua ñến lúc nói; ví dụ: "Anh ñi ñâu mấy ngày rày?". - Âm dương: nghĩa ở ñây chỉ thế giới của người sống và cõi chết. - Phiền ưu - ưu phiền: lo rầu, buồn phiền. - Khoa tràng: trường thi, nơi thi. - Lâm san: rừng núi. - Phú: xin xem tr. 188. – Khúc nôi: xin xem tr. 270. - Trớ trêu: xin xem trang 51. - Sum sê: um tùm, tươi tốt. Cây lá sum sê. - Lá thắm – theo sự tích “H ồng diệp lương môi” (Lá thắm duyên lành). Chuyện ñời nhà ðường, nàng cung nữ tên Hàn Thúy Tần rất tài hoa nhưng không ñược vua yêu, nàng sống trong cung buồn chán, mới viết một bài thơ lên lá, thả trôi theo dòng nước. Bài thơ này ñược chàng nho sĩ Vu Hựu vớt, và chàng họa lại bài thơ, thả ngược vào cung, không ngờ Hàn thúy Tần cũng nhặt ñược, nàng giữ bên mình. Mấy năm sau, vua cho một số cung nữ về quê, tình cờ Vu Hựu và Hàn Thúy Tần gặp và cưới nhau, sau mới biết là ñã từng quen nhau qua hai bài thơ trôi theo dòng nước. Vợ chồng ñầm ấm ñến già, kết thúc câu chuyện tình ñẹp.

294

- Chim xanh: sứ giả, người ñem tin. Theo sách “Hán Võ ñế cố sự”: (Tàu) Ngày mồng 7 tháng 7 có con chim xanh bay liệng trước ñiện, ðông Phương Sóc nói: “Tây Vương Mẫu sắp ñến”. Quả nhiên, lát sau bà Tây Vương Mẫu ñến với một mâm ngọc ñựng 7 quả ñào cho Hán Võ ñế. - Nói nhăng: nói lung tung chuyện không ích lợi.

--- oOo ---

TẠM NGƯNG LÝ THUY ẾT

Gặp buổi gian-truân tiếng nhộn-nhàng, Cảm-tình bổn-ñạo sự riêng than. Thầy an nghỉ xác trong ñôi bữa, ðây cũng trải qua hết nhộn-nhàng.

Nhộn-nhàng già trẻ có lòng lo, Mà ấy chẳng qua ngược gió ñò. ðậu lại ít ngày chờ lặng sóng, Tớ-Thầy sẽ gặp việc hay-ho.

Hòa-Hảo, ngày 10-4 Canh-Thìn. (ðức Thầy viết bài nầy vì lúc ấy có nhân-viên sở Mật-thám ở Châu-ðốc ñến dòm ngó).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Gian truân: lận ñận, hết sức khổ sở. - Nhộn nhàng: xin xem trang 199.

--- oOo ---

“DIỆU-PHÁP QUANG-MINH ” (Khùng ðiên tự cảm tác)

Gươm trí-huệ từ-bi chớp nhoáng,

295

Bóng quang-âm ngày tháng dập-dồn. Ta thừa vưng sắc lịnh Thế-Tôn, Khắp hạ-giái truy ền khai ðạo pháp. Tùy phong-hóa dân-sanh phù-hạp, Chấp bút thần tả ít bổn kinh. Bởi luật trời mở rộng thinh-thinh, Tri phong-võ bất kỳ chuyển kiếp. Giống Hồng-Lạc kim chi ngọc diệp, Nay ñổi dời nhiều sự thấp hèn. Từ ngàn xưa Phật-pháp gài then, Nên ít kẻ tu-hành ñắc ðạo. Ta cũng tỏ ñôi lời khờ khạo, Ngắm cảnh ñời tâm não bắt cuồng. Hiệu ðiên Khùng ban rải dư muôn, Khùng ñạo-ñức Khùng câu tuyệt-diệu. Khùng toán biết âm-dương kết-li ễu, Khùng huyền-cơ Khùng ðạo Thích-Ca. Huơi bút thần dẹp lũ cáo-xà, Loài ñộc-ñịa toan trừ dứt nọc. Noi tục cổ xác Khùng ñể tóc, Phải ñua chen tập tánh ông cha, Mong dương-trần tỉnh giấc Nam-Kha, Trừ vật-dục trì chơn bất hoại. Cặp mắt Thánh dòm xem tứ hải, Thương hồng-trần mượn xác tái-sanh. Bởi vì ñời văn-vật cạnh-tranh , Nên cấu-xé cùng nhau thảm-não. Sá chi kẻ ngu-si khinh-ngạo, Vì trên ñời nhiều hạng khác nhau.

296

ðấng trung-thần dạ ngọc ước-ao, Người bội-phản ghét-vơ ñạo-lý. Khùng cảm mến truyền câu hồi vị, Thà làm hiền mà biết non-sông, ðiên như Ta ðiên giống Tiên Rồng, ðiên gỡ ách xích-xiềng thế tục. Chuông Linh-Kh ứu ba hồi giục-thúc, ðờn Lôi-Âm khởi ñiệu êm tai. Con lành duyên khá trở gót hài, ðiên quyết chí dắt người lánh tục. ðạo mở cửa bày câu minh-mục, Nước ma-ha tưới tắt lòng phàm. Cõi Trung-Uơng luân chuyển phương Nam, Mở hội Thánh chọn người trung-hiếu. Tử vì nước còn ghi linh miếu, (¹) Thác vì ñời thanh-sử danh bia. Mũ cánh chuồn, ñai giáp, mang hia, Tuy thô-kịch mà tâm chánh-trực. Nước văn-minh chê ñồ ấy nực, Mảng trau-tria xác thịt thanh-bai. Cảnh dương-trần khó sánh Bồng-Lai, Về Tiên cảnh say mùi rượu Thánh. Chén quỳnh-tương gác ñiều gai ngạnh, Vui tinh-thần bày biện cuộc cờ. Khi thừa-nhàn trổi giọng ngâm thơ, Bày thi phú than qua thời-thế. Xuống dương-gian thân ðiên nào nệ, Chốn hồng-trần ñuốc huệ liền khai. Cho nam-nhi sửa mặt râu mày,

297

Hàng phụ-nữ giồi câu trinh-li ệt. Rán bắt chước những trang tuấn-kiệt, Gái anh-hùng xưa có Trưng-Vương. ðuổi quân Tàu cứu vớt quê-hương, (²) Rửa xong hận thù chồng dốc trả. Xưa Châu-Xáng thanh long phải tá, Ngăn Sư-ðồ ñặng cứu Ngũ-Viên. Nói cho ñời rõ biết Khùng-ðiên, ðiên vận bĩ ñiên câu ái-quốc. Viết một ngọn lưỡi nầy một tấc, ðem ðạo lành ban rải nơi nơi. Mảng chờ trông bá-tánh thảnh-thơi, Khắp bốn biển liên dây hòa-hảo. Rừng bác-ái ñiên ñời biến-ảo, ðiên như ta vì ðạo vì dân. ðiên tu cầu Quân thánh rải ân, Cho bốn biển dân lành ñược hưởng. ðiên dẹp gác âm-thinh sắc-tướng, Tầm vô-vi kiếm cảnh Niết-Bàn. Thuyền từ-bi thẳng cánh lướt sang, Qua ðông-ñộ vớt người hữu ñức. Bể ái-hà gươm linh sớm dứt, Lòng bồ-ñề sắt ñá dám kình. Cả tiếng kêu lớn nhỏ ñệ-huynh, Noi chí ấy sửa sang thời-thế. Trời quá buổi chinh-chinh vừa xế, Chờ ít lâu cũng lặn về Tây. Lúc huỳnh-hôn ñèn trí soi ñầy, Tìm nẻo thẳng ñi về Cực-Lạc.

298

ðiên ñàm-luận ít câu dốt nát, Mong chị anh bàn-bạc thể-nào ? Lời văn thô ý-kiến chẳng cao, Nội quang-cảnh tâm vô kỳ vật. ðường ñạo-ñức bước ñi từ nấc, Ngoại quan hình bất chấp kỳ hình. Phải bền lòng chặt nẻo sắt ñinh, Rán kiếm chữ bất sanh bất diệt. Chúng-sanh mê nên ñem pháp thuyết, Giải thoát rồi pháp bất khả dùng. Nương gia-ñình kính trọng cội thung, Lo nưng-ñỡ trong ngày tuổi hạc. Thân ðiên Khùng thế-gian tạm xác, Chén rượu nồng chẳng nếm mà say. Say lê-mê lết-mết tối ngày, Say ñạo-pháp say mùi hương khói. Biết chừng nào chúng-sanh vượt khỏi, Bể ái-hà rứt bỏ vẹn lau. Say như xưa nhằm lúc Huỳnh-Bào, Tr ần-Di ngủ say câu thành-tựu. Quyết ñưa chúng về nơi non Thứu, Tạo Lư-bồng ngõ hội quần Tiên. Khương Tử-Nha sông Vị còn phiền, Câu không ngạnh chờ non phụng gáy. Thuyền bát-nhã Ta cầm tay lái, Quyết ñưa người khỏi bến sông mê. Nên phải ñành mang lốt làm hề, Mặc bá-tánh khen chê cũng phải. Chí quân-tử lòng nhơn vạn ñại,

299

Dốc làm sao rõ mặt tang-bồng. Nghiêng hai vai gánh nặng non-sông, Vớt trăm họ lầm-than bể khổ. Ví như loại sanh-cầm hồ thố, Còn thương nhau lại huống chi người. ðứa hai lòng sao chẳng hổ-ngươi, ðáng thùa-thẹn với cây cùng cỏ. Dấu bút tích tuông bay theo gió, Học sách chi phỉ báng ông cha. Thấy dân tình xem Giảng ngâm-nga, Lão xót dạ ñôi lời tr ần-tố. ðức Khổng-Thánh người sanh nước Lỗ, Ngài còn xưng cuồng quyến giả hồ. Sá chi lời ñạo-chích tục thô, Kẻ ngu xuẩn khi người nhân-ñức. Danh hiền-sĩ non sông náo-nức, Giả như hồi Chiến-Quốc Xuân-Thu. Thầy Mạnh ra dùng ñạo châu-du, Lục thập bát chư-hầu rối loạn. Bực Thánh-nhơn công-lao chẳng chán, Huống chi ta nào dám than-van. Thấy ñời mê chưa rõ Phật-ñàng, Nên tỏ ý khắp nơi ñặng biết. Coi ai có chứa bầu nhiệt huyết, Dùng ðạo mầu cứu vớt sanh-linh. Nếu ñể chờ sấm nổ vang thinh, E bá-tánh ăn-năn ñã muộn. Giảng với kệ ra ñà bốn cuốn, Ít có người khám rõ cơ-huyền.

300

Ta dừng tay chờ ñợi lịnh Thiên, ðức Ngọc-ðế xử phân cho chúng. ðêm dài-dặn cạn dầu tim lụn, Chẳng thấy ai tìm kiếm bóng trăng. ðể làm cho mích bụng chị Hằng, Nơi cung nguyệt chờ trông mõn dạ. Thiếu chi kẻ ñặng chim bẻ ná, Hiếm bao người ñược cá quên nôm. Ưa ñồ ngon ñút nhét ñầy mồm, Chẳng thèm kể cha hiền trông ñợi. Trương-Ban-Xương ñành quên nhơn-ngỡi, Nỡ phụ phàng vua Tống-Khâm-Tôn. Xem truyện xưa mà bắt hết hồn, Gớm cho kẻ thay lòng ñổi dạ. Gã Tần-Cối ít ai còn lạ, Dụng mưu thần giết thác Nhạc-Phi. Thương trung thần ghét nịnh mặt lỳ, Dám thiết kế hại tôi lương-ñống. Thuở Hiến-ðế có nhà họ ðổng, Cũng chuyên quyền muốn tiếm giang-san. Nhờ Tư-ðồ thiết lập Liên-hoàn, Nghiệp nhà Hớn mới an một lúc. Cảnh gian-nan như Lưu-Hoàng-Thúc, Qua ở nhờ Viên-Thiệu dung thân. Quan-Công Hầu gìn chặt nghĩa-ân, Vượt năm ải về thăm huynh-trưởng. Kẻ nghĩa-khí thiên kim vạn lượng, Lũ nịnh-thần sách-sử nào khen. Xem tích xưa thẹn với bóng ñèn,

301

ðời lắm kẻ ñầu trâu mặt ngựa. Coi sự sống như Tiên nưa-nửa, Mê mồi thơm như cá lục-châu. Sao chẳng lo thức-tỉnh quày ñầu, Cho khỏi thẹn với người thiên-cổ. Cấp-Cô-ðộc là nhà bá hộ, Còn ñành lòng bố-thí xả thân. Chữ vinh-hoa phú-quí chẳng cần, Miễn hiểu ñạo hơn là châu-báu. Chẳng sớm lo chần-chờ sợ Lão, E sau nầy tâm-não ñoạn-trường. Lũ gian-hùng mang lấy họa-ương, Trời ñất xử những người bội phản. Phải chổi dậy nương dây hùng-tráng, Chữ ñại-hùng ñại-lực từ-bi. Vậy mới trang quân-tử nam-nhi, Thân dốc vẹn hai câu ngay thảo. ðời cũng lắm bao người giá áo, Nương bả vinh nhiều hạng túi cơm. Thấy dân ngu trong dạ sẵn hờm, Quyết kiếm thế ñặng toan lừa-dối Ngọn bút sắt chỉ ñường người tối, Gậy kim-cang ñưa chúng lên ñàng. Kíp nương theo trực chỉ Tây-Phang, ðến Cực-lạc tìm nơi an-dưỡng. Dẹp cầy cáo dùng cây thiền-trượng, Lánh ta-bà cõi thế ñua chen. ðược vinh-hoa khinh-bỉ kẻ hèn, Bạn phản bạn như người Bùi-Ki ệm.

302

Trên mặt ñất hạng người ấy hiếm, Thấy Tiên mù xô xuống giữa dòng. Nhìn Tr ịnh-Hâm Lão bắt mủi lòng, Than cặn-kẽ kêu dân sớm tỉnh. Viết ít câu cho ñời ngâm vịnh, Phận tài sơ xin hãy thứ tha. Yêu nhơn-sanh trổi giọng hùng ca, Tạm nghiên bút vẽ tranh thế tạo. Trong bá-tánh nhìn xem châu-ñáo, Chớ vội-vàng chê Lão ngu-si. Rạch lang-tâm những ñứa vô-nghì, Nhắc sơ tích người xưa trong sử. Khuyên bá-tánh vạn dân gìn-giữ, Lão chúc cầu thiên-hạ thái-bình. ðứng trung cang hành thiện truy kinh, Mong trên dưới cùng nhau thảo-thuận. ðã thấy lộ cơ trời báo ứng, Diệt loài gian tầm kiếm con Tiên. Nợ hồng-trần túc-trái ti ền-khiên, Ta quyết dẹp cứu nàn dương-thế. Noi chí ñức Hoàng Thang luật chế, ðời không hay những việc xa vời. Gặp cơn mưa ta hãy cho tơi, Lúc hạn nắng từ-bi giúp nón. Cảnh thế-tạo càng ngày thỏn-mỏn, Giống vi-trùng thường ñục phổi tim. ðến cơn ñau phương thuốc phải tìm, Gặp Biến-Thước, Hoa-ðà lai thế. Kim với cổ nhìn xem thế-hệ,

303

Sợ có ngày hoạch tội ư thiên. Nẻo ñục trong cạn tỏ cơ-huyền, Mực ñã cạn lòng yêu chẳng mãn. Ai coi qua xin ñừng bỏ lảng, Gắng công-trình vạch lá tìm sâu. Nay dương-trần gặp buổi mưa ngâu, Phải sớm hứng giọt sương ðông-hạ. ðiên nhơn-nghĩa ñiên vì ðạo cả, Thôi chào ñời khép cửa buồn duyên. Có thiện-căn sớm lại cửa thiền, Câu niệm Phật chờ ngày chung cuộc.

Nam-môðịnh-Tâm Vương Bồ-Tát Ma-Ha Tát.

Hòa-Hảo, ngày 10-4 Canh-Thìn. --------

1.- Vì ñể tránh sự khó dễ của người Pháp, ðức Thầy ñã có lần ñổi lại là:“ Tượng Quan Thánh còn ghi linh miếu” . 2.- Câu nầy sau lại ðức Thầy có sửa như vầy:“ ðến ñời nay còn phụng lửa hương” .

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bóng quang âm: ánh sáng (ban ngày) và bóng tối (ban ñêm). Nghĩa bóng chỉ thời gian. - Dập dồn: xin xem tr. 209.- Phong hóa: xin xem tr. 105. - Thế Tôn: Lokanatha, Bhagavat (scr) hiệu của Phật Thích Ca. Ngài có ñầy ñủ ñức hạnh, là ñấng tôn trọng hơn hết trong các bực chúng sanh, nên ñược tôn xưng là Thế Tôn. - Truy ền khai ðạo pháp: khai mở và truyền bá rộng ra nền ðạo Phật.

304

- Tri phong võ bất kỳ chuyển kiếp: biết thời cơ nên trở lại kiếp này. - Kim chi ngọc diệp: cành vàng lá ngọc. Chỉ dòng dõi cao quý. - Khờ khạo: ngờ nghệch, kém trí khôn, chậm chạp trong suy xét. - Tâm não bắt cuồng: trí óc muốn ñiên khùng. - Âm dương kết li ễu: biết rõ ràng luật sinh hóa. - Giấc Nam Kha hay Giấc Hoè, chỉ sự mơ ước hảo. Theo chuyện Thuần Vu Phần nằm ngủ dưới gốc cây hoè, bên cạnh có ổ kiến lớn, chiêm bao thấy ñến nước Hoè An ñược vua gả công chúa, phong làm Thái thú quận Nam Kha. Sau ñánh giặc thua, bị vua cho về. Giựt mình dậy, thì ra là giấc chiêm bao. Hoè quốc chính cây hoè, quận Nam Kha là nhánh cây gie về hướng Nam, còn tổ kiến, là quân giặc. Vì thế, giấc Hoè hay giấc Nam Kha, là một giấc chiêm bao. - Trừ vật dục trì chơn bất hoại: từ bỏ các ham muốn vật chất, giữ “tâm”chơn thật không hư hoại. - Hồng trần: xin xem tr. 12.- Chánh trực: xem tr. 279. - Văn vật: Văn minh - Vật chất: xem trang 30 và 88. - Cạnh tranh: ñua chen, giành giựt, cố làm sao hơn ñược người - Thảm não: thê thảm, não nuột, buồn xót xa. - Hồi vị: trở về nguyên vị, trở về thứ bực cũ. - Gỡ ách: Ách là khúc cây cong máng trên cổ trâu, bò ñể kéo cày. Nghĩa bóng của gỡ ách: tháo bỏ sự kềm kẹp, lấy lại tự do. - Thế tục: thói tục ở ñời, thói quen của mọi người.

305

- Linh Kh ứu - Non Thứu hay Linh Th ứu tức Linh Thứu Sơn, nơi Phật ngự 350 lần. Nên gọi núi Linh. (lúc trước người ta gọi Thứu Sơn khi Phật Thích Ca chưa ra ñời). Gọi Thứu sơn vì nó giống hình con chim Thứu. Chim Thứu ñậu núi nầy rất nhiều, nên khi Phật lên ñây thuyết người ta mới thêm chữ Linh, thành Linh Thứu Sơn. - Minh mục - Minh : tối tăm. Mục: mắt. Nghĩa bóng là chết. - Nước ma ha: ở ñây chỉ Phật pháp. - Thanh sử: sử xanh. Ngày xưa người ta ghi (viết, chép) sự việc xảy ra trong nước, trên thế giới lên những thẻ tre xanh. - Mũ cánh chuồn: mũ các quan ngày xưa có hai cánh hai bên như cánh con chuồn chuồn. - ðai: sợi dây dài nịt quanh mình. Cái vòng cứng may luôn trong áo các quan mặc khi chầu vua. - Giáp: áo giáp của quan quân. - Hia: giày ống cao mũi quớt của quan ngày xưa. - Thô kịch: quê mùa, vụng về. - Thanh bai: xin xem tr. 49.- Quỳnh tương: xem tr. 153. - Thừa nhàn: nhân lúc rảnh rang. - ðuốc huệ: ở ñây chỉ Phật pháp. - Thời thế: hoàn cảnh, sự thể trong một lúc. - Giồi - Trau giồi: xin xem tr. 46. – Anh hùng: tr. 78. - Trinh li ệt - Trinh : trung trinh. Li ệt: ngay thẳng. Một lòng trung và ngay với vua với nước. Người ñàn bà giữ lòng trong trắng ngay thẳng. - Tuấn kiệt: bực tài trí nổi trội hơn mọi người.

306

- Châu Xáng thanh long phải tá - Ngăn Sư ðồ ñặng cứu Ngũ Viên: Theo chuyện:“Cuối ñời nhà Tùy, Tùy Dương ñế là ông vua tham dâm, hiếu sắc, tàn ác cực ñộ nên bị anh hùng hào kiệt các nơi kéo binh vây ñánh. Ngũ viên Thiệu, một trong số tướng lãnh phạt Tùy bị Thượng Sư ðồ rượt ñuổi, vì Sư ðồ có con ngựa kỳ dị, tên Hô lôi báo, khi nó hí lên là bao nhiêu ngựa khác run sợ, hoảng chạy, trong lúc nguy ngập ñó, Châu Xáng, một thợ săn, muốn cứu Ngũ Viên Thiệu nhưng không có vũ khí, mới chạy vào miễu thờ Quan Công, mượn tạm thanh long ñao của Quan Công chận ñánh Thượng Sư ðồ cứu Ngũ viên Thiệu. - Biến ảo: xin xem tr. 279. - Vận bĩ: xin xem tr. 255. - Quân thánh rải ân: Vua thánh ban ơn. - Âm thinh : tiếng ñộng, tất cả các thứ tiếng; tiếng tụng kinh ê a, tiếng mõ, chuông, chiêng, trống ... - Sắc tướng: hình tượng, ca múa ... Về thờ cúng, không nên chú trọng và tin tưởng vào hình tuợng, cũng ñừng theo lối ca múa ồn ào của hạng ñồng bóng, thầy cúng. - ðông ñộ: theo Hán văn, cõi ñất phương ðông là nước Trung Hoa, vùng chịu ảnh hưởng Phật giáo, ñể ñối với Tây thiên. - Lòng bồ ñề: chỉ lòng dạ từ bi của ðức Thầy. - Huỳnh hôn – Hoàng hôn: chạng vạng, lúc nhá nhem tối. - Cực Lạc: xem tr. 54.- Trần Di -Tr ần ðoàn: tr. 154. - ðàm luận: bàn bạc cùng nhau.

307

- Dốt nát: dốt, tối tăm, không biết gì hết. Lời nói khiêm nhượng của ðức Thầy. - Bàn bạc: tính toán cùng nhau ñể giải quyết. - Lời văn thô: lời văn vụng về. Câu nói khiêm nhượng của ðức Thầy.. - Nội quang cảnh tâm vô kỳ vật: trong tâm “tâm chơn như” không cảnh vật. - Ngoại quan hình bất chấp kỳ hình: bên ngoài không dính các cảnh, các hình tướng. - Pháp thuyết - Thuyết pháp: lời giảng giải về Phật pháp. - Bất khả dùng: không (ñáng dùng) cần thiết. - Tuổi hạc: tuổi cao, tuổi già, tuổi người sống lâu như con hạc. - Lê mê lết mết - Lê mê: buồn bã, dã dượi. Lết mết: quá say; say lết mết. - Huỳnh Bào: áo vàng, chỉ vua mới có quyền mặc áo vàng. Theo chuyện binh biến ở cầu Trần Kiều. Triệu Khuông Dẩn bị quan quân phục rượu say rồi khoác lên mình Hoàng Bào (áo vàng thêu rồng) tôn quân. Vì lúc ñó con của Sài Vinh còn quá nhỏ, không thể nối ngôi cha, giữa khi ngoài biên ñang bị giặc mạnh tấn công, cần có người tài ba lãnh ñạo ñất nước ñể chống giặc.Vì thế, Triệu Khuông Dẩn ñuợc tín nhiệm tôn vương, lập nên nhà Tống, là Tống Thái Tổ. - Thành tựu: xong xuôi, nên việc. - Ngõ hội quần Tiên - Ngõ: có nghĩa: hầu, ñể. ðể chư Tiên hội hiệp.

308

- Khương Tử-Nha sông Vị còn phiền – Câu không ngạnh chờ non phụng gáy: trước khi về giúp Châu Văn Vương, Khương Tử Nha từng ngồi câu bên bờ sông Vị, chờ phụng gáy ở non Kỳ. Vì ñoán biết thời cơ sắp ñến, Ông câu với lưõi câu không ngạnh, cũng chẳng có mồi, chủ ý chờ Châu Văn Vương ñến ñón. - Thuyền bát nhã: Bát nhã: Prajnâ (scr) tiếng Phạn, là Huệ, Trí huệ. Danh từ ñặc biệt về Phật pháp. Bát Nhã Thoàn là thuyền Bát nhã. Theo nhà Phật, ñời là biển khổ, con người ngụp lặn trong biển khổ, Phật và Bồ Tát dùng thuyền Bát nhã cứu ñộ, ñưa chúng sanh qua bến bờ an lạc. - Chí quân tử: chí của người tài ñức trong xã hội, người xử sự cao ñẹp. - Tang bồng: xin xem tr.167. - Hổ ngươi: xin xem tr. 55. - Lầm than bể khổ: ñói khổ, chịu nhiều khổ cực trong cuộc sống. Theo nhà Phật, ñời là biển khổ. - Sanh cầm hồ thố: loại thú biết bay với chồn, thỏ. - Thùa thẹn: mắc cở, xấu hổ. - Phỉ báng: nói những ñiều hư xấu làm nhục người. - Trần tố: thưa gởi việc oan ức, kêu oan - ðức Khổng Thánh: ñức Khổng Tử. - Ngài còn xưng cuồng quyến giả hồ: - Cuồng: ñiên khùng. - Quyến: có tính cao khiết, không ñể nhơ danh. ðức Khổng Tử tự cho mình là người ñiên, nhưng người ñiên cao thượng. Lời ngài nói khiêm nhường. - Giả: chén ngọc.

309

- Hồ: cái hồ khảm ngọc, ñược dùng ñựng ñồ cúng tế. Ngài cũng tự ví mình như những ñồ quý báu ấy. - ðạo chích: tên một kẻ trộm thời xưa. - Tục thô - thô tục: cộc lốc, tục tằn. Lời nói thô tục là lời nói không lịch sự, thiếu lễ ñộ. - Ngu xuẩn: ñần ñộn, u mê, tối dạ. - Nhân ñức: hiền lành, xử sự tốt với mọi người.

- Hiền sĩ: xin xem tr. 150.- Náo nức: xin xem tr. 279. - Chiến Quốc Xuân Thu - Chiến quốc: tên một thời ñại kéo dài từ Châu Uy Liệt Vương thứ 23 cho ñến Tần Thủy Hoàng gồm thâu 6 nước. Lúc bấy giờ nhà Châu suy vi, 7 nước: Tần, Sở, Yên, Tề, Hàn, Triệu, Ngụy gây chiến với nhau nên gọi là chiến quốc, có nghĩa các nước ñánh với nhau. Xuân thu: (722-479 tr.TC) Thời ñại nhà Châu (TH) dời ñô về phía ðông, các vua suy nhược, khiến chư hầu (các nước nhỏ) kẻ xưng công, người xưng bá, tranh giành ñất ñai, ñánh nhau không ngớt, khiến nhân dân khổ sở. ðức Khổng Tử ở vào thời ñại hỗn ñộn ấy, làm sách Sử ký nước Lỗ, kể những việc xảy ra từ ñời Lỗ Ẩn Công năm ñầu ñến Lỗ Ai Công năm 14, cộng 242 năm, gọi là sách Xuân thu mà ñời sau gọi là kinh Xuân thu. - Thầy Mạnh ra dùng ñạo châu du: tức Mạnh Kha (372-289 trước TC) một vị ñại hiền thời Chiến Quốc, người ñất Châu, thuộc tỉnh Sơn ðông ngày nay (Tàu), người có công làm sáng tỏ ñạo Nho ñược ñời sau tôn trọng xem là bực Á thánh, (vị Thánh thứ hai) sau ñức Khổng Phu tử. - Thập bát chư hầu: 18 nước nhỏ thời Chiến Quốc.

310

- Than van: kêu rêu, than mà có ý trách móc. - Sanh linh: xem tr. 30. - Cơ huyền - Huyền cơ: tr. 11. - ðặng chim bẻ ná - ðược cá quên nôm: câu thành ngữ này chỉ hạng người bạc bẽo, quên ơn bỏ nghĩa. - Trương-Bang-Xương - Tống Khâm Tôn: năm 1127, dưới tri ều vua Tống Khâm Tôn (Triệu Hoàn) niên hiệu Tĩnh Khang, triều ñình thối nát. Nước Kim ñang ráo riết chuẩn bị tấn công ðại Tống. Không nghe lời can gián của một số trung thân, Khâm Tông chấp nhận nghị hòa một cách nhục nhã với Kim, chịu những ñiều hòa ước bất bình ñẳng. Tuy vậy, người Kim vẫn tiếp tục ñánh phá kinh ñô ðại Tống, phủ Khai Phong. Năm 1127, Kim phế Thái thượng hoàng Huy Tông Triệu Cát và Khâm Tôn (Triệu Hoàn) xuống làm thứ dân, bắt giải hai vị vua này, cùng rất nhiều quan lại, phi tần về Kim. Kim lại lập Trương Ban Xương lên làm hoàng ñế, ñặt quốc hiệu là Sở. Bắc Tống từ ñây diệt vong. Một số cựu thần Bắc Tống chạy xuống phía nam, tôn Triệu Cấu lên ngôi, hiệu là Cao Tông, sử gọi ñó là nhà Nam Tống. - Nhơn ngỡi - Nhơn nghĩa: xin xem tr. 82. - Tần Cối: (1090 - 1155) Thừa tướng của nhà Tống ở Trung Quốc, người bị dân Trung Quốc xem như một Hán Gian, bởi ông là người ñã ngầm liên kết với giặc Kim, quyết diệt tướng Nhạc Phi. Tần Cối thuyết phục vua Tống Cao Tông triệu hồi cấp tốc Nhạc Phi về kinh ñô bằng thập nhị kim bài (tức 12 miếng vàng ñại diện cho sự ủy quyền của vua) phát trong một ngày, vì không muốn Nhạc Phi ñem quân tấn công

311

kinh ñô nước Kim. Nhạc Phi và con trai là Nhạc Vân, bị hành quyết tại ñình Phong Ba. Món bánh giò cháo quẩy của người Hoa ñược làm bằng bột chiên trong dầu, luôn luôn làm từng cặp dính nhau, ñó là tượng trưng cho vợ chồng Tần Cối bị trói với nhau và ném vào vạc dầu hành tội. - Nhạc Phi: hiệu Bàn Cử, người ñời Tống, phò vua Cao Tông, vừa dẹp giặc cướp trong nước, vừa chống giữ giặc Kim xâm lăng, lấy lại nhiều ñất và thành trì ñã mất. Nhạc Phi ñịnh ñánh rốc qua Kim, nhưng bị tên gian thần Tần Cối muốn hoà với giặc Kim nên xin vua xuống chiếu triệu Nhạc Phi về. Nhân lúc thắng trận, Nhạc Phi không chịu hòa. Tần Cối nói gièm với vua là Nhạc Phi mưu phản, rồi xuống 12 ñạo kim bài triệu Nhạc Phi về bắt bỏ ngục và xử tử. Lúc nhỏ, Nhạc Phi ñược mẹ xâm trên lưng bốn chữ “T ận trung báo quốc” vì muốn con mình hết lòng trung với vua với nước. - Thiết kế: tính toán xếp ñặt việc làm có thứ tự ñể gài cho người thua trí mình. - Lương ñống: xin xem trang 279. - Hiến ðế - Họ ðổng (ðổng Trác): vị vua thời ðông Hán bị thao túng bởi quyền thần ðổng Trác. ðổng Trác người huyện Lâm Thao quận Lũng Tây (nay là huyện Mân tỉnh Cam Túc).Lợi dụng sự hỗn loạn trong triều ñình nhà ðông Hán, ðổng Trác từ miền Tây Bắc kéo quân về kinh thành Lạc Dương kiểm soát toàn bộ triều chính, mở ñầu một cuộc nội chiến trên toàn lãnh thổ Trung Hoa. ðổng Trác bức bách

312

vua Hán Thiếu ðế (Lưu Biện) nhường ngôi cho em là Trần Lưu Vương Lưu Hiệp, tức Hán Hiến ðế, phế Thiếu ðế làm Hoằng Nông Vương rồi giết sau ñó không bao lâu. Năm 190 liên minh 18 sứ quân do Viên Thiệu cầm ñầu, ở các tỉnh miền ñông chống lại ðổng Trác. Dưới áp lực này, ðổng Trác phải phò Hiến ðế chạy về phía tây, tới Trường An vào tháng 5 năm 191. ðổng Trác cho ñào bới lăng tẩm các vua và mồ mả công khanh ñể vét lấy châu báu. Người dân Trung Hoa kết tội ðổng Trác là một tên trộm ñào mộ lớn nhất trong lịch sử Trung Quốc. Sau ðổng Trác chết vì mỹ nhân kế của Vương Tư ðồ, do ðiêu Thuyền thủ diễn. - Tư ðồ thiết lập Liên hoàn: Vương Doãn, chức Tư ðồ, ñại thần của Hán Hiến ðế. Doãn có cô con gái nuôi tên ðiêu Thuyền, là một người ñẹp trong tứ ñại mỹ nhân Trung Hoa và là một nhân vật nổi tiếng thời Tam Quốc. Tư ñồ Vương Doãn dùng“mỹ nhân liên hoàn kế” gả ðiêu Thuyền một lúc cho hai cha con ðổng Trác và con nuôi Trác là Lữ Bố. Với biệt tài, ðiêu Thuyền ly gián cha con nhà họ ðổng. Lã Bố ghen giết ðổng Trác. Mưu sĩ Lý Nho của ðổng Trác biết trước sự nguy hiểm của ðiêu Thuyền, nhưng không sao can thiệp ñược, chỉ biết than: "Bọn ta ñều chết về tay người ñàn bà này ". - Lưu Hoàng Thúc: tức Lưu Bị, người cùng họ với vua Hán Hiến ðế, nhưng ở bực chú nên ñược gọi là Hoàng thúc.

313

- Viên Thiệu: tướng chỉ huy 18 sứ quân kéo quân về ñánh ðổng Trác. - Quan Công Hầu vượt năm ải: Quan Công, em kết nghĩa của Lưu Bị, nhân lúc thế yếu bị thua trận, anh em lạc nhau, Quan Công phải phò hai chị dâu - vợ Lưu Bị - tạm nương nhờ với Tào Tháo. Khi hay ñược tin Lưu Bị, Quan Công nhất ñịnh tìm anh, mặc dầu ông rất ñược Tào Tháo trọng ñãi. Quan Công phải vượt năm ải, chém sáu tướng của Tào Tháo ñưa hai chị dâu về với anh. - Nghĩa khí thiên kim vạn lượng: chí khí và nghĩa hiệp. Người lúc nào cũng sẵn sàng cứu giúp kẻ nghèo khó, thế yếu, hành ñộng này quí giá hơn ngàn vàng. - Thiên kim vạn lượng: Chỉ giá trị cao quí. Thiên: ngàn. Kim : vàng. Theo Sử ký Hạng Võ. Hạng Võ hỏi: “Ta nghe nhà Hán mua cái ñầu ta với giá thiên kim và một cái Ấp có vạn nhà”. ðời nhà Hán Thiên Kim tức một cân vàng, ñáng giá một vạn ñồng tiền. - Tiên nưa nửa: nửa Tiên nửa tục. - Cá lục châu: cá chốt, loại cá ăn tạp. - Cấp Cô ðộc: tên thật là Sudatta (Tu-ðạt-ða), người Savatthi (Xá-vệ) là vị thí chủ quan trọng nhất thời ðức Phật còn tại thế. Ông chuyên làm từ thiện xã hội, nuôi dưỡng, châu cấp cho những người quan quả cô ñơn, nên ñược ñời tặng danh hiệu Trưởng giả Anathapindika (Cấp-Cô- ðộc) Một lần có việc, ông ñến thành Ràjagaha, nghe anh rể ñang chuẩn bị hôm sau ñón ðức Phật quang lâm. Nghe danh ñã lâu, nay

314

sắp ñược nhìn tận mắt, nóng lòng, không thể chờ ñợi ñến ngày mai, ngay ñêm khuya, ông băng rừng ñến Sitavara ra mắt ðức Phật và ñược cảm ñộ từ ấy. Trước sự thách thức của Thái tử Jeta (Kỳ ðà), ông ñem những ñồng tiền vàng lót ñầy mặt ñất trong khu vườn của Jeta. Lòng tín thành của ông ñã gây ñược sự ngưỡng mộ của Thái tử Jeta ñối với ðức Phật. Sau ñó, hiệp với những tàng cây do Jeta cúng, ông xây dựng tịnh xá Jetavana (Kỳ Viên) dâng lên ðức Phật. Chính nơi ñây, ðức Thế Tôn trải qua 19 lần an cư kiết hạ. Phần lớn những bài pháp cũng ñược hình thành từ ngôi tịnh xá ở Savatthi này, ñược nhận biết nhờ câu kinh "Xá Vệ, Kỳ Thọ, Cấp Cô ðộc Viên ..."). - Bá hộ: tước hàm của triều ñình ban cho các nhà giàu từng giúp tiền, giúp lúa nuôi lính. - Bố thí xả thân: do lòng tốt giúp của tiền cho người nghèo ñói hay bị tai nạn, không nghĩ ñến sự hồi báo cả việc liều thân giúp người không kể nguy hiểm. - Tâm não ñoạn trường: lòng buồn ruột ñứt. - Họa ương: xin xem trang 154. - Hùng tráng: mạnh mẽ, cường tráng hào hùng. - ðại hùng: dũng khí lớn và sức mạnh tinh thần. - ðại lực: sức mạnh, ý chí thật vững chắc. - Giá áo – Túi cơm: Giá treo áo, túi ñựng cơm. Chỉ hạng người tầm thường, ngoài việc ăn hại ra chẳng làm nên chuyện gi có ích cho xã hội. - Gậy kim cang: nghĩa bóng chỉ Phật pháp và lòng từ bi. - Thiền trượng: gậy của nhà tu. Chỉ Phật pháp.

315

- Trực chỉ: ñi thẳng ñường không quanh quẹo. - Bùi Ki ệm: theo truyện Lục Vân Tiên của Cụ ðồ Chiểu:“Ki ều Nguyệt Nga, bạn gái của Lục vân Tiên, vì giữ trinh tiết nên nhảy sông tự tử, nhờ Phật Bà Quan Âm cứu rồi ñược Bùi ông ñem về nuôi và nhận làm nghĩa nữ. Bùi Kiệm, con trai Bùi Ông, cũng là một trong nhóm bạn kết giao với Vân Tiên, sau khi thi rớt về, gặp Nguyệt Nga ñang tá túc ở nhà, bèn ngon ngọt dụ dỗ, ñịnh làm trò sàm sở nhưng bị Nguyệt Nga cự tuyệt rồi bỏ trốn”. Nói tên Bùi Kiệm là ám chỉ người không giữ tình nghĩa bạn bè, học hành dốt nát còn ham mê sắc dục. - Tiên mù: hay tin mẹ chết, Lục Vân Tiên khóc ñến mù mắt. - Tr ịnh Hâm: là một trong nhóm bạn kết giao với Vân Tiên, như Bùi Kiệm, trong truyện Lục Vân Tiên của cụ ðồ Chiểu. Trịnh Hâm tánh tình ñộc ác, trước khi hại Vân Tiên, trói tiểu ñồng bỏ trong rừng rồi xô Vân Tiên xuống sông, trong lúc Vân Tiên mù mắt vì khóc mẹ. Nhắc tên Trịnh Hâm ngầm chỉ con người lòng dạ ác ñộc, chơi với bạn rồi phản bạn. - Trọng yếu: rất quan trọng và thật cần thiết. - Ngâm vịnh: vừa làm thơ và ngâm thơ. - Tài sơ trí siển: câu nói hai vế, có nghĩa ít tài năng, trí tuệ non yếu, nông cạn. Câu nói khiêm nhượng. - Hùng ca: lời ca hùng hồn giục lòng yêu nước. - Thế tạo: tình thế của cuộc ñời do tạo hóa bày ra. - Châu ñáo: hoàn toàn, cẩn thận, làm ñến nơi ñến chốn, không sơ xuất ñiều gì.

316

- Hành thiện truy kinh : làm hiền như kinh ñiển dạy. - Thảo thuận: thuận hòa, ñối xử tốt không ñể mất lòng nhau. - Báo ứng: ñáp lại, dội lại. Trước kia làm lành thì sau này hưởng sung sướng thảnh thơi. Trước kia làm ác thì sau này vướng phải tai nạn, khổ sở. - Túc trái : nợ xưa, nợ thiếu từ ñời trước ñời này trả. - Tiền khiên: xin xem tr. 224.- Thiện căn: xem tr. 12. - Hoàng Thang luật chế: mệnh lệnh, phép tắc của nhị vị Hoàng ðế và Thành Thang, hai vị vua hiền ñức ngày xưa (Tàu). - Tơi – Cho tơi: áo tơi che mưa. - Thỏn mỏn: mòn lần, sa sút ñến kiệt sức, kiệt quệ. - Biến Thước: tên Tần Hoãn tự Việt Nhân, người châu Mạc, Bột Hải (nay là huyện Nhiệm Khâu, tỉnh Hà Bắc) là một "thần y", ông tổ của ðông y, sống vào thời vua Huỳnh ðế. - Hoa ðà tự Nguyên Hóa (?-220), vị lương y nổi tiếng trong lịch sử Tàu, ñược xem như thần y, và là một trong những ông tổ của ðông Y. Theo tiểu thuyết Tam Quốc Diễn Nghĩa của La Quán Trung, Hoa ðà chữa bệnh cho Quan Võ (Quan Công) bằng cách mổ vai ñể nạo chất ñộc do mũi tên ghim vào trong lúc Quan Võ vẫn thản nhiên ñánh cờ tướng. Hoa ðà biết áp dụng kỹ thuật gây mê bằng một hỗn hợp rượu và thảo dược, gọi là ma phí tán từ 1600 năm trước khi người phương Tây biết dụng kỹ thuật này trong phẫu thuật. Cũng theo tiểu thuyết Tam Quốc, Tào Tháo khi nghe Hoa ðà khuyên nên mổ sọ

317

ñể cạo chất ñộc, nghi Hoa ðà muốn giết mình, nên nhốt ông vào ngục rồi giết chết. Hoa ðà vì cảm kích người gác ngục chăm sóc mình, nên truyền sách cho. Tuy nhiên, vợ người gác ngục sợ chồng mình theo nghề y sẽ có kết cuộc bi thảm như Hoa ðà, nên ñốt quyển sách ñó, vì vậy, tất cả sách của Hoa ðà về nghề y thất truyền. Hoa ðà ñược cho là người sáng tác ra Ngũ Cầm Hí, tập luyện dựa theo ñộng tác của năm loài vật: hổ, hươu, gấu, khỉ và chim. - Thế hệ: dòng dõi nối tiếp của một họ. Lớp người cùng sống chung một thời. - Hoạch tội ư thiên: sợ có ngày mắc tội với Trời. - Vạch lá tìm sâu: bới móc, tìm kiếm lỗi lầm nhỏ nhặt của người khác. Chỉ tánh hẹp hòi của người. Nghĩa ở ñây, ðức Thầy khuyên nên ñọc thật kỹ rồi lắng lòng tìm hiểu ý nghĩa trong Kinh Giảng. - Mưa ngâu: Tương truyền vào ngày mùng 7 tháng 7 âm lịch, ñám quạ ñen (dịch từ chữ Ô thước) dưới trần bay lên, con nầy cắn ñuôi con kia làm thành cái vòng móng ñội sông Ngân Hà, làm thành cây Cầu Ngân ñể Ngưu Lang và Chức Nữ từ hai bờ sông bước lên gặp nhau, vì nhớ thương tha thiết nên mừng mừng tủi tủi, những giọt nước mắt của hai người rơi xuống trần biến thành ñám mưa rắc rắc kéo dài khoảng 15-20 phút, người ñời gọi là mưa Ngâu (hay mưa Ngưu), vậy, mưa Ngâu là mưa gặp gỡ. (Xin xem thêm Chim Ô - cầu Ngân trang 138). - Sương ðông hạ: Khi Hoàng Hậu Ma-Da mang thai Thái Tử Sĩ-ðạt-Ta là trước mùa ðông, rồi ñến

318

mùa Hạ mới sanh. Theo ñồng ñạo Lê văn Phú tự Tho, Trưởng Ban Phổ Thông Giáo Lý Tỉnh Châu ðốc: Sương là chỉ cho nước, nước chỉ cho ðạo tức là phải theo cái Giáo lý của ðức Thích Ca từ phụ mà tu hành. ðông Hạ còn một ý khác, ngày 25 tháng 11 là ðản sanh của ðức Thầy nhằm giữa mùa ðông, và ngày ðứcThầy ra ñời dạy ðạo là 18 tháng 5 năm 1939, ñúng giữa mùa Hạ. (ðức Thầy ñản sanh vào mùa ðông, ra ñời cứu thế vào mùa Hạ) cho nên ðức Thầy dạy chúng ta phải sớm hứng giọt sương ðông Hạ, tức Giáo lý PGHH. - Cửa thiền: cửa chùa, ở ñây chỉ ðạo Phật.

--- oOo ---

SA ðÉC (Rằm tháng tư năm Canh-Thìn)

Nhìn cuộc thế bộn-bề sóng dậy, Cửa thiền-môn còn hỡi khóa then. Nương xứ xa tạm viết với ñèn, Tỏ tâm sự của người liễu ðạo. Sách có chữ thâm ân dục báo, Phận làm người hiếu-thảo noi gương. Ấy chẳng qua là ñạo luân-thường, Chớ Phật Thích lìa quê ngàn dậm. Non tuyết sương rú r ừng thăm thẳm, ðem thân phàm tầm ñạo siêu-sanh. ðến ngày nay còn rạng lấy danh, Khắp bốn biển dân lành sùng bái. Muốn lập ðạo có câu thành bại,

319

Sự truân-chuyên của khách thiền-môn. Khắp sáu châu nức tiếng người ñồn, Ta chịu khổ, khổ cho bá-tánh. Tiếng gọi ñời sông mê hãy lánh, Chạm lợi quyền giàu có cạnh-tranh. Bước gai chông ñường ñủ sỏi-sành, ðành tách gót lìa quê hương dã. Ta cũng chẳng lấy chi buồn-bã, Bởi sự thường của bực siêu-nhơn. Dầu gian-lao dạ sắt chẳng sờn, Miễn sanh-chúng thông ñường giải-thoát. Cơn dông-tố mịt-mù bụi cát, Chẳng nao lòng của ñấng từ-bi. Vì Thiên-ñình chưa mở hội thi, Nên Lão phải phiêu-lưu ñộ chúng. Kẻ ác ñức cho rằng nói túng, Nó ñâu ngờ lòng Lão yêu ñương. Xe rồ xăng vụt chạy bải-bương, ðến khuất dạng tình thương náo-nức. Khắp bá-tánh chớ nên bực-tức, Bởi nạn-tai vừa mới vấn-vương. Chốn liên-ñài bát-ngát mùi hương, Nhờ chỗ ấy mới thi công-ñức. Dạy con cả nào ñâu than cực, Tiếng làm Thầy phải nặng ñôi vai. Việc khó-khăn lắm lúc khôi-hài, Ấy cũng bởi thày-lay ông Tạo. Ông nhồi quả cho người hành ðạo, Lúc nguy-nàn thối chí cùng chăng ?

320

Nếu bền lòng vị quả cao thăng, Chẳng chặt dạ bỏ lăng (lăn) Phật-Thánh. Chốn Phật-ñường rán trau ñức-hạnh, Phải bền lòng mới rảnh trần-ai. Chuyện cao siêu Phật-pháp còn dài, Khó gặp chữ không không mà có. Lúc trồng rẫy rủi nhiều sâu bọ, Rồi ngẩn-ngơ bỏ giống hay sao ? Nấu lọc rành mới biết vàng thau, Ai thật tánh ai người giả ñạo. Tiếng sấm-sét bên tai xốc-xáo, Cả muôn người ngơ-ngáo hỏi-han. Nay thân Thầy cũng ñặng bình-an, Khuyên bổn-ñạo ñừng than lắm tiếng. Tuy xa ñường có lời luận-biện, Bởi bút thần bay luyện khắp nơi. Ngọc nhờ lau ngọc mới rạng ngời, Kim mài giũa kim kia mới bén. Người làm phải như tằm trong kén, Có muôn tơ bao bọc ấm thân. Sách có câu “Minh ñức tân dân”, ðược thủ trụ huyền khai nhứt khi ếu. Ta còn thương, thương trò liệu-ñiệu, Chớ cũng mừng ñược dịp phổ-thông. ðắc ðạo rồi cứu vớt Tổ-Tông, Cũng như Phật xuất gia thuở trước. Các bực Thánh châu-lưu nhiều nước, Nghèo thầy Nhan bầu nước ñai cơm. Tuy cơ-hàn mà ñược danh thơm,

321

Hơn phú-quí ngồi ôm bả lợi. Quá sung sướng rồi quên ñạo ngỡi, Thì khác chi loài thú rừng săng. Vật hổ-lang ñâu biết ñạo hằng, Chỉ có biết ngủ ăn, ăn ngủ. Khi ñói mồi mặt mày sù-sụ, Chạy quơ quào vật nhỏ ñặng ăn. ðến chết thây ñầy lũ ruồi lằn, Bu nút thịt của loài bạo ác. ðạo mà biết mùi thơm bát-ngát, Rứt bụi trần mặn lạt thây ai. Chữ Nam-mô trì giái giữ chay, Chay ñược tánh chay tâm mới quí. Trong ðạo Phật quá nên huyền-bí, Chỗ tâm-thần tọa vị nơi thân. Muốn cho nên khuya sớm chuyên cần, Lòng chí nguyện sở cầu Phật Thánh. ðuốc thiền-lâm phương ðông chói ánh, Dắt hồn người vượt khỏi sông-mê. Dầu cho nay xa cách Sở, Tề, Sau Thầy tớ gặp nhau Phật-cảnh. Ước trăm họ nhẹ mình có cánh, ðồng bay về Cực-Lạc một ñàng. Thì thân Thầy hết phải gian-nan. ðâu có chịu mang câu nhạo báng. Nói thì nói chờ ngày thấp-thoáng, Dòm êm trời thì cứ ra tay. Quyết chèo thoàn ñến chốn Bồng-Lai, Mới ngơi-nghỉ tấm thân của Lão.

322

Lúc Tam-Tạng Tây-phương quyết ñáo, Bị loài yêu làm bạo lắm phen. ðức từ-bi phải lộ trắng ñen, Lôi-Âm tự cũng ñi ñến chốn. ði dọc ñường yêu tinh làm hỗn, Thấy ðường-Tăng thơm thịt muốn ăn. Nhờ môn-ñồ Bát-Giái, Sa-Tăng, Với ðại-Thánh Tề-Thiên cứu vớt. Lòng sáu chữ nhớ không có ngớt, Thì nạn tai cũng thoát như không. Khó tìm cho gặp chủ-nhơn-ông, Còn ẩn ánh nơi vòng sanh-chúng. Ai mê tâm nghe qua không phủng, Rán suy tầm ñặng mở tánh linh. Lòng ngộ rồi chẳng ñợi nhiều kinh, Thì cũng thấy bổn lai diện mục. Lần thứ chót gọi lời kêu thúc, Thầy nhắc cho bổn-ñạo rõ lòng. Chừng ơn trên ban ñược Lục-Thông, Thầy mới ñược Tây, ðông du-thuyết. Thâu cho ñược con long ác-nghiệt, Thì khắp nơi mới biết mến yêu. Chúng-sanh nên tầm quạt ba-tiêu, Chửa hỏa-diệm nơi tâm cho tắt. Thì ñạo-hạnh ngày kia mới ñắc, Chớ chứa hờn ñứa dữ ích chi. Phận tu-hành tai gác mặt lỳ, Chịu cay ñắng của người san-sớt. Lòng sầu riêng hãy nên nguôi bớt,

323

ðừng thở-than bận ñến lòng Ta. ðể cho Thầy ñi dạo ta-bà, ðặng dạy kẻ ñường xa chưa rõ. Nay rừng bụi có người mở ngõ, Thì noi theo dấu thỏ ñàng dê. Giục vó cu nhiều nỗi thảm-thê, Dạy sanh-chúng cho rồi mới rảnh. Cũng hiếm kẻ nghinh-ngang cường-ngạnh, Ôi ! kể sao cho hết thói ñời ! Mãi say-sưa theo cuộc vui chơi, Nên kiếp kiếp ñời ñời lên xuống. Suối Tiên thanh ñổ ra cuồn-cuộn, Tràn ruộng ñồng gieo giống mới nên. Kẻ vô-tình chẳng có chí bền, Phải sa-ngã theo nơi mộng-ảo. Giấc mộng vàng ñặng truyền ñại-ñạo, Cảnh vô sanh lòng bạo mà mê. Mùa nước tràn ngập cả ñiền ñê, ðến nước hạ ñồng khô cỏ cháy. Cuộc gian-nan năm qua ñã thấy, Luận việc ñời cũng khúc lớn ròng. Khi dậy thì tràn cả bờ sông, Lúc khô hạn ñi ñồng khao-khát. Biết làm sao lên lưng bạch hạc, Bay cả trời tỏ ý từ-bi. Khắp thế-gian con thảo phục quì, Chầu trước bệ cha hiền Ngọc-ðế. Gẫm vinh-nhục sanh trong thế-hệ, Tuồng xưa kia sắp ñặt ñã lâu.

324

Phải chuyển-xây trái ñất một bầu, ðặng lừa-lọc con Tiên cháu Phật. Gồm một nơi sửa-sang tiêm-tất, Xử phân người cùng vật thưởng phong. Cho dương-trần rõ luật Thiên-công, Có ðịa-ngục Thiên-ñường hay chẳng. Các chúng-sanh nghe rồi yên-lặng, Suy cho tường rồi sẽ biện-minh. Cơn vui tai từ tạ Thiên-ðình, Cho phép Lão tố-trần ñôi lẽ. Lời Thầy dạy thật là cặn-kẽ, Bao nhiêu tình bác-ái góp tom. Trông bá-gia tìm ðạo quá mòm, Thôi giã thế ước-mong ñời thạnh. NAM-MÔ A-DI ðÀ PHẬT.

(ðức Thầy viết bài nầy trước mặt một số ñông người, trong ñó có vài phần-tử muốn thử coi, sau khi bị dời khỏi quê-quán

Ngài còn ñủ tinh-thần chăng). NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bộn bề: nhiều lắm, bày ra khắp nơi, không thứ tự. - Thâm ân dục báo: ân sâu phải lo báo ñáp. - Siêu sanh: vượt ra ngoài vòng luân hồi. - Sùng bái: tôn thờ, kính trọng. Li ễu ñạo: xem tr.11.- Sáu châu-Lục châu: xem tr. 137. - Sỏi sành - Sỏi hay sạn: thứ ñá cục nhỏ cứng. Sành: thứ mảnh vở của chén dĩa ... cũng có nghĩa thành thạo. Sỏi sành hay sành sỏi ñều có nghĩa dày dạn, rành hiểu việc ñời.

325

- Quê hương dã: quê quán, nơi có nhà cửa ông bà cha mẹ sinh ra mình. - Siêu nhơn: người có năng lực vượt lên hẳn người thường. - Phiêu lưu: trôi giạt vì sóng gió chưa biết về ñâu. Việc làm mạo hiểm không lường ñược những khó khăn nguy hiểm. - Bải bương: nghĩa bóng chỉ những sinh hoạt tấp nập, chen ñua nhau. - Công ñức: công lao và ñức hạnh cùng hợp với nhau. Làm ñiều lành có ích cho người là công, nết na tốt, lòng dạ yêu thích ñiều lành là ñức. Công khó tao ra một việc hay có ích cho người, cho ñời. - Thày lay: xem tr. 270. - Li ệu ñiệu - Lịu ñịu: tr. 139. - Vị quả cao thăng: công quả và ngôi vị lên cao. - Không không mà có: từ câu “Sắc tức thị Không, Không tức thị Sắc” . Sắc là bản thể, tức cái gì rờ nắm ñược. Muôn vật trên thế gian này như nhà cửa, xe tàu, ñất ñai,…là Sắc, tất cả ñều không bền vững. Còn Không, ám chỉ tất cả những gì chúng ta không thấy, không sờ mó ñược, thuộc về tâm linh. Người tu Phật phải giữ sao lòng mình không ham danh, không ham lợi, không lụy tình, không hờn giận, không ghét ghen, ñể tâm trống không, thanh tịnh, vậy là có ñược ñạo, ñắc ñạo. Bổ Khuyết Tâm Kinh chép: “Cái Sắc không khác với cái Không, cái Không không khác với cái Sắc; Sắc tức Không, Không tức là Sắc”. Nếu còn chấp Sắc chấp Không, phân biệt Có với Không là còn phàm phu, chưa hiểu ðạo.

326

- Xốc xáo: xốc vô, xốc tới; làm náo ñộng rối loạn. - Ngơ ngáo hỏi han: ngạc nhiên hỏi nhau. - Luận biện: bàn cãi, ñưa ra lý lẽ ñể làm rõ ñiều ñúng sai, phải trái. - Tằm trong kén - Tằm là một loại sâu nhỏ do người nuôi cho ăn lá dâu, ñến kỳ tằm nhả tơ làm ổ gọi là kén. Nấu kén trong nước sôi ñể lấy tơ sợi, dệt thành loại hàng may mặc rất tốt. - Minh ñức tân dân: ðạo Khổng chủ trương làm sáng tỏ ñạo ñức, ñức hạnh, ñồng thời ñưa dân tiến bộ theo kip thời thế. - ðược thủ trụ huyền khai nhứt khi ếu: ðạo Lão chủ trương tâm thần có bình lặng thì trí huệ mới phát khai, thông suốt. - Phổ thông: rộng rãi suốt khắp nơi; khắp nơi ai cũng hiểu biết ñược. Thông thường, hợp với số ñông. - Thầy Nhan: tức Nhan Uyên hay Nhan Tử, (514-483 tr.Tây lịch) học trò giỏi của ñức Khổng Tử, sống nghèo nhưng luôn vui vẻ giữ ñạo. ðầu bạc năm 29 tuổi, chết lúc mới 31 tuổi. - Cơ hàn: xin xem tr. 209. - Bả lợi: xin xem tr. 224. - ðạo ngỡi - ðạo nghĩa: xem tr. 27. - ðạo hằng: tr.97. - Rừng săng: rừng cây gỗ tạp. - Hổ lang: cọp và chó sói. - Sù sụ: cách ho sò sò nghe như vướng ñàm. Sù sụ nói trại từ Chù ụ: mặt buồn xo, như giận ai ... - Trì giái : giữ gìn nghiêm chỉnh luật ðạo. - Chỗ tâm thần tọa vị nơi thân: tâm sáng suốt - tức Phật tánh - ở trong mỗi con người.

327

- ðuốc thiền lâm: chỉ Phật pháp. - Chủ nhơn ông: tâm chơn thật, tâm Phật của mình. - Bổn lai diện mục:chơn tâm thật tánh của mỗi người. - Du thuyết: ñi khắp nơi dùng lời hay lẽ phải nói cho mọi người chịu nghe theo ý mình. - Long ác nghiệt: con rồng dữ. Con rồng dữ ở ñây ám chỉ “tam ñộc chướng” là tham lam, sân nộ và mê si. (theo ñồng ñạo Lê văn Phú). Một nghĩa khác: Long ác nghiệt ngầm chỉ ñảng Hắc Long của Nhật ñang lộng hành lúc bấy giờ. - Ba tiêu: không phải quạt của Thiết Phiến công chúa, mà “ba tiêu” là ba phương pháp ñể ñối trị với tam ñộc chướng (tham, sân, si) ở trong tâm chúng ta, ñó là: bố thí, nhẫn nhục và trì giới. (Bố thí là ñể diệt lòng tham, còn muốn diệt sân thì phải nhẫn nhục và muốn hết si mê thì phải giữ giới). Dùng ba phương pháp nầy ñể quạt tắt “ hỏa diệm nơi tâm” t ức là ta ñã diệt trừ ñược tánh tham, sân, si trong lòng chúng ta. (theo ñồng ñạo Lê văn Phú). - Lục thông: sáu thần thông của người tu ñắc quả: 1.- Thiên nhãn thông: (Ba-ly:Dibba–cakkhu) thấy vạn vật trong vũ trụ. 2.- Thiên nhĩ thông: (Ba-ly:Dibba-sota) nghe tiếng ñộng trong vũ trụ. 3.- Túc mạng thông: (Ba-ly:Pubbennivasanussatinana) biết ñời trước của mình, của người, biết rõ ñời này và ñời sau. 4.- Tha tâm thông:

328

(Ba-ly:Parassa-utoparinnanana) ñoán biết trong tâm người. 5.- Thần túc thông: (Ba-ly:Iddhividha) ñi khắp nơi trong nháy mắt, biến hoá tùy ý. 6.- Lậu tận thông:(Ba-ly:Asavakkhaya)hoàn toàn trong sạch, dứt hết các trìu mến, không còn chấp pháp, không còn chấp thân (chấp ngả). - Dấu thỏ ñàng dê: ñường mòn quanh co khúc khuỷu theo lối ñi của thỏ, của dê. Nghĩa bóng: theo ñuổi và thực hiện mục ñích trong những hoàn cảnh khó khăn, cực khổ. - Vó cu – Vó câu: vó ngựa, sức chạy của ngựa. - Cường ngạnh: bọn người mạnh mẽ bướng bỉnh. - Sa ngã: hư hèn, ñi tới chỗ tồi tệ, rớt xuống chỗ thấp nhứt trong cuộc ñời. - Mộng ảo: cảnh mơ, việc tưởng tượng hão huyền; chuyện không có thật. - Vô sanh: không sanh, không khởi. Không sanh ra thì không diệt. - Tiêm tất- Tươm tất: kỹ càng, châu ñáo, không bỏ sót chút gì. - Thưởng phong: thưởng công và phong chức. - Biện minh: xin xem trang 245. - Mòm: quá mức ñộ, quá ñiều kiện ñể thực hiện một việc gì.

--- oOo ---

ðẾN LÀNG NHƠN –NGHĨA (Cần-Thơ)

Vui mừng gặp chốn hiền-lương, Dốc lòng mở cửa Phật-ñường ñộ dân.

329

Làng Nhơn-Nghĩa ñể chân ñến chốn, Thấy dương-trần trả-trộn tà tâm. Oai thần ñem ñạo huyền-thâm, Nhiệm-mầu phổ-ñộ âm thầm ai hay. Mẹo ñã hết, rồng bay vơ-vẩn, Khắp hoàn-cầu nghịch lẫn cùng nhau. Lê-dân trăm họ xáo-xào, Rã-rời phụ-tử, máu ñào nhưộm tuôn. Thương quá sức bắt cuồng tâm não, Quyết cứu người dùng ðạo phổ-thông. Ước-mơ cho ñược ñại-ñồng, Tràn-trề khắp cả, Lạc-Hồng thảnh-thơi. Nhìn vạn-vật cuộc ñời ngao-ngán, Bởi hoàn-cầu thù oán cứ gây. Vẽ hình rồi lại vẽ mây, Vẽ tranh Thiên-tạo Bồng-Lai cảnh tình. Lại thêm vẽ phù-sanh cõi tạm, Dắt hồn người hắc-ám khỏi mang. Cầu cho cuối xóm cùng làng, Trẻ già lớn nhỏ Phật-ñàng yên thân.

THI

Luân-thường nặng nợ phải vai mang, Nhuần gội thừa ân của Phật-ñàng. Cố-gắng tâm trì theo ñến chốn, Một ngày vinh-diệu ắt bằng-an.

Bằng-an bốn biển khỏi ñua tranh, Bởi khắp bá-gia ñược chí lành. Trau sửa tâm phàm tìm cội cũ,

330

Về nơi Tiên-cảnh mới nhàn thanh.

Nhàn thanh tìm kiếm, kiếm nơi tâm, Phật cũ ngày xưa hãy rán tầm. Nhành lá sum-sê màu ñượm vẻ. Non Thần biến ñổi hết rừng lâm.

Rừng lâm cây ñá thấy ngày nay, Mà ruột năm non có các ñài. Chờ ñợi con hiền noi tục cổ, Tới thời thượng-cổ ñiểu hòa mai.

VÕ-võ ñêm thanh nức giọng vàng, Kiểng cây sum MẬU ñượm mùi nhang. Phù-dung rã gánh thân yên nhã THẠNH thới gia trung gặp chữ nhàn.

Chữ nhàn vô sự mới nên Tiên, Bát-nhã từ ñây gặp cửa thiền. Bể giác bờ mê ngày vượt khỏi, Lánh ñời tục-lụy rứt tiền-khiên.

Tiền-khiên kiếp tạo bởi trần thân, ðạo diệu giồi-trau lập chí cần. Luyện tánh, trau tâm cho sạch-sẽ, Rứt ñời nợ thế khỏi ưu-phiền.

Ưu-phiền thường sự chốn ta-bà, Phật-cảnh mau về ắt lánh xa. Tỉnh ngộ từ ñây người gặp chủ, Phủi trần tìm kiếm chữ ma-ha.

Ma-ha mùi ngọt mật cùng ña ! Cảnh thế nhìn xem lũ cáo-xà.

331

Múa gút nhăn nanh ưa thịt béo, Nào khờn dạ ái của thiền-gia.

Thiền-gia chí cả dốc hành thân, Diệu diệu truyền thi cảm kích thần. Những tưởng thói ñời ôi chát lạt ! ðạo mầu siêu-việt của thiền-lâm.

Thiền-lâm Phật Thích thuở xưa kia, Non tuyết rèn ra bát-chánh kìa. Phổ-hóa dân lành trong khắp chúng, Hoàn-cầu bốn biển khắp danh bia.

(Mấy bài tứ cú trên ñây ðức Thầy trao cho ông Võ-Mậu- Thạnh ở làng Nhơn-Nghĩa).

Luồng thanh ñiển nhoáng qua như chớp, Chuyển căn tiền nhắc lớp người xưa. Phật, Tiên vận-chuyển lọc-lừa, Kiếm con hữu phước mà ñưa trở về. Ôi ! khổ thảm bốn bề sóng dậy, Dòm lưng trời lửa cháy liên-miên. Tiêu-ñiều sản vật ñiền-viên, Thần-thông biến hóa dưới miền Trung-Ương. Ngục-môn ñầy quỉ vô-thường, Dắt hồn kẻ bạo Diêm-Vương luật trừng. Nhìn xa nước mắt rưng-rưng,

Thương ñời mê-muội tr ầm-luân hoài-hoài. Tay hạ bút viết bài chung cuộc, Ai rõ lòng con cuốc khỏi kêu. Thân khùng vận bĩ trớ-trêu, Phiêu-lưu trôi giạt danh nêu khắp cùng.

332

Ai giàu có thung-dung thanh-nhã, Ta lo ñời sắt ñá bền gan. Âu sầu nức giọng riêng than, Trách dân chẳng sợ hùm lang cứ gần.

Nhơn-Nghĩa (Xà No), ngày 29/4 Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Huyền thâm: xin xem tr. 10. - Phổ ñộ: xin xem tr. 99. - Xáo xào: lộn xộn, có nghĩa giặc cướp làm cho ñời sống người ñời không yên. - ðại ñồng: xin xem tr. 23. - Phù sanh: xin xem tr. 136. - Hắc ám: xin xem tr. 255.- Trầm luân: xin xem tr. 61. - Võ võ - Vò võ: buồn bã một mình. - Phù dung: tên một loại hoa rất ñẹp sáng nở chiều tàn, loại hoa này chỉ nở vào mùa xuân. Bạch Cư Dị ví sắc ñẹp người ñàn bà như hoa phù dung. - Khờn dạ - Khờn: mẻ, mòn, bể. Khờn dạ: lòng dạ mỏi mòn, lòng dạ lợt phai. - Thiền lâm: rừng thiền, vì chùa thường cất giữa vườn cây hay cánh rừng. - Rừng thiền: chỉ nơi các vị Thiền sư, tăng ñồ tu học và hoằng hóa ñạo lý. - Phổ hóa: dạy dỗ thật rộng rãi cho mọi người ñược hiểu biết. - Liên miên: liền liền, chỉ một việc kéo dài không dứt, liên tiếp không ngừng. - Tiêu ñiều: tan hoang, quạnh quẽ, vẻ buồn thảm khi bị hư hại hết. - ðiền viên: ruộng và vườn trồng cây ăn trái.

333

- ðiền: chỉ chung ñất trồng lúa, khoai, bắp... - Ngục môn: cửa ngục, nhà ngục. - Quỉ vô thường: quỉ dắt hồn người. Những kẻ suốt ñời làm ác, lúc tắt hơi cảm thấy có quỉ ñến bắt mình. ñi. Nên gọi cái chết là Vô thường. - Trớ trêu: xin xem tr. 51.- Thung dung: xin xem tr. 173. - Thanh nhã: xin xem tr. 154.

--- oOo ---

Ông NGUYỄN-THANH-TÂN ñến Xà-No thăm ðức Thầy, xướng:

Cách mấy tuần dư ñã vắng lâu, Mái tây ñứng xủ tóc phai màu. Tin thơ mới ñặng thông lời ngọc, Ngòi bút khôn dằn ứa hột châu. Khắc lụn bâng-khuâng nơi cửa Khổng, Canh tàn thỏ-thẻ chốn thang lầu. Ngàn trùng nước bích xa xuôi ñấy, Cúi kính lời quê gợi mạch sầu.

ðức THẦY họa:

Xuống trần dạy-dỗ cũng ñà lâu, Sẵn dịp lìa quê rải ñạo mầu. Thong-thả trau-tria ñời lựa ngọc Thảnh-thơi chùi rửa khắp tim châu. Trung-dung khuyên ñó noi gương Khổng, Hiếu-hạnh dạy con chớ mến lầu. Tuyệt ñích siêu mầu nơi kệ ñấy, Phàm-nhơn sớm vội gác cơn sầu.

Ông NGUYỄN-THANH-TÂN xướng:

334

ðạo-ñức bủa ra khắp cõi trần, Ơn Thầy phổ-hóa nặng ngàn cân. Ngậm vành mong trả ghi muôn thuở, Nhả ngọc lâm ñền nguyện một thân. Xủ-xếp lũ bàng còn ñợi gió, U-ơ bầy bướm hỡi chờ xuân. Hội lành rồng gặp cơn mưa móc, Chi ñể nho-văn khói lửa Tần.

ðức THẦY họa và cho thêm:

Thương tưởng người mê Lão xuống trần, Ngặt vì chưa dẹp lũ Huỳnh-Cân. Lòng yêu sanh-chúng luân chuyển kiếp, Dạ ái dương-trần ñổi sắc thân. Lèo lái sẵn rồi còn ngược gió, Cánh trương chưa gặp cuộc phù-vân. Sang hè con cuốc sầu mưa-móc, ðoái thấy ñời nay học thói Tần.

Vạn-lý trường-thành khí khẩu chương, Thanh phong tiết-hạnh dĩ luân-thường. Dị-nhân tái-thế từ-bi thuyết, ðào tị long xà thoát họa ương.

