Nghiªn cøu Kh¶ thi Thµnh lËp Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt …thiennhienviet.org.vn/sourcebook/report_pdf/report28.pdf · 2019-12-07 · Ch−¬ng tr×nh BirdLife quèc

Ch−¬ng tr×nh BirdLife quèc tÕ t¹i ViÖt Nam vµ ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng

víi sù trî gióp tµi chÝnh cña Céng ®ång Ch©u ¢u

Nghiªn cøu Kh¶ thi Thµnh lËp Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt

tØnh Qu¶ng B×nh, ViÖt Nam

B¸o ço B¶o tån sè 28

Ch−¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ Céng ®ång Ch©u ¢u ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng

Nghiªn cøu Kh¶ thi Thµnh lËp Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt

tØnh Qu¶ng B×nh, ViÖt Nam

Çn bé tham gia thùc hiÖn

Lª Träng Tr¶i, TrÇn HiÕu Minh

vµ §ç T−íc

ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng

B¸o ço kü thuËt trong khu«n khæ dù ¸n Më réng hÖ thèng çc khu rõng ®Æc dông cña ViÖt Nam cho thÕ kû 21

(M· sè VNM/B7-6201/1B/96/005)

Hµ Néi, Th¸ng 2/2001

Çc thµnh viªn tham gia:

§iÒu phèi viªn dù ¸n: NguyÔn Huy Phån Vò V¨n Dòng Ross Hughes

§oµn ®iÒu tra thùc ®Þa vµ ®¸nh gi¸ kinh tÕ x· héi:

Lª Träng Tr¶i (ViÖn §TQHR) TrÇn HiÕu Minh (ViÖn §TQHR) §ç T−íc (ViÖn §TQHR)

B¶n ®å: Mai Kú Vinh (ViÖn §TQHR)

Andrew W. Tordoff (BirdLife) Tªn trÝch dÉn: Lª Träng Tr¶i, TrÇn HiÕu Minh vµ §ç T−íc (2001) Nghiªn

cøu Kh¶ thi Thµnh lËp Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt, tØnh Qu¶ng B×nh. Ch−¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam / ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng, Hµ Néi, ViÖt Nam.

Ên phÈm hiÖn cã t¹i: V¨n phßng §¹i diÖn

Ch−¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam §Þa chØ: Sè 11, Ngâ 167 T©y S¬n, §èng §a, Hµ Néi §T/Fax: 04 8517217 E-mail: [email protected] Website: www.birdlifevietnam.com (tiÕng Anh) www.birdlifevietnam.org (tiÕng ViÖt)

i

môc lôc

Lêi c¶m ¬n iii Qui −íc sö dông iv Tãm t¾t v Executive Summary vi 1. Giíi thiÖu 1

1.1. VÞ trÝ, m« t¶ vïng dù ¸n 1 1.2 Çc môc tiªu cña dù ¸n 1 1.3 T×nh tr¹ng qu¶n lý qu¸ khø vµ hiÖn t¹i cña khu vùc 1 1.4 C¬ së ph¸p lý vµ khoa häc 1 1.5 Çc vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan ®Õn khu vùc 2

2. M« t¶ çc ®Æc ®iÓm tù nhiªn vµ sinh häc 3 2.1. §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn 3 2.2. Th¶m thùc vËt 6 2.3 HÖ ®éng vËt 8 2.4 Çc ®Æc ®iÓm vÒ c¶nh quan, lÞch sö vµ v¨n ho¸ 13

3. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi 14 3.1 §Æc ®iÓm chung 14 3.2 D©n sè vµ d©n téc 14 3.3 Y tÕ vµ ch¨m sãc søc kháe 15 3.4 Gi¸o dôc 15 3.5 C¬ së h¹ tÇng 16 3.6 Ho¹t ®éng kinh tÕ 17 3.7 Sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn 17

4. Çc ®¬n vÞ cã liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp vµ qu¶n lý Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt 24 4.1 Çc ®¬n vÞ liªn quan 24 4.2 Çc ®¬n vÞ liªn quan chñ yÕu 24

5. §¸nh gi¸ 27 5.1 §¸nh gi¸ vÒ ®a d¹ng sinh häc 27 5.2 §¸nh gi¸ mèi ®e däa 28 5.3 §¸nh gi¸ çc lîi Ých tiÒm n¨ng kh¸c 28

6. §Ò xuÊt çc ph−¬ng ¸n quy ho¹ch khu b¶o tån Khe NÐt 30 6.1 Tªn khu b¶o tån 30 6.2 Ph©n h¹ng qu¶n lý 30 6.3 Môc tiªu qu¶n lý 30 6.4 Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý 30 6.5 Ranh giíi vµ diÖn tÝch 30 6.6 §Ò xuÊt ph©n khu chøc n¨ng 32

7. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 34 Tµi liÖu tham kh¶o 36 Phô lôc 1. Danh lôc thùc vËt khu vùc Khe NÐt 43 Phô lôc 2. Danh lôc thó ghi nhËn t¹i Khe NÐt 55 Phô lôc 3. Danh lôc chim ghi nhËn t¹i Khe NÐt 57 B¶ng biÓu B¶ng 1. L−îng m−a trung b×nh th¸ng 9 vµ 10 ë çc tr¹m khÝ t−îng trong vïng 4 B¶ng 2. L−îng bèc h¬i vµ l−îng m−a trung b×nh n¨m (TBN) 4 B¶ng 3. NhiÖt ®é, ®é Èm trung b×nh n¨m vµ th¸ng 6 vµ 7 t¹i çc tr¹m khi t−îng 4 B¶ng 4. DiÖn tÝch çc lo¹i rõng ë khu ®Ò xuÊt b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt 6 B¶ng 5. DiÖn tÝch lo¹i ®Êt lo¹i rõng l©m tr−êng Tuyªn Hãa trªn ®Þa bµn 3 x· 7 B¶ng 6. Thµnh phÇn loµi thùc vËt khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt 8 B¶ng 7. T×nh tr¹ng çc loµi thó trong s¸ch ®á ghi nhËn ë Khe NÐt 9

ii

B¶ng 8. Çc loµi chim cã vïng ph©n bè hÑp vµ trong s¸ch ®á cña IUCN 11 B¶ng 9. Thèng kª d©n sè, thµnh phÇn d©n téc vµ tØ lÖ t¨ng d©n sè trong vïng 14 B¶ng 10. DiÖn tÝch, sè th«n b¶n, mËt ®é d©n sè çc x· vïng ®Öm khu b¶o tån 15 B¶ng 11. T×nh h×nh gi¸o dôc çc x· trong vïng 16 B¶ng 12. DiÖn tÝch lóa vµ çc lo¹i l−¬ng thùc chÝnh trong khu vùc 17 B¶ng 13. N¨ng suÊt, s¶n l−îng lóa vµ çc lo¹i c©y l−¬ng thùc trong vïng 18 B¶ng 14. DiÖn tÝch gieo trång mét sè loµi c©y hµng n¨m kh¸c trong vïng (§¬n vÞ: ha) 18 B¶ng 15. LÞch mïa vô çc lo¹i c©y trång n«ng nghiÖp chÝnh trong vïng 18 B¶ng 16. T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo çc x· vïng ®Öm 20 B¶ng 17. Sè l−îng ®µn gia sóc vµ diÖn tÝch nu«i trång thñy s¶n trong vïng 20 B¶ng 18. T×nh tr¹ng s¨n b¾t vµ sö dông ®éng vËt hoang d· trong vïng 21 B¶ng 19. Ho¹t ®éng khai th¸c gç vµ thu h¸i l©m s¶n khu b¶o tån 22 B¶ng 20. T×nh tr¹ng vµ çc loµi chim trong s¸ch ®á ghi nhËn t¹i mét sè khu b¶o tån ë Vïng

§Êt thÊp Trung Bé 27 B¶ng 21. Thèng kÕ diÖn tÝch çc x· trong khu ®Ò xuÊt b¶o tån Khe NÐt 31 B¶ng 22. Ph−¬ng thøc qu¶n lý ®Ó b¶o tån Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng t¹i khu ®Ò xuÊt b¶o tån Khe

NÐt, tØnh Qu¶ng B×nh 33 B¶n ®å B¶n ®å 1. VÞ trÝ khu ®Ò xuÊt b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt 39 B¶n ®å 2: Th¶m thùc vËt rõng khu ®Ò xuÊt b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt 40 B¶n ®å 3: Kinh tÕ x· héi khu ®Ò xuÊt b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt 41 B¶n ®å 4: Quy ho¹ch khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt 42

iii

Lêi c¶m ¬n

B¸o ço nµy ®−îc thùc hiÖn trong khu«n khæ cña dù ¸n Më réng hÖ thèng çc khu rõng ®Æc dông cña ViÖt Nam cho thÓ kû 21 víi sù trî gióp tµi chÝnh cña Céng ®ång Ch©u ¢u theo hîp ®ång sè VNM/B7-6201/1B/96/005. §©y còng lµ mét phÇn trong ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng nh»m n©ng diÖn tÝch çc khu b¶o tån cña ViÖt Nam lªn hai triÖu ha vµo n¨m 2000. Nh©n dÞp nµy Ch−¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam (Tæ chøc B¶o tån Chim Quèc tÕ) vµ ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng muèn bµy tá lßng c¶m ¬n ®Õn Céng ®ång Ch©u ¢u vµ Ph¸i ®oµn ®¹i diÖn Céng ®ång Ch©u ¢u t¹i ViÖt Nam. Çc t¸c gi¶ xin ®−îc ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña «ng §øc Phã gi¸m ®èc Së N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng th«n tØnh Qu¶ng B×nh. §Æc biÖt çm ¬n sù phèi hîp trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu kh¶ thi cña çc «ng Cam, «ng Kú vµ çm bé cña L©m tr−êng Tuyªn Ho¸. T¸c gi¶ çm ¬n çc çn bé kü thuËt cña l©m tr−êng Tuyªn Ho¸ ®· cïng tæ chøc thùc hiÖn vµ thu thËp sè liÖu ®a d¹ng sinh häc vµ d©n sinh kinh tÕ ®Ó x©y dùng dù ¸n nµy. Còng nh©n dÞp nµy chóng t«i xin ®−îc çm ¬n l·nh ®¹o H¹t KiÓm l©m huyÖn Tuyªn Ho¸ vµ Uû ban Nh©n d©n huyÖn Tuyªn Ho¸ vµ l·nh ®¹o çc x· vïng ®Öm cña Khu b¶o tån ®Ò xuÊt Khe NÐt ®· gióp ®ì ®oµn trong qu¸ tr×nh thu thËp sè liÖu x©y dùng b¸o ço nµy. Còng nh©n dÞp nµy, chóng t«i xin ®−îc çm ¬n TS. Lª S¸u, ViÖn tr−ëng ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng, ¤ng NguyÔn H÷u §éng, Gi¸m ®èc Trung T©m Tµi Nguyªn vµ M«i Tr−êng ViÖn §TQHR ®· trùc tiÕp x©y dùng vµ ®ãng gãp ý kiÕn vµ bè trÝ çn bé lµm viÖc cho dù ¸n. Xin ®−îc tr©n träng çm ¬n TS. NguyÔn Huy Phån, ViÖn phã ViÖn §TQHR, ¤ng Vò V¨n Dòng, ®iÒu phèi viªn dù ¸n ®· trùc tiÕp ®iÒu hµnh çc c«ng viÖc cña dù ¸n, thóc ®Èy çc tiÕn tr×nh vµ gãp ý cho b¸o ço cña dù ¸n.

iv

Qui −íc sö dông

Tªn thùc vËt ®−îc sö dông chñ yÕu dùa theo Ph¹m Hoµng Hé (1991). Tªn khoa häc çc loµi thó ®−îc sö dông chñ yÕu theo Corbet vµ Hill (1992). Tªn khoa häc cña çc loµi chim ®−îc nªu ra khi ®Ò cËp ®Õn loµi lÇn ®Çu tiªn ®−îc sö dông theo Inskipp et al. (1996), tªn ViÖt Nam theo Vâ Quý vµ NguyÔn Cö (1995). Tªn khoa häc vµ tªn ViÖt Nam cña çc loµi l−ìng thª vµ bß s¸t ®−îc sö dông theo NguyÔn V¨n S¸ng vµ Hå Thu Cóc (1996). Tªn ®Þa danh theo l¹ot b¶n ®å 1:50.000 cña Tæng côc B¶n ®å. Chó gi¶i thuËt ng÷

Vïng Chim §Æc h÷u (EBA) lµ n¬i sinh sèng cña Ýt nhÊt 2 loµi chim cã vïng ph©n bè hÑp. Mét loµi chim cã vïng ph©n bè hÑp lµ loµi cã vïng ph©n bè toµn cÇu kh«ng qu¸ 50.000km2. Loµi bÞ ®e däa toµn cÇu (Globally threatened species) chØ nh÷ng loµi ®−îc xÕp ë mét trong nh÷ng cÊp ®e däa trong Danh lôc çc loµi ®éng vËt, thùc vËt bÞ ®e däa cña IUCN (1996 vµ 1997); thuËt ng÷ nµy kh«ng bao gåm çc loµi ®−îc xÕp ë cÊp gÇn bÞ ®e däa (near threatened) hoÆc kh«ng cã ®Çy ®ñ th«ng tin (data deficient). §«ng D−¬ng chØ vïng ®Þa sinh häc bao gåm Cam-pu-chia, Lµo vµ ViÖt Nam. Bªn liªn quan chØ tÊt c¶ çc nhãm cã thÓ ®−îc lîi hoÆc bÞ ¶nh h−ëng gi¸ bëi viÖc thµnh lËp khu b¶o tån. Çc ch÷ viÕt t¾t

Bé NN&PTNT - Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n EBA - Vïng Chim §Æc h÷u GEF - Quü M«i tr−êng Toµn cÇu IUCN - HiÖp héi B¶o tån Thiªn nhiªn ThÕ giíi NGO - Tæ chøc Phi ChÝnh phñ ODA - ViÖn chî Ph¸t triÓn ChÝnh thøc PRA - §¸nh gi¸ N«ng th«n cã Sù tham gia Së NN&PTNT - Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n UBND - ñy ban Nh©n d©n UNDP - Tæ chøc Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc UNICEF - Quü Nhi ®ång Liªn hîp quèc ViÖn §TQHR - ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng WWF - Quü Quèc tÕ vÒ B¶o vÖ Thiªn nhiªn

v

Tãm t¾t

Trong kho¶ng thêi gian cña th¸ng 6 vµ 7 n¨m 2000, çc çn bé cña Tæ chøc BirdLife Qu«c tÕ vµ ViÖn §iÒu Tra Quy Ho¹ch Rõng ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ thu thËp sè liÖu ngo¹i nghiÖp t¹i khu vùc Rµo NÐt (Khe NÐt) huyÖn Tuyªn Ho¸ tØnh Qu¶ng B×nh. Môc ®Ých cña chuyÕn kh¶o s¸t nh»m x©y dùng b¸o ço nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi cña khu vùc lµm c¬ së ®Ó ®Ò xuÊt thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe Net tØnh Qu¶ng B×nh. B¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi thµnh lËp khu b¶o tån Khe NÐt nÕu ®−îc cÊp tØnh ñng hé vµ phª chuÈn sÏ lµ tiÒn ®Ò ®Ó khu vùc trë thµnh mét khu rõng ®Æc dông trong hÖ thèng rõng ®Æc dông cña quèc gia. Rõng l−u vùc th−îng nguån Rµo NÐt vµ Rµo Béi hiÖn do tr−êng Tuyªn Ho¸ qu¶n lý b¶o vÖ. §©y lµ hÖ sinh th¸i rõng trªn ®Êt thÊp ®iÓn h×nh cña miÒn trung ViÖt Nam cã ®é cao phæ biÕn tõ 150-400 m (so víi mÆt biÓn). Cïng víi khu b¶o tån thiªn nhiªn cña tØnh Hµ TÜnh l¸ng giÒng-khu b¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç ®©y lµ hai khu b¶o vÖ duy nhÊt trªn thÕ giíi cã quÇn thÓ Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng sinh sèng. Hai khu b¶o vÖ nµy ®ång thêi còng lµ bé phËn cña Vïng chim ®Æc h÷u nói thÊp miÒn trung, lµ ®iÓm nãng vÒ ®a d¹ng sinh häc cña nhiÒu nhãm ®éng vËt vµ thùc vËt. T¹i ®©y ®· ghi nhËn 566 loµi thùc vËt bËc cao cã m¹ch, 45 loµi thó vµ 182 loµi chim. Trong sè ®ã cã 3 loµi thó ®Æc h÷u cña §«ng D−¬ng lµ Mang lín, V−în m¸ tr¾ng vµ Voäc hµ tØnh. Ph¸t hiÖn voäc hµ tÜnh t¹i vïng nói ®¸ v«i gÇn Ga Kim Lò lµ ph¸t hiÖn ®Çu tiªn vÒ loµi nµy ë khu vùc vµ lµ ®iÓm ghi nhËn thø hai cho loµi ®Æc h÷u hÑp nµy ë ViÖt Nam (ghi nhËn ®Çu tiªn ë Phong Nha KÎ Bang). Khu hÖ thùc vËt cã 10 loµi trong s¸ch ®á ViÖt Nam; khu hÖ thó cã 22 loµi vµ chim 16 loµi ghi trong s¸ch ®á ViÖt Nam vµ ThÕ Giíi. Khu b¶o tån ®Ò xuÊt víi diÖn tÝch 23.524 ha thuéc l©m tr−êng Tuyªn Ho¸. Ph−¬ng ¸n nµy cã tÝnh kh¶ thi cao do trong ph¹m vi vïng lâi cña khu b¶o tån ®Ò xuÊt Khe NÐt kh«ng cã d©n c− sinh sèng. §iÒu nµy sÏ thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ vµ tiÕn hµnh çc dù ¸n b¶o tån sau nµy cña khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt. Vïng ®Öm ®−îc ®Ò xuÊt gåm çc x· H−íng Ho¸, Kim Ho¸ vµ ThuËn Ho¸, ngoµi ra diÖn tÝch rõng kÕ tiÕp cña khu b¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç còng ®−îc coi nh− lµ vïng ®Öm lý t−ëng cña Khe NÐt. D©n c− sinh sèng trong vïng ®Öm ®Ò xuÊt cã hai d©n téc chñ yÕu lµ Kinh vµ Nguån (Chøc). Çc céng ®éng d©n c− trong vïng ®Öm hiÖn ®ang sèng phôc thuéc lín vµo nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cña khu b¶o tån. Tuy vËy c«ng t¸c giao kho¸n b¶o vÖ rõng ë ®©y kh¸ thµnh c«ng vµ thÓ hiÖn nhiÒu n¬i rõng ®ang ®−îc phôc håi tèt vµ rÊt tèt. C¬ héi thµnh lËp khu b¶o tån Khe NÐt sÏ mang l¹i lîi Ých cho b¶o tån cho quèc gia vµ quèc tÕ ®ång thêi còng sÏ c¶i thiÖn cuéc sèng l©u dµi cña çc céng ®ång d©n c− t¹i chç vµ vïng h¹ l−u cña Rµo NÐt (Khe NÐt).

vi

Executive Summary

During June and July 2000, the BirdLife International Vietnam Programme and the Forest Inventory and Planning Institute (FIPI) conducted a field survey in the Khe Net area of Tuyen Hoa district, Quang Binh province. The purpose of this survey was to assess the feasibility of establishing a nature reserve in the area. This document contains the ensuing feasibility study, which, if it is approved by Quang Binh Provincial People's Committee, will act as the basis for preparation of an investment plan to establish Khe Net as a nature reserve within the national Special-use Forests system. The Khe Net area, which comprises the catchments of the Net and Boi streams, is currently under the management of Tuyen Hoa Forest Enterprise. The land cover of the area is dominated by lowland evergreen forest, at elevations between 150 and 400 m. Together with the contiguous Ke Go Nature Reserve in Ha Tinh province, Khe Net is the only area known to support a population of the globally endangered Vietnamese Pheasant Lophura hatinhensis in the world. Khe Net is situated within the Annamese Lowlands Endemic Bird Area (EBA), and supports a number of other endemic plant and animal taxa. Including data from previous surveys, a total of 566 plant species, 45 mammal species and 182 bird species have been recorded in the Khe Net area, including four mammals endemic to Indochina: Giant Muntjac Megamuntiacus vuquangensis, White-cheeked Gibbon Hylobates leucogenys, Ha Tinh Langur Semnopithecus francoisi hatinhensis and Red-shanked Douc Langur Pygathrix nemaeus nemaeus. The discovery of a population of Ha Tinh Langur near Kim Lu railway station, in the east of the Khe Net area, is the first confirmed record of this species away from the Phong Nha-Ke Bang limestone area. A total of 10 plant species recorded at Khe Net are listed in the Red Data Book of Vietnam, and 34 species are believed to be endemic to Vietnam. Based on the results of the field survey, BirdLife and FIPI proposed establishing a 23,524 ha nature reserve in Huong Hoa, Kim Hoa and Thuan Hoa communes, Tuyen Hoa district. The feasibility of establishing such a nature reserve is very high because there is no human settlement within the proposed boundary, and natural forest covers around 99% of the proposed nature reserve. In addition, the proposed nature reserve is contiguous with Ke Go Nature Reserve, which acts as a buffer to human impacts from the north and east. The proposed buffer zone includes those parts of Huong Hoa, Kim Hoa and Thuan Hoa communes that are not included within the proposed nature reserve, and covers 27,000 ha. The total human population of the buffer zone is 10,675, most of whom belong to the Kinh ethnic group, with a smaller number belonging to the Chuc ethnic group. The principal economic activity of the buffer zone inhabitants is agriculture, and many households are dependent, to one degree or another, on the exploitation of natural resources, particularly forest resources. However, social forestry schemes have been successfully implemented in some areas, with the result that areas of degraded forest have begun to be rehabilitated. The establishment of Khe Net Nature Reserve will make an important contribution to global biodiversity conservation and protect one of the last remaining areas of lowland evergreen forest in northern Vietnam to still support relatively intact animal and plant communities. In addition, the nature reserve may act as a focus for projects to improve the socio-economic conditions of local communities.

PhÇn 1 - Giíi thiÖu

1

1. Giíi thiÖu

1.1. VÞ trÝ, m« t¶ vïng dù ¸n

Trung t©m khu vùc nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt khu b¶o tån Khe NÐt cã to¹ ®é ®Þa lý 18o02'N vµ 105o58'E thuéc l−u vùc th−îng nguån Khe NÐt (Rµo NÐt), lµ mét hÖ thñy lín cña s«ng Gianh; n»m trªn çc x· H−¬ng Hãa, Kim Hãa vµ ThuËn Hãa, huyÖn Tuyªn Hãa, tØnh Qu¶ng B×nh. Ga xe löa T©n Êp lµ n¬i gÇn nhÊt cña khu vùc nghiªn cøu, çnh thÞ x· Hµ TÜnh vÒ phÝa ®«ng b¾c 75 km, theo ®−êng 15 (thÞ x· Hµ TÜnh ®i H−¬ng Khª, sau ®i Tuyªn Hãa vµ Minh Hãa). Rõng vµ ®Êt rõng khu vùc hiÖn do L©m tr−êng Tuyªn Hãa, tØnh Qu¶ng B×nh tæ chøc qu¶n lý, b¶o vÖ. PhÝa b¾c gi¸p khu b¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç, phÝa nam gi¸p x· Hång Hãa vµ Hßa Phóc, phÝa t©y gi¸p víi ®−êng quèc lé 15 vµ tØnh lé (tõ gµ T©n Êp vÒ thÞ trÊn §ång Lª, trung t©m huyÖn Tuyªn Hãa). 1.2 Çc môc tiªu cña dù ¸n

Çc môc tiªu c¬ b¶n cña dù ¸n Nghiªn cøu kh¶ thi thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt bao gåm: • M« t¶ çc ®iÒu kiÖn tù nhiªn sinh häc vµ kinh tÕ x· héi cña vïng dù ¸n. • §¸nh gi¸ çc gi¸ trÞ b¶o tån vµ møc ®é ®e do¹ tíi c«ng t¸c b¶o tån hiÖn t¹i vµ trong t−¬ng lai

tíi khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt. • §¸nh gi¸ çc gi¸ trÞ tiÒm n¨ng vÒ b¶o tån vµ kinh tÕ cña hÖ sinh th¸i rõng Khe NÐt trong mèi

liªn hÖ víi vïng nói thÊp trung bé ViÖt Nam. • §Ò xuÊt ranh giíi cho khu b¶o tån Khe NÐt nh»m b¶o tån bÒn v÷ng hÖ sinh th¸i rõng vµ çc

loµi cã liªn quan ®Õn b¶o tån. • Çc kiÕn nghÞ trong qu¸ tr×nh thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt ®èi víi cÊp tØnh vµ

Bé N«ng NghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. 1.3 T×nh tr¹ng qu¶n lý qu¸ khø vµ hiÖn t¹i cña khu vùc

HÇu hÕt diÖn tÝch rõng khu vùc nghiªn cøu thuéc L©m tr−êng Tuyªn Hãa tØnh Qu¶ng B×nh. C¬ quan cña tØnh trùc tiÕp qu¶n lý vµ chØ ®¹o c«ng t¸c s¶n xuÊt cña l©m tr−êng lµ Së L©m nghiÖp tr−íc kia vµ nµy lµ Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n. Çc ho¹t ®éng khai th¸c gç cña l©m tr−êng diÔn ra tõ n¨m 1985 ®Õn 1997, sau n¨m 1997 çc ho¹t ®éng khai th¸c gç ®· t¹m ngõng. VÒ qu¶n lý, tõ n¨m 1998 L©m tr−êng Tuyªn Hãa trùc thuéc huyÖn Tuyªn Hãa trªn c¬ së gép thªm diÖn tÝch cña L©m tr−êng Trång rõng Thanh H−¬ng. Tuy vËy, ®Çu t− cho c«ng t¸c qu¶n lý, b¶o vÖ vµ khoanh nu«i t¸i sinh phôc håi rõng theo nguån vèn cña quèc gia th«ng qua ng©n s¸ch tØnh do Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n thÈm ®Þnh. Nguån vèn ®Çu t− cho L©m tr−êng hiÖn nay tõ Ch−¬ng tr×nh Trång míi 5 triÖu ha Rõng, theo QuyÕt ®Þnh sè 661/Q§-TTg cña thñ t−íng chÝnh phñ, 29/7/1998. 1.4 C¬ së ph¸p lý vµ khoa häc

Cïng víi Khu B¶o tån Thiªn nhiªn KÎ Gç tØnh Hµ TÜnh thµnh lËp n¨m 1996, toµn bé l−u vùc Khe NÐt vµ l−u vùc th−îng nguån hå KÎ Gç lµ mét phÇn cña Vïng Chim §Æc h÷u (EBA) Vïng §Êt thÊp Trung Bé. Tr−íc nh÷ng n¨m 1997, khu vùc ®−îc biÕt lµ n¬i ë duy nhÊt cña quÇn thÓ loµi Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng Lophura hatinhensis vµ nhiÒu loµi chim kh¸c cã vïng ph©m bè hÑp vµ ®−îc ghi nhËn trong s¸ch ®á ThÕ giíi vµ ViÖt Nam nh−: Gµ so Trung Bé Arborophila merlini, TrÜ sao Rheinardia ocellata, Kh−íu m¸ x¸m Garrulax vassali, Kh−íu má dµi Jabouilleia danjoui, ChÝch ch¹ch m¸ x¸m Macronous kelleyi vµ nhiÒu loµi kh¸c.

PhÇn 1 - Giíi thiÖu

2

Çc ph¸t hiÖn vÒ çc loµi thó lín ë khu vùc còng minh chøng r»ng Vïng Chim §Æc h÷u còng ®ång thêi lµ n¬i sinh sèng cña çc loµi thó ®Æc h÷u nh−: Mang lín Megamuntiacus vuquangensis (®Æc h÷u Lµo vµ ViÖt Nam) vµ V−în m¸ tr¾ng Hylobates leucogenys (®Æc h÷u §«ng D−¬ng). 1.5 Çc vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan ®Õn khu vùc

VÒ ®Þa lý tù nhiªn l−u vùc KÎ Gç vµ Khe NÐt lµ mét gi¶i d«ng phô cña gi¶i Tr−êng S¬n B¾c nh« ra biÓn §«ng t¹i §Ìo Ngang. CÊu tróc thµnh phÇn loµi thùc vËt vµ ®éng vËt cña hai l−u vùc t−¬ng tù nhau, tuy r»ng vÒ kiÓu ®Þa h×nh cã kh¸c nhau ®«i chót. VÒ mÆt b¶o tån hai khu nµy bæ sung cho nhau bëi hÖ sinh th¸i rõng liªn tôc vµ cïng mét kiÓu sinh c¶nh rõng ®Êt thÊp d−íi 700 m (Whitmore 1975).

PhÇn 2 - §Æc ®iÓm Tù nhiªn vµ Sinh häc

3

2. M« t¶ çc ®Æc ®iÓm tù nhiªn vµ sinh häc

2.1. §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn

2.1.1 §Þa lý sinh häc Khu vùc ®Ò xuÊt khu b¶o tån thuéc Vïng §Êt thÊp Trung Bé ViÖt Nam n»m ë phÝa ®«ng b¾c cña b¸n ®¶o §«ng D−¬ng. Vïng nµy còng ®· ®−îc mét sè t¸c gi¶ ®Ò cËp víi çc tªn gäi kh¸c nhau nh−: ®¬n vÞ 18 (King et al. 1975); ®¬n vÞ 05b (MacKinnon vµ MacKinnon 1986); ®¬n vÞ 05c (MacKinnon 1989). Mét sè t¸c gi¶ kh¸c gäi vïng nµy lµ Rõng m−a §«ng D−¬ng hay ®¬n vÞ 4.5.1 (Udvardy 1975). Trong xuÊt b¶n gÇn ®©y Çc vïng chim ®Æc h÷u thÕ giíi, mét sè khu vùc thuéc miÒn Trung ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ thuéc çc tØnh Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ, vµ Thõa Thiªn HuÕ ®−îc xÕp trong Vïng §Êt thÊp Trung Bé (®¬n vÞ 143). Vïng nµy bao gåm vïng ®Êt thÊp, vïng ®åi chuyÓn tiÕp b¾c Trung Bé vµ mét phÇn phô cËn thuéc Trung Lµo (Stattersfield et al. 1998). Tõ çc quan ®iÓm vÒ ®Þa sinh vËt, khu vùc ®Ò xuÊt n»m gÇn ranh giíi phÝa ®«ng gi÷a yÕu tè §«ng ¸ vµ Cæ B¾c nh−ng chÝnh thøc nã thuéc vïng §«ng ¸. Theo Lekagul vµ Round (1991) x¸c ®Þnh chi tiÕt vÞ trÝ cña khu nghiªn cøu theo trËt tù d−íi ®©y: Vïng §«ng ¸, TiÓu vïng §«ng D−¬ng, B¾c §«ng D−¬ng, Vïng ®Êt thÊp b¾c Trung Bé (Stattersfield et al.1998). Tuy nhiªn, vÒ ®Þa lý ®éng vËt ViÖt Nam (§µo V¨n TiÕn 1963, Vâ Quý 1978) khu vùc nµy lµ mét phÇn cña khu hÖ ®éng vËt B¾c Trung Bé. 2.1.2. §Þa h×nh §Þa h×nh khu vùc ®Ò xuÊt khu b¶o tån Khe NÐt thuéc vïng ®Êt thÊp miÒn trung, ®é cao dao ®éng tõ 80 ®Õn 494 m. PhÇn lín diÖn tÝch khu vùc cã ®é cao tõ 150 ®Õn 400 m. §Þa h×nh chia c¾t phøc t¹p, ®é dèc lín vµ chiÒu dµi dèc ng¾n. §Þa h×nh n©ng lªn ë biªn giíi ViÖt Lµo sau ®ã thÊp dÇn xuèng Rµo Çi (Rµo NÇy hoÆc s«ng Gianh) theo h−íng t©y nam tr−íc khi ra biÓn. PhÇn ®Þa h×nh qua trung t©m cña Khe NÐt, ®Þa h×nh ®−îc n©ng cao mét lÇn n÷a (ranh giíi hai tØnh Hµ TÜnh vµ Quang B×nh) sau ®ã thÊp dÇn tr−íc khi ra biÓn. Gi¶i d«ng phÝa b¾c khu vùc gi¸p víi khu b¶o tån KÎ Gç ch¹y theo h−íng t©y b¾c, ®«ng t©y nèi liÒn víi Hoµnh S¬n (§Ìo Ngang). 2.1.3. §Þa chÊt §Þa chÊt vïng ®iÒu tra thuéc miÒn vßng trèng Paleozoi réng lín thuéc ®íi Tr−êng S¬n B¾c, cã cÊu t¹o ®Æc thï víi nhiÒu mÆt c¾t Paleozoi kh¸ ®Çy ®ñ vµ dµy. Bao gåm çc trÇm tÝch Odovic th−îng vµ Silua, Devon trung vµ mét phÇn Devon th−îng Cacbon vµ Pecmi, trong ®ã çc trÇm tÝch Cacbon chñ yÕu lµ trÇm tÝch lôc nguyªn. Thµnh phÇn båi l¾ng gåm cã s¾t, çt, Conglonurat, cuéi, sái, d¨m vµ ®¸ v«i. Song song víi qu¸ tr×nh båi l¾ng lµ qu¸ tr×nh x©m nhËp çc khèi Magma acid nh− Granit, Daxit, Rhefonit. Trong vïng ®iÒu tra xuÊt hiÖn diÖn tÝch ®¸ng kÓ cña kiÓu thung lòng kiÕn t¹o vµ x©m thùc n»m däc theo çc con s«ng suèi. Nham th¹ch chñ yÕu bao gåm çc khèi ®−îc t¹o thµnh tõ Magma, Granit, Rhyonit, ®Æc ®iÓm ®¸ rÊt máng, cã kÕt cÊu h¹t th«, tû lÖ th¹ch anh lín khã phong hãa. Çc vïng th¹ch t¹o tõ trÇm tÝch h¹t th« nh− sa th¹ch, cuéi kÕt, d¨m kÕt, conglomerat cã kÕt cÊu h¹t th«, bë, rêi, phong hãa nhanh, dÔ röa tr«i vµ xãi mßn. 2.1.4 LËp ®Þa Vïng nµy nao gåm mét sè nhãm ®Êt chÝnh ®−îc h×nh thµnh trªn çc nÒn vËt chÊt sau: • Nhãm ®¸ t¹o ®Êt lµ sa th¹ch bao gåm çc lo¹i trÇm tÝch h¹t th«. • Nhãm ®¸ phiÕn th¹ch bao gåm çc ®¸: phiÕn th¹ch s¾t, bét kÕt, acgilit cã kÕt cÊu h¹t mÞn. • Nhãm ®¸ Magma acid kÕt tinh chua bao gåm çc lo¹i Granit, Rhyonit, Octognai. • Dùa trªn çc th«ng tin tõ b¶n ®å lËp ®Þa khu b¶o tån, cã thÓ ®¸nh gi¸ s¬ bé.


4

§Êt ®−îc h×nh thµnh trªn çc lo¹i phiÕn th¹ch s¾t, sa th¹ch vµ magma acid kÕt tÝnh chua, chóng ph©n bè ®an xen vµo nhau kh¸ phøc t¹p, t¹o nªn kh¸ nhiÒu lo¹i ®Êt cã ®é ph× kh¸c nhau, tïy thuéc vµo çc kiÓu ®Þa h×nh, th¶m thùc b×, ®é cao vµ ®é dèc cña ®Þa h×nh. §Êt ë çc vïng savan c©y bôi hoÆc b·i cá phÇn lín b¹c mµu, tr¬ sái ®¸ g©y c¶n trë cho qu¸ tr×nh phôc håi rõng (xem b¶n ®å 3). 2.1.5. KhÝ hËu Toµn bé khu vùc Khe NÐt thuéc kiÓu khÝ hËu vïng ®åi nói thÊp, mïa ®«ng l¹nh, m−a tõ nhiÒu ®Õn rÊt nhiÒu; giã Lµo ¶nh h−ëng m¹nh, dÔ x¶y ra s−¬ng muèi (NguyÔn V¨n Kh¸nh 1993). Ph©n tÝch sè liÖu khÝ t−îng tõ n¨m 1958 ®Õn n¨m 1985 ë çc tr¹m Hµ TÜnh, Kú Anh, H−¬ng Khª vµ Tuyªn Hãa cho thÊy: Trªn biÓu ®å quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é vµ l−îng m−a trung b×nh trong çc th¸ng cña n¨m (vÏ theo ph−¬ng ph¸p cña Gaussen-Walter) chØ ra r»ng khu b¶o tån n»m trong vïng khÝ hËu Èm −ít, m−a tõ nhiÒu ®Õn rÊt nhiÒu (xem h×nh 2). ChØ sè kh« h¹n duy nhÊt r¬i vµo th¸ng 2 ë tr¹m Tuyªn Hãa. L−îng m−a trung b×nh n¨m tr¹m Kú Anh lµ 2.929mm, Hµ TÜnh lµ 2.642mm, H−¬ng Khª lµ 2.305mm vµ ë Tuyªn Hãa lµ 2.267mm. §Þa h×nh Khe NÐt bÞ d·y nói Hoµnh S¬n (§Ìo Ngang) ch¾n ngang ®ãn giã mïa ®«ng b¾c nªn ë çc th¸ng 12, 1 vµ 2 m−a phïn th−êng kÐo dµi trong nhiÒu ngµy, l−îng m−a kh«ng lín nh−ng ®é Èm t−¬ng ®èi, b×nh qu©n tõ 90-91%. Mïa m−a b·o tËp trung vµo th¸ng 8, 9 vµ th¸ng 10, l−îng m−a cao nhÊt vµo th¸ng 8 vµ 9 trong n¨m.

B¶ng 1. L−îng m−a trung b×nh th¸ng 9 vµ 10 ë çc tr¹m khÝ t−îng trong vïng L−îng m−a trung b×nh th¸ng (mm) Çc tr¹m

Th¸ng 9 Th¸ng 10 Hµ TÜnh 531,2 651,8 H−¬ng Khª 543,1 481,2 Kú Anh 641,7 680,0 Tuyªn Hãa 530,0 582,0

L−îng bèc h¬i trung b×nh n¨m chØ b»ng mét nöa l−îng m−a trung b×nh n¨m. §iÒu ®ã chøng tá ®©y lµ vïng khÝ hËu Èm −ít, m−a nhiÒu.

B¶ng 2. L−îng bèc h¬i vµ l−îng m−a trung b×nh n¨m (TBN) Çc tr¹m L−îng bèc h¬i TBN (mm) L−îng m−a TBN (mm)

Hµ TÜnh 799,8 2.642,3 H−¬ng Khª 1.006,6 2.304,5 Kú Anh 1.161,3 2.928,9 Tuyªn Hãa 1.030,5 2.266,5

Khu b¶o tån n»m trong vïng ¶nh h−ëng giã Lµo nh−ng kh«ng m¹nh nh− ë çc huyÖn H−¬ng Khª vµ H−¬ng S¬n v× giã Lµo sau khi v−ît qua d·y Tr−êng S¬n mét phÇn bÞ cuèn hót theo l−u vùc s«ng Ngµn S©u, mét phÇn tr−ên theo gi¶i ®åi thÊp qua khu vùc b¶o tån. H−íng giã thÞnh hµnh T©y Nam; Giã Lµo b¾t ®Çu thæi tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 7, nh−ng chñ yÕu tËp trung vµo th¸ng 6 vµ th¸ng 7; ThÓ hiÖn khÝ hËu kh« nãng, nhiÖt ®é kh«ng khÝ cao nhÊt trong çc th¸ng cña n¨m, ng−îc l¹i ®é Èm thÊp nhÊt trong çc th¸ng cña n¨m.

B¶ng 3. NhiÖt ®é, ®é Èm trung b×nh n¨m vµ th¸ng 6 vµ 7 t¹i çc tr¹m khi t−îng Th¸ng 6 Th¸ng 7 N¨m Çc tr¹m

N.®é (oC) §.Èm (%) N.®é (oC) §.Èm (%) N.®é (oC) §.Èm (%) Hµ TÜnh 29,1 77 29,3 74 23,8 86 H−¬ng Khª 28,5 78 29,0 74 23,5 85 Kú Anh 29,4 74 29,8 70 24,0 84 Tuyªn Hãa 28,8 76 29,2 72 23,8 84

H×nh 1. NhiÖt §é vµ l−îng m−a trung b×nh th¸ng trong khu b¶o tån

Tuyªn Hãa

0

100

200

300

400

500

600

700

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Th¸ng, 1961 - 1985

Nh

iÖt

®é

/ L−

în

g M−

a

Kú Anh

0

100

200

300

400

500

600

700

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Th¸ng, 1961 - 1985

Nh

iÖt ®

é /

L−

în

g M−

a

H−¬ng Khª

0

100

200

300

400

500

600

700

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Th¸ng, 1961 - 1985

Nh

iÖt ®

é /

L−

în

g M−

a

Hµ TÜnh

0

100

200

300

400

500

600

700

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Th¸ng, 1958 - 1985

Nh

iÖt ®

é /

L−

în

g M−

a

5

PhÇn 2 - §

Æc ®iÓm Tù nhiªn vµ Sinh häc


6

2.1.6. Thñy v¨n HÖ thñy lín nhÊt ë phÝa nam l−u vùc lµ Khe NÐt (Rµo NÐt), phÇn th−îng nguån Rµo NÐt cã nhiÒu con suèi hÇu hÕt ch¶y theo h−íng t©y nam, ngän trªn cïng lµ Khe ChÌ, Khe M«n b¾t nguån tõ d«ng ph©n thñy Nói B¹c Tãc, trung t©m khu vùc cã khe Lµnh Anh; phÝa ®«ng nam cã khe §¸ Mµi b¾t nguån tõ d«ng ph©n thñy gi÷a Khe §¸ Mµi vµ Khe Bïi Nhui (Khe G¸t). HÖ thñy phÝa t©y b¾c cña khu vùc cã suèi Rµo Béi lµ mét chi l−u cña S«ng Ngµn S©u (thuéc huyÖn H−¬ng Khª-Hµ TÜnh), phÝa ®«ng b¾c Rµo NÐt cã Khe Bïi Nhui ch¶y qua thung lòng b»ng, réng lín, tr−íc khi ch¶y ra Khe NÐt. HÇu hÕt çc suèi cã nÒn ®¸, vµ çt, ®Æc biÖt Khe Bïi Nhui lßng suèi b»ng nhiÒu çt. Dßng ch¶y çc con suèi trong khu vùc nhanh do ®Þa h×nh dèc, vµ chiÒu dµi dèc ng¾n. 2.2. Th¶m thùc vËt

2.2.1. Çc kiÓu sinh c¶nh Th¶m thùc vËt rõng cña khu vùc chñ yÕu lµ rõng th−êng xanh trªn ®Êt thÊp d−íi 400 m. Th¶m thùc vËt rõng tr−íc ®©y −u thÕ bëi rõng kÝn th−êng xanh, víi nhiÒu loµi c©y gç quÝ, cã gi¸ trÞ kinh tÕ nh− lim xanh Erythrophleum fordii, sÕn mËt Madhuca pasquieri, gô lau Sindora tonkinensis, vµng t©m Manglietia fordiana. Nh−ng sau 12 n¨m khai th¸c cña L©m tr−êng Tuyªn Hãa (1985-1997) phÇn lín rõng khu vùc ®· bÞ t¸c ®éng tõ trung b×nh ®Õn m¹nh, rõng nguyªn sinh t¸c ®éng nhÑ hÇu hÕt chØ cßn l¹i trªn çc d«ng nói cao. HiÖn nay rõng nguyªn sinh bÞ t¸c ®éng nhÑ chØ chiÕm 35,2% tæng diÖn tÝch, rõng bÞ t¸c ®éng m¹nh chiÕm 40,2%, cßn l¹i lµ rõng phôc håi, rõng trång vµ tr¶ng cá vµ tr¶ng c©y bôi, chiÕm 17,6%. Riªng rõng trªn nói ®¸ v«i chiÕm 7%.