Phỏng dịch:

- Khí phách toát ra từ lời nóì thành văn chương như tường thành dài muôn dặm. - Lấy phép tắc ñạo ñức làm người ñể có phong cách thanh tao, tiết nghĩa và ñức hạnh. - Người khác thường tài ba xuất chúng lần nữa trở lại thế gian ñem lòng từ bi thuyết giảng.

335

- Rồng và rằn có lúc cũng cần phải trốn lánh ñể thoát khỏi tai họa rủi ro.

Dặn lòng lục-tự mựa ñừng sai, Qua bể về quê ngõ chuốc hài. Tiên-cảnh kia kìa gần lộ vẻ, Chờ người hữu phước ñến liên-ñài.

Tỏ lời thăm viếng khắp ñâu ñâu, Bổn-ñạo từ nay gác mộng sầu. Vọng bái Thánh Thần ñền lộc cả, Trọng quyền chỉ bảo khắp ñâu ñâu.

ðâu ñâu cũng mến tới mà tu, Ngàn dậm xa-xuôi biệt tít mù. Công-cán thăm Thầy không nại khổ, Việc ñời lắm kẻ quá là ngu.

Lập thân hành ðạo phải truân-chuyên, Cứu thế Thầy ñâu mến bạc tiền. Dặn lòng con hãy bền gan dạ, Sẵn dịp dân lành rõ Phật Tiên.

Phật Tiên thương hết cả nhơn-sanh, Tu tỉnh trì tâm ñạo rán hành. Chớ lấy sự sầu gieo não trí, ðể Thầy an-ổn dẫn quần-sanh.

Thâm hiểu lòng ta nỗi cuộc ñời, Một bầu nhiệt huyết chẳng xe lơi. Mến yêu quốc thủy tình ñồng chủng, Phải tính cho xong nỗi cuộc ñời.

Xà-No, tháng 6 năm Canh-Thìn.

336

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tuyệt ñích: mức ñộ cao nhứt, mức ñộ tận cùng. - Siêu mầu: cao siêu và mầu nhiệm. - Ngậm vành - từ 4 chữ: “K ết cỏ ngậm vành” - Kết cỏ: do chữ kết thảo. Ngụy Thù người nước Tấn, có một nàng hầu ñẹp và trẻ. Thường ngày Thù dặn các con, sau khi mình chết thì tìm nơi xứng ñáng gả người hầu ấy. Nhưng ñến lúc Thù ñau nặng sắp chết, lại dặn các con phải chôn sống nàng hầu theo mình. Thù chết, con là Ngụy Khỏa cho rằng lời nói lúc sắp lâm chung là không ñáng kể, và Khỏa ñã theo lời của Thù thường ngày căn dặn mà cho nàng về nhà. Sau Ngụy Khỏa ñi ñánh giặc, gặp tướng nhà Tần là ðỗ Hồi rất mạnh bạo, lúc xáp trận trên bãi cỏ, Ngụy Khỏa thấy mường tượng một ông già ñang kết cỏ thành từng vòng ñể ngựa của ðỗ Hồi vướng ngã xuống khiến ðỗ Hồi té theo và bị Khỏa ñâm chết. Tối lại, Khỏa mộng thấy một ông già tự xưng là cha nàng hầu của Ngụy Thù, vì cám ơn Khỏa tha chết con mình, nên kết cỏ quấn chân ngựa ðỗ Hồi ñể ñền ơn. Nghĩa bóng: ñền ơn. - Ngậm vành: do 4 chữ “Hoàng tước hàm hoàn”: chim sẻ ngậm vành (vành là cái vòng). Dương Bửu lúc 9 tuổi ñi chơi, ñến núi Hạo-Âm thấy một con chim sẻ bị chim cắt ñánh rơi xuống, Bửu ñem chim sẻ về nuôi ñến khi chim mạnh thả bay ñi. ðêm ấy, Bửu thấy một ñứa trẻ mặc áo vàng ñến nới với Bửu: “Tôi là sứ giả của Bà Tây Vương Mẫu, nhờ ông cứu mạng, ơn ấy tôi không quên, xin tặng ông 4 cái vòng.

337

Ông và ba ñời con cháu ông về sau sẽ ñược phú quí”. Sau quả ñúng như vậy. Nghĩa bóng: ñền ơn. - Nhả ngọc - Nhả ngọc phun châu: nói hoặc viết những câu rất hay, rung ñộng lòng người. Nghĩa bóng: khen tài văn chương. - Mưa móc: mưa và sương. Chỉ phước ơn trên ban. - Khói lửa Tần: vua nhà Tần, Thủy hoàng ñế, một ông vua tàn ác, ñốt sách chôn sống học trò. - Huỳnh Cân: Thời hậu Hán ñời vua Linh ðế, có cuộc bạo loạn của dân, gọi là giặc Huỳnh Cân (ñội khăn vàng), do anh em Trương Giác cầm ñầu, nổi lên chiếm quận huyện, giết quan cai trị, thế lực rất mạnh, nhưng vì bọn cầm ñầu hay dùng tà thuật mê hoặc dân chúng, nên bị Lưu Bị, Quan Công, Trương Phi (ba anh em kết nghĩa ở vườn ñào), Hoàng Phủ Tung, Tào Tháo,... khởi quân chánh nghĩa tiêu diệt. - Cánh trương: có nghĩa cánh buồm trương lên (giương buồm lên.) - Phù vân: xin xem tr. 74. - Quần sanh: xin xem tr. 20. - Thanh phong: ở ñây là phong tục cao thanh. - Tiết hạnh: sự trong sạch, nết na và lòng chung thỉ của người phụ nữ.(trước sau không thay ñổi). - Dị nhân: người có cử chỉ, hành ñộng khác thường, cao xa hơn người thường. - Quốc thủy: xin xem trang 125.

--- oOo ---

Cho ông Chín Diệm tức NGUYỄN KỲ -TRÂN ở làng ðịnh-Yên (Long-Xuyên)

338

ðường xa ngàn dặm cụ sang thăm, Nghe ðạo huyền-vi cảm-kích thầm. Cố tưởng ước mơ ñời thạnh-trị, Gạn tầm hoài-vọng ñiệu xa-xăm. Nòi giống Lạc-Hồng nay nảy-nở, Nam-bang vui thú buổi ñồng tâm. Ông ơi, hãy rán tìm chơn-lý, Khác thể Thần Tiên thấm nhạc âm.

Nhạc âm Châu-Võ cuộc Phong-Thần, Tảo Bắc chinh Nam ái nước dân. Treo sợi xích thằng chờ vận ñến, Cột dây ngọc-ñái ñợi người ân. Thiên-công lắc-lẻo (lắt) sao lâu quá, ðịa phủ trớ-trêu lấp mắt trần. Tông-tổ mở mang nhờ ñức cả, Giống dòng no ấm bớt trần thân.

ðường xa diệu vợi cảm tình ông, Vậy mới nở-nang giống Lạc-Hồng. Noi chí Thánh-Hiền tìm cội cũ, Theo gương Phật-Tổ thấy non sông. Hồ thiên ngọc ẩn chờ qui kiểng, Trì ñịa kim sơn ñến cõi Bồng. Hãy rán sưu-tầm cho rạch lý, Một ngày hoà-hiệp hết còn mong.

Còn mong cho gặp hội Mây Rồng, Sắp ñến bước ñường lắm nẻo chông. Quân-tử tùy thời hơi sút bước, Tiểu-nhơn ỷ sức mạnh pha xông.

339

Khốn thay dân sự người cao thấp, ðau ñớn thân hèn kẻ tiếc công. Dạ luống ai-hoài than-thở chút, Lòng lo dương-thế bắt cuồng ngông.

Cuồng ngông cửa Phật quá thêm nồng, Thấy chúng ñời nầy những ước mong. Trời ñịnh nhơn tâm qui nhứt thống, ðất xoay vật dụng một nền không. Diệu-thâm bát-chánh lời truyền giáo, Xa thẳm tứ-ñề tiếng giục ông. Bớ hỡi Lạc-Hồng mau lượng xét, ðể chừng phong võ hết chờ trông.

Xà-No, năm Canh-Thìn. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Cảm kích: bị kích thích vì tình cảm. Cảm ñộng trước tình cảm tốt ñẹp nào ñó. - Hoài vọng: xin xem tr. 212. - Chơn lý: xin xem tr. 36. - Châu-Võ: chỉ Châu Võ Vương Cơ Phát, con Châu Văn Vương Cơ Xương vua nhà Châu và là người mà Khương Tử Nha phò tá. - Phong Thần: xin xem tr. 250. - Tảo Bắc - Tảo: quét, diệt trừ. Tảo Bắc: dẹp giặc phương Bắc. - Chinh Nam: ñem quân ñi ñánh phương Nam. - Xích thằng: dây ñỏ, chỉ ñỏ hay tơ hồng. Theo ñiển tích: Vi Cố, người ñời ðường, ở trọ tại ðông ðô. Một hôm Vi Cố trông thấy ông lão ngồi dưới trăng xem sách, bên cạnh có cái giỏ ñựng chỉ ñỏ. Vi Cố

340

hỏi ông lão ñọc sách gì. Ông lão ñáp là sách ghi chép tên những cặp vợ chồng có duyên số với nhau. Vi Cố hỏi chỉ ñỏ ñể làm gì. Ông lão ñáp ñây là chỉ hồng ñể cột chân vợ chồng. Vi Cố hỏi về người vợ tương lai của mình, thì ông lão bảo cho biết là ñứa bé gái con người ăn mày ở ngoài chợ. Nghe vậy, Vi Cố ñịnh hôm sau giết chết con bé ñể khỏi phải kết duyên với con nhà ti tiện. Không ngờ Vi Cố cầm dao chém xuống một lát chỉ làm con bé bị thương, mẹ nó bồng chạy thoát. Về sau Vi Cố lấy một cô gái con quan làm vợ. Ngày kia vợ chồng ngồi chơi, nhân nhìn thấy cái thẹo trên ñầu vợ, Vi Cố hỏi ra mới biết, nàng là cô bé con gái người ăn mày lúc trước, ñược ông quan nọ xin nuôi làm con”. - Ngọc ñái: ñai ngọc, sợi dây nịt quanh mình. Cái vòng cứng may luôn trong áo các quan mặc khi chầu vua. Ngày xưa, ñai chỉ làm bằng da. Từ Tào Ngụy về sau mới làm bằng vàng, bạc, ñồng. Qua ñời Tống, ngoài các thứ trên, còn dùng ngọc, sừng tê, tùy theo cấp bực lớn nhỏ. ðời nhà Minh, quan nhứt phẩm trở lên mới ñược mang ñai ngọc. Ở nước ta, ngọc ñái chỉ dành cho vua. - Thiên công: thợ trời, tạo hóa, tạo công. - Lắt lẻo: ở tình trạng ñong ñưa trên cao, không vững chắc. - Hồ thiên (theo ñồng ñạo Lê Văn Phú) Hồ là bầu, thiên là trời, tức bầu trời riêng của ðức Thầy. Theo ñiển tích:“Thời Hậu Hán (Tàu), có ông Hồ Công mang thuốc tiên ñi cứu người, giúp ñời (trị bịnh gì

341

cũng khỏi, không lấy tiền, nhưng ai muốn cho bao nhiêu cũng ñược) ñặc biệt, ông có cái bầu, lúc nào cũng mang bên mình. Mỗi ñêm, ông chui vào bầu ñể ngủ và sáng hôm sau lại chui ra. Bên trong bầu là một bầu trời riêng biệt, có ñủ trăng, sao, mây nước, cảnh sắc ñẹp tuyệt vời”. - Ngọc ẩn: ðức Thầy là Ngọc Thanh ẩn vào cái bầu trời của Ngài ñể chờ ngày trở về quê xưa cảnh cũ. (theo ñồng ñạo Lê Văn Phú) - Trì ñịa kim sơn: Trì : nắm giữ, ñịa: ñất. Kim sơn: Kim sơn Phật (ðức Thầy chúng ta là Kim Sơn Phật, như câu:“Kim Sơn Phật ấy giáng sanh ñành rành” trong bài ông bán chiếu tặng ðức Thầy). Miền Tây là ñất của Kim Sơn Phật, như vậy “trì ñịa” là chỉ vùng Hòa Hảo. (Theo ñồng ñạo Lê Văn Phú). - Sưu tầm: tìm tòi. - Hội Mây Rồng - Hội Long Vân: xin xem trang 114. - Ai hoài: xem tr. 116.- Diệu thâm-Thâm diệu: tr. 165. - Nhơn tâm qui nhứt thống: lòng người hướng về hợp chung làm một. - Tứ ñề: Tứ Diệu ðề, xin xem tr. 137. - Phong võ: gió và mưa. Nghĩa bóng chỉ những xáo trộn lớn: giặc, bão lụt, ñộng ñất, bịnh lạ kỳ ...

--- oOo ---

BÁC-ÁI ðẠI-ðỒNG

Nhơn-dân bá-tánh cũng con lành, Thầy dạy cho ñều khắp chúng-sanh. May mắn vận thời ñưa ñến chốn,

342

Tiền-khiên dẹp gác kiếm con lành.

Nhắn cùng bổn-ñạo khắp ñâu ñâu, Vạn-vật từ nay luống thảm sầu. Áo-não thương ñời ña ñói khổ, U-tr ầm trăm họ vẽ vài câu.

Xà-No, tháng tư năm Canh-Thìn.

--- oOo ---

NHẮN NHỦ CÙNG AI

Nhắn-nhủ cùng ai một ít lời, Nhờ ơn ñưa ñẩy tới nhiều nơi. (¹) Ghét vơ sĩ khó trau lời hạnh, Hạnh-phúc hiền-lương tiếng nức trời.

Nức trời cảm-ñộng cảnh trầm-luân, ðừng ñể tim gan lửa nó lừng. Hỏa-diệm mảng chờ cây quạt phép, Tâm trần siêu-việt kiến thời hưng.

Thời hưng trời ñất tảo-trừng gian, Ủa, ủa thì ra rất muộn-màng. Vui thẩm Tiên Bồng nơi thỏa hiệp, Hoàn-cầu sanh-chúng khỏi lầm-than.


NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- U trầm: âm u, trầm lặng, sâu xa kín ñáo. - Tảo trừng: răn dạy và quét sạch.

--- oOo ---

GIẤY VÀNG

Giấy vàng nay ñã giá cao thăng,

343

Bìa trắng lại chê vội bỏ lăn. Thương thảm chúng quăng nằm kẹt hóc, Chủ nhà quét tước lượm lăng-xăng.


(Thấy quí ông Năm Hiệu, Năm Chơn, biện Hùm xé giấy vàng mà bỏ bìa trắng nên ðức Thầy tức cảnh viết bài thơ trên ñây. Trước khi làm thơ, Ngài cười nói rằng:“Tr ắng hay vàng uống cũng ñược. Giấy mắc lắm, tại sao mấy ông xé bỏ ?”). 1.- Nhà chức trách dời ðức Thầy từ Hòa-Hảo ñến Sa-ðéc rồi qua Nhơn-Nghĩa (Cần-Thơ) .

--- oOo ---

Cho Hương Bộ THẠNH

HƯƠNG ñăng thơm nức quá nhẹ nhàng, BỘ ñời còn kẹt nỗi hùm lang. THẠNH thay thời-sự ñưa Khùng ñến, ðạo-ñức bày ra bủa khắp làng.

Hương-bộ mang soi bận áo dà, ðêm ngày tiếp rước khách gần xa. Nhơn-dân bá-tánh ñều trông thấy, Hương-bộ mang soi bận áo dà.

Áo dà Hương-bộ bận mang soi, Ai có tức cười hãy ñến coi. Dòm riết chú chàng vùng mắc-cỡ, Áo dà Hương-bộ bận mang soi.

VÕ nghệ ngay xưa của nước nhà, MẬU truyền nên chẳng kiếm cho ra. Luyện tâp ñể dành khi ñến việc, THẠNH thời mới ñược hưởng vinh-hoa.

344

Vinh-hoa cũng phải rán công phu, Tìm kiếm mà coi sấu hóa cù. Kiếp trước ông cha làm ñức cả, Ngày sau con cháu rán lo tu.

Võng dù sao chẳng rán mà tu, Gặp ñặng người xưa phước bổ bù. Bởi trước giữ-gìn nền ñạo-ñức, Bảng vàng chói rạng chẳng hề lu.

HƯƠNG ñèn cầu-nguyện với ông cha, BỘ ñạo tìm ra nẻo chánh tà. NHƠN ái giữ nền noi lối cũ, NGHĨA hòa huynh-ñệ phụng tông-gia.

Rày mừng gặp ñặng lúc ban ân, Duyên trước ngày nay mới có phần. Hãy rán dặn lòng lo trung-hiếu, ðến chừng gặp hội có Tiên, Thần.

Mùi hương phưởng-phất ghẹo cùng ñời, Công-tử sang giàu tiếp cuộc chơi. Trải mặt phong-trần tìm món lạ, Nào dè thâm-nhiễm tốn hao hơi. Bo-bo ngày tối lo nồi ống, Chặt-chịa hằng ñêm ñổi tiếng lời. Những mảng ham vui mang bịnh nghiệt, Gầy mòn thân thể vội buồn ngơi.

Chán bịnh hiểm-nghèo cậy Phật Tiên, Tâm thành phù-hộ hết nạn ghiền. (¹) Dưỡng thân ñạo-ñức giồi linh-trí, An thể hiền tu ắt ñược nguyên.

345

Chặt dạ tinh-thần thêm mập khá, Bền lòng khí-lực tráng nguơn nhiên. Dẹp mâm, dẹp chiếu cho tiêu tán, Theo dõi Bồng-Lai lánh cõi thiềng.

Xà-No, tháng 5 năm Canh-Thìn. 1.- Ông Hương-bộ Thạnh trước kia ghiền á-phiện rất nặng, sau nhờ ðức Thầy dùng huyền diệu làm cho bỏ ñược bịnh này.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tông gia: tổ tông và gia ñình. - Công tử: con trai các quan; con trai nhà giàu, tay ăn xài phung phí. - Phong trần: xin xem trag 250. - Thâm nhiễm: bị nhiễm sâu, ăn sâu. Nhuốm phải một cách trầm trọng. - Bo bo: giữ kín, cất giấu, không ăn xài. Khư khư giữ thói quen, không thay ñổi - Chặt chịa: khít khao; ít nói cười, không bông ñùa. - Bịnh nghiệt: bịnh ngặt, bịnh ác nghiệt. - Buồn ngơi: muốn nghỉ ngơi. - Hiểm nghèo: sự tình xấu; nguy hiểm có thể chết. - Phù hộ - Phò hộ: che chở, giúp ñỡ, ban ơn. - Thiềng: ở ñây có nghĩa thành, thành thị.

--- oOo ---

THÂN GÀ (thơ xưa)

Chắt chiu trong trứng mới nở ra, Diều ñâu bay lại xớt con gà. Mẹ kêu túc-túc xè cánh ñuổi,

346

Chủ nhà tiếc của vỗ tay la.


Nịnh gian hai dạ chuyện sanh ra, Dòm ngó càng thương hại lũ gà. Trở mặt dòm trời cao tuốt mịt, Ức lòng thiếu cánh chớ nên la.


--- oOo ---

VIẾNG ðÊM (Bài nầy là của nội- tổ ông Hương-bộ Thạnh)

Trắng thời chịu vẻ ngọt là nêm, Vui dạ chi bằng ñọc sách ñêm. Học ñủ ba dư trời chẳng phụ, ðến ngày bẻ ñặng quế cung Thềm.

ðƯC THẦY họa:

Tình thương thăm viếng chật như nêm, Tưởng nhớ lòng ta chớ ở ñêm. (¹) Nhà nước khác chi người thiếu phụ, Ôi thôi ! chờ vận bước lên thềm.

Canh trường dạ ñoản, kiến canh sơ, Phổ-hóa nhơn-sanh trực thế thờ. Sư giả hạ trần nhơn mạt kiếp, Cấp hồi Nam-Việt tác cuồng thơ.

Thôn hành thế lữ ái nhi ca, Cổ thụ huyền thi thiết nhĩ hà. ðái bích Lư-Bồng thâm tải hận, ðãi thì Thiên-ñịnh thiết phong xa.

347

Phỏng dịch:

- Thức suốt ñêm, thấy như canh mới khởi ñầu. - ði thẳng vào ñời hóa ñộ khắp chúng sanh. - Xuống trần gian vì hạ nguơn sắp dứt. - Trở về Việt Nam dùng thơ khuyên dạy tu hành.

- Lời thơ nhắc nhở thế nhân ñời chỉ là quán trọ. - Ý nghĩa cao sâu người ơi ráng mà tìm hiểu. - Gặp ñạo mầu mà không tu ngày sau sẽ ân hận. - ðây là một dịp tốt trời dành cho.

Xà-No, ngày 24 tháng 5 năm Canh-Thìn.

1.- Lúc ñó có nhiều anh em bổn-ñạo ở Long-ðiền (Long-Xuyên) ñến nhà ông Hương-bộ Thạnh thăm ðức Thầy và muốn ở lại vài ngày. ðức Thầy làm bài nầy ñể khuyên anh em về sớm.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Quế cung Thềm: cây quế ở cung trăng. Nghĩa bóng chỉ mức cao chót của việc học vấn, tức ñỗ ñạt. Theo sự tích:“ðậu Võ Quân ở Yên Sơn (Tàu) ñời Ngũ ðại, có 5 người con kế tiếp nhau ñỗ ñạt hiển hách. Người ñời gọi là “Yên Sơn ðậu thị ngũ long” (5 con rồng họ ðậu ở Yên Sơn). Phùng ðạo nói:“ ðậu biết dạy ñạo ñức cho con như 5 cành quế”. (Cây quế ở trong cung trăng. ðạp mây xanh, vin cành quế, tức là thi ñậu).

--- oOo ---

ƯỚC VỌNG NGƯỜI HI ỀN

(Lúc ðức Thầy ở Rạch So-ðũa (Xà-No) có một nhóm nhân-sĩ ñến viếng.Ngài có cho hai bài thơ dưới ñây):

348

Cảm tình ñồng-ñạo hiểu tâm không, Cuồng-sĩ bao giờ cũng ngóng trông. Mong ước gặp người tri-kỷ ấy, Toại thay chí cả khách non Bồng.

Non Bồng xót chúng xuống trần-gian, Gặp buổi hoàn-cầu nức tiếng than. Ước vọng người hiền như khát nước, Chóng mau liễu kết dẹp lăng-loàn.

Xà-No, năm Canh-Thìn. --- oOo ---

“NANG THƠ CẨM TÚ ”

Trời thanh lặng gió ñưa hiu-hắc (hắt), Ngồi thơ phòng thân bắt lạnh-lùng. Gẫm xác trần còn cách cội thung, ðâu có ñược giũ mùng quạt gió. Cơn mừng vui nào ngờ lũ ó, Vội bay ngang rồi xớt ñi luôn. Chữ ngậm-ngùi lụy ngọc ứa tuôn, Nào phải giống chim muông ñiểu-thú. Lìa quê-hương quên câu nghĩa cũ, Bởi xác phàm hấp thụ ñã lâu. Cuộc lung-tung rối-rắm trời Âu, Nên còn ngại bước ñường trở gót. Tiếng riêng than tai nghe thảnh-thót, Trăm ngàn nhà bổn-ñạo ước mơ. Con lạc cha con hỡi u-ơ, Thầy xa tớ ngẩn-ngơ thương mến. Ngóng trông chờ vận-thời ñưa ñến,

349

ðặng chung cùng một tiệc quỳnh-tương. Cây ngô-ñồng hứng vẻ ñượm sương, Cho chim phụng mặc tình sè múa. Cảnh sum-vầy mây lành bay tủa, Cả trời Nam lưới bủa thiên-la. Chữ Thánh Hiền mới ñược nôm-na, Ta thỏa chí hô-hào trung-nghĩa. Giống hiền xưa bây giờ mới tỉa, Dốc chờ ngày bông trổ thơm tho. Tuy ngày nay chưa ñược ấm no, Sau ñược dựa nơi non nhược thủy. ðây trưng bày khuyên gìn cang-kỷ, ðờn những câu tỉ-mỉ rung hồn. Cho người lành dạ ái bắt nôn, Cúi ñầu trước quy-y Phật-Pháp. Quản chi thân bị mưa, nắng táp, Nơi sang giàu ấm-áp mặc ai. Vẽ cho dân lập chí râu mày, Phá tan óc tinh-thần nhu-nhược. Thân nặng nề như chim ô-thước, Quyết làm xong cầu ñá sông Ngân. Nên chẳng màng báu ngọc châu trân, Miễn con thảo nhuần ân Thánh-ðế. ðứng anh-hùng dựng nên thời-thế, Sá chi loài trùn dế nhỏ-nhen. Vội ñem lòng cượng-lý ghét ghen, Thêm cùng bớt tiếng kèn lời huyễn. Chốn âm-ty ngưu ñầu, mã diện, ðang trông ngày tới số bắt hồn.

350

Cõi âm thần bịnh sái dịch ôn, Chờ mãn phước ra tay bẻ họng. Cửa Tiên-bang hãy còn khóa cổng, Nhà cha xưa cửa ñóng then gài. Con nào hiền thì vẹn thảo ngay, ðứa ngỗ-nghịch một mai ñứt cổ. Nhìn gương kiếng sao không biết hổ, Lũ gian thần nào biết Tổ-Tông. Làm âu-sầu một góc trời ðông, Bị miệng sói thổi lông tìm vít. Văn cang-thường ñem ra bày trích, Vạch chỉ lời cổ tích người xưa. Nghĩ vì ñâu có cuộc giày bừa, Cho lăn-lóc những người mới tỉnh. Phải chi Phật lấy ngay bình tịnh, Rưới cho trần ñược tỉnh chút tâm. Mãi ñể câu vi diệu thậm thâm, Cho sanh-chúng rừng lâm khó mở. ðược gió nhẹ ngờ ñâu dễ thở, Bỗng dông luồng âm khí nặng-nề. Phải ngóng chờ cho phụng gặp kê, Ấy thời ñại Thánh Tiên trổ mặt. Càng nhìn dân lòng tơ siết chặt, ðau chi bằng ñau khúc ñoạn-trường. Ước sao mà thuận gió buồm trương, ðò bát-nhã rước tôi lương ñống. Ngày vui tươi cũng ñà lố bóng, Cớ sao ñời còn mãi say-sưa ? Không tìm Thầy ñặng hưởng phước thừa,

351

Ngày lập hội tay vin nhành quế. Trau thân phận rạng danh hiếu ñể, Thỏa dạ Thầy nơi chốn mây rồng. ðừng chia lìa Bắc tổ Nam tông, Chỉ biết giống Lạc-Hồng Thượng-cổ. Tai nghe chi những câu ái-ố, Lòng từ-bi chớ cố lời gièm. ðạo hiểu rồi ngon tợ gỏi nem, Tuy cõi thế lấm-lem trần-tục. Mây ganh hờn ñầy lòng nghi-ngút, Giữ dạ trong ñừng ñục mới mầu. Thân bần tăng mặc bộ sồng nâu, Cuộc thiên-lý một bầu ñều hãn. ðến kỳ thi danh Thầy chạm bảng, Trên ñài cao gọi các linh hồn. Nay ngu khờ len-lỏi hương-thôn, Sau ñắc ðạo tiếng ñồn bốn biển. Giảng với sấm ra tài sửa kiểng, Kệ cùng ca lựa tuyển con lành. Tuy là Ta không thể sanh-thành, Nhưng thương hết ra tài dạy-dỗ. ðời phải biết suy kim nghiệm cổ, Thông cơ-ñồ dựng nghiệp Thánh Hiền. Ta quyết lòng rứt nợ oan-khiên, Cứu bá-tánh khỏi nơi lao-khổ. Gà lôi sớm mượn oai tố-hộ, Có một ngày rớt lốt hổ-hang. Nhu hiền hòa nhược ắt thắng cang, ðời cùng ðạo bi hoan, ly hiệp.

352

Tấm lòng thành gian-truân chớ khiếp, ðức từ-bi tiếp-dẫn linh-hồn. Nén hương nguyền cầu với Phật-Tôn, Ban phước-huệ cứu nàn dương-thế. Nhớ thuở nhỏ nhờ ơn bồng-bế, Nay ñược nên vai-vế trưởng-thành. Ngẫm cuộc ñời hai chữ trược-thanh, Thân hành ðạo vang danh khắp chốn. Nhưng ngặt nỗi gặp ñời hỗn-ñộn, Câu quân-thần, phụ-tử rã-rời. Khuyên tu hành hao sức tổn hơi, Chẳng hề mở miệng ra than trách. Hãy bỏ dứt tánh tình kiêu-cách, Các con lành khá chọn ngay ñường. Tuy thân Thầy lướt cuộc gió-sương, Mà thỏa chí tang-bồng hồ-thỉ. Câu trượng-phu là trang nghĩa-sĩ, Chữ anh-tài của ñấng trung-lương. Phận tu hành ñạm bạc rau tương, Miễn cầu ñược an-khương bốn bể. Rung chuông lành bằng muôn tiếng kệ, Gọi hồn người hành thiện truy kinh . Ra khuyên dân hẹn có sơn-minh, Dìu bá-tánh hứa câu thệ-hải. Miễn tâm ñược hư-vô tồn-tại, Sống ở trần hối-cãi tiền phi. Sống làm sao vẹn chữ tu-mi, Sống vùng-vẫy râu-mày nam-tử. Tự như nhiên oai-phong thiên-tứ,

353

Bút thần-linh mượn mực tay ñề. E dương-trần công việc trễ-bê, Nên giục-thúc nhơn-sanh cày cấy. Dụng Bá-Nha lên dây ñờn khảy, Lo cho ñời quên vóc ốm gầy. Ngày hằng mong gặp hội Rồng-mây, Xanh men-mét cũng thây thịt xác. ði tới ñâu giúp người khao-khát, Ngặt giếng sâu khó múc mau ñầy. Trong suốt ngày làm việc lây-quây, Dùng giấy, mực trưng bày ñạo-ñức. Biết bao giờ gái trai tỉnh thức, Trẻ cùng già ñồng hiểu Phật gia. Nương hùng-phong trổi giọng cuồng-ca, Ca cuộc thế ca câu khuynh-ñảo. Buổi nhập tiệc trải qua tràng pháo, Khói mịt-mù văng xác ñầy ñường. Cuộc ñời nay như ngựa buông cương, Khó dừng lại vó cu lụp-bụp. Mặt nước biển lô-nhô lặn-hụp, Chim ñua bay, cá lại tranh mồi. Ngọn thủy-triều nô-nức sục-sôi Bầu trái ñất một phen luân-chuyển. Ta là kẻ tu-hành thiển kiến, Xét thế-trần luận-biện ñôi ñiều. Chớ ñâu nào bày việc trớ-trêu, Muốn giác-tỉnh người mê trở lại. (ðoạn dưới ñây là của ðức Thầy viết tiếp) Mong sanh-chúng học ñiều thông-thái

354

Rèn tâm lành bác-ái trau-tria. Hành ñạo thiền cấp-cấp sớm khuya, Lòng thương chúng khuyên-răn ñủ thế. Mà nào khác chợ trưa ñồ ế, Bán rẻ-rề ít kẻ hỏi mua. Mảng lo theo lối mới tranh-ñua, Lại bỏ ngón se-sua học-thức. Thân hèn-yếu lại vô năng-lực, Chẳng tìm nơi thuốc nhiệm sửa gân. Miệng toàn lời bắt chước chúa Tần, Muốn chôn sống anh-tài nhu-sĩ. Nhưng mắc phải từ-bi lập chí, Lược cùng thao, thao lược vẹn hai. Của Thần Tiên ñã sắp sẵn bày, Nhờ ơn mọn giúp thêm chí cả. Miệng nhích môi ñầy văn tao-nhã Hạ bút thần thơ ñã ñề khai. Khó làm cho Hiền-Thánh lung-lay, Chỉ tưới nước vung phân cây quí. Thêm mắc phải tay chàng Nhạc-Nghị, Cận Thầy xưa ñịnh việc an dân. Tiết trung-lương hiếu-nghĩa rạng ngần, Ông Bàn-Cử mẹ ghi chạm thịt. Luận sơ-sơ cho dân rõ tích, ðể chờ ngày hoán võ hô phong. Ban cho ñời thoát chữ cay-nồng, Nay giục thúc câu quân tu ký. Ngày nào mà Phật Tiên tọa vị, Ấy thời lai bình trị muôn dân.

355

Khắp các nơi chư quốc xưng thần, Trong bốn biển chúng dân lạc-nghiệp. Theo dõi gót người xưa mới kịp, Vừng mây lành ngũ sắc hào-quang. Phật, Thánh, Tiên, ðông-ðộ lướt sang, Miền Nam-ñịa phân chia ñẳng cấp. Nước cờ mới nay ñà khởi sắp, Trổ tài hay biển lấp non dời. Dưới cùng trên ảm-ñạm khí trời, Cả thế-giới mưa hòa gió thuận. Tạo nền móng Thánh-quân ñặt vững, Nơi triều-ca gầy-dựng tôi hiền. Giờ mắc câu thiên lý vị nhiên, Nên còn ñãi thiên oai nấy lịnh. Tỏ tình ñời ít câu cung thỉnh, Mong khán-quan vào cửa xem tuồng. Cỏ cùng cây ñiểu-thú chim-muông, Nhơn với vật huờn lai bổn-tánh. ðó mới biết ai là Phật Thánh, Ai thảo-hiền ai lỗi ñạo nhà. ðồng hát câu phụ-tử khải-ca, Chúc trăm họ muôn nhà thạnh-thới.

NGÂM

Bồ-ñào rượu thánh trà tiên, Muôn năm cọng lạc chúa hiền tôi trung.

Nhơn-Nghĩa, ngày 29-5 Canh-Thìn. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Chim muông: chim và thú nói chung.

356

- ðiểu thú: loài chim và loài thú. - Hấp thụ: hút lấy, nhận lấy, chịu ảnh hưởng. - Thiên la: lưới trời. - Nhu nhược: xin xem tr. 173. - Ái ố: xin xem tr. 278. - Cượng lý: cãi lại không khuất phục, không chịu nghe lời. - Tiếng kèn lời huyễn: tiếng dân gian miền Nam chỉ những lời nói nịnh bợ, lời xúi dục mà dịu ngọt, êm tai - phần lớn từ miệng phụ nữ ñẹp - làm người nghe mất sáng suốt, dễ tin hầu kiếm lợi. - Ngưu ñầu – Mã diện tức ðầu trâu - Mặt ngựa: quỷ dưới âm phủ chuyên hành hạ hồn ma. - Dịch ôn: ói mửa, tiêu chảy không ngừng, bịnh hay lây, dễ chết người vì cơ thể khô nước. Người nhà quê tin là thần ôn dịch làm ra, nên cúng heo, bò, gà, vịt cầu xin tha. - Ngỗ nghịch: bướng bỉnh, không chịu khép mình vào khuôn phép, lệ luật. Cãi lời, ngang ngược với cha mẹ, chống lại anh chị . - Thổi lông tìm vít: người có tánh nhỏ mọn, hay bới móc, cố tìm ñiều thiếu sót, nhằm hạ thấp uy tín, làm giảm giá trị người nào ñó chỉ vì lòng ganh ghét. - Vi diệu thậm thâm: huyền diệu, mầu nhiệm cao sâu vô cùng. - ðoạn trường: ñứt ruột; ñau như ñứt từ khúc ruột. - Cơ ñồ: sự nghiệp lớn, chỉ về ñất nước. - Oan khiên: bị kết tội một cách oan ức. - Tố hộ: tiếng kêu của con công. Chỉ con công. - Bi hoan: vừa buồn vừa vui. Buồn vui lẫn lộn.

357

- Ly hiệp: chia ra và hiệp lại. - Phước huệ: Phước ñức và Trí huệ. Tức hai phương pháp tu trì. Có hành ñủ hai môn ñó mới hội ñủ ñiều kiện thành Chánh giác. - Hỗn ñộn: lộn xộn, khó phân ñịnh rõ ràng. - Tang bồng hồ thỉ: xem tr. 167. - Nghĩa sĩ: xem tr. 271. - Trượng phu: xin xem tr. 188. - Cuồng ca: xem tr. 257. - ðạm bạc: ăn uống sơ sài, cần cho sự sống, không cần món ngon mắc tiền. - An khương - An khang: bình yên khỏe mạnh. - Hành thiện truy kinh : xin xem tr. 316. - Sơn minh - Sơn: núi. Minh : thề. Thề với núi. - Thệ hải - Thệ: thề, thề với biển. - Sơn minh thệ hải: thề non hẹn biển. Hẹn với núi, thề với biển. Ý nói bao giờ non mòn biển cạn mới quên lời thề hẹn. - Hư vô tồn tại: còn hoài như cõi hư không. - Hối cải ti ền phi: ăn năn sửa ñổi các lỗi lầm trước. - Oai phong thiên tứ: dáng vẻ uy nghi mạnh mẽ của trời ban. - Lây quây – Lay hoay: lắt xắt, làm việc luôn. - Hùng phong: phong cách, dáng vẻ hào hùng. - Khuynh ñảo: làm cho nghiêng ngã, cho sụp ñổ. - Thiển kiến: xin xem tr.56.- Luận biện: xin xem tr. 326. - Giác tỉnh: dạy dỗ cho người thức tỉnh, tỉnh ngộ. - Cấp cấp: gấp gấp. - Se sua: chưng diện, làm dáng, khoe khoang. - Thao lược: giỏi mưu kế dùng binh ñánh giặc. Thao lược gồm Lục Thao và Tam Lược. Lục Thao, tên

358

cuốn sách của Khương Thượng soạn, chia thành Văn thao, Võ thao, Long thao, Hổ thao, Báo thao và Khuyển thao. Tam lược, tên sách do Huỳnh Thạch Công soạn, tức cuốn sách trao cho Trương Lương ở Di Kiều, gồm Thượng lược, Trung lược và Hạ lược. - Nhạc Nghị: người nước Triệu ñời Chiến quốc, tài giỏi. Nhạc Nghị giúp vua nước Yên ñi du thuyết các nước Tần, Triệu và Hàn hiệp binh ñánh nước Tề. Vua Tề thua chạy, Nhạc Nghị phá thành, vào chở châu báu về Yên. Sau khi Yên Chiêu Vương mất, Thái tử Lạc Tư lên nối ngôi, nghe lời gièm pha nghi kỵ, nên Nghị trở về Triệu. - Bàn Cử mẹ ghi chạm thịt - tức Nhạc Phi, hiệu Bàn Cử, người ñời Tống, phò vua Cao Tông, vừa dẹp giặc cướp trong nước, vừa chống giặc Kim xâm lăng, lấy lại nhiều ñất và thành trì ñã mất. Nhạc Phi ñịnh ñánh rốc qua Kim, nhưng bị tên gian thần Tần Cối muốn hoà với giặc Kim nên xin vua xuống chiếu triệu Nhạc Phi về. Nhân lúc thắng trận, Nhạc Phi không chịu hòa. Tần Cối nói gièm với vua là Nhạc Phi mưu phản, rồi xuống 12 ñạo kim bài triệu Nhạc Phi về bắt bỏ ngục và xử tử. Lúc nhỏ, Nhạc Phi ñược mẹ xâm trên lưng bốn chữ “Tận trung báo quốc” vì muốn con mình hết lòng trung với vua với nước. - Hoán võ hô phong hay Hô phong hoán võ: Kêu mưa gọi gió hay Gọi gió kêu mưa. (Giỏi phép tiên). - Quân tu ký: anh nên ghi nhớ. - Ngũ sắc hào quang: ánh sáng năm sắc tỏa ra bốn bên. Ánh sáng trí huệ của các bực ñắc ñạo.

359

- ðẳng cấp: xin xem trang 35. - Ảm ñạm - Ảm: sắc ñen ñậm. ðạm: lạt. Sắc ñen lờ mờ không ñậm hẳn. - Thiên lý vị nhiên: lẽ trời như vậy không thay ñổi ñược. ðây cũng là lời than của Khổng Minh Gia Cát Lượng, vị quân sư thời Tam quốc (Tàu), khi ông dụ ñược cha con Tư Mã Ý vào sâu trong hang núi hình trái bầu (Hồ lô cốc), nơi Khổng Minh sắp sẵn chất nổ và thuốc dẫn lửa, khi lửa phát lên hai ñầu hang núi, Tư Mã Ý ñành ôm con khóc mà chờ chết, nhưng một trận mưa lớn làm tắt hết lửa và ngòi thuốc nổ, lợi dụng cơn mưa Cha con Tư Mã Ý chạy thoát. Khổng Minh ngồi trên chót núi than: “Nhơn nguyện như thử như thử - Thiên lý vị nhiên vị nhiên”.(Người muốn như vậy, Trời chẳng cho vậy). - Huờn lai bổn tánh: trở về tánh thiệt của mình, tánh Phật sẵn của mỗi người. - Khải ca: khúc ca chiến thắng. - Bồ ñào: trái nho, rượu nho.

--- oOo ---

Hỏi HẰNG-NGA (cổ thi)

Ớ ớ Hằng-Nga dám hỏi ñon, Cớ sao khi khuyết lại khi tròn ? Ba mươi, mồng một ñi ñâu vắng ? Nay về hỏi ñặng mấy thằng con ?


Cõi thế nhìn ta gọi tiếng ñon, Phàm nhơn chẳng rõ nói eo tròn ?

360

Hoàn-cầu luân-chuyển nên mờ mắt, Tháng cuối rồi qua cũng một con.

Nhơn-Nghĩa, ngày 14 tháng 6 dl, 1940 ( Canh- Thìn).

Hỏi HẰNG-NGA (cổ thi)

Ớ ớ Hằng-Nga dám hỏi ñon, Cớ sao khi khuyết lại khi tròn ? ðông qua Dương-cốc bao nhiêu dặm ? Tây ñến U-ñô cách mấy hòn ? Uống thuốc trường-sanh ñà mấy lượng ? Lấy chồng Hậu-Nghệ bấy nhiêu con. Ba mươi, mồng một ñi ñâu vắng ? Hay có tư tình với nước-non ?


Bởi tại vì ai có tiếng ñon, Luân-luân chuyển-chuyển mãi eo tròn. Nam-thiền quê cũ mù xa dặm, Bắc-lý nhà xưa mịt núi hòn. Tiên trưởng ñơn hay dầu ức lượng, Phật Thần dược giỏi gắng tìm con. Thương ñời phi pháp tuy nhà vắng, Những ñể ñền bù với nước-non.

Vịnh HẰNG-NGA (cổ thi)

Khen ai cắc-cớ bám trời tây, Tỉnh giấc Hằng-Nga khéo vẽ mày. Một phiến linh-ñinh trôi mặt biển, Nửa vừng lửng-ñửng dán trên mây. Cá ngờ câu thả tơi-bời lội,

361

Chim tưởng cung trương sập-sận bay. Nên một nên hai còn bé tuổi, Mười lăm mười bảy bốn phương hay.


Mây hồng năm sắc ở phương tây, Sáng-suốt ô kim bởi vẹn mày. Miệng nhỏ tiếng to vang bốn biển, Lưỡi mềm lời lớn dậy Rồng Mây. Lòng trong Thánh kệ tình bơi lội, Dạ sạch Phật kinh ý luyện bay. Dầu cho thân mỗ thanh-xuân tuổi, Thức giấc ñời mê phải ñược hay.

Nhơn-Nghĩa, ngày 14/6 Canh-Thìn. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Hằng Nga - Hậu Nghệ: Hằng Nga và chồng là Hậu Nghệ, hai vị thần bất tử trên thượng giới. Một ngày kia, mười người con trai của Ngọc Hoàng biến thành mười mặt trời, làm cho mặt ñất trở nên nóng và khô. Ngọc Hoàng triệu Hậu Nghệ ñến cứu giúp. Hậu Nghệ, với tài bắn cung ñã bắn hạ chín mặt trời, chỉ ñể lại một. Ngọc Hoàng buồn vì chín con trai ñã chết nên ñày Hậu Nghệ và Hằng Nga xuống hạ giới. Thấy Hằng Nga ñau khổ vì mất khả năng bất tử, Hậu Nghệ quyết lên ñường ñi tìm thuốc trường sinh. Cuối cuộc hành trình, Hậu Nghệ ñược Tây Vương Mẫu cho một viên thuốc và dặn mỗi người chỉ cần nửa viên ñủ trở thành bất tử. Hậu Nghệ mang viên thuốc về cất trong chiếc hộp. Lúc Hậu Nghệ ñi vắng, Hằng

362

Nga tò mò mở hộp xem viên thuốc, bất ngờ Hậu Nghệ về tới, Hằng Nga hoảng quá, nuốt chửng viên thuốc. Liền ñó Hằng Nga thấy người nhẹ bổng, bay thẳng lên cao. Hậu Nghệ vừa muốn buông tên, nhưng không nỡ nhẫn tâm, ñành nhìn Hằng Nga bay mãi cho ñến khi hạ xuống mặt trăng. Hằng Nga kết bạn với một con thỏ ngọc cùng ñang sống trên cung trăng. Cung trăng còn có tên cung Quảng Hàn. Hằng Nga hoặc Thường Nga hay chị Hằng, là nhân vật thần thoại trong truyền thuyết của Trung Hoa. - ðon: cặn kẻ, nhanh nhẩu, hỏi lăng xăng. - Linh ñinh: rày ñây mai ñó, không ở chắc một nơi. - Lửng ñửng: lình bình, lửng chửng, nửa ròng nửa lớn. - Tơi bời: tưng bừng, rộn rã lên. Một nghĩa khác là tan tành, ten ben, không còn ra hình thù gì. Ở ñây, theo nghĩa thứ nhứt. - Sập sận: bay không thẳng cánh, bay là là ñáp xuống, rồi lại bay, cứ thế luôn. - Ô kim - Kim ô : nghĩa ở ñây chỉ mặt trời. - Mỗ: tôi, ta. Tiếng tự xưng.

--- oOo ---

BẠC-LIÊU

Diệu-vợi ñàng xa ñến Bạc-Liêu, Thiền-môn vẹn-vẽ quá tiêu-ñiều. Bồng-Lai tại thế non dường sánh, ðẹp-ñẽ cho ta trổi nhạc thiều.

Bổn-ñạo trông chừng chữ Bạc-Liêu,

363

Cớ sao giành muốn cấm lời diêu. Lưng-chưng bèo giạt thân hành ñạo, Bị lũ a-dua cá út thi ều.

Lá phép xin về tỉnh Bạc-Liêu, Ngụ nơi gia-trạch Hội-ñồng ðiều. Lòng trông Chánh-phủ cho hay chẳng, Khó dễ làm gì việc bấy nhiêu ?

Nhơn-Nghĩa (Xà-No), lối tháng 6 năm Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thiền môn: cửa thiền, chỉ cửa chùa. - Vẹn vẽ: còn nguyên vẹn, còn ñầy ñủ. - Tiêu ñiều: quạnh quẻ, hoang tàn, vẻ buồn thảm khi bị hư hại hết. - Nhạc thiều: chỉ chung các loại nhạc trổi lên cùng một lúc. - Lời diêu: lời ñồn ñãi, lời loan truyền (ñoán trước việc thạnh suy của thời ñại). - Lưng chưng: dở dang, không dứt khoát, không nhứt ñịnh. - A dua: xin xem trang 291. - Út thiều: cá út, cá thiều. Hai loại cá ăn dơ (phân người). Ngầm chỉ bọn người a dua, nịnh bợ. - Gia trạch: nơi ăn ở của gia ñình.(nhà cửa, gia cư). - Hội ñồng: tổ chức những người ñược dân bầu ñể họp bàn và quyết ñịnh những việc nào ñó. Hội ñồng ðiều tức ông Nguyễn văn ðiều, làm Hội ñồng ở làng Nhơn Nghĩa.

--- oOo ---

364

TỪ GIÃ LÀNG NH ƠN-NGHĨA

Kể từ mười tám tháng tư, Canh-Thìn lưu chữ thiện-từ tới ñây. Cho làng Nhơn-Nghĩa biết Thầy, ðem truyền mối ðạo thang mây chỉ chừng. Nay vì thời vận chuyển-luân, Ở trong cõi tạm ñã từng ñổi thay. Cầu cho già trẻ gái trai, Rủ nhau niệm Phật liên-ñài ắt lên. Thế-gian ngay thảo ñáp ñền, Ngày sau sẽ ñược chăn mền thơm-tho. Tục kêu là rạch Xà-No, Vàm kinh ông Bổn eo-co khúc ñường. Ngày Thầy lìa cách quê-hương, Về ñây nương ngụ bởi thương dân lành. Phủi trần xóa bỏ lợi danh, Quyết lòng lánh trược tầm thanh mai chiều. Thuở xưa thời buổi Thuấn-Nghiêu, Thái-bình thạnh-trị mến yêu khắng (khắn) tình. Chớ ñâu ñồ-thán sanh-linh, Bởi nay lỗi ñạo kệ kinh ngạo cười. Lo cho mình ñược ñẹp tươi, Phụ-phàng nghĩa cả lại cười Phật Tiên. Luật Trời báo ứng nhãn-tiền, Khắp trong thiên-hạ ñảo-huyền từ nay. Ra ñi ñể lại một bài, Cho trong bổn-ñạo hôm mai rèn lòng. Băng chừng tách dậm xa trông, Dân sanh gặp trận trời long hầu kề.

365

Tới lui bùa thuốc bộn-bề, Chơn dời khỏi cửa ra về phủi ơn. Thấy ñời tu dối khuyên-lơn, Từ ñây sửa lại gặp cơn thái bình. Phật Trời ñâu dụng phép linh, Chỉ dùng ñạo-ñức mặc tình ghét ưa. Nghinh-ngang làm thiếu lấy thừa, Mẹ cha chẳng kể dối lừa ngỗ-ngang. Ngày nay mới ñến Phật-ñàng, Niệm một tiếng Phật ñòi an bịnh liền. Chậm lành chê Phật ngạo Tiên, Rồi sau tội nghiệp liên-miên tới mình. Dương trần phú trọng bần khinh, Mảng lo bươi móc cầu vinh thân phàm. Biết sao ñầy ñược túi tham, Không ngăn không ñáy càng làm không kiêng. M ỉa-mai ñến kẻ tu hiền, Làm cho thỏa chí mới yên giấc nồng. Gẫm ñời bụng dạ gai chông, Nên còn khổ-sở trời ñông túng nghèo. Nhìn dân ruột thắt gan teo, Rán tầm gậy cũ mà leo qua bờ. Nếu không, gặp cảnh bơ-vơ, Thuyền ghe chẳng có bến bờ cũng không. Một mai thấy ñược non Bồng, Cảnh Tiên rực-rỡ mây rồng ñẹp thay. Lại thêm thấy chốn Phật-ñài, Không già không bịnh chẳng ngày nào lo. Bây giờ Lão lại thúc ñò,

366

ðưa qua bến giác dông to tới nhà. Vậy mà còn ghét kệ ca, Không gây tình-cảm ñể Già nhọc khuyên. Thương ñời Ta phải truân-chuyên, Bạc-Liêu xứ ấy Ta liền tới nơi. Giã-từ bổn-ñạo ít lời, Gìn câu nguyện vái chớ lơi nghĩa Thầy. Bớt lòng thương nhớ từ ñây, Chẳng nên bịn-r ịn ñể Thầy an tâm. Nhớ lời dạy-dỗ ca ngâm, Di-ðà sáu chư trì tâm chớ sờn. Cuộc trần Thầy tỏ thiệt hơn, Mấy người bê-trễ chậm chơn tới Thầy. Nghe theo lời chỉ sau ñây, Lãnh bài cầu nguyện về rày mà tu. Dạy dân ñầu tóc rối bù, Mà trong bá-tánh hềm-thù (hiềm) chi ta. Trễ chơn Thầy mắc ñi xa, Hỏi thăm Hương-bộ vậy mà cách tu. Trăng còn khi tỏ khi lu, Cho nên phận Lão viễn-du ñổi dời. Càng ñi càng biết nhiều nơi, Càng ñem chơn-lý tuyệt-vời phổ-thông. Người Khùng trí lại cuồng-ngông, Cớ sao thế-cuộc lảu-thông cũng kỳ. Xả thân tầm ðạo vô-vi, Nhiệm-mầu thâm-diệu nan-tri Lão bày. Cầm hương chấp lại hai tay, ðưa lên trên trán nguyện bài qui-y.

367

Nguyện rồi xá xuống tức thì, Cắm hương rồi cũng ñứng thì thẳng ngay. ðọc qua lời nguyện một bài, Lạy luôn bốn lạy tạ rày tông-gia. Bàn tay lật ngửa vậy mà, Chớ ñừng lật sấp vì Thầy tái-sanh. ði xa thì phải dặn rành, Bàn thông-thiên cũng thiệt-hành như y. Bốn phương ñều ñọc vậy thì, Cúi ñầu bái tạ từ-bi Phật Trời. Sớm chiều bình ñẳng chớ lơi, Thường hành như vậy nhớ lời ñừng sai. Có ñau xem thuốc ba bài, Tâm thành cầu nguyện ắt nay bịnh lành. Giấy vàng xé nhỏ ñành-rành, ðể trên bàn Phật chí thành uống ngay. Thánh Thần phưởng-phất hồn bay, Ở ñâu cũng ñến ñộ rày chúng-sanh. Con rồng mới nửa gút nanh, Mà trong bá-tánh thất thanh hãi-hùng. Chừng nào Thầy lại gia trung, Thì trong bổn-ñạo bóng tùng phủ che. Trách dân còn tiếc lụa the, Chẳng làm phước-thiện họa e ñến mình. Hết nhục rồi lại ñến vinh, Nghe không thì cũng mặc tình thế-gian. ðể cho dân-sự luận bàn, Nếu tu thì phải chọn vàng lừa thau. Cá to mà phải ở ao,

368

Muốn ra biển rộng phải nhào kiếm sông. Một mai dạo ñược Tây, ðông, Khắp trong thế-giái thỏa lòng ước-mơ. Nuôi tằm ắt ñược nên tơ, Nếu ta làm phải phước hờ bên lưng. Núi non rừng thẳm cũng từng, Bây giờ phiêu-lạc ta mừng khắp nơi. Cho dân ñều hiểu cuộc ñời, Thiên-cơ ñể dạ Lão thời yên thân. ðại-ñồng chuông ðạo bon ngân, Cho người say ngủ tỉnh lần giấc mê. Biết lo sửa kiểng trồng huê, Thơm-tho gia-trụ danh ñề Tổ-Tông. Bấy lâu lòng những ước-mong, Cha con hội-hiệp thì lòng mới nguôi. Từ nay ai có tới lui, Cúi ñầu bái Phật lòng vui tu-hành. Xin ñừng ñeo-ñắm lợi-danh, Bỏ trôi ñạo-ñức hư danh dạy truyền. Mai sau ñược gặp cõi Tiên, Phỉ tình nguyện-ước khỏi phiền lòng ta. Vài lời ñể lại khuyến ca, Truy phong tách gót ñường xa xứ người. Trò buồn Thầy lại tức cười, ðâu ñâu bá-tánh cũng người Trời sanh. Gần xa Thầy chỉ ñành-rành, Quyết tuyển con lành ñem lại Phật-gia. Cáo-từ làng xóm trẻ già, Chúc cầu lạc-nghiệp nhà nhà ấm no.

369

Nhơn-Nghĩa (Xà-No), ngày rằm tháng 6 Canh- Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thiện từ - Từ thiện: có lòng lành, hay thương người, sẵn sàng giúp ñỡ người nghèo khó. - Thang mây: do chữ Vân thê. Vân: mây. Thê: thang. Một cái thang rất cao do Công Du Ban chế ra ñể quân nước Sở dùng leo vào thành ñịch. Về sau chữ Vân thê chỉ việc leo cao, hoặc theo nghĩa bóng nói về thi ñậu hay bước ñường công danh thăng tiến. - Thuấn - Nghiêu: xem tr.197.- Báo ứng: xem tr. 316. - ðồ thán sanh linh: dân ñói khổ, rên la, than khóc. - Nhãn tiền: trước mắt, liền theo ñó. - ðảo huyền: xin xem tr. 108. - Bộn bề: xin xem tr. 324. - Trời long: từ thành ngữ “Tr ời long ñất lở”: trời rung rinh ñất sụp lở, chỉ cảnh xáo trộn ghê gớm. - Liên miên: xin xem tr. 332. - Phổ thông: xem tr. 326. - Mỉa mai: nói cạnh khoé ý khi dể, chế nhạo, nói nửa chơi nửa thiệt. Hơi giống, mang máng. Nói xa, gần. - Truân chuyên: khó khăn, khốn khổ, lận ñận, vất vả, cực khổ. - Bịn rịn: không nỡ rời xa, bận bịu khó dứt ra. - Viễn du: ñi chơi xa. - Tuyệt vời: quá sức hay ñẹp; hơn tất cả. - Lảu thông: xin xem tr. 224. - Vô vi: xin xem tr. 256. - Nan tri : khó biết, khó hiểu. - Tông gia: tổ tiên, gia tộc; dòng họ. - Tái sanh: chuyển kiếp, sống trở lại. Sanh trở lại. - Thông thiên: thấu suốt ñến trời.

370

- ðành rành: xin xem tr. 231. - ðại ñồng: xin xem tr. 23. - Phưởng phất: thoáng qua nhẹ nhàng. - Thất thanh: lạc giọng, tắt tiếng; sợ la lớn ñến lạc giọng, không còn tiếng. - Hãi hùng: sợ ñiếng hồn, hoảng kinh. - Lụa - the: các thứ hàng mỏng và mịn, rất mắc tiền. - Phiêu lạc: vì hoàn cảnh phải sống xa quê hương. - Gia trụ: nhà ở, nơi gia ñình ở. - ðeo ñắm - ðeo ñẳng: quyến luyến, theo ñuổi không dứt ra ñược. - Truy phong: ñuổi theo gió, vùn vụt theo gió. Nghĩa bóng: rất mau. - Lạc nghiệp: vui vẻ với công việc làm ăn, chỉ cảnh thanh bình, no ấm, yên ổn.

--- oOo ---

NGAO-NGÁN TÌNH ðỜI

Ngao-ngán tình ñời gẫm cuộc âu, ðông, Tây, Nam, Bắc cũng chung bầu. Vì sao thế sự người sang cả, Phân biệt tước quờn áo rẽ bâu.

Rẽ bâu dầu có, có mà chi, Những mảng say sưa mặt cố lỳ. Múa mỏ khua môi tài biệt thự, Giống nòi Nam-Việt mãi chia ly.

Xà-No, năm Canh-Thìn. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Âu: xin xem tr. 166. - Tước quờn - Tước quyền : xin xem trang. 137.

371

- Áo rẽ bâu: chỉ sự chia rẽ, mất tình thương, không ñoàn kết. Áo phải có bâu mới thành áo. Tách cái bâu rời ra thì chiếc áo không xài ñược.

--- oOo ---

AI NGƯỜI TRI-K Ỷ.-

Nghĩ việc ñời xưa gẫm việc nay, Ai người tri k ỷ ai là ai ? Tái-sanh chọn lựa trang hiền thảo, Thức tỉnh tâm trung sẽ vẹn mày.

Vẹn mày mới ñẹp, ñẹp Tiên-gia, Tông-tổ thơm tho phước hải-hà. Tịch-mịch huyền sâu ai hiểu ñặng, Ắt là thấu tích sĩ cuồng ca.

Cuồng ca nẻo ðạo chốn huyền thâm, Nghĩ việc xa xa ruột tím bầm. ðau-ñớn cho ñời ôi thảm họa, Mạch sầu có miệng lại dường câm.

Dường câm khó nói, nói còn e, Thiện tín thờ-ơ nỗi rụt-rè. Tiếng ñộng bên tường nghe vẳng-vẳng, Sức hèn như chấu chống ngàn xe.

Ngàn xe muốn nghiến chấu còn bay, Nước túng tìm phương chống kẻ tài. Rốt cuộc tương-lai do quyết ñịnh, Phương trời xa thẳm nắm quyền oai.

Quyền oai thế-hệ cực ta mang, Luân-chuyển nhơn-sanh lắm cuộc nàn.

372

Ai hỡi dân lành ta sẽ ñợi, ðạo người sửa trọn dứt lầm-than.

Lầm than khói lửa với binh-ñao, Âu Á lung-tung nhuộm máu ñào. Bá-tánh say-sưa mùi phú-quí, Sau nầy sẽ vướng cảnh ñồ-lao.

ðồ-lao muốn lánh sớm nghe ta, Bố thí trì chay giữ giới mà. Phật ñạo trau-giồi tâm tánh lại, Giác thuyền chuyên chở lúc can-qua.

Can-qua dân chúng chớ buồn lo, Tích ñức chờ ta chốn hẹn-hò. Tiên cảnh Phật ñài xem rực-rỡ, Hoàn-cầu ñến ñó ấm cùng no.

Cùng no bốn biển một cha thôi, Bỏ dứt thói hư với tật tồi. Trên có Phật Trời soi việc thế, Dưới ñầy cơm áo Lão về ngôi.

Nhà thương Chợ-Quán, ñêm 18/7 Canh-Thìn (1940).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tri k ỷ: xem tr. 254.- Huyền sâu- Huyền thâm: tr.10. - Phước hải hà: phước như biển sâu, như sông rộng. - Tịch mịch: vắng lặng, yên tĩnh không tiếng ñộng. - Thờ ơ: không hề quan tâm tới, không ñể ý tới. - Rụt rè: e ngại, e dè, nhút nhát, không mạnh dạn, muốn mà không dám. - Vẳng vẳng: tiếng từ xa vọng lại, nghe không rõ.

373

- Chấu chống ngàn xe: cuộc ñấu không ngang sức, người yếu thế mà chống cự với kẻ mạnh thế.(Châu chấu là loại côn trùng nhỏ, như con dế, bản năng tự vệ biểu lộ bằng cách giương hai càng nhỏ lên ñể phòng thủ, ñể ngăn chận ñoàn xe). - Tương lai: sẽ ñến, sắp ñến. Thời gian tới. Chuyện sau này. - ðồ lao: nhà tù, nhà ngục nhốt tội phạm. - Giác thuyền - Thuyền Giác - Bến Giác: xem tr.141. - ðồ lao: xin xem tr. 11. - Can qua: xin xem tr. 142. - Tích ñức: chất chứa cái ñức, tức làm nhiều việc thiện giúp người, giúp ñời. - Hẹn hò: xin xem tr. 178. - Hoàn cầu: xin xem tr. 166.

--- oOo ---

SẮP MÀN CẢNH TRÍ

Cảm bấy lòng ta nỗi thẹn-thuồng, Sắp màn cảnh trí chửa nên khuôn. Chúng-sanh lỡ bước ngơ bờ bến, Nhơn-loại tầm ñường ngán bụi truông . Tạo-hóa khiến ñời mang sống khổ, ðất trời xui ñạo bị dông luồng. U-hoài tưởng lại thân lưu-lạc, Rừng thẳm khát-khao kiếm suối nguồn.

Nhà thương Chợ-quán, năm Canh-Thìn.

--- oOo ---

HIẾN THÂN SÃI KHÓ

Bá nhựt thân nầy chịu nạn-tai, Cầu xin Phật-Tổ vẽ tuồng hay.

374

Giúp cho Sãi khó qua bờ giác, Trừ lũ yêu ma khuấy chọc Ngài.

Nhưng Ngài biến-hóa ở Tây-Phương, Còn Sãi dấn thân cảnh ñọan-trường. Nam-Hải Quan-Âm bình nước tịnh, Rưới giùm bá-tánh bớt tai-ương.

Phận tớ xác phàm tớ sẽ dưng, Cúng dường cho Phật, Phật ñành ưng. Dù cho phải chịu ngàn cay ñắng, Cũng nguyện ðạo mầu sẽ chấn-hưng.


NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thẹn thuồng - Thẹn thùng: mắc cỡ, hổ mặt, có vẻ e lệ, ngượng ngùng. - Truông: xin xem tr. 262. - Dông luồng: gió thổi mạnh một chiều, hết ñợt này tới ñợt khác tiếp theo. - U hoài: buồn nhớ âm thầm, buồn thầm lặng. - Lưu lạc: lang thang trôi giạt ở xứ xa lạ. - Bá nhựt: một trăm ngày. - Tai ương: tai nạn, việc có hại ñến sanh mạng, của cải; chuyện thật buồn. - Cúng dường: cúng Phật sáng sớm ñể kịp có thức ăn dâng các vị sư ñi hoá trai. - Chấn hưng: ñỡ ñứng dậy, sửa ñổi làm cho tốt, ñẹp.

--- oOo ---

BÓNG HỒNG

375

Bóng hồng vừa mới thoáng qua, Nhơn-sanh tỉnh giấc tìm nhà Thánh Tiên. Thánh chúa phán ra miền Nam-ñịa, Mặc cho ñời mai-mỉa cười chê. Nhìn dân châu lụy ủ-ê, Biết sao trút hết gánh về ta mang. Mang cho hết tai-nàn thế giới, Kẻ tâm lành bớt ñợi chờ trông. Cốt xưa thiệt giống Lạc-Hồng, Trên hòa dưới thuận một lòng mến yêu. Nay hiếm kẻ ỷ nhiều tiền của, Vội làm trò hát múa lăng-xăng. Xâu nhau ñặng có tranh ăn, Cùng là giành mặc cho bằng ngoại-bang. Người sao lại bĩ-bàng tôm cá, Thức ăn thừa khiếp nỗi ném quăng. Kẻ nghèo lo chạy ngày hằng, Lại không ñủ bữa rối nhăng ñời người. Xem thế sự biếng cười biếng khóc, Chẳng rung-rinh quèo móc chi ta. Cười là cười thói ranh ma, Khóc là khóc kẻ chưa ta dỗ-dành. Cơn lỡ-dở buồn tanh chuyện quái, Tim non ñời kinh-hãi bao phen. Từ xưa ông cống xù quèn, Ngày nay ông bịnh ông ghen việc nhà. Bởi mắc việc ñi xa ñánh chén, Bà ở nhà sẽ lén cải trang. Sét tin ruột nọ bàng-hoàng,

376

Gượng say làm tỉnh rỗi nhàn cụng ly. Thấy hiếm kẻ vô nghì lạc ðạo, ðua một lòng làm bạo làm xằng. Ai mà xét ñến ăn-năn, Quày ñầu hướng thiện bần tăng dắt giùm.

BÓNG HỒNG tiếp theo

Mắt thấy ñứa vô-nghì phát giận, Ngặt nỗi mình còn bận pháp-thân. Chờ con ñầy ñủ nghĩa-nhân, Ra tay tế-ñộ dắt lần về ngôi. Có ngày mở rộng qui-khôi , Non thần vang chuyển Khùng ngồi xử phân. Huyền cơ máy tạo xoay vần, ðồng về Phật-cảnh mười phần xinh tươi. Thánh Tiên vừa nhích miệng cười, Chúc mừng trần-thế có người chơn tu. Ngày nay vừa lúc trăng thu, Tiết trời ảm-ñạm mịt-mù gió mây. Mưa phùn lác-ñát (ñác) ñượm bay, Canh tràng thơ-thẩn thân Thầy bơ-vơ. Truân-chuyên Tạo-hóa thờ-ơ, ðưa người lương-thiện lỡ bờ xa quê. Ru con buồn ngủ chưa mê, Tằm ñòi lên kén sợ dê phá chuồng. Nực cười cho lũ sói muông, ðem ñiều cay nghiệt phá tuồng Thuấn-Nghiêu. ðến sau phách-lạc hồn-xiêu, Rã-rời thân thể mang nhiều họa-ương.

377

Ai ôi ! hãy ngắm cho tường, Nhìn ông tận mặt hùng-cường làm chi ?

(Viết tại nhà thương Chợ-quán, ngày 25/8 Canh-Thìn).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Châu lụy - Châu lệ: nước mắt rơi từng giọt giống hột châu. - Ủ ê: xót xa buồn, sầu thảm. - Bĩ bàng: thả sức, thỏa thuê, thừa thải, dư thừa. - Cống xù - Cống: học trò thi Tiến sĩ ngày xưa. Chữ cống xù ở ñây chỉ con chuột cống xù, loại chuột to con ở dưới cống lông xù, dơ xấu, nhằm chê loại người khoa bảng mà hèn. - Quèn: tầm thường, không ñáng giá. - Bàng hoàng: sững sờ, choáng váng, mất bình tỉnh. - Vô nghì: xin xem tr. 44. - Nghĩa nhân: xin xem tr. 224. - Pháp thân - Dharmakaya (scr) là thân ñạo lý, cái ðạo thể, chơn thân, cái thể của Pháp tánh. - Tế ñộ: xin xem tr. 68. - Ảm ñạm: xin xem tr. 177. - Qui khôi - Qui: phép tắc, nề nếp. Khôi : lấy lại, khôi phục. Nghĩa bóng: lập lại sự công minh, nơi phán xét công và tội. - Mưa phùn: mưa nhỏ như bụi, thường kéo dài nhiều ngày. - Lác ñác: thưa thớt, mỗi chỗ một ít, mỗi lần một ít, thỉnh thoảng mới thấy. - Thơ thần: ñi ñi lại lại chậm rãi trong vùng ñất nhỏ hẹp với vẻ suy nghĩ. - Truân chuyên: xin xem trang 369.

378

- Phách lạc hồn xiêu: sợ hãi, hoảng hốt ñến mất hồn mất vía.

--- oOo ---

PHÒNG VẮNG ðÊM KHUYA

Vận thời luân chuyển ñưa ta tới, Tới chốn nhà thương dưỡng bịnh ñiên. Lắc-lẻo Hóa-công bày tấn kịch, Chia xa bổn-ñạo xuất mộng phiền.

Phòng vắng ñêm khuya lặng tiếng người, Tâm thần phưởng-phất cảnh vui tươi. Ước-mơ thế giới lân Hòa-Hảo, Nhà Phật con Tiên hé miệng cười.

Lạnh-lùng mây bạc bị luồng dông, Cũng bởi quá yêu giống Lạc-Hồng. Cay ñắng siểm gièm thân Lão chịu, Miễn ñời thạnh-trị hết cuồng ngông.

Ta bước, bước ñường gặp nẻo chông, Mà không nản chí với nao lòng. Dắt dìu nhơn-loại câu huyền-bí, Bủa ñức dạy ñời rạng Á-ñông.

Nhà thương Chợ-quán, ñêm 25-8 Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Lắc lẻo: xin xem tr. 340. - Hoá công: xin xem tr. 207. - Phưởng phất- Phảng phất: thoáng qua nhẹ nhàng. - Siểm gièm – Gièm siểm: ñặt ñiều nói xấu, chê mà không chỉ ai. Nói quanh co thêm bớt cho người gây với nhau.

379

- Nản chí: rủn chí, thối chí, mất hết hăng hái. - Nao lòng: tỏ ra lo ngại, rối trí trước sự việc. - Huyền bí: xin xem trang 181. - Bủa ñức: gieo rắc ân ñức khắp nơi, người người ñều ñược hưởng.

--- oOo ---

GỞI VỀ CHO BỔN-ðẠO

Tiếp ñặng lời thăm viếng, ngỏ lời cám ơn chung hết thiện-nam tín-nữ trẻ già, cầu chúc cho tất cả ñược sáng-suốt và hăng-hái bước vững trên ñường ðạo-hạnh thanh cao của Phật-pháp.

Ở trên nầy lúc nào Thầy cũng vui-vẻ, rất sung-sướng mà làm hết phận-sự của ñạo-ñức.

Chốn nầy là nơi ñể cho Thầy tỏ dấu cho hầu hết nhơn-sanh biết rằng chấn-hưng Phật-giáo thì phải chịu những sự tang-thương biến cải và khuyên tín-ñồ chớ buồn lòng lo-lắng, vì Ơn Trên ñịnh vậy thôi. Rồi ít lâu có ngày sum-hiệp chớ chẳng hề chi cả.

Về kinh giảng, tốt hơn lỹ-lưỡng chẳng nên phát lúc nầy.