B¶ng 4. DiÖn tÝch çc lo¹i rõng ë khu ®Ò xuÊt b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt Lo¹i rõng DiÖn tÝch(ha) %

Rõng kÝn th−êng xanh bÞ t¸c ®éng nhÑ 7.663 32,6 Rõng kÝn th−êng xanh bÞ t¸c ®éng m¹nh 8.631 36,7 Rõng phôc håi 5.481 23,3 Rõng nói ®¸ v«i 1.500 6,4 Rõng trång 44 0,2 Tr¶ng cá c©y bôi 305 1,3

Tæng 23.524 100,00 Do møc ®é t¸c ®éng tíi rõng nguyªn sinh cña khu vùc kh¸c nhau, nªn hiÖn t¹i cã thÓ t¹m chia th¶m thùc vËt rõng thµnh mét sè kiÓu rõng d−íi ®©y: Rõng kÝn th−êng xanh bÞ t¸c ®éng nhÑ Tr¹ng th¸i rõng giÇu vµ trung b×nh cã thÓ t¹m xÕp vµo rõng kÝn th−êng xanh míi bÞ t¸c ®éng nhÑ cã tæng diÖn tÝch 7.563,5 ha. KiÓu rõng nµy ph©n bè trªn çc ®åi cao, ®é dèc lín nh− d·y nói B¹c Tãc, vµ th−îng nguån Khe §¸ Mµi. Rõng míi bÞ khai th¸c chän mét sè c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ, kÕt cÊu rõng ch−a thay ®æi nhiÒu; Thµnh phÇn loµi thùc vËt kh¸ phong phó vµ phøc t¹p. ë ®é cao 300 m trë lªn çc loµi t¸u nÕn Hopea ashtonii, sao mÆt quØ H. mollissima −u thÕ, chiÕm 30 - 40% tæ thµnh rõng; D−íi ®é cao 300m çc loµi thùc vËt −u thÕ kh«ng râ rµng, th−êng gÆp çc loµi re Cinnamomum spp., dÎ Castanopsis spp. vµ Lithocarpus spp., giæi Michelia spp., trÝn Schima wallichii, lÌo heo Polyalthia nemoralis, chua lòy Dacryodes dungii, tr−êng Nephelium spp. vµ Paranephelium spp., tr©m Syzygium spp., sÕn Madhuca pasquieri, mì Manglietia hainanensis, ®«i khi xen c¶ lim xanh Erythrophleum fordii vµ gô Sindora tonkinensis. Rõng th−êng cã 4 tÇng, tÇng −u thÕ sinh th¸i cao tõ 20-25 m, tÇng t¸n kh¸ liªn tôc, tÇng c©y gç d−íi t¸n rõng ®øt ®o¹n vµ biÕn ®éng lín c¶ vÒ ®−êng kÝnh lÉn chiÒu cao. Thùc vËt cña tÇng nµy th−êng gÆp ng¸t, ®În ba l¸, ba bÐt tr¾ng, m¬i t¸p. TÇng c©y bôi phæ biÕn lµ çc loµi trong hä cau dõa, ®Æc biÖt loµi l¸ nãn ph¸t triÓn nhiÒu. TÇng th¶m t−¬i cã quyÕt, bång bång Dracaena gracilis vµ çc loµi trong hä « r« Acanthaceae.


7

KiÓu rõng kÝn th−êng xanh bÞ t¸c ®éng m¹nh Tr¹ng th¸i rõng nghÌo, ®Êt trèng c©y gç r¶i r¸c (Ic) cã thÓ xÕp vµo kiÓu th¶m rõng kÝn th−êng xanh bÞ t¸c ®éng m¹nh, víi diÖn tÝch 8.631 ha. KiÓu rõng nµy chiÕm 40,2% diÖn tÝch khu b¶o tån. Bao gåm rõng non, rõng nghÌo, vµ rõng phôc håi sau khai th¸c, t×nh tr¹ng rõng rÊt phøc t¹p. Tæ thµnh çc loµi c©y ®· bÞ thay ®æi ®¸ng kÓ. Çc loµi c©y −u thÕ nh− lim xanh, gô, sÕn, giæi, re, vµng t©m chØ cßn gÆp r¶i r¸c. Tr−íc ®©y hµng n¨m vïng nµy tr÷ l−îng khai th¸c lim xanh, gô, giæi chiÕm tõ 10-15% tr÷ l−îng gç khai th¸c c¶ n¨m. §iÒu ®ã chøng tá ®©y lµ vïng ph©n bè cña lim xanh vµ gô, ®ai ph©n bè ë d−íi 300 m so víi mÆt biÓn. Çc loµi th−êng gÆp phæ biÕn trong kiÓu rõng nµy lµ géi g¸c, nang, du mãc, lÌo heo, nhäc, tr−êng v¶i, chua lòy, ng¸t, ®În, tr©m. TÇng t¸n bÞ ph¸ vì, tÇng d−íi kh«ng râ rµng, d©y leo ph¸t triÓn m¹nh, ®«i khi cã c¶ tre nøa. C©y l¸ nãn chiÕm −u thÕ ë tÇng s¸t ®Êt. Rõng phôc håi Sinh c¶nh rõng phôc håi thùc tÕ lµ rõng kÝn th−êng xanh bÞ t¸c ®éng (do khai th¸c) nh−ng ®· phôc håi (rõng non), víi diÖn tÝch 5.481 ha. Rõng tre nøa Rõng tre nøa ph©n bè r¶i r¸c trong vïng, h×nh thµnh sau khai th¸c, th−êng mäc thµnh bói, v¹t xem lÉn víi çc loµi c©y gç. DiÖn tÝch tre nøa tËp trung däc çc suèi hoÆc khe nh−: Khe ChÌ, Khe M«n vµ Khe Lµnh Anh. Rõng trªn nói ®¸ v«i Sinh c¶nh rõng trªn nói ®¸ v«i ph©n bè ë phÝa t©y b¾c (gÇn quèc lé 15 - Ga xe löa T©n Êp) vµ phÝa ®«ng nam gÇn trôc lé x· Kim Hãa ®i thÞ trÊn §ång Lª. Nói ®¸ v«i ë phÝa t©y b¾c thÊp d−íi 200 m, d·y nói ®¸ v«i phÝa ®«ng nam n»m xen kÏ hoÆc liªn tiÕp víi nói ®Êt, ®é cao tõ 300-400 m. Tæng diÖn tÝch rõng nói ®¸ v«i kho¶ng 1.500 ha vµ kh«ng ®−îc thèng kª trong diÖn tÝch rõng cña ba x·. Tr¶ng cá c©y bôi DiÖn tÝch 305 ha, chiÕm 1,4% tæng diÖn tÝch khu ®Ò xuÊt, do khai th¸c qu¸ møc rõng kh«ng cßn kh¶ n¨ng phôc håi tù nhiªn, thay vµo ®ã lµ çc loµi cá tranh, lau l¸ch, lµnh ng¹nh. NÕu kh«ng cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó phôc håi rõng th× tr¹ng th¸i nµy sÏ chuyÓn thµnh ®Êt trèng cá b¹c mµu g©y c¶n trë cho viÖc phôc håi rõng sau nµy. Rõng trång DiÖn tÝch 43,8 ha thuéc x· H−¬ng Hãa. Rõng trång B¹ch ®µn trong ch−¬ng tr×nh phñ xanh ®Êt trèng ®èi nói träc (327) gÇn khu d©n c− cña x· H−¬ng Hãa.

B¶ng 5. DiÖn tÝch lo¹i ®Êt lo¹i rõng l©m tr−êng Tuyªn Hãa trªn ®Þa bµn 3 x· X· Giµu TB NghÌo Phôc håi Ia Ib Ic R. trång Kh¸c Tæng

H−¬ng Ho¸ 771,8 2.472,4 3.643,4 1.089,7 0,0 293,1 361,3 10,0 0,0 8641.7 Kim Ho¸ 492,6 3.127,1 4.316,8 2.139,9 3,3 8,7 148,9 33,8 12,6 10.283,7 ThuËn Ho¸ 206,9 492,7 160,7 170,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,4 1.031,0

Tæng 1.471,3 6.092,2 8.120,9 3399,9 3,3 301,8 510,2 43,8 13,0 19.956,4 2.2.2 Khu hÖ vµ tµi nguyªn thùc vËt KÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 1996 ®· ghi nhËn cho khu vùc 566 loµi thùc vËt bËc cao cã m¹ch, thuéc 367 chi vµ 117 hä (b¶ng 6).


8

B¶ng 6. Thµnh phÇn loµi thùc vËt khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt TT §¬n vÞ ph©n lo¹i Hä Chi Loµi 1 Ngµnh Th«ng ®Êt - Lycopodiophyta 2 2 2 2 Ngµnh QuyÕt - Polypodiophyta 12 13 18 3 Ngµnh Th«ng - Pinophyta 2 2 3 4 Ngµnh Ngäc Lan - Magnoliophyta 101 350 543 4a Líp Ngäc Lan - Magnoliopsida 86 290 459 4b Líp Hµnh - Liliopsida 16 60 84 Tæng 117 367 566

Khu hÖ thùc vËt cña khu vùc t−¬ng tù víi khu hÖ thùc vËt khu b¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç, nh−ng duy nhÊt mét loµi S−a Dalbergia tonkinensis kh«ng t×m thÊy ë khu vùc Khe NÐt. Khu hÖ thùc vËt Khe NÐt lµ n¬i héi tô cña nhiÒu luång thùc vËt tõ çc vïng kh¸c nhau: • Khu hÖ thùc vËt b¶n ®Þa B¾c ViÖt Nam - Nam Trung Quèc víi nhiÒu hä th−êng gÆp nh− hä re

Lauraceae, hä d©u t»m Moraceae, hä dÎ Fagaceae, hä ®Ëu Fabaceae, hä xoan Meliaceae, hä na Annonaceae, hä tr«m Sterculiaceae, hä bå hßn Sapindaceae.

• Luång thùc vËt Indo-Malaysian tiªu biÓu lµ çc loµi c©y hä dÇu Dipterocarpaceae. • Luång thùc vËt India-Myanma ®¹i diÖn lµ hä tö vi Lythraceae. • Luång thùc vËt Hymalaya ®¹i diÖn lµ çc loµi c©y l¸ kim ngµnh Pinophyta vµ hä thÝch

Aceraceae. Trong sè 117 hä thùc vËt, çc hä sau ®©y cã sè loµi chiÕm −u thÕ: hä thÇu dÇu Euphorbiaceae 53 loµi, hä re Lauraceae 27 loµi, hä cá Poaceae 24 loµi, hä cµ phª Rubiaceae 23 loµi, hä cóc Asteraceae 19 loµi, hä tr«m Sterculiaceae 15 loµi, hä ®Ëu Fabaceae 13 loµi, hä d©u t»m Moraceae 14 loµi, hä xoan Meliaceae 13 loµi vµ hä cau dõa Arecaceae 13 loµi. Çc hä dÇu Dipterocarpaceae, hä bå hßn Sapindaceae, hä chÌ Theaceae, hä méc lan Magnoliaceae cã sè l−îng loµi kh«ng nhiÒu nh−ng gi÷ vai trß quan träng trong tæ thµnh rõng. Trong tæng sè 567 loµi cã 34 loµi ®Æc h÷u cho ViÖt Nam, trong ®ã cã 7 loµi ®Æc h÷u hÑp cho vïng Trung Bé nh−: chÇm ri Phlogacanthus annamensis, nang Alangium ridley, t¸u nÕn Hopea ashtonii, c«m B¹ch M· Elaeocarpus bachmaensis, du moãc Baccaurea silvestris, chïm bao Trung Bé Hydnocarpus annamensis, bêi lêi vµng Litsea vang. Do khai th¸c kh«ng hîp lý nªn nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ ®ang cã nguy c¬ bÞ ®e däa, trong ®ã cã 10 loµi ®−îc ghi vµo s¸ch ®á ViÖt Nam: kim giao Podocarpus wallichianus, gô lau Sindora tonkinensis, chß chØ Parashorea chinensis, re h−¬ng Cinnamomum parthenoxylum, vµng t©m Manglietia hainanensis, l¸t hoa Chukrasia tabularis, sÕn mËt Madhuca pasquieri, song mËt Calamus platyacanthus vµ trÇm h−¬ng Aquilaria crassna; 287 loµi cho gç, 18 loµi lµm c¶nh vµ 44 loµi thùc vËt lµm thuèc. 2.3 HÖ ®éng vËt

2.3.1 Thó Khu b¶o tån thiªn nhiªn ®Ò xuÊt Khe NÐt lµ mét phÇn cña khu hÖ ®éng vËt B¾c Trung Bé ViÖt Nam. Khu hÖ thó khu vùc ch−a ®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ, çc th«ng tin cßn nghÌo. Tuy nhiªn ®· cã mét sè th«ng tin ghi nhËn trong chuyÕn ®iÒu tra n¨m 1996 cña BirdLife t¹i vïng gi¸p ranh gi÷a Hµ TÜnh vµ Qu¶ng B×nh (Lª Träng Tr¶i 1996). Trong mïa hÌ n¨m 2000, BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam vµ ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t thùc ®Þa t¹i l−u vùc Rµo NÐt. KÕt qu¶ thùc ®Þa ®· ghi nhËn 45 loµi thó cho Khe NÐt, trong 23 hä vµ 7 bé (phô lôc 1). Thµnh phÇn khu hÖ thó Khe NÐt t−¬ng tù víi khu b¶o tån liªn tiÕp KÎ Gç, tØnh Hµ TÜnh vµ ®Æc tr−ng cho khu hÖ thó vïng B¾c Trung Bé ViÖt Nam.


9

Trong sè 45 loµi thó cã 3 loµi ®Æc h÷u cho §«ng D−¬ng lµ Mang lín, V−în m¸ tr¾ng vµ Voäc Hµ TÜnh. Mang lín lµ loµi thó lín míi ®−îc m« t¶ lµ loµi míi cho khoa häc n¨m 1994. KÓ tõ khi ph¸t hiÖn vµ m« t¶ cho ®Õn nay ®· ghi nhËn vïng ph©n bè cña loµi nµy kh¸ réng ë B¾c Tr−êng S¬n, Nam Tr−êng S¬n vµ T©y Nguyªn. Loµi nµy còng ®· ph¸t hiÖn t¹i KÎ Gç n¨m 1996 (Lª Träng Tr¶i et al. 1996). Mét ph¸t hiÖn cã ý nghÜa quan träng lµ t×m thÊy loµi Voäc Hµ TÜnh t¹i vïng nói ®¸ v«i Kim Lò. Tr−íc ®©y loµi nµy chØ ®−îc biÕt ë vïng nói ®¸ v«i Phong Nha-KÎ Bµng, çch khu vùc Kim Lò kho¶ng 30 km vÒ phÝa ®«ng. Voäc Hµ TÜnh lµ loµi linh tr−ëng ®Æc h÷u cña ViÖt Nam, hiÖn ®ang bÞ ®e däa tuyÖt chñng do s¨n b¾n vµ mÊt n¬i sèng thÝch hîp. Loµi nµy hiÖn chØ t×m thÊy ë sinh c¶nh rõng nói ®¸ v«i, vµ cã thÓ nãi chóng lµ "chuyªn gia" nói ®¸ v«i. Trong sè çc loµi ghi nhËn ®−îc cã 17 loµi ®· ®−îc liÖt kª trong S¸ch §á ViÖt Nam (Anon. 1992) vµ 16 loµi ghi trong Danh s¸ch §á çc loµi §éng vËt BÞ ®e däa cña IUCN (IUCN 1996), chóng lµ çc loµi hiÖn ®ang bÞ ®e däa ë cÊp quèc gia vµ quèc tÕ vµ lµ çc loµi quan träng cho c«ng t¸c b¶o tån (xem b¶ng 7).

B¶ng 7. T×nh tr¹ng çc loµi thó trong s¸ch ®á ghi nhËn ë Khe NÐt Tªn loµi Anon. 1992 IUCN.1996

1. Tª tª Manis pentadactyla V NT 2. Tª tª Java M. javanica NT 3. Cu ly lín Nycticebus coucang V 4. KhØ vµng Macaca mulatta NT 5. KhØ mÆt ®á M. arctoides V VU 6. KhØ ®u«i lîn M. nemestrina V VU 7. KhØ mèc M. assamensis V VU 8. Voäc hµ tÜnh Semnopithecus francoisi hatinhensis V VU 9. Voäc v¸ ch©n n©u Pygathrix nemaeus nemaeus E EN 10. V−în m¸ tr¾ng Hylobates leucogenys DD 11. GÊu ngùa Ursus thibetanus E VU 12. GÊu chã U. malayanus E DD 13. R¸i ç Lutra lutra T 14. CÇy mùc Arctictis binturong V 15. Beo löa Catopuma teminckii V NT 16. Hæ Panthera tigris E EN 17. Cheo cheo Tragulus javanicus V 18. Mang lín Megamuntiacus vuquangensis NE NE 19. Bß tãt Bos gaurus E VU 20. S¬n d−¬ng Naemorhedus sumatraensis V VU 21. Sãc bay lín Petaurista philippensis R 22. NhÝm Hystrix brachyura VU

Theo Corbet vµ Hill (1992) Chi chó: EN - Nguy cÊp; VU -s¾p nguy cÊp; NT - GÇn bÞ ®e däa; DD - Ch−a ®ñ th«ng tin theo IUCN (1996)

E - Nguy cÊp; R - HiÕm; V - s¾p nguy cÊp; T - BÞ ®e däa theo S¸ch §á ViÖt Nam (1992) NE - Cã gi¸ trÞ ®¸ng chó ý

Trong ph¹m vi khu ®Ò xuÊt b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt, hÇu hÕt çc loµi liÖt kª ë b¶ng trªn ®Òu ®ang bÞ suy gi¶m ®¸ng kÓ do s¨n b¾n vµ mÊt sinh c¶nh thÝch hîp. T×nh tr¹ng ghi nhËn mét sè loµi thó Hæ Panthera tigris GT. Mét sè ng−êi bÉy chim vµ t×m mËt ong tõ x· H−¬ng Hãa cho biÕt gÇn ®©y hä ®· nh×n thÊy dÊu ch©n Hæ ë th−îng nguån Khe §¸ Mµi vµ Khe ChÌ. ¤ng Cao Sü Nguyªn thî s¨n ë x· H−¬ng Hãa cho biÕt: Hæ ®· ¨n mét sè néi quan cña con khØ do «ng b¾n ®−îc vµ ®Ó l¹i dÊu ch©n trªn mÆt ®Êt ë ®Çu nguån Khe ChÌ.


10

Bß tãt Bos gaurus GT. Pháng vÊn nhiÒu ng−êi bÈy chim vµ lµm gç tõ hai x· H−¬ng Hãa vµ Kim Hãa ®Òu cho biÕt hiÖn cßn hai con Bß tãt ho¹t ®éng réng tõ th−îng nguån Khe ChÌ, §¸ Mµi, Lµnh Anh (nói B¹c Tãc) vÒ ®Õn th−îng nguån Khe Bïi Nhui. Cã thÓ loµi nµy sÏ bÞ tiªu diÖt trong t−¬ng lai do thî s¨n cña çc x· xung quanh cã thÓ tõ tØnh Hµ TÜnh hoÆc tØnh Qu¶ng B×nh. V−în m¸ tr¾ng Hylobates leucogenys GT. Kh«ng ai trong sè çc thµnh viªn trong ®oµn kh¶o s¸t nghe ®−îc tiÕng v−în hãt, nh−ng ng−êi d©n ë x· Kim Hãa cho biÕt çc buæi s¸ng hä th−êng nghe tiÕng V−în hãt ë trªn mét sè ®åi cao gÇn Ga Kim Lò. Mét sè ng−êi lµm gç ë th−îng nguån Khe §¸ Mµi còng cho biÕt ®· nghe ®−îc tiÕng v−în hãt ë khu vùc nµy. Tuy nhiªn, V−în m¸ tr¾ng ®· ®ang trong t×nh tr¹ng hiÕm ë khu vùc nµy. Voäc Hµ TÜnh Semnopithecus francoisi hatinhensis GT. Trong ngµy 30/6, ®· nh×n thÊy 3 con Voäc Hµ TÜnh ë khu vùc rõng nói ®¸ v«i gÇn Ga Kim Lò x· Kim Hãa, Tuyªn Hãa, tr−íc khi trêi tèi, trong khi chóng vÒ hang ®¸ ®Ó ngñ. NhiÒu ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ë ®©y cho biÕt ®µn nµy kh¸ ®«ng, víi sè l−îng hä gÆp kh¸c nhau: 7 con, h¬n 10 con, 20 con vµ 30-40 con. Mïa m−a chóng th−êng vÒ gÇn, xuèng thÊp, rÊt d¹n ng−êi, tªn ®Þa ph−¬ng lµ "V−în ®en" hoÆc "KhØ ®en". Nh− vËy Voäc hµ tÜnh cã kho¶ng tõ 2-3 ®µn nhá trong khu vùc nói ®¸ v«i Kim Lò. Voäc v¸ ch©n n©u Pygathrix nemaeus nemaeus GT. NhiÒu ng−êi khai th¸c l©m s¶n ®· tõng nh×n thÊy hoÆc b¾n ®−îc loµi nµy ë çc d«ng ®åi cao lµ ranh giíi hai tØnh Hµ TÜnh vµ Qu¶ng B×nh. Tªn ®Þa ph−¬ng cña loµi nµy lµ KhØ chó lÝnh hoÆc KhØ b¶y mµu. Tuy nhiªn quÇn thÓ cña loµi nµy chØ cßn l¹i mét sè nhãm nhá vµ vÉn ®ang bÞ s¨n b¾n ®e däa. KhØ mÆt ®á Macaca arctoides GT. §· gÆp mét ®µn t¹i th−îng nguån Khe Bïi Nhui, chØ nh×n thÊy 3 con, ngµy 5/7. Cã thÓ loµi nµy vÉn cßn nhiÒu h¬n quÇn thÓ cña çc loµi thó kh¸c trong khu vùc Rµo NÐt. Mang lín Megamuntiacus vuquangesis §· ®Þnh lo¹i hai mÉu sõng cña loµi nµy t¹i th«n T©n S¬n, B¶n Giao Liªn x· H−¬ng Hãa, tªn ®Þa ph−¬ng lµ Mang Mun hoÆc Mang K×m. S¬n d−¬ng Naemorhedus sumatraensis GT. §· quan s¸t thÊy hai con trªn th−îng nguån Khe ChÌ ngµy 27/6 vµ mét con kh¸c nh×n thÊy ë th−îng nguån Khe Bïi Nhui vµ Lµnh Anh, ngµy 6/7. GÇu ngùa Usrus thibetanus GT. Theo b¸o ço cña ®Þa ph−¬ng, n¨m 1996, thî s¨n t¹i lµng T©n §øc ®· b¾n ®−îc mét con gÊu ngùa. Trong ®iÒu tra thùc ®Þa n¨m 2000, ®· quan s¸t thÊy mét sè dÊu mãng ch©n cña gÊu ®Ó l¹i trªn vá c©y ë th−îng nguån Khe Lµnh Anh, nh−ng kh«ng râ lµ gÊu ngùa hay gÊu chã. Ngoµi ra, çc loµi thó nhá gÆp nhiÒu lÇn trong thêi gian kh¶o s¸t bao gåm: Sãc bông ®á, Sãc chuét, §åi, Sãc bông x¸m, Lán tranh (Chån ®Ìn), Sãc ®en, Chån häng vµng. 2.3.2 Khu hÖ chim Tr−íc ®ît kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ nhanh vÒ ®a d¹ng sinh häc cña khu vùc trong th¸ng 6 vµ th¸ng 7/2000. §· cã Ýt nhÊt hai ®ît kh¶o s¸t nghiªn cøu vÒ khu hÖ chim ë l−u vùc Rµo NÐt vµo th¸ng 6 vµ 7/1994 vµ n¨m 1996. KÕt qu¶ çc çc ®ît kh¶o s¸t trªn vµ kh¶o s¸t lÇn nµy ®−îc ®−a vµo trong b¸o ço ®Ó ph©n tÝch vµ th¶o luËn vÒ ®a d¹ng sinh häc cña khu hÖ chim khu vùc Rµo NÐt. Cho ®Õn nay ®· ghi nhËn 182 loµi chim, trong 13 bé vµ 35 hä (xem phô lôc 2). Thµnh phÇn loµi chim ghi nhËn ë Khe NÐt t−¬ng tù víi khu b¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç tØnh Hµ TØnh, do hai khu nµy cã


11

hÖ sinh th¸i rõng nèi tiÕp nhau, kh«ng thÊy cã sù kh¸c biÖt vÒ mÆt khÝ hËu còng nh− th¶m thùc vËt rõng gi÷a hai khu. Çc loµi cã vïng ph©n bè hÑp Trong tæng sè 182 loµi ghi nhËn ®−îc cã 5 loµi cã vïng ph©n bè hÑp chiÕm 55,5% tæng sè loµi cã vïng ph©n bã hÑp cña c¶ vïng chim ®Æc h÷u Vïng §Êt thÊp Trung Bé. Çc loµi nµy cã vïng ph©n bè thÕ giíi nhá h¬n 50.000 km2, chóng lµ çc loµi ®Æc h÷u cña ViÖt Nam hoÆc §«ng D−¬ng. Sù hiÖn diÖn cña çc loµi ph©n bè hÑp ë khu vùc ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh qua çc ®ît kh¶o s¸t bao gåm: Gµ l«i lam mµo ®en Lophura imperialis, Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng L. hatinhensis, TrÜ sao Rheinardia ocellata, Kh−íu má dµi Jabouilleia danjoui, ChÝch ch¹ch m¸ x¸m Macronous kelleyi (xem b¶ng 8). Sè l−îng quÇn thÓ cña çc loµi cã vïng ph©n bè hÑp ®· vµ ®ang suy gi¶m nhanh, ®Æc biÖt ®èi víi hai loµi Gµ l«i vµ TrÜ sao. LÇn kh¶o s¸t thùc ®Þa n¨m 2000 ®· kh«ng nghe thÊy tiÕng TrÜ sao kªu ë tÊt c¶ çc ®iÓm c¾m tr¹i, ®iÒu ®ã cho thÊy s¨n b¾n, bÉy ë khu vùc trong nh÷ng n¨m qua ®· qu¸ cao vµ cã thÓ ®e däa dÉn tíi sù tuyÖt chñng cña loµi nµy ë Khe NÐt vµ KÎ Gç. Çc loµi ®ang bÞ ®e däa Cã 16 loµi chim ghi nhËn ë khu vùc ®−îc liÖt kª trong s¸ch ®á cña Collar et al. (1994), trong ®ã cã mét loµi ë ph©n h¹ng CR (Tèi nguy cÊp - bÞ ®e däa rÊt nghiªm träng), mét loµi ph©n h¹ng EN (Nguy cÊp), 7 loµi ph©n h¹ng VU (S¾p nguy cÊp) vµ 7 loµi NT (GÇn bÞ ®e däa). Çc loµi hiÖn ®ang bÞ de däa t×m thÊy trong khu vùc hÇu hÕt ®Òu cã sè l−îng quÇn thÓ nhá, mËt ®é thÊp vµ hiÕm gÆp trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, ngo¹i trõ loµi hai gµ so, hai loµi côt ®u«i, NiÖc n©u vµ Kh−íu má dÑt ®u«i ng¾n t−¬ng ®èi phæ biÕn h¬n. B¶ng 8 liÖt kª danh s¸ch çc loµi chim cã vïng ph©n bè hÑp vµ ®ang bÞ ®e däa theo çc ph©n h¹ng cña Collar et al. (1994).

B¶ng 8. Çc loµi chim cã vïng ph©n bè hÑp vµ trong s¸ch ®á cña IUCN

Loµi Tªn khoa häc Loµi ph©n bè hÑp

Collar et al. (1994)

1. Gµ so ngùc gô Arborophila charltonii VU 2. Gµ l«i lam mµo ®en Lophura imperialis∗ RRS CR 3. Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng L. hatinhensis RRS EN 4. Gµ l«i h«ng tÝa L. diardi VU 5. TrÜ sao Rheinardia ocellata RRS VU 6. Gâ kiÕn cæ ®á P. rabieri VU 7. NiÖc n©u Anorrhinus tickelli NT 8. Bång chanh rõng Alcedo hercules VU 9. Ph−ín ®Êt Carpococcyx renauldi NT 10. §u«i côt ®Çu x¸m Pitta soror NT 11. §u«i côt bông v»n P. elliotii NT 12. GiÎ cïi vµng Urocissa whiteheadi NT 13. GiÎ cïi bông vµng Cissa hypoleuca NT 14. Kh−íu má dµi Jabouilleia danjoui RRS VU 15. ChÝnh tr¹ch m¸ x¸m Macronous kelleyi RRS NT 16. Kh−íu má dÑt ®u«i ng¾n Paradoxornis davidianus VU

T×nh tr¹ng mét sè loµi chim ghi nhËn cho khu vùc Khe NÐt Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng Lophura hatinhensis GT. §· nh×n thÊy 3 con hai con m¸i vµ 1 con trèng, con trèng nh×n thÊy râ 4 l«ng ®u«i tr¾ng, hai con m¸i chØ thÊy mµu n©u, ®ang ¨n trªn ®−êng mßn ë khu vùc th−îng nguån Khe Bïi Nhui (gi¸p ranh hai tØnh) vµo ngµy 6/7/00 tr−íc lóc 7 h s¸ng. N¬i quan s¸t ®−îc cã sinh c¶nh rõng l¸ réng th−êng xanh ®· bÞ khai th¸c chän, chiÒu cao rõng tõ 20-25 m, t¸n che phñ tõ 70-80%, th¶m thùc b× ph¸t triÓn, cã nhiÒu c©y lµ nãn. §é cao tõ 200 m, ®é dèc kho¶ng 15%. ∗ T×nh tr¹ng b¶o tån cña Gµ l«i lam mµo ®en theo S¸ch ®á IUCN n¨m 2000 ë ph©n h¹ng DD - kh«ng ®ñ th«ng tin


12

Pháng vÇn nhiÒu ng−êi d©n trong çc th«n cña x· H−¬ng Hãa, Kim Hãa, phÇn lín hä lµ nh÷ng ng−êi th−êng xuyªn bÉy ®éng vËt ë khu vùc vµo çc th¸ng tõ 11 ®Õn th¸ng 3 hµng n¨m. Hä cho biÕt hµng n¨m hä vÉn bÉy ®−îc Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng ë çc khu vùc Khe §¸ Mµi, Khe Lµnh Anh vµ Khe Bïi Nhui (Khe Çt - khu vùc cã nhiÒu Çt). Gµ tiÒn mÆt vµng Polyplectron bicalcaratum TiÕng kªu cña loµi nµy nghe thÊy vµo buæi s¸ng çc ngµy tõ 26 ®Õn 28/7 t¹i khu vùc Khe ChÌ. Mét sè tiÕng kªu kh¸c ®· nghe ®−îc vµo buæi s¸ng 6/7/00 t¹i khu vùc th−îng nguån Khe Bïi Nhui vµ gÇn ®iÓm c¾m tr¹i khe ®¸ c©y MÝt vµo buæi s¸ng ngµy 7/7/00. Cã thÓ Gµ tiÒn mÆt vµng t−¬ng ®èi phæ biÕn trong vïng nghiªn cøu. Gµ so ngùc gô Arborophila charltonii GT. Nghe ®−îc tiÕng kªu cña loµi nµy ë nhiÒu n¬i trong vïng nghiªn cøu. Ng−êi dÉn ®−êng ®· b¾t ®−îc mét con çi ®ang Êp 3 qu¶ trøng ë th−îng nguån Khe Lµnh Anh, ngµy 5/7/00. Gµ so Trung Bé Arborophila merlinii Ngµy 28/6/00 ®· nh×n thÊy 3 con, lÇn ®Çu nh×n thÊy 1 con, vµ 2 con kh¸c nh×n thÊy ë gÇn ®iÓm ®Çu tiªn. C¶ hai lÇn kho¶ng çch nh×n tõ 2 ®Õm 3 m, nªn viÖc ®Þnh lo¹i kh¸ dÔ rµng. TrÜ sao Rheinardia ocellata GT. §¸ng tiÕc lµ trong suèt thêi gian kh¶o s¸t, ë çc ®iÓm c¾m tr¹i ®Òu kh«ng mét lÇn nh×n hoÆc nghe thÊy tiÕng kªu cña TrÜ sao. Cã thÓ chóng ®· bÞ bÉy víi c−êng ®é cao. §· gÆp nhiÒu tuyÕn bÉy cò ë th−îng nguån Khe Lµnh Anh, §¸ Mµi vµ Bïi Nhui. Gµ l«i tr¾ng Lophura nycthemera §· quan s¸t mét ®«i (mét con ®ùc vµ mét con çi) ®ang ¨n trªn mÆt ®Êt d−íi t¸n rõng mµ phÝa trªn lµ mét luång chim ®ang ¨n vµo 7/7/00 t¹i khu vùc Khe G¸t (Bïi Nhui). Luång chim nµy bao gåm çc loµi: Kh−íu b¹c m¸, Kh−íu khoang cæ lín vµ nhá, Nuèc bông ®á, Kh¸ch ®u«i cê, BÎo ®u«i cê lín, GiÎ cïi bông vµng, Sãc chuét, Sãc bông ®á vµ nhiÒu loµi chim nhá kh¸c thuéc hä Kh−íu vµ Chim chÝch, Hót mËt. Ph−ín ®Êt Carpococcyx renauldi §· nghe thÊy nhiÒu tiÕng kªu cña cïng mét con t¹i Khe Bïi Nhui, ngµy 6/7/00, tiÕng kªu nghe kh¸ th¶m thiÕt (ß ß ã ã ã o o o). NiÖc n©u Anorrhinus tickelli GT. Loµi nµy kh¸ phæ biÕn trong vïng nghiªn cøu. §· nh×n thÊy nhiÒu lÇn t¹i ®iÓm c¾m tr¹i Khe ®¸ C©y MÝt tõ ngµy 5-8/7: ngµy 5/7 (18 con), 6/7 (12 con), 7/7 (6 con) vµ ngµy 8/7 (12 con). NiÖc má v»n Aceros undulatus §· nh×n thÊy 3 con vµo buæi s¸ng ngµy 7/7/00 t¹i khu vùc Khe Bïi Nhui vµ nghe thÊy tiÕng kªu cña loµi nµy trong khi ¨n trªn c©y khuÊt tÇm nh×n cïng khu vùc vµo buæi tr−a. Gâ kiÕn xanh cæ ®á Picus rabieri GT. GÆp loµi nµy hai lÇn trong thêi gian kh¶o s¸t, lÇn thø nhÊt gÆp 3 con gÇn khe Lµnh Anh, ngµy 28/6/00, lÇn thø hai gÆp 5 con trong ®µn chim hçn hîp, khu vùc Khe Bïi Nhui, ngµy 6/7/00. §u«i côt bông v»n Pitta elliotii GT. Loµi nµy kh¸ phæ biÕn kh¾p vïng kh¶o s¸t, ®· nh×n thÊy nhiÒu lÇn vµo s¸ng sím vµ chiÒu tèi, ngoµi ra còng nghe ®−îc nhiÒu tiÕng kªu cña loµi nµy trong vïng.


13

§u«i côt ®Çu x¸m Pitta soror GT. §· nh×n thÊy loµi nµy nhiÒu lÇn, tiÕng kªu chØ nghe ®−îc 3 lÇn trong thêi gian kh¶o s¸t, so víi loµi §u«i côt bông v»n trong thêi ®iÓm nµy §u«i côt ®Çu x¸m Ýt kªu h¬n. Bång chanh rõng Alcedo hercules GT. ChØ nh×n thÊy loµi nµy 3 lÇn ë Khe ChÌ, Khe M«n vµ Khe §¸ Mµi. Kh−íu má dµi Jabouilleia danjoui GT ChØ ghi nhËn qua tiÕng kªu cña loµi nµy ë tÊt c¶ çc ®iÓm c¾m tr¹i, loµi nµy cã lÏ t−¬ng ®èi phæ biÕn kh¾p vïng nghiªn cøu. Kh−íu má dÑt ®u«i ng¾n Paradoxornis davidianus GT. §· nh×n thÊy loµi nµy trong hai ngµy 26 vµ 27/6/00 t¹i khu vùc Khe ChÌ, c¶ hai lÇn ®Òu gÆp chóng ¨n ë çc bôi nøa cïng víi loµi ChÝch ch¹ch m¸ vµng Macronous gularis vµ ChÝch ®íp ruåi má vµng Abroscopus superciliaris . §©y lµ lÇn ®Çu tiªn ghi nhËn loµi nµy cho khu vùc Khe NÐt. Tr−íc ®©y, ë vïng B¾c Trung Bé, loµi nµy chØ míi ghi nhËn ë Khu BTTN KÎ Gç (Hµ TÜnh) vµ Khu BTTN Xu©n Liªn, tØnh Thanh Hãa (Lª Träng Tr¶i et al. 1999). 2.4 Çc ®Æc ®iÓm vÒ c¶nh quan, lÞch sö vµ v¨n ho¸

Khu vùc kh«ng cã çc ®Æc ®iÓm v¨n hãa, lÞch sö vµ c¶nh quan næi bËt, tuy vËy khu vùc nghiªn cøu tr−íc ®©y vµ hiÖn t¹i cã mét sè nÐt lÞch sö vµ v¨n hãa sau: Trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng Mü, ®−êng 22 vµ 15 ch¹y däc phÝa ngoµi khu ®Ò xuÊt ®i qua çc x· H−¬ng Hãa vµ Kim Hãa ®−îc sö dông ®Ó vËn chuyÓn l−¬ng thùc vµ vò khÝ chin viÖn cho miÒn Nam. §−êng 22 hiÖn kh«ng cßn sö dông ®−îc n÷a nh−ng ®−êng 15 lµ mét phÇn trong dù ¸n ®−êng Hå ChÝ Minh §«ng Tr−êng S¬n ®i qua çc huyÖn H−¬ng Khª (Hµ TÜnh), Tuyªn Hãa, Minh Hãa (Qu¶ng B×nh). D·y nói ®¸ v«i gÇn ga T©n Êp trong chiÕn tranh ®−îc dïng lµm kho chøa vò khÝ vµ l−¬ng thùc. HiÖn nay, hang ë d·y nói nµy lµ n¬i tró ngô cña nhiÒu loµi d¬i vµ lµ lµ n¬i cung cÊp ph©n d¬i cho çc v−ên c©y ¨n qu¶ cña mét sè hé gÇn ®ã. Khi t×m hiÓu vÒ thµnh phÇn vµ nguån gèc cña çc d©n téc hiÖn ®ang ®Þnh c− xung quanh khu vùc nghiªn cøu, t¹i ®©y cã d©n téc "Nguån" hoÆc "Chøc" di c− tõ huyÖn Minh Hãa vÒ trong nh÷ng n¨m 1950. D©n téc Nguån cã tiÕng nãi nh−ng kh«ng cã ch÷ viÕt, tiÕng nãi cña ng−êi Nguån gÇn gòi víi d©n téc M−êng ë çc tØnh phÝa b¾c ViÖt Nam. TiÕng phæ th«ng (tiÕng Kinh) hiÖn lµ ng«n ng÷ chÝnh cña ng−êi Nguån.

PhÇn 3 - §Æc ®iÓm Kinh tÕ X· héi

14

3. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi

3.1 §Æc ®iÓm chung

3.1.1 Tãm t¾t nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu vÒ kinh tÕ, x· héi cña vïng Khu vùc Khe NÐt thuéc Vïng §Êt thÊp Trung Bé n»m trªn ®Þa phËn çc x· H−¬ng Hãa, Kim Hãa vµ ThuËn Hãa ë ®«ng b¾c huyÖn Tuyªn Hãa, huyÖn phÝa b¾c tØnh Qu¶ng B×nh gi¸p víi çc huyÖn H−¬ng Khª, Kú Anh vµ CÈm Xuyªn, tØnh Hµ TÜnh víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn lµ 295,26 km2. Tæng d©n sè trong vïng lµ 10.675 nh©n khÈu chiÕm 13,7% d©n sè toµn huyÖn, gåm hai d©n téc cïng sinh sèng lµ céng ®ång ng−êi Kinh vµ ng−êi Nguån (Chøc), ng−êi Nguån sèng tËp trung chñ yÕu t¹i x· H−¬ng Hãa. MËt ®é d©n sè toµn vïng lµ 36 ng−êi/km2, d©n c− trong vïng phÇn lín hiÖn nay ®· ®Þnh canh, ®Þnh c− æn ®Þnh, ph©n bè chñ yÕu ë däc thung lòng b»ng ph¼ng, däc theo ®−êng giao th«ng. M¹ng l−íi gi¸o dôc vµ y tÕ ®· cã tíi çc x· vµ th«n song thùc tr¹ng cßn nhiÒu khã kh¨n ®· ¶nh h−ëng nhiÒu tíi chÊt l−îng gi¸o dôc vµ ch¨m sãc søc kháe nh©n d©n trong vïng. C¬ së h¹ tÇng trong vïng nghÌo nµn ch−a ®¸p øng cho nhu cÇu ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Þa ph−¬ng. Kinh tÕ ®Þa ph−¬ng hiÖn ®ang cßn khã kh¨n, çc x· ë ®©y ®Òu thuéc diÖn ch−¬ng tr×nh 135∗. Çc ho¹t ®éng kinh tÕ chÝnh trong vïng lµ n«ng nghiÖp, ch¨n nu«i, thñy lîi, l©m nghiÖp vµ bu«n b¸n, trong ®ã ho¹t ®éng chÝnh lµ n«ng nghiÖp (66%) vµ l©m nghiÖp (çc ho¹t ®éng liªn quan tíi khai th¸c vµ thu h¸i l©m s¶n). 3.2 D©n sè vµ d©n téc

D©n sè D©n sè khu vùc nghiªn cøu gåm 3 x· víi 2.080 hé vµ 10.675 nh©n khÈu, toµn vïng hiÖn chØ cã 2 d©n téc Kinh vµ Nguån cïng sinh sèng. Tuy nhiªn ng−êi Nguån sèng trong vïng chiÕm tû lÖ rÊt nhá so víi ng−êi Kinh. Çc th«ng tin vÒ d©n sè vµ thµnh phÇn d©n téc çc x· nµy ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng d−íi ®©y.

B¶ng 9. Thèng kª d©n sè, thµnh phÇn d©n téc vµ tØ lÖ t¨ng d©n sè trong vïng X· Hé D©n sè Nam N÷ L§ TØ lÖ t¨ng d©n sè

H−¬ng Ho¸ 667 3.126 1.660 1.466 1.447 2,10 Kim Ho¸ 934 5.026 2.568 2.458 2.262 2,09 ThuËn Ho¸ 479 2.523 1.252 1.271 1.135 1,90

Vïng 2.080 10.675 5.480 5.195 4.844 - Nguån tµi liÖu: Ch−¬ng tr×nh tæng ®iÒu tra d©n sè 1/4/1999 vµ çc x· Nguån gèc céng ®ång ng−êi Nguån sinh sèng trong khu vùc lµ hä chuyÓn tõ huyÖn Minh Hãa tíi b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m cña thËp kû 50. HiÖn nay hä sèng nhiÒu nhÊt t¹i x· H−¬ng Hãa chiÕm kho¶ng 50% d©n sè trong x·. X· Kim Hãa hiÖn nay cã sè l−îng ng−êi theo ®¹o kh¸ ®«ng chiÕm tíi 60% tæng sè d©n. Ph©n bè d©n c− D©n c− trong vïng ph©n bè rÊt kh«ng ®Òu, hä ë tËp trung thµnh çc th«n b¶n däc theo thung lòng, trôc lé giao th«ng ®−êng bé, ®−êng s¾t, n¬i cã ®Þa h×nh b»ng ph¼ng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc ho¹t ®éng s¶n suÊt, bu«n b¸n th−¬ng m¹i. Çc x· ®Òu cã Ýt lµng, song çc lµng th−êng ®−îc chia thµnh nhiÒu côm d©n c−. Çc côm d©n c− ph©n bè gÇn, xa phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cña lµng. Lµ 3 x· gi¸p nhau tuy nhiªn d©n c− çc x· tËp trung sinh sèng kh¸ çch biÖt. §èi víi x· H−¬ng Hãa

∗ Ch−¬ng tr×nh 135 lµ ch−¬ng tr×nh quèc gia nh»m hæ trî nguån vèn cho çc x· nghÌo trong lÜnh vùc: x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n (giao th«ng, y tÕ, gi¸o dôc); x©y dùng çc c«ng tr×nh thñy lîi nhá v.v...


15

d©n c− tËp trung sinh sèng däc theo ®−êng giao th«ng, ®−êng s¾t b¾c-nam tõ khu vùc ranh giíi víi huyÖn H−¬ng Khª tØnh Hµ TÜnh.