Về thuốc men cũng tùy theo tâm ðạo mà chỉ vẽ thôi. Thời-kỳ nghiêm trọng, chẳng nên làm theo ý cầu xin của người, tạm ngưng việc ñó lại rồi sẽ cho.

Bấy nhiêu lời cho nam-nữ mừng lòng, không cần chi thi phú dông dài. Ý Thầy tốt hơn giữ lấy bề trong, còn bề ngoài thì ñể cho Thầy yên tịnh thì sẽ có nhiều ñều may mắn ñưa ñến.

380

Dầu cho xoay chuyển ñất trời, Lòng ta chỉ dốc ñộ ñời mà thôi. Cội lành mong ñặng ñâm chồi, Chặt gìn Phật-ñạo ñền bồi ơn xưa. ðừng thù kẻ nghịch thêm thừa, Mở lòng hà-hải lọc lừa ñàng ngay. Thế gian hiếm kẻ Thánh tài, Ra ñời phải chịu ít ngày gian-nan. Cổ kim nghiệm biết ñừng than, ðể cho Trời Phật lo toan việc nầy.

Nhà thương Chợ-quán, ngày 25-9 Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thiện nam tín nữ: xem tr.15.- ðạo hạnh: xem tr. 57. - Thanh cao: xin xem tr. 61. - Cổ kim: xin xem tr. 162. - Chấn hưng: xem tr. 375. - Tang thương: xem tr. 108. - Biến cải: thay ñổi, sự thay ñổi.

- Nghiêm trọng: nghiêm nhặt và trầm trọng. Ở tình trạng gay go ñến mức nguy hại. Ví dụ: tình hình nghiêm trọng. Bịnh tình nghiêm trọng. - Hà hải: sông biển. Lòng hà hải: có nghĩa lòng rộng rãi như sông, như biển. - Lọc lừa: kén chọn, chọn lựa kỹ; chọn lọc. - Gian nan: rất nhiều lận ñận, khó khăn. - Nghiệm: xem xét, suy gẫm.

--- oOo ---

NGHĨ NHỮNG NGÀY QUA

Bây giờ ngồi nghĩ những ngày qua, Lòng tớ lạ không, chẳng nhớ nhà.

381

Nhớ cả vạn dân trong bốn biển, Gặp hồi trụy lạc ðạo càng xa.

Mộng hồn trong bóng vẩn-vơ bay, Sương tỏa trắng trong chói rạng ñài. Bóng xế tà-tà về núi ngủ, Trông chừng ông Tạo vẽ tuồng hay. Ông hỡi khách chờ khách sẽ xem, Cảnh cũ ôi thôi quá cũ mèm ! Vùng-vẫy ñỡ nưng cơn sấm chớp, Vinh-hoa phú-quí chẳng mơ thèm.

Phút chốc vui mừng cuộc trí tri, Cùng nhau hiệp mặt hết sầu-bi. Tình yêu nhơn-loại càng thêm ñậm, Có lẽ chơn-nhơn lúc thạnh thì.

Xúc-ñộng tâm hoài gọi chúng-sanh, Thoát ly cảnh tục sớm tu hành. Giác thuyền ñến bến ñưa người thế, Chớ ñắm hồng-trần nẻo lợi danh.


NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Trụy lạc: xin xem tr. 64.- Vẩn vơ: xin xem tr. 43. - Tạo - Con Tạo - Tạo hoá - Hóa công: tr. 207- 270. - Vinh hoa: xem tr. 173 - 254. - Chơn nhơn: xem tr. 212. - Phú quí: giàu tiền của, sống sang trọng. - Trí tri : biết rõ ràng, biết ñến nơi ñến chốn. - Sầu bi: lòng lo rầu, buồn bực. - Thạnh thì - Thạnh thời: thời vận hên, phát ñạt, tiến triển tốt ñẹp.

382

- Xúc ñộng: xin xem tr. 73. – Thoát ly: xin xem tr. 61. - Tâm hoài: lòng tưởng nhớ. - Giác thuyền - Thuyền giác: xin xem trang 141. - Hồng trần: xin xem trang 12.

--- oOo ---

KHÔNG BUỒN NGỦ

ðêm nay tại sao ta không buồn ngủ ? ði, ñứng, nằm, ủ-rủ nỗi niềm xa. Dường như say chén rượu quá khề-khà, Nhớ những kẻ bê tha trong ảo mộng. ðường danh-lợi ñua chen mùi ong-ỏng, ðâu có màng tiếng vọng của người tu. Cảnh thế-gian dường thể chốn ao tù. Trong biển khổ mấy ai mà thoát ñặng. Nơi cửa Thánh, ôi! người càng quạnh vắng, Chốn nhà ma chen-chúc quá thêm ñông. Biết làm sao gieo ðạo khắp ñại ñồng, ðưa nhơn-loại ñi vào vòng hạnh-phúc. Thương trăm họ ruột tơ thêm vò khúc, ðể trí suy giục-thúc cả muôn dân. Bỗng hay ñâu nghi-ngút khói vua Tần, Tăng-sĩ phải gắng vùi nơi hắc ám. Nào ai biết tâm ta ñời bác lãm, Kiếp người dường chùm gởi bám vào cây. Ở thế-gian ai rõ kẻ chơn Thầy, Dắt sanh-chúng lìa nơi sông mê khổ. Cõi trần-thế biết bao ñiều ái ố, Hơn cùng thua nhắm mắt cũng ra ma.

383

Chi cho bằng: Lúc sống sanh tìm lấy cuộc nhơn hòa, Chữ thuận thảo hay hơn là tranh-ñấu. Thuở ít tuổi ấy là thời thơ ấu, Ơn mẹ cha dạy-dỗ lúc nâng-niu. Lớn lên rồi cần giữ lấy qui ñiều, Của Phật-Thánh dạy người trung lẫn hiếu. Con nghịch phản ñều mang câu ñàm tiếu, Giữ sao tròn ñạo nghĩa mới khôn ngoan. Lòng sắt son dám sánh nỗi ngàn vàng, Khó mua chuộc những người ñầy liêm-sỉ. ðường xa mới rõ biết tài ngựa ký, Lúc nguy nàn tường tận kẻ vô lương. Phụ ông cha làm lắm thói bạo cường, Giành ăn uống ganh em cùng ghét cháu. Trời sanh muỗi là loài thường hút máu, Cũng lắm người mượn kế ây dung thân. Nên thuở xưa Trời sắp cuộc Phong Thần, Diệt kẻ quấy lọc-lừa dân lương-thiện. Mong Tạo-hóa sắp xong tuồng cổ-ñiển, ðặng nhơn-sanh kiến cảnh thái-bình hòa. Ngỏ lời khuyên nhơn-loại khắp gần xa, Rán tu tỉnh hưởng ñời chung cực-lạc. Trên cửa Phật mùi hương thơm bát ngát, Dưới quân thần phụ tử khải-hoàn ca. Ấy là xong bốn biển hiệp một nhà, Không ganh-ghét dứt câu thù hận oán. Trên kẻ trí lấy công-bình phán-ñoán, Dưới vạn dân trăm họ ñược im-lìm .

384

Trẻ với gìa hai chữ từ-khiêm, Không còn thấy loạn-luân nền cang-kỷ. ðạo tôi chúa chặt gìn câu chung thỉ, ðạo thầy trò khắc cốt với ghi xương. ðạo cha con chặt-chẽ chữ miên-trường, ðạo chồng vợ thuận-hòa cho ñến thác. Biết lễ nghĩa kính yêu cùng cô bác, Nội tông cùng ngoại tổ với cậu dì. Thêm kính nhường anh chị kẻ cố tri . Mắt chẳng thấy lũ gian-phi xảo-trá, ðạo bè bạn bất phân nhơn với ngã. Chữ nghĩa tình sắt ñá mãi bền gan, Trên non Tiên văng-vẳng tiếng phụng-hoàng. Phật, Tiên, Thánh an bang cùng ñịnh quốc. ðời xuất Thánh tỏ bày câu tiêm-tất, Rán giữ-gìn kẻo mất giống hiền xưa. Những thói hư tật xấu phải răn chừa, Sau sẽ thấy người xưa tường tận mặt. Ta kể sơ ít ñiều cho vắn tắt, Ước mong ñời xét kỹ ñặng tu-hành. Phật từ-bi ñặng chữ cao-thanh, Người lương-thiện hưởng muôn ñiều hạnh phúc.

ðến ñây ngao-ngán việc trần, Thôi dừng bút lại ñịnh thần xét suy. Giàu sang lắm kẻ vô nghì, Ỷ mình trên bực kể gì nghĩa-nhân. Chẳng kiêng chẳng nể Phật Thần, Suy mưu làm quấy nghiệp trần phải mang. Vì chưng ta mắc tai nàn,

385

Lòng thương trăm họ lỡ-làng từ nay. Cầu Trời, Phật ñộ tiêu tai, Cứu trong thiên-hạ ðạo khai khắp trời.


NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Ủ rũ: héo xào; rũ rượi, dã dượi, buồn rầu. - Khề khà: kè nhè, lè nhè, giọng nhụ nhựa của người say rượu. - Ảo mộng - Mộng ảo: xem tr. 328. - Ao tù: xem tr. 219. - Ong ỏng: giọng ồn ào, om sòm, cao giọng. Nghĩa bóng: không thanh bai ... - Biển khổ: nhà Phật ví ñời là biển khổ, nỗi khổ của con người nhiều như sóng biển; như nhà tù lớn. - Chen: xen vào chỗ ñông, phải xô ñẩy, chen lấn mới ñi ra ñược. Chen chúc: cùng chen nhau. - ðại ñồng: xem tr. 23.- Khói vua (lửa) Tần: tr. 337. - Ruột tơ thêm vò khúc: ruột ñã rối như tơ còn bị vò thêm, khó tháo gỡ. - Nghi ngút: cuộn cuộn bốc lên. - Hắc ám: xin xem trang 255. Nghĩa ở ñây chỉ thời kỳ nhà cầm quyền Pháp cho lính ñi lục soát tìm bắt ai chứa Kinh Giảng, nên tín ñồ PGHH phải ñem Kinh Giảng chôn giấu, có người sợ quá ñành phải ñốt. - Bác lãm: học nhiều, thông hiểu rộng rãi. - Chùm gởi - Tầm gởi: loài cây sống bám trên vỏ cây, sống nhờ cành cây khác. Nghĩa bóng chỉ loại người sống ăn bám, sống dựa vào người khác. - Ái ố: xin xem tr. 278.- Tranh ñấu: xin xem tr. 65.

386

- Nhơn hòa: sự hòa thuận trong lòng người. - Nâng niu: xin xem tr. 123. - Sắt son: xin xem tr. 255. - Qui ñiều: nội qui và ñiều lệ (ñiều luật từng việc ñã ñược qui ñịnh rõ). - ðàm tiếu: nói cười, chuyện vãn, cười cợt. Nghĩa rộng: dị nghị, chê cười. - Khôn ngoan: thật khôn, biết nghe lời hay lẽ phải. - Liêm sĩ - Liêm: ngay thẳng. Sĩ: xấu hổ. Người biết xấu hổ không nhận của ñút lót. Nghĩa rộng: biết ñiều xấu ñể tránh. - Ngựa ký: một trong bốn giống ngựa hay: Kỳ - Ký - Hoa - Lưu. - Nguy nàn: xin xem tr. 236.- Phong Thần: xem tr. 250. - Vô lương: không có lương tâm, hung dữ, gian ác. - Bạo cường - Cường bạo: mạnh và dữ. - Lương thiện: xin xem tr. 225. - Nhơn loại: xem tr. 33. - Cổ ñiển: tính cách, nền nếp xưa cũ; ñiển tích xưa. - Nhơn sanh: xin xem tr. 52. - Cực lạc: xin xem tr. 54. - Ki ến cảnh thái bình hòa: thấy cảnh hòa bình. - Bát ngát: bao la, minh mông, cảnh rộng rãi của biển cả, của cánh ñồng rộng. - Quân thần: vua và các quan. - Khải hoàn ca: xin xem tr. 111.- Công bình: xem tr. 55. - Phán ñoán: xin xem tr. 56.- Xảo trá: xin xem tr. 51. - Im lìm : không lên tiếng, không tiếng ñộng, lặng lẽ. - Từ khiêm: hiền lành và nhún nhường. - Loạn luân: làm rối loạn luân thường ñạo lý. Ví dụ: phong tục và luật pháp không cho phép lấy một người trong vòng bà con gần. (Cùng huyết thống).

387

- Cang kỷ - Cương kỷ: chỉ trật tự, pháp luật, khuôn phép ñể giữ gìn ñạo lý nước nhà. - Chung thỉ - Chung thủy hay Thủy chung: trước cũng như sau, không thay lòng ñổi dạ. - Khắc cốt ghi xương: chạm khắc vào xương. Nghĩa bóng: ghi nhớ mãi mãi, không bao giờ quên. - Miên trường: lâu dài, ñời ñời. - Thuận hòa: nhân nhượng chìu ý nhau, sống yên vui với nhau. - Lễ nghĩa: lễ phép và lẽ phải. Những phép tắc, những nghi thức về lễ. - Nội tông: tổ tiên bên nội. - Ngoại tồ: tổ tiên bên ngoại. - Kính nhường: kính trọng và nhường nhịn. - Cố tri : bạn bè quen biết, thân thiết từ lâu. - Gian phi: làm sai trái, nuôi ý cướp tài sản người. - Nhơn ngã: xin xem tr. 163.- An bang: xin xem tr. 137. - Nghĩa tình: ân nghĩa và tình cảm, tình thương. - Văng vẳng - Vẳng vẳng: xin xem tr. 372. - Phụng hoàng - Phượng hoàng, giống chim linh ở rừng sâu khó thấy, có thể giống chim trong tưởng tượng - phụng hay phượng là chim trống, hoàng là chim mái. Theo truyện Tàu, ñầu thế kỷ 12, khi nhà Thương sắp bị diệt, chim phượng gáy tại núi Kỳ - người xưa cho ñó là báo ñiềm chúa thánh ra ñời (Châu Văn Vương – Châu Võ Vương). - An bang ñịnh quốc: giữ nước yên ổn, không chiến tranh, không loạn lạc. - Tiêm tất - Tươm tất: xin xem tr. 328.

388

- Tu hành: xin xem tr. 14. - Từ bi: xin xem tr. 10 và 25. - Cao thanh – Thanh cao: xin xem tr. 61 và 163. - Ngao ngán: xin xem tr. 179.- Vô nghì: xin xem tr. 44. - ðịnh thần: giữ cho tinh thần yên lặng. - Nghĩa nhân: xin xem tr. 224. - Suy mưu: suy nghĩ, tính mưu tìm kế. - Nghiệp trần: xin xem Nghiệp, trang 70. - Tai nàn – Tai nạn: việc không may xảy ra gây thiệt hại lớn về người, về của. - Lỡ làng: lỡ mất, dở dang. - Tiêu tai: hết cơn xui rủi, thoát khỏi tai họa, tai nạn nguy hiểm.

--- oOo ---

THU ðÃ CUỐI (Bài nầy không có tựa. Chép theo bổn chánh do ðức Ông giữ).

Thu ñã cuối bấc lai-rai thổi, Xét cõi lòng chạnh nỗi thương tâm. Canh tràng thốn-thức ñứng nằm, Phiền-ba xe ngựa ù-ầm bên tai. Nguồn mây bạc cuốn quay mũi viết, Chấm vào nghiên chi xiết ngại-ngùng. Cùng bung sao lại khuấy bung, Một bầy ngơ-ngác cội tùng còn xa. Thấy Tăng-Sĩ thiệt-thà hữu chí, Vội ñem lòng ích-kỷ hại nhân. Ôi, ñời yểm cựu nghinh tân, Rùng-rùng xóa bỏ Phật, Thần, Thánh, Tiên. Làm cho Lão nửa phiền nửa tủi, Ước sao mình chư cuội trên trăng.

389

ðặng soi khắp cả dương-trần, Cho người trong tối ñặng lằn ñiển quang. Kể ñến lúc băng ngàn ñất khách, ðem thân nầy cắt mạch sầu ñông. Dầu ai trao ñổi lạt nồng, Trao chua chế ngọt tấm lòng chẳng nao. Nhưng nghĩ lại héo xào tim phổi, Biết gốc lành sao cội không gìn. Ngạt-ngào tiếng kệ lời kinh, Ơn nhờ chư Phật oai thinh giáo truyền. Thân làm ðạo ba giềng năm mối, Dù gặp cơn gió thổi mưa tuôn. Bại rồi thành lại nên tuồng, Vạn dân hưởng ñược nước nguồn Ma-ha. Trải một lúc cuồng ba sóng dậy, Chắc nhơn-sanh sẽ thấy việc chi ? Trời ñà sắp ñặt ly-kỳ, Tới ngày trả quả ầm ỳ biết bao. Thỏa chí kẻ khát-khao ñạo-ñức, Danh Thánh tài thơm rực non sông. Theo ñòi học cổ của ông, Nguồn văn kêu gọi người ñồng tâm tu. Lòng ñừng chất mối thù chi cả, Lũ bạo tàn tất tả nay mai. Bấy lâu khoe giỏi khoe tài, Trời xanh rọi thấu diệt loài kiêu căng. Lời ta nói có ngằn lắm nhỉ, ðể ñây rồi chúng quỉ hiểu lầm. ðiệu ñờn trổi khúc huyền thâm.

390

Nhà nghề chọn bản tri-âm ñâu nào. Giọng Tăng-Sĩ thanh thao như kiểng, Hạn ñã lâu sông giếng cạn mòn. Cỏ cây khô héo thon-von, Nay nhờ mưa ñượm mà còn khát-khao. Nghĩ ñến ñây gió ào ào thổi, Ngẩng mình ra nhìn ngọn ñông-phong. Khổng-Minh nhờ gió dụng công, Còn ta nhờ ñược muỗi mòng bay tan. Khuyên chớ chấp kẻ lòng lang sói, ðể ñức lành ta rọi khắp nơi. Non sông rực-rỡ chói ngời, Mảnh gương Phật-ñạo soi ñời cổ kim. Nhơn loại sẽ khỏi chìm bể khổ, Khắp muôn loài nguyện ñộ siêu-thăng. Kể chi miệng mối lưỡi lằn, Mặc tình thế sự kêu thằng hay ông. Chớ chia rẽ phải ñồng tâm lực, Khua giọng vàng ñánh thức bốn phương. Chấn-hưng Phật-Giáo học-ñường,

Dưới trên hòa-thuận chọn ñường qui nguyên. Tay Tăng-Sĩ gậy thiền quyết nắm, Lần buội (bụi) bờ xuống thẳm lên ñèo. Dầu cho gặp lắm hùm beo, Từ-bi vẫn niệm quyết leo khỏi rừng. ðâu nản chí mà ngừng việc phải, Cuộc tang-thương biến cải cảnh trần. Bực mình ñeo ñắm pháp-thân, Chờ cơn gió tạnh sẽ lần bước ra.

391

Thấy thiện-tín chan hòa giọt lụy, Tâm não nùng chạnh nghĩ xa vời. Chim trời dựng ổ chiều mơi, Bầy con chiu-chít cả ñời nhàn thân. Còn một ñoạn mưa Tần nắng Sở, Trải qua rồi việc dở hóa hay. Thế gian sẽ biết Thánh-tài, Bế-bồng con dại hát bài khải-ca. Ai mà ñược trông qua cảnh ấy, Cội phúc nhà tạo lấy mà nhờ. Thương ñời tả ít lời thơ, Nẻo tu dân-sự còn chờ dịp nao ? Phận Tăng-Sĩ nài bao gió bụi, Miễn xổ lồng tháo củi ta-bà. Theo ñòi gương-phẩm Thích-Ca, Dốc ñem tâm chí tầm ra ðạo mầu. Cả vạn vật chung bầu thế-giái, Vì oán thù dựng bãi chiến-trưòng. Cũng ñồng xưng bá xưng vương, Tranh quyền ñoạt lợi ñởm ñương xé giành. Ta nguyện một lời hành chánh ñạo, Chẳng phải người thông thạo hoàn toàn. Nhưng mà gắng chí kêu vang, Người ôi ! thức tỉnh lánh nàn tu thân. Nguồn bạch thủy trong ngần mát-mẻ, Múc rưới vào ñộ kẻ chúng-sinh. Thần-thông phép Phật muôn nghìn, Cội lành nắm chặt ắt mình thảnh-thơi. Nay Tăng-Sĩ có lời kêu gọi,

392

Dụng tinh-th ần chống-chỏi quỉ tà. ðừng cho chúng ñến gần ta, Nhơn-sanh còn hỡi ngà-ngà giấc say. Phật, Tiên, Thánh muôn loài vạn-vật, Cũng ở trong quả ñất ñựng gầy. Siêu-thăng nhẹ tách ñường mây, Tr ầm-luân oan-nghiệt càng gây thêm hoài. Ta chí dốc tầm ñài nguyệt-ki ến (kiếng), Cho dương-trần rọi chuyện sai lầm. ðịnh thần dẹp hết tà tâm, Huờn lai bổn-tánh Thần khâm quỉ nhường. Bỏ cái tánh tự-cường tự trọng, Gẫm cuộc ñời cái bóng theo hình. Tu hành ñâu kể nhục vinh, Ta làm bổn-phận ngạo khinh mặc ñời. ðầu ngưỡng-vọng ñất trời minh chứng, Tấm lòng thành quyết dựng ðạo ñời. ðôi ñều hòa-nhã nơi nơi, Thân nầy mới chịu ngồi nơi thạch-bàn. Lòng trẻ thảo biết ñoàn biết kết, Phí xác phàm mê mệt ñâu nài. Băng rừng vẹt phá gốc gai, ðưa người lương-thiện ñến ngay Niết-Bàn. Thấy biển khổ ñâu an lòng ñặng, Xông thuyền ra cứu vớt sanh-linh. Miễn cho bá-tánh vẹn mình, Hết cơn bịnh tật hết tin ñạo tà. Cúi nhờ nước ma-ha mát mẻ, Xin Phật ban cho kẻ khát lòng.

393

Chim khôn thì uống nước trong, Người khôn mau sớm rửa lòng bợn nhơ. ðể ma bịnh theo hờ bên gót, Thần chết kia ôm hót bên mình. ðạo lành sao lại chẳng tin, Dầu cho thông thái cũng gìn cốt xưa. Nỡ ñâu lại vày bừa ñồng loại, Cũng gốc Ngài Thượng-ðế xuống trần. Quày ñầu nghe tiếng chuông ngân, Trở về nơi cũ cho gần Phật, Tiên. Thấy sanh-chúng quá ghiền cảnh tục, Nên nhiều lần giục thúc muôn dân. Bạch trinh giữ lấy nghĩa-nhân, Muốn về cõi Phật, lập thân cõi trần. Vượt cảnh khổ muôn phần u-ám, Ganh, ghét, hờn, thì thảm muôn bề. Khuyên trong nam nữ chợ quê, Cúi ñầu thiện-niệm trông về Tây-Phương.

NGÂM :

Tu cho kẻ bạo khâm-nhường, ðẹp lòng cha mẹ Cửu-Huyền chờ trông.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bấc: Gió bấc: từ hướng ðông-Bắc thổi tới, mang theo hơi lạnh. Gió bấc bắt ñầu từ giữa tháng chạp. - Lai rai : từ từ, từng chút mà kéo dài. - Phiền ba - Phồn hoa - Phiền hoa: xin xem tr. 143. - Ù ầm- Ầm ỳ: nhiều tiếng ñộng to liên tiếp; tiếng ñộng ngân dài do núi, rừng, hay nhà vọng lại.

394

- Ngại ngùng: chần chờ, ngập ngừng, do dự, e ngại. - Bung: loại nồi ñất lớn dùng hấp bánh trong dịp Tết. Câu này hàm ý than: Mình cùng một nòi giống tại sao lại khuấy nhau, bắn giết nhau. - Ngơ ngác: dớn dác, bối rối, hơi sợ vì lạ cảnh. - Cội tùng: gốc tùng. Tùng, loại cây sống lâu, cứng cõi, thời tiết nào cũng chịu ñược, ñất sỏi ñá vẫn bám rễ và cành lá luôn xanh tươi. Ở ñây chỉ ðức Thầy. - Ích kỷ: xin xem tr. 156.- Oai thinh: xin xem tr. 270. - Yểm cựu nghinh tân: theo cái mới quên bỏ cái cũ. - Rùng rùng: ùn ùn, một số ñông người kéo nhau, ñua nhau làm một loạt. - Cuội: tên nhân vật tưởng tượng trong dân gian - ôm cây ña bay lên mặt trăng. - ðiển quang: ánh sáng do ñiện phát ra. Bực tu hành nhờ ñạo thể thanh tịnh nên có ánh sáng phát từ gương mặt và tỏa ra bốn hướng. - Băng ngàn: ñi tắt trong rừng. Vượt ñường xa ngàn vạn dặm. - Héo xào tim phổi: thương nghĩ về cảnh khổ mà người ñời phải chịu, ðức Thầy thấy tim phổi như héo như xào, tức thương xót và lo lắng ñến cực ñộ. - Giáo truyền: xin xem tr. 12. – Ly kỳ: xin xem tr. 113. - Ba giềng năm mối: có hai giải thích: 1.- Tam quy - Ngũ giới: Tam quy: quy y Phật, Pháp, Tăng. Ngũ giới: cấm sát sanh, ñạo tặc, tà dâm, uống rượu và nói dối. 2.- Tam cang - Ngũ thường: xem tr.104. và 97. - Ma ha: ở ñây chỉ ðạo Phật.

395

- Cuồng ba: sóng lớn, sóng dữ dội. - Quả - Quả báo: xin xem tr. 68.- ðạo ñức: xem tr. 19. - Khát khao: thèm muốn, thèm muốn thái quá. - Bạo tàn: hung dữ ñộc ác ñến mất tánh người. - Tất tả: vội vã, vội vàng, lật ñật. - Kiêu căng: cậy hay, giỏi, giàu mà xem thường kẻ ngang mình hay dưới tay. - Có ngằn: có ngần, chừng mực. Nói có chừng mực. - Nhỉ: phải chăng ? Phải không hả ? Hả, hé. Tiếng cuối câu lơ lửng giữa hai ý xác nhận và tự hỏi. ðẹp nhỉ ! Vui nhỉ ! Có chăng nhỉ ! - Huyền thâm: xin xem tr. 10. - Tri âm : xin xem tr. 154. - Thanh thao – Thanh tao: xin xem tr. 173. - Ki ểng: chuông lớn dùng ra hiệu. Kiểng ñổ ba hồi. - Hạn: nắng khô hạn. Nắng kéo dài nhiều tháng. - Thon von: cheo leo, gian nan, nguy hiểm. Nghĩa ở ñây là lòng buồn, xót xa. - ðượm: thấm, tẩm. ðượm mùi hương. - ðông phong: gió ñông, gió hướng ñông thổi tới. - Khổng Minh nhờ gió dụng công: chuyện Khổng Minh Gia Cát Lượng cầu gió ñông cho Châu Du ñốt chiến thuyền của Tào Tháo trên sông Xích Bích, theo truyện Tam Quốc Chí (Tàu). - Lang sói: chó sói. Nghĩa bóng chỉ lòng dạ ác ñộc. - Rực rỡ: chói sáng ra, bừng sáng lên; lộng lẫy. - Cổ kim: xin xem tr. 161. - Siêu thăng: xin xem tr. 275. - Mi ệng mối lưỡi lằn - Mi ệng lằn lưỡi mối: Miệng thằn lằn, lưỡi rắn mối ñều ñộc ác. Côn trùng bay ngang miệng là chúng le lưỡi cuốn vào, ít khi sống

396

sót. Thành ngữ này chỉ hạng người lòng dạ ñộc ác, chuyên dùng lời thêm bớt, nói xấu người này, bôi lọ kẻ kia ñể kiếm lợi. - ðồng tâm lực: ñồng tâm hiệp lực, ñồng chung sức. - Chấn hưng: xin xem tr. 374 .- Thẳm: xin xem tr. 226. - Hòa thuận - Thuận hòa: xin xem trang 387. - Qui nguyên: về nguồn cội, trở lại nguồn gốc. - ðèo: ñường trải qua hai hòn núi gần nhau.“... Xuống thẳm lên ñèo” có nghĩa ñi rất cực khổ hết xuống vực thẳm (sâu) lại leo lên ñèo cao. - Hùm beo: Hùm là một loại cọp mình có vằn ñen, Beo: hình dáng giống mèo nhung to con như cọp. Hai loại thú dữ ăn thịt sống. - Nản chí: xin xem tr. 379. - Tang thương: xem tr.108. - Biến cải: xem tr. 380. - ðeo ñắm – ðeo ñẳng: 370. - Pháp thân: xem tr. 377. - Não nồng (nùng): tr. 111. - Gió tạnh: ngưng gió, hết gió. Nghĩa bóng: chờ tình thế êm dịu. - Thiện tín - Thiện nam tín nữ: xin xem tr.15. - Chan hòa: chảy ròng ròng, tuôn chảy khắp nơi, tràn ngập khắp nơi. - Chiu chít - Chít chiu: lịu ñịu, bận bịu. Ví dụ: Mẹ gà con vịt chít chiu. - Mưa Tần nắng Sở: nắng trên nước Sở, mưa ở ñất Tần. Sở là một nước nhỏ, nay thuộc tỉnh Hồ Bắc (Tàu) bị nước Tần, thuộc tỉnh Cam Túc (Tàu) chiếm. Bấy giờ là thời ðông Châu liệt quốc, khắp nước Tàu dân chúng khổ sở vì giặc giã liên miên. Chỉ cảnh lao khổ nhọc nhằn trong chiến tranh loạn lạc.

397

- Dịp nao: dịp nào, cơ hội nào. - Nài bao: không ngại, không kể cực khổ. - Tháo củi: mở cửa chiếc củi. Củi: lồng to ñể chở tù tội khi di chuyển. Chuồng nhốt súc vật. - Ta bà: xem tr. 98.- ðởm (ñảm) ñương: xin xem tr. 28. - Gương phẩm: gương cao quí, gương hy sinh. - Thế giái - Thế giới: các nước trên mặt ñất. - Chiến trường: chỗ hai cánh quân ñánh nhau. - ðộ kẻ chúng sinh: cứu giúp tất cả con người và sinh vật muôn loài. - Thần thông: xin xem tr. 279.- Thảnh thơi: xem tr. 55. - Tinh thần: xin xem tr.19. - Trầm luân: xin xem tr. 61. - Ngà ngà: có cảm giác say, chếnh choáng. - Oan nghiệt: xin xem tr. 61.- ðịnh thần: xem tr. 388. - ðài nguyệt ki ến (kiếng): Ngục Vô Gián 10 cửa, cửa thứ nhứt có một ñài nguyệt kiếng. ðài này có công dụng chiếu hiện những sinh hoạt của con người từ nhỏ ñến lúc qua ñời (Theo ñồng ñạo Lê văn Phú). - Thần khâm: Thần kính phục. - Tự cường: tự làm mình mạnh lên không nhờ vả ai. - Tự trọng: nghĩa ở ñây là cuộc sống và hành ñộng của mình ñược người ñời kính trọng. - Ngưỡng vọng: kẻ dưới nhìn lên cầu xin ơn huệ cấp trên. - Minh chứng: chứng tỏ chắc chắn, bằng cớ ñích xác. Lời nói ấy ñã minh chứng ñược việc làm.Nghĩa ở ñây chứng minh lòng quyết cứu ñời của ðức Thầy. - Hòa nhã: xin xem tr. 150.- Sanh linh: xin xem tr. 30.

398

- Thạch bàn: bàn bằng ñá. Nghĩa bóng: ngồi thạch bàn ở ñây là ngồi tham thiền, ngồi tu sau khi hoàn thành tâm nguyện. - ðâu nài: không nệ. Không kể gì mệt nhọc. - Ma ha: ở ñây chỉ tu hành theo ðạo Phật. - Thông thái: hiểu biết rộng rãi và thâm sâu. - Vày bừa: xài xể, ñày ñọa, hành hạ, chà ñạp. - Bạch trinh : trắng trong ngay thẳng. - U ám: tối tăm, ban ngày mà mặt trời bị mây ñen che. Buồn bã âu sầu, lòng canh cánh nỗi rầu lo. - Thiện niệm: lòng lành và tưởng Phật. - Khâm nhường: khâm phục và kính nhường. - Cửu Huyền Thất Tổ - Cửu Huyền: xin xem tr. 96.

--- oOo ---

“ðÊM NGỒI MỘT MÌNH ” (tiếp theo bài trước)

Riêng phòng vắng-vẻ một mình ta, ðèn ñiện bật lên ánh sáng lòa. Trí não nghĩ suy tuồng biến ñổi, Tâm hồn liệu lượng cảnh thay nhà. Tai nghe bốn phía xe cùng ngựa, Mắt thấy chung quanh vách trắng ngà. Cô ñộc nhưng lòng nô-nức mãi, Cố tình kinh-nghiệm những ngày qua.

Nhà thương Chợ-quán, ngày 30-9 Canh-Thìn.

--- oOo ---

MƯỜI BỐN THÁNG M ƯỜI

Cảnh trời mây mịt vẽ lăng-quằng, Mười bốn tháng mười lại khuất trăng.

399

Ngẫm việc thiên-cơ càng biến chuyển, Xem chừng ñịa-lý quá xung xăng. Tơ lòng vương-vấn ñời thêm bận, Tâm dạ ai-hoài cuộc nhện giăng. Biết ñó biết ñây thời với vận, ðể ngày kết cuộc khó ăn-năn.

Nhà thương Chợ-quán, ñêm 14-10 năm Canh-Thìn. (trước khi Cộng-sản nổi dậy ở Xoài-Hột).

--- oOo ---

“THAN ðỜI” (Chép theo bổn chánh do ðức Ông giữ)

Chạnh lòng nghĩ lại cảnh phiền ba, Nghi-ngút bợn nhơ khói vạy tà. Lăn-lóc phong-trần dày dạn mặt, Truân chuyên bể ái kiếp mày hoa. Hố sâu chất chứa người bạc-ác, Hang thẳm chôn chồng kẻ thiết tha. Trời ñã hoàng hôn mau chợt tỉnh, Tìm ñèn Trí-Hu ệ lánh thân ra.

Lánh thân ra khỏi kẻo mang tai, Tầm nẻo cao sâu ñến Phật-ñài. Bến giác, Thần, Tiên mau chực sẵn, Bể mê phàm tục phải cao bay. Nợ duyên ñeo-ñắm nơi ñời tạm, Kiếp số luân-chìn chốn gốc gai. Rày gặp mưa nhuần ân Thánh-ñế, Cam-lồ rưới tắt lửa tr ần-ai.

Nhà thương Chợ-Quán, ngày 3-12 Canh-Thìn.

400

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Cô ñộc: chỉ có một mình. - Nô nức: lao xao, rộn rực. Thiên hạ nô nức ñi xem. - Li ệu lượng: xin xem tr. 249.- Kinh nghi ệm: xem tr.10. - Lăng quằng: nguệch ngoạc quanh co. - Thiên cơ: xin xem tr. 279.- Ai hoài: xin xem 116. - ðịa lý: hình thể tự nhiên trên mặt ñất. - Xung xăng: có cử chỉ hăng hái, hăm hở. - Vương vấn: cứ phải nghĩ ñến, nhớ không dứt ra ñược; vương mang, mắc míu. - Thời - Vận thời: lúc hết trở ngại khó khăn, làm là thuận lợi. Hên và xui. - Vận: khí số, lúc may hay rủi. - Chạnh lòng: ñộng lòng thương cảm, nhớ nhung. - Phiền ba: xin xem tr. 143.- Phong trần: xem tr. 250. - Nghi ngút-Ngui ngút: xem tr. 385.- Trần ai: tr. 254. - Lăn lóc: dấn mình vào và ở lâu trong ñó. Lăn lóc với ñời. Lăn lóc với nghề. - Dày dạn: chịu ñựng cực khổ. Quen lỳ, chai sạn với khó khăn, gian khổ. Từng trải, hiểu biết do ñã nếm chịu nhiều khó khăn gian khổ. Lỳ, không thẹn. - Truân chuyên: xin xem tr. 369.- Bến giác: xem tr.141. - Mày hoa: kiếp mày hoa, chỉ hạng gái buôn hương bán phấn.. - Bạc ác: ác ñộc, không thương người. - Thiết tha - Tha thiết: có tình cảm sâu ñậm; luôn lo nghĩ ñến. - Hoàng hôn: trời chạng vạng, lúc nhá nhem tối. Nghĩa bóng: sắp tới cuộc ñổi ñời, thế gian tiêu diệt.

401

- ðeo ñắm: xin xem tr. 370.- Cam lồ: xin xem tr. 177. - Luân chìm - Trầm luân: xin xem tr. 61. - Mưa nhuần: Nhuần: thấm sâu vào. Mưa nhuần: mưa tưới khắp ơn mưa móc của ñấng bề trên.

--- oOo ---

“TRAO LỜI CÙNG ÔNG TÁO ” (Chép theo bồn chánh do ðức Ông giữ)

ðôi lời cạn hỏi Táo-quân ông, Sắp tính về chầu Thượng-giới không. Nếu có, việc trần tâu thẳng lẽ, ðừng như những kẻ bén hơi ñồng.

ðêm ngồi nghĩ hỏi thăm ông Táo, Sổ-sách trần ông tính ñã xong chưa ? Năm Canh-Thìn nhiều trận gió mưa, Cho nhơn-loại trăm cay cùng ngàn ñắng. Còn một tháng trông coi dài dặn, Chắc hăm-ba theo lệ cũng chầu Trời. ðêm nay trò chuyện với tôi chơi, Thêm dặn trước ít lời ông xin nhớ. Táo cười rằng ! có chi nhắn nhở ? Mới hôm nay sao lại gấp quá chừng ? Có ñiều chi lo liệu bâng khuâng. Mà vội-vã dặn-dò tôi sớm vậy ? Sãi cả cười, vuốt ve tấm ñãy: Sợ ngày về ông bận lắm chè xôi. Của chúng-sanh làm lễ vãng hồi, E quên mất những lời tôi gởi-gấm (gắm). Nên tính trước trao tờ cáo-thẩm,

402

Cuộc trần-gian ñà trải một năm qua. Luôn từ ngày Tăng-Sĩ xa nhà, ðiều uất-kết tâu qua cùng Thượng-ðế: Ngày vâng chỉ ñáo-lai trần-thế, Cõi Trung-Ương nhằm ñất nước Việt-Nam. Chọn một chàng tuổi trẻ tục-phàm, Mượn tay gã, tờ hoa Thần hạ bút. Khuyên bá-tánh tầm Tiên rời tục, Chỉ máy Trời bày tỏ việc về sau. Gái cùng trai già trẻ bước vào, ðường trí-huệ qui-y gìn ðạo-pháp. Thần cũng chẳng say mê chùa tháp, Chẳng tham tiền, tham vật, món chi chi. Hơn năm dư quyết chí duy trì , Truyền sanh chúng phải kính thờ Trời, Phật. Cũng lắm kẻ phàm phu sơ thất, Vội trêu ñùa lũ quỉ ngạo ñoàn ma. Lúc ăn-năn sửa tánh rất thật-thà, Còn lắm kẻ nghinh-ngang theo chọc rối. Mượn luật-pháp ẩn trong bóng tối, Mãi làm ñiều phi nghĩa chuyện bất lương. Dạ hiểm sâu không thước ño lường, Dốc phá hoại ñường ngay, bôi lẽ thẳng. Thêm lời tiếng thấp cao nhẹ nặng. Làm cho người tu tỉnh phải xót xa; Nên hạ thần kinh-cẩn tâu qua. Xin Ngọc-ðế phân minh giùm trần-thế. Nay cũng lắm người ưa kinh-kệ, Muốn tu mà gặp lúc quá gay-go.

403

Xác trần còn mắc phải neo ñò, Giờ rước khách ñã ngưng rồi năm tháng. Thiên-số ñịnh cũng chưa quá hạn, Nên phải còn bận mãi ách nàn tai. Vọng Thánh-minh ñức rạng khắp nhơn-loài, Ban phước xuống dân lành cho bớt khổ. Gạo lúa kém là ñồ sản-thổ, Hàng hóa cao, ấy của ngoại bang vào. Kẻ nghèo hèn thêm nỗi ñói, ñau, Rất mong-mỏi an-cư cùng lạc nghiệp. Oai trời ñất, thế-trần khủng-khiếp, Nhưng ngặt loài thỏ-cáo cứ ñua tranh. Lũ sói hùm huơi gút múa nanh, Cho trăm họ hãi-hùng cơn sấm nổ. Thần rán sức ra công khuyến dỗ, Gìn thuần-phong mỹ-tục của Rồng-Tiên. Tập ở ăn theo nết Thánh-hiền, Lòng tu tỉnh, dòm Phật-Tiên nối chí. Bày tường-tận trước sau chung thỉ, ðời văn-minh vật-chất bỏ gương xưa. Nghiệp Tổ Tiên con cháu vày-bừa, Học thói mới lăng-loàn theo sở dục. Khắp thế-giới binh lương cụ túc, Quyết tranh-giành quyền-lợi, xé-xâu nhau. Thấy nhơn-sanh tuôn giọt máu ñào, Lòng bác-ái ñộng tình rơi nước mắt. Tiếng ai-bi thở than véo-vắt, Khắp ðông, Tây, Nam, Bắc chịu ưu sầu. Kẻ lương-hiền chờ giọt mưa ngâu,

404

Người bạo ngược thừa cơ nguy thủ lợi. Ở thị thiềng ñua chen xướng khởi, Những tuồng hư cho bọn gái lẫn trai. Nào hút thuốc phiện, hội ve chai, Nào trùm-ñĩ, ma-cô nghề hút máu. Ai ñể mắt xem ñời chu ñáo, Chẳng khỏi than giùm dân-tộc hư hèn. Diện áo quần, son phấn lấn chen, Miễn cho mình ñược lên xe xuống ngựa. Mảng ñiểm-tô huy-hoàng nhà cửa, Ai khốn-cùng ñể mặc ñất, trời xây. Thấy nhơn gian khuynh ñảo tỏ bày, Cho Thượng-ðế lãm tường trong sanh-chúng. Bấy nhiêu ñều xét xem nhân-chủng, Táo ñệ giùm cho thấu ñên Thiên-cung. Còn nhiều ñều gớm-ghiếc hãi-hùng, Lấy yếu lược ñôi câu mà tr ần-tố. Nay cùng ông hữu duyên tương ngộ, Chúc ông về Thượng-giái ñược ban khen. Phần Sĩ-Tăng tay trống miệng kèn, Giác thiện-tín chấn-hưng nền Phật-giáo. Nếu chừng nào khai thông ñại ðạo, ðuốc từ-bi rọi khắp cả nhơn-gian. Bể tr ầm-luân khô cạn sáu ñàng, Tăng-Sĩ mới trở về nơi thanh-tịnh.

Nhà thương Chợ-Quán, ngày 3 tháng chạp Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

405

- Táo quân – Táo: bếp. Quân: vua – Vua bếp hay Thần bếp. Bên Tàu, ngày xưa cứ ñến mùa hạ thì tế Táo Quân. Theo Hoài Nam Tử: Hoàng ðế ñặt ra việc nấu nướng. Theo truyền thuyết của ta: Có hai vợ chồng nọ xiêu lạc nhau, mỗi người một nơi. Người vợ lấy chồng khác. Một hôm có người hành khất ñến xin ăn, chị nọ nhận ra là chồng mình, liền ñem cơm ra cho. Sợ chồng sau biết ñược, chị giấu chồng cũ vào ñống rơm. Không ngờ, khi người chồng mới về, lấy rơm chụm, vô tình ñể lửa bắt cháy ñụn rơm, thiêu chết người chồng cũ. Chị vợ nghĩ ñến tình nghĩa xưa, ñau ñớn quá nhảy vô lửa chết theo chồng. Và người chồng sau, trước cảnh bi thảm ấy cũng nhảy vào chết với vợ. Linh hồn ba người ñến trước Ngọc Hoàng Thượng ðế, Ngọc Hoàng thương tình cho làm Táo Quân. Ca dao của ta vì thế mới có câu:“Thế gian một vợ một chồng - Nào như vua bếp hai ông một bà”. - Bén hơi ñồng: bị tiền bạc lôi cuốn; ham tiền ăn của ñút lót- ăn hối lộ. - Bâng khuâng: buồn buồn, lòng hơi buồn, hơi áy náy song không hiểu vì ñâu. Có những cảm xúc luyến tiếc nhớ thương xen lẫn làm ngơ ngẩn. - ðãy: cái bọc, cái túi, cái bao nhỏ ñeo trước ngực. - Vãng (vãn) hồi: Vãn: níu kéo. Hồi: về. Kéo về lại như cũ. - Gởi gắm: nhờ trông nom, bảo vệ giùm. - Cáo thẩm: báo cáo, tố cáo nhờ xem xét xử ñoán. - ðà: ñã.

406

- Uất kết: kết tụ, chất chứa vì chưa thỏa mãn, chưa giải quyết ñược. - ðáo lai: ñến, từ nơi khác ñến. Từ nơi xa trở về. - Tục phàm – Phàm tục: thuộc cõi trần tục. - Phàm phu: người phàm trần, phàm tục. - Tờ hoa: xin xem tr. 223. - Bất lương: xin xem tr. 43. - Duy trì : giữ gìn không ñể mất. - Sơ thất: sai lầm, thiếu sót.Không chú ý ñể hư, mất. - Phi nghĩa: trái ñạo nghĩa. Của không phải do mình làm ra. - Hiểm sâu - Sâu hiểm: sâu ñộc, tính ngầm trong lòng, không nói ra. - Nghinh ngang: xin xem tr. 289. – Ăn năn: xin xem tr. 16. - Phân minh: xin xem tr. 208. - Gay go: khó khăn, trắc trở. - Neo ñò - Neo - Mỏ neo: thanh sắt hình chữ T có hai mỏ nhọn hai bên, thả xuống ñáy sông cho bám sâu ñất ñể giữ chiếc thuyền lại. Neo ñò: chiếc ñò bị giữ lại bằng mỏ neo. - Thiên số: số trời, sự sắp ñặt, ñịnh ñoạt của Trời. - Ách: tai họa, việc rắc rối phải gánh chịu. - Nàn tai - Tai nạn: xin xem tr. 388. - Vọng Thánh minh: mong Thượng ðế soi xét. - Sản thổ - Thổ sản: vật sanh sản ở trong nước. - An cư: xin xem tr. 255. - Chung thỉ: xin xem tr. 387. - Lạc nghiệp: xin xem tr. 370.- Hãi hùng: xem tr. 370. - Khủng khiếp: rất ghê sợ, sợ hãi. - Huơi gút múa nanh: hăm he, thị uy, phô trương sức mạnh. Chỉ thú dữ nhe nanh (răng nhọn cạnh

407

răng cửa ñể xé thịt) giương vút (vuốt, móng chân nhọn của loài thú dữ) chực hạ thủ kẻ thù, hay chực vồ xé con mồi. - Thuần phong mỹ tục: phong tục tốt lành. - Tu tỉnh: xét lòng mình thấy lỗi, rán từ bỏ, sửa ñổi. - Tường tận: xin xem tr. 80. - Văn minh: xin xem tr. 88. - Vật chất: xin xem tr. 30.- Vày bừa: xin xem tr. 398. - Lăng loàn: xin xem tr. 279. - Xâu xé: xin xem tr. 40. - Sở dục: ham mê vật chất và thú vui xác thịt. - Binh lương: binh sĩ và thức ăn của lính. - Cụ túc: ñầy ñủ. - Nhơn sanh: xin xem tr. 52. - Lương hiền - Lương thiện: xin xem tr. 225. - Ai bi : buồn thảm, ñau ñớn. - Véo vắt - Giéo giắt: réo rắt, tiếng thanh mà cao vút: ðàn nghe giéo giắt. - Ưu sầu: lo buồn. - Mưa ngâu: xin xem tr. 317. - Bạo ngược: xem tr. 224. - Thủ lợi: giữ gìn kỹ những gì có lợi ích cho mình. - Thị thiềng - Thị thành: dân gian miền Nam kính trọng ðức Cố Quản Trần văn Thành, ñại ñệ tử của Phật Thầy Tây An, người có công lớn trong việc kháng chiến chống Pháp, nên nói trại ra thiềng. - ðua chen: bay nhảy, tranh hơn thua trong ñám ñông ñể giành lấy phần hơn cho mình. - Xướng khởi - Khởi xướng: ñề ra trước, nêu ra trước ñể mọi người làm theo. Nghĩa ở ñây ngầm chỉ những thú vui chơi. - Hội ve chai: hội các người uống rượu, ăn nhậu.

408

- Trùm ñĩ: người cầm ñầu một nhóm gái bán phấn buôn hương. - Ma cô: từ tiếng Maquereau (Pháp): trùm ñĩ, kẻ dắt mối cho gái ñiếm. - Chu ñáo - Châu ñáo: hoàn toàn, rất cẩn thận, ñến nơi ñến chốn, không sơ xuất ñiều gì. - Lên xe xuống ngựa: chỉ cảnh sang giàu của người có quyền cao thế lớn trong xã hội. - Khốn cùng: nghèo khổ, túng quẩn cùng cực, hết ñường day trở. - Nhơn gian: cõi ñất của loài người. - Khuynh ñảo: xem tr. 357. - Nhân chủng: xem tr. 44. - Lãm tường - Tường lãm: xem trang 112. - Sanh chúng- Chúng sanh: xin xem trang 11. - ðệ - ñệ trình : dâng lên, trình lên cấp trên. - Thiên cung: cung trời. Nơi Ngọc Hoàng ngự. - Gớm ghiếc: ghê, nhờm tởm, rợn người, bắt rùng mình không muốn thấy. - Yếu lược: sơ lược, tóm tắt những phần cốt yếu. - Tương ngộ: gặp nhau. - Thượng giái - Thượng giới: cõi trên, trên trời, nơi Thượng ðế, nơi Tiên, Thánh ở. - Giác thiện tín: dạy dỗ cho những người nam và nữ tu học theo ñạo Phật. - Chấn hưng: xem tr. 374. - Trầm luân: xin xem tr. 61. - Sáu ñàng - Lục ñạo: xin xem trang 72.

--- oOo ---

“TỰ THÁN ” (Chép theo bổn chánh do ðức Ông giữ).

409

Vì ñâu bốc ngọn lửa Tần, Mà lòng Tăng-Sĩ như dần nát tan. Nghĩ mình chọn kiếp con hoang, Quê hương rày ñã dặm tràng sơn-xuyên. Tổ-ñường còn một cành huyên, Từ-ñường hôm sớm luống phiền chờ trông. Hai em thiểu trí thơ-ñồng, Chị ñà an phận theo chồng ñàng xa. Từ mang một tấm áo dà, Mùi thiền ñã thắm ơn nhà lợt phai. Sống sanh ra phận râu mày, Một ñời một ðạo ñến ngày chung thân. Tuy là xa cách cố nhân, Nơi ñời tri ếu mến sớm gần cửa không. Tù-bi buộc chặt cõi lòng, Còn ơn cúc-dục ñể hòng mai sau. Bể trần sóng cuộn lao-xao, Xông thuyền bát-nhã lướt vào một phen. Quản chi lực kém tài hèn, Dù ñời bạc ñãi ngọn ñèn cứ nêu. Soi từ ñài các xá lều, Cho người trụy-lạc biết ñiều nghĩa-nhân. Tài tai hai chữ cân phân, Trời ban họa phước một lần cho ta. Mắt ñen thấy mắt trắng lòa, Phật ma, ma Phật mới ra vở tuồng. Trời già tay khéo, khéo luôn, Sắp chi chua ngọt pha buồn lẫn vui ? Năm canh luống những sụt-sùi,

410

Cám trong nhân-chủng lắm người dở-dang. Sầu chung ta cất tiếng than, Phù-sinh kiếp có ñoạn tràng thì thôi. Bon bon chuông giục mấy hồi, Rầm rầm súng nổ trên ñồi xa xa. ðấu canh tiếng ñộng bên nhà, Chờ ba canh một thì gà gáy tan. Ngày xuân cách cội xa làng, Người quê Quán-Chợ như thoàn linh-ñinh. Vừa cơn sóng gió bất bình, Số trời ñã ñịnh phận mình biết sao. Ngày xưa mấy bực yên-hào, Vào sanh ra tử dạ nào trách than. Thân nầy ñã ngấm trầm nhang, Vui câu bác-ái bền gan ñợi chờ. ðêm khuya vắng lặng như tờ, Vài hàng nhủ hết chớ ngơ-ngẩn lòng. Gắng tình ñừng lắm ngóng trông, Hung-tinh sao ấy trời ðông lờ-mờ. Hềm vì mắc lá thiên-thơ, ðôi ñiều ghi chép cõi bờ chưa xong. Thôi thì lòng dặn lấy lòng, Gẫm ñây ñến cuộc mây rồng chẳng xa. ðêm khuya lác-ñác sương sa, Phòng khuya lạnh-lẽo có ta với phòng. Gật-gù suy cuộc hưng vong, Quyết xoay máy tạo gánh gồng chưa yên. Trí thần nhớ ñến tiếng quyên, Gọi hồn cố-quốc sầu riêng một mình.

411

Tr ầm ngâm vẻ mặt làm thinh, Tựa mình bên gối giấc quỳnh ñã say. Mơ tiên hồn bướm vụt bay. Nhà thương Chợ-Quán, tháng Chạp năm Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Lửa Tần: lửa Tần Thủy Hoàng - ông vua tàn ác - ñốt sách, chôn nho sinh. - Con hoang: con ñi xa không ở gần nuôi cha mẹ. - Dặm tràng - dặm trường: ñường dài. - Tổ ñường - Từ ñường: nhà thờ tổ tiên, ông bà. - Cành huyên - Huyên – Huyên ñường: chỉ người mẹ. Huyên là loại cỏ có tên “Vong ưu thảo” (cỏ quên lo) nguời Tàu gọi “Kim châm”. Sở dĩ Huyên ñược dùng chỉ người mẹ là do Kinh Thi có câu: “Yên ñắc Huyên thảo ngôn thụ chi bội”. Có nghĩa: “Sao ñược cỏ Huyên, trồng ở chái Bắc”. Bội là chái phía Bắc. Theo phương hướng kiến trúc của Tàu, chái phía Bắc dành cho người mẹ. Chái phía Bắc trồng cỏ Huyên, nên gọi Huyên ñường. Người Tàu ngày xưa ước có cỏ Huyên trồng, vì cỏ Huyên làm quên lo buồn, có ý mong ñược mẹ an ủi, săn sóc. - Thiểu trí : it hiểu biết.Còn nhỏ tuổi. - Thơ ñồng: còn ít tuổi. - Cố nhân: người cũ, người có quen biết trước, hoặc ñã kết bạn từ lâu. - Cửa không: là cửa Phật. Vì Phật Giáo chủ trương: “ Sắc là Không, Không là Sắc”, tất cả vũ trụ rốt lại ñều “Không”.

412

- Cúc dục: nuôi dạy. Công cha mẹ nuôi dưỡng, dạy dỗ con. - Lao xao: xôn xao, lộn xộn, lo sợ. Nhiều người lui tới lăng xăng và nói to nhỏ không dứt. - Thuyền bát nhã: xin xem tr. 308.- ðài các: xem tr. 69. - Bạc ñãi: ñối ñãi tệ, xem rẻ rúng, khi dể người. - Xá lều - Xá: nhà; bịnh xá, học xá, phố xá, quân y xá, ký túc xá (nơi ăn ở tập thể của sinh viên, học sinh), trạm xá … Lều: nhà nhỏ làm rất sơ sài, thường chỉ có một mái che. - Trụy lạc: xin xem tr. 63.- Nghĩa nhân: xin xem tr. 224. - Tài tai – Tài: tiền của nói chung. Tai: Tai họa, tai nạn: việc không may bất ngờ xảy ra gây thiệt hại lớn về người, về của. - Cân phân: ngang nhau. ñồng ñều, không cách biệt. Nghĩa ở ñây: nên suy xét tính toan, ñắn ño kỹ. - Sụt sùi: sùi sụt, tức tưởi. Cách khóc của người muốn dằn nỗi ñau lòng nhưng không dằn ñược. - Phù sinh: xin xem tr. 136. - Hềm vì: xin xem tr. 11. - ðoạn tràng - ðoạn trường: xin xem tr. 356. - Bất bình: trái ý, không vui lòng. Sai với công lý. - Yên hào – Anh hào: bực tài trí hơn người. - Nhủ: khuyên bảo, khuyên nhủ. Ban bố, rủ lòng ... - Ngơ ngẩn: thẩn thờ như người mất hồn, tâm trí ñang ở ñâu ñâu ... - Hung tinh: ngôi sao xấu, dữ. - Lờ mờ: hơi mờ, không sáng tỏ, không rõ ràng. - Thiên thơ – Thiên thư: sách của Trời. Theo ñiển tích: “Vua Tống Chân Tông vì bị mất uy tín, mới

413

nghe theo kế của Vương Khâm Nhược, vua họp triều ñình bảo mình nằm mộng thấy một vị thần ñến báo tin cho biết Trời sẽ ban Thiên thư (sách của Trời) cho vua. Hôm sau tại cửa Thừa thiên và trong núi Thái sơn ñều có Thiên thư (lẽ dĩ nhiên có người bỏ sẵn Thiên thư trong ñêm). Các quan trong triều liền dâng sớ chúc tụng và dân trong nước ñều tỏ lòng tin phục. Sau khi vua Tống Chân Tông chết người ta chôn sách ấy theo vua”.Ví dụ:“Thiên thư ñịnh phận rành rành từ xưa”. Theo ðại Nam Quốc sử. - Lác ñác: xin xem tr. 377.- Hưng vong: xin xem tr. 224. - Gật gù: ñầu cúi xuống ngẩng lên nhiều lần tỏ ý vừa lòng, khoái trá. - Máy tạo: sức xui khiến tự nhiên của trời ñất; máy Tạo hóa, máy trời. - Tiếng Quyên gọi hồn cố quốc: Quyên là ðỗ quyên: chim quốc. Theo sự tích ðỗ Vũ, vua nước Thục rầu buồn vì mất nước, chết hồn hóa thành chim quốc, tiếng kêu thảm thiết, nghe như than trách, như réo gọi hồn nước thuở xưa. - Trầm ngâm: vẻ thầm lặng, như ñang suy nghĩ, nghiền ngẫm ñiều gì.Lưỡng lự, ngần ngừ. - Giấc quỳnh: vì không tìm thấy ñiển tích Giấc Quỳnh, chúng tôi xin ñưa ra hai giải thích: 1.- Giấc mơ sau khi cạn chén Quỳnh (Quỳnh tương ñã giải ở trang 153). 2.- Giấc quỳnh hay giấc huỳnh tức Huỳnh lương mộng cũng gọi giấc Kê vàng, tức giấc mộng của Lư Sinh ñời ðường: “Lư Sinh thi rớt, trên ñường về ghé

414

quán trọ, nằm ñợi chủ quán nấu cơm, (cơm nấu bằng hột kê, một thứ gạo xấu, màu vàng) rồi ngủ quên, chiêm bao thấy lấy ñược vợ giàu, thi ñậu Tiến sĩ, làm quan lớn, dẹp giặc thắng trận, về triều dâng sớ hạch tội quan Tể tướng là người ñánh rớt mình khóa trước, làm ông này bị cách chức. Lư Sinh sống tới 80 tuổi, con trai làm quan tột phẩm, con gái có chồng sang, cháu nội, cháu ngoại ñầy nhà. Khi tỉnh giấc thì nồi kê chưa chín”. Huỳnh lương hay giấc kê vàng, chỉ là giấc mơ. - Mơ tiên hồn bướm vụt bay: theo chuyện Trang Sinh, tức Trang Châu hay Trang Tử, nằm mộng thấy mình hóa ra con bướm, tự hỏi không biết mình là bướm hay bướm là mình. Vẫn là một giấc chiêm bao.

--- oOo ---

“TỈNH BẠN TRẦN GIAN ” (Chép theo bổn chánh do ðức Ông giữ)

Nghiệp chướng lăng-loàn hại xác thân, Chuông lành buông tiếng vọng bon ngân. Cương-thường gánh nặng trai gìn trọn, Tơ-tóc vai quằn gái vẹn phân. Nợ nước văn-chương toan báo ñáp, Ơn nhà ñạo-ñức quyết ñền ân. Khuyên người trí-sĩ mau mau tỉnh, Giấc mộng nam-kha chốn thế-trần.

Thế-trần tạm giả gạt ñời ta, Lướt khỏi sông mê khỏi ái hà. Nhân-ngã, ngã-nhân ñừng cách biệt,

415

Sắc không, không sắc chớ lìa xa. Diệu-huyền chơn lý noi ñường sáng, Ảo-thuật tà-tâm kiếm nẻo ra. Lóng-lánh gương xưa lời Phật dạy, Hồng-trần ái-dục giết tài-hoa.

Tài-hoa cho lắm, lắm nàn tai, Tr ụy-lạc phong-trần chốn gốc gai. Nếu ñả tỉnh tâm tầm lẽ thẳng, Cũng nên rèn tánh gặp ñàng ngay. Sân-si phỏng có ñiều thêm bận, Nhẫn-nhịn ắt không chyện kéo dài. Tiếng gọi hồn mê hồn ñược giác, Phải toan sắm-sửa rứt tr ần-ai.

Tr ần-ai chỉ có thú phong-lưu, Tranh-ñấu thành ra mãi oán cừu. Chung cuộc chỉ mang câu thất vọng, Xong ñời ghi chặt mối sầu ưu. Cổ kim máy tạo nhiều huyền-bí, Lão ấu xây vần lắm mẹo mưu. Cũng chẳng cướp xong quyền võ-trụ, Mà còn ñeo ñắm thú phong-lưu.

Phong-lưu nào phải gọi người ngoan, Sa ngã biến nên kẻ khốn nàn. Ngày ñến, ñến ñi ñâu kéo ngược, Năm về, về mãi chẳng ngừng ngang. Tuổi già thân yếu ña sầu cảm, Tóc bạc mình ve lắm rộn-ràng. Biết ñược trần-gian là mộng huyễn,

416

Tử thần sửa soạn kéo vào quan.

Kéo vào quan-quách biết bao người, Cảnh sống sum-vầy phỏng mấy mươi ? Lắm lúc ñua chen vui lẫn giận, Nhiều khi vùng-vẫy khóc pha cười. Tuồng ñời chuốt-ngót cho xong tiếng, Cuộc thế trau-giồi mượn tấc hơi. Nín thở nằm ngay không cựa quậy, Xót thương con trẻ khóc ñôi lời.

ðôi lời kể lại nỗi hàn huyên, Ma lớn chay to phí lắm tiền. Tưởng vậy xác thân ña hạnh-phúc, Nào hay hồn-phách lắm oan-khiên. Thiên-ñường siêu-thoát thời thong-thả, ðịa-ngục tr ầm-luân ắt ñảo-ñiên. Nên chọn một nơi thanh-tịnh ấy, Rứt trần bất nhiễm mới là yên.

Mới là yên-ổn lánh trần-gian, Chí nguyện tiêu-diêu cảnh Phật-ñàng. Diệu-pháp chuyển thân vô sự thế, Huyền-thông hóa-kiếp chẳng lo toan. Tâm linh mắt thánh xem ba cõi, Tánh hiển tai thần lóng bốn phương. Phổ-tế chúng sanh qua bể khổ, Di-ðà miệng niệm lánh trần-gian.

Trần-gian khói lửa với ñao binh, Chư Phật sớm bày phép hiển-linh . Cứu khổ nam-mô vô lượng phước,

417

Diệt nàn tu-r ị hữu thiên kinh. Sóng xao dương-thế nhiều cay ñắng, Gió cuốn trần-gian nỗi bất bình. Tín-nữ thiện-nam gìn mối ñạo, Dầu cho lăn-lóc rán kiên-trinh .

Kiên-trinh mà chịu lúc nàn tai, Dầu có gian-nan dạ chớ nài. Vàng ñá bao phen cơn nước lửa, Chì thau lắm chuyện lúc non hài. Bền gan chờ ñợi ngày sum hiệp, Gắng chí trông mong bữa tiệc khai. Thiên ñịa tuần-huờn gom một mối, Phàm-trần vẹn kiếp kiến Bồng-Lai. Nhà thương Chợ-Quán, tháng chạp năm Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Nghiệp chướng: xem tr. 37. - Lăng loàn: xem tr. 280. - Cương thường: ñạo lý con người theo luân lý Á ðông, tức Tam cang: xem tr. 104.- Ngũ thường: tr.97. - Tơ tóc: sợi tơ và cọng tóc, chuyện tỉ mỉ, nhỏ nhặt. Nghĩa tóc tơ: chuyện vợ chồng. - Trí sĩ: Trí : ñến. Chỉ ñến khi nghỉ ngơi. Sĩ: người ra làm quan. Thôi không làm quan, trở về với gia ñình. ðời nhà Châu, quan ñại phu nào ñến 70 tuổi thì làm lễ trí sĩ. Bên ta, ngày trước ra làm quan không hạn tuổi hưu trí. Khi thấy mình già yếu, không kham nổi công việc nữa thì xin nghỉ. Nhưng sau, nhà nước ấn ñịnh: hễ ñến tuổi 55 - 60 thì về trí sĩ.Danh từ trí sĩ

418

dành riêng cho quan lớn, còn quan nhỏ thì gọi hưu trí.Quan Huyện về hưu trí, quan Tổng ñốc về trí sĩ. - Nam kha: xin xem tr. 304. – Ái hà: xin xem tr. 125. - Sắc không - Không sắc: xin xem tr. 325. - Nhân ngã - Ngã nhân: xin xem tr. 164. - Diệu huyền - Huyền diệu: xin xem tr. 9. - Chơn lý: xin xem tr. 36. - Nhẫn nhịn: xin xem tr. 87. - Ảo thuật: diễn các trò từ không ra có, có ra không, giả thiệt, thiệt giả, nhờ lẹ tay và dày công tập dượt với một số dụng cụ làm sẵn. - Tà tâm: lòng dạ không ngay thẳng, có ý gian ác. - Hồng trần: xin xem tr. 12. - Trụy lạc: xin xem tr. 63. - Ái dục: ưa thích, ñam mê, thèm muốn. Tình yêu trai gái, tham mê của cải, nhứt là với vợ con. - Tài hoa: người vừa có tài vừa phong nhã, lịch sự. - Phong trần: xin xem tr. 250. - Sân si: xin xem tr. 163. - Giác: xin xem tr. 118. - Trần ai: xin xem tr. 254. - Cổ kim máy tạo: máy Trời xưa nay. - Phong lưu: cuộc sống giàu sang; sống nhàn nhã, dư dật. - Tranh ñấu: xem tr. 65.- Sầu ưu - Ưu sầu: tr. 407. - Huyền bí: xin xem tr. 182.- ðeo ñắm: xin xem tr. 370. - Lão ấu: già và nhỏ tuổi. - Mẹo mưu - Mưu mẹo: sắp xếp sự việc có lớp lang gạt cho người thua trí mình. - Võ trụ: khắp cả trời ñất, cõi không gian vô tận. Cõi ñời. - Ngoan: tốt nết, chịu khó học hỏi, nghe lời khuyên phải, dịu dàng ñứng ñắn. Trẻ dễ dạy là ngoan.

419

- Sa ngã: xin xem tr. 328. - Mộng huyễn: xin xem tr. 56. - Khốn nàn - Khốn nạn: cùng khổ hết sức, nhục nhã ê chề. Hèn mạt ñáng khinh bỉ. - ða sầu cảm: người hay buồn, dễ xúc ñộng vì nhiều tình cảm. - Mình ve: thân mình gầy, lép như xác con ve. Ve là loại côn trùng có cánh cứng và dài. Con trống cứ ñầu mùa hè thì kêu ra rả ở trên cây. - Tử thần: thần chết. - Quan quách: Quan: hòm chôn người chết. Quách: loại hòm nhỏ chôn trẻ con, hay dùng ñựng hài cốt khi bốc mộ. - Sum vầy: các người thân tựu lại ñông ñúc vui vẻ. - Phỏng: ñộ chừng, ước chừng, tính phỏng, nói phỏng chừng. - ðua chen: xin xem tr. 407.- Trau giồi: xin xem tr. 46. - Chuốt ngót: nói tốt, quảng cáo. Sửa sang tô ñiểm cho ñẹp. - Hàn huyên - Hàn: lạnh. Huyên: ấm. Lúc gặp nhau thường hay hỏi thăm về sức khoẻ, về công cuộc làm ăn. Nghĩa bóng: trò chuyện. Những chữ: hàn ôn, huyên hàn, huyên lương cùng một nghĩa. - Hạnh phúc: xin xem tr. 27.- Oan khiên: xem tr. 356. - Hồn phách hay Tâm thần. Hồn tức là tâm thức, thần thức, linh hồn (là phần tinh túy quản trị thân thể con người) tinh anh (tốt nhứt), linh diệu (hay ho, sâu xa khó giải thích) nhưng không hình ảnh. Còn phách là hình thể, chỗ ñể cho hồn nương dựa. Người

420

ñời thường nói: ba hồn bảy vía (ñàn ông), ba hồn chín vía (ñàn bà). - Thiên ñường: thế giới hạnh phúc, yên bình trên trời mà hồn người phước ñức ñược về an hưởng. - Siêu thoát: linh hồn về cõi an vui, khỏi phải ñầu thai xuống trần chịu khổ. - Thong thả: rảnh rang, ở không, không bận việc. - ðịa ngục: nhà tù ở thế giới người chết, nơi giam giữ các hồn tội lỗi. Nơi tận cùng ñau khổ. - Trầm luân: xin xem tr. 61.- Thanh tịnh: xem tr. 141. - ðảo ñiên - ðiên ñảo: ñảo lộn, lộn ngược. Tráo trở, tánh người ñiên ñảo khó lường. - Bất nhiễm: không bị thấm, không bị lây, không bị hoen ố, không bị nhiễm thói hư tật xấu. - Tiêu diêu - Tiêu dao: thong thả, không lo lắng. - Diệu pháp: xem tr. 172.- Huyền thông: xem tr. 167. - Hóa kiếp: chuyển qua một kiếp khác, ñầu thai ra kiếp khác. - Tâm linh: tâm hồn, tinh thần. Bực ñạo hạnh cao, tâm sáng suốt, thấu suốt ñiều huyền bí trong ba cõi: Trời - Thế gian và U Minh như nhìn lòng bàn tay. - Tánh hiển: tánh hiển lộ rõ ràng. Biến hiện tùy hoàn cảnh, tai nghe rõ bốn phương ñể tùy duyên cứu ñộ chúng sanh. - Phổ tế - Phổ ñộ: cứu ñộ nạn khổ cho chúng sanh. - Khói lửa - ðao binh: chỉ cảnh giặc giã. - Nam mô: xin xem tr. 20.- Bất bình: xin xem tr. 412. - Vô lượng: nhiều quá không ñếm hết, lớn quá, không ño lường ñược.

421

- Diệt nàn: tiêu trừ tai nạn. - Tu r ị: từ tiếng Phạn, có nghĩa hết lòng, quyết tâm, bền chí, hăng hái, sốt sắng... - Hữu thiên kinh: có ngàn bộ kinh. - Tín nữ thiện nam: xem tr. 15.- Lăn lóc: xem tr. 400. - Kiên trinh : giữ vững lòng trong sạch, không chịu ô nhục. Trung thành trước sau vẫn giữ lòng son sắt. - Gian nan: xin xem trang 380. - Dạ chớ nài: không nệ, không nại, không ngại, không nài cực khổ. - Thiên ñịa tuần huờn: trời ñất xoay vần. - Ki ến Bồng Lai: thấy non Tiên, cảnh Tiên.

--- oOo ---

ðức Thầy gởi ông MƯỜI (chú ðức Ông) Ngày Tết ñến, nương mực viết thay lời, trước kính bái tông ñường, sau chúc mừng ông bà ñặng muôn ñiều hạnh-phúc. Sau có hai bài thơ, xin ông xem chơi cho rõ ñiều tâm sự.

Xuân ñến chúc mừng tuổi thúc ông, ðàng xa không thể viếng môn tông, Câu thơ cao hứng thay bầu rượu. Bài phú vui mừng thế chậu bông. ðạo-ñức gắng công nên cách mặt, Văn chương rèn chí chẳng phai lòng. Ơn nhà tạm gác sau nầy trả, Xin bớt ñau lòng bớt ngóng trông.

Trước ñã ñem thân hiến Phật ñài, Chắc rằng sẽ ñược buổi trùng lai . Ra công khai-hóa vì nhân-chủng, Nhọc sức mở-mang bởi cốt-hài.

422

Sanh ñấng nam-nhi toan xử thế, Sống làm hiền-tri ết nghĩa gồm hai. Thuận hòa trăm họ ñời an-lạc. Chừng ấy xe tiên thế dép giày.

Nhà thương Chợ-Quán, tháng Chạp năm Canh-Thìn.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thúc ông: ông chú. - Môn tông - Tông môn: Tổ Tiên dòng họ. - Cao hứng: xin xem tr. 42.- Nhân chủng: xem tr. 44. - Trùng lai : trở lại, ñến với mình một lần nữa hoặc hai hay ba cái ñến một lúc. - Khai hóa: mở mang và phát triển văn hóa. - Văn hóa: văn học và giáo hóa, tức sự học hỏi, dạy dỗ bằng chữ nghĩa. Nghĩa rộng của văn hóa: mọi cần dùng về ñời sống có tổ chức của một dân tộc (tổ chức là sắp xếp thành những bộ phận riêng biệt, có trật tự - như kinh tế là việc sửa nước, cứu ñời - luật pháp - mỹ thuật - văn chương …) Nhìn chung, văn hóa là những sinh hoạt trong cuộc sống: từ việc ăn uống, nói chuyện, ñi ñứng, cách ñối xử với nhau … ñều mang hình thức văn hoá. - Cốt hài: nghĩa ở ñây chỉ tổ tiên, dòng họ. - Hiền tri ết: xin xem tr. 186.- An lạc: xin xem tr. 280.

--- oOo ---

MƯỢN CÂY ðUỐC HUỆ

Phụ-mẫu thâm ân vô lượng kiếp, Quân-thần nghĩa trọng hữu thiên niên. Vận phải bỉ trăm ñiều chua chát,

423

Thời ñáo lai muôn chuyện ngọt ngon. Nghĩ cuộc ñời mà chan-chứa nỗi hao mòn, Xem cảnh thế luống xót-xa niềm chích mát. ðời nầy như thế người kia cũng thế, Làm sao mà tránh khỏi việc lầm than. Sống tranh ñua khi chết cũng xương tàn. Cho nên: Mượn ñuốc huệ ñánh tan mùi tục lụy. Buồn vơi mượn bút tay ñề, Tu hành tâm ñạo dựa kề Tiên-bang. Nào nào trần thế có sang, Sắp ñều ñau khổ nghèo nàn hỡi ai ! Thảm trong thế sự ngày nay, Lắm ñiều lao-lý quá dài gian-nan. Một tay tá quốc an-bang, Nước nhà vững ñặt Hớn-ñàng hiển vinh. Bây giờ phải mượn kệ kinh, Dắt-dìu trần-thế mặc tình nghe không. Kêu thằng hay gọi là ông, Cũng không có muốn ai hòng tôn-ti.

Nhà thương Chợ-Quán, tháng Chạp năm Canh-Thìn. (Bài trên ñây ðức Thầy gởi về nhà, một lượt với 2

bài thơ gởi ông Mười).

--- oOo ---

NHỔ BÀN THÔNG-THIÊN (vì sợ liên-can vụ “ ðạo tưởng” ở Tân-Châu, tỉnh Châu-ðốc)

ðạo ác xảy ra rất thảm phiền, Làm cho dân-sự nhổ thông-thiên. Xô ngang ít bữa rồi trồng lại,

424

Thần Thánh ñi xa khó rước liền.

Hòa-Hảo, hạ tuần tháng Giêng năm Canh-Thìn. (Lúc này nhà cầm quyền Pháp cho lính lục soát các nhà có bàn Thông Thiên và thờ trần ðỏ theo phe của ðạo Tưởng. Ông Hương Bộ tên Cống, tín ñồ PGHH sợ quá, nhổ bàn Thông Thiên và cuốn trần ðỏ giấu. ðến lúc tình thế êm mới dám trồng lại bàn Thông Thiên và thờ lại trần ðỏ, rồi ñến xin lỗi ðức Thầy. Bài này ðức Thầy viết trong dịp ñó).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Thâm ân: ơn sâu nặng. - Vô lượng kiếp: nhiều kiếp quá không sao ñếm hết. - Nghĩa trọng: nghĩa nặng. - Hũu thiên niên: có ngàn năm. - Vận phải bĩ: gặp lúc khí số xấu. - Thời ñáo lai: khí số may, tốt ñến. - Chích mát (mác): một mình. - Lầm than: xin xem tr. 16.- Tục lụy: xin xem tr. 60. - ðuốc huệ: ánh ñuốc sáng của lý trí, của tinh thần, xua ñuổi mê tối trong tâm hồn ñể thấy ñược chơn lý. Có nghĩa Phật thương người ñời nên dùng giáo lý của Ngài làm ánh sáng soi ñường dẫn lối người mê tối ñi ñến con ñường của ðạo, tức ñường giải thoát. - Lao lý: xin xem tr. 208. - Gian nan: xin xem tr. 380. - Tá quốc An bang: xem tr. 137. – Tôn ti: xem tr. 244. - Hớn ñàng: ở ñây có thể là Minh Vương xuất hiện trị nước nhà yên vui ? Một nghĩa khác, Hớn ñàng, ngầm chỉ triều ñình nhà Hớn - Hán - tức Lưu Bang, người khởi nghĩa ñánh dẹp nhà Tần, một triều ñại vô

425

cùng tàn ác, ñốt sách, chôn học trò, giết văn nhân trí thức, mang lại cho dân cuộc sống hạnh phúc an vui. - Hiển vinh: vinh hiển, sang trọng, vẻ vang. - Hòng: hầu như, gần như; muốn làm một việc mà có ít nhiều khó khăn. Ví dụ:“N ếu không vì muốn giúp anh thì ñừng hòng tôi tới ñây. Tức là “nếu không phải muốn giúp anh thì ñừng có mong tôi tới ñây”. - Thông thiên: xin xem tr. 369.

--- oOo ---

NHỮNG BÀI SÁNG-TÁC NĂM TÂN-T Ỵ (1941)

Chúc xuân ông Thầy thuốc TRẦN-VĂN-TÂM Làm việc tại Nhà thương Chợ-Quán

Tràng pháo vang-vầy ñến rước xuân, Chúc ông năm mới chữ vui mừng. Trăm ñiều phúc-lộc vừa ñem lại, Muôn chuyện nhàn-cư ñến chẳng ngưng. Tộc-họ cùng chung gìn nghiệp cũ, Gia-ñình sum-hợp giữ thường-luân. Thanh-liêm một mực tròn nhơn-cách, Rạng vẻ non sông tiếng lẫy-lừng.

Nhà thương Chợ-Quán, Tết năm Tân-Tỵ

--- oOo ---

“NGÀY TẾT”

Tháng lụn ngày qua năm ñã tàn, Trẻ già nô-nức ñón xuân sang. Chờ coi năm mới hên hay chẳng ? Chóng ñạt công-danh kẻo muộn-màng.

426

Ngày tết ñến rồi các bạn ơi, Tổ-Tiên truyền lại mấy ngàn ñời. Ước ao xuân mới bằng xuân cũ, Thanh-bạch tâm hồn cuộc thảnh-thơi.

Nầy hỡi chúa xuân ta rán chờ, Khỏi ngày thảm lệ buổi nguy cơ. Pháo tan xác pháo rền vang nhỉ, Khói bốc dường mây án mịt-mờ.

Thời-giờ kinh hãi sẽ ñi qua, Thế-giới trì xong cuộc thái-hòa. Chừng ấy chúa xuân thêm tráng lệ, Huy-hoàng tục cổ của ông cha.

Thiên-hạ ñua nhau rằng mới mới, Lòng ta nào thấy mới chi ñâu. Lao xao phố chợ hoành ñôi tấm, Rộn-r ịp cửa nhà liễn mấy câu. Lũ trẻ cười reo pha tiếng pháo, Cụ già ñùa chuyện lẫn năm châu. Nào dè xuân ấy là xuân gượng, Của buổi loạn-ly gợi thảm sầu.

Lốp-bốp pháo chi nổ quá ồn, Khắp cùng thành-thị khắp hương-thôn. Người dư của-cải tiêu xa-xỉ, Kẻ thiếu tiền-nong nợ mắc dồn. Ba bữa cờ trương còn hớn-hở, Bảy ngày nêu hạ hết lo nôn. Thì ra năm mới như năm cũ, Cảnh khó dân ñen vẫn tự tồn.

427

(Chép theo bản chánh do ðức Ông giữ).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Phúc lộc: phước và lộc. Phước: ñược hưởng may mắn, vui vẻ. Lộc: việc tốt lành do trời ban. - Nhàn cư: ở không, thong thả. - Tộc họ: một dòng họ. - Thường luân - Luân thường: xin xem tr. 97. - Thanh liêm: xin xem tr. 244.- Nô nức: xin xem tr. 400. - Nhơn cách: ñạo ñức và cách ăn ở của con người. - Lẫy lừng - Lừng lẫy: tiếng tăm vang dậy khắp nơi, ai ai cũng nghe biết. - Hên: may, tốt số, thuận lợi cho mọi dự tính. - Thanh bạch: trong trắng, không chút nhơ bợn. - Thảm lệ: ñau ñớn, thê thảm, ñau khổ ñến rơi lệ. Khóc lóc thê thảm. - Nguy cơ: xin xem tr. 8.- Tiền nong: xin xem tr. 262. - Án: ngăn, chận, ñè xuống, che lấp. - Trì : giữ gìn, giúp ñỡ. - Thái hòa: rất yên tĩnh; nước nhà yên ổn. - Tráng lệ: to lớn, bề thế và ñẹp ñẽ, ñẹp lộng lẫy. - Huy hoàng: tưng bừng, rực rỡ, lộng lẫy. - Tục cổ: thói quen tốt ñã thành nếp từ lâu ñời. - Hoành - Hoành phi: bảng gỗ khắc chữ nho treo giữa nhà ñể thờ hay trang trí. Còn gọi tấm chấn. - Li ễn: câu ñối chữ nho trên bảng gỗ hay trên giấy dán lên cột nhà ñể trang trí. - Loạn ly: rối, mất trật tự. Ly: lìa, rời ra. Có nghĩa giặc giã lộn xộn lạc nhau.

428

- Hương thôn: làng xã. - Xa xỉ: xài không tiếc tiền; xài không ñúng chỗ. - Cờ trương: giăng cờ, mở cờ ra, giương cờ lên. - Hớn hở: vui vẻ. - Nêu hạ - Hạ nêu là hạ cây Tre nêu: cây tre róc nhánh chừa ngọn, treo mấy lá bùa, có nơi treo thêm cái khánh bằng ñất nung hay các vật bằng kim khí ñể gió thổi va chạm phát ra tiếng kêu leng keng, dùng làm dấu hiệu ñất có chủ, ma quỷ không ñược dòm ngó, xâm nhập phá khuấy. Qua bảy ngày là hạ nêu. - Dân ñen: dân thường trong xã ấp. - Tự tồn: giữ mình cho còn sống.

--- oOo ---

CẢNH XUÂN

Kiểng vật khoe màu ñua sắc tươi, Cành hoa hé nở tợ như cười. Xuân về cảnh ñẹp càng thêm vẻ, Dám hỏi ðông-Hoàng tuổi mấy mươi ?

Nhà thương Chợ-Quán, Tết năm Tân-Tỵ.

--- oOo ---

ðI TRÌNH-BÁO

(Lúc ðức Thầy về Bạc-Liêu ở nhà ông Võ-văn-Giỏi thì nhà cầm quyền buộc phải ñi trình-diện tại bót cò mỗi tuần một lần, vào ngày thứ hai).

Việc chi mà phải ñi trình báo ? Mỗi tháng bốn kỳ nhọc cẳng ông. ðợi máy huyền-cơ xây ñến mức, Tính xong cuộc thế tại non Bồng.

429

Thứ hai bừng sáng mưa tầm-tã, Lính ñứng ngoài ñường giục-giã ông. Kiếp khách trần-gian vay lắm nợ, ðể ñền trọn nghĩa với non sông.

Người cười, người nhạo bảo ông ñiên, Ông chẳng giận ai, cũng chẳng phiền. Chỉ tiếc trần gian ñùa quá vội, Chưa tường ñiên tục hay ñiên tiên.

Bạc-liêu, 6/6 Tân-Tỵ (30/6//41).

--- oOo ---

TẠM NGƯNG LÝ-L Ẽ (vì nhà cầm quyền ở Bạc-liêu buộc ràng, dòm ngó)

Gặp lúc truân chuyên lắm buộc ràng, Cảm tình bổn-ñạo tiếng riêng than, Tạm ngưng lý lẽ trong cơn túng, Xin chớ ưu-sầu cuộc dở-dang.

Nghĩ cuộc ñời lương tâm càng cố gắng, Lòng ta sao rối-r ắm cuộc tằm-tơ. Vì ñâu nên nỗi hẫng-hờ, Với người tha-thiết ñợi chờ ngoài song.

Bạc-liêu, 20/6/Tân-Tỵ (14/7/41). NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- ðông Hoàng - ðông: phương ñông, mùa xuân. Hoàng: chữ dùng gọi Thần Phật, Thần mùa Xuân. ðông Hoàng hay ðông Phương ðế Quân, là Thần mùa xuân. - Huyền cơ: xin xem tr.11.- Truân chuyên: xem tr. 369. - Tầm tã: dầm dề, ñầm ñìa, chảy luôn không ngừng.

430

- Giục giã: thúc hối, xúi biểu cho mau. - Nhạo: chế giễu, ngạo cười. - Buộc ràng: ràng buộc, cầm giữ, không thong thả, mất tự do. - Túng: ở ñây là túng thế, có nghĩa ñang ở trong thế ngặt nghèo, không phương xoay xở. - Ưu sầu: xin xem tr. 407. - Rối rắm cuộc tằm tơ: lòng dạ như cuộn tơ bị vò rối. Có nghĩa công việc ñang bị rối rắm hay lòng ñang rối rắm. - Hẫng hờ hay Hững hờ: thờ ơ, không sốt sắng, bỏ lơ không ñể ý tới; coi như không quen biết.

--- oOo ---

VỊNH QUẠT MÁY

Khoa-học ñời nay thật khéo cho, Bày ra cái máy chạy vo-vo. Tranh quyền tạo-hóa nồng thay lạnh, ðông-Á lần hồi phụ quạt mo.

Có tiền mua lấy cũng nên cho, Tủ sắt còn ñầy còn gió vo. Nhưng ngặt khan dầu e hết ñiện, Trở về lối cũ lượm cau mo.

Cau mo chừng ấy ñắt tiền cho, Ngóng cổ thêm dài hút gió vo. Chủ khách ngẩn-ngơ cơn nóng bức, Thôi thì “toa mỏa” tạm dùng mo.

Bạc-liêu, 21/6/Tân-Tỵ (15/7/41).

--- oOo ---

431

VỊNH CON BEO ðÁ (ñể chưng tại nhà ông Võ-Văn-Giỏi ở Bạc-liêu)

Beo ơi, beo hỡi là beo ! Gần cọp sao mi lại giống mèo ? Ngóng cổ chờ ai ñem thịt tới ? Hay chờ gạt chó cướp ñàn cheo ?

Bạc-liêu, ngày 1/6 nhuần Tân-Tỵ (24/7/41).

--- oOo ---

Cho ông Hạnh, rể của ông VÕ-VĂN-GIỎI (ở Bạc-liêu)

ðó ráng tầm ñường ñến cảnh Tiên, Thú vui phong nguyệt lắm ưu phiền. Lòng phàm rửa sạch niềm nhân ngã, Phước Phật trau-giồi kết thiện-duyên.

Thiện-duyên ấy cũng tại nơi ta, Hộ niệm oai linh ðức Phật-ðà. Sớm, tối, ñi, nằm, y chánh-pháp, Thầy nguyền dắt ñến cảnh Long-Hoa.

Bạc-liêu, ngày 1/6/ nhuần Tân-Tỵ (24/7/41).

--- oOo ---

VÌ SANH CHÚNG

Vì nghiệp trần mê hay bởi ai ? Tâm, can, tì, phế, thận ñau hoài (¹)

Hay vì sanh-chúng còn lao-lý, Nguyện uống cho ñời chén thuốc cay.

Bạc-liêu, ngày 6/6 nhuần Tân-Tỵ (29/7/41). (Lúc ðức Thầy còn ở Bạc-Liêu, Ngài thường ñau ốm, không thuốc nào trị ñược).

432

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Khoa học: xin xem tr. 90. - Ngẩn ngơ – Ngơ ngẩn: xin xem tr. 412. - Quạt mo – Mo cau: ở nhà quê ngày xưa, người ta cắt cái mo cau, tức cái bẹ ở cuối tàu cau, phần ôm thân cây, làm quạt. - Toa mỏa - “toi – moi ”: anh – tôi, tiếng Pháp. - Beo: báo, loại thú dữ, ăn thịt sống, dáng như cọp, mình có ñốm hoặc ñen tuyền, biết leo cây. - Cheo: thú rừng thuộc giống hưu nai, nhưng nhỏ con, chạy nhanh và rất nhát. - Phong nguyệt: gió trăng, chỉ thú vui du ngoạn, cũng chỉ chuyện trai gái yêu ñương. - Ưu phiền: xin xem tr. 293.- Nghiệp: xin xem tr. 70. - Nhân ngã: xin xem tr. 163. - Trau giồi: xin xem tr. 46. - Thiện duyên: xin xem tr. 15.- Long Hoa: xem tr. 12. - Hộ niệm - Hộ: giúp ñỡ, giữ gìn, che chở. Niệm: tưởng nhớ. Nghĩa là giúp ñỡ và tưởng nhớ. Như các nhà tu hành chơn chánh hộ niệm các kinh. - Oai linh: trang nghiêm, oai thế linh diệu mạnh mẽ. - Phật ðà: hay Bouddha (scr) ðức Phật-ðà. Gọi tắt là Phật. Dịch nghĩa Giác giả. Chữ Giác này 3 nghĩa: 1.- Tự giác. 2.- Giác tha. 3.- Giác hạnh viên mãn. - Tự giác: là giác ngộ lấy mình, ngộ ñược cái tánh chơn thường (tướng chơn thật như nhiên), hết lầm, không quấy. - Giác tha: là giác ngộ cho kẻ khác.

433

- Giác hạnh viên mãn: ba sở tu hành: tự giác, giác tha và giác hạnh; tất cả ñều tròn, ñầy ñủ; công thành quả mãn. - Chánh pháp: chỉ về ðạo lý của Phật. Cách tu chơn chánh của Phật dạy. - Tâm (tim) Can (gan) Tỳ (lá lách) Phế (phổi) Thận (trái cật). - Sanh chúng: xin xem tr. 11. - Lao lý: xin xem tr. 208.

--- oOo ---

NGŨ NGÔN CÁCH CÚ

ðã trải hai năm dư, Mang một túi ñồ-thư. Lòng hằng mong phổ-hóa, Dụng ñủ cách thanh từ.

Muốn khai kinh thả cá, Trời chưa cho thỏa dạ. Gặp buổi quá âm u, ðời ñầy câu nhơn-ngã.

Sóng bể cuộn phương ðông, Chừng nào mới cho xong. Câu ấy nhơn-dân hỏi, Phải chờ lịnh Thiên-công.

Tại sao ta lại ñau ? Quyết trị liệu phương nào ? Bịnh ni là tâm bịnh, Dễ hết ñược ñi sao ?

Bạc-liêu, ngày 6-6 nhuần Tân-Tỵ (29/7/41).

--- oOo ---

434

MONG CHỜ

Tây-Phương chư Phật cám ta-bà, Chuyển pháp ñộ ñời khỏi ñọa-sa. Mong mỏi chúng-sanh ñồng mật niệm, Vọng cầu thế-giới dứt can qua.

Can-qua binh lửa sát sanh-linh, Khẩn bái Quan-Âm trút t ịnh bình. Giọt nước nhành dương mau tưới tắt, Cứu ñời an-lạc hết giao chinh.

Lòng người muốn khỏi họa ñao-binh, Nhưng Phật chờ oai sắc Ngọc-ñình. Trị tội cho xong loài ác-bạo, Công ñồng thưởng phạt hết ñao-binh.

Bạc-liêu, ngày 6-6 nhuần Tân-Tỵ (29/7/41).

--- oOo ---

NIỆM DI-ðÀ

Mắt nhìn trần ñỏ niệm Di-ðà, Nguyện vái thân nầy khỏi ñọa sa. Muôn ñạo hồng-quang oai ñức Phật, Soi ñường minh-thi ện ñến Long-Hoa.

Bạc-liêu, ngày 10/6 nhuần Tân-Tỵ (2/8/41). (Bài trên ñây ðức Thầy viết ra ñể cho anh em tín-ñồ nguyện

trước khi niệm Phật).

--- oOo ---

Cho ông VÕ-VĂN-GIỎI ở Bạc-Liêu

Hào-quang chư Phật rọi mười phương, ðạo-pháp xem qua chớ gọi thường. Chuyên-chú nghĩ suy từ nét dấu,

435

Cố công gìn-giữ tánh thuần-lương.

Bạc-liêu, 20/7 Tân-Tỵ (11/9/41). (Bài nầy cũng có trong quyển Khuyến-Thiện).

--- oOo ---

GIẢI-THOÁT C ỬU-HUYỀN

Rán tu ñắc ñạo cứu cửu-huyền, Thoát chốn mê-ñồ ñến cảnh Tiên. Ngõ ñáp ơn dày công sáng tạo, Cho ta hình vóc học cơ-huyền.

Bạc-liêu, 21/8/ Tân-Tỵ (11/10/41).

--- oOo ---

TỘI VỚI THIÊN-HOÀNG

Chúng-sanh ñắc tội với Thiên-Hoàng, ðạo-lý chẳng gìn ở dọc ngang. Nên mới gây ra trường thảm họa, Làm cho lê-thứ chịu lầm than.

Bạc-liêu, 22/10 Tân-Tỵ (10/12/41).

--- oOo ---

MẤY ðOẠN TƠ LÒNG

Theo lời ông Hương-bộ Thạnh thì trong khi ðức Thầy ở Bạc-liêu, ông ở Nhơn-Nghĩa (Cần-thơ) hăng-hái ñi cổ-ñộng cho người ta vào ðạo. Khi ñược lịnh ðức Thầy bảo ñừng ñi hoạt-ñộng nữa, ông buồn lắm. Nhơn thấy người tá-ñiền ñem cho một trái sầu riêng, ông tức cảnh làm bài thi dưới ñây rồi cho bà Hương-bộ ñem ñến ðức Thầy. ðức Thầy trả lại ông bài thơ “ Trái sầu riêng” và có cho thêm bài “Mấy ñoạn tơ lòng” như dưới ñây:

TRÁI SẦU RIÊNG

436

Thân hình gai gốc nghĩ càng thương, Thật trái sầu riêng báu của vườn. Lắm kẻ chê bai rằng nhám nhúa, Nhiều người yêu chuộng tại mùi hương. Giúp ñời trải dạ cơn khao-khát, ðỡ chủ tàng che lúc nắng sương. Trinh-b ạch tấm lòng trờì ñất rõ, ðinh-ninh dạ trắng núi sông tường.

MẤY ðOẠN TƠ LÒNG

Mấy ñoạn tơ lòng mấy ñoạn ñau, Muôn dân ngơ ngẩn ñợi mưa dào. Thiết tha thiện-tín câu cầu nguyện, Vui ñẹp dạ Thầy luống ước-ao. Lòng người muốn vậy trời chưa vậy, Cuộc thế xây vần ñất phụ sao ? Nhẫn nhẫn cho rồi câu bĩ cực, Thời lai sẽ ñược cảnh tiêu dao.

Bạc-liêu, năm 1941. Theo lời ông Hương-bộ thì ðức Thầy còn gởi thêm 2 bài tứ cú ñăng nơi trang 363 mà ðức Thầy ñã cho rể ông Võ-Văn-Giỏi ở Bạcliêu.

--- oOo ---

TƯ TƯỞNG

Khuyên niệm Phật than rằng chưa rảnh, Lúc bắt hồn mắc việc cũng ñi.

Chắp tay niệm Phật Di-ðà, Lòng ta ta biết ai mà mặc ai.

Cuốn sổ bình sanh công với tội,

437

Chờ nơi thẩm phán sẽ cung khai.

Thất ñức thì ma quỉ rối loàn, Tu ñức thì ma quỉ tiêu tan.

Phải rán tu ñặng mà chết, Chớ ñừng ñể chết ñến mà chẳng có tu.

Bạc-liêu, 22/10 Tân-Tỵ. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- ðồ thư: ðồ: bản ñồ. Thư: sách. Người Tàu dùng chữ ðồ thư như ta dùng chữ Thư viện.- Nhưng ở ñây, nguyên câu là “ Hà ñồ Lạc thư”. Hà ñồ - Hà: sông. ðồ: bức vẽ. Tương truyền ñời Phục Hy có con long mã (loại ngựa thần, ñầu rồng, mình ngựa) xuất hiện trên sông Hoàng Hà, ñội một bản ñồ, bản ñồ ñó là sách trời ban cho Phục Hy. Nhân ñó, vua Phục Hy mới vạch ra bát quái. Còn Lạc thư: vua Vũ trị thủy, thấy một con rùa thần, cũng do trời sai xuống, hiện lên trên sông Lạc - một chi nhánh của sông Hoàng Hà - trên lưng có những nét ñếm từ 1 ñến 9. ðồ thư là ñiển cố văn học. - Phổ hóa: xin xem tr. 332.- Thiên công: xin xem tr. 340. - Thanh từ: lời lẽ lịch sự, nhẹ nhàng. - Ấm u: ñen tối mịt mù. - Nhơn ngã: xin xem tr. 163. - Ta bà: xin xem tr. 98. - Bịnh ni: bịnh này. - Tâm bịnh: chứng bịnh vì âu sầu, lo nghĩ nhiều mà không nói ra ñược. - ðọa sa – Sa ñọa: say mê ăn chơi ñến hư hỏng, mất hết tư cách con người.

438

- Can qua: xin xem tr. 142. - Sanh linh: xin xem tr. 30. - Tịnh bình: xin xem tr. 177.- ðao binh: xem tr. 166. - Nhành dương: Phật Bà Quan Âm dùng nhành dương liễu nhúng nước cam lộ trong tịnh bình rảy cứu nạn cho chúng sanh. - Cam lộ: xin xem tr. 177. - An lạc: xin xem tr. 280. - Giao chinh – Giao tranh: chỉ việc ñánh giặc. - Sắc Ngọc ñình: lịnh Ngọc Hoàng. - Ác bạo: hung dữ. - Công ñồng: hội lớn có ñông ñủ người dự. - Hồng quang: hào quang màu hồng. - Hào quang: xin xem tr. 279. - Cửu huyền: xem tr. 96. - Minh thi ện: thông thái, sáng suốt và hiền lành. - Chuyên chú: chú ý vào một việc. - Thuần lương - Thuần: nguyên chất, cũng là tốt, khéo. Lương: thực thà, ngay thẳng, hiền lành. - Mê ñồ: xin xem tr. 11. - Sáng tạo: tạo lập ra một sự việc mới do mình suy nghĩ, tìm tòi mà chưa ai làm. - Cơ huyền - Huyền cơ: xem tr.11-13.- ðạo lý: tr. 80. - Thiên Hoàng: theo ý ở ñây, chỉ vị vua cai quản cõi trời, tức Ngọc ðế hay Ngọc Hoàng. - Dọc ngang: ñi dọc ñi ngang, muốn làm chi cứ làm không nể sợ ai hết. Tức người có chí vẫy vùng, không chịu sự gò bó mất tự do. - Thảm họa: xin xem tr. 8. - Lê thứ: xin xem tr. 16. - Lầm than: xin xem tr. 16.- ðinh ninh: xem tr. 177. - Trinh b ạch: trong trắng không chút nhơ bẩn, cũng chỉ người ñàn bà giữ lòng trong sạch thờ chồng.

439

- Mưa dào – Mưa rào: xin xem tr. 206. - Thiện tín: xin xem Thiện nam - Tín nữ: trang 15. - Ước ao: xin xem tr. 178. - Nhẫn nhịn: xin xem tr. 87. - Bĩ cực: xin xem tr. 262. - Thời lai : xin xem tr. 255. - Tiêu dao - Tiêu diêu: xin xem tr. 420. - Bình sanh: lúc sống trên ñời. Trong cuộc ñời sống của mình. Luận ngữ: “Cửu yếu bất vong bình sinh chi ngôn”. Có nghĩa: ðiều cốt yếu là không quên lời nói trong lúc mình còn sống. - Thẩm phán: xem xét quyết ñịnh về các bản án. Một chức vụ có bổn phận ñiều tra, nghiên cứu các bản án ñể xét xử.

--- oOo ---

VỌNG BẮC HÒA NAM

Lâm san rày ñã rời ra, Dạo trong lê-thứ vậy mà xét-soi. Bàn với luận ñặng coi chơn-lý, Lậu cơ trời thiên-ý bày ra. Thấy ñời ta cũng thiết-tha, Chiến-tranh ngoại-quốc hằng hà lụy rơi. Bị danh lợi xe lơi tình nghĩa, Mới tranh giành xoi xỉa cùng nhau. Phơi thây mà chẳng núng-nao, Tranh cùng với ñoạt chừng nào mới thôi. Hạ-nguơn lao khổ lắm ôi ! Tu sau mới ñược qua ñồi chông gai. Lo bổn phận thảo ngay trọn vẹn, Chừng lập ñời không thẹn tấm thân. Câu quân lý tứ ân chạm dạ,

440

Nếu chẳng gìn phải ñọa ñừng than. Chừng nào tiếng sấm nổ vang, Thất-sơn lộ vẻ ñền vàng báu thay. Chọn bến nước rủi may trong ñục, Nếu chần chờ lục ñục trễ chơn. Yêu ñời ta dạy làm ơn, Lời ta khuyên nhủ như ñờn Bá-Nha. Trong bổn-ñạo gần xa ghi nhớ, Phải thi hành phận tớ cho xong. ðể sau ñến việc long-ñong, Xác thân khó thấy Mây Rồng hội kia. Chữ trung-tín chạm bia trước mộ, Người phượng thờ ñặng ñộ chúng sanh. Trả nợ thế nghĩa-ân trọn vẹn, Cảnh non Bồng kỳ hẹn ngày kia. Chúng ham làm chức nắc-nia, Ngày sau như thể vô ñìa quên nôm.(nơm) Nay nhằm lúc ñêm hôm vắng-vẻ, Muốn tu hành lặng-lẽ mà nghe. Thử yên lặng ñể ve nó gáy, Gáy ít ñiều rõ máy thiên-cơ. Người khôn nghe nói ngẩn-ngơ, Người ngu nghe nói mãi ngờ Khùng-ðiên. Kẻ chẳng mến tình riêng hay ghét, Ta tu hành hay mét làm chi. Hổ thay cho bực tu-mi , Thân mình chẳng vẹn vậy thì không lo. ðể ñến việc dang lưng mà chịu, Ai biết ñiều sớm liệu cho xong.

441

Miệng sự thế nhiều ông kiêu-hãnh, Ta dạy ñời chẳng rảnh mà tranh. Gió ñưa nhằm lúc ñêm thanh, Lời ta dạy dỗ như nhành ghẹo chim. Gắng công mài sắt nên kim, Những câu huyền-bí rán tìm cho ra. Viết ít câu ngâm-nga thời thế, Ta khuyên ñời như kế Trương-Lương. Tấm thân nào nại gió-sương, Thương-yêu lê-thứ lo lường năm canh. Nếu ai muốn luận-tranh ñạo-ñức, Ta cho ñời một bức thi ca. Hết gần rồi lại nói xa, Nói cho sanh chúng rõ mà người chi. Dân với chúng còn nghi mãi mãi, ðạo tu hành nói phải mà nghe. Ngàn năm ñạo-lý vắng hoe, Bị ngươi Thần-Tú bày chè cùng xôi. Kinh với sấm ngoài môi nó tụng, ðạo suy- ñồi bại-lụn vì ai. ðem nguồn chơn-lý bằng nay, Ta thương dân chúng lạc-loài giống xưa. Mặc ý ai ghét ưa, ưa ghét, ðịnh tâm-thần xem xét thể nao. Dạy ñời chẳng nệ công lao, Khuyên người danh-lợi chớ rào làm chi. Ngày sau ñến việc sầu bi, Thương ñời ta mới làm thi khuyên ñời. Còn ẩn-nhẫn ñợi thời chưa ñến,

442

Nên phải làm kẻ mến người khinh. Bạc-liêu, năm Tân-Tỵ.

--- oOo ---

Ông PHAN-CHÂU-BÁ (Long-Xuyên) hỏi:

Tang bồng nợ ấy trả sao xong ? Chí dốc từ-bi cổi tấc lòng. Nhơn ñạo còn mang chưa xử trọn, Nghĩ sao giải-thoát nợ tang bồng ?

ðức THẦY ñáp lại:

ðành rằng nợ thế trả chưa xong, Mà biết ăn năn sửa lấy lòng. Niệm chữ Di-ðà tan chướng nghiệp, Thuyền từ Thầy rước lại non Bồng.

Non Bồng Tiên Phật xót nhân-sinh, Trí hu ệ trau giồi khán kệ kinh. An phận hơn bề danh lợi tạm, Tề gia trung hiếu vẹn thân mình.

Bạc-liêu, năm Tân-Tỵ. --- oOo ---

BÀI NGUYỆN TRƯỚC BÀN THỜ CỬU-HUYỀN

ðầu cúi lạy Cửu-Huyền Thất-Tổ, Ngõ ñáp ơn báo-bổ sanh thành. Nay con qui Phật tu hành, Cửu-Huyền Thất-Tổ lòng lành chứng tri . Lời Phật dạy từ-bi bác-ái, Dạ nhơn-từ quảng ñại mở-mang. Hiếu-trung con giữ vẹn toàn,

443

Từ rày chẳng dám lăng-loàn như xưa. Sau hưởng ñược phước thừa của Phật, Hồn nhẹ-nhàng vượt khỏi tử sanh. Nguyện ñem công quả tu hành, Cứu trong tông-tổ vãng-sanh liên-ñài. Về Phật-quốc ngày ngày an-lạc, Cả giống dòng giải-thoát luân-tr ầm. Rồi ñem ñạo-pháp huyền-thâm, ðộ trong sanh-chúng hết lầm hết mê. Cả vạn-vật ñồng về Phật cảnh, Chẳng luyến trần ảo-ảnh gạt lường. Nguyện cầu chư Phật mười phương, Niết-Bàn tịch tịnh là ñường vô sanh.

(Bài nầy ðức Thầy viết tại Bạc-liêu lối cuối năm Tân-Tỵ, nhưng vì thấy nó hơi dài nên ðức Thầy viết bài khác chỉ có

12 câu cho anh em bổn-ñạo học mau thuộc. Ấy là bài: “ Cúi kính dưng hương trước cửu-huyền”.)

--- oOo ---

NÉM CẤP-BẰNG

Lấy cái cấp-bằng ném xuống sông, Thôi, thôi tôi cũng mét-xì (¹) ông. Tuồng ñời gẫm lại nơ quô rẻn (²) Xăng phú ba manh (³) trở lại ñồng !

Bạc-liêu, năm 1941. 1.- Merçi, 2.- Ne vaut rien, 3.- S’en f... pas mal.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Lâm san: xin xem tr. 293.- Chơn lý: xin xem tr. 36.

444

- Bàn: trao ñổi, góp ý quanh một câu chuyên. - Luận: xét, suy nghĩ, cân phân về một câu chuyện. - Hạ nguơn: xin xem tr. 12. - Hằng hà: xin xem tr. 137. - Lậu: lộ ra, sơ hở, ñể ñiều cần giữ kín lọt ra ngoài. - Thiên ý: ý trời. - Thiết tha -Tha thiết: xem tr. 400.- Xe lơi: xem tr. 114. - Xoi xỉa: xoi và xỉa, có nghĩa châm chọc, kích bác. - Núng nao – Nao núng: lòng hoang mang, mất niềm tin, muốn bỏ cuộc. - Thảo ngay: có hiếu, hết lòng kính yêu Cha Mẹ; tốt bụng, rộng lòng tha thứ; ngay thẳng với mọi người. - Quân lý: xin xem tr. 250.- Tứ ân: xin xem tr. 37. - Chạm dạ: ghi nhớ trong lòng. - ðọa - ðọa thân: xem tr. 271.- Khuyên nhủ: tr. 185. - Thất sơn - Bảy núi: xem tr. 99. - Bá Nha: tr. 139. - Lục ñục: cặm cụi, lui cui, cắm ñầu làm việc, không nói chuyện không chơi. Cũng có nghĩa vợ chồng hay bất hòa, cãi cọ nhau luôn. - Long ñong: xin xem tr. 114. - Mây Rồng: xem tr. 114. - ðộ: xin xem trang 79. - Tu mi: xin xem tr. 113. - Trung tín - Trung : hết sức thành thật. Tín: ñức tin, giữ lời hứa. Trung thành với lời hứa. - Nghĩa ân: tình nghĩa - việc làm theo ñường lối phải, theo ñạo lý - và ân phải lo tròn. - Nắc nia: từ tiếng Neak Nghia của Miên, có nghĩa tôi mọi, nhằm chỉ thứ chức tước của thực dân Pháp bán hoặc cho kẻ ham danh, hay thưởng công cho ñám tay sai - loại người bị gọi là Việt gian. - ðìa: một thứ hầm ñào trên ñất ruộng cho cá ở.

445

- Nôm (nơm): dụng cụ bằng tre bện tròn, trên thon, dưới rộng, dùng chụp cá, phía trên có lỗ ñể cho tay vào bắt cá. - Ve - Ve sầu: loại côn trùng có hai cánh cứng, dài, con trống cứ ñầu mùa hè thì kêu ra rả trên cây. - Ngờ: nghi ngờ, không chắc, không tin, ngờ vực. - Mét: mách, nói cho hay biết một ñiều gì. - Huyền bí: xin xem tr. 181. - Kiêu hãnh: xin xem tr. 55. - Nhành ghẹo chim: mùa lúa chín, hay mùa thu hoạch trái cây, nhà nông thường treo nhánh cây hay cánh quạt, quay theo chiều gió thổi cho chim sợ. - Mài sắt nên kim: chỉ sự bền chí. Có bền lòng vững chí mới ñược thành công. Có thành tâm tu hành, sớm chiều không xao lãng mới mong ñắc ðạo. Thành ngữ này bắt nguồn từ mẩu chuyện:“Lý Bạch lúc còn nhỏ học hành chưa thành tài ñã vội bỏ dở. Một hôm Lý Bạch ñi ñường gặp bà già ñang mài cây dùi sắt. Bạch hỏi, ñược bà già trả lời:“Mài dùi ñể làm kim”. Lý Bạch trở về tiếp tục việc học và cuối cùng trở thành ñại thi hào, nổi tiếng thế gian”. - Ngâm nga: xem tr. 182.- Trương Lương: xem tr. 117. - Gió sương: chỉ sự chịu cực khổ. - Lo lường: biết suy nghĩ, tính toan, thu xếp, sắp ñặt kỹ ñể việc làm ñược tốt. - Luận tranh – Tranh luận: tìm lý lẽ hay ñưa ra cãi ñể giành phần phải, phần hơn về mình. - ðạo ñức: xin xem tr.19.- Sanh chúng: xin xem tr. 11. - ðạo lý: xin xem tr. 80. - Thần Tú: xin xem tr. 272. - Vắng hoe: vắng vẻ, vắng lắm không bóng người.

446

- Tụng: ñọc ngân nga, tụng một thời kinh. - Suy tồi: hư hỏng, tàn tạ, sa sút ñến tồi tệ. - Bại lụn - Lụn bại: kiệt quệ, suy sụp, tàn rụi. - Bằng nay: xin xem tr. 262.- Sầu bi: xin xem tr. 381. - ðịnh tâm thần: giữ tâm trí và tinh thần yên tịnh. - Tang bồng: xin xem tr. 167.- Nhơn ñạo: xin xem tr. 27. - Ẩn nhẫn: biết ñè nén sự tức giận. Biết nhịn khi cần ñể thực hiện một ñiều cao ñẹp, một lý tưởng.

- Giải thoát: xin xem tr. 20.- Niết Bàn: xin xem tr. 66. - Chướng nghiệp - Nghiệp chướng: xin xem tr. 37. - Thuyền từ: xin xem tr. 141. - Trí huệ: xin xem tr. 20. - Khán: xem, coi, trông nom. - Tề gia: sắp ñặt việc nhà cho ñàng hoàng, yên ổn, trên thuận dưới hòa. - Trung hiếu: ngay thẳng và hiếu thảo. - Cửu Huyền Thất Tổ: xem tr. 96.-Lăng loàn: tr. 279. - Báo bổ: ñền ñáp ñầy ñủ. - Chứng tri : soi tỏ, biết cho và nhìn nhận sự thật. - Công quả: xin xem tr.12. - An lạc: xin xem tr. 280. - Vãng sanh liên ñài: ñược sanh về cõi Phật. - Luân tr ầm -Trầm luân: xem tr.61.-Vô sanh: tr. 328. - ðạo pháp: xin xem tr. 105. - Huyền thâm: xem tr. 10. - Luyến trần: ham mê, mến tiếc cõi ñời bụi cát này. - Ảo ảnh: cái bóng giả, không phải hình thật. - Tịch tịnh: vắng lặng, yên tĩnh.

--- oOo ---

447

NHỮNG BÀI SÁNG-TÁC NĂM NHÂM-NG Ũ (1942)

--- oOo ---

CHO THẦY ðỘI GIÀU (¹)

Thầy ñội Giàu là nhân viên giúp việc sở Mật-Thám Bạc-liêu và thuộc phái Tịnh-ðộ Cư-Sĩ.

Chúc thầy trong năm mới, ðạo tâm càng phấn khởi. Mở rộng cửa từ-bi, Giúp người ñang mong ñợi.

Mong ñợi ñược tu-hành, Thầy nên giảng việc lành. Cho người mê giác-ngộ, Là phổ-tế chúng-sanh.

Chúng-sanh ñang thảm-ñạm, Bởi tội ác gây ra. Bần-tăng thường khẩn-nguyện, Mong trăm họ thái-hòa.

Bạc-liêu, Tết năm Nhâm-Ngũ (1942). 1.- Thầy ñội Giàu là nhân-viên giúp việc sở Mật-Thám Bạc-liêu, và thuộc phái Tnịh-ðộ Cư-Sĩ.

--- oOo ---

Cho ông TRẦN-QUANG-HẠNH

TRẦN tâm rứt sạch cuộc mê-si, QUAN-sát ðạo mầu nẻo ẩn vi. HẠNH ñức vun bồi thêm rạng tỏ, Thoát phàm theo dõi gót Từ-Bi.

Bạc-liêu, Tết Nguyên-ñán năm Nhâm-Ngũ (1942).

448

--- oOo ---

THỨC TỈNH MỘT NỮ TÍN-ðỒ ở Bạc-Liêu

Trót ñã qui-y giữa Phật-ñài, Nguyện rằng ñệ-tử dứt tr ần-ai. Mong nhờ ñuốc huệ soi ñường tối, Chớ nhiễm nghiệp phiền chớ ñắm say.

ðắm say một phút cội lành xa, Sớm tỉnh trì tâm chống quỉ tà. Dõi gót theo Thầy nương Phật cảnh, Vui vầy xem hội, hội Long-Hoa.

Long-Hoa Tiên Phật ñáo ta-bà, Lừa lọc con lành diệt quỉ ma. Nếu mãi mê-man mùi tục lụy, Linh hồn chìm ñắm chốn nê-hà.

Lòng Thầy chua xót ruột Thầy ñau, Nghe ñược lời khuyên tỉnh với nào ! Ki ếm huệ dứt xong rồi quả báo, Lo gì cửa Phật chẳng chen vào.

Cuộc trần, ôi quá khổ ! Trường ñỏ ñen là chỗ nhuốc nhơ. Biết bao người vì nó phải bơ-vơ, Sự nghiệp hết gia ñình tan nát. Sớm tỉnh ngộ lên ñường giải thoát, Lánh xa trường ñổ bác chớ chen chân. Nếu lỡ cơ mua tảo bán tần, Thân-trí cực, nợ lần-khân chẳng dứt. Cho cho bằng: Quy y thì khá làm y,

449

Giữ lòng thanh-tịnh từ-bi giúp ñời.

Bạc-liêu, 6/3 Nhâm-Ngũ (20/4/42).

--- oOo ---

Cho ông Cò tàu Hảo (Sàigòn)

Nam-Mô Bổn-Sư Thích-Ca Mâu-Ni Phật, Cung kính Phật, cung kính Pháp, cung kính Tăng.

Tam qui ngũ giái lòng hằng gìn theo. Chúc ông thoàn nhã vững lèo, Qua bờ giác ngạn sớm treo gương mầu. Nơi cõi tạm sông sầu bể khổ, Làng ngựa xe cám dỗ tao-nhân. Gây ra lắm nợ phong-trần, Luân hồi sáu nẻo khôn lần bước ra. Rày tỉnh ngộ ái hà quyết dứt, ðèn ñạo tâm sáng rực soi ñường. Cầu tu cho ñạt ngũ hương, Huơi gươm trí huệ Ma vương hãi hùng. Làm cho chúng phục tùng chơn lý, Trong sắc-thân giám-thị lục căn. ðừng cho chúng tính lăng-quằng, Ngoài thì chấp thủ mà ngăn lục trần. Phá ngũ uẩn rứt lần tham ái, Cội sân-si cũng phải tảo trừ. ðem về giác tánh chơn như, Kim-thân th ị hiện dứt trừ tử sanh. ðem tâm hồi hướng gốc lành, Làm tôi Phật-Tổ chí thành chí chơn. Dầu mắc phải mưa ñơn gió kép,

450

Cũng chuyên trì mà dẹp gai chông. Ngày nào ñắc ñược lục thông, Vớt hồn cha mẹ, tổ tông bảy ñời. Về Cực-Lạc thảnh thơi an dưỡng, Ấy là ngày ban thưởng công tu. Chúc cho ñó vẹt mây mù, Vững-vàng bất thối công-phu vuông tròn. ðến ngày biển cạn non mòn, Tứ ân ñã trả chẳng còn tội căn. Nay ông nhập tự làm tăng, Trước sau tuy khác thiện-căn vẫn ñồng. Lắng tai nghe ñược tin hồng, Tờ hoa ít chữ gọi lòng chia vui.

Bạc-liêu, ngày 25/4/ Nhâm-Ngũ (8/6/42).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Phấn khởi: giục cho hăng hái. Trở nên hăng hái, mạnh mẽ. Vui vẻ, náo nức trong lòng. - Giác ngộ: xin xem tr. 118. - Phổ tế: xin xem tr. 420. - Thảm ñạm: héo hon, buồn thảm. - Bần tăng: người tu nghèo; lời xưng khiêm nhượng của nhà tu. - Khẩn nguyện: vái xin với lòng thành. - Thái hòa: xin xem tr. 427. - ðạo mầu: xin xem tr.156. - Mê si: xin xem tr. 10. - Quan sát: xin xem tr. 59. - Ẩn vi: tinh vi, cao xa, kín ñáo, khó hiểu nổi. - Hạnh ñức: xin xem tr. 173. - Trần ai: xin xem tr. 254. - Từ bi: ở ñây chỉ ðức Thầy. - ðuốc huệ: xin xem tr. 424.- Trì tâm : xin xem tr. 147.

451

- Nghiệp phiền: xem tr. 37 -70.- Long Hoa: xem tr.12. - ðáo ta bà: ñến cõi ta bà. - Tục lụy: xin xem tr. 60. - Quả báo: xin xem tr. 68. - Nê hà: sông bùn sình. Nghĩa bóng: chìm ñằm mãi chốn sông sầu biển khổ. - Ki ếm huệ: dùng sự sáng suốt, thông hiểu ñạo lý của mình như lưỡi kiếm bén tiêu diệt Tham-Sân-Si và 7 thứ tình: mừng - giận - thương - vui - yêu - ghét - ham muốn, ñể giữ lòng yên tịnh. - Trường ñỏ ñen -Trường ñổ bác: nơi chứa cờ bạc. - Nhuốc nhơ – Nhơ nhuốc: xin xem tr. 172. - Bơ vơ: xin xem tr. 241. - Sự nghiệp: xin xem tr. 30. - Tỉnh ngộ: xin xem tr. 96.- Giải thoát: xin xem tr. 20. - Lỡ cơ: lỡ mất một cơ hội, dang dở một dịp. - Mua tảo bán tần: mua bán, làm ăn cần mẩn, chăm chỉ, dậy sớm thức khuya làm việc hết lòng. Tần tảo, theo ñiển tích: Tảo hoặc Táo, giống như loại rong. Tần, tên thứ rau mọc dưới nước. Kinh thi có câu: “Thái tần thái tảo” (hái rau tần hái rau tảo) ý nói về người xoay xở làm nhiều công việc nhọc nhằn. - Lần khân: dây dưa, cố tình kéo dài thời gian ñể trì hoản. Khinh lờn, lờn mặt. - Quy y: xin xem tr. 23.- Thanh tịnh: xin xem tr. 141. - Giác ngạn: bờ giác. Giác: xin xem trang 118. - Nam Mô: xin xem tr. 20. - Bổn Sư: xin xem tr. 20. - Thích Ca Mâu Ni Phật: ÇakyaMouni (scr) chữ Phạn, quí danh ðức Phật của chúng ta có nghĩa: Bực thanh tĩnh, an nhiên, ñắc ñạo, họ Thích Ca. - Tam quy - Ngũ giới: xin xem tr. 394.

452

- Vững lèo: vững tay giữ lèo của buồm. Lèo là sợi dây buộc hơi lỏng, có thể rút lên hay thả xuống ñể cuốn hay thả lá buồm. Cũng là sợi dây ñiều khiển con diều giấy bọc gió. - Gương mầu: gương tu học cần cù, có kết quả. - Làng ngựa xe: chỉ thành thị; chỉ cảnh ăn chơi. - Cám dỗ: xin xem tr. 60. - Phong trần: xin xem tr. 250. - Tao nhân: người thanh nhã, lịch sự. - Gươm trí huệ: xin xem Ki ếm huệ, tr. 451. - Luân hồi - Sáu nẻo (luc ñạo): xin xem tr. 9 - 72. - Rày: xin xem tr. 270. - Tỉnh ngộ: xin xem tr. 96. - Ái hà: xin xem tr. 125. – Ma vương: xin xem tr. 15. - ðạo tâm: biết ñạo ñức. Giữ ñạo trong lòng, tin tưởng, trung thành với ðạo. - Ngũ hương: 1.- Giác hương: hơi thơm của người có giới hạnh: người không chê bai kẻ khác, không hung dữ, không ganh ghét, không tham, không giận, không dối gạt. 2.- ðịnh hương: hơi thơm của người tu thiền: người giữ tâm tự nhiên, không phiền muộn về chuyện thiện ác ở ñời, không vui, không giận, không sợ, tức tâm không loạn ñộng. 3.- Huệ hương: hơi thơm của người ñắc trí huệ: người tâm ñược giải thoát, không ham mê danh lợi, không vướng thất tình (mừng - giận - thương - vui - yêu - ghét - ham muốn). Nhờ vậy, tâm sáng suốt, phân biệt ñược việc lành ñiều ác. 4.- Giải thoát hương: hơi thơm của người ñược giải thoát: người tâm ý không dính vào các sự ác,

453

trược (dơ), không theo bọn sư chuyên về tà thuật, bùa chú, hùng mạnh, mà lúc nào cũng làm việc thiện, dầu có bị hại cũng không nao núng. 5.- Giải thoát tri ki ến hương: hơi thơm của người tự biết mình ñược giải thoát: người tâm yên tịnh, thấy ñược tánh Phật của mình. - Hãi hùng: xin xem tr. 370. - Chơn lý: xin xem tr. 36. - Phục tùng: chịu nghe lời sai khiến. - Sắc thân: cái thân bằng hình chất do cha mẹ sanh ra cùng tứ ñại hợp thành, nên sắc thân không bền bỉ, mục nát với thời gian. - Giám thị: người trách nhiệm về trật tự các cơ sở, nhà giam, trường học, chợ... - Lục căn - Lục trần: xem tr.67.-Lăng quằng: tr. 400. - Chấp thủ: chấp hai tay. - Ngũ uẩn: hay gọi Ấm, nơi tập hợp: Sắc - Thọ - Tưởng – Hành - Thức. - Sắc: chỉ về thân xác hay sắc chất, còn 4 thứ kia thuộc về tinh thần như: - Thọ: cảm thọ vui, buồn, mừng, giận, ghét, thương, ham muốn … - Tưởng: tưởng tượng, nhớ nghĩ tới ñối tượng không dứt rồi mới hành, - Hành: hành vi tạo tác từ trong ý niệm khởi, thúc ñẩy, - Thức: hiểu biết, phân biệt ñúng sai, tà chánh. Năm thứ tụ tập, hoà hiệp lại che lấp sự sáng suốt của con người, là ñầu mối ñưa con người vào tội lỗi. Ngũ Uẩn theo PGHH: Tham – Sân – Si – Nhơn –

454

Ngã – Tham – Sân - nộ và Mê si là Tam ñộc chướng ñã làm cho con người chúng ta tu hành không ñắc ñạo, còn Nhơn - Ngã là hai tướng của bốn tướng trong kinh Kim Cang. Trước hết, tham lam gồm tham danh, tham lợi, tham sắc, tham tài, tham quyền thế nên xô ñẩy con người vào bao cuộc chiến ñấu ác liệt, gây ra những thảm họa tày trời, làm cha xa con, vợ xa chồng, anh lìa em… cũng tại cái tham này. Sân nộ là sự giận dữ gây ra bao tai hại không thể tưởng tượng. - Tham ái - Tham: ham mê ñã giải ở trên, còn Ái là tình cảm thương yêu. - Sân si: xin xem tr. 163.- Tâm thức: xin xem tr. 178. - Tảo trừ: quét sạch và tiêu diệt. - Giác tánh: tánh giác ngộ sẵn có của mình. Tánh tự nhiên của mình vốn là giác ngộ, xa rời các sự giả dối, mê muội, nhưng rất ít người tự biết. Cũng có nghĩa là cái tâm thức. - Chơn như: tánh chơn thật, không biến ñổi, không sai chạy, như nhiên, không thiện, không ác, không sanh không diệt, tức Phật tánh. Cái chơn như ñầy ñủ nơi Phật, nó cũng có nơi chúng sanh. - Kim thân : thân thể màu sắc như vàng ròng, chỉ thân thể của Phật. - Thị hiện: bày ra, hiện ra. Như Phật, Bồ Tát vì lòng từ bi ñộ thế ñã thị hiện ra bao nhiêu thân hình. - Hồi hướng: cầu nguyện chuyển hướng công phu tu của mình về Tây phương, và nguyện cầu sau này ñược sanh về cõi Tịnh ñộ của ðức Phật A Di ðà.

455

- Chí thành: rất thành thật. - Chí chơn: thật chơn chánh. - Mưa ñơn gió kép: Thời tiết xấu, thay ñổi bất thường. Dùng chỉ những tai họa bất ngờ. (thường dành nói về thân phận người phụ nữ ngày xưa). - Chuyên trì: chuyên tâm và trì chí, không thối chí ngã lòng. - Lục thông: xin xem tr. 328. - Tờ hoa: xin xem tr. 223.

- Cực Lạc: xin xem tr. 54. - Thiện căn: xin xem tr. 12. - Nhập tự: vào chùa. - Tin hồng: thơ từ gởi ñi. Ngày xưa người ta dùng chim hồng (ngỗng trời) mang thơ, ñem tin ñi.

--- oOo ---

CẢM TÁC (ðức Thầy cảm tác viết bài nầy vì ông Nguyễn-văn-Ngọ ở Bạc-liêu nghi Ngài cản trở việc ông ta muốn kết nghĩa thông-gia với ông Ký Giỏi ở Bạc-liêu).

Ngồi mà ngẫm nghĩ chuyện xưa, Thánh-Hiền chẳng biết sao vừa lòng dân. ðem thân mà rứt nợ trần, Nợ trần ñâu khéo chần ngần chun ra. Nhìn ñời lụy muốn ứa sa, Thế-gian ñui tối nửa ma nửa người. Muốn reo vang một tiếng cười, Nhưng lòng chẳng nở khi người mê-si. ðâu thông pháp-luật từ-bi, Gán cho Tăng-Sĩ làm chi sự ñời. Con thuyền bát-nhã xa khơi, Dầu cho sóng gió rã-rời cũng cam.

456

Thường nhơn là tánh tục phàm, Biết ñâu tội phước luận-ñàm tương lai. Tình trường ñầy dẫy thi hài, Lạ gì chẳng biết những bài học xưa. Thánh-nhơn còn hỡi răn chừa, Huống chi Phật-ñạo tam thừa qui mô. Sa-môn chi những tín-ñồ, Mai-vong (dong) cản mối tựa hồ gớm-ghê. Một là gây nghiệp trần-mê, Hai là tan-nát phu-thê một ñời. Lòng ta trong sạch người ơi, Người sao chẳng xét luận lời phi ngôn. Cờ nguy ngựa chốt ñánh dồn, Trước sau cũng chữ vong-tồn an nguy. Tỏ lời tâm huyết lâm-ly , Mong ai ngộ nhận quyết nghi duyên trần. Trách lầm mang nghiệp vào thân, Chỉn e vai-vác Thánh Thần chép biên. Phận ta nối gót Phật Tiên Ngợi khen cũng mặc ñiêu huyền cũng hay. Thương ñời phải chịu ñắng cay, Thân danh chẳng quản, chông gai chi sờn. Ít ai nghe rõ giọng ñờn, Của người rứt bỏ oán ơn cõi phàm. Ngày hằng giái ngũ qui tam, Sắc không, không sắc tánh phàm ñổi thay. Chẳng qua tai-ách những ngày, Nên phần xác thịt ñọa ñày trần-gian. Lìa quê tách bước xa ngàn,

457

Gia-ñình chẳng ñoái còn màng chi ai. Dốc tâm nguyện ñến Phật-ñài, Hiệp cùng chư Phật ñộ rày chúng-sinh. Nện vang một tiếng chuông linh, Cho người trong mộng biện minh lẽ nào.

Gẫm cuộc thế chẳng qua tuồng mộng-ảo, Cuộc truy-hoan thường giết khách tài-hoa. Nghe chuông linh sớm dứt bể ái-hà, Kẻo vật-dục cuốn lôi vào bề khổ.

Vì ñâu lập chữ công-danh, ðến khi rốt cuộc cũng ñành thả trôi. Lá úa vàng nó rụng người ôi ! Muôn năm mới có một thời, Tới kỳ hiệp (¹) hội Phật Trời ñịnh phân. Con lành ñều ñủ nghĩa-nhân, Cha là Phật, Thánh, Tiên, Thần phước dư. Có ñâu như thể bây chừ, Loạn-luân cang-kỷ bất từ, bất lương. Thân ta dầu lắm ñọan truờng, Cũng làm cho vẹn chữ thương nhơn-loài. Ngày kia thỏa chí làm trai, Tiếng lành như thể hương bay nực-nồng. Bây giờ bờ bến chưa xong, Dở-dang thời vận mà lòng chẳng nao. Ngàn xưa mấy bực anh hào, Nằm gai nếm mật dạ nào trách than. Trượng-phu chí cả dọc-ngang, Dạo trong bốn biển mới trang Thánh-Hiền.

458

Làm cho kẻ bạo ngửa-nghiêng, ðạo lành mở cửa nơi miền Nam-bang. Tiếng ñờn hò liếu cống xang, ðêm khuya khuyên nhủ khắp tràng chúng-sanh. Thu còn gặp lúc trăng thanh, Vang lời thỏ thẻ như cành ghẹo chim. Thấy trong người ấy thanh-liêm, Tỏ bày tâm-sự rán tìm cho ra. Bồi-hồi chợt tỉnh Nam-kha, ðường danh nẻo lợi xem ra ích gì. Trời thu ảm-ñạm ai-bi, Nạn tai vương-vấn bởi vì Trời riêng. Thảm thương lê-thứ ưu phiền, Chớ lòng ñâu có lo riêng nỗi mình. Mờ mờ, tỏ tỏ, xinh xinh, ðêm nay bóng nguyệt như rình xem ta. Miệng cười ta bảo Hằng-Nga, Làm ơn rọi chữ “San-Hà” nơi ñâu. Gẫm trong cõi tạm nhiệm-mầu, Ngặt mang xác thịt khó hầu cao bay. Chữ tài thường gặp chữ tai, Tr ớ trêu tạo-hóa ông bày trò chua. Ta nào có muốn tranh ñua, Vun trồng cội phúc chờ mùa trổ bông. Bay mùi thơm cả Tây-ðông, Bắc, Nam nhơn-vật Lạc-Hồng thảnh-thơi. Tâm hồn hoài cảm nơi nơi, Gẫm người hữu chí ñôi lời cám ơn.

Bạc-liêu, ngày 29 tháng 6 Nhâm-Ngũ (1942).

459

1.- Có bản chép: Tới kỳ lập hội ...

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Mê si: xin xem tr.10.-Thuyền bát nhã: xin xem tr. 308. - Luận ñàm: bàn bạc, trao ñổi, thảo luận với nhau. - Tam thừa: 3 khoa giáo, hay cách thức dạy ðạo: Thượng-Trung và Hạ thừa. Sở dĩ ñạo Phật chia 3 thừa vì căn cơ, tức tâm tánh và sự hiểu biết của người ñời không ñồng ñều: - Thượng thừa hay ðại thừa, ñộ bực có ñại căn, ñại trí, - Trung thừa ñộ bực căn cơ trung bình, tức trí hiểu biết ở mức vừa, - Hạ thừa ñộ bực căn cơ thấp, tức hiểu biết kém. Có thể giải thích ba thừa qua thí dụ ba cổ xe: Xe dê, Xe nai và Xe trâu: a.- Thinh văn thừa: tu theo lời Phật dạy, hành Tứ diệu ñề, ví như xe dê, chỉ chở 1 người. b.- Duyên giác thừa: bậc tự giác ngộ (sáng suốt) tu hành và diệt 12 nhân duyên, ñược ñắc ñạo, giải thoát, ví như xe nai, chở ñược vài người. c.- Bồ tát thừa: bậc tu cầu an lạc (yên vui) vừa cho mình vừa lo cứu ñộ chúng sanh, ví như xe trâu, chở ñược nhiều người - vì bực Bồ tát còn xuống trần cứu ñộ chúng sanh. Ba thừa chỉ là thí dụ, là cách thức, tùy trường hợp (hoàn cảnh, lúc) ñể giảng dạy. ðúng ra, Phật giáo chỉ có một thừa, ñó là Nhứt thừa hay Phật thừa.

460

- Qui mô: khuôn khổ to lớn về cách sắp ñặt, về tổ chức. Ví dụ: công trình quy mô. - Sa môn: thầy tu xuất gia theo ðạo Phật. - Mai vong (dong): người làm mai, dắt mối cho hai ñàng kết hôn nên vợ chồng, hoặc mua bán. - Nghiệp: xin xem trang 37 và 70. - Trần mê: vì mê tối nên phải chịu khổ ở cõi ñời bụi dơ này. - Phi ngôn: lời nói mơ hồ, thiếu căn cứ. - Vong tồn: sự mất còn. - Tâm huyết: lòng thiết tha, chân thành ñối với cái gì cao quí nhứt. - Lâm ly: dầm dề, giàn giụa, ñầm ñìa. Áo não, thê thảm. Tiếng khóc lâm ly. - Ngộ nhận: hiểu lầm, nhận lầm. - Chỉn e: vẫn sợ rằng, vẫn lo ngại, chỉ e, e rằng. Chỉn e tai vách mạch dừng. - Vai vác: vác trên vai. Theo lời truyền, có hai vị thần là Tả mạng thần quang và Hữu mạng thần quang ở luôn hai bên vai ñể ghi chép lời nói hay việc làm của mình. ðể chứng tỏ lời nói hoàn toàn ñúng sự thật, người ta thường phân bua: Tôi “nói có hai bên vai vác” làm chứng. - ðiêu huyền: gian xảo dựng ngựợc câu chuyện.Dối trá, tráo trở. - Giái ngũ qui tam: Ngũ giới Tam quy. xem tr. 394. - Sắc không, không sắc: xem tr. 325.- Tai ách: tr. 263. - ðọa ñày: bắt làm việc nặng nhọc, ñối ñãi khắc khổ, bắt sống ñau khổ, nhục nhã về thể xác lẫn tinh thần.

461

- Biện minh: xin xem tr. 245. - Cang kỷ hay cương kỷ: chỉ trật tự, pháp luật, khuôn phép ñể giữ gìn ñạo lý nước nhà. - Truy hoan: theo ñuổi cuộc vui. Say ñắm trong những thú ăn chơi. - Tài hoa: xin xem tr. 418. - Ái hà: xin xem trang 125. - Vật dục: xin xem tr. 13. - Nghĩa nhân: xin xem tr. 224. - Loạn luân: xin xem tr. 386.- Bất lương: xin xem tr. 43. - Bất từ: không có lòng lành, hung dữ. - ðoạn trường: xin xem tr. 356. - Anh hào: xem tr. 412. - Nực nồng: sực mùi, sực mùi thơm. - Nằm gai nếm mật: Chịu ñựng gian khổ ñể hoàn thành việc lớn. Nằm ngủ trên ñống chà (củi khô), mỗi ngày le lưỡi nếm mật heo cho ñắng miệng ñể lòng ñừng quên mối thù, chờ ngày rửa hận. Theo câu chuyện:“Thời Chiến quốc (Tàu) Ngô Phù Sai ñánh nước Việt, bắt vợ chồng vua Việt là Câu Tiển về cầm tù suốt 10 năm chịu ñựng bao nhiêu là nhục nhã. Khi ñược tha về, quyết tâm tập luyện ñể trả thù, Câu Tiển thường nằm ngủ trên ñống củi khô, miệng nếm mật ñắng, xa miếng ăn ngon suốt 20 năm dài, chờ ñúng thời cơ, Câu Tiển mang quân sang ñánh, ñốt cháy ñài Cô Tô khiến Phù Sai phải tự sát”. - Trượng phu: xin xem tr.188.- Dọc ngang: xem tr. 438. - Ngửa nghiêng: hư hại, gần sụp ñổ. - Cành ghẹo chim: nông dân trét một chất nhựa ở những cành cây chim hay ñậu ñể chim bị dính chân không bay ñược. Xin xem Nhành ghẹo chim: tr. 445. - Thanh liêm: xem tr. 244. - Nam kha: xin xem tr. 304.

462

- Tâm sự: ñiều nguyện ước, chuyện riêng tư hay nỗi hận sầu giấu kín trong lòng. - ðường danh nẻo lợi: ham mê, theo ñuổi chuyện công danh và lợi lộc. - Ảm ñạm: xin xem tr. 177. - Ai bi : xin xem tr. 407. - Vương vấn: xin xem tr. 400.- Ưu phiền: xem tr. 293. - Hằng Nga: xin xem tr. 361.- Trớ trêu: xin xem tr. 51. - Bóng nguyệt: bóng trăng. - San hà: núi sông. Chỉ Tổ quốc, quê hương. - Nhiệm mầu - Mầu Nhiệm: xin xem trang 14. - Chữ tài thường gặp chữ tai: người có tài thường bị kẻ lòng dạ hẹp hòi ghen tức, tìm cách phá hại, khiến cho bị tai nạn. - Tạo hóa - Con tạo - Hóa công: xin xem tr. 207 - 270.

--- oOo ---

BUỒN

Buồn thay chư Phật ẩn non ñoài, Buồn biết bao giờ trở gót hài. Buồn thấy chúng-sanh ña xót cảm, Buồn lo trăm họ nghiệp gây hoài. Buồn ñời lưu lạc trong u tối, Buồn thế gian-nan suốt cả ngày. Buồn buổi cạnh tranh e hoãn ñạo. Buồn dân ngu-muội ghét người ngay.

TỦI

Tủi sầu Phật giáo ở non Tần, Tủi phận môn-ñồ quá tối-tân. Tủi cuộc hôn-nhơn bày trước Phật,

463

Tủi cơ-nghiệp báu phế nguồn ân. Tủi thay ai tạo trò vô lý, Tủi bấy lấp nguồn ñạo hữu chân. Tủi hổ trông nhìn người dối thế, Tủi duyên ác-cảm ñắm hồng trần.

Bạc-liêu, ngày 29/6 Nhâm-Ngũ (1942).

--- oOo ---

Gởi Bác-Sĩ CAO-TRI ỀU-LỢI ở BạcLiêu (ñể cảm-tạ ông nầy chửa bịnh cho ðức Thầy mà không lấy tiền thuốc).

Gởi ít hàng thăm ông Bác-sĩ, Cầu chúc ông phước chỉ ñược lai tăng. Cuộc thế trần nhiều ñoạn khó-khăn, Nên lôi kéo bần-tăng vào cảnh ngộ. Xuống Bạc-liêu chưa bao nhiêu ñộ, Bổng ruột tằm quằn-quặn rứt ñau. Phần thương dân phổi héo gan xào, Ngồi, ñi, ñứng, nằm lăn-lóc mãi. Cũng nhận ñược tr ần-hoàn là khổ hải, Dốc tầm ñường phóng giải cho thân tâm. Dìu nhơn-sanh khỏi chốn mê lầm, Bờ giác-ngạn kiên tâm lần bước tới. Hoàn-cảnh chẳng gặp hồi lai-thới, Ẩn-nhẫn hoài chờ ñợi vận hanh-thông. ðể ñem phô trí óc với gan lòng, ðền-ñáp lại cuộc chờ trông ngoài ngõ. Cũng rất thẹn bịnh ñau vò-võ, Tuy thuốc dùng chẳng tuyệt ñược cơn ñau. Chớ ơn ông ñâu dễ quên nào,

464

Muốn ñáp lại lấy chi mà ñền ñáp ? Nếu ông có vui lòng dung-nạp, Tỏ vài hàng gọi ñáp ân nhau. Phần phước-duyên nguyện ñể về sau, Khi thong thả sẽ ñến trao lời cảm tạ.

Cám ơn ông tặng thuốc Tây-phương, Khâu giúp bần tăng khúc ñoạn trường. Nhưng bịnh tr ầm-ưu nên chẳng mạnh, Nợ cùng bách-tính hỡi còn vương.

Vương-vấn trong vòng cương-tỏa ấy, Lòng nào mà chẳng xót thương chung. Bao giờ ñạo-pháp ta thông ñạt, Quyết cứu sanh-linh cảnh não-nùng.

Thôi cũng an lòng nơi số phận, ðợi chờ vận tới sẽ tuông mây. Về trên thượng-giới ñền Kim-khuy ết, Tâu lại trần-gian cớ sự nầy.

Bạc-liêu, ngày 18/7/42 (Nhâm-Ngũ). NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Non ñoài: hướng Tây, chỉ phía Tây. - Nghiệp: xin xem trang 37 và 70.- Ác cảm: xem tr. 47. - Hoãn ñạo – Hoãn hay huởn: làm thong thả, làm cho chậm lại hoặc chờ lúc khác mới làm. Hoãn ñạo: vì hoàn cảnh, việc truyền ñạo bị chậm lại. - Môn ñồ: học trò cùng chung một thầy. - Tối tân: mới nhứt. - Cơ nghiệp: tài sản có do dày công sức lập nên. Sự nghiệp (tài sản) lớn lao.