B¶ng 10. DiÖn tÝch, sè th«n b¶n, mËt ®é d©n sè çc x· vïng ®Öm khu b¶o tån

X· DiÖn tÝch (km2)

D©n sè Nam N÷ L§ Th«n MËt ®é (ng/km2)

H−¬ng Ho¸ 105,00 3.126 1.660 1.466 1.447 4 30 Kim Ho¸ 144,80 5.026 2.568 2.458 2.262 5 35 ThuËn Ho¸ 45,46 2.523 1.252 1.271 1.135 * 55

Toµn vïng 295,26 10.675 5.480 5.195 4.844 36 Nguån sè liÖu: Tæng ®iÒu tra d©n sè 1/4/1999, Phßng thèng kª huyÖn vµ çc x· vïng ®Öm C«ng t¸c ®Þnh canh ®Þnh c− §¹i ®a sè d©n c− trong vïng hiÖn nay ®· ®Þnh canh, ®Þnh c−. Tuy nhiªn tíi ®©y, th«n T©n §øc x· H−¬ng Hãa sÏ cã nh÷ng x¸o trén d©n c− bëi viÖc x©y dùng ®−êng Hå ChÝ Minh ®i qua. Nh÷ng hé hiÖn sinh sèng trong ph¹m vi quy ho¹ch x©y dùng ®−êng sÏ ph¶i di chuyÓn tíi khu vùc kh¸c. Trong ®iÒu kiÖn ch−a æn ®Þnh s¶n xuÊt hiÖn nay trong vïng cßn xu h−íng çc hé gia ®×nh chuyÓn ®i n¬i kh¸c lËp nghiÖp vµ nh−ng gia ®×nh tõ n¬i kh¸c chuyÓn tíi chñ yÕu tõ nh÷ng khu vùc cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n h¬n (nh− tõ khu vùc huyÖn Minh Hãa). §èi víi çc hé tõ n¬i kh¸c chuyÓn tíi chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng còng ph¶i tiÕp nhËn vµ chia ®Êt cho hä ®Ó æn ®Þnh cuéc sèng. 3.3 Y tÕ vµ ch¨m sãc søc kháe

3.3.1 C¬ së vµ dÞch vô y tÕ C¬ së y tÕ ®· cã t¹i çc x· vµ mét sè th«n trong vïng. Çc x· trong vïng ®Òu ®· cã tr¹m y tÕ th−êng ®Æt ë trung t©m x·. Çc tr¹m y tÕ nµy gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®¸p øng yªu cÇu ch¨m sãc søc kháe trong vïng. Tr¹m y tÕ lµ nhµ cÊp IV, phßng bÖnh vµ gi−êng bÖnh thiÕu vµ kh«ng ®¶m b¶o quy çch. Trang thiÕt bÞ y tÕ rÊt h¹n chÕ, thuèc ch÷a bÖnh th−êng xuyªn kh«ng ®ñ g©y nhiÒu khã kh¨n ®èi víi viÖc kh¸m ch÷a bÖnh. ThiÕu çn bé vµ tr×nh ®é nghiÖp vô còng lµ c¶n trë lín ®èi víi c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe céng ®ång t¹i vïng nµy. 3.3.2 Çc vÊn ®Ò vÒ y tÕ, søc kháe vµ KHHGD Çc bÖnh th«ng th−êng trong vïng lµ sèt rÐt, viªm gan, çc bÖnh vÒ ®−êng h« hÊp vµ ®−êng ruét. Trong ®ã dÔ m¾c, nguy hiÓm vµ cã tØ lÖ tö vong cao nhÊt lµ bÖnh sèt rÐt. BÖnh nµy tËp trung cao vµo çc th¸ng chuyÓn mïa hµng n¨m. Tuy nhiªn vµi n¨m trë l¹i ®©y, nhê cã Ch−¬ng tr×nh Phßng chèng Sèt rÐt quèc gia víi viÖc t¨ng c−êng çn bé cã nghiÖp vô, cung cÊp thuèc, trang thiÕt bÞ xÐt nghiÖm, phun thuèc diÖt muçi, tuyªn truyÒn gi¸o dôc, tØ lÖ ng−êi m¾c sè rÐt ®· Ýt ®i vµ hÇu hÕt çc ca ®Òu ®−îc ch÷a trÞ kÞp thêi. Ngoµi ra, phæ biÕn trong vïng lµ çc bÖnh vÒ ®−êng ruét vµ h« hÊp nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do sinh ho¹t, kh«ng cã n−íc s¹ch vµ ch¨n nu«i mÊt vÖ sinh g©y ra. Çc tr¹m y tÕ c¬ së míi chñ yÕu ®ñ n¨ng lùc ®Ó kh¸m vµ ®iÒu trÞ çc bÖnh ®¬n gi¶n th«ng th−êng, ®èi víi nh÷ng ca phøc t¹p h¬n phÇn lín ph¶i chuyÓn lªn tuyÕn huyÖn hay tØnh. Çc x· trong vïng ®Òu ®· thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh tõ n¨m 1993 vµ ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan. Cïng víi sù ho¹t ®éng tÝch cùc cña Uû ban KHHG§ çc cÊp, ý thøc cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng vÒ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ngµy cµng ®−îc t¨ng c−êng. Tõ khi ph¸t ®éng phong trµo nµy, tØ lÖ ng−êi d©n tham gia ngµy cµng ®«ng. 3.4 Gi¸o dôc

M¹ng l−íi gi¸o dôc hiÖn ®· v−¬n tíi çc x·. Toµn vïng ®· cã çc líp tõ mÇm non tíi trung häc c¬ së. Sau khi tèt nghiÖp trung häc c¬ së çc çc häc sinh muèn tiÕp tôc häc lªn ph¶i xuèng thÞ trÊn §ång Lª. Tr−êng líp ë çc x· ®· ®−îc ®Çu t− söa ch÷a, n©ng cÊp vµ x©y míi, toµn bé c¬ së tr−êng líp ®Òu lµ nhµ cÊp IV trë lªn, trong vïng ®· cã tr−êng ®iÓm t¹i x· H−¬ng Hãa. §éi ngò gi¸o viªn trong vïng phÇn lín lµ ng−êi tõ n¬i kh¸c tíi. Ngoµi kinh phÝ dµnh cho gi¸o dôc, hµng


16

n¨m trªn ®Þa bµn cã nguån kinh phÝ hç trî tõ ch−¬ng tr×nh 135. Th«ng tin vÒ gi¸o dôc trong vïng ®ùoc m« t¶ trong b¶ng d−íi ®©y.

B¶ng 11. T×nh h×nh gi¸o dôc çc x· trong vïng MÉu gi¸o Khèi phæ th«ng X·

Tr−êng Líp H. sinh G. viªn Tr−êng Líp H. sinh G. viªn TØ lÖ Hs ®i häc (%)

H−¬ng Ho¸ - 7 128 7 3 37 921 38 98 Kim Ho¸ - 13 313 14 3 49 1.453 49 98 ThuËn Ho¸ - 7 464 9 2 30 717 33 97

Nguån tµi liÖu: Phßng Thèng kª huyÖn, x·, tr−êng häc NhËn thøc ®−îc vai trß quan träng cña c«ng t¸c gi¸o dôc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng, çc ban ngµnh, tæ chøc vµ céng ®ång ®ång ®Þa ph−¬ng ®· quan t©m vµ giµnh nhiÒu −u tiªn cho c«ng t¸c nµy. §iÒu kiÖn vµ chÊt l−îng gi¸o dôc ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, song hiÖn t¹i hÖ thèng gi¸o dôc trong vïng vÉn cßn nh÷ng khã kh¨n tån t¹i nhÊt ®Þnh. MÆc dï tØ lÖ trÎ em tíi tr−êng cao song hiÖn t−îng bá häc còng kh¸ phæ biÕn tËp trung chñ yÕu vµo giai ®o¹n chuyÓn cÊp. Nguyªn nh©n bá häc lµ do tr−êng häc xa nhµ ®i l¹i khã kh¨n, nhiÒu gia ®×nh kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn kinh tÕ cho con em m×nh tiÕp tôc tíi tr−êng. Víi çc gia ®×nh nghÌo, çc em lín ph¶i tham gia cïng gia ®×nh trong çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ gióp ®ì cha mÑ viÖc nhµ. NhiÒu em vµ gia ®×nh ch−a nhËn thøc ®óng vai trß cña viÖc häc tËp, mét sè kh¸c m¶i ch¬i kh«ng thÝch tíi tr−êng. C«ng t¸c gi¸o dôc trong vïng gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ ®éi ngò gi¸o viªn. T×nh tr¹ng thiÕu gi¸o viªn dÉn tíi ph¶i d¹y líp ghÐp cßn x¶y ra. Tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña ®éi ngò gi¸o viªn yÕu, mét sè gi¸o viªn ch−a ®−îc ®µo t¹o chÝnh quy Ýt nhiÒu ¶nh h−ëng tíi chÊt l−îng gi¸o dôc. Thªm vµo ®ã lµ nh÷ng khã kh¨n trong cuéc sèng lµm cho gi¸o viªn khã tËp trung vµo c«ng t¸c gi¶ng d¹y. C¬ së h¹ tÇng phôc vô cho gi¸o dôc trong vïng cßn thiÕu thèn. TÊt c¶ çc tr−êng trong vïng ®Òu thiÕu phßng häc. Ph−¬ng tiÖn, trang thiÕt bÞ phôc vô häc tËp nghÌo nµn, thiÕu s¸ch gi¸o khoa çc ph−¬ng tiÖn häc tËp lµ nh÷ng tån t¹i hoµn toµn ch−a ®−îc kh¾c phôc. 3.5 C¬ së h¹ tÇng

Giao th«ng Giao th«ng trong vïng kh¸ thuËn tiÖn, nhÊt lµ çc x· H−¬ng Hãa vµ Kim hãa n»m trªn trôc ®−êng s¾t b¾c - nam gÇn ga Kim Lò. Giao th«ng ®−êng bé t−¬ng ®èi khã kh¨n ®Æc biÖt trong mïa m−a do kh«ng cã cÇu, « t« ph¶i qua nhiÒu ngÇm nhÊt lµ ë Khe NÐt khu vùc x· Kim Hãa. HiÖn t¹i, trong mïa m−a, tõ hai x· nµy tíi huyÖn chØ cã thÓ ®i b»ng tÇu háa hay lµ b»ng xe m¸y qua cÇu nhá. Hai x· H−¬ng hãa vµ Kim Hãa trong diÖn çc x· chÝnh s¸ch 135 hµng n¨m cã kinh phÝ cho viÖc tu söa n©ng cÊp ®−êng trong vïng. Thñy lîi Çc x· trong vïng ®Òu cã hÖ thèng thñy lîi phôc ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Çc c«ng tr×nh thñy n«ng hiÖn nay trªn ®Þa bµn do ®Þa ph−¬ng qu¶n lý. Tæng diÖn tÝch t−íi tiªu c¶ n¨m phôc vô cho vïng lµ 90 ha, ngoµi ra cßn çc c«ng tr×nh tù ch¶y do ng−êi d©n tù lµm dÉn n−íc tõ s«ng, suèi trªn quy m« nhá. Mét sè ®Ëp thñy lîi hiÖn nay chÊt l−îng thÊp, th−êng bÞ h− háng do chóng ®−îc x©y dùng tõ l©u, c«ng t¸c söa ch÷a, tu söa ch−a kÞp thêi nh− ®Ëp khe Tr©m. Thuéc çc x· trong diÖn 135, thñy lîi lµ mét trong nh÷ng ®èi t−îng ®Çu t− cña ch−¬ng tr×nh nµy. T¹i x· Kim Hãa cã dù ¸n kh¶o s¸t nghiªn cøu kh¶ thi x©y dùng ®Ëp thñy lîi khe Träi do Dù ¸n ICO - Hµ Lan thùc hiÖn. §iÖn Çc x· trong vïng ch−a cã ®iÖn l−íi, hiÖn t¹i nguån ®iÖn sö dông lµ hÖ thèng çc m¸y ph¸t thñy ®iÖn nhá. X· H−¬ng Hãa khu vùc th«n T©n Êp cã ®iÖn m¸y næ ph¸t vµi tiÕng vµo buæi tèi. HÖ thèng ®iÖn l−íi ®ang ®−îc x©y dùng, theo chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, kÕ ho¹ch sÏ cã ®iÖn l−íi quèc


17

gia cã vµo th¸ng 7 hoÆc 8 n¨m 2000, tuy nhiªn kh«ng ph¶i hoµn toµn çc th«n trong vïng ®Òu cã ®iÖn l−íi ®Õn n¬i, t¹i x· Kim Hãa khi cã ®iÖn l−íi chØ kho¶ng 60% hé ®−îc sö dông. Ng−êi d©n trong vïng tham gia ®ãng gãp 250.00 ®ång/hé vµo ch−¬ng tr×nh ®−a ®iÖn l−íi vÒ th«n b¶n. T¹i x· Kim Hãa, Ng©n hµng ThÕ giíi (WorldBank) ®Çu t− cho vay kÐo ®−êng ®iÖn chÝnh lµ 3 tØ ®ång. §iÖn lµ mét trong h¹ng môc ®Çu t− theo ch−¬ng tr×nh 135. N−íc s¹ch N−íc s¹ch ch−a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu sö dông ®Þa ph−¬ng. Nguån n−íc sö dông phæ biÕn cho sinh ho¹t lµ n−íc tù ch¶y, giÕng, vµ s«ng suèi. HÖ thèng giÕng vµ n−íc tù ch¶y hiÖn nay chØ ®ñ cung cÊp kho¶ng 65% nhu cÇu sö dông trong vïng, b×nh qu©n 5 hé cã mét giÕng. T¹i çc x· trong vïng, hÖ thèng n−íc s¹ch ®−îc ®Çu t− chñ yÕu tõ ch−¬ng tr×nh ®Þnh canh ®Þnh c−, çc ch−¬ng tr×nh cña UNICEP vµ mét sè tæ chøc phi chÝnh phñ, ch−¬ng tr×nh 135 cïng sù ®ãng gãp cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng. Ch−¬ng tr×nh ®Þnh canh ®Þnh c− ®· ®Çu t− 500 triÖu ®ång x©y dùng dùng hÖ thèng n−íc tù ch¶y trªn ®i¹ bµn x· H−¬ng Hãa. Th«ng tin liªn l¹c Uû ban çc x· ch−a cã m¸y ®iÖn tho¹i, song th«ng tin liªn l¹c trong vïng cã nhiÒu thuËn lîi do çc x· ®· cã çc tr¹m b−u ®iÖn. N»m trªn trôc ®−êng giao th«ng ®−êng s¾t vµ ®−êng bé kh¶ n¨ng cËp nhËt, giao l−u víi çc vïng kh¸c thuËn lîi. MÆc dï ch−a cã hÖ thèng ®iÖn l−íi quèc gia, çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin nghe nh×n trong vïng ®· tõng b−íc ph¸t triÓn n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng trong vïng. 3.6 Ho¹t ®éng kinh tÕ

Çc ho¹t ®éng kinh tÕ chÝnh trong vïng chñ yÕu hiÖn nay bao gåm: s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thñy s¶n, th−¬ng nghiÖp vµ dÞch vô. Trong ®ã chiÕm −u thÕ lµ çc ho¹t ®éng n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ thñy s¶n víi h¬n 80% sè hé trong vïng, cßn l¹i lµ çc hé s¶n suÊt th−¬ng nghiÖp, dÞch vô. Trong vïng ngµnh nghÒ phô ph¸t triÓn m¹nh, t¹i çc x· vïng kh¶o s¸t, cã tíi 75% sè hé lµm nghÒ phô trong ®ã cã tíi 2/3 sè nghÒ phô cã liªn quan tíi tµi nguyªn rõng. Çc nghÒ cã liªn quan tíi tµi nguyªn rõng bao gåm thu h¸i l©m s¶n gåm l¸ nãn, mËt ong, cñi, song m©y, çu, cñ n©u... Ho¹t ®éng s¨n b¾t ®éng vËt hoang d· tËp trung chñ yÕu vµo çc loµi cã gi¸ trÞ hµng hãa lµm thùc phÈm, d−îc liÖu, lµm c¶nh, xuÊt khÈu. Thªm vµo ®ã lµ nghÒ lµm gç, çc ®èi t−îng bÞ chÆt ®èn chñ yÕu lµ çc loµi gç quý cã gi¸ trÞ th−¬ng phÈm cao. 3.7 Sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn

3.7.1 Nguån tµi nguyªn vµ sinh th¸i n«ng nghiÖp C¬ cÊu c©y trång vµ mïa vô S¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng chÝnh, trong vïng sè hé lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm 66%. Trong ®ã x· ThuËn Hãa chiÕm tØ lÖ cao nhÊt lµ 81%. C©y trång n«ng nghiÖp chÝnh trong vïng ngoµi lóa rÉy, lóa n−íc lµ çc lo¹i rau vµ hoa mµu kh¸c nh− ng«, khoai, s¾n.

B¶ng 12. DiÖn tÝch lóa vµ çc lo¹i l−¬ng thùc chÝnh trong khu vùc

X· §Êt n«ng nghiÖp

B×nh qu©n (ha/ng−êi)

Lóa S¾n Ng« Khoai lang

H−¬ng Ho¸ 127,95 0,041 40,0 35,0 14,0 15,0 Kim Ho¸ 204,30 0,040 39,5 38,0 49,2 22,0 ThuËn Ho¸ 111,16 0,044 37,5 24,0 60,0 8,0

Vïng 443,41 0,041 117,5 97,0 123,2 45,0 Nguån tµi liÖu: Phßng Thèng kª huyÖn vµ çc x· vïng ®Öm; §¬n vÞ tÝnh: ha


18

DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trong vïng ph©n bè tËp trung vïng thung lòng, n¬i gÇn s«ng suèi, tr¹m thñy lîi. T¹i khu vùc x· H−¬ng Hãa vµ Kim Hãa ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp n»m däc theo trôc ®−êng quèc lé 15 vµ tØnh lé. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp trong vïng Ýt, tØ lÖ b×nh qu©n toµn vïng lµ 0,041 ha/ng−êi vµ kh«ng cã sù kh¸c biÖt lín víi çc x· trong vïng.

B¶ng 13. N¨ng suÊt, s¶n l−îng lóa vµ çc lo¹i c©y l−¬ng thùc trong vïng Lóa n−íc Khoai lang S¾n Ng« X·

NS SL NS SL NS SL NS SL H−¬ng Ho¸ 11,5 46,0 41,0 62,0 40,0 140,0 25,0 35,5 Kim Ho¸ 19,6 77,5 38,5 172,0 35,0 113,0 20,0 98,4 ThuËn Ho¸ 13,3 49,8 36,5 30,0 40,0 96,0 40,0 240,0

Nguån tµi liÖu: Phßng Thèng kª huyÖn vµ çc x· vïng ®Öm; Ghi chó: NS: N¨ng suÊt (T¹/ha); SL: S¶n l−îng (T¹) Nh×n chung, n¨ng suÊt lóa vµ mét sè c©y hoa mµu chñ yÕu trong vïng ®¹t n¨ng suÊt theo chØ tiªu s¶n xuÊt cña huyÖn ®Ò ra. Tuy vËy, ®Ó ph¸t triÓn m¹nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®−a n¨ng suÊt c©y trång lªn cao h¬n nhÊt thiÕt ph¶i b¶o ®¶m ®Çu t− kü thuËt, vèn vµ gièng míi. TËp ®oµn çc loµi c©y hµng n¨m ®−îc trång trong vïng kh¸ phong phó. DiÖn tÝch mét sè loµi c©y trång chÝnh thÓ hiÖn b¶ng d−íi ®©y.

B¶ng 14. DiÖn tÝch gieo trång mét sè loµi c©y hµng n¨m kh¸c trong vïng (§¬n vÞ: ha)

X· C©y thùc phÈm

Khoai kh¸c §Ëu çc lo¹i

Rau çc lo¹i

L¹c Võng

H−¬ng Ho¸ 37,0 3,0 31,0 6,0 30,0 5,0 Kim Ho¸ 59,0 31,0 49,0 10,0 70,0 4,0 ThuËn Ho¸ 58,0 3,0 52,0 3,0 30,0 1,0

§¬n vÞ tÝnh: ha HÖ thèng c©y trång n«ng nghiÖp trong vïng ®a d¹ng, c¬ cÊu c©y trång çc x· vïng dù ¸n t−¬ng ®ång. Quy m« ®èi víi çc loµi c©y trång cã sù kh¸c nhau nhÊt ®Þnh gi÷a çc x·. N¨ng suÊt c©y trång b×nh qu©n çc loµi c©y trång kh¸ cao vµ cao h¬n so víi møc trung b×nh trong toµn huyÖn. Thùc tÕ, nÕu th©m canh vµ ®Çu t− thÝch ®¸ng th× n¨ng suÊt cßn cã thÓ ®−a lªn cao h¬n. Mïa vô ®èi víi çc loµi c©y trång n«ng nghiÖp chÝnh trong vïng thÓ hiÖn b¶ng d−íi ®©y.

B¶ng 15. LÞch mïa vô çc lo¹i c©y trång n«ng nghiÖp chÝnh trong vïng Çc th¸ng trong n¨m Ho¹t ®éng

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lóa n−íc P H H+P P H Ng« P H+P H S¾n P H Khoai L¹c P P H+P H §Ëu xanh P H Ph©n bè lao ®éng ++ ++ + +++ +++ +++ ++ ++ + + +++ + Chó thÝch: P - Trång; H - Thu ho¹ch; +++ bËn, ++ trung b×nh, + Nhµn rçi QuyÒn sö dông ®Êt PhÇn lín ®Êt quy ho¹ch cho môc ®Ých n«ng nghiÖp trong vïng ®· vµ sÏ ®−îc giao cho ng−êi d©n sö dông. T¹i çc x· hiÖn nay c«ng t¸c cÊp sæ ®á quyÒn sö dông ®Êt ®ang tiÕn ®−îc hµnh. T¹i khu vùc x· H−¬ng Hãa hiÖn nay chØ cßn l¹i 60 hé, x· Kim Hãa cßn kho¶ng 50% (çc th«n Kim LÞch, Kim TiÕn vµ Trung Ninh) lµ ch−a ®−îc cÊp sæ ®á giao quyÕn sö dông ®Êt. Ph−¬ng thøc canh t¸c §èi víi lóa n−íc vµ mét sè lo¹i hoa mµu trong vïng nh− ng«, ®Ëu, l¹c ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng canh t¸c hai vô chñ yÕu lµ vô ®«ng xu©n vµ vô mïa (xem b¶ng lÞch mïa vô). DiÖn tÝch ®Êt gieo trång


19

®−îc çc hé gia ®×nh sö dông trång lu©n canh vµ xen canh. HiÖn t¹i c¶ ba x· kh«ng cßn canh t¸c lóa n−¬ng, hÇu hÕt çc n−¬ng rÉy cò hiÖn nay sö dông ®Ó trång rõng, c©y c«ng nghiÖp vµ khoanh nu«i phôc håi rõng. Cßn mét sè Ýt vÉn sö dông trång c©y l−¬ng thùc ngoµi lóa, chñ yÕu lµ s¾n. Céng ®ång trong vïng b¾t ®Çu ngõng canh t¸c lóa n−¬ng tõ nh÷ng n¨m 1990 sau chØ thÞ 287. Nh÷ng trë ng¹i ®èi víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trong vïng ®Öm N«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt chÝnh chiÕm 66% sè hé trong vïng, song thùc tÕ kh«ng ph¶i lµ ngµnh mòi nhän, nguån thu chÝnh ®èi víi ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng. Nh÷ng khã kh¨n chÝnh ®èi víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trong vïng thÓ hiÖn nh÷ng ®iÓm chÝnh sau: • HÖ thèng thñy lîi ch−a ®ñ phôc vô nhu cÇu t−íi tiªu trong vïng. ChÊt l−îng çc c«ng tr×nh

thñy lîi thÊp, t×nh tr¹ng h− háng th−êng x¶y ra. T×nh tr¹ng thiÕu n−íc trong mïa kh« hÇu nh− ch−a ®−îc kh¾c phôc dÉn tíi hiÖu qu¶, n¨ng suÊt c©y trång thÊp.