465

- Phế nguồn ân: Phế: bỏ, không dùng ñến. Phế nguồn ân: quên bỏ ơn nghĩa. - Lấp nguồn: chôn vùi, xóa bỏ nguồn gốc. - ðạo hữu chân: nền ñạo có chân lý. - Cảnh ngộ: hoàn cảnh, tình thế, lúc vui buồn chìm nổi của con người. - Ruột tằm: tơ rối trong ruột con tằm. Chỉ sự rối rắm, lo nghĩ lộn xộn. - Quằn quặn: bụng ñau như ruột bị thắt, bị xoắn lại. - Thương dân phổi héo gan xào: buồn ñến héo phổi chín gan vì thương nguời ñời vì mê tối nên chìm ñắm, lăn lộn trong biển trần khổ. - Lăn lóc: xin xem tr. 400. - Mê lầm: xin xem tr. 56. - Trần hoàn - Trần: bụi cát. Hoàn: ñất lớn tròn - chỉ cõi ñời con người sống. - Khổ hải: xin xem tr. 66. - Phóng giải - Giải phóng: thả ra, trả tự do, giúp người thoát cảnh tội tù, khỏi bị gông cùm. - Giác ngạn: bờ giác. Xin xem Bến Giác, tr. 141. - Kiên tâm: giữ vững lòng, không thối chí. - Hoàn cảnh: cảnh ngộ, sự vật chung quanh, ñiều kiện ảnh hưởng tới cuộc sống. - Lai thới - Thới lai hay Thái lai : xin xem tr. 206. - Ẩn nhẫn: xin xem tr. 446.- Vương vấn: xem tr. 400. - Hanh thông: hưng thạnh. May mắn, làm việc gì cũng trôi chảy - Phô: bày ra, trưng ra. - Vò võ: xin xem tr. 332. - Bách tính-Bá tánh: tr. 12. - Dung nạp: nhận, thừa nhận.

466

- Trầm ưu: buồn thầm, buồn ngấm ngầm trong lòng. - Cương tỏa: dây cương và hàm thiết, hai vật dùng ñiều khiển ngựa. Nghĩa bóng: sự kềm hảm, vật làm cho người mất tự do, mất thong thả. - ðạo pháp thông ñạt: nền ñạo ñược thông suốt. Nghĩa bóng: khi ñạo hết bị kiểm soát, kềm kẹp, tự do truyền bá.. - Não nùng: xin xem tr. 111. - Tuông mây: xé mây mà ñi, ñi thật nhanh không gì cản trở ñược. - ðền Kim khuy ết – Kim quy ết: cửa cung nhà vua, cung Trời.

--- oOo ---

Cho thằng TÂN (Tân là cháu ngoại ông Võ-văn-Giỏi ở Bạcliêu)

Nghe lời ông dạy hỡi con Tân ! Học tập muốn nên phải rán cần. Chớ có biếng lười theo lũ trẻ, Ắt ñòn bể ñít hỡi con Tân !

Con Tân có tật ñái dầm, Bởi vì biếng nhác mê tâm quen ñời. Quen ñời tuổi ñã hai tư, Mà còn chẳng bỏ thói hư thói hèn. Muốn cho cha mẹ ngợi khen, Từ rày nên rán tập rèn cho siêng. Ông bà có sẵn của tiền, Lại thường làm ruộng phước-duyên ñể dành. Lớn lên ăn ở cao-thanh,

467

Biết yêu, biết quí, ñiều lành nghe con !

Bạc-liêu, ngày 3/7 Nhâm-Ngũ (14/8/42).

--- oOo ---

HOÀI CỔ

Bình tâm cất bút tỏ lời, Xét xem hai chữ vận thời còn xa. Liếc nhìn thế-giới can-qua, Ngàn muôn binh tướng xua ra chiến trường. Dốc lòng tranh bá ñồ vương, ðeo câu danh-lợi lấp ñường nghĩa-nhân. Gieo ñiều tàn-khốc cho dân, Khiến lòng Tăng-Sĩ bâng-khuâng lo lường. Tiếc thay ñạo-nghĩa luân-thường, Thánh-nhơn ñã vạch sẵn ñường từ xưa. ðể cho quân-tử lọc-lừa, Ở ăn hợp lẽ rán chừa tiểu nhân. Trên vua minh chánh cầm cân, Dưới quan liêm-tiết xử phân công-bình. Quyền cha quản xuất gia ñình, Dạy con phải phép vẹn gìn hiếu trung. Từ ngày cách mặt cửu-trùng , Thay ñời ñổi cách bất tùng Thánh-Tiên. Bút lông dẹp với dĩa nghiên, Thế vào bút sắt cùng viên mực tròn. Lần lần thế ñạo suy mòn, Nền xưa nếp cũ, hỡi còn mấy ai ? Nên ta thở vắn than dài, Cúi ñầu lạy Phật niệm hoài mấy câu.

468

Dứt trần mang bộ sồng nâu, Trông ngày chư quốc chư hầu tỉnh tâm. ðừng gây chinh-chiến ù ầm, ðể gây hạnh-phúc mà tầm Phật Tiên. Ta-bà thật cảnh ưu-phiền, Duyên trần cấu kết oan khiên báo ñền. Thiều-quang thắm-thoát dường tên, Mắc vòng sanh-tử có bền ñược ñâu. Chi bằng theo học ñạo mầu, Sớm qua khổ hải theo hầu Phật Tiên. Tham chi giả tạm của tiền, Như chim vào lưới xích-xiềng trói thân. Tính xong món nợ lần-khân,

Thoát vòng cương-tỏa pháp-thân nhẹ nhàng. Tiêu diêu ñạo-ñức luận-bàn, Vân du võ-trụ thanh-nhàn biết bao.

Bạc-liêu, năm Nhâm-Ngũ (1942). NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bình tâm: giữ lòng bình tỉnh, làm chủ ñược mình. - Can qua: xin xem tr. 142.- Nghĩa nhân: xem tr. 224. - Tranh bá ñồ vương: tranh giành quyền thế ñể ñược làm vua, làm chúa một nước hay một cõi. - Tàn khốc: xin xem tr. 9. - Bâng khuâng: xem tr. 405. - Lo lường: xin xem tr. 445. - ðạo nghĩa: xin xemtr. 27. - Luân thường: xin xem tr. 97.- Lọc lừa: xem tr. 380. - Quân tử: xin xem tr. 167. - Tiểu nhân: xem tr. 278. - Minh chánh: quang minh chánh ñại. Sáng suốt và ngay thẳng.

469

- Cầm cân - ñủ câu là “ Cầm cân nẩy mực”: chỉ ñức tánh và trách nhiệm của người lãnh ñạo, người ñiều khiển một công việc, luôn luôn phải giữ công bình, ngay thẳng, không thiên vị. - Liêm tiết: trong sạch ngay thẳng, dầu phải chết cũng quyết giữ danh dự. - Công bình: xin xem tr. 55.- Sồng nâu: xin xem tr. 289. - Quản xuầt: cai quản toàn bộ, cả việc thâu xuất. - Cửu trùng : xin xem tr. 288. - Tỉnh tâm: xem tr. 16. - Bất tùng: không theo, không nghe lời. - Thế ñạo: ñạo lý ở thế gian. ðạo làm người ở ñời. - Suy mòn: sút kém và hao mòn. Suy sụp. - Ta bà: xin xem tr. 98. - Lần khân: xin xem tr. 451. - Ù ầm - Ầm ỳ: xin xem tr. 393.- Ưu phiền: xem tr. 293. - Oan khiên: xin xem tr. 356.- Cương tỏa: xem tr. 466. - Thiều quang: ánh sáng ñẹp, dùng chỉ mùa xuân. - Thắm thoát: qua thật mau. - Pháp thân: tr. 377. - Tiêu diêu - Tiêu dao: tr. 420. - Vân du: xin xem tr. 269. - Võ trụ: xin xem tr. 418. - Thanh nhàn: nhàn nhã, thảnh thơi, rảnh rang, không lo lắng, không buồn phiền.

--- oOo ---

DỤNG KINH-QUY ỀN

Hỡi ôi ! Trời ñất mấy muôn trùng, Muốn dụng kinh-quyền ñạt hiếu trung. Ngặt nỗi thân phàm vương-vấn nạn, Trường thi chưa mở trống chưa thùng

Trống chưa thùng sĩ-tử vẫn chờ trông,

470

Mong ngóng mau mau thấy mặt rồng. Bảng hổ danh ñề tên chí-sĩ, ðem tài thao-lược giúp non-sông.

Giúp non-sông trong lúc chịu gian-truân. Thảm-lệ tràn tuôn mãi chẳng ngừng. Mịt mịt mờ mờ mưa gió dạn, Phong-trần ñày-ñọa mấy mươi xuân.

Mấy mươi xuân vắng chúa, trông hoài, Thân gởi nơi người nợ chẳng vay. Trời ñất lẽ nào không xét ñến, ðể cho dân Việt khổ lâu dài.

Khổ lâu dài nay sắp mãn hay chưa. Cầu nguyện Phật Trời gội móc mưa. Kịp mở Long-Hoa xây máy tạo, Cho dân Hồng-Lạc thọ ân thừa.

Thọ ân thừa mà ñược cảnh nhàn an, Trăm họ ñầu ñê trước Thánh-Hoàng. Nguyện giữ cang-thường gìn Phật-ñạo, Giao-hòa mãi mãi với lân-bang.

Với lân-bang sẽ dứt mối thâm thù, Trên dưới một lòng chí nguyện tu. Chẳng dám tr ễ-bê ñường ñạo-ñức, ðặng mong chẳng vướng cảnh ao-tù.

Cảnh ao-tù giờ vẫn phải còn mang, Nặng triệu trên ñầu héo ruột gan. Chí dốc thoát-ly vòng xích tỏa, Cầu trên Thánh-chúa vững ngai vàng.

471

Chúa vững ngai vàng sãi mới yên, Rời ngay cảnh tục trở về tiên. Chẳng còn tham-luyến nơi trần thế, Vì cả thế-gian hết não phiền.

Bạc-liêu, năm Nhâm-Ngũ (1942).

--- oOo ---

RỨT CÁI NGU ðẦN

Vướng nghiệp tr ần-hoàn bởi quả nhân, Gây ra kiếp số chịu phong-trần. Nay nhờ ñuốc huệ soi ñường tối, ðặng rứt cái ngu lẫn cái ñần.

Muốn bán cái ngu lẫn cái ñần, Ngu ñần cả nước lẫn cùng dân. Sớm lo lòn cúi chiều ăn ngủ, Nào biết liệu toan gỡ nợ-nần.

Nợ-nần tiên-tổ tạo gây nên, Con cháu ngày nay phải báo ñền. ðành thế, nhưng vừa lời với vốn, Lẽ gì chịu dại trả ngông-nghênh ?


- Kinh quyền - Kinh : ñạo dùng khi thường. Quyền: ñạo dùng khi biến. Xử thường thì “chấp kinh, ngộ biến tùng quyền”. Có nghĩa ở cảnh thường giữ ñạo thường, gặp biến phải theo tình thế mà ñối phó, không nên bo bo câu nệ. - Sĩ tử: xin xem trang 211. - Thấy mặt rồng: thấy mặt vua.

472

- Bảng hổ: bảng nêu tên thí sinh võ cử ñỗ ngày xưa. - Chí sĩ: người trí thức có chí khí, tiết tháo (cứng cỏi) hơn người. - Thao lược: xin xem tr. 357. - Thảm lệ: xin xem tr. 427. - Gian truân: xin xem tr. 294.- Phong trần: xem tr. 250. - Mưa gió dạn: phơi mình trong mưa trong gió. Chỉ cảnh lao khổ nhọc nhằn. - ðày ñọa - ðọa ñày: xin xem trang 460. - Móc mưa – Mưa móc: xin xem trang 337. - Long Hoa: xin xem tr. 12. - Hồng Lạc: xin xem tr. 186. - ðầu ñê - ðê ñầu: cúi ñầu. ðê ñầu bẩm báo. - Cang thường - Cương thường: xin xem trang 417. - Giao hòa: giao thiệp thuận hòa. - Lân bang: các nước ở gần mình. - Tr ễ bê – Bê trễ: trễ tràng, ñể trễ công việc. - Ao tù: xin xem tr. 219. - Thoát ly: xin xem trang 61. - Xích tỏa: dây cột khóa lại. Chỉ sự mất tự do. - Tham luyến: không chịu rời bỏ sự ham muốn. - Não phiền - Phiền não: lo rầu. - Nghiệp: xin xem tr. 37 và 70. - Trần hoàn: xem tr. 465. - Quả nhân - Nhân quả: xin xem trang 23. - ðuốc huệ: xin xem trang 424. - ðần: ngu dại, tối dạ. - Nợ nần: chỉ chung các món nợ bằng tiền; phận sự và trách nhiệm. - Ngông nghênh: nghinh ngang tự ñắc, không coi ai ra gì hết.

--- oOo ---

THẬP NHỊ NHƠN-DUYÊN

473

Nhơn duyên thứ nhứt phát khởi từ màn vô-minh mà che lấp bản ngã (linh-hồn) nên làm cho người phải tăm tối mê say, gây tạo ác nghiệp, chịu nẻo luân hồi thống khổ. ðây là 12 duyên sanh: Vô-minh sanh hành, hành sanh thức, thức sanh danh-sắc, danh-sắc sanh lục-nhập, lục-nhập sanh xúc-ñộng, xúc-ñộng sanh thọ-cảm, thọ-cảm sanh ái, ái sanh bảo-thủ, bảo-thủ sanh hữu, hữu sanh sanh, sanh sanh lão-tử.

ðó là 12 duyên-sanh, nó dắt ñi từ kiếp nầy ñến kiếp kia không có dứt; cái vô-minh nghĩa là tối tăm mê dốt, từ hồi vô-thỉ. Có mê dốt ta mới hành-ñộng, rồi hành-ñộng ấy sanh ra muôn pháp, nên mới có cái thức (biết), ví như loài cây cỏ, sắt ñá (vô tình) không biết chi cả, ñâu có danh-sắc, còn ta là loài hữu-tình, cái biết ấy nên có xác thịt và linh-hồn, danh-sắc. Xác thịt và linh-hồn có thì phải có 6 căn: nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý nhiễm với 6 trần là: sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp nên gọi là lục nhập. Có lục nhập mới có tiếp xúc với mọi người và vạn vật, nên gọi là xúc ñộng, rồi từ chỗ tiếp-xúc mới thọ hưởng của tiền-tr ần nên gọi là thọ-cảm. Có thọ-cảm, thọ hưởng của tiền-tr ần rồi mới có cái ưa thích, quyến-luyến, thâm tình nên gọi là ái.

Muôn việc chi ở ñời, nếu ta yêu thích cái ñiều ñó, thì ta phải gắng công gìn-giữ chặt-chịa nên gọi là bảo-thủ; mà gìn-giữ chặt-chịa thì mới có sống, nếu không, làm sao mà ta sống, nên gọi là hữu. Rồi cái sống ấy, mến tiếc ấy mới ñầu thai trở lại cõi trần

474

ñặng hưởng dụng nên gọi là sanh. Muôn loài vạn vật hễ sanh ra thì lớn, hễ lớn thì sẽ già bị trong tứ ñại (ñất, nước, gió, lửa) làm nên nào là tứ thời, cảm-mạo bất hòa, hễ già thì yếu ñau, nếu ñau tất là phải chết nên gọi là lão, tử. Ấy vậy cái nghiệp-nhơn của già, chết, ấy là tại cái vô-minh mà ra tất cả.

--- oOo ---

MÔN HOÀN DI ỆT

Nếu ta tìm con ñường bát chánh ñạo của Phật mà ñi, giữ tâm thanh-tịnh, làm việc nhơn từ, không lòng hờn-giận, chẳng dạ ghét-ganh, chuyên tâm niệm Phật, giúp thế ñộ ñời, ñừng chứa ñiều phiền-não và ñể bụng tham-lam ích-kỷ, gây mối thiện-duyên, lần lần trí-huệ mở-mang, cõi lòng sáng-suốt, thì màn vô-minh sẽ bị diệt mất.

Vô-minh bị diệt thì hành diệt; hành bị diệt thì thức diệt; thức bị diệt thì danh-sắc diệt; danh-sắc diệt thì lục-nhập diệt; lục-nhập diệt thì xúc-ñộng diệt; xúc-ñộng diệt thì thọ cảm diệt; thọ cảm bị diệt thì ái diệt; ái bị diệt thì bảo-thủ diệt; bảo-thủ bị diệt thì hữu diệt; hữu bị diệt thì sanh diệt; sanh bị diệt thì lão, tử diệt. Ấy là giải-thoát vậy.


- Vô minh: xin xem tr. 56. - Thanh tịnh: xin xem tr. 141. - Vô thỉ: không có lúc khởi ñầu, một quá khứ xa xưa không có mốc thời gian.

475

- Tiền trần: cảnh bên ngoài. ðối với Lục căn ở trong, thì Lục trần ở ngoài, ñối diện với mình, nên kêu là tiền trần. Trong Lăng Nghiêm Kinh: ðức Phật phán với ông A-Nan: “Mọi sự nghiệp của người ta ở thế gian, dầu lớn, dầu nhỏ, dầu trong, dầu ngoài ñều thuộc về tiền trần ”. - Quyến luyến: gắn bó, quấn quýt không muốn rời xa nhau. - Tứ thời: bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu và ðông. - Cảm mạo: bịnh cảm nhẹ do bị nhiễm tà khí (không khí không tốt - hơi ñộc) nóng lạnh, ñầu nhức, ñau nhức các khớp xương. - Nghiệp nhơn: nguyên nhơn hay nhân và nghiệp. Xin xem tr. 23 – 37 - 70. - Bất hòa: xin xem tr. 47. - Bát chánh ñạo: tám ñiều chánh: 1.- Chánh kiến (dòm thấy, xem ñúng theo sự thật) 2.- Chánh tư-duy (tư tưởng chơn chánh) 3.- Chánh nghiệp (việc làm chánh ñáng, ngay thẳng) 4.- Chánh tinh-tấn (tín-ngưỡng chơn- chánh và lướt tới) 5.- Chánh mạng (sanh mạng chân chánh, trong sạch) 6.- Chánh ngữ (lời nói chơn thật) 7.- Chánh niệm (ghi nhớ sự chơn chánh) 8.- Chánh ñịnh (suy gẫm chơn chánh).

--- oOo ---

ðỨC PHẬT ðỐI VỚI CHÚNG-SANH

Một ông cha ở trong gia-ñình vẫn có lòng thương xót hết các con, dù lớn nhỏ, khôn dại gì cũng vậy. Tại sao ? Vì xét ra lớn nhỏ là tại ñứa sanh ra trước, ñứa sanh sau; khôn dại là tại ñứa chăm học cùng biếng

476

trễ, chớ cũng ñồng là con ñều do huyết nhục sanh ra. Vậy bổn-phận ông cha thì hết lòng lo dạy-dỗ các con, lo-lắng cho có gia-cư, nghiệp-nghệ, tài-sản ñể cho con, ruộng ñất ñể cho con. Vậy thì tình thương vẫn ñồng, mà cái chỗ âu-yếm ban thưởng nhiều khi có khác, ấy là phải tùy theo mỗi ñứa. Tại sao vậy ? Vì ñứa nào hiếu-thuận từ-hòa, dễ dạy, dễ biểu, thì ông cha âu-yếm hơn ñứa ngỗ-nghịch, bạo tàn. Với ñứa khó dạy thì ông chỉ biết than-thở mà thôi, chớ không thể âu-yếm ñặng. Còn ñứa nào cần-kiệm, lo giữ-gìn gia-sản của cha nó, chẳng cho hư-hoại, cẩn-thận từ ly, dầu lời nói hay việc làm ñể bảo-tồn danh-giá của cha nó, thì cha nó hằng ngày ban thưởng cho nó luôn, chớ không thể ban thưởng cho những ñứa hoang chơi, tàn phá sự-nghiệp, làm những ñiều ñiếm-nhục gia-môn ! Những ñứa ấy, ông cha có thể nén lòng mà rước lấy sự chế-nhạo, trách-cứ là nhiều lắm rồi, chớ làm sao mà ban thưởng ñặng.

Cũng mường tượng như trên, hỡi các người ! ðức Phật ñối với chúng-sanh và môn-ñồ như người cha ñối với các hạng con trên ñây vậy. Phật cũng yêu hết chúng-sanh, dầu kẻ ngu, người trí, yêu tất cả môn-ñồ (dầu kẻ biếng-nhác với kẻ siêng-năng). Bởi tại duyên-nghiệp mỗi chúng-sanh chẳng ñồng nhau, tu cao thấp khác nhau, nhưng mỗi chúng-sanh ñều có Phật-tánh. Vậy lòng từ-bi của Phật là vì thương xót chúng-sanh, lo dạy-dỗ chúng-sanh, nhưng mà sự gần-gũi và ban phước-huệ vẫn có khác, vì phải tùy

477

theo mỗi kẻ tín-ñồ. Người tín-ñồ nào hằng ngày vâng lời Phật dạy, rán lo học hỏi, tìm kiếm ñạo mầu, quí trọng chuyện lành thì Phật thường gần-gũi hơn ñứa ñã dạy nhiều lần mà chẳng chịu nghe theo, và thường ban thưởng cho kẻ tín-ñồ nào quí trọng kinh luật của Phật, chăm lòng giữ theo giới-luật, cẩn thận từ lời nói việc làm, ñừng ñể cho người ta nhạo-báng Phật hay chê-bai Thầy của mình. Còn những kẻ tín-ñồ dối tu, chẳng vâng lời dạy, chẳng giữ giới-luật thì trên là ðức Phật và dưới là ông Thầy của kẻ ấy chỉ lấy lòng từ-bi mà nhận sự trách-cứ của kẻ ngoại ñạo, chớ không thể nào mà gần-gũi và ban phước-huệ cho kẻ chẳng thành-tín kia ñặng.

Bạc-liêu, ngày 24/8 Nhâm-Ngũ (1942).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Gia cư: nhà ở. - Nghiệp nghệ: nghề nghiệp. - Tài sản: của cải gồm tiền mặt, ñộng sản (của mang ñi ñược) bất ñộng sản (của không mang ñi ñược như vườn ruộng, nhà cửa). - Âu yếm: quyến luyến, quấn quýt, thương yêu nhau không rời ra ñược. - Hiếu thuận: xin xem tr. 45. - Bạo tàn: xin xem tr. 395. - Từ hòa: xin xem tr. 289. - Cẩn thận: xin xem tr. 59. - Ngỗ nghịch: xin xem tr. 356. - Cần kiệm: xem tr. 104. - Than thở: kể lể, thổ lộ nỗi buồn rầu, ñau khổ của mình vừa thở ra. - Gia sản: của cải nhà - xin xem Tài sản ở trên.

478

- Bảo tồn: gìn giữ cho còn. - Danh giá: xin xem tr. 20. - Sự nghiệp: xin xem tr. 30. - Tàn phá: phá hoại tan hoang; phá tan nát trên một vùng rộng lớn. - ðiếm nhục: làm xấu, làm nhục bằng mọi cách. - Gia môn: nói chung nhà cửa, dòng họ. - Chế nhạo: xin xem tr. 270. - Môn ñồ: xem tr. 464. - Trách cứ: cứ nhằm vào người mà bắt lỗi, cho là phải chịu trách nhiệm về việc không hay, không tốt xảy ra. - Chúng sanh: có sanh thì có tử, tử rồi lại sanh, triền miên mãi trong vòng Luân hồi, Sanh tử, nên gọi là chúng sanh. - Duyên nghiệp: xin xem Nghiệp, trang 37 -70. - Phật tánh: tánh Phật, tánh Giác ngộ, tánh lành, mầm lương thiện ở mọi người, tánh chơn như, tánh chơn thật. Cũng kêu Như Lai tánh. Nhờ tánh lành ấy chúng sanh mới thấu ñạt lý Nhơn quả. ðức Lục Tổ giải:“D ầu kẻ ngu, người trí, cũng ñều có Phật tánh như nhau. Chỉ tại sự mê, ngộ chẳng ñồng ñó thôi. Cho nên mới có kẻ ngu, người trí” . - Phước huệ: xin xem tr. 357.- Trí huệ: xem tr. 20. - Phước ñức: làm việc tốt nên hưởng ñược may mắn, yên vui, ñó là phước ñức. Có hai nghĩa: a/- làm tất cả việc hiền tốt, sửa tánh răn lòng ñồng nghĩa với công ñức: vui làm ñiều lành có ích cho người: công, lòng yêu chuộng ñiều lành: ñức. b/- nhờ ñã làm nhiều việc tốt, nên hưởng ñược may mắn, yên vui, ñó là phước.

479

- Giới luật: các ñiều cấm của ðạo mà người tu phải tuân theo. - Nhạo báng: kiêu ngạo, nói xấu người. Chế giễu ñể bài bác, chỉ trích. - Thành tín: thành thực và luôn giữ lời hứa. Người ñáng tin cậy.

--- oOo ---

LỜI KHUYÊN B ỔN-ðẠO

Trong khi các trò còn ở trong biển mê sông khổ, thường bị những chướng nghiệp nhiều ñời mà làm cho linh hồn chìm ñắm trong ba cõi sáu ñường, xuống xuống lên lên, luân-hồi chuyển kiếp, ấy cũng tại sự mê lầm của lục căn mà say ñắm lục trần; ý-thức lầm-lạc ấy khiến các trò nhận lấy cái thân ô-trược nầy là thật, cái cảnh phú-quí cùng cuộc tình duyên tồn tại vui say. Nào hay thân vô-thường tạm mượn do tứ-ñại hiệp thành. Cuộc phú quí tựa ñám phù-vân, cái sắc nước hương trời ấy của các trò có khác chi cành hoa sớm nở chiều tàn, không chi bền chắc, còn tội-chướng thì linh-hồn phải chịu luân chuyển báo ñền.

Ngày nay ñã tỉnh ngộ qui y cùng Phật-pháp. Như vậy cửa trường-sanh bất diệt các trò ñã gặp nẻo, nương ñèn trí-huệ, ly xuất phàm-trần, chán cảnh phồn hoa tìm nơi tịch-tịnh. Nhưng các trò tuy lòng mộ ðạo, chớ chưa hiểu rành nẻo bước ñường ñi. Hãy tạm xét chữ qui y cho thấu ñáo: Qui là về, mà về

480

ñâu? Về cửa Phật. Y có nghĩa là vâng lời theo khuôn-mẫu.

Vậy qui y ñầu Phật là nương nhờ cửa Phật và làm y theo lời Phật dạy. Phật từ-thiện cách nào ta phải từ-thiện theo cách nấy. Phật tu các nào ñắc ðạo rồi dạy ta, ta cũng làm theo cách nấy. Thầy cảnh tỉnh giác-ngộ ñiều gì chánh ñáng thì khá vâng lời. Cần nhứt là ở chỗ giữ giới-luật hằng ngày. Còn sự lễ bái là ñiều phụ thuộc, là món trợ ñạo ñể nhắc nhở các trò nhớ phận sự mà làm. Thầy xét trong tam nghiệp, các trò còn mang nặng lắm. Trong ñường tu, nương theo tam nghiệp, thì khổ não lắm. Chúng-sanh tịnh ñược tam nghiệp mới mong về cõi Phật. Tam nghiệp là: Thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp (ñọc lại trong cuốn Khuyến-Thiện).

Nhưng Thầy xét lại khẩu nghiệp của các trò nặng-nề hơn hết. Hãy lấy gươm trí-hu ệ mà dọn sạch ma lòng, hãy lấy lòng khoan-dung mà ñối-ñãi lẫn nhau, hãy lấy lòng bác-ái nhân-ñạo mà cư-xử với mọi người. Cần hiểu cái lý vô-ngã của nhà Phật. Hãy rán sức thi hành sẽ có Thầy ủng-hộ.

KỆ RẰNG:

ðạo-pháp thường hay dung với hòa, Xét người cho tột xét thân ta. Nếu người rõ phận vui lòng thứ, Ta thứ ñược người, người thứ ta.

Bạc-liêu, năm Nhâm-Ngũ.

--- oOo ---

481

PHẬT LÀ GÌ ?

Phật giả là Giác giả. Giác giả là Tỉnh giả. Khi ðức Thích-Ca thành Phật thì Ngài nói pháp tứ-ñế mà ñộ ñời trước hơn các pháp, và chỉ con ñường Trung-ðạo cho người hành theo.

--- oOo ---

ðƯỜNG TRUNG ðẠO CỦA PHẬT

1.- Không trưởng-dưỡng xác thịt quá ư sung-sướng như: Ăn nhiều, ngủ nhiều, chẳng lo làm công chuyện, chẳng học hỏi, vì sung-sướng thái quá thì sanh nhiều dục-vọng mê ñắm, làm cho trí-ñạo tối tăm, không thể ñạt huệ ñược.

2.- Không nên hành xác hay ép xác-thịt thái quá như: phơi nắng dầm sương, bỏ ăn, bỏ ngủ, làm lụng quá sức lực của mình, vì ép xác quá ñộ thì hay sanh bịnh-hoạn nhiều, người mà ña mang bịnh tật rồi, tinh-thần kém cỏi, nhọc mệt, trí-hóa lu lờ, không ñủ sức mà học ðạo ñặng.

Nên người biết ðạo chẳng ép xác thái quá mà cũng chẳng ñể nó sung-suớng quá ñộ, chỉ ăn ngủ có chừng mực, làm việc vừa với sức mình, gìn-giữ sức khoẻ mới mong học ñược ñạo-pháp.

Vậy, Phật chẳng buộc ai phải ăn ở khổ hạnh và cũng chẳng biểu ai ăn ở sung-sướng, chẳng ép ai ăn chay, chẳng xúi ai ăn mặn, tùy theo trình-ñộ và lòng nhơn của mình.

ðiều cần yếu là phải:

482

■ Làm hết các việc từ-thiện, ■ Tránh tất cả ñiều ñộc-ác, ■ Quyết rửa tấm lòng cho trong sạch.

Bạc-liêu, năm Nhâm-Ngũ.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Chướng nghiệp - Nghiệp chướng: xin xem tr. 37. - Luân hồi: xin xem tr. 9.- Chuyển kiếp: xem tr. 9. - Linh hồn: hồn thiêng, phần hồn, phần hiểu biết của con người sau khi chết. - Ba cõi - Tam cõi: xem tr. 178.- Phù vân: xem tr. 74. - Sáu ñường - Lục ñạo: xem tr. 72.- Tỉnh ngộ: tr. 96. - Lục căn - Lục trần: xem tr. 67.- Phồn hoa: tr. 143. - Ý thức: nhận hiểu ra. Cảm giác bên trong ñể nhận hiểu sự việc bên ngoài. - Ô trược: dơ bẩn, xấu. - Vô thường: con người cũng như sanh vật ñều không chừng, không bền vững, có ñó mất ñó. Có hình thể tất bị hủy diệt, sanh ra rồi phải chết, bởi xác thân này do sự kết hợp của ðất, Nước, Lửa và Gió nên không tồn tại lâu bền. - Tứ ñại: thân xác con người kết hợp bởi ðất -Nước-Lửa và Gió. - Tội chướng: sự ngăn bít của tội lỗi, tội ác ngăn che chúng sanh, che ngăn nhà tu học không ñể cho họ ñắc quả; ngăn che không ñể họ nghe ñược Diệu pháp; cản trở không cho họ có dịp qui y Tam Bảo. - Luân chuyển: Luân là bánh xe. Chuyển: lăn ñi, xoay chuyển như bánh xe quay giáp vòng rồi lại tiếp tục. Có nghĩa thay ñổi.

483

- Trường sanh bất diệt: sống hoài không chết. - ðèn trí huệ: ánh ñèn sáng của lý trí, của tinh thần, xua ñuổi mê tối trong tâm hồn ñể thấy ñược chơn lý. - Ly xuất phàm trần: rời bỏ cõi trần ñau khổ này. - Tịch tịnh: xin xem tr. 446. - Từ thiện: xin xem tr. 369. - Khuôn mẫu: khuôn khổ mẫu mực ñể làm gương cho người bắt chước. - Cảnh tỉnh: ñánh thức, bảo cho biết, chỉ dẫn cho người tỉnh ra, hiểu biết không còn sai lầm nữa. - Giới luật: xin xem tr. 24.- Bác ái: xin xem tr. 20. - Lễ bái: việc cúng lạy, cúng vái. - Trợ ñạo: phụ sức, giúp ñỡ việc học ðạo, tu hành. - Gươm trí huệ: trí thức của bực học ðạo chơn chánh như gươm bén cắt ñứt mọi mê lầm, mọi quyến rũ của vật chất, mọi phiền não. - Khoan dung: xét suy rộng rãi, không cố chấp, dễ tha thứ. - ðối ñãi: ăn ở, cư xử trong sinh hoạt hằng ngày. - Nhân ñạo: ñạo làm người; lý lẽ ñứng ñắn, chánh ñáng ñể người ñời noi theo. - Cư xử: ăn ở, ñối ñãi với nhau trong sinh hoạt thường ngày. - Vô ngã: Anàtman (scr) Không có bổn ngã, bổn thể. Không có cái thể, không có tướng nhứt ñịnh. Tức là ñối với mình, ñối với mọi người, mọi vật, không chấp có một cái thân thể thường tồn, nhứt ñịnh. Mà ñây chỉ là cái thân do ngũ uẩn tạm thời hòa hiệp mà thôi. Bực tu hành nhận thức rằng mình với chúng sanh và

484

mọi sự, mọi vật ñều vô ngã, không thật có, thì dứt mê lầm, dứt tham, dứt sân, si. - Giác giả - Tỉnh giả: bực giác ngộ, sáng suốt. - Trung ðạo: ñạo trung hòa. Trung nghĩa là hòa hiệp, chẳng phân hai, ở chánh trung, chẳng nghiêng, chẳng lệch, chẳng thái quá, chẳng bất cập. - Tứ ñế - Tứ Diệu ðề: xin xem tr. 137. - Trưởng dưỡng: nuôi dưởng quá ñầy ñủ. - Dục vọng: sự ham muốn; thèm khát của xác thịt. - Mê ñắm: mê muội ñến ñộ không còn biết phải quấy; chìm trong mê tối. - Trí ñạo: dùng trí sáng suốt ñể học ñạo, hiểu ñạo. - ðạt huệ: ñược sáng suốt, thông hiểu sự và lý, không vướng mắc tình cảm, mê tối của vô minh. - Khổ hạnh: thật khổ cực, vất vả; một nghĩa khác chỉ cách sống khắc khổ của nhà tu.

--- oOo ---

CHƯ PHẬT CÓ BỐN ðẠI-ðỨC

Chư Phật có bốn ñại-ñức. Vậy ta niệm danh-hiệu Phật ñể nhớ Phật và rán sức làm theo bốn ñại-ñức của Phật ñặng ngày sau chứng quả như Ngài. Bốn ñức ấy là: 1.- ðức từ: Phật ñối với chúng-sanh như mẹ với con, lúc nào cũng lo-lắng ñến, hết lòng dìu-dắt, dạy- dỗ, không nỡ ñể chúng-sanh sa vào ñường tội lỗi mà chịu khổ não;

485

2.- ðức bi: Nếu chúng-sanh nào dạy-dỗ chẳng nghe, làm ñiều ñộc-ác ñể phải tội thì Phật chẳng vì thế mà ghét bỏ, lại thương xót không cùng; 3.- ðức hỉ: Thường thường an vui mà làm những việc lành. Dầu gặp hoàn-cảnh trái-nghịch cũng chẳng vì thế mà sanh lòng buồn-bã; 4.- ðức xả: Ngài chẳng chấp một pháp nào trong thế-gian, sẵn lòng lìa xa các nghiệp tiền-tr ần, tha-thứ hết thảy những ai tối-tăm lầm-lỗi, chẳng còn vướng- víu chi với cuộc lợi-danh, tài-sắc, nhìn cõi ñời chẳng bao giờ sanh lòng luyến ái.

Vậy ta nên niệm Phật, phải biết ñại ñức của chư Phật và làm sao cho ta ñắc ñược bốn ñức ấy.

Ta cũng nên bố-thí, nhẫn-nhục, trì-giới (ñể ñộ tham, sân, si).

Còn phương-pháp niệm Phật là ñể trừ cái vọng-niệm của chúng-sanh, vì trong tâm của chúng-sanh niệm niệm mê-lầm chẳng dứt; vì cái vọng-niệm về việc thế-trần ấy mà không cho cõi lòng an-lạc, phiền-não ngăn che, chơn tâm mờ ám. Nên nay, hễ thành tâm niệm Phật thì nếu ñược một niệm Phật ắt lìa ñược một niệm chúng-sanh, mà niệm niệm Phật thì lìa tất cả niệm chúng-sanh. Cho ñến khi nhứt tâm bất loạn, chùng ấy vọng niệm chúng-sanh ñã dứt thì lòng ham muốn và các tình-dục còn ñâu mà nảy sanh ra ñược ?

486

Nên niệm Phật là niệm cái bản-lai thanh-tịnh của Phật cho lòng của mình nương theo ñó mà ñược thanh-tịnh và chẳng còn trược-nhiễm trần-ai.

Cần tu thập thiện thì sự niệm mới có hiệu quả. Tu thập thiện, dứt ñược thập ác (cũng gọi là tịnh tam nghiệp).

Bạc-liêu, năm Nhâm-Ngũ. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Chứng quả: Chứng có nghĩa ñược nhìn nhận sự hết mê lầm, tức hết vô minh. Chứng quả: chứng ñược quả vị Phật, quả vị Bồ tát ... - Tiền trần: xin xem tr. 475. - Luyến ái: yêu mến, mến thương; Yêu ñương – Nam nữ luyến ái. - Vọng niệm: tưởng nghĩ lung tung, nhớ tưởng ñiều sai quấy. - Chơn tâm: lòng chơn thật, trong sạch, không bị cảnh xấu, tư tưởng xấu nhiễm. - Thành tâm: lòng thành thật. - Nhứt tâm bất loạn: lòng không dao ñộng, luôn an ổn, tức lòng ñịnh tịnh. - Tình dục: sự ham muốn về xác thịt. Lòng ham dục. - Bản lai thanh tịnh: tự tánh thanh tịnh, chân như thanh tịnh mỗi người ñều có. - Trược nhiễm trần ai: nhiễm cát bụi dơ cõi ñời. Có nghĩa còn Tham, Sân, Si. - Thập thiện hay Mười ñiều lành. Người tu Phật tại gia hay xuất gia ñều phải giữ thân thể, lời nói và ý

487

thức, tránh phạm Mười việc quấy ác, tức Thập ác: 1.- Sát sanh (giết hại mạng sống) 2.- ðạo tặc (trộm cướp) 3.- Tà dâm (quan hệ tình dục bất chánh) 4.- Vọng ngữ (nói lời nhiều nghĩa, dối trá) 5.- Ỷ ngôn (dùng lời lẽ nặng nói nhục người, lời nói phách) 6.- Lưỡng thiệt (nói thêm bớt, ñâm thọc cho người thù ghét nhau) 7.- Ác khẩu (lời nói hung ác, hỗn láo) 8.- Tham lam (quá nhiều ham muốn) 9.- Sân nộ (tánh nóng nảy, giận ghét, không xả bỏ) 10.- Mê si (ngu tối, không hiểu biết lý lẽ ñúng sai). Phạm mười việc ác ấy, là hành Thập ác. Còn tránh ñược mười việc ác ấy và làm ngược lại, là hành Thập thiện: 1.- Không giết hại sanh mạng mà tha thứ, phóng sanh. 2.- Không trộm cướp tài vật của người mà làm việc bố thí. 3.- Không dâm bậy với vợ, con người, mà phải kính trọng hàng phụ nữ. 4.- Không nói láo xược, mà phải thành thật, luôn ngay thẳng. 5.- Không nói lời thô tục, sai ñạo nghĩa, mà phải nói ñiều nhơn nghĩa có ích cho người. 6.- Không nói ñâm thọc, ñặt ñiều làm cho người xa lìa, thù hận nhau, mà phải nói cho người hòa hiệp, thương yêu nhau. 7.- Không nói lời ñộc ác, nguyền rủa, mắng chửi người, mà nói lời ôn nhu, hiền lành, ñạo ñức. 8.- Không tham lam, xảo quyệt, mà phải hiểu mọi vật ở ñời ñều giả, dơ bẩn và vô thường. 9.- Phải làm chủ lý trí, ñè nén sự nóng nảy, không giận hờn, thù hận, mà phải mở lòng tha thứ, thương xót, nhẫn nhịn ñối với mọi chúng sanh. 10.- Vận dụng trí thông minh và có lòng chánh ñạo, hành chánh kiến.

488

--- oOo ---

SƠ GIẢI VỀ TỨ DIỆU-ðỀ

1.- Khổ ñề: Gồm các sự khổ trong ñời. 2.- Tập ñề: Gồm có các tập-nhơn sanh ra quả khổ. 3.- ðạo ñề: Gồm có tám ñường chánh. 4.- Diệt ñề: Phương-pháp diệt khổ, hưởng quả Niết-Bàn.

SƠ GIẢI : A.- KHỔ ðỀ.-

ðức Phật nói rằng tất cả chúng-sanh trong cõi trần nầy chịu muôn ngàn ñiều khổ-não, kể chẳng xiết, nhưng có thể tóm tắt lại làm tám ñiều, vì trong tám ñiều khổ ấy nó có thể nảy ra muôn ngàn sự khổ-não kia.

1.- Sự sanh khổ.- Vì linh-hồn chưa ñược hoàn-toàn tròn ñạo hạnh mà ñắc quả vị nên còn phải ñầu thai làm con người thế-gian. Khi nhập vào thai trong bụng người ñàn-bà thì phải chịu sự tối-tăm tồi-túng, chẳng thấy trời trăng. Bị bao-bọc ràng-r ịt, thai-nhi bị sự nuôi dưỡng bằng tinh-huyết của mẹ, lúc mẹ ñau ốm thì thai-nhi yếu ớt; lúc mẹ làm-lụng mệt-nhọc, thai-nhi chẳng yên; lúc mẹ ñói cơm, thai-nhi dường như cái túi bị treo chẳng vững; lúc mẹ ăn uống no bụng, thai-nhi bị sự lấn-ép của bao-tử và ruột rất nhọc-nhằn. Khi ñúng ngày giờ phải chun ra cửa sản-môn ô-uế như hai viên ñá ép mình, khi ra khỏi mình mẹ, cảm thấy hơi gió cắt da, ñau nhức khó

489

chịu nên cất lên tiếng khóc ñể tỏ ý chẳng bằng lòng với cảnh cực nhọc.

Xét như vậy nên Phật mới cho sanh là khổ; mà chúng ta là người học ñạo, xét cho chí lý ñều cũng phải công-nhận sự nhận xét của Phật rất ñúng vậy.

2.- Sự già khổ.- Hễ sanh ra thì lớn, lớn rồi tất phải già; xét nghĩ trong lúc tuổi xuân xanh, ñời sống cứng-cỏi, hoạt-ñộng hăng-hái, ñi ñứng lẹ-làng, nói năng bặt-thi ệp, xác thịt mạnh-mẽ, học-hỏi dễ-dàng, tỏ tai sáng mắt, thấy biết nhiều ñiều. Ô hô ! Mà nay sao lại răng rụng mắt lờ, ù tai, choán óc, da nhăn má cóp, gối mỏi, lưng khòm, nằm ngồi chậm-chạp, ñi ñứng xéo-xiêng, uống ăn ñổ tháo, bọn trẻ dể khinh, già ñành nhờ cậy, ñi tay nương gậy, phế việc dân quan, tinh-thần hao kém; khí lực hầu tàn, thoạt nhớ thoạt quên, nhiều khi lầm-lẫn, tóc bạc da mồi, lắm ñiều lao nhọc.

Vậy nên Phật mới cho sự già là khổ, mà chúng ta cũng không thể nào không công nhận.

3.- Sự ñau khổ.- Nghĩ vì thân thể con người sanh ra cõi trần, có lớn già thì tất nhiên yếu ñuối; nếu ñã yếu ñuối ắt ăn ngủ chẳng ñược ñiều-hòa, thêm ngoài thì bốn mùa thay ñổi tám tiết xây vần, do nơi thân già yếu ñuối, cảm những tà khí mà sanh ra bịnh tật. Ôi ! Hễ thân huyễn-giả nầy mang lấy bịnh tật rồi, nào là cơn tỉnh, cơn mê, tay chơn nhức-nhối gan ruột quặn ñau, phổi héo tim khô, da teo huyết cạn, kẻ mang lao mang tổn, phương ñàm ho suyễn, người

490

thì ñui cùi lở-lói, bại xuội sưng tê, thang thuốc chẳng an, khẩn nguyền chẳng giảm, cầu sống chẳng ñặng, cầu chết chẳng xong.

Vậy thử hỏi khách trần-gian ai mà không muốn xa muốn tránh, mà nào ai ñược khỏi ? Muốn tránh, tránh chẳng ñược, lại ña mang; như còn khổ-não về bịnh tật, bút nào mà tỏ ra cho hết.

4.- Sự chết khổ.- Vật chi mà sanh trong cõi trần-gian theo các công-lệ tự-nhiên, hễ có sanh ra thì phải có ngày tiêu-diệt. Còn cái thân con người của ta ñã do nơi tứ-ñại (ñất, nước, gió, lửa) mà hiệp thành, có bền chắc chi ñâu mà tránh khỏi ngày tan rã ?

Tại sao mà gọi thân tứ ñại hiệp thành ? Xét rằng tuy là ta thấy có sự cấu tạo của cha mẹ mà thành thân của ta, nhưng mà cái thân nầy suy gẫm cho kỹ lại: thịt và xương cốt là chất ñặc nên thuộc về ñất; máu huyết chất lỏng nên thuộc về nước; hơi thở của ta thuộc về gió; sự ấm áp của ta thuộc về lửa.

Nhờ bốn món ấy chung hợp lại mới thành cái xác thịt của ta. Nếu hễ ñến ngày tàn hạ rồi thì xương thịt rã ra huờn lại ñất, máu huyết chảy ra huờn lại nước, hơi thở dứt ñi thì trở lại với gió, sự ấm áp dứt ñi thì nó trở lại cái nóng của mặt trời. Như vậy tại làm sao gọi rằng khổ ? Vì lúc sống linh hồn nhờ xác thịt mà học hỏi, kinh-nghiệm việc ñời, xử sự tiếp vật, ñeo ñắm theo lợi lợi, danh danh, tài tài, sắc sắc, không có chịu tra cứu phân biệt cho rõ giả chơn, ý thức sai lầm, nhận không rằng có, nhận có rằng không, thấy

491

tà nói chánh, gặp chánh tưởng tà, rồi cũng do sự sai lầm ấy mà nhận huyễn thân nầy làm thiệt thân của mình, mãi lo o-bế sửa-sang, dồi mài cạo gọt, cưng nó dưỡng nó như: tích trữ cơm tiền, dành cho nó ăn, dành ñể thuốc thang cho nó uống, kiếm tìm thanh sắc ñể cho nó vui, xây dựng cửa nhà cho nó ở (vẫn biết rằng ở trong ñời ai cũng phải lo thân, nhưng mà người hiểu ðạo, biết rõ cái thân của mình tạm mượn trong thời-gian ñể học-hỏi nên lo vừa chừng, chẳng có ích-kỷ mà lo cho mình vừa giúp ích cho ñời, chừng bỏ xác thì có cái khác, còn người không hiểu ðạo thì bo-bo giữ nó bằng lối ích-kỷ mê lầm) ấy là muốn cho nó ñược trường-tồn; kịp ñến khi tử-thần gõ cửa, số vô-thường ñã tới, sanh ra muôn ngàn kinh-hãi, thần-trí hôn mê rất triếu mến cõi ñời, cửa nhà con vợ, mà không làm sao sống ñược nữa, nên lúc ấy kẻ phùng mang, trợn mắt, người chắt lưỡi, nghiến răng, lăn lộn giật (vật) mình, kêu than thảm-thiết. Xét coi lúc ấy khổ sở là dường nào.

5.- Mưu cầu bất ñắc ... 6.- Biệt ly ... 7.- Oan tắng hội ... 8.- Lo ngại ...


- Tứ diệu ñề: 137. bốn chơn lý cao siêu huyền diệu. 1.- Khổ ñề: gồm các sự khổ trong ñời. 2.- Tập ñề: gồm các tập-nhơn sanh quả khổ.

492

3.- ðạo ñề: gồm có tám ñường chánh. 4.- Diệt ñề: cách thức diệt khổ, hưởng quả Niết Bàn. - Tập nhơn: là những nhơn duyên nối tiếp nhau, nếu là nhơn duyên thiện thì sanh quả báo tốt, nếu nhơn duyên ác thì sanh quả báo xấu ác. Tóm lại, nhơn duyên nào thì sanh quả nấy. - Khổ não: xin xem tr. 79.- ðạo hạnh: xin xem tr. 57. - Vô thường: xin xem tr. 482.- Kinh nghiệm: xem tr. 10. - ðắc quả vị: cũng nói ðắc ðạo, tức công phu tu hành ñược kết quả, thành tựu. - Tồi túng -Tù túng: lúng túng chỗ chật hẹp, khó day trở, khó hoạt ñộng. - Ràng rịt: rịt chặt. Cột, buộc rịt chặt kẻo rơi rớt. - Tinh huyết: máu huyết tốt, trong sạch. - Sản môn: cửa sanh ñẻ. - Ô uế: dơ bẩn. - Công nhận: mọi người cho là ñúng, hợp lẽ phải, theo thể lệ tốt, theo luật pháp. - Bặt thi ệp: tánh người sốt sắng, lịch sự, xử sự mau lẹ, khéo léo trong giao thiệp. - ðiều hòa: vừa phải, không nóng hay lạnh quá, có chừng mực, dễ chịu. - Bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu và ðông. - Tám tiết: 1.- Lập xuân. 2.- Lập hạ. 3.- Lập thu. 4.- Lập ðông. 5.- Xuân phân 6.- Thu phân (hai tiết mà thời gian của ngày và ñêm bằng nhau. 7.- Hạ chí (thời gian của ngày dài nhứt trong năm. 8.- ðông chí (thời gian của ñêm dài nhứt trong năm).

493

- Tà khí: hơi ñộc, hơi không trong sạch. (Khí yêu, hơi hám yêu ma). - Huyễn giả: cảnh giả, không thật. - ða mang: bận rộn nhiều việc. Bận bịu, vướng víu nhiều thứ. - Công lệ: lệ chung, những việc hợp lý ñược nhiều người theo, lâu ngày thành luật, phép tắc chung. - Ý thức: xin xem tr. 482. - Ích kỷ: xin xem tr. 156. - Tiếp vật: Tiếp: ñón rước. Vật: nhân vật (chỉ chung con người). Giao thiệp với người. ðón tiếp người này, người khác. - O bế: gò, trau chuốt cho khéo, ñẹp thêm; nâng niu, chiều chuộng; tán tỉnh, dụ dỗ, dùng lời dịu ngọt hay cử chỉ khéo léo làm cho xiêu lòng. - Thanh sắc: giọng nói và sắc ñẹp, dùng chỉ âm nhạc và sắc ñẹp, nói chung. - Bo bo: xin xem tr. 345. - Trường tồn: xin xem tr. 74. - Thần trí hôn mê: mê man không còn hay biết. - Mưu cầu bất ñắc: muốn mà không ñược. - Biệt ly: không còn thấy nhau; kẻ chết người sống. - Oan tắng hội: những kẻ oán ghét, thù nghịch gặp nhau. Cái khổ là phải hội hiệp, gặp mặt lại người mình oán ghét hay không ưa thích. - Lo ngại: lo lắng, suy tính ñắn ño, lo việc làm sẽ không có kết quả tốt.

--- oOo ---

“TRONG VI ỆC TU THÂN XỬ KỶ”

Sự lễ bái không ñủ cho ta tỏ ra một tín-ñồ chân thành của ñạo Phật ñược. Tại sao vậy ?

494

Vì ðức Phật chẳng bao giờ ngỏ ý rằng: “Các người hãy lạy thờ ta cho nhiều rồi ta sẽ ñộ giúp các người” mà trái lại, Ngài dạy rằng: “Các người nên hiểu biết phận-sự con người phải làm gì trong kiếp sống và tìm kiếm chân tánh của mình”. Thiệt-hành theo giáo-lý của Ngài thì Ngài sẽ hướng- dẫn và ủng-hộ vậy.

Ta hãy ñem ñức-tin trong sạch mà thờ kỉnh Phật và hãy ñem lòng lành mà hành-ñộng y theo lời phán dạy của Phật.

Nếu ta cứ ñem ñức-tin thờ-phượng tôn-giáo bằng cách sai-lầm thì rất có hại cho ñời mạng của ta. Như vậy chỉ tỏ ra một người rất mê-tín (mặc dầu ðạo của ta thờ là một ðạo rất chánh ñáng).

Vậy ñồng thời với ðức-Tin và Lòng Lành phải ñể cho nó ñi cặp luôn luôn.

Có ðức Tin (tin về thần quyền) mà thiếu Lòng Lành thì rất dễ bị tà-thần cám dỗ, bọn tăng-ñồ lợi-dưỡng gạt-lường. Bởi những kẻ ấy thường bày ra cúng-kiếng ñể chuộc tội, hoặc bắt-buộc ta thờ-kính một cách phiền-phức làm cho lòng u-tối của ta càng ngày càng u-tối thêm.

Còn có lòng lành mà thiếu ñức tin vào công việc từ thiện của mình thì lòng lành ấy thường hay thối chuyển vậy.

Vậy ñồng thời với ñức tin và lòng trí lành phải ñi cặp luôn luôn.

495

Có ñức tin và lòng lành rồi thì dùng trí-hu ệ mà bình-ñoán cái ðạo của ta ñang học hay sẽ học một cách xác-thực, tìm hiểu cho rõ-ràng cái mục-ñích ấy, như thế mới mong thoát khỏi tà kiến gạt-gẫm ta ñem ñức tin, lòng lành cống hiến vào chỗ thấp hèn hay một ông thầy mê dốt.

Người học ðạo muốn mở mang trí-huệ cần phải tìm phương-pháp diệt cái vô-minh (tối tăm ngu muội).

Muốn diệt cái vô-minh trước hết phải ñiêu-luyện khối tinh-th ần cho mạnh-mẽ ñặng tự lập con ñường rõ-ràng, duy nhất của mối ðạo mình ñang học ñể lấy ñó làm cương-mục mà bài trừ những thành-kiến, cố chấp, thói quen, sự chần chờ, lòng ham muốn, tánh kiêu-ngạo, tật-ñố, gièm-siểm, dua-nịnh, ích-kỷ tư tâm, sự gây gổ, mê ñắm trong bể dục-tình và sự phiền-não nó làm cho náo loạn cõi lòng. Nên bài trừ ñược nó rồi trí huệ tất mở-mang vậy.

Người có tâm nếu không tập suy-gẫm cho mở trí thì hay dễ bị lường gạt.

Người có trí mà vô tâm thì hay xảo trá. Nên trí và tâm của người học ðạo cần tìm cách làm cho nó ñược phát-tri ển cả hai ñể lấy tâm làm chủ trì mọi việc, lấy trí mà phán xét mọi việc trước khi ta sắp ñưa cho tâm chủ trì . ðược như thế chắc-chắn ta học ðạo mau thành công ñắc quả.

ðừng thấy ai theo mối ðạo nào ñông-ñảo rồi ta cũng vội vàng theo ðạo ấy mà lúc ñó ta chưa hiểu giáo-lý ấy như thế nào.

496

Cũng ñừng thấy người ta thờ Phật rồi vội-vã lập bàn thờ Phật, mà chưa hiểu ông Phật thế nào và tại sao phải thờ kính ðức Phật. Nếu tu như thế, thờ Phật như thế, thì càng tu càng thờ bao nhiêu càng tỏ ra cho thiên hạ thấy rõ ta mê-tín bấy nhiêu. ðó cũng là cái ñích ñể cho người vô ðạo nhắm ñó mà bài-bác, nhạo chê hủy-báng và cũng rất uổng cho cái công trình thành-kính lễ-bái của ta vậy.

Cho ñược tránh những ñiều ấy, trước khi thờ, học ðạo nào, hay theo ông Thầy nào, ta hãy suy-gẫm, phán-ñoán kỹ-càng; chừng hiểu biết rõ-ràng ta sẽ hành theo ðạo ấy, Thầy ấy. Chẳng ñược như vậy, dầu mình theo ðạo rất chánh ñáng, ông Thầy rất thông minh cũng chẳng có ích chi cho mình cả.

Sự ñầu tiên của người hành ðạo là cốt sửa những tư-tưởng, tìm cách ñánh ñổ tư-tưởng xấu xa, ñem thay vào những tư-tưởng ôn-hòa, ñạo-ñức.


- Lễ bái: xin xem tr. 483. - Gièm siểm: xin xem tr. 378. - Chân thành: thành thật, ngay thẳng, không giả dối, không khách sáo. - Chân tánh - Chơn: thiệt, không giả dối; tánh: tánh tự nhiên của người, của chúng sanh; tánh chơn thật, không giả dối, quang minh chánh ñại, trọn lành. Ấy là cái tánh chơn như mà mọi người sẵn có. - Giáo lý: xin xem tr. 90. - ðức tin: xin xem tr. 66. - Mê tín: xin xem tr. 41. - Cám dỗ: xin xem tr. 60.

497

- Tà thần: xin xem tr. 78. - Trí huệ: xin xem tr. 20. - Tăng ñồ: chỉ chung các nhà tu phái nam. - Lợi dưỡng: kiếm lợi lộc, tiền của ñể hưởng riêng. - Thối chuyển: thụt lui, quay trở lại, chẳng tu tập thêm. Giữa chừng bỏ dở. - Vô minh: xin xem tr. 56. - Phương pháp: xem tr. 15. - Bình ñoán: nhận xét, suy ñoán, phê phán, ñánh giá sự việc ñúng, sai.. - Tà kiến: sự xem xét lầm lạc, ý kiến sai, nhìn sai. - ðiêu luyện: thành thạo, tinh vi ñến trình ñộ cao. - Cương mục - Cương: dây lớn của lưới. Mục: mắt lưới. Nghĩa bóng: sự phân ñoạn, chia từng nguyên tắc, mỗi nguyên tắc có nhiều chi tiết dễ hiểu, dễ nhớ. - Bài trừ: xin xem tr. 80. - Ích kỷ: xin xem tr. 156. - Thành kiến: sự in trí; ý kiến có sẵn khó thay ñổi. - Cố chấp: khư khư giữ ý kiến, không chịu thay ñổi. - Kiêu ngạo: chế nhạo; cho mình hay, giỏi rồi khi dể, coi thường người khác. - Tật ñố: ganh tị, ghen ghét người có tài hơn mình. - Dua nịnh: nói nịnh, nói hùa theo bè ñể nhờ cậy. - Xảo trá: xin xem tr. 51. - Dục tình: xin xem tr. 46. - Tư tâm: lòng ích kỷ chỉ biết có mình. - Náo loạn: gây lộn xộn, gây ồn ào, gây rối rắm. - Suy gẫm: xin xem tr. 20.- Phát triển: xin xem tr. 31. - Phán xét: xét xử. Xem xét, ñánh giá có tính cách quyết ñịnh. - Chủ trì : ñiều khiển, chăm lo công việc và chịu trách nhiệm. - Bài bác: xin xem tr. 278. - Hủy báng: xin xem tr. 76 .

498

- Phán ñoán: xin xem tr. 56. - Thông minh: xem tr. 80. - Tư tưởng: xin xem tr. 61. - Ôn hòa: ấm áp vừa phải, ai cũng chịu ñược.Chỉ sự hoà huởn, dịu dàng.

--- oOo ---

NHỮNG CÂU CHÚ THƯỜNG NIỆM

Thấy trong quyển “Tăng ñồ nhà Phật” có chép những câu chú mà xưa kia các vị “tì kheo” và “tì kheo ni” thường ñọc trong lúc công phu thường ngày, ðức Thầy lúc còn ở Bạc-liêu, bèn dịch mấy câu chú nầy bằng lối thơ vần.

Dưới ñây là những câu chú bằng hán văn và phạn văn, kế ñó là những bài của ðức Thầy dịch lại.

Thùy miên thỉ ngộ, ðương nguyện chúng sanh. Nhứt thiết trí giác, Châu cố thập phương.

Như tôi tỉnh giấc lúc bình minh, Chí nguyện cầu cho cả chúng-sinh. Tâm trí khai thông cùng tỉnh táo, Mười phương ñều rõ máy anh linh.

-- ••• --

ðại tiểu tiện thời, ðương nguyện chúng-sanh. Khí tham, sân, si, Quyên trừ tội pháp. (Án ngận lỗ ñà da tá ha !).

499

Cũng như tôi tiểu tiện ra, Nguyện cầu sanh-chúng tống ra khỏi mình. Tham-lam, gây-gổ, si tình, Khỏi ñiều tội-lỗi nhẹ mình cao bay.

-- ••• --

Sự ngật tựu thủy, ðương nguyện chúng-sanh. Xuất thế Pháp trung, Tốc tật nhi vãng.

Việc xong rồi ñến tôi dùng nước, Cũng như tôi lấy nước nầy ra. Nguyện chúng-sanh xuất khỏi ta-bà, Nhờ ñạo-pháp lướt qua nhanh chóng.

-- ••• --

Tẩy dịch hình uế, ðương nguyện chúng-sanh. Thanh tịnh ñiều nhu, Tất kiến vô tất.

Như tôi rửa sạch khỏi dơ mình, Chí nguyện cầu cho cả chúng-sanh. ðắc ñược thân tâm, thanh tịnh lạc, ðiều hòa chẳng nhiễm nghiệp mê-linh.

-- ••• --

Dĩ thủy quán chưởng, ðương nguyện chúng-sanh. ðắc thanh tịnh thủ, Thọ trì Phật-pháp. (Án chủ ca ra da tá ha !).

500

Lấy nước tôi rửa sạch tay, Nguyện cầu sanh-chúng ñược tay thơm lành. Ngõ hầu nắm pháp vô sanh, Giữ-gìn lời Phật ban hành từ xưa.

-- ••• --

Dĩ thủy tẩy diện, ðương nguyện chúng-sanh. ðắc tịnh pháp-môn, Vĩnh vô cấu nhiễm. (Án lam tá ha !).

Lấy nước rửa sạch mặt mày, Tôi nguyền sanh-chúng ñắc rày pháp-môn.

Lặng yên trong cõi trường tồn, Chẳng hề tiêm nhiễm tục hồn bợn nhơ.

-- ••• --

Thấu khẩu liên tâm tịnh, Dẫn thủy bá hoa hương. Tam nghiệp hằng thanh tịnh, ðồng Phật vãng Tây-Phương. (Án hám án hản tá ha !).

Súc miệng tôi cũng lóng lòng, Ngậm nước như ngậm trăm bông ñủ mùi. Cầu tịnh ba nghiệp xong xuôi, Tây-Phương quyết ñến chung vui Phật-ñài.

-- ••• --

Thủ chấp xát nha, ðương nguyện chúng-sanh. Giai ñắc diệu pháp,

501

Cứu cánh thanh-tịnh.

Tay tôi cầm lấy xát nha, Nguyện cầu sanh-chúng gặp khoa diệu-mầu.

Thảy ñều thấy lý cao sâu, ðến nơi yên tịnh tột sâu vô ngằn.

-- ••• --

Trước hạ quần thời, ðương nguyện chúng-sanh. Phục chư thiện căn, Cụ túc tàm hủy !

Cũng như tôi mặc quần ñây, ðặng cho phần dưới khỏi thây lõa-lồ. Nguyện chúng-sanh ñiểm-tô ñiều thiện, Lấy việc lành che chuyện xấu-xa.

-- ••• --

Nhược trước thượng y, ðương nguyện chúng-sanh. Hoạch thắng thiện căn, Chí pháp bỉ-ngạn.

Như tôi mặc áo trên vào, Nguyện cầu sanh-chúng trùm bao gốc lành.

Trổi bước tìm cuộc vô sanh, ðến nơi sáng-suốt tịnh-thanh Niết-Bàn.

-- ••• --

Chỉnh y thúc ñái, ðương nguyện chúng-sanh. Kiểm thúc thiện căn,

502

Bất linh tán thất.

Như tôi gài áo buộc ràng dây, Cầu nguyện chúng-sanh khắp cõi nầy. Buộc chặt căn lành vào thể-phách, Chẳng lo thất lạc ñổi cùng thay.

-- ••• --

Nhược ñắc kiến Phật, ðương nguyện chúng-sanh. ðắc vô ngại nhãn, Kiến nhứt thiết Phật.

Như tôi ñược thấy Phật ñây, Nguyện cầu sanh-chúng ñắc rày nhãn-quan.

Mắt thông dòm suốt khắp ngàn, Nhìn thấy chư Phật thập phang ñại ñồng.

-- ••• --

Pháp-vương vô thượng tôn, Tam giái vô luân thất; Thiên nhơn chi ñạo sư, Tử sanh chi từ phụ. Ngã kim tạm qui y, Năng diệt tam kỳ nghiệp. Xưng dương nhược tán thân, Ức kiếp mạc năng tân.

Ngài là vua Pháp tột cao, Khắp trong ba cõi chẳng sao sánh tày. Tiên, người ñồng kính ñạo Thầy, Cha lành hết cả bốn loài chúng-sanh. Nay tôi qui mạng thiệt hành,

503

Ngõ mong trừ dứt nghiệp sanh ba ñời. Tỏ ra khen ngợi những lời, Dầu cho ức kiếp chẳng nơi nào cùng.

-- ••• --

Thiên thượng thiên hạ vô như Phật, Thập phương thế giái diệc vô tỷ. Thế-gian sở hữu ngã tân kiến, Nhứt thiết vô hữu như Phật giả.

Trên dưới trời chẳng ai bằng Phật, Khắp mười phương hẳn thật khó so. Dòm trong cõi thế rộng to, Một người khó kiếm sánh ño cùng Ngài.

-- ••• --

Năng lễ, sở lễ, tánh không tịch, Cảm ứng ñạo giao nan tư nghị. Ngã thử ñạo tràng như ñế châu, Thập phương chư Phật ảnh hiện trung, Ngã thân ảnh hiện chư Phật tiền, ðầu diện tiếp túc qui mạng lễ.

Sự lạy Phật vốn không yên tĩnh, ðạo cảm-giao khó tính khôn bàn. Nay tôi ở trong ñạo tràng, Cũng như kết chặt vào ñoàn ngọc châu. Mười phương Phật hiện bầu hình ảnh, Có bóng tôi cùng sánh các Ngài. Từ chơn cho chí mặt mày, Cúi ñầu làm lễ nguyện rày qui y.

504

-- ••• --

Phật quan nhứt bát thủy, Bát vạn tứ thiên trùng. Nhược bất trì thử chú, Như thực chúng-sanh nhục. (Án phạ tất ba ra ma ní tá ha !).

Phật thấy chén nước có trùng, Ba ngàn tám vạn muốn dùng cho tinh. Nếu không trì chú niệm kinh Khác nào ăn thịt chúng-sinh hằng-hà.

-- ••• --

Nhược kiến không bát, ðương nguyện chúng-sanh. Cứu cánh thanh-tịnh, Không-vô phiền não.

Như tôi thấy chén không, Cầu nguyện chúng-sanh ñông. ðến tận bờ thanh-tịnh, Phiền não vẫn không không.

-- ••• --

Nhược kiến mãn bát, ðương nguyện chúng-sanh. Cụ túc thạnh mãn, Nhứt thiết thiện pháp.

Bằng như tôi thấy bát ñầy ñây, Cầu nguyện chúng-sanh khắp cõi nầy. Chứa ñược ñủ no thên vẹn-vẽ,

505

Pháp lành các món cũng về ñây.

-- ••• --

Thiện tai giải-thoát phục, Vô thượng phước ñiền y. Ngã kim ñảnh ñái thọ, Thế thế bất xã ly ! (Án tất dà da tá ha !).

Lành thay y phục thoát trần, Khác nào thửa ruộng tột phần tốt tươi. Cúi ñầu ñội nó trên người, Thề nguyền kiếp kiếp ñời ñời chẳng phai.

-- ••• --

Thiện tai giải-thoát phục, Vô thượng phước ñiền y. Ngã kim ñảnh ñái thọ, Thế thế thường ñắc phi. (Án ñộ ba ñộ ba tá ha !).

Lành thay y-phục thoát trần, Khác nào thửa ruộng tột phần tốt tươi. Cúi ñầu ñội nó trên người, Thề nguyền ñược mặc ñời ñời chẳng phai.

-- ••• --

Thiện tai giải-thoát phục, Vô thượng phước ñiền y. Phụng trì Như-Lai mạng, Quảng ñộ chư chúng-sanh. (Án ma ha ca bà, ba tra tất ñế ta ha !).

506

Lành thay y-phục thoát-trần, Khác nào thửa ruộng tột phần tốt thay. Nguyện theo mạng lịnh Như-Lai, Mở lòng rộng-rãi ñộ rày chúng-sanh.

-- ••• --

Nguyện thử chung thinh siêu pháp-giái, Thiết vi u-ám tất giai văn. Văn trần thanh-tịnh chứng viên thông, Nhứt thiết chúng-sanh thành chánh-giác !

Nguyện tiếng chuông lành thông các cõi, Thiết vi ñịa-ngục cũng nghe rành. Nghe rồi thân tịnh tâm tròn sáng, Tất cả chúng-sanh Phật ñạo thành !

-- ••• --

Văn chung thinh phiền-não khinh, Trí-huệ chưởng bồ-ñề sanh. Ly ñịa-ngục xuất hỏa khanh, Nguyện thành Phật ñộ chúng-sanh. (Án ñà ra ñế dạ ta bà ha !).

Nghe chuông phiền não tiêu tan, Bồ-ñề tâm mở trí toan huệ mầu. Lìa xa ñịa-ngục thảm sầu, Khỏi nơi hầm lửa ñặng cầu chơn tâm. Nguyện tu thành Phật chẳng lầm, ðộ trong sanh-chúng hết lâm tai nàn !

-- ••• --

Thủ chấp tịnh bình, ðương nguyện chúng-sanh.

507

Nội ngoại vô cấu, Tất linh quang khiết ! (Án thế dà rô ca sất ta ha. Án phạ tất ra thí dà lô sất mạng sất tá ha !).

Tay tôi cầm lấy tịnh bình, Nguyện cầu thân thể chúng-sanh trong ngoài.

ðều không nhiễm trược trần ai, Sạch tinh sáng láng tắc lai diệu huyền !

Bạc-liêu, tháng 7 năm Nhâm-Ngũ.

--- oOo ---

CHO CÔ HAI GƯƠNG (Cần-Thơ)

Thầy thương ñệ-tử ngẩn-ngơ sầu, Vẫn biết công-phu con dãi-dầu. Nhưng nỗi tiền-khiên gây lắm nợ, ðời nầy trả dứt mới mong cầu.

Mong cầu gặp Phật hội Long-Hoa, Con rán trì tâm niệm Phật-ðà. Xét lại xác Thầy xưa cũng hoại, Thân phàm bỏ lại thế-gian mà !

ðến hội trăm quan còn hiện ñược, Thì ra xác thịt có cần ñâu ? Khuyên con nghĩ cạn ñừng ưu-lự, Mượn chước huyền-cơ giải mạch sầu.

Vì Thầy xác thể phải còn ñau, Hà huống chi con tránh ñược nào ? Quả dữ trả rồi nhân thiện ñến, Nếu Thầy ñắc ñạo bỏ con sao ?