• TØ lÖ b×nh qu©n ®Êt n«ng nghiÖp trªn ®Çu ng−êi thÊp, ®Êt cã tiÒm n¨ng khai hoang dµnh cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp h¹n chÕ.

• ThiÕu th«ng tin, ch−a ¸p dông khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, canh t¸c theo ph−¬ng thøc cò.

• ThiÕu vèn dÉn tíi ®Çu t− cho s¶n xuÊt nh− ph©n bãn, thuèc trõ s©u v.v... ch−a thÝch ®¸ng. • Nguån gièng cò, tho¸i hãa, n¨ng suÊt thÊp hiÖn vÉn ®ang cßn ®−îc sö dông.

Trång c©y ¨n qu¶ vµ c©y c«ng nghiÖp Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y trång c©y ¨n qu¶ ®· ®−îc ng−êi d©n trong vïng trång thö nghiÖm, c©y trång chñ yÕu bao gåm cam, chanh, b−ëi Phóc Tr¹ch, hång xiªm, nh·n, v¶i, ®u ®ñ. NhiÒu hé gia ®×nh ®· ®−îc thu ho¹ch, hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¸ cao, t¹i x· Kim Hãa nhiÒu hé gia ®×nh cã v−ên c©y ¨n qu¶ thu nhËp trung b×nh trªn 20 triÖu ®ång/n¨m. C©y ¨n qu¶ ph¸t triÓn tèt, Ýt dÞch bÖnh, dÔ tiªu thô, nh©n d©n trong vïng cã kh¶ n¨ng ®Çu t− ch¨m sãc. HiÖn nay viÖc ph¸t triÓn trång c©y ¨n qu¶ ®ang cã chiÒu h−íng gia t¨ng trong vïng, tËp trung chñ yÕu vµo c©y b−ëi, nh·n, v¶i vµ cam. T¹i x· Kim Hãa hÇu hÕt çc hé ®Òu cã v−ên trång c©y ¨n qu¶. C©y tiªu trong vïng ®−îc trång ph¸ phæ biÕn, hiÖn nay tiªu trèng ®· ®−îc thu ho¹ch, mçi hé gia ®×nh cã trung b×nh tõ 30 - 50 hèc. C©y tiªu ph¸t triÓn tèt, kh¶ n¨ng tiªu thô thuËn lîi, gi¸ kho¶ng 60.000 - 100.000 ®ång/kg. T¹i x· Kim Hãa theo Ch−¬ng tr×nh §a d¹ng hãa N«ng nghiÖp N«ng th«n ®· lªn kÕ ho¹ch trång 500 ha cao su, hiÖn t¹i ®· lµm ®Êt 100 ha, dù ®Þnh sÏ b¾t ®Çu trång 150 ha tõ th¸ng 9/2000. Ng−êi d©n trong x· tham gia trång cao su, khi cao su ®−îc thu ho¹ch tíi khi khÊu hao hÕt kinh phÝ ®Çu t− sÏ giao l¹i cho x·. Kinh tÕ ®Þa ph−¬ng. An toµn l−¬ng thùc. T×nh h×nh an toµn l−¬ng thùc trong vïng nh− sau: Tæng s¶n l−îng l−¬ng thùc quy thãc n¨m cña çc x· vïng ®Öm kho¶ng 1665,3 tÊn, l−¬ng thùc b×nh qu©n lµ 12 kg/ng−êi/th¸ng (theo nguån sè liÖu çc x· 1999). T×nh tr¹ng thiÕu l−¬ng thùc, chñ yÕu lµ g¹o vÉn x¶y ra trong vïng tuy nhiªn sè hé thiÕu kh«ng nhiÒu. §Ó bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt hä ph¶i lµm nghÒ phô vµ dïng çc lo¹i s¶n phÈm l−¬ng thùc kh¸c ®Ó thay thÕ. Thu nhËp. Çc nguån thu nhËp cña nh©n d©n trong vïng hµng n¨m bao gåm n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ch¨n nu«i, c©y c«ng nghiÖp vµ bu«n b¸n nhá. TØ träng cña çc nguån thu kh«ng gièng nhau ®èi víi çc nhãm hé gia ®×nh. §èi víi çc hé gia ®×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nguån thu tiÒn mÆt chÝnh cña hä tõ çc nghÒ phô, trong ®ã chñ yÕu lµ khai th¸c, s¨n b¾t vµ thu h¸i l©m s¶n ®Ó b¸n.


20

B¶ng 16. T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo çc x· vïng ®Öm X· Tæng sè hé Giµu Kh¸ Trung b×nh NghÌo, ®ãi

H−¬ng Ho¸ 667 33 67 167 400 Kim Ho¸ 934 4 65 444 422 ThuËn Ho¸ 479 * * * *

Toµn vïng 2.080 37 132 611 822 Nguån tµi liÖu: çc x· vïng ®Öm, * = Ch−a cã sè liÖu HÇu hÕt çc hé cßn ®ãi nghÌo trong tËp trung chñ yÕu vµo çc nhãm nguyªn nh©n sau: • Çc hé míi chuyÓn tíi ch−a æn ®Þnh s¶n suÊt. • MÊt mïa, kh«ng cã kho¶n dù tr÷ vµ kh«ng lµm nghÒ phô. • Gia ®×nh neo ng−êi, thiÕu lao ®éng. • L−êi lao ®éng, kh¶ n¨ng tæ chøc s¶n xuÊt kÐm. • ThiÕu vµ sö dông ®Êt ch−a hîp lý. • Lóng tóng, ch−a chän ®−îc çc tËp ®oµn c©y trång thÝch hîp. • ThiÕu vån ®Çu t− cho s¶n xuÊt, ch−a ¸p dông khoa häc, kü thuËt.

3.7.2 Ch¨n nu«i vµ nu«i trång thñy s¶n Nh×n chung, ho¹t ®éng ch¨n nu«i trong vïng kÐm ph¸t triÓn h¬n so víi mÆt b»ng trong toµn huyÖn. §èi t−îng ch¨n nu«i chñ yÕu lµ mét sè vËt nu«i phæ biÕn nh− tr©u, bß, lîn, gµ. Ch¨n nu«i phôc vô chÝnh cho môc ®Ých th−¬ng m¹i vµ dïng lµm søc kÐo ®èi víi tr©u vµ bß. Nu«i trång thñy s¶n ®ang cã xu h−íng ph¸t triÓn m¹nh trong vïng. Toµn vïng hiÖn nay çc m« h×nh trang tr¹i trong ®ã cã hå, ao nu«i ç ph¸t triÓn m¹nh. Nu«i ç lång cã hiÖu qu¶ cao vµ ®ang ®−îc c«ng ®ång ®Þa ph−¬ng trong vïng quan t©m ®Çu t− ph¸t triÓn. HiÖn nay, s¶n phÈm ç lång chñ yÕu cung cÊp cho thÞ trÊn vµ çc vïng l©n cËn. Sè l−îng ®µn gia sóc vµ diÖn tÝch nu«i trång thñy s¶n trong vïng ®−îc thèng kª trong b¶ng 17.

B¶ng 17. Sè l−îng ®µn gia sóc vµ diÖn tÝch nu«i trång thñy s¶n trong vïng X· Tr©u Bß Lîn Gia cÇm Dª DiÖn tÝch NTTS

H−¬ng Ho¸ 420 500 700 16.000 30 2,0 Kim Ho¸ 565 1.150 1.100 6.000 30 5,5 ThuËn Ho¸ 314 421 825 * 35 3,0 Nguån tµi liÖu. Phßng thèng kª huyÖn Tuyªn Ho¸; * = Ch−a cã sè liÖu; NTTS = nu«i trång thñy s¶n Ph¸t triÓn ch¨n nu«i gi÷a çc x· trong vïng cã sù kh¸c biÖt kh¸ râ rÖt. Trong ®ã, tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®Æc biÖt lµ tr¨n nu«i ®¹i gia sóc cña x· H−¬ng Hãa h¹n chÕ do thiÕu khu vùc ch¨n th¶ vµ ®ång cá tù nhiªn. T¹i khu vùc x· Kim Hãa vµ ThuËn Hãa cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ch¨n nu«i m¹nh h¬n. Ch¨n nu«i trong vïng chñ yÕu theo ph−¬ng ph¸p ch¨n th¶ tù do kh«ng cã quy ho¹ch n¬i cè ®Þnh vµ cã chuång tr¹i ®èi víi tr©u bß, dª. Hµng n¨m bÖnh dÞch th−êng x¶y ra ®èi víi çc lo¹i gia sóc. MÆc dï ®· cã nh÷ng cè g¾ng, song c«ng t¸c thó y trªn ®Þa bµn ho¹t ®éng ch−a thùc hiÖu qu¶ do thiÕu çn bé lµm c«ng t¸c thó y, ph−¬ng tiÖn phôc vô ®i l¹i khã kh¨n. 3.7.3 Tµi nguyªn rõng QuyÒn sö dông ®Êt HiÖn nay diÖn tÝch ®Êt quy ho¹ch sö dông l©m nghiÖp trong vïng ®−îc sö dông ®óng môc ®Ých. HiÖn t−îng ph¸ rõng lµ n−¬ng rÉy vµ sö dông n−¬ng rÉy cò canh t¸c trång trät kh«ng cßn trªn ®Þa bµn. DiÖn tÝch ®Êt rõng ven khu d©n c− hÇu hÕt ®· ®−îc giao kho¸n khoanh nu«i, b¶o vÖ vµ trång rõng.


21

QuyÒn sö dông tµi nguyªn rõng Tµi nguyªn rõng khu vùc kh¶o s¸t trùc tiÕp qu¶n lý bëi L©m tr−êng Tuyªn Hãa, quyÒn sö dông tµi nguyªn rõng ®−îc quy ®Þnh theo quy chÕ qu¶n lý hiÖn hµnh. L©m s¶n phô lµ nh÷ng ®èi t−îng chÝnh mµ ng−êi d©n trong vïng ®−îc phÐp sö dông. L©m s¶n ngoµi gç: Çc lo¹i l©m s¶n phô chÝnh ®−îc ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng thu h¸i lµ: MËt ong, l¸ nãn, çu, cñ n©u, song m©y, m¨ng v.v... Tuy nhiªn çc l©m s¶n nµy ®−îc khai th¸c theo quy ®Þnh d−íi sù gi¸m s¸t, qu¶n lý trùc tiÕp cña lùc l−îng KiÓm l©m vµ L©m tr−êng. Çc chñ nhËn kho¸n b¶o vÖ ®−îc h−ëng çc l©m s¶n trong ph¹m vi nhËn kho¸n. S¨n b¾t ®éng vËt hoang d·: TÊt c¶ çc tµi nguyªn ®éng vËt hoang d· trong vïng ®Òu ®· bÞ nghiªm cÊm khai th¸c. §Êt rõng: Nghiªm cÊm sö dông ®Êt l©m nghiÖp cho môc ®Ých kh¸c, xãa bá hoµn toµn n−¬ng rÉy cò trong vïng. Ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ®−îc tham gia vµo çc ho¹t ®éng l©m nghiÖp nh− trång rõng, khoanh nu«i b¶o vÖ theo çc ch−¬ng tr×nh cña nhµ n−íc. L©m s¶n vµ hiÖn tr¹ng khai th¸c sö dông l©m s¶n S¨n b¾n: Tuy ®· bÞ nghiªm cÊm, song ho¹t ®éng s¨n b¾t ®éng vËt hoang d· ë vïng rõng khu vùc Khe NÐt diÔn ra m¹nh mÏ vµ trªn diÖn réng. PhÇn lín çc loµi thó, chim, l−¬ng c− bß s¸t trong vïng ®Òu lµ ®èi t−îng bÞ s¨n b¾t (xem b¶ng 18). Çc loµi ®éng vËt rõng bÞ s¨n b¾t phôc vô cho hai môc ®Ých lµm thùc phÈm vµ th−¬ng m¹i. §èi víi môc ®Ých th−¬ng m¹i çc loµi ®éng vËt khi b¾t ®−îc cã thÓ thÞt ®Ó b¸n hay b¸n con sèng cho nh÷ng chñ hµng vµ chóng sÏ ®−îc vËn chuyÓn ®Õn b¸n ë nh÷ng vïng kh¸c. Ph−¬ng thøc s¨n b¾t chñ yÕu trong vïng b»ng sóng vµ bÉy (bÉy d©y phanh b¾t thó, bÉy d©y dï b¾t chim, çc loµi gµ). Sau khi thu sóng theo nghÞ ®Þnh 135 ho¹t ®éng s¨n b¾t thó b»ng sóng ®· gi¶m m¹nh.

B¶ng 18. T×nh tr¹ng s¨n b¾t vµ sö dông ®éng vËt hoang d· trong vïng Sö dông Loµi N¬i

s¨n b¾t Mïa

s¨n b¾t Ng−êi

s¨n Ph−¬ng

ph¸p T.phÈm B¸n T×nh tr¹ng hiÖn nay

Lîn rõng Rõng Mïa m−a Nam BÉy a a +++ Mang Rõng Mïa m−a Nam BÉy a a ++ Nai Rõng Mïa m−a Nam BÉy a a + KhØ Rõng Mïa m−a Nam BÉy a a ++ Voäc Rõng Mïa m−a Nam B¾n, bÉy a a ++ Bß tãt Rõng Mïa m−a Nam B¾n, bÉy a a + GÊu Rõng Mïa m−a Nam B¾n, bÉy a a + S¬n d−¬ng Nói Mïa m−a Nam B¾n, bÉy a a ++ Hæ Rõng Mïa m−a Nam B¾n a + Chån, sãc Rõng Quanh n¨m Nam BÉy a a +++ Tª tª NhiÒu n¬i Quanh n¨m Nam B¾t, bÉy a a + B¸o Rõng Mïa m−a Nam B¾n a + Cu li Rõng Quanh n¨m Nam B¾n a a + MÌo rõng Rõng Mïa m−a Nam BÉy a a ++ Cheo cheo Rõng Mïa m−a Nam BÉy a a + Çc lo¹i gµ Rõng Quanh n¨m Nam BÉy a a ++ R¾n hæ chóa NhiÒu n¬i Quanh n¨m Nam B¾t a + Tr¨n NhiÒu n¬i Quanh n¨m Nam B¾t a a ++ Kú ®µ Rõng, suèi 5-6 Nam B¾t, bÉy a a ++ T¾c kÌ Rõng Quanh n¨m Nam B¾t a ++ Rïa S«ng, suèi 11-4 Nam B¾t a a + Ba ba S«ng, suèi 11-4 Nam B¾t a a + Chó thÝch: +++. nhiÒu; ++. trung b×nh; +. khan hiÕm


22

Khai th¸c gç. Khai th¸c gç th−¬ng phÈm tr¸i phÐp x¶y ra kh¸ th−êng xuyªn trªn ®Þa bµn. §åi t−îng bao gåm chñ yÕu lµ çc loµi gç quý, cã gi¸ trÞ cao nh− lim, gô... Ho¹t ®éng khai th¸c ®−îc tiÕn hµnh theo ph−¬ng thøc thñ c«ng. D©n khai th¸c h×nh thµnh tõng nhãm ®éc lËp, çc nhãm nµy bao gåm ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng vµ c¶ ng−êi d©n tõ nh÷ng n¬i kh¸c tíi, thËm chÝ c¶ ng−êi tõ çc huyÖn Kú Anh vµ CÈm Xuyªn cña tØnh Hµ TÜnh sang khai th¸c trém. Mçi nhãm th−êng cã 3-4 ng−êi vµo rõng t×m c©y gç ®èi t−îng vµ chÆt h¹, s¬ chÕ råi vËn chuyÓn ra khái rõng giao cho çc chñ hµng. Ngoµi ra, gç vÉn bÞ khai th¸c tr¸i phÐp ®Ó sö dông t¹i chç, song t×nh tr¹ng nµy x¶y ra kh«ng nhiÒu vµ kh«ng ®e däa qu¸ nghiªm träng ®Õn diÖn tÝch rõng nh− ho¹t ®éng khai th¸c th−¬ng phÈm, ho¹t ®éng khai th¸c kiÓu nµy hÇu hÕt ®Òu cã sù cho phÐp vµ gi¸m s¸t cña çc ban ngµnh chøc n¨ng trªn ®Þa bµn. Thu h¸i l©m s¶n. Çc lo¹i l©m s¶n lµ ®èi t−îng khai th¸c chÝnh cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng lµ nh÷ng thø cã gi¸ trÞ sö dông vµ hµng hãa cao. Ho¹t ®éng nµy chñ yÕu do ng−êi d©n b¶n ®Þa ®ang sinh sèng t¹i çc x· thùc hiÖn. Çc lo¹i l©m s¶n chÝnh ®ang ®−îc thu h¸i trªn ®Þa bµn ®−îc liÖt kª trong b¶ng 19.

B¶ng 19. Ho¹t ®éng khai th¸c gç vµ thu h¸i l©m s¶n khu b¶o tån Sö dông L©m s¶n N¬i thu h¸i Mïa thu h¸i Ng−êi thu

h¸i Dïng B¸n T×nh tr¹ng hiÖn nay

M©y Rõng Quanh n¨m Nam, n÷ a a + L¸ nãn Rõng Quanh n¨m Nam, n÷ a ++ Cñi Rõng Quanh n¨m Nam, n÷ a a +++ MËt ong Rõng 6-7 Nam a a + L¸ cä Quanh n¨m Nam, n÷ a +++ M¨ng Rõng 6-8 Nam, n÷ a a ++ Çu Rõng 4-5 Nam, n÷ a ++ Tre, nøa Rõng Quanh n¨m Nam, n÷ a a ++ Qu¶ rõng Rõng * Nam a +

Ghi chó: +++ = nhiÒu; ++ = trung b×nh; + = khan hiÕm Lîi Ých tõ rõng Khe NÐt n»m Vïng §Êt thÊp Trung Bé, ®©y lµ vïng rõng ®Çu nguån s«ng Gianh. §Þa h×nh khu vùc bÞ chia c¾t m¹nh, ®é dèc lín, s«ng suèi th−êng hÑp, ng¾n vµ dèc. Do vËy, rõng ë khu vùc nµy cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi cuéc sèng vµ m«i tr−êng cña ng−êi d©n ë çc x· trong vïng. Rõng cung cÊp hµng lo¹t çc chøc n¨ng thiÕt yÕu nh−: • §iÒu hßa dßng ch¶y h¹n chÕ lò lôt trong mïa m−a, gi÷ vµ duy tr× n−íc trong mïa kh« ®¶m

b¶o cung cÊp æn ®Þnh nguån n−íc cho çc vïng h¹ l−u. • B¶o vÖ ®Êt, h¹n chÕ sãi mßn, röa tr«i ®Æc biÖt lµ çc vïng ®Êt dèc. • Gi÷ vai trß lµm s¹ch m«i tr−êng vµ ®iÒu hßa khÝ hËu. • Khu vùc rõng Khe NÐt n»m trong mét Vïng Chim §Æc h÷u, n¬i cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao.

§Æc biÖt, ë ®©y cã kiÓu sinh c¶nh rõng nói ®¸ v«i vµ n¬i sinh sèng cña mét vµi quÇn thÓ loµi Voäc Hµ TÜnh, ®iÒu ®ã t¹o cho vïng nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i vµ nghiªn cøu khoa häc.