508

ðường xá xa xuôi Thầy nguyện cầu, Phật Thần ban rải huệ linh mầu. Cho con yên-ổn thân ñôi chút, Chớ dễ nào Thầy quên trẻ ñâu !

Bạc-liêu, 24/8 Nhâm-Ngũ (3/10/42)

--- oOo ---

Cho cô NĂM VÕ THỊ HỢI ở Bạcliêu

Hãy rán tu tâm dưỡng tánh lành, ðừng cho ma nghiệp vọng tâm-sanh. Quay về cội phúc ñường chân ñạo, Phật-pháp thiền-na dốc thực hành.

Chớ nhiễm tr ần-hoàn ñượm phấn son, Chiêm-bao cuộc thế chẳng thường còn. Chi bằng nhớ lại câu hồng thệ, Tỉnh ngộ nghe Thầy dạy hỡi con !

Hỡi con ! ðời tục rất hôi tanh, Trí-hu ệ trau-giồi kiếm nẻo thanh. Mãn kiếp hồng-trần sanh Lạc-quốc, Hưởng công niệm Phật rất yên lành.

Thầy thấy con nay ñắm cõi trần, ðường tu lơ-lảng chẳng ân-cần. Thương thay công quả tu từ trước, Lại muốn bỏ ñành gốc thiện nhân !

Chẳng sớm về nhà lo sám-hối, Cầu trên Phật-Tổ giải mê-căn, Ắt là hồn trẻ còn chi nữa (¹) ðịa-ngục trầm-luân cách thượng tằng.

Sàigon, ngày 23/12/42 (16/11 Nhâm-Ngũ).

509

1.- Quả thật cô nầy sau chết tại nhà thương Biên-Hòa năm 1945.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Bình minh: hết ñêm, trời vừa sáng. - Khai thông: xin xem tr. 31. - Anh linh : xin em tr. 84. - Ta bà: xin xem tr. 98. - Vô sanh: xin xem tr. 328. - Thanh tịnh lạc: cõi hoàn toàn trong sạch an vui. - Nghiệp mê linh: linh hồn và nghiệp mê. - Pháp môn: xem tr. 14. - Trường tồn: xin xem tr. 74. - Ba cõi – Tam cõi: xem tr.178.- Ba nghiệp: xem tr. 37. - Tục hồn bợn nhơ: hồn vướng bợn nhơ thế tục. - Tịnh thanh – Thanh tịnh: xin xem tr. 141. - Niết Bàn: xin xem tr. 66. - Huyền cơ: xin xem tr: 11. - Thể phách - Thể: thân mình. Phách: cái vía. Phần linh thiêng phụ vào thể xác con người. (Như ñứa trẻ mới sanh biết la, khóc, cử ñộng tay chân ñều do tính chất linh thiêng của phách). Sách Tả truyện: Người ta có cái phách sanh ra trước, cái hồn nhập vô sau. (Tả truyện là tên sách của Tả Khưu Minh, người ñời Châu, viết về lịch sử thời Xuân thu bên Tàu). Ví dụ: Thác là thể phách, còn là tinh anh.(Kiều) - Nhãn quan: tầm nhìn, sức sáng của ñôi mắt. - Thập phang ñại ñồng: mười phương ñều là anh em, không phân biệt màu da, không phân biệt giống người hay giai cấp. Không phân chia biên giới. - Bốn loài chúng sanh - Tứ chủng sanh - tức bốn thứ sanh: 1.- Noãn sanh: từ trứng nở ra và lớn lên như chim.

510

2.- Thai sanh: từ trong thai bào sanh ra và lớn lên như người, ngựa, lừa... 3.- Thấp sanh: từ chỗ ướt sanh ra như cá, rắn ... 4.- Hóa sanh: tự nhiên hóa ra, sanh ra do sức mạnh của cái Nghiệp, như những hồn sanh lên cõi Tiên hoặc ñi ñọa ở ðịa ngục như Ngạ quỉ, hoặc những vật cổi lốt ñổi hình, như loài bướm bởi sâu hóa ra. Tất cả chúng sanh ñều sanh ra bằng bằng bốn cách ấy. Dầu sanh cách nào cũng ñều khổ, vì có sanh thì có già, có bịnh, có chết. Bốn cách sanh hóa của chúng sanh tức cái vòng Luân hồi khổ não, kêu là Tứ sanh khổ luân. - Cảm giao: cùng hiểu bụng nhau, cùng chung cảm xúc như nhau. - ðạo tràng (trường): khoảnh ñất ðạo. Khoảnh ñất Phật ngồi ñại ñịnh mà thành ðạo.Về sau người ta dùng chữ ðạo tràng cho những nơi: - Cúng Phật, tức nơi chánh ñiện ở chùa; - Chỗ tụng kinh hằng ngày; - Chỗ giảng ñạo; - Nơi thanh tịnh của vị sư tu luyện. - Trì chú: giữ lòng niệm những câu niệm bí mật ñể khỏi bị hại bởi ác thần, ác quỉ hay tránh tai ương. - Hằng hà: xin xem tr. 137. - Chơn tâm: xin xem tr. 486. - Vẹn vẽ: xin xem tr. 363. - Công phu: xin xem tr. 54. - Thiết vi ñịa ngục: nhà tù ở dưới ñất bao bọc sắt. - Bồ ñề tâm - Bồ ñề: ðạo, Giác. Bồ ñề tâm cũng gọi là ðạo tâm hay Giác tâm, tức nhà tu cầu cho ñược

511

cái Chơn ñạo, cái Chánh giác của Phật. Nguyện tu cho tới ñắc ðạo cũng gọi Bồ ñề tâm. - Tịnh bình - Cam lộ: xem tr. 177. - Dãi dầu: tr. 270. - Tắc lai diệu huyền: huyền diệu sẽ ñến. - Tiền khiên: xin xem tr. 224.-Long Hoa: xem tr. 12. - Ngẩn ngơ – Ngơ ngẩn: xin xem trang 232. - Phật ðà: xin xem tr. 432. - Trí hu ệ: xin xem tr. 20. - Hoại: phá, làm cho hư, vở, mất màu, mất giá trị. - Ưu lự: lo nghĩ. - Mạch sầu: những chuỗi buồn nối tiếp nhau. - Hà huống - Huống hồ - Huống gì - Huống chi: tiếng so sánh: Ví dụ:“Cha mẹ ruột của nó mà nó còn bỏ ñói, hà huống gì anh là người dưng nước lã”. “ 3 năm ñợi ñược huống gì 1 năm”.“Ch ồng tôi chín ñụn năm bồ, tôi còn chẳng quản huống hồ gì anh”. - Huệ linh mầu: ñược ơn trên ban trí hu ệ một cách linh di ệu và mầu nhiệm. - Linh di ệu: linh thiêng, huyền diệu, có tính cách sâu xa, khó hiểu. - Mầu nhiệm: xin xem tr.14. Tr ần hoàn: xin xem tr. 465. - Ma nghiệp: nghiệp ma, duyên nghiệp do ma chướng gây ra nhằm làm trở ngại công việc tu hành. Cũng có thể gọi là ác duyên. - Vọng tâm sanh: tâm sanh vọng niệm - tức suy nghĩ lung tung, tưởng nghĩ ñiều sai quấy. - Thiền na - Thiền: Dhyana (scr), trọn chữ là Thiền na, theo nghĩa: Thiền ñịnh, Tham thiền, Tư duy. Thiền là sự suy xét, thầm nghĩ về ñạo lý. Thiền lâu dài kêu Nhập ñịnh hay ðại ñịnh.

512

- Tỉnh ngộ: xin xem tr. 96. - Trau giồi: xin xem tr. 46. - Nẻo thanh: ñường trong sáng. - Lạc quốc: nước Cực lạc: xin xem tr. 54. - Công quả: xin xem tr. 12. - Sám hối: xin xem tr. 54. - Lơ lảng: lo ra, lãng trí, lơ ñãng, không ñể ý, như người mất hồn. - Ân cần: vui vẻ, sốt sắng hết lòng lo một việc gì; cố gắng theo sát, chăm sóc thân mật, châu ñáo. - Thiện nhân: người hiền lành, người tốt. - Trầm luân: xin xem tr. 61. - ðịa ngục: xin xem tr. 420. - Mê căn: căn tánh mê muội. - Căn tánh: căn bổn và tánh tình. Cái gốc của khí lực mạnh hay yếu, sâu hay cạn, ấy là cái căn. Tập quán (thói quen) theo việc lành hay việc ác, ấy là tánh. Căn tánh của chúng sanh ñời nguơn hạ này thường ưa việc ác hơn ñiều thiện. - Thượng tằng - Thượng: trên. Tằng: tầng. Có nghĩa tầng trên.

--- oOo ---

NHỮNG BÀI SÁNG-TÁC NĂM QÚI-MÙI VÀ GIÁP-THÂN (1943 – 1944)

NĂM QUÍ-MÙI (1943)

HỎI PHỔNG ðÁ (Cổ thi)

Ông ñứng làm chi ñấy hỡi ông ? Trơ trơ như ñá vững như ñồng. Giữ gìn non nước cho ai ñó ? Dâu bể cuộc ñời có biết không ?

PHỔNG ðÁ TRẢ LỜI

513

Ông ñứng ñây cho chúng biết ông, Kêu lên một tiếng tợ chuông ñồng. Khắp trong thiên hạ ñều lai tỉnh, Bước xuống thuyền từ ñến cửa không.

ðứng chờ thời-vận ñến cho ông, Rải ðạo huyền-vi khắp ðại-ðồng. Bao bọc non Hồng cùng nước Lạc, Việc ñời cũng biết chớ sao không ?

ðứng chờ ðại Chúng trọng tôn ông, Dựng cuộc hòa-minh khắp ðại-ðồng. Mao-việt giang-sơn bờ cõi vững, ðuổi loài Phiên-tặc lội về không.

HỒNG-VÂN CƯ-SĨ (biệt hiệu của ðức Thầy)

Saigon, năm 1943. --- oOo ---

CHO ÔNG ðỖ-VĂN-VIỄN sắp ñổi ñi làm việc xứ xa

Ngàn dặm ñường xa cách ải quan, Chúc nguyền ñệ-tử ñược bình-an. Mong trời nhỏ phước cho dân thiện, Vô bịnh, vô ưu, muôn việc nhàn.

ðó rán trì lòng ẩn-nhẫn qua, Thì-giờ hạnh-phúc có ñâu xa. Ngày nay sư-ñệ tuy xa cách, Trời Phật ban cho sẽ hiệp-hòa.

Cơn nầy thế-giới lắm phong-ba, Lừa-lọc con tiên diệt quỉ tà.

514

Phú có cao-ñàng phân kẻ bạo, Cho người lương-thiện khỏi xông-pha.

Non nước tuy xa ñâu cũng trời, Cũng Trời, cũng Phật, cũng an nơi. Một tâm chí nguyện cho tròn ñạo, Lòng chớ lo chi chuyện ñổi dời.


Cho Bà NĂM CÒ ở SàiGòn

Ngọn gió thiền môn cuốn bụi hồng, Lợi danh hai chữ mắt lờ trông. Nương theo ñuốc huệ tầm chơn-lý, Lóng tiếng từ-bi diệt dục lòng. Tỉnh ngộ ñã nghe lời Phật thuyết, Thoát mê suy nghiệm lẽ huyền thâm. Mau chơn bước ñến Long-Hoa hội, Chầu Phật hòa vui cõi ðại-ðồng.


GỌI ðOÀN

Hỡi anh em trong nhà Nam-Việt ! Nhớ nước ta hùng liệt thuở xưa. Ngàn năm Bắc ñịch vày bừa, Mà còn ñứng dậy tống ñưa quân thù. Hồn chiến-sĩ ngàn thu rạng tỏ, Gương anh-hào chói ñỏ như châu. Non sông thanh bạch một bầu, Ngọn cờ ñộc-lập bay hầu khắp nơi.

515

Lịch sử cũng rạng ngời mấy ñoạn, Lắm anh-hùng hảo-hán xuất thân. Sanh vi tướng tử vi thần, Câu châm ngôn ấy truyền lần ñến nay. Tới Nguyễn-trào sa tay một phút, Lũ Tây-dương bòn rút mấy mươi năm. Thương dân ruột tím gan bầm, Rửa chưa xong hận còn căm mối hờn. Nay chẳng lẽ ngồi ñờn những bản, Vong-quốc-ca cho bạn chung nghe. Thôi thì ta hãy hiệp bè, Cùng nhau ñoàn-kết ñặng khoe sức hùng. Khắp Bắc, Nam ñùng ñùng một trận, Ấy mới mong quốc-vận phản hồi. Trước là dẹp lũ Tây bồi, Sau ñưa quốc-tặc qui hồi Diêm-cung. Nếu nay chẳng vẫy-vùng cương-quyết, Thì ắt là tiêu-diệt giống nòi. Muôn năm chịu kiếp tôi ñòi, Thân người như thế còn coi ra gì ?!

--- oOo ---

GỌI ðOÀN THANH NIÊN

Hởi thanh-niên trong nhà Nam-Việt, Thanh-niên ñừng mài-miệt truy-hoan. Cùng nhau hiệp bạn vầy ñoàn, Luyện rèn thao-lược ñặng toan báo cừu. Cứu ñược nước danh lưu thanh-sử, Noi tinh thần quân lữ Phù-Tang.

516

Lòng yêu tổ-quốc hoàn toàn, Xông pha chiến ñịa gian-nan sá gì. Chớ có ngủ li-bì trong mộng, ðể dân ta mãi sống khốn cùng. Á-ñông súng nổ ñùng ñùng. Thì ta cũng phải vẩy-vùng thoát-ly. ðừng nhu-nhược mê-si tửu sắc, Mà buông tha lũ giặc cùng ñường. Thanh-niên nghĩa-vụ phi thường. Phận là phải biết yêu thương giống nòi. Nay chẳng lẽ ngồi coi thắng bại, Của cọp rồng trên giãi ñất ta. Một mai cọp ñã lìa nhà, Biết rồng có chịu buông tha chăng cùng? Vậy anh em phải chung lưng lại, Dùng sức mình ñánh bại kẻ thù. Tỏ ra khí-phách trượng-phu, Vung long-tuyền-kiếm tận tru gian thần. Xưa nước ñã bao lần khuynh ñảo, ðược cứu nguy nhờ máu anh-hùng. Hy-sinh báo quốc tận trung, ðem bầu nhiệt huyết so cùng sắt gang. Việt-Nam là giống Hồng-Bàng Muôn ñời xa lánh tai nàn diệt vong.

Saigon, năm 1943. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Dâu bể: từ thành ngữ: “Tang ñiền biến vi thương hải” – “Thương hải biến vi tang ñiền”, chỉ những thay ñổi lớn trong ñời. Xin xem trang 108.

517

- Thuyền từ: xin xem tr.141.- Cửa không: xem tr. 411.

- Huyền vi: xin xem tr. 154. - ðại ñồng: xin xem tr. 23. - ðại chúng: xin xem tr. 23.- Thao lược: xin xem tr. 357. - Hòa minh - Hòa: cùng chung. Minh : kêu. Hai con chim kêu chung một lần. Ngụ ý: hòa hiệp. - Mao việt: cờ mao, búa việt, cả hai ñều là dụng cụ chiến tranh. Cờ mao: thứ cờ ñầu cán cờ có kết lông. Việt: búa lớn dùng ñánh giặc. - Phiên tặc: ngày xưa người Tàu gọi người da trắng là phiên. Phiên tặc chỉ chung quân giặc. - Ải quan: cửa ải, chỗ qua lại chật hẹp; ranh giới giữa hai nước thường có quân lính trấn giữ. - Vô ưu: không lo lắng. - Trì lòng: luôn giữ trong lòng không quên. Bền chí, bền lòng không bỏ cuộc. - Ẩn nhẫn: xin xem tr. 446.- Phong ba: xin xem tr. 262. - Hiệp hòa: cùng nhau vui vẻ sống chung, hợp lại với nhau một cách êm ñẹp. - Cao ñàng: chỉ ñấng bề trên. Ơn trên Trời Phật. - Phân kẻ bạo: xử phân kẻ hung ác. - Xông pha: càn lướt tới, dấn thân vào mà không ngại nguy hiểm khó khăn. - Thiền môn: xin xem tr. 363. - ðuốc huệ: xem tr. 424. - Chơn lý: xin xem tr. 36. - Huyền thâm: xin xem tr. 10. - Hùng liệt: anh dũng, ý chí vững mạnh. - Anh hào: xin xem tr. 412. - Anh hùng: xin xem tr. 78. - Châu: khoáng chất màu ñỏ. Châu sa: son ñỏ. - Hảo hớn: người ñàn ông tài giỏi, dũng cảm. - Châm ngôn: xin xem tr. 198.- Truy hoan: xem tr. 461.

518

- Tây dương: biển lớn hướng tây. Các nước Âu châu. Chỉ nước Pháp, người Pháp. - Vong quốc ca: bản ca mất nước. - Quốc vận: vận mạng, vận số một nước. - Phản hồi: trở lại, trở về. - Tây bồi: (boy) người ñàn ông làm công trong nhà (ñày tớ) cho Tây - thời Pháp cai trị Việt Nam - Chỉ bọn Việt gian theo Tây. - Quốc tặc: kẻ phản nước, kẻ làm hại nước. - Mài miệt: quá mê say, quá chăm chỉ. - Thanh sử: xin xem tr. 305. - Quân lữ: theo tổ chức quân ñội xưa của nhà Châu. Quân: một vạn hai ngàn người. Lữ: 600 người. Nghĩa ở ñây chỉ quân ñội Nhựt Bổn. - Phù Tang: chỉ nước Nhựt, quốc kỳ Nhựt Bổn hình mặt trời. Theo sách Hải Kinh:“D ưới Hắc Xỉ quốc có chỗ mặt trời mọc, nơi ñó có cây phù tang”. Cây phù tang là gỗ thần, theo sách Thập Châu ký chép:“Phù tang ở trong biển xanh, thân dài mấy ngàn trượng, châu vi hơn ngàn trượng, có một gốc hai thân dựa vào nhau, là nơi mặt trời mọc”. ðông Di truyện chép:“Phía ñông Nụy quốc (nước người lùn) hơn 40 dặm có Khỏa quốc. Phía ñông Khỏa quốc là Hắc xỉ quốc”. Nên gọi Nhựt Bổn là Phù Tang do gốc ở ñấy, còn người Tàu gọi Nhật Bổn là Nụy khấu (giặc lùn). - Chiến ñịa: nơi diễn ra trận chiến giữa hai bên. - Gian nan: xin xem tr. 380. - Khốn cùng: xem tr. 408. - Ngủ li bì: mê man không biết gì hết. Lu bù, luôn trong thời gian dài.

519

- Á ñông: vùng khu vực phía ñông của châu Á. - Nhu nhược: xin xem trang 173. - Mê si tửu sắc: ham mê rượu và gái ñẹp. - Nghĩa vụ: phận sự ñối với việc chung; việc phải làm ñối với tổ quốc - xã hội. - Phi thường: ñặc biệt, ñặc sắc, vượt khỏi mức thường. - Khí phách: chí khí, sức mạnh tinh thần ñược thể hiện qua hành ñộng. - Trượng phu: xem tr. 188. - Khuynh ñảo: xem tr. 357. - Long tuyền kiếm: còn gọi Long Uyên: tên một thanh gươm cổ. Nguồn gốc:“Sở Vương bảo Phong Hổ Tử ñến nước Ngô gặp Âu Dạ Tử và Can Tương – hai người thợ ñúc kiếm tài danh thời bấy giờ - nhờ rèn hai thanh kiếm, ñó là Long Uyên và Thái A”. Long Uyên còn gọi là Long Tuyền. Tương truyền, giữa sao Ngưu và sao ðẩu thường có ánh sáng sắc tím. Trương Hoa hỏi ý, Lôi Hoán nói: “ðó là ánh sáng của báu kiếm, hiện ở vùng Phong Thành”. Trương Hoa bổ nhậm Lôi Hoán làm tri huyện Phong Thành. ðến nơi, Hoán cho ñào sâu xuống ñất, tìm ñược hai thanh kiếm ñựng trong chiếc hộp. Trên hai thanh kiếm có khắc chữ: Long Tuyền và Thái A. Từ ñó, về ñêm, giữa hai sao Ngưu và ðẩu không còn ánh sáng chiếu lên như trước. - Tận tru gian thần: diệt hết bọn hại nước.

--- oOo ---

“T ẶNG ðOÀN THANH-NIÊN ÁI-QU ỐC”

520

Vừa nghe nói ðoàn Thanh-Niên Ái-Quốc, Lòng sĩ-tăng bổng bật sự vui say. Âu là Trời ñã sẵn bày, Non sông chìm ñắm có ngày phục hưng. Khắp Á-ðông tưng-bừng náo-nhiệt, Nô-nức nhau kiến-thiết quốc-gia. Kẻ sang hải-ngoại về nhà, Người trong tăng-lữ cũng là ước-ao. Bấy lâu ñã khát-khao tự-tr ị, Thanh-Niên ðoàn chuẩn-bị xong chưa ? Chừng náo sức mạnh có thừa, Diệt-trừ kẻ bạo cho vừa lòng dân. Gương trung-nghĩa Thánh Thần cảm ñộng, Ắt có ngày mở rộng cơ-quan. Từ Nam ra Bắc xa ngàn, Nhưng lòng phải một mới toàn mưu hay. Chừ dầu có ñắng cay rán chịu, ðợi cơ Trời kết-li ễu thù chung. Làm cho rõ mặt anh hùng, Làm cho ñịch-thủ rùng rùng bó tay. Vậy mới ñáng làm trai Nam-Việt, Chen vai cùng hào-kiệt Phù-Tang. Gánh-gồng bảo-bọc giang-san, Giữ-gìn biên-cảnh bằng an ñời ñời. Trăm họ mới thảnh-thơi nhàn-nhã, Lo ñắp-bồi văn-hóa ngàn năm. Tham quan chừng ấy vắng tăm, Mọt dân chừng ấy kiếm tầm ñâu ra. ðôi lời thô-kịch ngâm nga,

521

Tặng viên ðoàn-Trưởng gọi là yêu nhau. Saigon, năm 1943.

--- oOo ---

NHẪN ðỢI TH ỜI CƠ

Vì có nhiều anh em bổn-ñạo phân-vân về chỗ mùa hạ năm Quí-Mùi (1943) ñã qua mà chưa thấy chuyện gì có thể cho là phù hợp với câu:

“Qua năm dê ñến lúc mùa hè, Trong bá tánh biết ai hữu chí”

Nên ðức Thầy có làm mấy bài thi dưới ñây:

Bay hồn khiếp vía kể từ ñây, Nhắn gởi cho ai vội trách Thầy. Trời hạ năm dê chưa nữa nữa, Tuần-huờn máy tạo cũng lần xây. Lần xây thiện-tín rõ chơn Thầy, Chớ nóng tánh phàm chớ vội quây. Ngày lụn tháng qua năm sẽ ñến, Trẻ già sẽ thấy cái hay hay.

Hay hay nam-nữ thỏa lòng khuây, Nếu chẳng thì ra lại trách Thầy. Muốn sớm tạn nhìn e úa rụng, Trì tâm tu niệm ñể rồi ñây.

Rồi ñây úa rụng xót lòng thay, Uổng tiếc công-trình bấy ñến nay. Có khó mới khôn, khôn rảnh khó, Gìn tâm thiện niệm bớ râu mày.

Râu mày biết giữ ñạo tâm chay, ðắc quả thành công cũng có ngày.

522

Thất-Tổ Cửu-Huyền nơi chín suối, Những mong hậu tấn biết tâm chay.

Tâm chay hậu tấn rán tu thân, Bến giác chẳng xa cũng chẳng gần. Trời Phật thương người lo ñộ tận, Muốn lo giải-thoát phải tu thân.

Tu thân thiện-tín phải chuyên cần, Lục-tự Di-ðà giữ Tứ Ân. Rán nhẫn trăm phần dầu khó nhẫn, Dạ thưa quan chức phận làm dân.

Làm dân bá nhẫn thị lương hiền, Chữ nhẫn lời truyền Phật, Thánh, Tiên. Gương trước Hớn, Tần, Hàn-Tín nhẫn, ðã không khổ nhục khỏi ưu-phiền.

Ưu phiền trăm mối suốt canh thâu, Thiện-tín chưa thông lẽ nhiệm-mầu. Mãng sợ sông Ngân cầu lỗi nhịp, Lo chi ô-thước chẳng xong cầu.

Xong cầu bờ giác bến sông mê, Thế-sự nhân-sanh hết nhún tr ề. ðạo-pháp huyền-vi thâm diệu diệu, Chẳng màng thế sự tiếng khen chê.

Saigon, năm Qúi-Vị (1943).

--- oOo ---

BÀ-RÁ

Bà-Rá mấy năm nhốt tội nhơn, Hành-hà những kẻ mến giang-sơn.

523

Bao giờ cuộc thế xoay chiều mới, Tháo củi tuông mây ñặng rửa hờn.

Saigon, năm Quí-Vị (1943).

--- oOo ---

ðI CHƠI ðÊM VỚI ÔNG LUẬT-SƯ MAI -V ĂN-DẬU

Cùng ông thầy kiện ñi chơi, Hứng luồng gió mát thảnh-thơi tấm lòng. ði vừa giáp ñặng một vòng, Ngồi lại bàn ñá ngó mong trên trời. Sao một nơi, trăng một nơi, Trời xinh cảnh lịch tuyệt vời như tranh. ði ngang bồn cỏ xanh xanh, Ổng quên luật-lệ ổng ñành bước lên. Rầy ông, ông giả ñò quên, Phải mà có lính biên tên sổ cò. Rồi ñi nhiều nỗi quanh co, Ngay ñường khám lớn nhỏ to luận bàn. Bổng ñâu một tiếng la vang, Nắm tay ổng kéo chạy sang cạnh lề. Ấy là tiếng “ách-ta-lê ” (¹) Không ñứng chỉnh-tề chúng bắn dập xương.

Saigon, mùa thu năm 1943. 1.- Halte là! (Hiệu lịnh bảo ñứng lại).

--- oOo ---

AN-ỦI MỘT TÍN- ðỒ

Con thuyền bát-nhã sang sông, Miệng ngoài gọi khách lòng trong ngại-ngùng.

524

ðã từng dựa kẻ nâu-sùng, Cớ sao tâm trí còn tùng ngoại duyên. Muốn lên tiên ñược cảnh tiên, Nấc thang vinh-hạnh Thầy riêng cho mình. Từ ñây ñến buổi thanh-bình, Muôn người niệm Phật quả mình biết bao. Trồng cây mà chẳng rấp rào, ðề cho gió lại tạt vào gốc lay. Lòng người chẳng ớt mà cay, Bị câu tài-sắc ñổi thay khôn lường. Một mai ñến số vô-thường, Công kia với tội có lường kịp chăng ?


- Phục hưng: làm cho hưng thịnh lại như trước, phá bỏ sự suy tàn. - Á ðông: xin xem tr. 519.- Nô nức: xin xem tr. 400. - Náo nhiệt: xôn xao, hoạt ñộng nhộn nhịp. - Ki ến thiết: xây dựng, thiết lập. - Tăng lữ - Tăng: nhà sư. Lữ: bạn bè. Chỉ chung các nhà sư - thường ñi chung với nhau như bạn bè. - Khát khao: xin xem tr. 395.- Trung nghĩa: xem tr. 24. - Tự tr ị: quản trị lấy công việc của mình, vận mạng của mình. - Cơ quan: then chốt máy móc. Các bộ phận then chốt trong thân thể. ðơn vị hành chánh, sự nghiệp của chánh quyền, của ñoàn thể. Nơi làm việc của chánh quyền, của ñoàn thể. - Chừ: giờ, bây giờ, bấy giờ, giờ ñây thì..

525

- Cơ Trời: máy trời, sự xếp ñặt của Trời. - Kết li ễu: hoàn tất công trình; chấm dứt công việc có kết quả. - Anh hùng: xin xem tr. 78.- Phù tang: xin xem tr. 518. - ðịch thủ: kẻ ñối ñịch với mình, ngang tài với mình. - Hào kiệt: anh hùng, người tài trí hơn người, người tài ba xuất chúng. - Gánh gồng: mang chuyển nặng nhọc, gánh nặng vai. Nghĩa bóng: lo hết mọi việc khó nhọc, nặng nề. - Bảo bọc: nuôi dưỡng, che chở. - Biên cảnh: biên giới, ñường phân ranh giới giữa hai nước; ranh giới quốc gia. - Thảnh thơi: xin xem tr. 55. - Thô kịch: xin xem tr. 305. - Nhàn nhã: thong thả, thư thả, thảnh thơi, không lo nghĩ, không vất vả khó nhọc, - Ngâm nga: xin xem tr. 182. - Tuần huờn: xem tr. 172. - Máy tạo: xin xem tr. 413. - ðắc qủa: xin xem tr. 14. - Tạn nhìn: nhìn tận mắt, thấy rõ, nhìn sát một bên. - Úa rụng: héo vàng, lá úa: lá héo sắp rơi rụng. - Thất Tổ Cửu Huyền: xin xem tr. 96. - Chín suối: nơi người chết ở. - Hậu tấn - Hậu: sau. Tấn: tiến lên, bước tới. Những kẻ ñến sau, sanh sau. - Tâm chay: lòng lành. - Bến giác: xin xem tr. 141. - Nhiệm mầu: xem tr. 14. - Bá nhẫn thị lương hiền: người hiền mới Nhẫn nhịn ñược trăm ñiều. - Hàn Tín nhẫn: tướng cầm quân giỏi của Hán Cao tổ Lưu Bang (Tàu, 202 trước Tây lịch, 220 sau Tây

526

lịch), lúc chưa gặp thời phải nhịn, chịu nhục cúi mình chun qua ñáy quần (háng) một tên du côn ñể giữ mạng sống chờ dịp ñem tài giúp nước. Ý câu này khuyên người ñời nên tùy thời mà ẩn nhẫn, biết nhường nhịn khi cần. - Sông Ngân - Ô thước: xin xem Chim Ô tr. 138. - Huyền vi: xin xem tr. 154. - Bờ giác - Bến sông mê: người sáng suốt, thông hiểu ñạo lý, lòng không còn vướng mắc những thứ tình cảm: buồn vui, thương, yêu, giận, ghét, ham muốn như người thường ñó là ñã ñến bờ giác. Những ai còn vướng bận chuyện lợi danh, còn tham- sân - si là còn ở bến mê. - Nhún trề: nhún vai trề môi tỏ ý chê, khi dể. - Thâm diệu diệu: xem tr. 165.- Tháo củi: xem tr. 397. - Bà Rá: nơi thực dân Pháp ñày những người yêu nước Việt Nam. ðây là vùng rừng thiêng nước ñộc, người bị ñày về ñây vừa chịu hành hạ, vừa khai phá rừng cho Tây lập ñồn ñiền. ðến thời ðệ Nhứt Cộng Hòa, Bà Rá trở thành tỉnh Phước Long. - Hành hà – Hành hạ: ñày xắt, ñánh ñập, làm cho ñau ñớn, khổ sở, nhục nhã. - Kẻ mến giang sơn: người yêu nước. - Tuông mây - Tung mây: luồng mạnh trong mây. Máy bay phản lực vừa cất cánh ñã tung mây. Nghĩa bóng: kẻ làm chuyện lớn; người bay nhảy, xông pha không ngại gian nan nguy hiểm. Xin xem tr. 466. - Vô thường: xin xem trg 482.

527

- Sổ cò: Cò: từ tiếng Pháp: “Commissaire de police”, là Ủy viên cảnh sát, hay Cảnh sát trưởng. Sổ cò là sổ biên phạt của cảnh sát. - Tài sắc: tiền tài và sắc ñẹp.

--- oOo ---

NĂM GIÁP-THÂN (1944)

-- ••• --

CHO CÔ KÝ GI ỎI Ở BẠC-LIÊU

Rày ñã tu thân lánh bụi hồng, Dạ ñừng suy nghĩ chuyện minh-mông. ðể tâm yên tĩnh tầm chơn-lý, Phổ cứu nhơn-sanh khắp ñại-ñồng.

Cô hai cô ñã ñi về, Mà sao tâm não nhiều bề ưu tư. Làm sao gỡ mối sầu tư, Cho Thầy cho bạn cũng như cho mình ?

Viết cho cô diệu ít hàng, Chuối già ăn hết rõ ràng mười hai. Nội nhà ngó thấy bằng nay, Từ ñây sắp ñến không ai dám mời. Tưởng ăn vài trái ñố chơi, Ai dè bao tử là nơi kho tàng.


ẠC-NÚC

Ạc-Núc từ khi ñến ñất nầy, Giết ñà vô số kẻ thù Tây.

528

Làm cho chí-sĩ nhà Nam-Việt, Chẳng ñội trời chung với lũ mầy.

--- oOo ---

ðỜ-CU

Người Pháp bây giờ mới phục-hưng, Trẻ già múa nhảy tửng-từng-tưng. ðờ-Cu hội hiệp lăng-xăng xộn, ðứa biểu ñầu ñi ñứa biểu ñừng.


MUỐN LÁNH PHỒN-HOA

Muốn lánh phồn-hoa, lánh thị-thành, Tìm nơi non thẩm ngõ mai danh. ðợi cơ thiên-ñịa xây vần ñến, Chờ cuộc phong-lôi ñổi vận lành. Sớm hứng sương trong cùng vũ-trụ, Chiều mong gió mát với trời thanh. Xa nơi ña sự ñiều cao hạ, Muốn lánh phồn-hoa lánh thị-thành.


- Bụi hồng: hồng trần, chi cõi ñời bụi dơ. - Minh mông: rộng rãi, lan toả ra bốn bên ñến mức không giới hạn. - Chơn lý: xin xem tr. 36. - Chí sĩ: xin xem tr. 472. - Phổ cứu nhơn sanh: cứu giúp tất cả chúng sanh. - Ưu tư: lo nghĩ.

529

- ðờ-Cu: Decoux, viên toàn quyền Pháp cai trị Việt - Miên - Lào thời bấy giờ. - Phồn hoa: xem trang 143. - Phong lôi: sấm sét, gió bão. - Phục hưng: làm cho hưng thịnh lại như trước, phá bỏ sự suy tàn.

--- oOo ---

NHỮNG BÀI SÁNG-TÁC NĂM ẤT-DẬU (1945)

-- ••• --

HUẤN-LỊNH

Hỡi tất cả thiện-nam tín-nữ !

Ngày mà chúng ta chịu khổ dưới gót giày của người Pháp và bọn quan lại hung tàn ñã vừa qua. Kể từ nay tôn-giáo của chúng ta sẽ ñược tự-do truy ền-bá. Vậy tôi nhân cơ-hội nầy tỏ cho các người ñược hiểu rằng: ðạo Phật là ñạo từ-bi bác-ái, dĩ ñức háo sanh khoan hồng ñại ñộ; tuy tình thế ñổi thay chớ tấm lòng nhơn chẳng thay ñổi.

Vậy hãy coi toàn dân cũng như anh em một nhà, mong họ liên-kết với chúng ta ñể kiến-thiết lại quê-hương cùng nền ðạo nghĩa. Những kẻ bạo-tàn từ trước ñến giờ, nay ñã ăn-năn giác-ngộ thì hãy dĩ ñức nhiêu dung tội trạng của họ, ñể sau nầy quốc-gia ñịnh-ñoạt, còn mình chỉ khuyên họ trở lại ñường lành, chớ chẳng nên làm ñiều gì thái quá mà ñộng ñến từ tâm của chư Phật.

Mong các người hãy tuân theo huấn-lịnh nầy.

530

Saigòn, ngày 2 tháng 2 Ất-Dậu (1945).

--- oOo ---

HỠI ðỒNG-BÀO VI ỆT-NAM !

Nước nhà ñã tuyên-bố ñộc-lập. Kẻ thù giết cha ông của chúng ta hầu hết ñã bị giam cầm. Giờ ñây, bổn phận của mỗi người Việt-Nam cần phải làm thế nào cho sự ñộc-lập hoàn-toàn của nước nhà chóng thực-hiện.

Vậy tôi xin khuyên tất cả ñồng-bào muốn tỏ ra xứng ñáng với một người dân một nước tự-do thì chúng ta hãy nên ñoàn-kết chặt-chẽ cùng nhau, hãy quên hết những mối thù hềm ganh-ghét, ñừng bày ra cái họa nồi da xáo thịt khiến cho ngoại nhơn khinh-bỉ một dân-tộc như dân-tộc Việt-Nam ta ñã có nhiều tấm lòng nhân-hậu và những trang lịch-sử vẻ-vang. Còn bọn sâu dân mọt nước ñể sau nầy cho Tòa-án quốc-gia ñịnh-ñoạt, hiện giờ hãy rán tuân theo kỷ-luật của nhà binh.

Lo tr ả thù riêng, ñốt phá nhà cửa, hoặc trộm cướp sát-nhơn, làm rối tr ật-tự, có hại cho sự kiến-thiết quốc-gia.

Kẻ yêu nước chẳng nên làm.

Những người lính Việt-Nam trong quân-ñội Pháp thoát ngũ hãy ra nhà binh Nhựt ghi tên, sẽ vô tội. Những lính cảnh-sát hãy ñem khí-giới ra nộp và hiệp-tác với nhà ñương cuộc ñể giữ an-ninh. Những kẻ trộm cướp có khí-giới hãy ñem khí-giới nộp và thú tội sẽ ñược tha-thứ.

531

Bình-tĩnh hiệp-tác chặt-chẽ với nhà ñương cuộc, giữ an-ninh cho dân-chúng, có lợi cho sự kiến-thiết quốc-gia.

Kẻ yêu nước nên làm.

Nhân danh cho VIỆT-NAM ðỘC-LẬP VẬN-ðỘNG HỘI kiêm CỐ-VẤN DANH-DỰ VIỆT-

NAM ÁI-QU ỐC ðẢNG Ký tên: HÒA-HẢO

Saigòn, tháng 2 Ất-Dậu (1945).

--- oOo ---

LỜI RIÊNG CHO BỔN-ðẠO

Tôi ờ Sàigòn khi cuộc ñảo chánh xảy ra, vẫn ñoán biết sẽ có vài chuyện chẳng hay trong quần-chúng, lập tức gởi thơ về khuyên giải mọi người, nhưng vì ñường giao-thông bất tiện mà thơ ấy ñến rất chậm trễ, tôi lấy làm chẳng vui mà thấy một vài người trong ðạo và ngoài ñời nhận lấy cái danh-từ của tôi mà làm một ít cử-chỉ trả thù không có xứng ñáng với tấm lòng ñạo-ñức từ-bi; trước kia chúng nó hà-khắc ta, chúng nó ñành, ngày nay ta hà-khắc lại, sao ñành. Vì lòng chúng nó ñầy sự hung-tàn, còn lòng ta lại ñầy nhân-ái !

Nên kể từ nay kẻ nào trong ðạo còn làm ñiều gì không có mạng lịnh sẽ bị loại ra khỏi ðạo và giao nhà ñương-cuộc xử một cách gắt-gao.

Ký tên: HÒA-HẢO

Sàigòn, tháng 2 Ất-Dậu (1945). NGHĨA CHỮ KHÓ.-

532

- Truy ền bá - quảng bá: xin xem tr. 270. - Cơ hội: dịp tốt, lúc thích hợp, thuận lợi ñể thực hiện ñược ñiều dự ñịnh. - Bác ái: xin xem tr. 20. - Khoan hồng: xin xem tr. 55. - Háo sinh - Hiếu sanh: trọng sanh mạng, không sát sanh. Ham sống. - ðại ñộ: lòng xét suy rộng rãi. - Liên kết: kết liên, kết lại với nhau. Liên kết các ñoàn thể thành một mặt trận. - Ki ến thiết: xin xem trang 524. - ðoàn kết: xem tr. 47. - Nhiêu dung: tha thứ. - Từ tâm: lòng lành, lòng biết thương người. - Nồi da xáo thịt: xin xem trang 53. - Nhân hậu – Nhân: lòng thương người. Hậu: dày, tốt. Người ñối xử hết lòng, ñến nơi ñến chốn. - Sâu dân mọt nước: chỉ bọn người lợi dụng chức vị hà hiếp, bóc lột dân, ăn hối lộ, ñục khoét của công bỏ túi riêng. - Kỷ luật: phép tắc ñặt ra ñể mọi người trong tổ chức phải tuân theo. Ví dụ: Kỷ luật nhà binh, kỷ luật nhà trường. - Thoát ngũ: rời hàng ngũ, ra khỏi quân ñội. - ðương cuộc: ñang ở trong cuộc, ñang tại chức, có phận sự. Nhà ñương cuộc. - ðảo chánh: lật ñổ chánh quyền. - Giao thông: việc ñi lại từ nơi này ñến nơi khác của người và phương tiện chuyên chở. - Hà khắc: cay nghiệt, ñộc dữ. Khắc khe quá ñổi. Cách ñối xử hà khắc.

533

--- oOo ---

HIỆU-TRIỆU

Hỡi ñồng-bào Việt-Nam !

Vì một cái chánh-sách sai lầm của tiền-nhân ta mà ðế-Quốc Pháp có cơ-hội tốt ñể chiếm-ñoạt lãnh-thổ nước Việt-Nam. Gần ngót trăm năm nay, ñồng-bào ta trải biết bao cay ñắng: lớp kẻ thù giày ñạp, lớp quan lại tham-ô, vì thế nên người dân Việt-Nam gánh vác biết bao nhiêu sưu-thuế nặng-nề. Kẻ thù ñã lợi-dụng chánh-sach ngu dân ñể nhồi sọ quần-chúng, gây mầm chia rẽ Bắc, Nam, Trung, phá rối sự ñoàn-kết, hầu mong cho cuộc ñô-hộ ñược vĩnh-viễn trên giải non sông ñất nước mà Tổ-Tiên ta phải phí biết bao máu ñào mới gầy dựng ñược.

Vả lại từ trước cho ñến nay các bực anh-hùng, các nhà chí-sĩ khắp ba kỳ ñã bao phen vùng-vẫy chống lại quân thù mong gầy dựng lại nền ðộc-Lập cho quê-hương ñất Việt.

Nhưng than-ôi ! Chỉ vì thiếu khí-giới tối-tân, chỉ vì sơ ñường luyện tập mà giọt máu anh-hùng ñành hòa với bao nhiêu giọt lệ, khóc phút sa cơ, ñể lại cho người ñồng thời và cho ñoàn hậu-thế muôn vàn tiếc thương ân-hận.

Cách bốn năm nay, ðế-quốc Pháp ñã tan tành gảy ñổ; ñịa vị người Tây cũng bị suy-lạc rất nhiều trên bán ñảo ðông-Dương. Kế ñến quân-ñội Nhựt tràn sang, bọn cầm quyền Pháp ở xứ ta muốn duy trì quyền chủ-tr ị của họ bèn lợi-dụng tất cả ñiều-kiện

534

kinh-t ế, ñể cung-cấp các sự nhu-cầu cho quân-ñội Nhựt hầu giữ vững cuộc bang-giao. ðàng khác, họ gia-tăng sự áp-bức, làm cho dân-chúng ta phải ñiêu-linh trong vòng khổ-sở, hầu làm cho chúng ta mất cả năng-lực, cùng tinh-thần tranh-ñấu, mong kéo dài ngày tháng chờ cơ hội thuận-tiện ñể vẫy-vùng.

ðến ngày hôm nay, giai-ñoạn tranh-ñấu ñã ñến thời kỳ quyết-liệt, cho nên lòng hân-hoan và mối hy-vọng của kẻ thù ñã bộc-lộ rất rõ-ràng. Vì vậy tình bang-giao giữa chúng nó với Chánh-phủ Nhựt-bổn chẳng còn ñược ổn-thỏa nữa.

ðó là lý-do ñể cho quân-ñội Nhựt giải quyết vấn ñề ðông-Dương và rạng ngày 26 tháng giêng năm Ất-Dậu ta (nhằm ngày 10 Mars 1945 theo dương-lịch), bộ máy cai-trị của chúng nó bị hoàn-toàn gảy ñổ.

Hỡi ñồng-bào Việt-nam !

Chúng ta ñã bước và ñang bước ñến một khúc nghiêm-trọng trên lịch sử. Giờ ñây ta ñã có thêm nhiều ñặc-quyền lo-lắng ñến cái giang-san gấm-vóc của Tổ-Tiên ta di-truy ền lại.

Vận-ñộng cuộc ñộc-lập ! Vận-ñộng cuộc ñộc-lập !

Phải ! Toàn-quốc phải liên-hiệp vận-ñộng cho cuộc ðộc-Lập. ðấy là cái chủ-trương duy nhất của Việt-Nam ðộc-Lập Vận-ðộng-Hội.

“Việt-Nam Hoàn-Toàn Tự-Do, ðộc-Lập”.

ðấy là cái khẩu-hiệu duy-nhất của người Vi ệt-Nam.

535

Hỡi các ñồng-chí thân yêu ! Từ khi Quốc-gia bị khuynh-ñảo ñến nay, chúng ta chỉ hợp từng ñoàn-thể nhỏ hoặc ñộc thân tranh-ñấu và phải bao phen thất bại một cách ñắng cay chỉ vì thiếu tinh-thần ñoàn-kết, thiếu sức bền-bỉ dẻo-dai ñể chống lại kẻ xâm-lăng vô cùng tàn-bạo. Thời giờ nầy ta ñã học-hỏi ñược nhiều rồi, ta ñã thâu thập kinh-nghiệm khá hơn rồi; vậy thì ta nên ñồng nhận chân ý-thức như nhau, nắm tay nhau quả-quyết mạnh dạn tiến bước trên con ñường tranh-ñấu.

Hỡi các bạn trí-th ức Việt-Nam !

- Các bạn có bị cái thứ văn-minh cặn bã cám-dỗ chăng ? - Các bạn có quên tinh-th ần quốc-gia hùng-dũng của Việt-Nam chăng ? - Không ! Không ! Chúng tôi chắc hẵn rằng không vậy.

Các bạn cũng biết cái cặn-bã của nền văn-minh Pháp nhồi nắn rất nhiều ñồng-bào ta trở thành những bộ máy của bọn xâm-lăng. Các bạn ñã ôn-nhuần những trang lịch-sử vẻ-vang mà từ ngàn xưa ñến giờ, tiền-nhân ta viết ra bằng tâm-cơ và bằng huyết-hãn, vẫn còn ñầm-ñìa trên mặt giấy. Vậy ngày nay, các bạn nên lợi-dụng thời-cơ thuận tiện ñể ñem tất cả trí, năng, ñức, hạnh, tham-gia vào Hội, lãnh-ñạo nhân-dân hầu huấn-luyện cho nhau cái tinh-th ần quốc-gia kiên-cố.

Hỡi các bạn thanh-niên !

536

Trong ba năm nay, theo mạng lịnh của người Tây, có rất nhiều bạn nhờ sự tháo-luyện, nên thân-thể ñược cường-tráng. Tuy vậy mà thử hỏi quân thù có thật lòng thương giống-nòi dân Việt nầy chăng ?

Decoux, Ducouroy có thật lòng thương yêu quí mến các bạn chăng ? Có khi nào kẻ dị-chủng ấy ñã chiếm-ñoạt cái di-sản quí báu vô cùng vô tận của Tổ-Tiên ta di-truy ền lại mà thương bạn mến bạn. Ấy chỉ vì chúng nó lợi-dụng bạn, luyện-tập bạn phòng khi hữu sự thì ñem bạn làm mồi cho gươm súng hầu bảo-vệ lợi-quyền tư riêng của chúng.

Nhưng rủi thay cho quân thù, may thay cho lương-dân ðại-Vi ệt ! Bọn nó chưa ñủ ngày giờ thực-hành ý-ñịnh liền bị sanh-cầm. Ngày nay, thay vì phải bắt buộc phụng-sự cho những kẻ ñã sát-hại tiền-nhân ta, chiếm-ñoạt lãnh-thổ ta, giành-giựt lợi-quyền ta, ñàn-áp ñồng-chủng ta, các bạn hãy ñể tinh-thần tráng-kiện ấy vùa giúp vào công cuộc kiến-thiết nền ðộc-Lập cho giang-san ñất Việt.

Hỡi các bạn Thanh-Niên ! Các bạn nên tham-gia vào V.N. ð.L.V. ð.H. ñể ñạt tới mục ñích.

Hỡi các cụ ñồ nho ! Hỡi các nhà sư !

Các cụ ðồ Nho ! Từ trước ñến nay, luôn luôn các cụ vẫn hoài-bảo một nhiệt-vọng cho sự ðộc-Lập của nước Việt-Nam, luôn luôn các cụ vẫn nuôi-nấng một tinh-thần Quốc-gia càng ngày càng mạnh-mẽ. Cái ngày mà các cụ mong-mỏi, thiết-tha ñã ñến và ngày giờ nầy các cụ rất khoan-khoái ñược thấy cái nguồn

537

sanh-lực của nước Việt-Nam tái phát. Bao nhiêu tiết-tháo của thời xưa vẫn còn in sâu vào tâm não, bao nhiêu thành-tích vẻ-vang hùng-tráng của thời xưa ñã chép ra mà nét chữ vẫn chưa mờ, còn lưu lại nơi trí óc các cụ những kỷ-niệm liệt-oanh rực-rỡ.

Hỡi các cụ ñồ nho ! Hãy tham-gia vào phong-trào mới của nước nhà ñể khích-lệ nhân-tâm.

Các bực Tăng-Sư, Thiền-ðức ! Các cụ có nhớ chăng? Trên lịch-sử Việt-Nam thời xưa nhà ðại-ðức “Khuông-Việt” dầu khoác áo cà-sa, rời miền tục-lụy, thế mà khi Quốc-gia hữu sự cũng ra tay gánh vác non-sông.

Từ khi người Pháp qua chiếm ñất ta, bề ngoài gọi rằng cho ta tự-do tín-ngưỡng, nhưng bên trong dùng ñủ mọi cách âm-thầm chia rẽ và phá hoại cho tín-ñồ nhà Phật không có sức ñoàn-kết chấn-hưng hầu bài-trừ cái lưu tệ dị-ñoan mê-tín.

ðã vậy lại không có cơ-quan tuyên-truyền thống nhứt, cũng chẳng có trường chung ñào luyện tăng-sư. Các cụ nên biết: hễ nước mất thì cơ-sở của ðạo phải bị lấp vùi; nước còn nền ðạo ñược phát-khai rực-rỡ.

Chúng tôi ước-mong các cụ noi gương ñức ðại-Sư “Khuông-Việt” tự mình gia-nhập vào V.N. ð.L.V.ð.H. ñể làm gương, hay là ñể khuyến-khích các môn-nhơn ñệ-tử mau tham-gia vào phong-trào mới hầu chấn-chỉnh Quốc-gia ta. Khi nào nước nhà ñược cường-thạnh, ñạo Phật mới ñặng khuếch-

538

trương tự-do hầu gieo rắc tư-tưởng Thiện-Hòa và tinh-thần Từ-Bi, Bác-Ái khắp bàng-nhân bá-tánh.

Hỡi các nhà Thương-Mãi !

Nông-gia ! Thợ thuyền !

Dưới sự kềm chế của bọn xâm-lăng, nền thương-mãi quốc-gia bị ñắm chìm kiệt-quệ, cơ hồ bị tay người ngoại quốc chiếm hẵn. Vì thế dưới sự chi-phối của bọn ðề-quốc Pháp, các nền kinh-t ế, thương-mãi của người Nam không có cơ ngóc ñầu dậy nổi.

Các nền tiểu-công-nghệ, thủ-công-nghệ bị uy-hiếp nặng-nề cho ñến ñổi những nhà tiểu tư-bản ñều bị vô-sản hóa, lâm vào một tình-trạng vô cùng lầm-than khổ não.

Thương-gia Việt-Nam ñành bó tay không phương giải cứu. Muốn cho nền thương-mãi ñặng phát-tri ển, thương-gia ñặng thạnh-vượng, phi trừ sự “ ðộc-Lập” của nước nhà ra chẳng có cái gì có thể vãn cứu nổi.

Các nông-gia bị cái áp-lực bất công của bọn thực-dân người Pháp và những kẻ quan-lại kiêm ñịa-chủ hiếp bức ñủ mọi phương diện, ñều bị bóc-lột rất quá ñáng. Nông-nghiệp là nguồn gốc kinh-tế của xứ mình; nhưng vì muốn làm cho quân-ñội Nhựt-Bổn thiếu kém ñồ ăn và lấy cớ cung-cấp cho quân-ñội Nhựt mà người Pháp, ngót mấy năm nay, thi-hành chánh-sách hết sức ñộc-ác, tịch thâu, hay mua rẻ

539

nông-sản, kiểm-tra hóa-vật bày ra nông-phố hợp tác lũng-ñoạn lợi quyền, làm cho nông-nghiệp phải chịu thiệt-thòi rời-rã, không còn sản xuất như xưa, kẻ làm ruộng vì vậy mà nghèo hèn ñói rách. Bọn cầm quyền Pháp chẳng có giúp cho kỹ-thuật canh-cải ñược ñiều gì tốt ñẹp cả, và chỉ khai-thác ít con kinh cho chiếu lệ, chớ 80 năm nay nghề nông ta vẫn còn nằm trong vòng ấu-tr ĩ phôi-thai với những khí-cụ của ông bà ta ñể lại. Họ chẳng có ñem lại thứ máy-móc nào giúp cho nông-nghiệp ñược phát-ñạt và vì thế mà ñời sống của nông-phu cũng không khi nào ñược thư-thái, cho ñến muối là một món ăn mà ðông-Dương sản-xuất rất nhiều, nhưng vì người Pháp mà mấy năm nay trở nên thiếu-thốn chẳng ñủ cung-cấp cho nhân-dân.

Nền kỹ-nghệ trong xứ chẳng những không ñược khuyến-khích giúp ñỡ mà còn bị cấm ngăn gián-tiếp khiến cho sự nhu-cầu của dân-chúng thiếu-thốn mọi bề, từ một cây kim may cho ñến một cơ-khí tinh-xảo. Tóm lại tất cả các nhà kinh-t ế, kỹ-nghệ, thương-mãi, nông-nghiệp, tất cả các nguồn-lợi thiên-nhiên hay nhân-tạo, tất cả các nguyên-liệu cho sự sống còn của xứ sở bị người Pháp hoặc chiếm ñoạt, hoặc tàn-phá làm cho nước nhà không còn là một nơi phì-nhiêu phong-phú nữa.

Thợ-thuyền nhơn-công cũng ở dưới sự bạc-ñãi, bức-bách như nông-dân; họ sống một cuộc ñời luôn luôn

540

thiếu kém và vẫn phải rụt-rè khép-nép với bọn chủ xưởng người Tây, vẻ mặt ñầy hung-ác.

Nhiều khi lắm người nhơn-công bị hành-hà tàn-nhẫn, giết chết biệt thây, hoặc bị sốt rét rút hết máu-me nơi cánh rừng cao-su bát-ngát, hoặc chết dưới những hầm mỏ âm-u mà nào ai có mở cuộc ñiều-tra, nào ai dám mở lời kêu ca thống trách và pháp-luật vẫn bỏ mặc tình, chẳng một ñiều gì chở-che bảo-bọc, ấy cũng tại nguyên-nhân nào? Nếu chẳng phải tại nước mất nhà tan, nên ñám người vong-quốc ấy phải ngậm-ngùi với biết bao ñiều ân-hận.

Hỡi các thương-gia, nông-gia, thợ-thuyền ! Cố gắng lên ! Hùng mạnh lên ! Và liên-kết cổ-ñộng tranh-ñấu cho nền ñộc-lập hoàn-toàn của Quốc-gia hầu vãn-cứu ñồng-bào mình cùng quyền-lợi mình.

VIỆT-NAM ðỘC-LẬP VẬN-ðỘNG HỘI

thành-lập chẳng phải chỉ ñể lo riêng cho cái quyền-lợi của một người hay một hạng người mà là cho chung cả mấy mươi triệu người dân Việt.

Vậy thì mỗi người công-dân Việt-Nam ñều phải nghĩ ñến xứ sở mình, ñến tương-lai ñất nước mình, ñến sự sống còn của dân-tộc mình; vì mặc dầu ñã bị tri ệt-hạ trên giãi ñất ðông-Dương, ðế-quốc Pháp bên kia trời cũng vẫn còn hoài-bảo cái mộng-tưởng khôi phục lại quyền chủ tr ị; vậy thì ñồng-bào hãy cố gắng lên !

541

Chúng tôi mong rằng các bực lão-thành, các hàng trí-thức, các thanh-niên nam-nữ, các ñồng-bào vì ñất nước chung, vì mục-ñích chung, hợp sức cùng nhau ñể ñạt cái nhiệt-vọng tối-ñại tối cao thì tiền-nhân ta mới ñành ngậm cười nơi chín-suối.

VIỆT-NAM ðỘC-LẬP VẬN-ðỘNG HỘI

“ Ủng hộ triệt-ñể các ñảng Ái-quốc chân chính” “ Bài-trừ triệt-ñể bọn mọt nước sâu dân”.

Sàigòn, tháng 3 dl. 1945.

NGH ĨA CHỮ KHÓ .-

- Chánh sách: ñường lối, chủ trương và các biện pháp của một chánh phủ, ñảng phái, ñoàn thể. - Tiền nhân: người ñời trước có liên quan tới mình. Ông bà các ñời trước trong họ của mình. - ðế quốc: nước quân chủ do vua cai trị. Nước mạnh ñi xâm chiếm nước khác ñể mở rộng bờ cõi và giành thị trường (nơi tiêu thụ hàng hóa). - Quan lại: công chức, những người làm việc cho nhà nước. - Tham ô: xin xem tr. 224. - Chí sĩ: xin xem tr. 472. - Sưu thuế: Sưu hay xâu: miền Bắc gọi sưu, trong Nam nói xâu, là công việc lợi ích chung mà người dân phải làm cho nhà cầm quyền, không ñược trả tiền công, như: ñắp ñường, ñào kinh, xây thành, ñắp bờ ngăn nước …Thuế: khoản tiền phải nạp cho nhà cầm quyền theo luật ñịnh, như thuế ñất, thuế nhà, thuế mua bán ...

542

- Chánh sách ngu dân: ñường lối, chủ trương kìm hãm, làm cho dân trí tối tâm, dốt nát ñể dễ cai trị. - ðô hộ: thống trị, cai trị nước mình xâm chiếm. - Ba kỳ: thời Pháp cai trị, Việt Nam bị chia ra ba kỳ: Bắc kỳ, Trung kỳ, Nam kỳ. - ðộc lập: tự làm chủ; ñứng một mình không dựa vào ai, không ñể ai kềm chế. - Sa cơ: rơi vào tình thế nguy hiểm. - Ân hận: hối tiếc nhiều, giận mình vì ñã lỗi lầm. - Hậu thế: xin xem tr. 31. – Duy trì: xin xem tr. 406. - Suy lạc: thế lực bị suy yếu và thất lạc. - Chủ tr ị: nghĩa ở ñây là tự làm chủ và cai trị. - Kinh t ế: kinh bang tế thế. Kinh : sửa sang. Tế: giúp ñỡ. Nói gọn, là việc sửa nước cứu ñời. Ngày nay, kinh tế có ý nghĩa rất rộng, nói về tất cả các công cuộc tổ chức liên quan tới ñời sống dân chúng. Hiểu nghĩa hẹp là mọi việc sản xuất, chế tạo mua bán, thâu xuất … - Nhu cầu: sự vật cần dùng, ñiều cần phải có. - ðiêu linh: xin xem tr. 52. - Năng lực: xin xem tr. 9. - Giai ñoạn: thời kỳ, hồi, lúc. Phần thời gian có những sự việc ñặc biệt. - Hân hoan: vui vẻ, nét vui mừng hiện ra mặt. - Bộc lộ: ñể lộ ra, phơi bày ra, không che ñậy, không giấu giếm. - Bang giao: sự giao thiệp giữa hai nước ñể trao ñổi sứ thần, mở ñường mua bán, dân hai nước qua lại. - Ổn thòa: yên ổn, việc thu xếp ñâu vào ñó không có gì trắc trở, không thắc mắc, không trở ngại.

543

- Nghiêm trọng: xem tr. 380. - Lương dân: xem tr. 43. - ðặc quyền: quyền ñặc biệt. - Gấm vóc: hai thứ hàng dệt bằng tơ tằm, ñẹp và quí, thường dùng ví vẻ ñẹp của giang sơn. - Di truy ền: do người trước truyền lại. Chuyển từ người này qua người khác. - Liên hiệp: liên hợp, dung hiệp, kết hiệp, nhập lại thành một. Liên hiệp quốc. - Chủ trương: phương cách hoạt ñộng. - Khẩu hiệu: lời nói ngắn mà có hiệu lực nhắc nhở, thôi thúc hành ñộng của nhiều người. - ðồng chí: cùng chung chí hướng. Tiếng gọi người bạn cùng ñảng, cùng chí hướng chánh trị. - Khuynh ñảo: xem tr. 357. - Kinh nghiệm: xem tr. 10. - Chân ý thức: sự hiểu biết, sự nhận xét chân thật, ñúng ñắn. - Văn minh cặn bã: những thứ mới nhưng thấp hèn, từ trời Âu tới làm hư con người, ñáng bỏ ñi. - Tinh thần quốc gia: những ý nghĩ, hành ñộng ñều nhằm lợi ích cho ñất nước, cho dân tộc mình trước nhứt, và trên tất cả. - Hùng dũng: mạnh mẽ và gan dạ, không rụt rè. - Ôn nhuần: ñọc lại, học lại cho thấm sâu, trôi chảy. - Tâm cơ: xin xem tr. 72. - Năng - Năng lực: xem tr. 9. - Huyết hãn: máu và mồ hôi. Chỉ sự cực nhọc và nguy hiểm. - ðầm ñìa: cái ñầm và cái ñìa là nơi nước ứ ñọng ở ñồng ruộng. Ngầm hiểu: mồ hôi, máu và nước mắt còn ñọng, như nước ở ñầm, ở ñìa, không khô.

544

- Trí : phần sáng suốt, sự hiểu biết, nhận xét của con người. - ðức: ñạo ñức nghiêm chỉnh, tánh ngay thẳng, hiền hoà, ưa làm việc lành - Hạnh: tánh nết tốt, lối cư xử ñẹp. - Lãnh ñạo - Lãnh: coi sóc. ðạo: dẫn dắt. Trông coi ñể dẫn dắt. Lãnh ñạo một tổ chức; cuộc tranh ñấu. - Kiên cố: chắc chắn, vững bền. - Tháo (thao) luyện: luyện tập cho thuần thục, nâng cao năng lực và kỹ thuật. - Cường tráng: mạnh khoẻ. - Decoux: xin xem tr. 529. - Cám dỗ: xin xem tr. 60. - Ducouroy: viên chức Pháp trông coi về thanh niên và thể thao. - Dị chủng: giống nòi khác, không cùng nòi giống với mình. Khác màu da. - Di sản: tài sản người chết ñể lại. Nghĩa ở ñây chỉ ñất nước do tiền nhân gầy dựng, ñể lại cho ta. - Sanh cầm: bị nhốt, bị cầm tù. - ðồng chủng: xin xem tr. 35. - Phụng sự: chăm nom, săn sóc. Phụng sự cha mẹ. Làm phận sự hết mình. - Lãnh thổ: ñất ñai thuộc chủ quyền một nước. - Tráng kiện: khoẻ mạnh, sức khoẻ dồi dào. - Hoài bảo: ấp ủ, nuôi dưỡng trong lòng ý kiến cao ñẹp chờ thực hiện. - Nhiệt vọng: lòng thiết tha mong ñợi. - Sanh lực: sức sống, sức làm việc. - Tiết tháo: xin xem tr. 24.- Hùng tráng: xin xem tr. 314.

545

- Tâm não: lòng dạ và ñầu óc; tình cảm và sự suy nghĩ của con người. - Thành tích - Thành: nên. Tích: công lao. Làm ñược công lao, kết quả tốt. - Li ệt oanh – Oanh liệt: lừng lẫy, vang dội; anh dũng, vẻ vang. - Khích lệ nhân tâm: khuyến khích cho lòng người tăng thêm mạnh mẽ, hăng hái - Tín ngưỡng: xin xem tr. 66. - Chấn hưng: xem tr. 374. - Bài trừ: xin xem tr. 80. - Tục lụy: xin xem tr. 60. - Lưu tệ: tệ nạn lưu truyền. - Cơ quan: xin xem tr. 524. – Phong trào: xem tr. 89. - Cơ quan tuyên truyền: bộ phận nhân sự làm công việc truyền bá, giải thích, vận ñộng mọi người tán thành, ủng hộ, làm theo. - ðào luyện - ðào: làm ñồ gốm (nung ñất) Luyện: làm ñồ kim khí (rèn sắt). Nghĩa bóng: rèn luyện qua nhiều thử thách ñể ñào tạo nên người. - Cơ sở: nền tảng, cái gốc của sự vật. Nền móng ñể dựa vào ñó mở mang ra. Cơ sở làm ăn. - Phát khai: mở mang dạy dỗ cho thông suốt. - Chấn chỉnh: sửa sang lại cho tốt ñẹp hơn. - Khuếch trương: mở mang thêm ra cho to rộng. - Tư tưởng thiện hòa: ý nghĩ hiền lành và sống hòa hợp với người ñời. - Bàng nhân: người láng diềng, người ở gần. - Ki ệt quệ: suy sút, tàn tạ tới mức tột cùng. - Cơ hồ: hầu như, gần như là ... - Chi phối: xin xem tr. 37. - Lầm than: xin xem tr. 16.

546

- Công nghệ - Công: khéo. Nghệ: nghề tạo sản phẩm. Nghề dùng sự khéo léo của con người. - Thủ công nghệ: sản phẩm làm bằng tay, bằng sự khéo léo của ñôi tay thay vì do máy sản xuất. - Tiểu tư bản: làm ăn bằng vốn riêng. Nước ta thời bấy giờ chưa có nhà tư bản ñúng nghĩa, với tầm hoạt ñộng rộng lớn, nhiều nhân công, nhiều nhà máy. - Vô sản hóa: làm cho trở thành vô sản, không còn tài sản. - Phát triển: xin xem tr. 31.- Phương diện: xem tr. 30. - Quan lại: công chức, người làm cho nhà nước. - Thạnh vượng: phát ñạt, hưng vượng, giàu lên. - Vãn cứu: làm cho thoát khỏi tình thế nguy nan, thảm bại, ñược chuyển biến trở lại như trước. - Áp lực: sự ép, ñè nén bằng hơi, bằng sức mạnh. - Hiếp bức: dùng sức mạnh, quyền thế bắt ép phải làm một việc trái lẽ phải, gây hại cho người. - Bóc lột: dựa vào sức mạnh, quyền hành, ñoạt thành quả do công lao của người yếu thế. Cho vay nặng lời, ăn chặn, ăn xén tiền mồ nước mắt của người. - Cung cấp: phân phối, cấp phát vật phẩm theo sự cần dùng, theo yêu cầu. - Chánh sách: xin xem tr. 19.- Bạc ñãi: xin xem tr. 412. - Tịch thâu: lấy ngang của người. Thâu tài sản của tư nhân, của các tổ chức tư nhập vào tài sản nhà nước làm của công. - Hóa vật: hàng hóa, phẩm vật chế ra bán. - Nông phố: nghề làm ruộng làm vườn (trồng lúa và cây ăn trái).

547

- Lũng ñoạn - Lũng: chỗ ñất ñắp cao. ðoạn: một phần, một khúc. Nghĩa bóng: dùng thế lực hoặc tiền bạc ñể chiếm ñoạt hết các nguồn lợi. - Kỹ thuật: tài nghề chuyên môn. Ví dụ: kỹ thuật ñồ gỗ. Cách thức, phương pháp. Ví dụ: kỹ thuật xây dựng một vở kịch. - Canh cải – Canh: sửa ñổi. Cải: thay ñổi. Việc thay thế và sửa ñổi. - Khai thác: mở mang ñất ñai bờ cõi. Làm cho ra lợi. Ví dụ: khai thác ñất hoang, khai thác một cơ sở làm ăn. Tra hỏi cho ra tin tức, ngọn nguồn. - Ấu tr ỉ: nhỏ dại, non nớt. Mới bắt ñầu, còn kém cỏi chưa thuần thục. - Phôi thai: có thai mới tượng hình. Mới mẻ, mới nhen nhúm. - Khí cụ: dụng cụ, ñồ nghề, ñồ vật chế riêng cho từng nghề. - Thư thái: thơ thới, thoải mái, nhẹ nhàng, dễ chịu. Không việc gì phải suy nghĩ. - Kỹ nghệ: nghề chế tạo vật cần dùng. Nghề chuyên môn. (kỹ thuật và công nghệ). - Khuyến khích: xin xem tr. 25. - Tinh xảo: xem tr. 271. - Cơ khí: chỉ chung về máy móc. - Nguyên liệu: các chất liệu chế tạo ra ñồ dùng, ví dụ: mủ cao su chế ra vỏ xe ... - Phì nhiêu: ñất tốt, ñất màu mỡ rất tốt cho việc trồng tỉa. - Phong phú: dồi dào, nhiều và tốt hơn. - Bức bách: xin xem tr. 66. - Rụt rè: xin xem tr. 372.

548

- Khép nép: co ro, rụt rè, vẻ e lệ ngại ngùng. - Bát ngát: xin xem tr. 386. - Ân hận: xin xem tr. 542. - Âm u: xin xem tr. 182.- Nguyên nhân: xin xem tr. 40. - Kêu ca: than vãn, phàn nàn, ñòi hỏi. - Thống trách: trách móc nặng nề, thậm tệ. - Vong quốc: mất nước. - Ngậm ngùi: thương tiếc xót xa, buồn rầu một cách thầm lặng. - Tri ệt hạ: phá hủy hoàn toàn, phá tan tành. - Hoài bảo: xin xem tr. 544.- Nhiệt vọng: xem tr. 544. - Khôi phục: lấy lại cái ñã mất, lập lại, làm lại ñẹp như tình trạng lúc trước. - Tối ñại: vô cùng to lớn.

--- oOo ---

Saigon, ngày 21 tháng 4 năm 1945 dl

Lời ủy-nhiệm cho các Ban Trị-Sự Tỉnh-bộ.

Vì Thầy không thể trực-tiếp giải quyết những việc biến-cố xảy ra hằng ngày ở trong ñạo, nên cho Ban Trị-Sự ñược thay mặt trọn quyền thu-xếp tổ-chức giữ-gìn cho toàn thể bổn-ñạo ñược có trật-tự yên-ổn làm ăn.

Xét những việc ñã xảy ra từ ngày chánh biến ñến nay, ñều do những kẻ không vâng lịnh Thầy, và các nhà trí-thức trong ñạo, tự mình hành-ñộng không ý-thức, phương-pháp:

1.- Là vì có nhiều kẻ dối tu làm bậy. 2.- Thiếu học-thức kinh-nghiệm, hành-ñộng không thứ lớp.

549

3.- Thiếu tổ-chức và Ban Chỉ-huy. 4.- Không vâng lời Thầy dạy. 5.- ðể bọn trộm-cướp xen vào tá danh.

Nên trong khi chờ Chánh-Phủ phê chuẩn Hội Phật-Giáo Liên-Hiệp, chúng ta phải lo cho toàn thể trong ñạo bằng cách xếp họ vào trật-tự một cách yên-tịnh, không ồn-ào quảng cáo, không phiền-nhiễu ñến cơ-quan cai-trị và nhơn tâm.

Ban Tri-Sự phải giải-quyết những vấn-ñề dưới ñây, khỏi phải hỏi ý kiến Thầy:

ðiều 1.- ðược quyền tổ-chức các Ban Trị-Sự trong ñạo ở các làng trong tỉnh. ðiều 2.- ðược quyền chỉ-huy họ, bắt-buộc họ phải tuân lịnh Ban Trị-Sự ở Tỉnh, không ñược khinh-suất hành-ñộng. ðiều 3.- Chưa ñược phép quyên tiền và góp chi-phí, phải ngăn-cấm ñiều ấy. ðiều 4.- Cho các Ban Trị-Sự các nơi hay, phải lập thông-qui trong ñạo, biên tên tuổi, nghề-nghiệp, ñể kiểm-soát bổn-ñạo mới và cũ, biên riêng sổ. ðiều 5.- Kẻ nào làm bậy ñược quyền bôi tên trong sổ ñạo, cho nhà chức-trách hay, hoặc bắt mà nạp cho nhà chức-trách trừng trị. ðiều 6.- Nếu có xảy ra việc biến-cố bất ngờ, Ban Trị-Sự nên phái người trực-tiếp với nhà chức-trách thương-lượng, ñiều-ñình cho ổn-thỏa, ñừng ñể hiểu lầm nhau.

550

ðiều 7.- Những kẻ nào gần ñây có phạm vào tội trộm-cướp, không ñặng biên tên vào sổ ñạo. ðiều 8.- Ra lịnh cấm bổn-ñạo không ñược tự ý lên Thầy, phải báo cáo sự biến-ñộng cho Ban Trị-Sự biết, ñể Ban Trị-Sự phúc trình cho Thầy biết mà thôi. ðiều 9.- Những việc nhỏ-nhặt ñã giải quyết xong, khỏi báo cáo cũng ñược. ðiều 10.- Cho bổn-ñạo biết từ ñây có tin gì trên Thầy về, chỉ gởi bằng giấy tờ có chữ ký tên, và gởi cho Ban Trị-Sự Tỉnh-bộ mới ñược, ñừng nghe theo lời truyền khẩu sẽ vô giá-trị, dầu người ñó nói ở trên Thầy mới về cũng không ñược tin. ðiều 11.- Kẻ nào ñem tuyên-truyền tin láo-xược, kẻ ñó sẽ bị Ban Trị-Sự quở và kêu nhà chức-trách bắt. ðiều 12.- Kẻ nào xét coi những việc việc gì có ích-lợi chung trong ñạo, mà không có trái với luật nước, không náo-ñộng nhơn tâm, cả Ban Trị-Sự ñồng ý, thì ñược tùy-ti ện bổ-cứu thi-hành. ðiều 13.- Kẻ nào tự ý ñi Saigon thì sẽ không ñược trên nầy thừa-nhận. ðiều 14.- Cảnh-cáo cho mọi người biết, kẻ háo danh tham lợi là kẻ làm cho hoen-ố nền ñạo. ðiều 15.- Giải nghĩa cho anh em trong ñạo biết rằng: thay-thế vào những hành-ñộng ñiên cuồng, anh em nên ñể thì giờ ñó học chữ quốc-ngữ, ñặng xem kinh sách, cho thông hiểu việc ñời, mở-mang trí-huệ, mà biết ñược phải trái, trước khi hành-ñộng một việc gì.

551

ðiều 16.- Kẻ nào biết người ñồng-ñạo làm việc trái phép mà không thông báo cho Ban Trị-Sự hay, thì ñồng tội với với kẻ quấy, sẽ bị loại ra khỏi ñạo.

Những ñiều trên ñây lần-lượt thi-hành và liên-lạc với nhà chức-trách hiện thời, ñể giải nghĩa cho họ biết mình làm việc như vầy là có ý giúp Chánh-Phủ trong việc trị-an, mà từ trước ñến giờ mình không tổ-chức ñược.

Thầy ước-ao và tin cậy sự sốt-sắng của các Ban Trị-Sự, ñể các nơi ñừng có việc xảy ra ñáng tiếc, thì nền ñạo chúng ta mới bành-trướng ñược.

Bức thư nầy có thể cho Tham-Biện, Chủ-Quận hay Tổng coi cũng ñược.

Ký tên: HÒA-HẢO

--- oOo ---

LỜI TÂM HUY ẾT (¹)

Hỡi tất cả thiện nam tín nữ ! Trước khi các người quy y Phật-Pháp, ai ai cũng có lời nguyện cải hối ăn-năn làm lành lánh dữ, theo dõi mục ñích từ-bi bác-ái của chư Phật.

Thầy nhận thấy có nhiều người thành tâm làm ñiều phải mà cũng có một ít kẻ tu hành giả dối, lợi dụng nền tôn-giáo gạt lường bổn-ñạo mà lấy tiền ñể sống hoặc nói nhiều ñiều mộng huyễn sai lạc sự tín-ngưỡng chơn-chánh.

552

Vì muốn giữ sự trật-tự, sự yên-tịnh chung cho toàn-thể, nên hôm nay Thầy nhắc lại cho bổn-ñạo một lần nữa, những ñiều sau ñây ñể mọi người làm theo: 1.- Không ai ñược phép ñến nhà Thầy ñể thăm hay nói chuyện riêng về gia-ñình cá-nhân chỉ trừ khi nào vô cớ bị áp-bức. 2.- Không ñược chép bài vở nào của người khác ñể làm rối sự tín-ngưỡng. Phải coi chừng những bài giả của bọn khác mạo nhận là của Thầy (những giảng cấm dung trữ). 3.- Không ñược bàn-tán thời-cuộc. 4.- Không ñược bàn-tán về chánh-trị và làm việc nào nhỏ mọn có thể gây ác-cảm với những người ngoại ñạo. 5.- Tôn-trọng giới-luật của ñạo, rán sửa mình cho trong-sạch ñể gây quả-phúc tốt cho linh-hồn và xác thịt. 6.- Phải tố-giác hành-vi xấu-xa của anh em ñồng ñạo cho người có nhiệm-vụ và trí-thức trong ñạo, không ñược yêm-ẩn hay vì tình riêng mà che-chở. 7.- Nếu người nào không giữ ñược giới-luật của ñạo, tốt hơn là ra khỏi ñạo, không có sự ép buộc phải ở trong ñạo. 8.- Những người nào cờ bạc, rượu trà, làm ñiều xấu xa, nên biên tên họ ñem cho mấy người có trách-nhiệm ñể những người ấy ñem cho Thầy, Thầy sẽ trừng-trị một cách thích-ñáng ñể làm gương cho kẻ khác, thời giờ nầy cần nhứt mỗi người bổn-ñạo phải

553

bình-tĩnh, nhẫn-nhục, không nên nghe lời ai xúi biểu làm ñiều phi pháp, tổn- hại ñến danh-dự chung.

Thầy mong rằng các thiện-nam tín-nữ thân yêu không trái ý Thầy, ñể Thầy yên tâm mà tịnh-dưỡng trong một thời-gian.

Saigon, mùa hè năm Ất-Dậu (1945) 1.- ðây là lời lẽ trong một Huấn lịnh hay Chỉ thị mà ðức Thầy gởi cho Ban Trị-Sự PGHH. ở các tỉnh. Vì hiện không có bổn chánh nên chúng tôi không nhớ rõ ngày tháng.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Ủy nhiệm: giao người khác làm công việc thuộc phần vụ của mình mà mình nhận hết trách nhiệm. - Biến cố: sự thay ñổi quan trọng ñã xảy ra. - Chánh biến - Chánh: chánh trị. Biến: thay ñổi. Thay ñổi quan trọng thuộc về chánh trị. Ví dụ: chánh quyền bị lật ñổ. - Phương pháp: xin xem tr. 15.- Ổn thỏa: xem tr. 542. - Tá danh: mượn danh – mượn danh nghĩa ñạo. - Phê chuẩn: bằng lòng, chấp nhận. Ví dụ: phê chuẩn lời thỉnh cầu. - Khinh suất: xem thường rồi bỏ qua, không chú ý, thiếu cẩn thận. - Thông qui - Thông: truyền ñạt, khắp suốt. Qui: qui tắc, phép tắc, mẫu mực. Tức thông báo bản văn qui ñịnh phép tắc của BTS. - Chức trách: viên chức có trách nhiệm thuộc cơ quan nhà nước. - Thương lượng: bàn bạc ñể có sự ñồng thuận một vấn ñề nào ñó giữa hai bên.

554

- ðiều ñình: dàn xếp, làm cho câu chuyện ñược thỏa thuận giữa hai hay nhiều người. - Biến ñộng: thay ñổi lớn, gây xáo trộn, gây rối loạn bằng võ lực. - Tùy tiện: theo ñiều gì thích hợp cho mình, không bắt buộc phải theo ñường lối nhứt ñịnh. - Náo ñộng nhơn tâm: làm cho lòng người xôn xao ồn ào không yên. - Bổ cứu: thêm vào, sửa chữa cho hoàn chỉnh; sửa chữa cho khỏi hỏng. - Háo danh: thích ñược khen, ham danh tiếng. - Hoen ố: mang tiếng xấu. - Quốc ngữ: tiếng nói nước mình. Chữ quốc ngữ. - Bành trướng: nới rộng ra, làm cho lớn thêm. - Tham biện: viên quan ñầu tỉnh thời Pháp. - Tổng: nhiều xã thành một tổng, cai quản bởi viên Chánh Tổng, hay Cai Tổng. - Lời tâm huyết: lời nói chân thành tha thiết phát xuất từ ñáy lòng. - Mộng huyễn: xin xem tr. 56. - Ác cảm: xin xem tr. 47. - Tín ngưỡng chơn chánh: lòng tin tưởng và kính trọng một cách ngay thẳng, ñúng ñắn. - Mạo nhận: dối nhận tên tuổi; giả danh người khác ñể lừa gạt. - Quả phúc - Quả: kết quả. Phúc: phước. - Tố giác: báo cho chánh quyền biết những sai phạp pháp luật. Vi dụ: báo việc ăn hối lộ… - Hành vi: xin xem tr. 44. - Yêm ẩn: che giấu, chứa bên trong.

555

- Thích ñáng: thích hợp và thỏa ñáng; xứng ñáng, vừa ñúng.

--- oOo ---

GỌI ðOÀN TRÁNG-SĨ

Hãy tỉnh giấc hỡi muôn ngàn tráng-sĩ, Nhìn thời xưa hùng-vĩ nước nhà ta. Bắc Nam một giãi san-hà, Mồ hôi giọt máu ông cha tài bồi. Trải qua cũng lắm hồi vận bĩ, Rồi anh em tráng-sĩ ñứng lên. Liều mình ñục pháo xông tên, Liều mình giết giặc xây nền tự-do. Tiếng roi lại bình Ngô, sát ðát, Sử xanh còn ngào-ngạt hương thơm. Trông phường giá áo túi cơm, Trông phường úy-tử mà nhờm ñi thôi. Nay vận nước ñến hồi thịnh-thái, Chí anh-hùng ta hãy noi gương. Một mai nước ñược phú-cường, Tấm thân tráng-sĩ cột rường nhà Nam.

Saigon, tháng tư năm Ất-Dậu (1945).

--- oOo ---

GỌI ðOÀN PHỤ-NỮ

Chị em ôi, Bắc Nam là một, Chị em là rường cột giống-nòi. Dở sử xanh Nam-Việt mà coi, Gương Trưng,Tri ệu còn roi muôn thuở. Chẳng lẽ xưa hay mà nay dở,

556

Khi ếp-nhược là cái cớ vong gia. Chí anh-hùng của khách quần-thoa, ðâu có kém bực tu-mi nam-tử. Sách Thánh-Hiền truyền lưu mấy chữ, Thất-phu còn trách-nhiệm với non-sông. Cả tiếng kêu bạn gái má hồng, ðem son phấn ñiểm tô Tổ-Quốc.


--- oOo ---

KHUY ẾN NÔNG

Hỡi ñồng-bào ! Hỡi ñồng-bào ! Thần chết ñã tràn vào Trung-Bắc, Ngày lại ngày siết chặt giống nòi; Lật qua các báo mà coi, Thấy con số chết xem mòi kinh nguy. Cũng tại vì Tây-di bày kế, Phá-hoại nền kinh-tế nước ta. Làm cho ñiên-ñảo sơn-hà, Làm cho ñiêu-ñứng con nhà Lạc-Long. Bỗng phút ñâu cuồng phong một trận. Quân Phù-Tang khai hấn bất kỳ, Còn ñâu mưu khéo giải vi , Cò ñâu hoãn kế trong kỳ viện binh ? Dầu những kẻ vô tình với nước, Cũng tỉnh hồn mơ-ước tự-do. Tiếng vang ñộc-lập reo hò, Từ Nam chí Bắc nung lò khí thiêng. Quyết phen nầy kết-liên một khối,

557

ðem máu ñào tắm gội giang-san. Giờ ñây ñem lại mùa-màng, Năm rồi miền Bắc tan-hoang còn gì. Chỉ có xứ Nam-Kỳ béo-bở, Cơ-hội nầy bỏ dở sao xong. Cả kêu ñiền-chủ phu-nông, ðứng lên ñừng ñể ruộng ñồng bỏ hoang. Muốn cứu khỏi tai nàn của nước, No dạ dày là chước ñầu tiên. Nam-Kỳ ñâu phải sống riêng, Mà còn cung-cấp cho miền Bắc,Trung. Quân-ñội Nhựt cần dùng lương thảo, Cũng phải ăn lúa gạo Nam-Kỳ. Ta còn ngần-ngại nỗi chi, Mà không cày cấy kịp thì hỡi dân ? ! ðiền-chủ phải một lần chịu tốn, Giúp áo quần, giúp vốn thêm lên. Muốn cho dân ñược lòng bền, Mua giùm canh-cụ là nền khuếch-trương. Giá mướn phải thường thường dễ thở, Xử ôn-hòa niềm-nở yêu nhau. Cùng chung một giọt máu ñào, Phen nầy hiệp sức nâng cao nước nhà. Kẻ phu-tá cũng là tr ọng trách, Cứu giống-nòi quét sạch non sông. Một phen vác cuốc ra ñồng, Thề rằng ruộng phải ñược trồng lúa khoai. Mưa nắng ấy ñâu nài thân xác, Chí hy-sinh dầu thác cũng cam.

558

Miễn sao cho cánh ñồng Nam, Dồi-dào lúa chín gặt ñam về nhà. Chừng ấy mới hát ca vui vẻ, Ai còn khinh là kẻ dân ngu. Không ñem ñược chút công-phu, Không ñem sức-lực ñền bù nước non. Gởi một tấc lòng son nhắn-nhủ, Khuyên ñồng-bào hãy rủ cho ñông. Nắm tay trở lại cánh ñồng, Cần-lao, nhẫn-nại Lạc-Long tổ truyền.


--- oOo ---

ðÍNH-CHÁNH

Gần ñây lắm kẻ ngoa truyền, Một bài sấm-ngữ nơi miền Hậu-giang. Nói rằng: tháng tám tai nàn, Tối-tăm trời ñất tan-hoang cửa nhà. Kẻ gần rồi ñến người xa, Từ trong thôn-dã ñến ra thị-thành. Hại cho quốc-kế dân-sanh, Ruộng ñồng tươi ñẹp dân ñành ngó lơ. Thương thay những kẻ ngu khờ, Lầm mưu gian-trá ngẩn-ngơ ưu-sầu. Hỏi ràng: Sấm bởi nơi ñâu, Nói: “Ông Hòa-Hảo làm ñầu truyền ra”. Buộc lòng tôi phải ñính ngoa, Cho trong toàn quốc gần xa ñược tường. Chuyện ấy là chuyện hoang-ñường,

559

Của bọn phá-hoại chủ trương hại mình. Anh em ta hãy ñồng tình, Nếu gặp “nắm óc” ñem trình “Công-An”. Chúng ta giải-quyết lẹ-làng, ðừng ñể chuyện huyễn tràn lan ra nhiều.

Ký tên: HÒA-HẢO Saigon, tháng tư năm Ất-Dậu (1945).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tráng sĩ: người ñàn ông mạnh mẽ, gan dạ. - Hùng vĩ: ñồ sộ, mạnh mẽ, ñẹp ñẽ. - Vận bĩ: xem tr. 255.- Sử xanh - Thanh sử: tr. 305. - ðục pháo xông tên: xông pha giữa rừng tên mưa ñạn. Hình ảnh chiến sĩ ngang dọc hào hùng trong trận chiến. - Bình Ngô: dẹp giặc Ngô - giặc Tàu xâm lăng. Ngô chỉ người Tàu, tên gọi từ khi nước Nam bị nhà ðông Ngô thời Tam Quốc cai trị. - Sát ðát: tàn sát quân Thát ðát, tức giặc Mông cổ xâm lăng. ðát: Thát ðát, giống dân thuộc các bộ lạc phía bắc nước Tàu, ña số là Mông cổ. - Giá áo túi cơm: xin xem tr. 314.- Tu mi: xem tr. 113. - Úy tử: tham sống. - Nhờm: gớm, ghê tởm. - Thịnh thái: rất ñầy, thật dồi dào. Thật phát ñạt, thật sung túc. - Cột rường: chỉ người tài giỏi, quan trọng cho việc mất còn của ñất nước.

560

- Trưng: tức Trưng Trắc - Trưng Nhị, hai Bà lãnh ñạo cuộc khởi nghĩa lớn chống xâm lược sớm nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam vào mùa xuân năm Canh Tý (năm 40 sau Công Nguyên). - Tri ệu: Tri ệu thị Chinh (Trinh), người quận Cửu Chân. Năm Mậu Thân (244) Bà mộ quân giúp Anh là Triệu Quốc ðạt ñánh quân Ngô, anh Bà tử trận, Bà ñược quân sĩ tôn lên chủ tướng, xưng Nhụy Kiều tướng quân, quân Ngô gọi Bà là Lệ Hải Bà Vương. Chống Ngô ñược nửa năm, vì binh ít, thế yếu, Bà thua trận, chạy ñến xã Bồ ðiền và tự tử nơi ñây (nay là Phú ðiền, huyện Mỹ Hóa, tỉnh Thanh Hóa) Bà sống ñược 25 tuổi. - Khi ếp nhược: hèn nhát, yếu ñuối, sợ sệt ñến mất tinh thần. - Vong gia: cửa nhà tan nát, tiêu tan, mất hết. - Quần thoa: cái quần và cây trâm cài ñầu, chỉ ñàn bà con gái. - Phù Tang: xin xem tr. 518.- Cung cấp: xin xem tr. 546. - Sách Thánh Hiền: rất nhiều bộ, có thể kể: Tứ thư, Ngũ kinh.…Ngũ kinh: Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh Nhạc, Kinh Lễ, Kinh Xuân Thu và Kinh Dịch; vì Tần Thủy Hoàng ñốt bộ Kinh Nhạc nên còn năm bộ. Tứ thơ: Luận Ngữ, ðại Học, Trung Dung và Mạnh Tử. Nói ñến sách Thánh Hiền tức nói ñến sách của ñức Khổng Tử, vị tổ ñạo Nho ñược ñời xem là vị Thánh. - Thất phu còn trách nhiệm với non sông: do câu: “Quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách”: nước

561

nhà còn mạnh, hay phải mất, một người dân thường cũng có trách nhiệm. - Thất phu: người thường, người không chức tước danh vọng gì. - Tây di: chỉ giặc Pháp. (Di là một dân tộc man rợ. Ngày xưa người Tàu xem các sắc dân khác là man rợ: Nam Man - ðông Di - Tây Nhung - Bắc ðịch: bốn giống rợ ở bốn phương của nước Tàu). - Khai hấn bất kỳ: thình lình gây chuyện, bất ngờ tạo ra cuộc xích mích. - Giải vi: giải vây. - Kết liên – Liên kết: xem tr. 532. - Tan hoang: tan nát, hư hại tất cả. - Phu nông: người làm ruộng. - Lương thảo: gạo,cỏ. Gạo cho binh sĩ, cỏ cho ngựa. - Ngần ngại: e ngại, ñắn ño, do dự, không dứt khoát, chần chờ vì còn e ngại. - Canh cụ: vật dụng cho nghề nông. (trồng trọt, ruộng vườn, rẫy bái ...) - Khuếch trương: xem tr. 545. - Ưu sầu: xem tr. 407. - Kẻ phu tá: người ñàn ông hạng nhì, hạng người ở hàng phụ thuộc chịu sự sai khiến. - ðam về nhà: ñem về nhà. - Ngoa truyền: phao ñồn, ñồn ñãi tin láo khoét. - Sấm ngữ: câu sấm, câu văn vần với ý nghĩa gút mắc, ám chỉ việc sẽ tới. Sấm: xin xem trang 186. - Chủ trương: xin xem tr. 543.- Ngẩn ngơ: xem tr. 232. - Thôn dã: làng xóm nhà quê có ñồng ruộng.

562

- Quốc kế dân sanh: kế hoạch trị nước và chăm lo ñời sống nhân dân. - ðính ngoa: sửa lại cho ñúng những lời ñồn ñãi sai sự thật. - Hoang ñường: chuyện không có thật. Chuyện tưởng tượng. - Nắm óc: nắm ñầu. - Chuyện huyễn: chuyện viễn vông không có thật, chuyện khó tin.

--- oOo ---

VIỆT-NAM PHẬT-GIÁO LIÊN-HI ỆP-HỘI

TÔN-CHỈ

Liên-hiệp các tôn-phái ñạo Phật, các nhà sư, các tín-ñồ, các nhà trí-thức có xu-hướng về Phật-giáo ñể: 1.- Tìm cách nâng cao tinh-thần ñạo Phật. 2.- Tìm những phương-tiện cứu-giúp kẻ nguy-nàn vì thời cuộc gây ra. 3.- Giúp ñỡ lẫn nhau trong việc quan, hôn, tang, tế. 4.- Binh-vực lẫn nhau trong sự tín-ngưỡng tự-do.

ðIỀU KI ỆN NHẬP HỘI

Bất luận nhà sư hay cư-sĩ, trí-thức, bần-dân hễ ñược có xu-hướng rõ-rệt về Phật-Giáo, thành tâm chuẩn-nhận cái tôn-chỉ trên ñây, ñều ñược gia-nhập vào Hội, ở tôn-phái nào cũng ñặng, mặc dầu gia-nhập Hội nhưng vẫn giữ ñược sự tu hành và cúng-kiếng của THẦY mình hay TÔN-PHÁI mình.

Các tôn-giáo khác muốn liên-hiệp, phải có cuộc bàn-bạc riêng.

563

HỘI-VIÊN

Hội-viên phân làm hai hạng:

l.- Hoạt-ñộng hội-viên, ll.- Tương-trợ hội-viên.

a.- Hoạt-ñộng hội-viên.- Gồm các nhà sư hay cư-sĩ, trí-thức có lòng hy-sinh ñời mình, tài-sản mình, mong mở-mang nền ñạo-nghĩa và giúp nhân-loại trong sự lầm-than. b.- Tương-trợ hội-viên.- Gồm tất cả ñại-chúng có lòng thiện-từ, vì gia-ñình, vì sự nghiệp làm ăn, không thể hy-sinh nhất thiết, nhưng có lòng tán-dương ủng-hộ công việc của Hội bằng tinh-thần hay vật-chất.

TRỌNG-TRÁCH HỘI-VIÊN

1.- Phải giải-thích các tôn-chỉ của Hội cho quần-chúng hiểu rõ và làm cho Hội mau phát-triển. 2.- Tuân theo các ñiều-lệ của Hội. 3.- Giúp nguyệt-phí cho Hội.

QUYỀN-LỢI CỦA HỘI-VIÊN

1.- Hội phải cho giấy chứng-nhận là người của Hội. 2.- Hội sẽ binh-vực khi sự tín-ngưỡng của mình bị kẻ khác hủy-hoại. 3.- Nếu cần ñến, Hội sẽ giúp-ñỡ trong việc ốm ñau, hay quan, hôn, tang, tế, tùy theo sức của Hội. 4.- Hội-viên có quyền bày tỏ ý-kiến mình về việc ñạo-ñức hay công cuộc phước-thiện ñối với nhơn-sanh.

564

5.- Hội-viên có quyền bình-phẩm, chất-vấn hoặc tố-cáo các công việc của Hội một cách thân-hữu. 6.- Hội-viên có quyền xin ra khỏi Hội khi thấy mình không thể ñeo-ñuổi công việc của Hội. 7.- Hội-viên có quyền cử Ban Trị-Sự và ứng cử.

TRỤ-SỞ CỦA HỘI

Hội sẽ lấy chùa của Hội-viên, nhà cửa của những người từ tâm dưng cúng, hoặc là Hội mua, cất hay mướn, làm trụ-sở cho Hội.

NGUYÊN-TẮC TỔ-CHỨC

Các Ban Trị-Sự của Hội ở các nơi sẽ do ñại-biểu của các tôn-phái nhà Phật trong xứ, các trí-thức và Thiện-nam, Tín-nữ ñề cử thành-lập. Các nhà sư, các cư-sĩ, các thiện tri-th ức hoạt-ñộng (nam nữ không phân) có ñủ tài ñể chỉ-huy và ñược lòng tín-nhiệm của ñại-chúng là ñiều-kiện tối cần cho nhân-viên trong Ban Trị-Sự.

Mỗi phái ñều cử người ñại-biểu trong Ban Trị-Sự.

HỆ-THỐNG TỔ-CHỨC

a.- Về toàn quốc, có Ban Trị-Sự Việt-Nam Phật-Giáo Liên-Hiệp Hội chấp-hành toàn quốc, về toàn xứ có Ban Trị-Sự V.N.P.G.L.H.H. chấp-hành toàn xứ, về toàn tỉnh có Ban Trị-Sự V.N.P.G.L.H.H. chấp-hành toàn tỉnh, về toàn thôn có Ban Trị-Sự chấp-hành toàn thôn. b.- Các Ban Trị-Sự mỗi xứ, mỗi tỉnh, mỗi quận, mỗi thôn ñều phải tuân theo mạng-lịnh của Trung-

565

Ương, làm việc hằng ngày phải liên-lạc với Thượng và Hạ cấp.

c.- Tất cả Ban Trị-Sự mỗi năm phải cử lại một lần, ngày cử sẽ có Ủy-Ban Trung-Ương thông-cáo trước, khi cử xong Ban Trung-Ương sẽ bố-cáo danh-sách của các nhân-viên ñắc cử cho Hội-viên hay.

Khi các B.T.S. mỗi xứ, mỗi tỉnh, mỗi quận, mỗi thôn cử xong phải ñệ-trình danh-sách lên cho Ban Trung-Ương thừa nhận.

Ban Trị-Sự gồm có: 1.- Chánh và Phó Hội-Trưởng 2.- Chánh và Phó Thơ-ký 3.- Chánh và Phó Thủ Quỹ 4.- Hai viên Kiểm-soát 5.- Hai viên Cố-vấn 6.- Hai viên Tuyên-truyền và Liên-lạc 7.- Ba viên Dự-khuyết.

e.- Các B.T.S. ngoài việc hằng ngày ra mỗi tháng phải hội-họp một lần tại hội-quán, hoặc nhà, hoặc chùa của Hội-viên ñặng hội nhóm ñể nghe các nhân-viên trong Ban Trị-Sự bày tỏ sự hoạt-ñộng của Hội.

Ngày hội-họp ñịnh vào ngày 15 và 30 âm-lịch trong mỗi tháng.

f.- Khi các B.T.S. cử xong phải khẩn-cấp lập thêm 3 Ban:

l.- Ban Nghiên-cứu ñạo Phật. ll.- Ban Huấn-luyện và Truy ền-bá ñạo Phật.

566

lll.- Ban Chẩn-tế, lo tìm phương giúp-ñỡ kẻ khốn-cùng.

1.- Ban Nghiên-cứu ñạo Phật.- Gồm các nhà sư, những nhà thông-thái, ñể hằng ngày tra cứu kinh-ñiển, dịch sách, hay viết sách nói về ñạo Phật.

2.- Ban Huấn-luyện và Truyền-bá.- Gồm các nhà sư, cư-sĩ, tri-thức hoạt-ñộng, ñặng Hội phái ñi các nơi giảng-giải ñạo Phật cho ñại-chúng nghe, hoặc giả mở trường dạy ñạo Phật.

3.- Ban Chẩn-tế.- Gồm các nhà hảo-tâm từ-thiện nam-nữ hoạt-ñộng, chuyên lo cứu giúp kẻ nghèo-nàn ñói-khó, tật-bịnh, hoặc giả thành-lập các nhà dưỡng lão nuôi trẻ mồ côi, người tàn-tật, nếu có thể ñược, nên mua trữ thuốc men vải bô, lúa gạo ñể dành cho cuộc phước-thiện.

KỶ-LUẬT CỦA HỘI

A.- Không ñược ganh-ghét chế-nhạo lẫn nhau nếu khác Thầy hay khác Tôn-giáo.

B.- Không ñược khuyến dụ bổn-ñạo của ông sư hoặc tôn-phái khác bỏ Thầy hay Tôn-phái người ta theo Thầy hay Tôn-giáo mình.

C.- Không ñược lợi-dụng danh-từ từ-thiện của Hội ñể quyên góp tiền bạc làm của riêng. D.- Không ñược chế-nhạo các Tôn-phái khác.

ð.- Phải hòa-nhã với tất cả các tôn-giáo khác và dân-chúng.

E.- Phải thành-thật yêu-thương ñoàn-kết và tìm cách chỉ dạy lẫn nhau.

567

G.- Phải trung-thành với tôn-chỉ của Hội. H.- Phải tố-cáo các hành-vi bất chánh của các Hội-viên trước Ban Trị-Sự, không ñược vì tình riêng mà giấu-giếm. I.- Phải nhận lỗi và tỏ lòng ăn-năn hối-ngộ khi Ban Trị-Sự xét mình có lỗi. K.- Phải chịu sự chỉ-huy của Ban Trị-Sự ñịa-phương mình.

Nếu phạm những ñiều trên ñây: Lần thứ nhứt: Bị phê-bình Lần thứ nhì: Cảnh-cáo Lần thứ ba: Tr ục-xuất lập tức và giao cho pháp-luật trừng trị.

HẠN ðỊNH VỀ NGUYỆT-PHÍ

Vì có kẻ ñủ sức người không, nên nguyệt-phí phân làm bốn hạng:

Hạng thứ nhứt : 3$00 Hạng thứ nhì : 2$00 Hạng thứ ba : 1$00 Hạng thứ tư : 0$50

Tất cả các Ban Trị-Sự hễ chỗ nào cử xong ñều trình lên Chánh-Phủ và nhà cầm quyền ñịa-phương danh-sách của Ban Trị-Sự và sổ sách cho Nhà-Nước kiểm-soát.

Saigon, tháng tư Ất-Dậu (1945). NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tôn chỉ: xin xem tr. 19. - Thiện từ: xin xem tr. 369.

568

- Tôn phái – Tông phái: chi nhánh của một tôn giáo, như Tịnh ðộ tông là tông phái của ñạo Phật. - Xu hướng: phương hướng ñi tới. Quay theo, ngã về, ý chí hướng về: Xu hướng theo phe mạnh. - Quan - Hôn - Tang - Tế: bốn lễ lớn trong ñời người. Theo người Trung Hoa thời xưa: Quan: lễ ñội mũ. Hôn: lễ thành vợ chồng. Tang: lễ trong lúc có người chết. Tế: các lễ cúng trong gia ñình, trong làng, trong nước ... - Tín ngưỡng tự do: tự do tin tưởng, ngưỡng mộ (hâm mộ, mến chuộng với ý kính trọng) một tôn giáo mà mình cho là chơn chánh. - Bần dân: dân nghèo. - Chuẩn nhận: bằng lòng cho. - Tán dương: khen ngợi và ñề cao một người nào. - Phát triển: xin xem tr. 31. - Liên hiệp: xin xem tr. 543. - Nguyệt phí: tiền hội viên phải ñóng mỗi tháng cho hội. - Hủy hoại: phá bỏ, làm hư hại tất cả. - Phước thiện: phước ñức (những gì tốt ñẹp) và lương thiện (hiền lành). Nghĩa ở ñây là cứu giúp người nghèo khổ, bị tai nạn, tàn tật ... - Bình phẩm: nhận xét, ñánh giá. Bàn cho rõ lẽ ñể khen hoặc chê. - Chất vấn: hỏi và ñề nghị (gần như bắt buộc) giải thích rõ về vấn ñề muốn biết. - Thân hữu: bè bạn thân thuộc. - Thiện trí thức: bạn lành, bạn về ñạo lý. Cũng kêu Thiện tri thức, Hảo bằng hữu, Thiện hữu.

569

- Hệ thống: toàn thể các bộ phận từ một gốc tỏa ra, tổ chức có thứ lớp, liên kết nhau chặt chẽ. Sự mạch lạc, rõ ràng. Ví dụ: Hệ thống tổ chức ðảng DÂN XÃ. - Tổ chức: sự sắp xếp thành những bộ phận riêng biệt, có trật tự. - Chấp hành: làm ñúng theo ñiều do ñoàn thể quyết ñịnh, ñề ra. Chịu trách nhiệm sự ñiều hành, thi hành theo lịnh của ñoàn thể. - Mạng lịnh - Mệnh lệnh: lịnh dạy của bề trên. Lịnh của cấp trên. - Bố cáo: truyền rộng ra cho mọi người hay biết. - Cố vấn: người chuyên môn, giỏi về một ngành nào ñó, ñược cá nhân hay ñoàn thể hỏi ý kiến. Ví dụ: Cố vấn chánh trị, cố vấn kinh tế... - Tuyên truyển: dùng mọi cách ñể người ta hiểu mình và theo mình. - Dự khuyết: chực sẵn ñể châm vào chỗ thiếu. - Nghiên cứu: xin xem tr. 90. - Truy ền bá: xem tr. 270. - Huấn luyện: giảng dạy, hướng dẫn, tập rèn cho người. - Từ thiện: xin xem tr. 369. - Tra cứu: tìm tòi qua tài liệu sách báo ñể biết chính xác một ñiều nào ñó. - Kinh ñiển: sách vở dùng làm khuôn mẫu. - Chẩn: cấp, giúp. Chẩn tế: phát chẩn ñể cứu người. - Hòa nhã: xin xem tr. 150. - Ăn năn: xin xem tr. 16. - Tố cáo: vạch rõ tội lỗi của kẻ khác trước dư luận hoặc trước pháp luật.

570

- Hối ngộ: thức tỉnh biết sai, hối hận và ăn năn, quyết cải sửa, nguyện không tái phạm. - Phê bình: xem xét kỹ rồi ñánh giá ưu hay khuyết, hay hoặc dở. - Cảnh cáo: báo cho biết phải từ bỏ việc làm sai trái, nếu không sẽ bị trừng trị. - Trục xuất: ñuổi ra, loại ra khỏi hàng ngũ.

--- oOo ---

YÊU NƯỚC

Yêu nước bao ñành trơ mắt ngó, Thương ñời chưa vội ẩn non cao. Quyết ñem tâm sự tâu cùng Phật, Coi lịnh từ-bi dạy lẽ nào.

Phụng-Hiệp, tháng tư Ất-Dậu (1945). Bài này ðức Thầy ñọc tại Phụng-Hiệp lúc ñi khuyến-nông; sau khi diễn thuyết, ðức Thầy hỏi câu nầy: “Tôi là một nhà tu hành, lẽ thì vào chốn non cao, núi thẳm, tu tâm dưỡng tánh, cớ nào hôm nay lại xen vào chánh-trị?!”. Không ai nói gì, ðức Thầy có vẻ buồn, cau chơn mày rồi ngâm bài thơ tứ tuyệt trên ñây. (Do theo lời ông Mai-Ngọc-Quế thuật lại).

--- oOo ---

HỒI CHUÔNG CẢNH TỈNH NHỮNG KẺ TRÔNG TÂY, HẪNG-HỜ

VỚI NẠN ðÓI BẮC-KỲ

Nam-kỳ có một lũ hề, Mày râu nhẳn-nhụi chuyên nghề buôn dân. Nhờ ơn Mẫu-quốc vinh thân, Giờ toan mua tảo bán tần nữa sao ? Dửng dưng trước nghĩa ñồng-bào,

571

ðói cơm khát nước trông vào thống tâm. Làm ngơ, giả ñiếc, giả câm, Tay ôm hủ bạc, mắt ñăm ñăm chờ. Vái rằng: “Mẫu-quốc gặp cơ”, Trở qua Nam-Việt con thờ muôn năm. Dầu con nay ở xa xăm, Chớ lòng thương nhớ ñứng nằm không yên. Trước kia “nước mẹ” xin tiền, Của muôn trong túi con liền tuôn ra. Ngày nay tuy chẳng lại qua, Con cũng lén lén cúng cha ít nhiều. ðồng-bào con chết bao nhiêu, Con ñể mặc kệ quạ diều bươi thây. Ai ơi còn ước mơ Tây, Mắt kia quá tối lại Thầy chửa cho.

SĨ-CUỒNG (biệt hiệu của ðức Thầy).

--- oOo ---

CAI TỔNG CHÁNH (Cù-Lao GIÊNG) xướng:

Giữ ñạo từ lâu kín nhẹm mầu, ðể lòng tầm ñạo biết nơi ñâu. Ngửa mong bác-ái từ-bi hóa, Trông lượng ơn Thầy chỉ ñạo sâu.

ðƯC THẦY ñáp họa:

Kín nhẹm lòng nhơn ấy mới mầu, ðức là ñạo cả chớ nơi ñâu ? Duyên lành sẵn có ơn trên hóa, Bồi ñắp nền nhơn ñức lại sâu.

Long-Xuyên, tháng 4 Ất-Dậu (1945).

572

(ðức Thầy ứng khẩu ñáp họa liền bằng cách ñọc cho một người tín ñồ chép vì lúc ấy Ngài ñang dùng cơm).

--- oOo ---

“PHỤ-NỮ CA DIÊU”

Ngán thay bổn-ñạo ñàn bà, Lắm lời ñiêu-xảo gần xa ñều tường. Làm cho hoen-ố Phật-ñường, Không rèn ñược ñức khiêm-nhường từ-bi. Tu còn áí-ố sân-si, Tu còn nhiều tánh dị-kỳ trần mê. Khó mong cửa Phật dựa kề, Càng gần ñịa-ngục nhiều bề thảm thương. Tỉnh tâm ñốt nén tâm hương, Nguyện rằng ñệ-tử một ñường lo tu. Ăn-năn kèo uổng công-phu .... !

Sañéc, ngày 28-7-45. (trong lúc ðức Thầy ñi Khuyến-nông).

--- oOo ---

TẶNG THI-SĨ VIỆT-CHÂU

Thi-sĩ Việt-Châu tức là ông Nguyễn-xuân-Thiếp mà hầu hết anh em tín-ñồ ñều nghe danh. Là văn-sĩ kiêm thi-sĩ, ông Việt-Châu có viết một tập thơ xuất sắc, nhan ñề “ Lông ngỗng gieo tình” k ể ñoạn tình-duyên của Trọng-Thủy và Mị-Châu.

Trong khi cùng ngồi xe với ðức Thầy trên ñường về Sàigòn, ông có trao cho ðức Thầy xem tập thơ ấy, ðức Thầy liền ngâm hai câu thơ dưới ñây ñể phê-bình gián-tiếp áng văn kiệt-tác của ông Việt-Châu.

“M ị-Châu ơi hỡi Mị-Châu, Mê chi thằng chệt ñể sầu cho cha !”.

573

Liền ñó ðức Thầy bảo ông Việt-Châu thử làm thi tả cảnh ngồi trên xe trên ñường về Sàigòn, Thấy ông Việt-Châu nặn óc mãi mà không ra thơ, ðức Thầy liền ứng khẩu ñọc bài dưới ñây:

Xe về chở theo chàng thi-sĩ, Bảo làm thi mãi nghĩ không ra. Vậy mà giữa chốn phồn hoa, Vang danh thi-sĩ hiệu là Việt-Châu. Quen thói viết thơ sầu thơ cảm, Không dìu dân hắc ám qua truông. Ngâm nga giọng quá u buồn, Làm cho ñộc-giả quay cuồng mê-ly. Theo dõi gót từ-bi mấy bữa, Phàm tâm kia ñã rửa hay chăng ? ðương cơn sóng dậy ñất bằng, Thi-nhân ñứng ngó ñể tăng-sĩ làm. Tăng-sĩ quyết chùa, am bế cửa, Tuốt gươm vàng lên ngựa xông pha. ðền xong nợ nước thù nhà, Thiền môn trở gót Phật-ðà nam-mô. Chừng ấy mới tịnh vô nhứt vật, Bụi hồng trần rứt sạch cửa không. Chuông linh ngân tiếng ñại-ñồng, Ta-bà thế-giới sắc không một màu. Sài-Gòn ñến, trống lầu ñã trở, ðề-huề nhau cửa mở xuống xe, Khuyến nông chấm dứt mùa hè ...

Trên ñường về Saigon, tháng 6 năm Ất-Dậu (1945).

--- oOo ---

574

ðI KHUY ẾN NÔNG VỀ

Lìa Saigòn trong vòng hai tháng, Khi lộn về tiệm quán tanh-banh. Bởi chưng pháo lũy phi hành, Quăng bôm mù quáng tan-tành còn chi. ðộng lòng của kẻ từ-bi, Tây-Phương tấu lại A-Di Phật-ðà. Rằng: bên thế-giới ta-bà, Chúng-sanh tàn-sát cũng là vì tham. Di-ðà mở cuộc hội-ñàm, Cùng chư Bồ-Tát quyết ñam phép lành. Tịnh bình rưới khắp chúng-sanh, Làm cho giác-ngộ hiền lành như ta. Công-ñồng hoạch-ñịnh san-hà, Nước ai nấy ở nhà nhà tự-do.

Saigon, tháng 6 năm Ất-Dậu (1945).

--- oOo ---

TỰ THÁN

Gió hiu-hắt bên rừng quạnh-quẽ, Nhìn non sông ñượm vẻ tang-thương. Mối tình chủng-loại vấn-vương, Thấy quân xâm-lược hùng cường căm gan. Vừa toan rút gươm vàng ngăn giặc, Bỗng họa ñâu gieo rắc bất kỳ. Cường quyền một lũ ngu-si, Oan nầy hận ấy sử ghi muôn ñời. Truyền khắp nước muôn lời vu cáo, Dùng trăm ngàn thói bạo hiếp dân.

575

Làm cho trong nước rẽ phân, Làm cho giặc Pháp một lần sướng ran. Vậy cũng gọi an bang ñịnh quốc, Rồi rút lui bỏ mất thành trì. Giống nòi nỡ giết nhau chi ? Bạng duật tương trì lợi lũ ngư ông. ðoàn hậu tấn có lòng yêu nước, Khá nhìn xem gương trước văn-minh. Riêng ta hai chữ nhục vinh, Thoảng cười thế sự nhân tình quá ñen. Lòng dân chớ khá xem khinh, Bạo tàn giết mất nhân tình thì thua.

Miền ðông, cuối năm Ất-Dậu. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Mày râu nhẵn nhụi – nguyên câu: “Mày râu nhẵn nhụi, áo quần bảnh bao”: chỉ hạng người ưa làm dáng, cạo râu, ñánh lông mày, chưng diện áo quần, chăm sóc bề ngoài, chỉ biết ăn chơi và … tán gái, chẳng giúp ích gì cho xã hội. - Mẫu quốc: “nước mẹ” chỉ nước Pháp, tiếng nịnh bợ của bọn người chạy theo thực dân Pháp. - Mua tảo bán tần: xem tr. 451. - Hoen ố: xem tr. 554. - Thống tâm: trong lòng ñau khổ. - Mẫu quốc gặp cơ: gặp cơ hội tốt cho Pháp. - ðiêu xảo - ðiêu ngoa xảo trá: hay ñặt ñiều, bịa chuyện một cách khéo, có nói không, không nói có.

576

- Khiêm nhường - nhượng: nhún nhường. Biết nhường nhịn trong cách ñối xử. Không giành cái hay cho mình mà sẵn lòng nhường cho người. - Ái ố: xin xem tr. 278. - Sân si: xin xem tr. 163. - Trần mê: xin xem tr. 460. - Phật ðà: xin xem tr. 432. - Tâm hương: nén hương lòng, lòng thành kính. - Hắc ám: xin xem tr. 255. - Tịnh bình: xem tr. 177. - Qua truông -Truông: vùng ñất hoang cây cỏ rậm rạp. Nghĩa bóng: qua con khó khăn, nguy hiểm, tháo bỏ ñược gông xiềng nô lệ. - Mê ly: say mê ñắm ñuối một việc nào ñó, nên không tha thiết ñến ñiều khác, như lo cho nước ... - Tịnh vô nhứt vật: gác bỏ chuyện ñời, dưỡng tánh tu tâm, giữ lòng trống không trong sạch. - Cửa không - Sắc không: xin xem tr. 325 và 411. - Pháo lũy phi hành: máy bay dội bom, bắn phá thành trì. - Công ñồng hoạch ñịnh: nghĩa ở ñây là mở một ñại hội có nhiều quốc gia tham dự, vạch rõ ranh giới ñất nước của ai nấy ở. - Hiu hắt: nhè nhẹ, vắng vẻ u buồn. Gió hiu hắt: gió nhè nhẹ. - Quạnh quẽ: lạnh lẽo, ñìu hiu, trơ trọi một mình. - Tang thương - Thương hải tang ñiền: tr. 108. - Vấn vương - Vương vấn: xin xem tr. 400. - Chủng loại: các loài, các giống, chỉ về sinh vật. - Bất kỳ: không kỳ hạn, thình lình. - Cường quyền: tr.19. -An bang ñịnh quốc: tr. 387. - Vu cáo: tố cáo gian ñể làm hại người.

577

- Bạng duật tương trì - nguyên câu: “Bạng duật tương trì ngư ông ñắc lợi”: ngao cò tranh nhau ông câu ñược lợi. Có nghĩa hai bên tranh nhau hơn kém, mãng lo ghìm nhau nên ñể hở nhiều phía, kẻ thứ ba thừa thế tóm hết cả hai. Chuyện kể:“N ước Triệu toan ñánh nước Yên, Tô Tần vì nước Yên sang thuyết phục vua Triệu: “Vừa rồi, ở bờ sông Dịch, tôi thấy một con trai ñang há miệng phơi mình trên bãi, con cò thình lình ñến mổ ngay vào thịt trai, con trai ngậm miệng kẹp chặt mỏ cò. Cò nói: nay không mưa, mai cũng không mưa, thế nào trai cũng chết. Trai ñáp: nay không rút ñược mỏ, mai cũng không rút ñược mỏ, thế nào cò cũng chết. Hai bên giằng nhau, chẳng ai nhường ai. Bỗng người câu cá ñến chộp cả trai lẫn cò”. Nay bệ hạ sai quân ñánh Yên, Yên tất phải chống lại. Hai bên ñều hao người tốn của rồi cùng suy yếu, e Tần sẽ thừa cơ ñem binh chiếm cả hai nước như người câu cá chụp cả ngao lẫn cò. Huệ vương nghe liền truyền bãi binh. - Văn minh: xin xem trang 88.

--- oOo ---

NHỮNG BÀI SÁNG-TÁC NĂM BÍNH-TU ẤT – 1946

--- oOo ---

TIẾNG SÚNG BÊN LẦU

Nước non tan vở bởi vì ñâu ? Riêng một ta mang nặng khối sầu. Lòng những hiến thân mưu ñộc-lập,

578

Nào hay tai họa áp bên lầu.

Bên lầu tiếng súng nổ vang tai, Trời ñất phụ chi kẻ trí tài. Mưu quốc hóa ra người phản quốc Ngàn thu mối hận dễ nào phai.

Từ ấy lao mình vượt khổn nguy, Băng rừng lội suối giả man-di. Ngày mong ải Bắc oan nầy giải, ðem sức ra nâng lá quốc-kỳ.

Nhưng khổ càng mong càng vắng bặt, Trời Nam tràn ngập lũ Tây-di. Biết bao ñồng chí phơi xương máu, Thức-giả nhìn nhau hỏi tội gì ?

Vì tội không ñành phụ nước non, Phô bày tiết-tháo tấm lòng son. Ngăn phường sâu mọt lừa dân-chúng, Chẳng nệ thân-danh nỗi mất còn.

Nếu mất thôi ñành xong món nợ, Nay còn há dễ ngó lơ sao ? Dọc-ngang chí cả dù lao-khổ, Thất bại ñâu làm dạ núng-nao.

Thất bại ñâu làm dạ núng-nao, Non sông bao phủ khí anh-hào. Phen nầy cũng quyết ñền ơn nước, Máu giặc nguyện ñem nhuộm chiến-bào.

Miền ðông, năm 1946. (Trong khi ðức Thầy ẩn lánh Việt-Minh và người Pháp vừa mới tái chiếm Nam-Việt).

--- oOo ---

579

ðỒNG ðẢNG TƯƠNG-TÀN

Người ñồng ñảng giết người ñồng ñảng, Ai Việt-minh , Cộng-sản là ai ? ðương cơn quyền lợi ñắm say, Anh hùng chí-sĩ râu mày thế ư ? ðưòng muôn dặm lời thư một khúc, Giờ giặc ñà tá-túc nhà ta. Ai ra nưng ñỡ san-hà, Ai ra cứu vớt nước nhà lâm nguy ? Phát-xít sẽ tầm truy tàn-sát, Không ñảng nào mà thoát tai-ương. Nghĩ càng bực-tức ñau-thương, Giết nhau ñể lợi cho phường xâm-lăng.

Miền ðông, năm 1946. --- oOo ---

CHÍ NAM NHI

Nam-nhi mang chí cả, Bao tấm lòng sắt ñá. Thương giống-nòi dẹp bả vinh-huê, Lướt ñạn bôm giữ vững một lời thề: Tàn-sát hết quân thù xâm-lược. Tranh ñộc-lập tự-do cho nước, Cho giống nòi rạng-rỡ trước năm châu. Khí thiêng-liêng sông núi nhiệm-mầu, Un-ñúc giống anh-hùng vang bốn bể. Gương sáng ấy soi chung hậu-thế, Anh em ôi ! theo dõi gót cùng ta. Ra tay quét sạch san-hà,

580

Ra tay bồi-ñắp nước ta hùng-cường. Miền ðông, ngày 10 tháng giêng Bính Tuất (1946).

--- oOo ---

RIÊNG TÔI

Rứt áo cà-sa khoác chiến-bào, Hềm vì nghịch cảnh qua thương-ñau. Bên rừng tạm gởi thân cô-quạnh, Nhìn thấy non sông suối lệ trào.

Nhìn thấy non sông suối lệ trào, Lòng nguyền giữ vững chí thanh-cao. Ai người mãi quốc cầu vinh nhỉ, Hậu thế muôn thu xét thử nào ?

Hậu thế muôn thu xét thử nào ? Lòng nầy yêu nước biết là bao ? Vì ai gieo-rắc ñiều hồ-mị, ðành ngó non sông nhưộm máu ñào.

ðành ngó non sông nhuộm máu ñào, Thời-cơ ñộc nhứt cứu ñồng-bào. Muôn ngàn chiến-sĩ chờ ra trận, Bỗng vướng gông cùm chốn ngục-lao.


TIẾNG CHUÔNG CẢNH TỈNH

Hãy tỉnh giấc hỡi muôn ngàn chiến-sĩ, Mở lòng ra thương nghĩ sanh-linh. ðồng-bào ai nỡ dứt tình, Mà ñem chém giết ñể mình an vui.

581

Dù lúc trước nếm mùi cay ñắng, Kẻ ñộc-tài ñem tặng cho ta. Sau nầy tòa-án nước nhà, Sẽ ñem kẻ ấy mà gia tội hình. Lúc bây giờ muôn binh xâm-lược, ðang ñạp vày non nước Việt-Nam. Thù riêng muôn vạn cho cam, Cũng nên gác bỏ ñể làm nghĩa công. Khắp Bắc Nam Lạc-Hồng một giống, Tha thứ nhau ñể sống cùng nhau. Quí nhau từng giọt máu ñào, ðể ñem máu ấy tưới vào ñịch quân. ðứng anh-hùng vang lừng bốn bể, Các sắc dân ñều nể ñều vì. ðồng-bào nỡ giết nhau chi, Bạng duật tương trì lợi lũ ngư-ông. Hỡi những kẻ có lòng yêu nước, Nghe lời khuyên tỉnh ñược giấc mê. Anh em lớn nhỏ quày về, Hiệp nhau một khối chớ hề phân ly. ðả-ñảo bọn Nam-kỳ nô-lệ, Kiếp cúi lòn thế-hệ qua rồi. Lời vàng kêu gọi khắp nơi, Anh em chiến-sĩ nhớ lời ta khuyên.

(Viết vào lối tháng 2 tại Miền-ðông, năm 1946 ñể khuyên anh em tín-ñồ Hòa-Hảo chấm dứt các cuộc xung-ñột với Việt-Minh).

--- oOo ---

QUYẾT RỨT CÀ-SA

582

Thấy dân thấy nước nghĩ mà ñau, Quyết rứt cà-sa khoác chiến-bào. ðuổi bọn xâm-lăng gìn ñất nước, Ngọn cờ ñộc-lập phất-phơ cao.

Ngọn cờ ñộc-lập phất-phơ cao, Nòi giống Lạc-Hồng hiệp sức nhau. Tay súng tay gươm xông trận ñịa, Dầu cho giặc mạnh há lòng nao.

Dầu cho giặc mạnh há lòng nao, Nam-Việt ngàn xưa ñúc khí hào. Lúc giặc xâm-lăng mưu thống-trị, Anh-hùng ñâu sá cảnh gian-lao.

Anh-hùng ñâu sá cảnh gian-lao, Chiến-trận giao-phong rưới máu ñào. Miễn ñặng bảo-tồn non nước cũ, Giữ an tánh mạng cả ñồng-bào.


TẶNG HỘI-ðỒNG CỐ-VẤN NAM-K Ỳ

Tám ông Cố-vấn Hội-ñồng, Phùng mang trợn mắt ra công bán nòi. Hô hào nghinh-tiếp quân voi, Về vày mộ tổ ñể vòi mề-ñay. Thinh múa mỏ, Phát khoe tài, Nam-Kỳ hiến-pháp sắp bày mị dân. Nào là chấn-chỉnh (củng-cố) hương-lân, ðể cho lũ chó làm sân săn mồi. Vụng-về thay, bọn Tây-bồi !

583

Sắm tuồng vẽ mặt mà giồi phấn ñen. Ngàn muôn cử-chỉ ñê-hèn, Cúi lòn, bưng bợ tập rèn công phu. Lòng mong dân nước dại ngu, ðể ñám nghị mù tự-tiện làm quan. Nào ngờ trong lúc dở-dang, Nghị Phát vắn số suối vàng vội ñi. Nghị Thinh lụy nhỏ lâm-ly, Than rằng bạn nỡ bỏ ñi giữa chừng ! Hợp bàn tính kế trùng hưng, Vợ bạn ñã nửa chừng xuân nhưng còn, Ra tay dìu-dắt bốn con, Suối vàng bạn hỡi lòng còn ghen không ? Muôn dân như chửa vừa lòng, Ước sao cả lũ vào tròng Diêm-La. Từ nay trong nước Nam ta, Thề rằng chẳng chịu ñẻ ra giống nầy.


NGHỊ THINH V ỚI CAO-ỦY D’ARGENLIEU

NGHỊ THINH: Dạ dạ ... Dám bẩm quan Cao-Ủy, Thậm chí nguy, thậm cấp chí nguy ! Rối beng trật-tự Nam-Kỳ, Bạn tôi Nghị Phát mạng phi mất rồi. Còn bảy ông ngồi trơ mỏ chó, Lòng những lo sóng gió bất kỳ. Nếu không phương pháp phòng nguy, Ức tình tôi sẽ ñiện ñi hoàn-cầu.

584

Cho thế-giới góp thâu tài-liệu, Rằng Việt dân chẳng chịu phục tòng. Thế nầy cai-trị sao xong, Trả nước lại nó mới hòng ngủ yên.

D’ARGENDIEU: Quan Cao-Ủy mặt liền sầm lại, Lũ dân gì kỳ quái lạ thường. Máy bay tàu chiến biểu-dương, Rõ-ràng ðại-Pháp hùng-cường thế ni. Mà chúng vẫn khinh-khi sự chết, Chẳng lẽ ta giết hết trẻ già. Bằng không, muốn dứt can-qua, Giao cho việc nước việc nhà nó toan. Mình làm khách bàng-quan thì khoẻ, Nước Việt-Nam son trẻ ra ñời. Cọng-hòa ñem lại khắp nơi, Muôn dân an-lạc thảnh-thơi phú-cường.

NGHỊ THINH: Nghị Thinh nghe bèn òa tiếng khóc, Thế còn công khó nhọc tôi ñâu ?

D’ARGENDIEU: Mua cho ông một vé tàu, Ba-ri ñến ñó ngõ hầu dung thân.


TÌNH YÊU

Ta có tình yêu rất ñượm nồng, Yêu ñời yêu lẫn cả non sông.

585

Tình yêu chan-chứa trên hoàn-vũ, Không thể yêu riêng khách má hồng.

Nếu khách má hồng muốn ñược yêu, Thì trong tâm chí hãy xoay chiều. Hướng về phụng-sự cho nhơn-loại, Sẽ gặp tình ta trong khối yêu.

Ta ñã ña mang một khối tình, Dường như thệ-hải với sơn-minh. Tình yêu mà chẳng riêng ai cả, Yêu khắp muôn loài lẫn chúng-sinh.

Miền ðông, năm 1946. (Một thiếu-nữ ở Sàigòn thầm yêu ðức Thầy trong khi Ngài còn ẩn lánh V.M và Pháp; thấy vậy, ðức Thầy bèn viết ba bài thi trên ñây ñể cảnh tỉnh cô ấy).

--- oOo ---

LẤY CHỒNG CHỆT

Lúc ðức Thầy ñang ẩn lánh 1946, Ngài có gặp một cô gái Việt lấy chồng Ngô. Tức cảnh, Ngài có làm bài thi sau ñây (dùng biệt hiệu Hoài-Việt):

Cô ơi, nước Việt-Nam thiếu gì trai trẻ, Mà vội ñi lấy lẽ “ba Tàu” ?! Của tiền quí báu là bao, ðem tuổi mười tám so vào bốn mươi ? Rồi nuôi tánh biếng lười mê ngủ ðể ngày kia ủ-rủ ñau thương. Khi ba Tàu xách gói hồi hương, Vàng bạc tóm, bỏ cô thơ-thẩn. Cô nhìn theo muôn vàn tiếc hận, Cô vì chàng mà bẩn tiết-trinh.

586

Cô tủi thân, cô lại bất bình, Nhưng muộn quá, tuổi xuân không trở lại. Trông tương-lai cô ñầy sợ hãi, Hoa úa tàn người lại rẻ khinh. Cô tiếc rằng phải tuổi còn xinh (xanh), Cô sẽ chọn người chồng Nam-Việt. Ở trong hàng thanh-niên, thanh-niết, Tuy nghèo hèn mà biết thỉ chung. Yêu ñương nhau ñến phút cuối cùng, Vợ chồng ấy mới chân hạnh-phúc. Ta là khách phương xa tá-túc, Thấy sự ñời vẽ khúc văn-chương. Thấy ñời cô chìm-ñắm trong gió sương, Than ít tiếng gọi hồn chủng-loại. Việt-Nam ! người Vi ệt-Nam mau trở lại ! Yêu giống nòi có phải hơn không ? Dầu sao cũng giống Lạc-Hồng !

Miền ðông, năm 1946. NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Man di - Tây di: xem tr. 561.- Tiết tháo: xem tr. 24. - Tá túc: ở ñậu, ở trọ, ở nhờ. - Việt Minh : tiếng gọi tắt của Mặt Trận Việt Nam ðộc Lập ðồng Minh. - Phát xít: chủ nghĩa Phát xít (Fasciste). Chủ nghĩa ñộc tài, gây chiến, dùng sức mạnh của cảnh sát, công an, quân ñội cai trị và thẳng tay ñàn áp, khủng bố trắng trợn dân chúng, kiểm duyệt gắt gao báo chí, sách vở ...

587

- Tầm truy – truy t ầm: dò xét, lùng kiếm cho ra, tìm cho bằng ñược. - Khí thiêng liêng: non sông Việt Nam không hiếm những vùng huyền bí thanh u hấp thụ linh khí ðất Trời, nên nảy sanh biết bao nhiêu bực anh hùng hào kiệt, liệt nữ anh thư. - Un ñúc: rèn ñúc, ñào tạo. - Cà sa: Kasaya (scr) Áo nhà sư mặc, may với nhiều mảnh vải nhỏ, ñủ màu, ngụ ý do của bố thí của bá gia. Bộ áo gồm 3 cái: a.- Tăng-già-lê (Samghati) áo tràng, b.- Uất-ña-la-tăng (Uttâra-Samgha)áo giữa, d.- An-ñà-hội (Antarvâsaka) áo lót trong. - Chiến bào: áo trận, áo mặc khi ra trận. - Cô quạnh: lẻ loi trống vắng và hiu quạnh. - Hiu quạnh: vắng lặng, trống trải, buồn bực. - Mãi quốc cầu vinh: bán nước ñể vinh thân (ñược chức quyền, tiền của). - Hồ mị hay hồ mỵ: tán tỉnh, nịnh hót, làm say mê người. Thái ñộ nhũn nhặn lừa người. - Bạng duật tương trì : xem tr. 577.- Chí sĩ: tr. 472. - Ngư ông: người câu cá. Người ñánh cá. - ðả ñảo: ñánh ñổ, hạ xuống, kéo xuống. Chống ñối kịch liệt, tẩy chay. - Nô lệ: kẻ mất quyền tự do, mất quyền làm người. Tôi mọi, dân một nước bị nước khác cai trị. - Thế hệ: xin xem tr. 318. - Bảo tồn: xin xem tr. 478. - Giao phong: giáp mặt ñánh nhau nơi chiến ñịa. - Can qua: xin xem tr. 142. - Hương lân: xem tr. 236.

588

- Hội ñồng Cố vấn: tổ chức các người dân bầu bên cạnh chánh phủ ñể góp ý kiến trong việc trị nước. - Quân voi vày mộ tổ - từ thành ngữ: “Rước voi giày mả tổ” : ñem binh nước ngoài vô tàn phá xứ sở, giết hại ñồng bào, san bằng hết mồ mả ñể ñóng binh. - Vòi Mề ñay: (médaille) ñòi huy chương, vật thưởng công ñể ñeo trước ngực. - Hiến pháp: bản pháp luật căn bản của một nước, do quốc hội dân cử lập ra, ñịnh rõ nhiệm vụ và quyền lợi của chánh phủ và mọi công dân. - Tây bồi - Bồi Tây: xin xem tr. 518. - ðê hèn: thấp kém, bị người ñời khinh khi. - Tự tiện: theo ý thích của mình mà làm, không ñợi ai cho phép, không thưa trình với ai hết. - Lâm ly: xin xem tr. 460.- Phụngsự: xin xem tr. 544. - Trùng hưng - Trùng : lần nữa. Hưng: nổi lên. Lại một lần nữa nổi lên – sau khi bị suy sụp. - Cao ủy: người ñược trao trách nhiệm và quyền hạn tối cao. Người thay mặt chánh phủ cai trị một nước trong liên bang hay một thuộc ñịa, tức viên toàn quyền. Viên chức cao cấp của một tổ chức quốc tế lo về vấn ñề gì, ví dụ: Cao ủy tỵ nạn Liên Hiệp Quốc ... - Bàng quan: làm ngơ, ñứng ngoài cuộc, không xen vô, coi như không dính líu gì ñến mình. - Cọng hòa: thể chế dân chủ, cơ quan quyền lực tối cao do dân bầu: Chủ nghĩa Cộng Hòa. Chế ñộ Dân Chủ Cộng Hòa. - Sơn minh -Thệ hải: xem tr. 357.- Chủng loại: tr.576. - Ba ri: Paris, thủ ñô nước Pháp.

589

- Hồi hương: trở về quê hương. Trở về nước. - Thỉ chung - Chung thỉ: xin xem tr. 387.

--- oOo ---

TUYÊN NGÔN của

ðẢNG VIỆT-NAM DÂN-CH Ủ XÃ-HỘI Do ðức Huỳnh Thủ-Lãnh công-bố ngày 21-9-1946

(Theo bổn của BCH. Liên-Tỉnh Dân-Xã MTNV.)

1947-1949

ðảng VIỆT-NAM DÂN-CH Ủ XÃ-HỘI (gọi tắt là Việt-Nam Dân-Xã ðảng) thành-lập ngày 21 tháng 9 năm 1946, do sự thỏa-thuận và ñoàn-kết giữa nhiều ñoàn-thể ái-quốc (kháng-chiến, cần-lao, tôn-giáo và chánh-trị).

Việt-Nam Dân-Xã ðảng, một ñảng quốc-gia tranh-thủ sự tự-chủ hoàn-toàn của dân-tộc, củng-cố nền ñộc-lập quốc-gia và cấu-tạo xã-hội Vi ệt-Nam mới.

Sở dĩ ðảng ñặt vấn-ñề ñộc-lập quốc-gia trước các vấn-ñề khác là vì:

1.- Trên lập-trường quốc-tế, nước Việt-Nam có ñược ñộc-lập, dân-tộc Việt-Nam mới ñược sống bình-ñẳng với dân-tộc khác; dân-tộc bình-ñẳng nhau mới chủ-trương ñược dân-tộc hiệp-lực, mới kiến-thiết ñược hoà-bình xác-thực cho thế-giới.

2.- Dân-tộc Việt-Nam ñược tự-chủ và mạnh mới tránh khỏi sự chi-phối của ñế-quốc chủ-nghĩa ñể thi-hành một cách có hiệu-quả những biện-pháp

590

chánh-trị và kinh-tế, ñem lại hạnh-phúc cho các tầng lớp dân-chúng.

-- ••• -- Việt-Nam Dân-Xã ðảng là một ñảng dân-chủ, chủ-trương thiệt-thi tri ệt-ñể nguyên-tắc chánh-trị của chủ-nghĩa dân-chủ: “chủ-quyền ở nơi toàn-thể nhân-dân”.

ðã chủ-trương “Toàn dân chánh-trị” thế tất ñảng chống ñộc-tài bất cứ hình-thức nào.

-- ••• -- Việt-Nam Dân-Xã ðảng là một ñảng cách-mạng xã-hội, chủ-trương tổ-chức nền kinh-tế theo nguyên-tắc chủ-nghĩa xã-hội: không ñể giai-cấp mạnh cướp công-quả của giai-cấp yếu, làm cho mọi người ñều ñược hưởng phúc-lợi cân-xứng với tài-năng và việc làm của mình; những người tàn-tật yếu ñuối thì ñược nuôi dưỡng ñầy ñủ.

-- ••• -- ðặc ñiểm của Việt-Nam Dân-Xã ðảng là, trong giai-ñoạn hiện tại, không chủ-trương giai-cấp ñấu-tranh giữa dân-tộc Việt-Nam vì lẽ ở xã-hội Vi ệt-Nam hiện thời, trên 80 năm bị-trị, chỉ có một giaì-cấp bị “tư-bản thực-dân” bóc-lột.

Muốn tránh khỏi giai-cấp ñấu-tranh về sau, thì sự cấu-tạo “xã-hội Vi ệt-Nam mới” phải căn-cứ nơi những yếu-tố không cho sanh-trưởng giai-cấp bóc-lột và chỉ tr ợ-trưởng một giai-cấp một, tức là giai-cấp sanh-sản.

--- oOo ---

591

CHƯƠNG-TRÌNH của

ðẢNG VIỆT-NAM DÂN-CH Ủ XÃ-HỘI Do ðức Huỳnh Thủ-Lãnh công-bồ

ngày 21-9-1946

(Theo bổn của BCH Liên-Tỉnh Dân-Xã MTNV.)

l.- CHÁNH TR Ị a./ ðối ngoại:

1.- Căn cứ vào chánh-sách (¹) của Liện-Hiệp-Quốc (O.N.U.) và sự bảo-vệ chung nền hòa-bình, cọng-tác với các dân-tộc khác trên lập-trường tự-do và bình-ñẳng. 2.- Tranh-ñấu giải-phóng dân-tộc, ñem lại ñộc-lập cho nước nhà. 3.- Thừa-nhận quyền dân-tộc tự-quyết của các dân-tộc nhược-tiểu. ðoàn-kết với các dân-tộc ấy ñể chống ñế-quốc xâm-lăng.

b./ ðối nội:

4.- Nước Việt-Nam có một: ba bộ Trung-Nam-Bắc gồm một.

5.- Củng-cố chánh-thể Dân-Chủ Cộng-Hoà bằng cách ñảm-bảo tự-do dân-chủ cho toàn dân.

6.- Ủng-hộ Chánh-Phủ Trung-Ương về mặt tranh-thủ thống-nhứt và ñộc-lập.

7.- Liên-hiệp với các ñảng-phái ñể chống họa thực-dân. 8.- Chủ-trương “toàn dân chánh-trị”.

9.- Chống ñộc-tài bất cứ hình-thức nào.

592

ll.- KINH T Ế

a./ Nguyên-tắc chung:

- Trọng quyền tư-hữu tài-sản ñến một ñộ không có hại ñến ñời sống công-cộng. - Dự-bị: Một phần xí-nghiệp quốc-gia (Secteur de l’État). - Một phần tự-do cho tư-nhân và ngoại-kiều (Secteur libre pour Vietnamiens et Étrangers). - Thi-hành những biện-pháp không cho bóc-lột công-nhân.

b./ Nông-nghiệp:

1.- Di dân ñể mở ñất hoang. 2.- Lập ñồn-ñiền quốc-gia, lập làng kiểu-mẫu theo chủ-nghĩa xã-hội ñồn-ñiền. 3.- Mua lại ñồn-ñiền bị tập-trung quá ñộ ñể bán lại cho nông-dân hoặc ñể cho quốc-gia. 4.- Lập bình-dân ngân-quỹ và lập hợp-tác-xã sản-xuất ñể giúp nông-dân mua dụng-cụ và máy móc (cày, gặt, vận-tải ...) hợp-tác-xã ñể tránh nạn trung-gian. 5.- Phổ-thông khoa-học ñể gia-tăng sản-xuất nông-nghiệp, chăn-nuôi, thủy-lợi, lâm-sản ...

c./ Công-nghệ:

1.- Mở-mang khí-cụ cần-thiết cho sự khuếch-trương nền kinh-tế quốc-gia. 2.- Lần-lượt phát-triển kỹ-nghệ cần-yếu, bắt ñầu từ kỹ-nghệ nhẹ.

593

d./ Thương-mãi:

1.- Lập hợp-tác-xã tiêu-thụ bán vật-dụng cần-thiết từ thành-thị, từ làng.

e./ Tài-chánh:

Lập ngân-hàng quốc-gia.

lll. XÃ-H ỘI

1.- Bài-trừ thuốc phiện, rượu mạnh, cờ-bạc, mãi-dâm, tham-ô. 2.- Thi-hành triệt-ñể luật xã-hội. 3.- Cải-thi ện và nâng cao ñời sống tinh-thần và vật-chất của dân cày và thầy thợ bằng cách mở thật nhiều cơ-quan y-tế, giáo-dục, cứu-tế, nhà bảo-sanh, ấu-tr ỉ viện, nhà dưỡng-lão, nhà thương, trường học, nhà hát bóng ... làm cho dân cày cũng hưởng ñược những ích-lợi của khoa-học như thầy thợ ở ñô-thị.

lV.- VĂN-HÓA 1.- Bài-trừ văn-hóa nô-lệ. 2.- Sơ-học, tiểu-học cưỡng-bách và vô-phí. 3.- Giáo-dục chuyên-môn, tổ-chức du-học, cấp học-bổng. 4.- Lập cơ-quan ñiều-hướng nghề-nghiệp.

V.- THANH-NIÊN

1.- Tổ-chức thanh-niên thành ñoàn-thể và huấn-luyện cho thành người thích-ứng với thời-ñại mới. 2.- Mở quán, trạm, nhà hội, sân vận-ñộng cho thanh-niên.