Ho¹t ®éng l©m nghiÖp x· héi vµ n«ng l©m kÕt hîp Tham gia ho¹t ®éng theo çc ch−¬ng tr×nh l©m nghiÖp vµ n«ng l©m kÕt hîp theo çc m« h×nh RVAC ®ang cã vµ xu h−íng ph¸t triÓn m¹nh trªn ®Þa bµn çc x· trong vïng nghiªn cøu. HiÖn nay tæng diÖn tÝch rõng tù nhiªn giao kho¸n b¶o vÖ lµ 9000 ha. Ch−¬ng tr×nh nµy do L©m tr−êng Tuyªn Hãa trùc tiÕp giao kho¸n b¾t ®Çu thùc hiÖn tõ n¨m 1994 víi ®Þnh møc thùc tÕ tíi ng−êi d©n lµ 33.000 ®ång/ha/n¨m. Ch−¬ng tr×nh ®· thu hót trªn 400 hé d©n trong vïng tham gia. Ngoµi c«ng t¸c kho¸n b¶o vÖ rõng, çc ho¹t ®éng kh¸c nh− khoanh nu«i, ch¨m sãc tu bæ vµ trång rõng còng ®ång thêi ®−îc thùc hiÖn. Tíi nay theo ch−¬ng tr×nh nµy, L©m tr−êng ®· trång 45,6 ha quÕ vµ 100 ha trÇm h−¬ng, theo çn bé l©m tr−êng vµ ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng trùc tiÕp trång cho biÕt


23

çc loµi c©y nµy cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn tèt, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu cña vïng. §èi víi quÕ vµ trµm giã nguån gièng do L©m tr−êng cung cÊp, ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng ph¸t th¶m thùc b× vµ trång, hä ®−îc tr¶ c«ng ch¨m sãc vµ trång dÆm trong 2 n¨m víi ®Þnh møc lµ 263.000 ®ång/ha. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y n«ng l©m kÕt hîp ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Çc m« h×nh theo kiÓu RVAC ®ang ®−îc ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng chó träng. Tuy ch−a ph¸t triÓn ®ång lo¹t song nh−ng m« h×nh thÝ ®iÓm ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao lµ c¬ së tin cËy cho nh©n d©n trong vïng x©y dùng theo çc m« h×nh nµy. M« h×nh trang tr¹i phæ biÕn t¹i khu vùc x· Kim Hãa. 3.7.4 Sù phô thuéc cña çc céng ®ång ®Þa ph−¬ng vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn N»m trªn ®Þa bµn çc x· miÒn nói, kinh tÕ ®Þa ph−¬ng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tõ xa x−a, rõng lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc c¶i thiÖn n©ng cao ®iÒu kiÖn sèng cña çc céng ®ång d©n c− b¶n ®Þa. Quan hÖ phô thuéc ®èi víi tµi nguyªn thiªn nhiªn thÓ hiÖn trªn çc vÊn ®Ò sau: Tµi nguyªn rõng ®ãng vai trß t¹o thu nhËp cho çc hé gia ®×nh: HiÖn nay trong vïng nguån thu nhËp tõ tµi nguyªn rõng chiÕm tØ träng lín nhÊt trong çc nguån thu cña céng ®ång. NhiÒu gia ®×nh ®ang cßn sèng phô thuéc hoµn toµn vµo rõng. KÕt qu¶ t×m hiÓu ng−êi d©n b¶n Giao Liªn, th«n T©n S¬n, x· H−¬ng Hãa cho thÊy hiÖn t¹i tµi nguyªn rõng chiÕm kho¶ng 40% thu nhËp trong b¶n, chØ riªng ®èi víi thu h¸i l¸ nãn ®· cã nh÷ng gia ®×nh kiÕm tõ 100.000 - 200.000 ®ång/ngµy, l¸ nãn ®−îc thu h¸i quanh n¨m ngo¹i trõ nh÷ng ngµy m−a (theo anh H¶i ë b¶n Giao Liªn, th«n T©n S¬n, x· H−¬ng Hãa). T¹i x· Kim Hãa, theo lêi chñ tÞch x· tr¶ lêi pháng vÊn th× nguån thu nhËp tõ tµi nguyªn rõng chiÕm kho¶ng 60%. Sö dông t¹i chç: tµi nguyªn rõng ®−îc d©n ®Þa ph−¬ng sö dông t¹i chç cho nhiÒu môc ®Ých. Çc vËt dông tõ ®¬n gi¶n cho tíi nh÷ng viÖc lín dùng nhµ, lµm ®å gia dông, c«ng cô lao ®éng, thùc phÈm, d−îc phÈm ®Òu ®−îc lµm tõ çc s¶n phÈm rõng. Møc ®é phô thuéc vµo tµi nguyªn rõng cña d©n trong vïng kh¸c nhau gi÷a çc x·, th«n b¶n vµ çc hé gia ®×nh, g¾n víi ho¹t ®éng khai th¸c çc nhãm tµi nguyªn kh¸c nhau nh− l©m s¶n phô, lµm gç vµ s¨n b¾t ®éng vËt rõng. HiÖn t¹i trong vïng vÉn cã nh÷ng hé gia ®×nh cã cuéc sèng hoµn toµn dùa vµo tµi nguyªn rõng. Tuy nhiªn, møc ®é phô thuéc cña ng−êi d©n cã chiÒu h−íng gi¶m, mét trong çc nguyªn nh©n lµ tµi nguyªn rõng do khai th¸c sö dông kh«ng bÒn v÷ng ®· trë nªn khan hiÕm, thªm vµo ®ã lµ nh©n d©n trong vïng tõng b−íc s¶n xuÊt theo nh÷ng ngµnh nghÒ æn ®Þnh, th«ng th−¬ng gi÷a çc vïng ph¸t triÓn, hµng hãa vµ vËt liÖu thay thÕ cµng ngµy cµng s½n h¬n.

PhÇn 4 - Çc ®¬n vÞ liªn quan

24

4. Çc ®¬n vÞ cã liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp vµ qu¶n lý Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt

4.1 Çc ®¬n vÞ liªn quan

NÕu khu vùc Khe NÐt ®−îc x©y dùng thµnh khu b¶o tån thiªn nhiªn th× sÏ cã nhiÒu c¬ quan tæ chøc liªn quan tíi viÖc thµnh lËp vµ qu¶n lý khu b¶o tån nµy. Trong khu«n khæ b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi cho khu vùc, chóng t«i t¹m x¸c ®Þnh nh÷ng c¬ quan, tæ chøc cã liªn quan chÝnh bao gåm: Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Côc KiÓm l©m, Uû ban Nh©n d©n tØnh Qu¶ng B×nh vµ çc ban ngµnh chøc n¨ng nh− Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Chi côc KiÓm l©m, Uû ban Nh©n d©n huyÖn Tuyªn Hãa cïng çc ban ngµnh trùc thuéc nh− Phßng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Phßng §Þa chÝnh, H¹t KiÓm l©m, L©m tr−êng Tuyªn Hãa vµ chÝnh quyÒn çc x· trong vïng nghiªn cøu, ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng vµ Tæ chøc BirdLife Quèc tÕ. 4.2 Çc ®¬n vÞ liªn quan chñ yÕu

Çc ®¬n vÞ ®Ò cËp (môc 4.1) cã tÇm quan träng, vai trß vµ lîi Ých kh¸c nhau trong tiÕn tr×nh vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn dù ¸n. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng dù ¸n nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt, mét sè c¬ quan tæ chøc liªn quan chñ yÕu sÏ ®−îc m« t¶ theo chøc n¨ng, nhiÖm vô, lîi Ých, vai trß cã thÓ ®ãng gãp ®èi víi dù ¸n. 4.2.1 C¬ quan trung −¬ng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n (Bé NN&PTNT) Bé NN&PTNT phô tr¸ch chung vÒ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, bao gåm toµn bé tµi nguyªn rõng. Bé t− vÊn cho ChÝnh phñ vÒ quy m« quy ho¹ch ®èi víi rõng hÖ thèng rõng ®Æc dông, duyÖt tÊt c¶ çc dù ¸n ®Çu t− khu rõng ®Æc dông, qu¶n lý çc V−ên Quèc gia. Côc KiÓm l©m Lµ c¬ quan cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ rõng ®Æc dông, lËp danh s¸ch hÖ thèng rõng ®Æc dông dùa trªn chiÕn l−îc cña Bé, x©y dùng quy chÕ ®èi víi qu¶n lý rõng ®Æc dông. Hç trî kü thuËt cho çc Chi côc KiÓm l©m, Ban qu¶n lý rõng ®Æc dông vÒ qu¶n lý vµ b¶o vÖ tµi nguyªn rõng. ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng Lµ c¬ quan thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cã chøc n¨ng ®iÒu tra tµi nguyªn rõng, x©y dùng dù ¸n nghiªn cøu kh¶ thi vµ dù ¸n ®Çu t− cho çc khu rõng ®Æc dông cña ViÖt Nam. 4.2.2 ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng Uû ban Nh©n d©n tØnh Qu¶ng B×nh Uû ban Nh©n d©n tØnh Qu¶ng B×nh qu¶n lý tÊt c¶ dù ¸n thùc hiÖn trªn ®Þa bµn tØnh. §èi víi rõng ®Æc dông, UBND cã chøc n¨ng thµnh lËp Ban Qu¶n lý çc khu rõng ®Æc dông trong tØnh. Trong tiÕn tr×nh x©y dùng b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi khu vùc Khe NÐt, UBND tØnh ®ãng vai trß quan träng gióp cho viÖc kh¶o s¸t thu thËp sè liÖu x©y dùng b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi. Tuy nhiªn, hiÖn nay UBND tØnh ch−a ñng hé x©y dùng dù ¸n ®Çu t− cho khu vùc Khe NÐt. Chi côc KiÓm l©m Lùc l−îng KiÓm l©m ®ãng vai trß quan träng, ®¶m nhiÖm c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ vµ thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng l©m nghiÖp. HÇu hÕt diÖn tÝch rõng trªn ®Þa bµn tØnh do lùc l−îng KiÓm l©m trùc tiÕp hay phèi hîp víi çc ngµnh h÷u quan kh¸c cïng b¶o vÖ. Chi côc KiÓm l©m lµ c¬ quan ®¹i diÖn ®Çu tiªn cho tØnh tham gia x©y dùng, ®Ò xuÊt hÖ thèng rõng ®Æc dông, ®¬n vÞ


25

cung cÊp nguån çn bé chÝnh cho khu BTTN sau nµy. Trong tiÕn tr×nh x©y dùng b¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi do ®Þa bµn kh¶o s¸t n»m trong ph¹m vi qu¶n lý cña L©m tr−êng Tuyªn Hãa nªn sù tham gia cña Chi côc KiÓm l©m vµo qu¸ tr×nh nµy ch−a nhiÒu, quan ®iÓm cña Chi côc KiÓm l©m sÏ ®−îc bæ xung trong héi th¶o sÏ ®−îc tæ chøc ®Ó th«ng qua tµi liÖu nµy. H¹t KiÓm l©m Tuyªn Ho¸ H¹t KiÓm l©m cã trô së ®ãng t¹i thÞ trÊn §ång Lª. Chøc n¨ng chÝnh lµ qu¶n lý, gi¸m s¸t çc ho¹t ®éng vµ çc ch−¬ng tr×nh liªn quan tíi tµi nguyªn rõng. HiÖn t¹i ho¹t ®éng cña lùc l−îng KiÓm l©m gÆp nhiÒu khã kh¨n do lùc l−îng máng, thiÕu ph−¬ng tiÖn, trang thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng viÖc. H¹t KiÓm l©m sÏ lµ nguån çn bé cung cÊp nh©n lùc cho Ban Qu¶n lý khu b¶o tån sau nµy. Tuy nhiªn, do ch−a cã kinh nghiÖm tiÕp xóc víi ph−¬ng thøc qu¶n lý rõng ®Æc dông nªn çc khã kh¨n sÏ khã tr¸nh khái vµ çc çn bé cña h¹t sÏ cÇn ®−îc ®µo t¹o thªm vÒ kü n¨ng qu¶n lý çc khu b¶o vÖ. Rõng ®Æng dông hiÖn nay phÇn lín do lùc l−îng KiÓm l©m trùc tiÕp qu¶n lý, ®Æc biÖt KiÓm l©m së t¹i lµ ®¬n vÞ thuéc ®Þa bµn, nhiÒu kinh nghiÖm trong c«ng viÖc. Do vËy, lùc l−îng KiÓm l©m huyÖn sÏ lµ c¬ quan chñ chèt trong çc ho¹t ®éng qu¶n lý b¶o tån. Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n (Së NN&PTNT) Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n tØnh Qu¶ng B×nh lµ c¬ quan trùc thuéc UBND tØnh, thay mÆt UBND triÓn khai çc ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng liªn quan tíi çc lÜnh vùc n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, vµ thñy lîi. §èi víi lÜnh vùc l©m nghiÖp, Së NN&PTNT cã çc ®¬n vÞ trùc thuéc lµ çc l©m tr−êng quèc doanh ®¹i diÖn cho Së trùc tiÕp thùc hiÖn kÕ ho¹ch do Së ®Ò ra. Tõ n¨m 1998 vÒ tr−íc L©m tr−êng Tuyªn Hãa trùc thuéc Së NN&PTNT, hiÖn nay tuy ®· chuyÓn quyÒn qu¶n lý vÒ UBND huyÖn Tuyªn Hãa, tuy nhiªn mäi kÕ ho¹ch ho¹t ®éng, vèn vµ kü thuËt ®Òu ®−îc cÊp th«ng qua Së. L©m tr−êng Tuyªn Ho¸ L©m tr−êng Tuyªn Hãa ®−îc thµnh lËp n¨m 1977 ban ®Çu trùc thuéc Së NN&PTNT cho tíi 1998. Tõ 30 th¸ng 5 n¨m 1998 tíi nay, L©m tr−êng ®−îc chuyÓn vÒ cho huyÖn Tuyªn Hãa qu¶n lý. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña L©m tr−êng lµ 31.000 ha.

Trô së cña L©m tr−êng ®ãng t¹i th«n T©n Êp x· H−¬ng Hãa. L©m tr−êng cã 3 tr¹m b¶o vÖ lµ Tr¹m Cöa rõng 21 (5 nh©n viªn) t¹i x· H−¬ng Hãa, Tr¹m Kim Lò (5 nh©n viªn) t¹i x· Kim Hãa vµ Tr¹m Khe L©m (5 nh©n viªn) t¹i x· §øc Hãa. C¬ cÊu tæ chøc vµ nh©n sù cña L©m tr−êng ®· cã nhiÒu thay ®æi, ®Æc biÖt tõ khi chuyÓn ®æi môc ®Ých tõ khai th¸c sang lµm c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng. Cïng víi sù thay ®æi nµy lµ viÖc gi¶m phßng ban vµ nhËn sù cña L©m tr−êng. HiÖn t¹i L©m tr−êng cã tæng sè çn bé lµ 70 ng−êi. Ho¹t ®éng khai th¸c cña l©m tr−êng diÔn ra trong kho¶ng thêi gian tõ khi thµnh lËp tíi n¨m 1997, víi s¶n l−îng khai th¸c b×nh qu©n 3.000 m3/n¨m. L©m tr−êng ngõng khai th¸c vµ chuyÓn sang ph−¬ng thøc qu¶n lý b¶o vÖ tõ n¨m 1998. Ngoµi nhiÖm vô quan träng lµ qu¶n lý b¶o vÖ toµn bé tµi nguyªn rõng trªn ®Þa phËn, l©m tr−êng cßn tham gia çc ho¹t ®éng bao gåm giao kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng tù nhiªn, tu bæ ch¨m sãc rõng, khoanh nu«i phôc håi rõng, trång vµ ch¨m sãc rõng, h−íng dÉn kü thuËt. Kinh phÝ ho¹t ®éng cña L©m tr−êng hiÖn nay ®−îc cung cÊp tõ nguån cña Ch−¬ng tr×nh 661 (Ch−¬ng tr×nh tr×nh trång míi 5 triÖu hÐc-ta rõng) víi tæng diÖn tÝch giao kho¸n b¶o lµ 9.000 ha (®¬n gi¸ 33.000 ®/ha/n¨m), khoanh nu«i ®¬n gi¶n 500 ha (50.000 ®/ha) vµ ch¨m sãc rõng trång 638 ha (300.000 ®/ha).


26

Rõng trªn ®Þa bµn L©m tr−êng ®−îc qu¶n lý b¶o vÖ tèt, çc ho¹t ®éng l©m nghiÖp nh− giao kho¸n b¶o vÖ rõng cã hiÖu qu¶ cao vµ ®Òu l«i kÐo ®−îc sù tham gia cña çc céng ®ång ®Þa ph−¬ng, nh÷ng l©m phÇn rõng ®−îc kho¸n vµ khoanh nu«i b¶o vÖ chñ yÕu gÇn çc lµng b¶n ®Òu ph¸t triÓn tèt. Trªn ®Þa bµn vïng nghiªn cøu, L©m tr−êng lµ ®¬n vÞ cã nhiÒu kinh nghiÖm nhÊt vÒ qu¶n lý rõng vµ tµi nguyªn rõng. Thªm vµo ®ã, tõ khi chuyÓn sang ph−¬ng thøc qu¶n lý, ®éi ngò çn bé ®· cã nhiÒu hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm ®èi víi qu¶n lý b¶o vÖ. Do vËy L©m tr−êng sÏ lµ ®¬n vÞ cã ý nghÜa quan träng nhÊt lµm nÒn t¶ng vµ ®ãng gãp cho Ban Qu¶n lý khu b¶o tån khi ®−îc thµnh lËp. Phßng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n Phßng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n huyÖn phô tr¸ch çc vÊn ®Ò vÒ n«ng l©m nghiÖp, thñy lîi, ch¨n nu«i cña huyÖn. §¹i diÖn trùc tiÕp thùc hiÖn, theo dâi vµ hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trªn ®Þa bµn çc x· liªn quan ®Õn vïng dù ¸n. Khi khu b¶o tån thµnh lËp, Phßng sÏ cã vai trß quan träng, ¶nh h−ëng gi¸n tiÕp tíi sù thµnh c«ng trong viÖc qu¶n lý rõng ®Æc dông th«ng qua viÖc gióp ®ì hç trî d©n ®Þa ph−¬ng vïng ®Öm khu b¶o tån æn ®Þnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, gi¶m thiÖu møc ®é phô thuéc cña çc céng ®ång ®Þa ph−¬ng tíi tµi nguyªn rõng. Uû ban Nh©n d©n çc x· vµ çc ch−¬ng tr×nh ®ang triÓn khai t¹i x© Uû ban nh©n d©n çc x· vµ céng ®ång ®Þa ph−¬ng trong vïng dù ¸n ®ang tham gia tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c b¶o vÖ rõng vµ h−ëng lîi çc dù ¸n ph¸t triÓn nn«ng th«n nh−: dù ¸n xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo (135), dù ¸n hç trî cña Hµ Lan qua tæ chøc TEW (Toward Ethnic Women) vµ Ch−¬ng tr×nh an toµn l−¬ng thùc cña §øc. 4.2.3 Çc tæ chøc phi chÝnh phñ Tæ chøc BirdLife Quèc tÕ Tæ chøc BirdLife Quèc tÕ lµ mét hiÖp héi b¶o tån toµn cÇu víi mét hÖ thèng çc tæ chøc thµnh viªn, çc v¨n phßng ®¹i diÖn vµ çc ç nh©n ñy nhiÖm trªn toµn thÕ giíi. BirdLife mong muèn b¶o tån tÊt c¶ çc loµi chim trªn tr¸i ®Êt vµ sinh c¶nh sèng cña chóng vµ qua ®ã nç lùc b¶o tån tÊt c¶ çc cÊu thµnh ®a d¹ng sinh häc. BirdLife Quèc tÕ lu«n s½n sµng hîp t¸c vµ lµm viÖc víi çc c¬ quan chÝnh phñ vµ phi chÝnh phñ vµ mäi ç nh©n vµ tæ chøc chia sÎ mèi quan t©m trªn. Trong khu«n khæ dù ¸n do Céng ®ång Ch©u ¢u tµi trî cã tªn Më réng hÖ thèng rõng ®Æc dông ViÖt Nam cho thÕ kû 21 do BirdLife hîp t¸c víi ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng thùc hiÖn, BirdLife lµ ®¬n vÞ cã vai trß chÝnh trong viÖc x©y dùng b¸o ço nµy. Trªn toµn cÇu, BirdLife ®· tiÕn hµnh x¸c ®Þnh çc ®iÓm nãng vÒ ®a d¹ng sinh häc trong Ch−¬ng tr×nh çc Vïng Chim §Æc h÷u (EBA). T¹i ViÖt Nam, BirdLife ®· x¸c ®Þnh 4 EBA nh− vËy. Mét trong sè ®ã lµ Vïng §Êt thÊp Trung Bé mµ mét trong nh÷ng kkhu ®iÓn h×nh lµ Khe NÐt. BirdLife lu«n lu«n s½n sµng trî gióp çc c¬ quan cña ViÖt Nam, nhÊt lµ çc ban ngµnh cã liªn quan ë tØnh Qu¶ng B×nh trong viÖc b¶o vÖ mét trong nh÷ng khu vùc cã tÇm quan träng bËc nhÊt vÒ ®a d¹ng sinh häc nµy.

PhÇn 5 - §¸nh gi¸

27

5. §¸nh gi¸

5.1 §¸nh gi¸ vÒ ®a d¹ng sinh häc

TÝnh ®a d¹ng sinh häc cña çc khu ®Æc dông (v−ên quèc gia vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn) trªn ®Þa h×nh ®Êt thÊp d−íi 700 m, ngo¹i trõ v−ên quèc gia Cóc Ph−¬ng vµ khu b¶o tån Phong Nha KÎ Bµng cã hÖ sinh th¸i rõng chñ yÕu trªn nói ®¸ v«i. Çc khu b¶o tån kh¸c nh− Vò Quang, Pï M¸t, Pï Huèng, Pï Ho¹t, Pï Hu sinh c¶nh rõng trªn ®Êt thÊp chiÕm tØ lÖ rÊt Ýt so víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña toµn khu. Sinh c¶nh rõng th−êng xanh trªn ®Êt thÊp d−íi 400 m chiÕm hÇu hÕt diÖn tÝch cña çc khu hiÖn cã nh− KÎ Gç, BÕn En, vµ çc khu ®Ò xuÊt nh− Phong §iÒn, §akr«ng, vµ Khe NÐt. Do vËy çc hÖ sinh th¸i rõng trªn ®Êt thÊp hiÖn cã ë KÎ Gç vµ Khe NÐt ®Æc biÖt cã ý nghÜa cho c«ng t¸c b¶o tån ®a d¹ng sinh häc ë khu vùc miÒn trung ViÖt Nam. TÝnh ®Æc h÷u cña çc loµi chim ë çc khu rõng nói thÊp (®Êt thÊp d−íi 400 m) thÓ hiÖn cao trõ v−ên quèc gia BÕn En tÝnh ®Æc h÷u thÊp nhÊt. B¶ng d−íi ®©y liÖt kª çc loµi bÞ ®e däa, gÇn bÞ ®e däa vµ çc loµi ph©n bè hÑp ®· ghi nhËn ë çc ®iÓm nghiªn cøu cña vïng rõng nói thÊp miÒn trung.