Vl.- BINH-B Ị

594

1.- Thành-lập một ñội binh phòng-vệ. 2.- Mở lớp dự-bị quân-sự phòng-vệ từng làng trong một thời hạn ngắn. 3.- Mở trường ñào-tạo sĩ-quan, gởi võ-quan cao cấp ñi tập-sự ở ngoại-quốc. 4.- Mở lớp huấn-luyện ñặc-biệt cho sĩ-quan và quân-sĩ của các ñạo quân muốn gia-nhập ñạo binh thường-trực quốc-gia.

-1. Có bản chép là: căn cứ vào hiến-chương của L.H.Q. (Charte des Nations-unies).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tranh thủ - Tranh : giành. Thủ: lấy. Cố gắng lôi cuốn thêm người ñồng tình về với mình. - Củng cố: tô ñắp, vun bồi làm cho chắc chắn, bền vững hơn. - Cấu tạo - Cấu: xây dựng. Tạo: làm. Làm ra, làm thành. Bằng cách sắp ñặt, kết hợp nhiều bộ phận, nhiều sự việc ñể làm thành.Ví dụ: Cấu tạo một chánh thể dân chủ. - Lập trường - Lập: ñứng. Trường: chỗ. Chỗ mình ñứng, hoặc cơ sở ý kiến chánh dùng ñể bàn luận một vấn ñề gì. Nghĩa: Chủ trương, thái ñộ. Ví dụ: Anh hãy cho tôi biết lập trường của anh về vấn ñề này. - Bình ñẳng: bằng nhau, ngang nhau, không ai kém. - Chủ trương: xin xem tr. 543. - Chi phối: xem tr. 37. - ðế quốc: nước quân chủ do vua cai trị.Nước mạnh chiếm nước yếu mở rộng bờ cõi ñể giành thị trường tiêu thụ hành hoá.

595

- Chủ nghĩa: xin xem tr. 20.- Tri ệt ñể: xin xem tr. 87. - Biện pháp: cách làm, cách giải quyết vấn ñề. - Chánh trị: tổ chức bộ máy trị an xã hội, những hoạt ñộng làm cho nước mạnh dân giàu. - Thiệt thi : thi hành. - Nguyên tắc: phép gốc, lý lẽ chánh ñược coi là phép tắc gốc ñể dựa vào ñó làm việc, suy gẫm. - ðộc tài: giành tất cả quyền hành, quyền lợi cho mình hay cho phe nhóm mình. - Chủ nghĩa xã hội: chủ trương cải tạo một xã hội công bằng, không có kẻ mạnh hiếp người yếu, không có cảnh người bóc lột người. - Giai cấp: thứ, lớp, bậc hạng người trong xã hội. Giai cấp phú hào, giai cấp vô sản ... - Giai cấp ñấu tranh: sự tranh giành quyền lợi giữa lớp người này với lớp người khác trong xã hội. - Phúc lợi: nghĩa ở ñây là quyền lợi. - Yếu tố: thành phần, bộ phận căn bản tạo thành sự việc. Ví dụ: Kiên nhẫn là yếu tố quyết ñịnh cho sự thành công. - Trợ trưởng: giúp ñỡ, giúp sức cho mạnh lên, cho dồi dào thêm. - Chánh sách: xin xem tr. 19. - Dân tộc tự quyết: quyền riêng một dân tộc, tự mình ñịnh ñoạt vận mạng nước mình, không chịu sự can thiệp của nước khác. - Nhược tiểu: nước nhỏ, yếu, chậm phát triển. - Chánh thể dân chủ cọng hòa: xin xem Cộng hòa, trang 588.

596

- Quyền tư hữu: dân ñược quyền có tài sản riêng. - Xí nghiệp: công việc làm ăn lớn, hảng xưởng có nhiều nhơn công giúp việc. - Quốc hữu hóa: tài sản của một tư nhân hay của một tổ chức tư bị nhà nước tịch thâu. - ðồn ñiền: những sở ruộng, sở vườn lớn của tư nhơn hay của Hiệp Hội. Ví dụ: ðồn ñiền cao su. - Hợp tác xã: cơ sở sản xuất, kinh doanh tập thể. Hợp tác xã nông nghiệp. - Kinh doanh- Kinh : ño từ hướng nam sang hướng bắc. Doanh: ño từ hướng ñông sang hướng tây. Ban ñầu, kinh doanh có nghĩa ño ñạc ñể làm nhà cửa, về sau thường dùng theo nghĩa tính toán tổ chức một công việc làm ăn về phương diện kinh tế. - Phương diện: phía nào ñó, mặt nào ñó của sự việc. Còn có nghĩa trách nhiệm của tướng soái vùng nào ñó. Về sau, người ta gọi các viên Tổng ðốc, Tuần Phủ ... là phương diện quan. Ví dụ: về phương diện ñạo ñức thì ông ấy rất kém. - Kinh t ế: xin xem tr. 542. - Trung gian: ở khoảng giữa, nối li ền hai cái; ở giữa làm môi giới liên hệ cho hai người. - Cải thi ện: thay ñổi cho tốt hơn. - Ấu tr ỉ viện: vườn chơi của trẻ con, nhà nuôi trẻ con cho các người bận việc. - Cưỡng bách: ép, bắt buộc, dùng sức mạnh hay quyền thế ép người theo ý mình. - Vô phí: không tốn tiền. Khỏi trả tiền. - Học bổng: tiền giúp học sinh ñể theo ñuổi việc học.

597

- ðiều hướng: ñiều khiển và hướng dẫn. - Thích ứng: thay ñổi cho phù hợp với ñiều kiện mới, hoàn cảnh mới, yêu cầu mới. - Phòng vệ - Phòng: ngăn ngừa. Vệ: gìn giữ, che chở. Ngăn ngừa và bảo vệ.

--- oOo ---

TẾ CHIẾN-SĨ TRẬN VONG Ở VƯỜN THƠM

Trên linh-t ọa hương trầm nghi-ngút, Tấc lòng thành cầu chúc vong linh. Sa-trường hỡi các sĩ-binh, Vườn Thơm tuyệt mạng hiến mình non sông. Thiệt chẳng hổ giống-dòng Nam-Việt, Từng nêu cao khí-tiết Lạc-Hồng. ðã mang lấy nợ non sông, Quyết lòng báo quốc tồn vong sá gì. Gương yêu nước ñáng ghi ñáng nhớ, Chí hy-sinh nhắc nhở mai sau. Sống không hổ kiếp anh-hào, Không ham tiền bạc sang giàu cá-nhân. Thân chiến-sĩ vì dân vì nước, Vì tự-do hạnh-phước ñồng-bào. Bao nài nguy hiểm gian lao, Một năm kháng-chiến ra vào chông-gai. Bôm ñạn thét không phai tâm ý, Súng gươm rền nung chí hùng-anh. Quyết ñem xương máu hy-sanh, Hy-sanh cứu nước rạng danh muôn ñời.

598

Thù giặc Pháp làm người phải trả, Trừ tham quân bởi quá ngang-tàng. Nước mất ñâu dễ ngồi an, Mượn gươm Lê, Lý dẹp tan quân thù. Ngày hôm ấy tàn thu sương ñượm, Quân Pháp ñem lực-lượng tấn-công. Máy bay, tàu thủy, súng ñồng, Lục-quân cơ-khí quyết lòng hại dân. Chúng gặp phải liên-quân anh-dũng, Hạ phi-cơ, tuốt súng, lấy bôm, Quanh tàu vây chặt mấy vòng, Cả kinh giặc Pháp phục tòng rút lui. Phận rủi-ro riêng xui mạng bạc, Khiến anh-hùng cỡi hạc xa bay. Nước non ñang thiếu anh-tài, Tử thần vội cướp ñưa ngay chầu Trời. Hồn tử-sĩ nghe lời than tiếc, Trừ tham quân tận diệt xâm-lăng. Nam binh sát-khí ñằng ñằng, Thề-nguyền thành lũy ñạp bằng mới thôi. Kẻ chết ñã yên rồi một kiếp, Người sống còn tái tiếp noi gương. Lòng thành thắp một tuần hương, Vái hồn liệt-sĩ bốn phương tựu về. Nơi làng vắng cam bề ñơn giản, Lễ mọn nầy trước án bày ra, Hiển-linh xin chứng gọi là ...

Quéo-Ba, ngày 1-10-46 (Bính-Tuất).

--- oOo ---

599

CỤ PHẠM-THI ỀU MỜI ðỨC THẦY THAM-CHÁNH

Mưa gió thâu canh mãi dập-dồn, Âm-u tràn ngập cả càn-khôn. Hỡi ai thức ngủ trong ñêm ấy, Có thấu tai chăng tiếng quốc-hồn ?

Sao còn khắc-khoải nhớ hiềm xưa ? Trang sử chùi ñi những vết nhơ. Gìn-giữ tim son không chút bợn, Mặc tòa dư-luận thấu hay chưa.

Sao còn lãnh-ñạm với ñồng bang, Toan trút cho ai gánh trị-an ? Thảm kịch “tương-tàn” chưa hết diễn, Long-Xuyên Châu-ðốc lụy muôn hàng.

Sao còn ngần-ngại chẳng ra tay, Trước cảnh xâm-lăng cảnh ñọa-ñày ? Ngọn lửa binh ñao lan khắp ñất, Phật Trời soi thấu cũng châu mày.

Chẳng áo cà-sa, chẳng chiến-bào, Về ñây tham-chánh mới là cao. Non sông chờ ñợi người minh-tri ết, Chớ ñể danh thơm chỉ Võ-Hầu.

TRƯỜNG-PHONG (biệt hiệu của cụ Phạm-Thiều).

ðỨC THẦY họa

Những nỗi ñau thương mãi dập-dồn, Càng nhiều luân-lạc lại càng khôn.

600

Lặng nhìn thế sự nào ai ngủ ! Chờ dịp vung tay dậy quốc-hồn.

Từ-bi ñâu vướng mối hiềm xưa, Nhưng vẫn lọc-lừa bạn sạch nhơ. Nếu quả tri-âm tri-ng ộ có, Thì là hiệp-lực hiểu hay chưa ?

Nhìn sang Trung-quốc khách lân bang, Cứ cố xỏ ngầm sao trị an ? Nếu thiệt hai bên ñồng hiệp trí, Kẻ gây thảm kịch phải qui hàng.

Lắm kẻ chực hờ ñặng phổng tay, Mà sao chánh-sách bắt dân ñày. Vẫn còn áp-dụng vì phe ñảng, Chẳng muốn xông ra sợ cháy mày.

Thà ở trong quân mặc chiến-bào, Ngày qua sẽ biết thấp hay cao, Nào ai dám sánh mình minh-tri ết, Mà dám lăm-le mộng Võ-Hầu ?

HOÀNG-ANH (biệt hiệu của ð.T.)

Miền ðông, ngày 1 tháng 10-1946.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Linh t ọa: bàn thờ, bàn vong người chết chưa chôn. - Sa trường: bãi cát, nơi diễn ra trận chiến. - Tồn vong: còn hay mất. - Kháng chiến: chiến ñấu bằng võ lực chống kẻ thù xâm chiếm ñất nưóc mình.

601

- Gươm Lê, Lý: nghĩa bóng: noi gương anh hùng của Lê Lợi, Lý Thường Kiệt chống giặc xâm lăng. - Lục quân: bộ binh, ñánh giặc trên ñất liền. - Cơ khí: ở ñây chi võ khí tối tân của giặc. - Sát khí ñằng ñằng: ý chí diệt giặc bốc lên hừng hực trên mặt, như muốn thiêu cháy quân thù. - Li ệt sĩ: người ñàn ông biết trọng ñại nghĩa, hy sinh vì nước vì dân, xem nhẹ mạng sống mình. - Càn khôn: x xem tr. 112. - Quốc hồn: linh hồn nước, tinh thần ñặc biệt của ñất nước, do lịch sử oai hùng của tổ tiên nhiều ñời kết tinh lại tạo nên sức sống quốc gia, sức mạnh dân tộc. Khí thiêng sông núi. - Kết tinh : kết quả do những tinh túy (phần thuần chất, quý báu nhứt) của sự việc hợp thành. - Khắc khoải: bồn chồn, ray rứt trong lòng; bồi hồi, buồn vơ vẩn. - Dư luận: ñiều bàn luận, dị nghị; ý kiến của nhiều người. - Lãnh ñạm: lạnh lùng, lạnh nhạt, lạt lẽo, không sốt sắng, không ñể ý tới. - Tương tàn: sát hại, giết lẫn nhau. - Tham chánh: dự vào việc chánh trị trong nước; ra làm quan; nhận nhiệm vụ trong chánh phủ. - Minh tri ết: người sáng suốt, nhìn xa trông rộng, thấu hiểu rành mạch việc ñời, việc người. - Lăm le: có ý ñịnh và ñã sẵn sàng, chỉ chờ dịp thuận tiện là làm ngay.

602

- Võ Hầu: tức Gia Cát Lượng, vị quân sư và ñại thần của nước Thục thời hậu Hán. Ông là một chính trị gia, nhà quân sự, học giả, kỹ sư lỗi lạc. Trong quân sự, ông ñã tạo ra các chiến thuật như: Bát trận ñồ (hình vẽ tám trận), Liên nỏ (nỏ Liên Châu, tên bắn ra liên tục), Mộc ngưu lưu mã (trâu ngựa gỗ). Tương truyền, ông còn chế ra ñèn trời (Khổng Minh ñăng). Gia Cát Lượng hay Khổng Minh, ñược người ñời biết nhiều qua tác phẩm Tam Quốc Diễn Nghĩa. - Luân lạc: xin xem tr. 74. - Tri âm : xin xem tr. 254. - Tri ngộ: ñược người biết và ñối ñãi tử tế với mình.

--- oOo ---

ðỨC HUỲNH GIÁO-CH Ủ TUYÊN-BỐ

LỜI TÒA-SOẠN (Báo QUẦN-CHÚNG ngày 14-11-46) Ông Huỳnh-Phú-S... tức là Giáo-Chủ Phật-Giáo Hoà-Hảo. Người ñã có một lịch-sử chánh-trị cận-ñại ở Nam-Bộ, người ta ñã nói về Ông rất nhiều. Kế sau nầy các báo ñều ñăng tin rằng Ông có dự vào U.B.H.C.N.B.

Nhớ lại ñoạn ñường ñã qua, nhiều người phân-vân.

ðể trả lời chung, hôm nay Ông Huỳnh-Phú-S... nhờ chúng tôi ñăng bài tuyên-bố ñể trả lời: “Vì sao tôi tham-chánh”. Chúng tôi sẵn-sàng ñưa ra trước dư-luận:

Tháng tám năm 1945, Phát-xít Nhựt ñầu hàng không ñiều-kiện. Tin ấy bay ra làm cho tất cả dân-chúng Việt-Nam từ nhà lãnh-ñạo cách-mạng cho ñến ñại-chúng cần-lao, mọi người ñều nhận thấy một ánh sáng của quê-hương chói dậy. Giờ thiêng-liêng của lịch-sử ñã ñến; sự

603

hoạt-ñộng bí-mật nhường chỗ cho sự hoạt-ñộng công-khai.

Tôi, một ñệ tử trung-thành của ñạo Phật, một chiến-sĩ trì chí của phong-trào giải-phóng dân-tộc Việt-Nam sẵn-sàng cùng ñoàn-thể mình cương-quyết ñứng dậy ñáp lại tiếng gọi của non sông, cương-quyết tranh-ñấu ñể bảo-vệ quyền-lợi chung cho nòi giống.

Tiếc vì một hoàn-cảnh ñặc-biệt ñau thương buộc tôi phải dung mình trong non cao rừng thẳm. Sự ñộc-ñoán, sự ngờ-vực ñã ñưa ñến chỗ chia-ly, mà kẻ thức-thời nhìn qua sự thật không khỏi ngậm-ngùi than-trách. Một năm trời biến-cố, dấu tang-thương gieo khắp trời Nam, song cảnh cam-go ấy tôi muốn tìm phương cứu chữa, nhưng khốn thay, bị ñứt mối liên-lạc với Trung-Ương và các ñồng-chí, nên ñành nuốt hận và nhìn bọn xâm-lăng tung-hoành trong ñất nước. Lúc ấy tất cả quần-chúng của tôi, Ban chỉ-huy cao-cấp không còn. Ban chỉ-huy ñịa-phương tan rã, họ bơ-vơ như bầy chim lạc ñàn không nơi nương dựa, mà còn phải trải qua những giờ phút hãi-hùng, rồi nén lòng chờ ñợi cứu-tinh , rồi tuyệt vọng. Khi quân giặc ñến, không ai chỉ-ñạo cho họ tranh-ñấu, nỗi lòng hoang-mang xui cho những phần-tử quá trung-thành mà nông-nổi không dằn ñược khí phẩn-uất nên họ ñi tới chỗ xung-ñột vô ý-thức.

Tháng 2 năm 1946, tôi vừa bắt ñược liên-lạc và hiểu rõ tình-trạng ñau ñớn trên thì liền dùng ñủ biện-pháp làm cho cuộc xô-xát âm-thầm chấm-dứt. Hơn nữa, trên các mặt trận, cũng cố-gắng tìm cách ủng-hộ chiến-sĩ về hai phương-diện vật-chất lẫn tinh-thần, ñồng thời xếp ñặt các

604

chiến-sĩ mình vào một tổ-chức quân-sự, chen vai thích cánh với ñồng-bào trong cuộc kháng-chiến.

Hôm nay, nhận rõ cuộc tranh-ñấu cho tổ-quốc còn dài và cần nhiều nỗ-lực, hưởng-ứng với tiếng gọi ñại ñoàn-kết của Chánh-phủ Trung-Ương, tôi quyết-ñịnh tham-gia hành-chánh với mục-ñích nầy:

1.- ðể cho quốc-dân và chánh-phủ thấy rằng chúng tôi chủ-trương thống-nhứt lãnh-thổ và ñộc-lập quốc-gia. 2.- ðể biểu-dương tinh-thần ñoàn-kết của dân-tộc hầu mau ñem thắng-lợi cuối cùng. 3.- ðể tỏ cho các ñảng phái thấy rằng chúng tôi không khi nào có những tham-vọng cao sang vương-bá hay vì hềm riêng mà hờ-hững với phận-sự cứu-quốc.

Biểu-lộ tấm lòng thành thật ấy, tôi chỉ nhận một nhiệm-vụ cần-thiết, hạp với hoàn-cảnh và năng-lực mình, cố-gắng giàn-xếp về hành-chánh và quân-sự ñể củng-cố và tăng-cường lực-lượng của quốc-gia. ðối với toàn-thể tín-ñồ Phật-Giáo, tôi vẫn không quên rằng tôi là một ñệ-tử trung-thành của ðức Phật Thích-Ca, tôi tin chắc rằng giáo-lý giải-thoát chúng-sanh chẳng những ñược truyền-bá ở Thiền-lâm mà còn phải thực-hiện trên trường chánh-trị.

ðối với các ñồng-chí hiện ñang cùng tôi ñeo-ñuổi một chương-trình Dân-Chủ Xã-Hội, tôi tuyên-bố luôn luôn sát cánh với họ ñể chung lo gầy-dựng một nước Việt-Nam công-bình và nhơn-ñạo, một nước Việt-Nam tương-xứng với các nước Dân-chủ tiền-tiến trên hoàn-cầu.

--- oOo ---

ÔNG HỒN-QUYÊN (Ở SÀIGÒN) VÀO CHI ẾN-KHU PHỎNG-VẤN

605

ðỨC HUỲNH-GIÁO-CH Ủ

Vấn.- Ông có thể cho chúng tôi biết về tổ-chức quân-sự và hành-chánh trong ñoàn-thể của ông chăng ? ðáp.- Tôi không thể nói cho ông rõ tất cả những chi-tiết của tổ-chức ấy. Nhưng về ñại-cương tôi có thể nói rằng cách chừng 6 tháng nay, những chiến-sĩ trong hàng-ngũ của tôi, khi họ nghe tôi còn sống, họ bắt ñầu tập-họp lại thành những bộ-ñội kháng-chiến ở khắp các tỉnh miền Tây. Tuy không trực-tiếp liên-lạc với Chánh-phủ Trung-Ương nhưng họ cũng lấy tên là Vệ-Quốc ðoàn ñể tỏ rằng lúc nào họ cũng theo sự hướng-ñạo của Chánh-Phủ mà tranh-ñấu. Từ nay về sau các bộ-ñội ấy liên-lạc trực-tiếp vơi các khu-trưởng trong vùng của họ ñể nối hệ-thống thành ñạo quân chánh-qui của nước Việt-Nam.

Về hành-chánh chúng tôi không có tổ-chức nào riêng biệt. Chỉ có những tổ-chức ñể ủng-hộ cuộc kháng-chiến trong các làng-mạc. Hiện thời chúng tôi ñã ra chỉ-dụ cho các tổ-chức ấy phải xem xét chương-trình tổ-chức chung của Chánh-Phủ ñể sát nhập vào các cơ-quan chánh-thức của Chánh-Phủ.

Vấn.- Chúng tôi nghe nói hình như ở Hậu-Giang còn vài cuộc rắc-rối do tín-ñồ ông gây ra. Có phải vậy không ?

ðáp.- Từ trước tới nay, tôi ñã nghe rất nhiều lời phê-bình của một số ñồng-bào về những hành-ñộng vô ý-thức của một nhóm tín-ñồ tôi. Hôm nay nhơn-dịp gặp ông, tôi xin thanh-minh và ñính-chánh về những lời ñồn-ñãi ñó. Tôi quả-quyết với ông rằng: Tất cả tín-ñồ có học-thức và những người hiểu biết ñược rõ-ràng một vài phần trong giáo-lý chơn-chánh của ñạo Phật thì trong thời ñã qua họ ñã thiệt hành ñược lời dạy bảo của ðức Phật là lấy lòng

606

nhơn-hậu mà ñối-ñãi với sự thù-oán mặc dầu trong ñó họ bị ñau khổ nhiều.

Còn riêng về những cuộc xô-xát vừa qua là do sự phẩn-uất của một nhóm võ-sĩ mà tôi ñã kết nạp vào hàng-ngũ Bảo-An ðội, bởi vì cửa Phật luôn luôn mở rộng cho bất cứ một chúng-sanh nào muốn trở về với ðạo mà tôi thấy họ rất cần-thiết cho phong-trào tranh-ñấu ñể giải-phóng dân-tộc.

Hiện nay, nếu quả thật như lời ông nói, còn một vài cuộc rắc rối là do những bọn bất lương mà trong tất cả thời loạn nào cũng có, mượn danh-nghĩa của ông Trần-văn-Soái tự là Năm-Lửa ñể bóc lột lương dân. Nhưng chính ông Năm Lửa ñang nỗ-lực tiểu-trừ bọn ấy và cũng ñang phải ñối-phó với những bọn phản-ñộng trong hàng ngũ binh-ñội Pháp, sau ngày 30-10, ở một vài nơi còn tiếp-tục khủng bố chúng tôi và dân-chúng, như 16 người trong hàng ngũ chúng tôi bị bắn và ñánh chết trong lúc ban ñêm tại Lấp-Vò chẳng hạn. Còn toàn thể ñều tuân theo lịnh ngưng-chiến theo tinh-thần của Thỏa-Hiệp-Án 14-9.

Vấn.- Vậy sau khi ông tham-chánh tình-hình tín-ñồ của ông ở Hậu-Giang thế nào ? ðáp.- Một năm qua, tôi mất hẳn liên-lạc trong sáu tháng ñầu. Từ tháng hai, khi tôi có vài liên-lạc gián-tiếp thì những xung-ñột dữ-dội ngừng dứt rõ-rệt. Tuy vậy, không tránh khỏi vài sự xung-ñột nhỏ giữa hai bên. Nó có tánh-cách cá-nhơn hơn là tánh-cách toàn-thể như trước, vì tôi và những người cấp trên Việt-Minh không gặp-gỡ nhau nên những huấn-lịnh nghiêm-trị của một bên không ñược hiệu-lực toàn-vẹn. Theo những báo-cáo mấy hôm nay thì

607

sau khi tôi tham-chánh, quần-chúng của tôi bắt ñầu có một sự tín-nhiệm ở nơi sự hiệp-tác giữa ñôi bên và sự tham-chánh của tôi cáo-chung những tuyên-truyền láo-khoét, phao-vu từ trước tới giờ. Những sự tuyên-truyền ñó ñã làm cho toàn-thể bị tủi-nhục. Vấn.- Trong việc tham-chánh, ông có ñại-biểu cho một chánh ñảng nào không ? ðáp.- Về dĩ-vãng, sự hoạt-ñộng của tôi xuất phát trong ñịa-phận Phật-giáo và kết nạp ñược hơn triệu tín-ñồ. Thể theo tinh-thần ñại ñoàn-kết của toàn dân, tôi thay mặt cho ñám quần-chúng ñó mà tham-gia hành-chánh về mặt tinh-thần. Nhưng trong sự hoạt-ñộng ñể kiến-thiết quốc-gia về mặt chánh-trị thì tôi sẽ là ñại-biều cho chánh ñảng nào có một chương-trình dân-chủ xã-hội. Vấn.- Như vậy xin ông cho biết lý-tưởng chánh-trị của ông có liên-quan với giáo-lý nhà Phật không ? ðáp.- Theo sự nhận-xét của tôi về giáo-lý nhà Phật do nơi ðức Thích-Ca Mâu-Ni Phật ñã khai-sáng, lấy Chủ-nghĩa từ-bi bác-ái ñại-ñồng ñối với tất cả chúng-sanh làm nòng cốt thì tôi nhận Ngài là một nhà cách-mạng triệt-ñể về tư-tưởng; vì những câu “Nhứt thiết chúng-sanh giai hữu Phật tánh” và “Phật cũng ñồng nhứt thể bình-ñẳng với chúng-sanh”. ðã có những sự bình-ñẳng về thể-tánh như thế mà chúng-sanh còn không bằng ñược ðức Phật là do nơi trình-ñộ giác-ngộ của họ không ñồng ñều, chớ không phải họ không tiến-hóa ngang hàng với chư Phật ñược. Nếu trong cõi nhơn-gian nầy còn có chúng-sanh tiền-tiến áp-bức những chúng-sanh lạc-hậu thì là một việc trái hẳn với những giáo-lý chơn-chánh ấy. Giáo-lý ñó, ðức Thích-Ca Mâu-Ni không áp-dụng ñược một cách thiết-thực trong ñời của Ngài là do nơi hoàn

608

cảnh xã-hội của Ấn-ðộ xưa không thuận-tiện. Thế nên Ngài chỉ phát-dương cái tinh-thần ñó mà thôi. Ngày nay, trình-ñộ tiến-hoá của nhơn-loại ñã tới một mức khả-quan, ñồng thời với tiến-bộ về khoa-học thì ta có thể thực-hành giáo-lý ấy ñể thiệt-hiện một xã-hội công-bằng và nhơn-ñạo. Thế nên với cái tâm-hồn bác-ái, từ-bi mà tôi ñã hấp-thụ, tôi sẽ ñiều-hòa với phương-pháp tổ-chức xã-hội mới, ñể phụng-sự một cách thiết-thực ñồng-bào và nhơn-loại. Vấn.- Trước khi từ-giã, xin ông cho biết ñời sống ở bưng-biền có ảnh-hưởng chi tới sự hành ðạo của ông chăng ?

ðáp.- Với sự hành ðạo của tôi cảnh sống nào tôi cũng có thể sống ñược. Cái hành ðạo ñúng theo ý-tưởng xác-thực của nó là làm thế nào phát-hiện ñược những ñức tánh cao cả và thực-hành trên thiệt-tế bằng mọi biện-pháp ñể ñem lại cái phước-lợi cho toàn-thể chúng-sanh thì ñó là sự thỏa-mãn trong ñời hành ðạo của mình, chớ những sự tùy-ti ện về vật-chất ñối với tôi, không có nghĩa lý gì hết.

(Trích lục Báo “Nam Kỳ” ngày 29-11-1946).

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Tuyên bố: truyền ñạt, truyền ñi rộng rãi. ðem một việc gì nói ra ñể mọi người ñều biết. - Cận ñại: thời ñại lịch sử trước thời hiện ñại, ñời vừa qua. - Phân vân: xem tr. 223. - Phát xít Nhựt: xem tr. 586. - Lãnh ñạo: xin xem tr. 544. - Cách mạng: cuộc biến ñổi lớn trong xã hội, lật ñổ chế ñộ cũ, xây dựng chế ñộ mới tốt ñẹp hơn. - Cam go: gay go, nhiều gian khổ, nguy hiểm.

609

- Tung hoành: dọc và ngang. Vẫy vùng ngang dọc theo ý muốn không ñể bị buộc ràng. - Cứu tinh: vì sao cứu mạng. Người ñến tiếp cứu ra khỏi cơn nguy hiểm. - Tuyệt vọng: mất hết mọi hy vọng. - Chỉ ñạo: chỉ ñường, ñiều khiển, dẫn dắt. - Phẩn uất: nỗi căm giận bực tức chất chứa trong lòng không nói ra ñược. - Xung ñột: ñánh nhau, chống ñối, va chạm dữ dội. - Tham gia hành chánh -Tham chánh: tr. 601. - Biểu dương: nêu cao, trình diễn‚ bày tỏ một cách rõ ràng ñể mọi người trông thấy. - Tham vọng: ham muốn, sự mong ước quá to lớn. - Vương bá: tước vương và tước bá, tầng lớp quý tộc cao nhất thời xưa. Hai tước hiệu của người dựng nước hồi xưa, tùy cách dựng nước do chánh nghĩa hay tàn sát mà xưng vương hay xưng bá. - Hờ hững -Hẫng hờ: tr. 430.- Biện pháp: xem tr. 595. - ðại cương: ñiều quan trọng lớn lao, ñiều cốt yếu, bao quát. - Vệ quốc ñoàn: ñoàn quân bảo vệ tổ quốc. - Sáp nhập - Sát nhập: nhập chung lại - thường nói về các tổ chức hành chánh nhập vào nhau làm một - Ví dụ: Sáp nhập thành phố Chợ Lớn về Sài Gòn thành ðô thành Sài Gòn. - Thanh minh: giải thích cho rõ ñiều bị hiểu sai, hiểu lầm. - ðính chánh: sửa cho ñúng.

610

- ðồn ñãi: nói chuyền cho nhiều người nghe một chuyện gì. - Phong trào: xin xem tr. 89. - Giải phóng dân tộc: làm cho dân tộc ñược tự do, giải thoát dân tộc khỏi áp bức, ñược tự do. - Bóc lột: xem tr. 546. - Phụng sự: xin xem tr. 544. - Nỗ lực: ráng hết sức. Hết sức cố gắng. - Tiểu trừ: trừ khử, tiêu diệt hoàn toàn. - Phản ñộng: làm ngược lại, chống lại một cuộc mưu toan, một hành ñộng. - Khủng bố: làm cho người sợ hãi. Dùng võ lực ñàn áp làm cho khiếp sợ hầu phục tùng. - Thỏa hiệp án: bản văn ghi rõ sự cam kết thỏa hiệp của hai bên về những ñiều kiện cần thiết. - Tuyên truyền láo khoét: dùng mọi cách loan truyền một tin bịa ñặt nhằm mục ñích gạt người. - Tín nhiệm: xin xem tr. 30. - Hấp thụ: xin xem tr. 356. - Phao vu: ñặt ñiều nói gian cho người. Dựng ñứng câu chuyện ñể buộc tội người. - Chương trình: bản sắp ñặt những việc phải làm cho có thứ tự. - Thể tánh: có thân xác, có tánh tình. - Tiền tiến - Tấn tri ển: xem tr. 59. – Tùy tiện: tr. 554. - Lạc hậu: rớt lại sau, không theo kịp kẻ trước. Chậm tiến, kém mở mang. - Phát dương - Phát: nổi lên. Dương: cất lên. Làm cho mạnh mẽ lên ñể mọi người trông thấy. - Thiết thực: việc làm sát với sự thật, hợp với yêu cầu thực tế trước mắt, không mơ hồ.

611

--- oOo ---

NHỮNG BÀI SÁNG-TÁC NĂM ðINH-H ƠI (1947)

-- ••• --

ANH PHI ỆT xướng: (¹)

Non nước ngửa nghiêng vẫn ngủ ỳ ? Ai ôi tỉnh dậy, dậy rồi ñi. ði lo sự nghiệp trai thời loạn, Khỏi thẹn người xưa lúc gặp thì.

-- ••• --

ðƯC THẦY họa: Lặng-lẽ tính toan ñâu ngủ ỳ ! Chỉnh-tu binh mã ñể rồi ñi. Khi ñi muông sói ñều tan-vỡ, Rõ mặt hùng-anh tạo thế thì ...

Miền ðông, mùa xuân năm 1947. 1.- Bài nầy của anh mười Phiệt, thuộc nhóm Bình-Xuyên (làm ñã từ lâu) ñọc có ý kích-thích ðức Thầy trong khi Ngài ñang nằm nghỉ trưa. ðức Thầy liền ứng khẩu ñáp họa liền làm cho anh em Bình-Xuyên vổ tay nhiệt liệt.

-- oOo ---

TẶNG CHIẾN-SĨ BÌNH-XUYÊN

Trước khét tiếng trong làng dao búa, Lúc quân thù thống-trị nước non Nam. Khách giang-hồ tụ ngũ tùng tam, Quyết khuấy nước chọc trời cho thỏa chí. Dân-chúng trách ñám người không biết nghĩ, Cứ quanh năm suốt tháng phá hương-thôn.

612

Vì an ninh giặc Pháp cử binh rồn, Khi sa lưới phải lao tù nơi hải ñảo. Rồi vượt biển bao nài cơn gió bão, Về quê nhà tánh cũ cứ nghinh-ngang. Lúc hoàn-cầu tiếng súng nổ vang, Bừng tỉnh giấc bàng-hoàng suy nghĩ lại. Từ thuở bé bao phen tang hải, Khí kiêu-hùng ñem lại những chi ñâu ? Nhìn non sông ñượm vẻ âu sầu, Lòng yêu nước bắt ñầu tim sóng dậy. Cờ ñộc-lập Bắc, Nam, Trung phe phảy, Trước gió chiều hãnh-diện với lân bang. Bỗng phương Âu vô số bọn tham tàn, Tàu, bôm, súng ñem sang non nước Việt. Ách nô-lệ dân ta ñà chán biết, Nên quyết lòng nổi dậy chống xâm-lăng. Chỉ quân Tây thề một tiếng rằng: Thà cam chết, không làm dân bị trị. Bọn cách-mạng giả danh ñang rối trí, Khu Bình-Xuyên tiếng súng nổ vang tai. ðoàn dũng binh tiếng ñếm một hai ... Nhắm hướng có quân thù xông lướt ñến. ðạp thành lũy cứu giống nòi yêu mến, Làm rơi ñầu, ñổ máu biết bao ngàn. Tiếng anh-hùng nổi dậy khắp giang-san. Thay những tiếng bạo-tàn cơn thất chí. Xông trận ñịa nêu gương trang dũng-sĩ, Tự hào rằng Nam-Việt kém chi ai. Ngàn muôn năm ghi nhớ khách anh-tài,

613

Trong sách sử tiếng Bình-Xuyên luôn chói rạng.

Miền ðông, ngày 10-1-1947.

--- oOo ---

TẾT Ở CHIẾN-KHU

Tặng bạn ngày xuân chén rượu nồng, Uống rồi vùng-vẫy khắp Tây-ðông. ðem nguồn sống mới cho nhơn loại, ðể tiến, tiến lên cõi ñại-ñồng.

Rượu xuân càng nhắp càng say, Gió xuân càng thổi thì tài càng tăng.

Ngày tết năm nay ở chiến-khu, Bưng-biền gió lốc tiếng vi-vu. Xa xa súng nổ thay trừ-tịch, Dân Việt còn mang nặng mối thù.

Mối thù nô-lệ trả chưa xong, Pháp-tặc còn trêu giống Lạc-Hồng. Dùng thói dã-man mưu thống-tr ị, Thì ta quyết chiến dễ nào không !

Dễ nào không dám gắng hy-sinh, Giữ vững non sông ñất nước mình. Tự lập nghìn xưa gương chói rạng, Anh-hùng khởi xuất chốn dân-binh.

Dân-binh Nam-Việt mấy ai bì ? Không súng tầm-vông cũng vác ñi. Xông lướt trận tiền ngăn giặc mạnh, Liều thân cứu nước lúc lâm nguy.

Nước lúc lâm nguy há ñứng nhìn,

614

Lòng mang ðại-Nghĩa dễ thân khinh. Máu ñào xương trắng phơi ñầy nội, Quyết ñổi tự-do mới thoả tình.

Thỏa tình ñược sống dưới trời ðông, Tổ phụ ngày xưa rất ñẹp lòng. Nhìn thấy cháu con không thẹn mặt, Từ ñây non nước thoát nguy vong.

Bình-Hòa (Chợlớn) ngày 2-1 ðinh-Hợi (1947).

--- oOo ---

KỶ-NIỆM RỪNG CHÀ-LÀ

Rừng Chà-Là, rừng Chà-Là van tuế ...! Thành lũy ấy chông gai bao xiết kể, Muôn quân thù ñâu dám dẫm chơn vô. ðây là nơi tướng Việt thiết mưu-mô, Chờ cơ-hội quét tan loài xâm-lược. Tranh ñộc-lập ñể bảo-tồn non nước, Biết bao lần chúng giặc phải cuồng-ñiên. Vì ñem quân cả phá Bình-Xuyên, Chạm trán với chiến binh hùng-dũng. Một năm qua bền gan không nao-núng, Dù thảo-lương thiếu túng chịu gian-nan. Nơi rừng xanh chịu lắm cảnh cơ-hàn, Mưa nắng táp gió sương dầu-dãi. Nước Nam-Việt ở ven bờ Nam-Hải, Ngàn xưa từng chống lại họa xâm-lăng. Bạch-ðằng Giang công nghiệp ấy ai bằng, Quân Việt it ñánh tan Mộng-Cổ mạnh. Nay giặc Pháp buông lung kiêu-hãnh,

615

Ỷ lại vào tàu-chiến với phi-cơ. Nơi sa-trường chúng gặp cảnh bất ngờ, Sức kháng-chiến ngàn xưa nay sống dậy. Nơi Hành-dinh gió vàng phe phảy, Khách viễn-phương mượn lấy tờ hoa. Vài câu văn thô kịch gọi là, ðể kỷ-niệm chốn “Bình-Xuyên” anh-dũng.

H.H tặng chiến-sĩ Liên-khu Bình-Xuyên (2-47).

--- oOo ---

ÔNG TRẦN-VĂN-SOÁI và ÔNG NGUYỄN-GIÁC-NGỘ

Tôi vừa hội hiệp với ông Bửu-Vinh bỗng có sự biến-cố xảy ra, tôi và ông Vinh suýt chết, chưa rõ nguyên-nhân còn ñiều-tra; trong mấy anh em phòng-vệ không biết chết hay chạy ñi, nếu có ai chạy về báo-cáo rằng tôi bị bắt hay mưu sát thì các ông ñừng náo ñộng.

Cấm chỉ ñồn ñãi, cấm chỉ kéo quân ñi ti ếp cứu, hãy ñóng quân y tại chỗ.

Sáng ngày tôi sẽ cùng ông Bửu-Vinh ñiều-tra kỹ-lưỡng rồi về sau.

Phải tri ệt-ñể tuân lịnh. Ngày 16-4-47: 9 giờ 15 ñêm.

Ký tên: S. --- oOo ---

PHỤLỤC

616

Những bài không rõ thời-gian tính sáng-tác, và những phương thuốc gia-truyền.

--- oOo ---

NHỮNG BÀI SAU ðÂY KHÔNG RÕ ðỨC THẦY VI ẾT TẠI ðÂU

VÀ HỒI NÀO

--- oOo ---

LO NƯỚC

Nước Việt trẻ già mãi ngóng trông, Ngày nào hưng phục cõi trời ðông. Lẽ ñâu Tạo-hóa riêng cay ñộc, ðày khắc mãi chi giống Lạc-Hồng.

--- oOo ---

NỢ NƯỚC

Một phen nợ nước lâm ñền, ðạo làm thần-tử cho bền chí trai. Thừa cơ xoay trở gót hài,

Vung gươm Thần-Thánh dẹp loài cẩu phiên.

--- oOo ---

KHÔNG KHÔNG

ðại ñạo giáo dân, dân bất tri, Khai năng bạch phát ñãi hà thi. Công-danh phú-quí chung huờn mộng, Kỳ-cá miên qui thố nhứt kỳ.

Phỏng dịch:

- Dạy ðạo cho dân nhưng dân không hiểu ý tốt ñó. - Mái tóc trên ñầu ñã trắng mà ý nguyện chưa tròn.

617

- Danh vọng của tiền rốt cuộc như giấc chiêm bao. - Phật ñạo rồi ñây sẽ vẻ vang.

--- oOo ---

TỈNH GIẤC MƠ

Một giấc mơ-màng, một giấc say, Tỉnh hồn mới biết cuộc trần-ai. Trần-ai rày ñã xa phiền lụy, Rán bước qua truông kẻo nữa hoài.

Nợ thế âu toan tròn nợ thế, ðường tu sớm liệu vẹn ñường tu.

--- oOo ---

SẦU BÁ TÁNH

Cúi lạy Tây-phương chốn Phật-ñàn, Vưng lời truyền dạy các chư bang. Âu-sầu bá tánh gieo tình ác, Bị lũ con buôn quá tráo hàng.

--- oOo ---

GÌN TỤC CỔ

Cũng dòng dân Việt cũng màu da, Sao lại chê bai thói tục nhà. Phong-hóa lễ-nghi trề nhún bỏ, Gia nghiêm nghĩa tiết choán Nam-gia !

--- oOo ---

LỐ VỪNG HỒNG

Khói tỏa mây ung sương mịt mù, Vừng hồng vừa lố cảnh trời thu. Ruộng sâu ñã cấy chờ bông trái,

618

Thì sẽ ấm no thoát ngục tù.

Ngục tù giam hãm mấy mươi năm, Nhớ lại quặn ñau khúc ruột tằm. Rày gặp mưa nhuần ân Thánh-ñế, Tưới cho trăm họ bớt mê lầm.

--- oOo ---

XÉ-XÂU NHAU

Gẫm thấy cuộc ñời xô-xát mãi, Dắt tay nhau ñến bãi tha-ma.

Gió Á mưa Âu bùng sấm dậy, Hãi-hùng tranh chiến xé xâu nhau. Hồng-trần trở lại màn u-ám, Khắp cả chúng sanh nhưộm máu ñào.

-- ••• --

CHUYỂN PHÁP-LUÂN

Lòng thương lê-thứ ñáo ta-bà, Thừa chuyển pháp-luân dụng khuyến-ca. Cảnh tỉnh người mê về cõi ngộ, Dạy răn kẻ tục vượt nê-hà.

-- ••• --

LÚC TA T ỈNH

Tỉnh giấc mơ màng cảnh mộng hoa, Tỉnh lòng lê-thứ chữ nhơn-hòa. Tỉnh thân tầm ñạo xa trần-tục, Tỉnh chuyện gần xa tiếng thiết-tha.

Tỉnh biết ñời nay lỗi ñạo hằng, Tỉnh tâm già trẻ bớt làm nhăng.

619

Tỉnh câu phụ tử tình thâm ấy, Tỉnh hết vạn dân biết thượng tằng.

-- ••• --

CHO MỘT VỊ SƠ TÂM

Duyên lành mới gặp cảm tình ông, Rõ việc mở mang giống Lạc-Hồng. Bí hiểm cơ-huyền nơi diệu lý, Nhiệm mầu Phật pháp chốn thần thông. Trau tria nhục thể về nơi cũ, Chùi rửa tim gan một tấc lòng. Cố tưởng ước mơ ñời thạnh trị, Ngặt vì vận bĩ bắt cuồng ngông.

-- ••• --

CHÍ THANH CAO

Một thân quyết chí phá lâm tòng, Dắt chúng ñời nầy liễu diệu thông. Nhắc nhở con hiền noi tục cổ, Kêu chừng trẻ thảo góc trời ñông. Ngày thanh mong tưởng cho mau tới, ðêm vắng ước mơ lộ vẻ hồng. Sẽ ñược hiệp hòa non phụng gáy, Trung thần thỏa dạ hết chờ trông.

NGHĨA CHỮ KHÓ.-

- Làng dao búa: giới anh chị du côn. Dao và búa, khí giới của các tay anh chị du côn, lắm khi chém mướn lấy tiền công. - Tang hải-Tang ñiền biến vi thương hải: tr.108.

620

- Kiêu hùng: mạnh mẽ và oai dũng. - Hãnh diện: sung sướng ra mặt, ñắc ý. Hài lòng với cái mình cho là hơn người khác. Ví dụ: hãnh diện vì mình có ñứa con nên người. - Lân bang: xin xem tr. 472. - Khai hóa:xin xem tr. 422. - Thất chí: không ñược thỏa chí rồi buồn rầu. Mất hết ý chí.Không còn hăng hái. - Chiến khu: khu vực chiến ñấu. Khu vực ẩn náo của quân ñội cách mạng chống với chánh quyền, hoặc chánh quyền phối hợp với dân chúng chống giặc xâm lăng. - Bưng biền: vùng ñầm lầy, rừng sâu núi cao dễ ẩn núp làm căn cứ chiến ñấu. - Dã man: người chậm tiến chưa ñược khai hoá. - Thống trị: xin xem tr. 16.- Kiêu hãnh: xin xem tr. 55. - Tự lập: tự mình gầy dựng cho mình, không nhờ cậy hay cầu cạnh người nào. - Dân binh: cách tổ chức chiến ñấu lâu dài, dân mỗi ñịa phương ñều ñược võ trang, ñược tập rèn quân sự, vẫn ở nhà lo sản xuất, có giặc thì ñánh. - Tầm vông: một loại tre ñặc ruột, to hơn cổ tay, dùng làm roi, ñầu vạt nhọn ñể ñâm. - Phơi ñầy nội: phơi ñầy ñồng. - Nao núng – Núng nao: xem tr. 444. - Thảo lương - Lương thảo: xin xem tr. 561. - Dầu dãi - Dãi dầu: xin xem tr. 270. - Bạch ðắng Giang: tên con sông chảy qua các tỉnh Bắc Ninh, Hải Dương và Quảng Yên ñổ ra vịnh Bắc Việt, trên con sông lịch sử này, năm 938 Ngô Quyền

621

bắt tướng Nam Hán là Thái tử Hoằng Thao, giải phóng nước Nam sau hơn ngàn năm bị Tàu cai trị. Cũng trên sông này, năm 1288, Hưng ðạo vương Trần Quốc Tuấn ñánh bại quân Nguyên (Mông Cổ) Thoát Hoan phải chui vào ống ñồng cho quân khiêng chạy về nước. - Mông Cổ: một nước ở miền Bắc Trung Hoa, dân sống ñời du mục, giỏi cỡi ngựa, bắn cung và rất hiếu chiến. ðầu thế kỷ XIII ñã chiếm hết vùng Trung Á, Ba Tư (Iran) và ñông bắc Âu châu. Từ 1271, diệt nhà Tống (Tàu), lập nên nhà Nguyên. Năm 1360, bị Châu Nguyên Chương lấy lại nước, dựng lên nhà Minh và nhà Minh chiếm thêm một phần ñất của Mông Cổ. Hiện Mông Cổ bị chia ñôi: Ngoại Mông là nước Cộng Hòa nhân dân, ñộc lập từ 1921, diện tích 1.621.000 cây số vuông. Nội Mông phụ thuộc Tàu và tự trị từ năm 1947. - Buông lung: xin xem tr. 168. - Khách viễn phương: khách phương xa. - Tờ hoa: xin xem tr. 223. - Thanh cao: xin xem tr. 61. - Hưng phục: gầy dựng lại; làm cho phát ñạt như lúc trước. - ðày khắc: bắt hành hạ và làm việc hết sức cực nhọc, khổ sở. - Lâm ñền: phải ñền ñáp, phải báo ñáp. - Thần tử: tôi con. Tôi ñối với vua, con ñối với cha, phải hết lòng hết sức. - Cẩu phiên: chó phiên, xem giặc như chó. Phiên: xin xem Phiên tặc: trang 517.

622

- Tha ma: bãi ñất dành chôn người chết. - Gia nghiêm: ba tôi, cha tôi. Nói về cha mình với người khác. - Nghĩa tiết - Tiết nghĩa: tiết trinh, tiết tháo và trung nghĩa. - Tiết tháo: xin xem tr. 24.- Phong hóa lễ nghi: tr. 270. - Pháp luân: bánh xe ðạo lý. Bánh xe tượng trưng Giáo pháp của Phật, hàm ý bánh xe lăn tới chớ không thối lui, có nghĩa giáo pháp Phật thuyết nhằm ñưa chúng sanh tiến lên cõi giải thoát. Bánh xe lăn tới ñâu thì gai cỏ bị diệt tới ñó; thi hành ñúng Giáo pháp Phật thuyết sẽ diệt hết phiền não và mê tối. - Cõi ngộ: nơi mà con người hoàn toàn giác ngộ, tức sáng suốt, thông suốt ñạo lý, lòng không còn vướng mắc những thứ tình cảm: vui, buồn, yêu, thương, giận, ghét, ham muốn như người thường ... - Nê hà: xin xem tr. 451.- Thượng tằng: xin xem tr. 512. - Lâm tòng - Tòng lâm: rừng cây tùng, chỉ các nơi xa xôi hẻo lánh. Khi ðức Thế Tôn còn tại thế, Ngài thường nhóm họp chư ñệ tử và những người theo ñạo, vào rừng nghe Ngài giảng dạy giáo lý. Sau này dùng hai tiếng Tòng lâm chỉ nơi hội họp dạy ñạo, như chùa am, nơi thanh tịnh tu hành. - Li ễu: thông suốt, hiểu rõ lý lẽ của ðạo. - Diệu thông: thông suốt lý lẽ nhiệm mầu.

--- oOo ---

623

VÀI TOA THU ỐC NAM Mà ðức Thầy ñã dùng từ năm 1939 ñể trị bịnh cho bá-tánh thập phương.

-- ••• --

1.- BỊNH HO

É tía, rau tần, rễ chanh, gừng lùi, lá bưởi, bông thọ, rễ chòi mòi (sao) một xu nhơn trần, một xu trắc bá diệp.

-- ••• --

2.- BỊNH BAN

Chổi ñực, vòi voi, hắc-sửu, rau bợ, rễ chòi mòi, năm thứ ñậu, ñọt tre mở một nắm (sao chín).

-- ••• --

3.- BỊNH THƯỜNG

Lá xoài, lá ổi, lá mít, lá bưởi, bông trang hay là bông thọ (ñể sống).

--- oOo --

33 TOA THUỐC GIA TRUY ỀN MÀ ðỨC THẦY ðÃ GIAO CHO ANH EM TÍN- ðỒ Ở BẠC-LIÊU H ỒI THÁNG 6 DL.1945, TRONG LÚC NGÀI ðI KHUY ẾN NÔNG.

1.- CẢM MẠO (thuốc tán)

Xuyên hậu phát 1 lượng. Quản trần bì (sao) 1 lượng. Bạch bì 1 lượng. Xuyên khung (sao) 1 lượng. Sa nhân 1 lượng. Bạch khấu 1 lượng. Bạch trực (sao) 2 lượng. Thương trực (sao) 2 lượng. Cam thảo 1

624

lượng. Thảo quả 2 lượng. Hoài hương 2 lượng. Thạch cao 1 lượng. Chánh thần khúc 1 lượng. Tán khô ñể vô ve, mỗi lần uống 1 chỉ với nước gừng, trị nóng lạnh, mới cảm, nhức ñầu, thổ tả, ñau bụng, ban trái.

-- ••• --

2.- CẢM GIÓ

Sa sâm 2 chỉ. Kiết cánh 1 chỉ. Phục linh 1 chỉ. Tiền hồ 2 chỉ. ðộc huợt 2 chỉ. Sài hồ 2 chỉ. Cam thảo 1 chỉ. Xuyên khung 1 chỉ. Chỉ xát 1 chỉ. Khương huợt 1 chỉ. Sanh cương 2 chỉ. Uống rồi trùm lại chờ ñổ mồ hôi.

-- ••• --

3.- CẢM ba bốn ngày sắp lên, nửa trong nửa ngoài, nóng lạnh từ hồi, cổ không thông, khô cả nước miếng hoặc làm rét.

Sài hồ 3 chỉ. Bạch bì sâm 3 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Trần bì (sao) 2 chỉ. Thảo quả 3 trái. Chế bản hạ 2 chỉ. Hoàng cầm 3 chỉ. Thương trực (sao) 2 chỉ. Hậu phát 2 chỉ. Gừng sống 4 lát. Uống hai nước.

-- ••• --

4.- HO GIÓ mới cảm trong mười ngày thì cứ uống.

Tử tô diệp 2 chỉ. Bạc hà 2 chỉ. Quế tiện 1 chỉ. Hạnh nhơn 2 chỉ. Sanh cương 5 lát. Trần bì (sao) 2 chỉ. Tang bạch bì 3 chỉ. ðại phúc bì 2 chỉ. Trầm hương

625

tốt (gói riêng) 2 chỉ. Ma hoàng 1 chỉ. Tô tử 2 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Sắc uống hai nước.

-- ••• --

5.- TRỊ BỊNH HO vừa phát nóng lạnh dữ lên thì ho dữ-dội ấy là cảm gió vào phổi hóa nóng nhiều.

Sa sâm 3 chỉ. Kiết cánh 2 chỉ. Cát căn 2 chỉ. Chỉ xác (sao) 2 chỉ. Tử tô diệp 2 chỉ. Tiền hồ 2 chỉ. Phục linh củ 2 chỉ. Nam mộc hương 1 chỉ. Trần bì (sao) 2 chỉ. Chế bản hạ 3 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Sanh cương 5 lát. Uống hai nước.

-- ••• --

6.- HO thuộc về thận

Trạch tả 3 chỉ. Táo nhục 3 chỉ. Thiên mông ñông 2 chỉ. Ngưu tất 2 chỉ. Hoài sơn (sao) 4 chỉ. Lão thục ñịa 8 chỉ. Mạch môn ñông 3 chỉ. Hạnh nhơn 2 chỉ. Phục linh củ 3 chỉ. Ngũ vị tử 1 chỉ. Mẫu ñơn 3 chỉ.

Sắc 2 nước vắt nước cốt chia ra 2 phần uống 2 lần.

-- ••• --

7.- HO GIÓ lâu quá mà thuốc nào cũng vô hiệu

Kha tử (nướng cho vàng) 5 chỉ. Cam thảo 2 chỉ.

Hai vị nầy chung lại, sắc uống, hiệu nghiệm như thần.

-- ••• --

8.- HO RA HUYẾT Ói cả tô, lúc ñầu vừa ói ra nó nặng ngực

626

(thượng tiêu)

ðại hoàng tốt (sao rượu cho khô) 2 chỉ. Xuyên hoàng liên 3 chỉ. Huỳnh cầm 4 chỉ. Sắc 2 nước uống 2 lần, cho ỉa ñừng sợ (mệt mà bổ). Xổ rồi lại uống thang dưới ñây:

Văn thảo (sao) 2 chỉ. Lão thục ñịa 8 chỉ. Ngũ vị tử 1 chỉ. Thiên môn ñông (khử bỏ tim) 3 chỉ. Hoài sơn (sao) 4 chỉ. Phục linh củ 3 chỉ. Mạch môn ñông 2 chỉ. ðơn bì 4 chỉ. Táo nhục 2 chỉ. ðông hoa 2 chỉ. Hốt 1 thang sắc 2 nước, vắt lấy nước cốt uống 2 lần, uống luôn 3 thang thì hết, nếu uống mà sôi bụng ỉa ấy là lão thục ñịa xấu, phải mua thứ tốt.

-- ••• --

9.- ðÀN BÀ HUYẾT BĂNG cầm lại rồi còn ñương mệt nhọc lại hóa ho nhiều.

Phòng ñản sâm 3 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Xuyên khung 2 chỉ. Mạch môn ñông (khử bỏ tim) 2 chỉ. Công giao châu 2 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Lão thục ñịa 5 chỉ. ðại ñương qui 3 chỉ. Phục linh củ 2 chỉ. Bạch thược (sao) 3 chỉ. ðông hoa 2 chỉ. Ngũ vị tử 1 chỉ. Tam thốc can 2 chỉ. Kỳ ngại khô 1 chỉ.

Sắc 2 nước, uống 2 lần. Uống 5 thang mới giảm và hết.

-- ••• --

10.- ðÀN BÀ ðƯỜNG KINH ñi râm-rỉ cả 10 ngày hay nửa tháng mà không dứt

627

Tam thốc can 3 chỉ. Viễn chí 2 chỉ. Phòng ñản sâm 3 chỉ. Chánh phục thần 3 chỉ. Cam thào 2 chỉ. Chá hoàng kỳ 4 chỉ. Quảng mộc hương (gói riêng không sắc) 6 chỉ. ðại qui ñầu 3 chỉ. Tàng táo (sao) 2 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Long nhãn nhục 2 chỉ. Sắc 2 nước, uống 2 lần. Uống một thang thì hết. Cử ăn, hành, tỏi.

-- ••• --

11.- HUYẾT HƯ, CẢM MẠO nóng lạnh, không có mồ hôi, ñướng kinh quá kỳ không ñi.

Lão thục ñịa 5 chỉ. Bạch thược 2 chỉ. ðại ñương qui 3 chỉ. Tử tô diệp 2 chỉ. Kiết cánh 2 chỉ. Pháp hạ 2 chỉ. Phục linh 2 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Xuyên khung 2 chỉ. Phòng ñản sâm 3 chỉ. Trần bì (sao) 2 chỉ. Tiền hồ 2 chỉ. Càn cát 1 chỉ. Chỉ xác (sao) 2 chỉ. Sắc 2 nước, chia ra uống 2 lần. Uống 3 thang ñổi toa.

-- ••• --

12.- ðIỀU HÒA HUYẾT, TRỊ HUYẾT NÓNG ñau bụng, nhức mỏi, ñường kinh trồi sụt.

Lão thục ñịa 3 chỉ. Xuyên khung 3 chỉ. Chế hương phụ 1 chỉ. Ích mẫu 2 chỉ. Bạch thược 3 chỉ. ðương qui 3 chỉ. Ô dước 2 chỉ. Sanh cương 5 lát. Sắc 2 nước uống 2 lần.

-- ••• --

13.- ðIỀU KINH, ðÀN BÀ KINH K Ỳ trồi sụt, ñau bụng nhiều ít không chừng

628

Trạch tả (sao) 3 chỉ. Táo nhục 2 chỉ. Bạch thược 3 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Hoài sơn (sao) 4 chỉ. Lão thục ñịa 7 chỉ. Xuyên khung 2 chỉ. Mẫu ñơn 3 chỉ. Phục linh 3 chỉ. ðương qui 3 chỉ. Sắc 2 nước uống nhiều thang mới dứt.

-- ••• --

14.- THUỐC SẢN HẬU (trong 15 ngày mà hóa các chứng bịnh gì cứ uống. Còn trong 8 ngày thì cứ uống chớ ngại chi).

ðương qui vĩ 7 chỉ. ðào nhân 3 chỉ. Cam thảo chá 2 chỉ. Xuyên khung 5 chỉ. Bào cương 2 chỉ. Nước lã một chén, nước ñái 1 chén, sắc còn 7 phân, thêm một chung nước ñái vô chén thuốc, thuốc sắc rồi uống ấm. Khi mới ñẻ hốt hai thang, sắc thang trước lấy nước nhứt, lại sắc thang sau lấy nước nhứt uống vô, rồi lấy cái xác của 2 thang (sắc rồi) sắc nước nhì cũng như cách trên bảo vậy. Nếu uống liền 4 thang như vậy thì càng tốt.

-- ••• --

15.- THUỐC ỈA NƯỚC NHIỀU và nóng nhiều

Trạch tả 3 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Phòng ñản sâm 3 chỉ. Trần bì (sao) 2 chỉ. Sanh cương 5 lát. Phục linh 3 chỉ. Biên ñậu (sao) 3 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Sài hồ 3 chỉ. ðại táo 3 trái. Hoài sơn (sao) 3 chỉ. Sắc hai nước uống ấm.

-- ••• --

629

16.- TỲ VỊ QUÁ HƯ LẠNH sanh ra ỉa nước, ăn không vô

Bạch trực (sao) 3 chỉ. Phòng ñản sâm 3 chỉ. Hắc phụ tử 3 chỉ. Hắc cương 2 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Phục linh 3 chỉ. Hoài sơn (sao) 4 chỉ. Biên ñậu (sao) 3 chỉ. Sanh cương 5 lát. Sắc 2 nước uống 2 lần. Chừng vài thang thì hết ỉa.

-- ••• --

17.- ĂN CHẬM TIÊU, SÌNH B ỤNG NO HƠI, ñau bụng, hoặc lạnh tay chơn, ói mửa ỉa ra nước

mà không thôi

Phòng ñản sâm 4 chỉ. Càn cương 2 chỉ. Hắc phụ tử 2 chỉ. Cam thảo chích 2 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Hoài sơn (sao) 3 chỉ.

Hốt 1 thang sắc 2 nước uống 2 lần. Uống 3 thang ñổi toa.

-- ••• --

18.- ĂN KHÔNG TIÊU, ðAU BỤNG ngăn ngực, nghẹn trong cổ

Phòng ñản sâm 2 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Mạch nha (sao) 2 chỉ. Thần khúc 2 chỉ. ðại táo 3 trái. Phục linh 2 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Bào cương 1 chỉ. Sơn tra 2 chỉ. Gừng sống 5 lát. Sắc 2 nước uống ấm.

-- ••• --

19.- BỊNH KI ẾT ðI SÔNG NHIỀU, rặn nhiều và ra ñàm ít

630

Bạch thược (sao) 3 chỉ. Xuyên hoàng liên 4 chỉ. Vỏ lựu nướng 5 chỉ. Thương trực (sao) 4 chỉ. Quảng mộc hương 3 chỉ.

Chung lại tán nhỏ, thêm vô một chỉ nhựa bông, tán chung. Uống mỗi lần 1 chỉ. Chừng 5 lần hết bịnh (cần thêm nhiều cho dứt căn). ðàn bà ñẻ cũng uống ñược.

-- ••• --

20.- TRỊ BỊNH UẤT MỚI CÓ, xổ êm

Sài hồ 3 chỉ. ðại hoàng 3 chỉ. Sanh cương 4 lát. Chế bản hạ 3 chỉ. Sanh chỉ xác 3 chỉ. Xích thược dược 2 chỉ. Huỳnh cầm 2 chỉ. ðại táo 3 trái. Uống một nước ñể lâu ước chừng 2 giờ xem có ñi sông chăng hoặc có sôi ruột mà chưa sông thì uống thêm nước nhì; như có sông mà ít thì uống thêm nửa nước nhì. Uống thuốc xổ thì nên dè-dặt vì bịnh hư dễ xổ, bịnh thiệt khó xổ. Vậy nên mình coi thêm bớt cho vừa ý.

-- ••• --

21.- XỔ RỬA SẠCH ðỘC CŨ, ñau lâu uất bón phong nhiều, ung ñộc

ghẻ chốc, nóng trong mình

Phòng phong 2 chỉ. Bạch thược 1 chỉ. Xuyên khung 1 chỉ. Phát tiêu (ñể riêng) 2 chỉ. Liên kiều 1 chỉ. Kiết cánh 1 chỉ. Ma hoàng 1 chỉ. Huợt thạch 15 phân. ðại hoàng 2 chỉ. Bạc hà 1 chỉ. Cam thảo 1 chỉ. Chi tử 1

631

chỉ. Huỳnh cầm 1 chỉ. Bạch trực (sao) 2 chỉ. Kinh giái 1 chỉ. Thạch cao 15 phân.

Sắc 2 nước uống 2 lần (uống quá sức thuốc có hại).

-- ••• --

22.- THUỐC TIÊU TR Ị BÁ CHỨNG như: thũng thực vật, bại xụi

Hương phụ tử chế 1 cân (chia 4 phần tẩm muối, tẩm gừng, tẩm nước ñái, tẩm giấm trọn ñêm, sao cho cháy một chút). Hắc sửu nửa cân (phân nửa sao, phân nửa ñể sống). Ngũ linh chỉ 1 cân (rửa sạch, tẩm giấm sao cháy một chút). Tạo giác nửa cân (ñể sống). 4 vị chế xong ñều tán nhỏ, khuấy hồ gạo vò viên bằng hột bắp, mỗi lần uống 30 hoàn với nước trà tống hạ, như uống nhiều bằng hai thì xổ êm, uống ít thì tiêu.

-- ••• --

23.- ðAU LƯNG

Trạch tả (sao) 3 chỉ. Mẫu ñơn 3 chỉ. Lão thục ñịa 7 chỉ. ðỗ trọng (sao muối) 2 chỉ. Táo nhục 2 chỉ. Hoài sơn (sao) 4 chỉ. Phục linh 3 chỉ. Thục ñạn 2 chỉ. Sắc 2 nước uống ấm.

-- ••• --

4.- TỨC VÀ LÓI RA SAU L ƯNG

Sài hồ 4 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Phục linh 4 chỉ. Bạc hà 2 chỉ. Hương phụ chế 3 chỉ. Bạch thược (sao)

632

4 chỉ. ðương qui 3 chỉ. Cam thảo 1 chỉ. Ô dước 2 chỉ. Sắc 2 nước thêm 5 lát gừng sống.

-- ••• --

25.- PHONG ðAU MÌNH, nhức mỏi, bổ huyết và hành huyết, bổ khí

Lão thục ñịa 4 chỉ. Xuyên khung 3 chỉ. Phòng ñản sâm 4 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. ðộc huợt dương 2 chỉ. Xuyên túc ñoạn 2 chỉ. Bạch thược (sao) 3 chỉ. ðại qui ñầu 3 chỉ. Phục linh củ 2 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Chá hoàng kỳ 2 chỉ. Linh tiên 2 chỉ. Sắc 2 nước uống 2 lần. Uống 2 thang nghỉ. Rồi uống toa thuốc dưới ñây: ðộc huợt 2 chỉ. ðỗ trọng (sao) 3 chỉ. Tế tân 1 chỉ. Tần giao 2 chỉ. Quế tâm 1 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Phòng phong 2 chỉ. Xuyên khung 2 chỉ. Tang kỳ sanh 3 chỉ. Ngưu tất 2 chỉ. Phòng ñản sâm 3 chỉ. Phục linh 2 chỉ. Bạch thược 2 chỉ. Thục ñịa 4 chỉ. ðại ñương qui 3 chỉ. Sanh cương 5 lát. Sắc 2 nước chế thêm 1 chung nhỏ rượu, chia ra làm hai, uống luôn hai, ba thang mới hay. Bịnh có bớt, uống thêm càng tốt.

-- ••• --

26.- MẠNH TỲ VỊ, MAU TIÊU, bổ về phần khí cho sanh huyết

Phòng ñản sâm 3 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. ðại táo 3 trái. Sanh cương 5 lát. Phục linh củ 3 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Hoài sơn (sao) 3 chỉ. Liên nhục (sao) 2 chỉ. Sắc 2 nước uống cho nhiều.

633

-- ••• --

27.- ĂN NGỦ KHÔNG ðƯỢC, MỆT, lạnh tay chơn nghẹn cổ, chóng mặt

Trạch tả (sao) 3 chỉ. Mẫu ñơn bì 3 chỉ. Lão thục ñịa 7 chỉ. Hắc phụ tử 1 chỉ. ðỗ trọng (sao muối) 2 chỉ. Hoài sơn (sao) 4 chỉ. Táo nhục 2 chỉ. Phục linh củ 2 chỉ. Nhục quế (gói riêng) 1 chỉ. Ngưu tất 2 chỉ.

Hốt 1 thang sắc 2 nước, vắt xác lấy nước cốt quế ngâm riêng nước sôi ñể nguội, lấy ra ngâm lại lần thứ nhì, rót lại 2 nước quế và nước thuốc chung vô một tô, trộn ñều chia làm 2 uống 2 lần, uống hơi nguội một chút, cử ăn hành, tỏi và tiêu vì phạm thuốc.

-- ••• --

28.- ĂN NGON NGỦ NHIỀU

ðại ñương qui 3 chỉ. Long nhãn nhục 2 chỉ. Phòng ñản sâm 3 chỉ. Chánh phục thần 2 chỉ. Quảng mộc hương (gói riêng) 5 phân. Tàn táo (sao) 2 chỉ. Viễn chí 2 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Chá hoàng kỳ 4 chỉ. Cam thảo 2 chỉ.

Sắc hai nước uống ấm. Mộc hương ñể ngoài, mài riêng, thuốc sắc tới rồi chế vô trộn ñều chia ra 2 phần uống 2 lần.

-- ••• --

29.- BỔ TIM, DƯỠNG TỲ, trị bịnh hồi hộp, làm cho ăn ngủ ngon,

mạnh tinh thần khí lực

634

Phòng ñản sâm 3 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Lão thục ñịa 4 chỉ. ðương qui lớn 3 chỉ. Ngũ vị tử 1 chỉ. Hoàng kỳ chá mộc 4 chỉ. Sanh cương 5 lát. Phục linh 2 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Bạch thược (sao) 2 chỉ. Viễn chí 2 chỉ. Trần bì (sao) 2 chỉ. Nhục quế 1 chỉ. Sắc hai nước uống ấm.

-- ••• --

30.- BỔ TRUNG CHƠN, TRỊ ðAU LÂU, ăn ngủ ít, tay chơn bải hoải, mồ hôi ra nhiều, cổ

chẳng thông, có ñàm nhiều

Hoàng kỳ chá mộc 4 chỉ. Phòng ñản sâm 3 chỉ. ðại ñương qui 3 chỉ. Thăng ma 2 chỉ. ðại táo 3 trái. Cam thảo 2 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Bắc sài hồ 2 chỉ. Trần bì (sao) 2 chỉ. Sanh cương 5 lát. Sắc hai nước uống ấm.

-- ••• -- 31.- CHẬN CỬ RÉT (lạnh nhiều hơn nóng)

Bắc sài hồ 3 chỉ. Phòng ñảng sâm 3 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Bạch trực (sao) 3 chỉ. Lá thường sơn tẩm rượu (sao) 5 lá. Chế bản hạ 3 chỉ. ðiều cầm 2 chỉ. Phục linh 2 chỉ. Thảo quả 3 chỉ. Sắc hai nước, uống trước khi làm cử một giờ.

-- ••• --

32.- CHẬN CỬ RÉT (nóng nhiều hơn lạnh)

Lão thục ñịa 4 chỉ. Xuyên khung 2 chỉ. Bắc sài hồ 3 chỉ. Chế bản hạ 3 chỉ. Cam thảo 2 chỉ. Thảo quả 3 chỉ. Bạch thược 3 chỉ. ðại táo 3 trái. Lá thường sơn

635

tẩm rượu (sao) 5 lá. ðương qui 3 chỉ. ðiều cầm 2 chỉ. Phòng ñản sâm 3 chỉ.

Sắc hai nước, uống trước khi làm cử một giờ.

-- ••• --

33.- CON NÍT ÓI SỬA

Thiên sanh ư trực 1 chỉ. Phòng ñản sâm 1 chỉ. Phục linh 5 phân. Xuân sa nhơn 8 phân. Cam thảo chá 5 phân. Hoài sơn 1 chỉ. Biên ñậu 1 chỉ. Hoát hương 3 lá.

Hốt 1 thang ñể vô chưng cách thủy, 1 chén còn lại 4 phân cho uống, chẳng cần mấy thang, con uống nước nhứt, mẹ uống nước nhì, cứ uống cho nhiều thì mau hết. ðừng ñể lâu vì bịnh nầy hay hại con nít.

HẾT

Documents

Nghia chu kho trong Sam Giang Thi Van Toan Bo - 14-21 · PDF file8 thi ện-duyên cùng Th ầy T ổ, d ưới dùng huy ền-diệu c ủa Tiên-gia ñộ b ịnh ñể cho k ẻ