B¶ng 20. T×nh tr¹ng vµ çc loµi chim trong s¸ch ®á ghi nhËn t¹i mét sè khu b¶o tån ë Vïng §Êt thÊp Trung Bé

Loµi T×nh tr¹ng KG PNKB P§-§R BM KN Gµ so ch©n vµng Arborophila charltonii VU Gµ so Trung Bé A. merlini RRS, EN Gµ l«i mµo tr¾ng Lophura edwardsi RRS, CR Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng L. hatinhensis RRS, EN Gµ l«i mµo ®en L. imperialis RRS, CR Gµ l«i h«ng tÝa L. diardi VU TrÜ sao Rheinardia ocellata RRS,VU Bång chanh rõng Alcedo hercules VU Gâ kiÕn ®Çu ®á Picus rabieri VU Kh−íu mun Stachyris herberti RRS, VU Kh−íu má dµi Jabouilleia danjoui RRS, VU Loµi bÞ ®e däa 9 2 9 7 9 Ph−ín ®Êt Carpococcyx renauldi NT NiÖc hung Anorrhinus tickelli NT §u«i côt ®Çu x¸m Pitta soror NT §u«i côt bông v»n P. elliotii NT ChÝch ch¹ch m¸ x¸m Macronous kelleyi RRS, NT GiÎ cïi vµng Urocissa whiteheadi NT GiÎ cïi bông vµng Cissa hypoleuca NT Cu xanh seimun Treron seimundi NT Loµi gÇn bÞ ®e däa 7 5 8 7 7

Tæng sè 16 7 16 13 16 Ghi chó: KG - KÎ Gç, PNKB - Phong Nha KÎ Bµng, P§ - §R - Phong §iÒn vµ §akr«ng, BM - B¹ch M·. T×nh tr¹ng: RSS - loµi cã vïng ph©n bè hÑp, CR (Critical) - Tèi nguy cÊp, EN (Endangered) - Nguy cÊp, VU (Vulnerable) - s¾p nguy cÊp, NT (Near - Threatened) - GÇn bÞ ®e däa. KÕt qu¶ ë b¶ng trªn chøng tá çc khu KÎ Gç, Phong §iÒn, §akr«ng vµ Khe NÐt cã vai trß quan träng ®Ó b¶o tån çc loµi chim hiÖn ®ang bÞ ®e däa vµ gÇn bÞ ®e däa ë cÊp quèc gia vµ quèc tÕ. Khu ®Ò xuÊt b¶o tån Khe NÐt cã 6 trªn tæng sè 9 loµi chim cã vïng ph©n bè hÑp cña toµn Vïng §Êt thÊp Trung Bé, bao gåm Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng, Gµ l«i lam mµo ®en, Gµ so Trung Bé, TrÜ sao, Kh−íu má dµi vµ ChÝch ch¹ch m¸ x¸m. Loµi Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng cho ®Õn nay chØ ®−îc ph¸t hiÖn duy nhÊt ë hai ®Þa ®iÓm lµ KÎ Gç vµ Khe NÐt trong hÖ thèng çc khu ®Æc dông ViÖt Nam. Loµi Gµ l«i lam mµo ®en còng duy nhÊt t×m thÊy ë hai ®Þa ®iÓm trªn vµ khu b¶o tån §akr«ng, tØnh Qu¶ng TrÞ vµo n¨m 2000.


28

QuÇn thÓ cña çc loµi trªn ch−a ®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ, tuy vËy cã thÓ thÊy sè l−îng quÇn thÓ cña hai loµi Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng vµ TrÜ sao ®· vµ ®ang suy gi¶m trªn c¬ së so s¸nh víi çc ghi nhËn ngo¹i nghiÖp trong hai lÇn ®iÒu tra n¨m 1994, 1996 vµ n¨m 2000. Trong sè çc loµi thó ®ang bÞ ®e däa toµn cÇu ph¸t hiÖn ë khu vùc nghiªn cøu (xem phÇn m« t¶) cã hai loµi lÇn ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ë khu vùc Tuyªn Hãa bao gåm Mang lín vµ Voäc Hµ TÜnh. Mang lín lµ loµi thó míi ph¸t hiÖn cho khoa häc n¨m 1994, nh−ng çc ph¸t hiÖn sau nµy cho thÊy Mang lín cã ë nhiÒu n¬i trong khu hÖ ®éng vËt B¾c Trung Bé, Nam Trung Bé vµ T©y Nguyªn. §èi víi Voäc Hµ TÜnh, Khe NÐt lµ ®iÓm ph©n bè thø hai ®−îc biÕt cña loµi linh tr−ëng ¨n l¸ ®Æc h÷u cña khu hÖ ®éng vËt B¾c Trung Bé ViÖt Nam. Tr−íc ®©y loµi nµy chØ míi ®−îc ghi nhËn cho Khu BTTN Phong Nha - KÎ Bµng. Kh¸m ph¸ míi nµy mét lÇn n÷a chøng tá vai trß b¶o tån quan träng cña khu vùc Khe NÐt tØnh Qu¶ng B×nh. QuÇn thÓ cña çc loµi thó lín trong khu vùc nghiªn cøu kh«ng cao vµ ph©n bè r¶i r¸c chøng tá chóng ®· bÞ s¨n b¾n qu¸ møc vµ cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng trong t−¬ng lai nÕu kh«ng cã çc biÖn ph¸p qu¶n lý, b¶o tån thÝch ®¸ng. 5.2 §¸nh gi¸ mèi ®e däa

Hai nh©n tè bÞ ®e däa chñ yÕu ®èi víi c«ng t¸c b¶o tån trong khu vùc nghiªn cøu lµ s¨n, b¾n bÉy vµ khai th¸c gç lµm nhiÔu lo¹n vµ mÊt n¬i sèng cña çc loµi thó lín vµ çc loµi chim cã vïng ph©n bè hÑp. L©m tr−êng Tuyªn Hãa ®· ngõng çc ho¹t ®éng khai th¸c gç tõ n¨m 1997, tuy nhiªn hiÖn t−îng khai th¸c gç trém trong khu vùc vÉn cßn diÔn ra hµng ngµy. HÇu hÕt nh÷ng ng−êi khai th¸c gç ®Õn tõ tØnh Hµ TÜnh, cã mét sè Ýt ng−êi khai th¸c gç trong khu vùc tõ çc x· xung quanh cña huyÖn Tuyªn Hãa. Møc ®é ®e däa lín h¬n ®èi víi c«ng t¸c b¶o tån cña khu vùc lµ viÖc s¨n b¾n, bÉy b¾t ®éng vËt hoang d·. Çc ho¹t ®éng s¨n b¾n tr¸i phÐp ë khu vùc hÇu nh− kh«ng ®−îc kiÓm so¸t, çc loµi thuéc bé Gµ gÇn nh− ®· c¹n kiÖt. Ch¼ng h¹n loµi TrÜ sao ®· kh«ng nghe hoÆc nh×n thÊy dÊu vÕt trong suèt 3 tuÇn cña ®ît ®iÒu tra nµy ë tÊt c¶ çc ®iÓm c¾m tr¹i trong rõng. T¹i x· H−¬ng Hãa cã mét sè ng−êi chuyªn lµm nghÒ bÉy chim víi môc ®Ých th−¬ng m¹i. Çc loµi chim bÉy phæ biÕn bao gåm çc loµi trong hä Kh−íu nh−: Kh−íu b¹c m¸, KhiÕu khoang cæ. Çc loµi linh tr−ëng còng ®ang lµ ®èi t−îng s¨n b¾n ®Ó nÊu cao lµm thuèc (th«ng tin thu thËp tõ çc cuéc pháng vÊn ng−êi ®Þa ph−¬ng). 5.3 §¸nh gi¸ çc lîi Ých tiÒm n¨ng kh¸c

Rõng cña khu vùc Khe NÐt thuéc l−u vùc th−îng nguån phÝa ®«ng b¾c cña s«ng Gianh, víi diÖn tÝch kho¶ng 400 km2. DiÖn tÝch rõng cña vïng h¹ l−u hÇu hÕt ®· bÞ chÆt ph¸, rõng tù nhiªn bÞ t¸c ®éng ë nhiÒu møc dé kh¸c nhau vµ chØ tËp trung ë khu vùc Khe NÐt. Vai trß phßng hé, cung cÊp n−íc vµ ®iÒu tiÕt dßng ch¶y cña rõng ë khu vùc th−îng nguån trong ®ã cã Khe NÐt cã ý nghÜa lín ®èi víi l−u vùc h¹ l−u s«ng Gianh. Rõng khu vùc Khe NÐt ®· vµ ®ang ®ãng vai trß b¶o vÖ çc c«ng tr×nh giao th«ng, cÇu ®−êng s¾t, ®−êng bé ®i qua vïng ®Þa h×nh ®Ìo dèc Khe NÐt. Rõng khu vùc Khe NÐt ®ång thêi còng b¶o vÖ diÖn tÝch ®Êt canh t¸c hoa mµu cña çc x· H−¬ng Hãa, Kim Hãa vµ ThuËn Hãa. Còng nh− vËy, çc hÖ thèng thñy lîi nhá trong ch−¬ng tr×nh "an toµn l−¬ng thùc" phô thuéc nhiÒu cña chÊt l−îng rõng ë vïng Khe NÐt. Nh− vËy, rõng ë ®©y ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña hÇu hÕt çc dù ¸n ph¸t n«ng th«n miÒn nói. Céng ®ång ®Þa ph−¬ng cña çc x· xung quanh kÓ c¶ çc x· thuéc tØnh Hµ TÜnh ®· sèng phô thuéc nhiÒu vµo çc nguån l©m s¶n ngoµi gç bao gåm l¸ nãn, song m©y, mËt ong vµ s¨n b¾n bÉy chim thó.


29

ViÖc khai th¸c song m©y trong trong khu vùc chñ yÕu do ng−êi d©n b¹n ®Þa cña hai tØnh Hµ TÜnh vµ Qu¶ng B×nh tiÕn hµnh. N¨m 1996, khi tiÕn hµnh ®iÒu tra ë vïng gi¸p ranh vÒ phÝa Khu B¶o tån Thiªn nhiªn KÎ Gç ®· gÆp nhiÒu l−ît ng−êi khai th¸c hµng ngµy, tuy nhiªn, trong ®ît kh¶o s¸t n¨m 2000 chØ gÆp cã mét tèp 3 thanh niªn. Hä cho biÕt song m©y khu vùc ®· gÇn nh− c¹n kiÖt, ph¶i t×m kiÕm trong nhiÒu ngµy míi ®−îc tõ 1.000-1.500 c©y, trong khi 5 n¨m tr−íc ®ã chØ hai ngµy hä ®· cã mét v¸c m©y tõ 1.500-2.000 c©y. Nh− vËy song m©y khu vùc ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc do nhu cÇu bæ sung nguån thu nhËp cña çc céng ®ång d©n c− b¶n ®Þa. L¸ nãn mäc d−íi t¸n rõng rÊt phæ biÕn cã thÓ gÆp ë kh¾p n¬i, mËt ®é dÇy ®Æc. Lîi Ých thu ®−îc tõ thu h¸i l¸ nãn ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ gi¶i quyÕt sù thiÕu hôt l−¬ng thùc cña çc hé gia ®×nh. Mét ng−êi trong mét ngµy cã thÓ lÊy ®−îc 1.000-1.400 l¸ vµ b¸n ®−îc tõ 30.000 - 40.000 ®ång (theo «ng §inh Nam H¶i, tr−ëng th«n T©n S¬n, b¶n Giao Liªm, x· H−¬ng Hãa). S¶n l−îng l¸ nãn còng gi¶m ®i so víi tr−íc ®©y nh−ng kh«ng ®¸ng kÓ. Rõng víi th¶m thùc vËt s¸t ®Êt −u thÕ bëi l¸ nãn lµ sinh c¶nh thÝch hîp cña hÇu hÕt çc loµi trong bé Gµ, ®Æt biÖt ®èi víi Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng, TrÜ sao, çc loµi gµ so vµ çc loµi côt ®u«i. Mïa t×m vµ lÊy mËt ong ë khu vùc th−êng tËp trung tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 7 hµng n¨m. Tuy nhiªn, chØ mét sè nam giíi biÕt ®i lÊy mËt, ®©y lµ c«ng viÖc tinh tÕ vµ ®«i khi kh¸ m¹o hiÓm. S¶n l−îng mËt ong phô thuéc chÆt chÏ vµo chÊt l−îng rõng cña khu vùc. Rõng khu vùc Khe NÐt ®· vµ ®ang mang l¹i nhiÒu nguån thu tõ mËt ong cho çc céng ®ång d©n ë hai tØnh Hµ TÜnh vµ Qu¶ng B×nh. §Õn nay, t×nh tr¹ng s¨n b¾n bÉy ®éng vËt hoang d· ®· gi¶m ®i nhiÒu do mét sè nguyªn nh©n. i) Sóng s¨n trong khu vùc çc x· cña huyÖn tuyªn hãa ®· ®−îc kiÓm so¸t vµ thu håi, ii) çc loµi thó lín trong vïng cã gi¸ trÞ th−¬ng m¹i ®· trë nªn khan hiÕm. Tuy nhiªn, vÉn cßn mét sè thî s¨n giái vÉn thÝch s¨n b¾n vµ bÉy çc loµi nh− lîn rõng, mang (lÊy thÞt) vµ çc loµi khØ ®Ó nÊu cao lµm thuèc. R¶i r¸c ë çc x· vÉn cã nh÷ng ng−êi bÉy chim c¶nh chuyªn nghiÖp çc loµi bÉy ®−îc chñ yÕu lµ Kh−íu b¹c m¸, Kh−íu khoang cæ, Kh−íu ®Çu tr¾ng vµ Ho¹ mi. So s¸nh møc ®é bÉy chim n¨m 2000 víi n¨m 1996 ®· gi¶m ®i rÊt nhiÒu. Qua th«ng tin pháng vÊn ®−îc biÕt s¨n b¾n ®éng vËt hoang d· hiÖn nay kh«ng ph¶i lµ nguån thay thÕ chÝnh cña çc céng d©n c− ®ång xung quanh khu vùc. TiÒm n¨ng b¶o vÖ nguån gen cña çc loµi quý hiÕm cña Khe NÐt ®ang ®Æt ra cÊp b¸ch vµ cÇn thiÕt. Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt ®−îc h×nh thµnh cã nghÜa lµ sinh c¶nh thÝch hîp vµ quÇn thÓ cña loµi Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng duy nhÊt chØ cã ë Khe NÐt (Qu¶ng B×nh) vµ KÎ Gç (Hµ TÜnh) ®−îc b¶o tån tèt h¬n. H¬n thÕ n÷a, loµi Voäc Hµ TÜnh võa míi ph¸t hiÖn t¹i Kim Lò vµ khu b¶o tån Khe NÐt ®−îc thµnh lËp sÏ lµm t¨ng thªm diÖn tÝch vïng ph©n bè cña loµi nµy ®−îc b¶o vÖ trong hÖ thèng rõng ®Æc dông quèc gia.

PhÇn 7 - KÕt luËn vµ KiÕn nghÞ

30

6. §Ò xuÊt çc ph−¬ng ¸n quy ho¹ch khu b¶o tån Khe NÐt

6.1 Tªn khu b¶o tån

Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt, tØnh Qu¶ng B×nh Khe NÐt thuéc vïng th−îng nguån phÝa ®«ng b¾c cña s«ng Gianh. DiÖn tÝch rõng cña toµn l−u vùc kho¶ng 40.000 ha. Çc hÖ thñy trong l−u vùc ®Òu ch¶y vµo Khe NÐt theo h−íng ®«ng nam tr−íc khi ra biÓn ®«ng. Cã lÏ tªn cña khu b¶o tån nªn gäi lµ Khe NÐt sÏ hîp lý h¬n vµ dÓ hiÓu cho nhiÒu ng−êi. 6.2 Ph©n h¹ng qu¶n lý

Rõng dÆc dông ViÖt Nam cã ba ph©n h¹ng qu¶n lý: v−ên quèc gia, khu b¶o tån thiªn nhiªn, vµ khu v¨n hãa lÞch sö vµ m«i tr−êng. §èi víi Khe NÐt, t×nh tr¹ng hiÖn t¹i vµ gi¸ trÞ ®a d¹ng sinh häc còng nh− çc môc tiªu b¶o tån çc gi¸ trÞ ®a d¹ng sinh häc cña khu vùc, Khe NÐt ®¸p øng ®Çy ®ñ çc tiªu trÝ cña khu b¶o tån thiªn nhiªn. 6.3 Môc tiªu qu¶n lý

Môc tiªu tæng thÓ cña khu ®Ò xuÊt b¶o tån Khe Net lµ b¶o vÖ toµn bé çc hÖ sinh th¸i rõng vµ çc loµi ®éng vËt hoang d· hiÖn ®ang tån t¹i vµ sinh sèng ë çc hÖ sinh th¸i ®ã. Môc tiªu qu¶n lý chi tiÕt theo çc néi dung sau: 1) B¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ çc gi¸ trÞ nguyªn s¬, ®Æc biÖt chó

träng b¶o tån diÖn tÝch rõng tù nhiªn hiÖn cã kho¶ng 15.000 ha. 2) B¶o vÖ quÇn thÓ cña çc loµi ®éng thùc vËt quÝ hiÕm, çc loµi ®ang bÞ ®e däa tuyÖt chñng,

®Æc biÖt quÇn thÓ hiÖn cã cña çc loµi: Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng, TrÜ sao, Gµ so Trung Bé, Voäc Hµ TÜnh, Mang lín, S¬n d−¬ng, Voäc v¸ ch©n n©u, KhØ mÆt ®á vµ V−în m¸ tr¾ng.

3) TiÕn hµnh ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu theo dâi vÒ hÖ sinh th¸i rõng vµ quÇn thÓ cña çc loµi bÞ ®e däa nh− Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng, Voäc Hµ TÜnh.

4) Duy tr× gi¸ trÞ sinh th¸i vµ chøc n¨ng phßng hé ®Çu nguån cña l−u vùc th−îng nguån s«ng Gianh.

5) TiÕn hµnh çc ch−¬ng tr×nh khoanh nu«i t¸i sinh phôc håi rõng, giao kho¸n b¶o vÖ rõng cho çc hé gia ®×nh sèng ë vïng ®Öm cña khu b¶o tån.

6) Phæ cËp kiÕn thøc vÒ b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc vµ m«i tr−êng cho çc céng ®ång ®Þa ph−¬ng xung quanh khu b¶o tån Khe NÐt.

6.4 Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý

HiÖn t¹i toµn bé rõng l−u vùc Khe NÐt ®ang do L©m tr−êng Tuyªn Hãa qu¶n lý. Trong t−¬ng lai nÕu khu b¶o tån ®Ò xuÊt nµy ®−îc tØnh vµ Bé NN&PTNT chÊp thuËn, Ban Qu¶n lý dù ¸n Khu B¶o tån Thiªn nhiªn sÏ do L©m tr−êng Tuyªn Hãa qu¶n lý. §iÒu nµy phï hîp vµ sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ trong c«ng t¸c qu¶n lý rõng vµ b¶o tån ®a d¹ng sinh häc cña khu vùc. ë cÊp tØnh khu b¶o tån ®Ò xuÊt Khe NÐt sÏ do Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n chØ ®¹o (khi ®−îc tØnh giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý). 6.5 Ranh giíi vµ diÖn tÝch

Trªn c¬ së hiÖn tr¹ng tµi nguyªn rõng bao gåm tµi nguyªn vÒ thùc vËt rõng, ®éng vËt rõng vµ çc hÖ sinh th¸i rõng (sinh c¶nh) còng nh− ph©n bè d©n c− trong khu vùc. Ranh giíi ®Ò xuÊt cho khu b¶o tån Khe NÐt nh− sau:


31

Tæng diÖn tÝch: 23.524 ha, vµ cã liªn quan ®Õn diªn tÝch cña 30 tiÓu khu (cã mét sè tiÓu khu kh«ng lÊy trän vÑn). Çc tiÓu khu vµ diÖn tÝch quy ho¹ch cho ph−¬ng ¸n nµy giíi thiÖu ë b¶ng d−íi ®©y:

B¶ng 21. Thèng kÕ diÖn tÝch çc x· trong khu ®Ò xuÊt b¶o tån Khe NÐt X· H−¬ng Ho¸ X· Kim Ho¸ X· ThuËn Ho¸

TiÓu khu DiÖn tÝch (ha) TiÓu khu DiÖn tÝch (ha) TiÓu khu DiÖn tÝch (ha) 1 678 6 736 28b 216 2 1.629 9b 182 51 817 3 901 10 408 52 626 4 1.048 11b 944 53 894 6 640 12 369 54 1.401 7 1.072 25 749 Tæng 3.954 8 688 26 1.122 9 481 27 627

11a 485 28 1.267 12 299 29 902 13a 388 30 1.314 24 112 31 1.394

Tæng 8.421 50 1.135 Tæng 11.149

Ranh giíi PhÝa b¾c: Ranh giíi theo ranh giíi hai tØnh Hµ TÜnh vµ Qu¶ng B×nh. Ranh giíi b¾t ®Çu tõ ®iÓm (Y-589; X-1997, UTM 1:50.000) ch¹y vÒ h−íng ®«ng theo hÖ gi«ng ph©n thñy, qua çc ®Ønh 286, 351, 440, 386, qua ®Ønh B¹c Tãc vµ ®i tiÕp vÒ h−íng ®«ng lªn tíi §éng Hå NhuËy (494 m) lµ giíi h¹n cuèi cïng cña ranh giíi phÝa b¾c vµ ®iÓm b¾t ®Çu cña ranh giíi phÝa ®«ng. PhÝa ®«ng: §iÓm xuÊt ph¸t tõ §éng Hå NhuËy (X1993, Y 610, UTM 1:50.000) theo h−íng nam qua çc ®Ønh gi«ng ph©n thñy gi÷a Rµo Mèc (Hµ TÜnh) vµ Rµo NÇy (Qu¶ng B×nh) lªn tíi ®Ønh nói kh«ng tªn gÇn 600 m ë phÝa ®«ng cña ®Ønh 557 m. Ranh giíi phÝa ®«ng ®ång thíi còng lµ ranh giíi cña ba tiÓu khu 28, 29 vµ 51. PhÝa t©y nam vµ ®«ng nam: PhÝa nam ranh giíi ®−îc giíi h¹n bëi ranh giíi phÝa nam cña l©m tr−êng Tuyªn Hãa, ®ång thêi còng lµ ranh giíi cña çc tiÓu khu 51, 30 vµ 50 (tiÓu khu 50 gÇn Ga Kim Lò, n¬i cã rõng rªn nói ®¸ v«i). PhÝa ®«ng nam, theo ranh giíi cña L©m tr−êng Tuyªn Hãa, tõ ®iÓm mót cña ranh giíi phÝa b¾c ®i heo h−íng ®«ng nam, ®ång thíi còng lµ ranh giíi çc tiÓu khu 4, 13a, 25 vµ 31. Theo ph−¬ng ¸n nµy tæng diÖn tÝch cña khu b¶o tån lµ 23.524 ha, trong ®ã diÖn tÝch rõng che phñ lµ trªn 80% (hÇu hÕt lµ rõng tù nhiªn). Ranh giíi ®Ò xuÊt theo ph−¬ng ¸n nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: • Toµn bé rõng thuéc l−u vùc th−îng nguån cña Khe NÐt ®−îc quy ho¹ch vµo ranh giíi cña

khu b¶o tån. • HÇu hÕt çc sinh c¶nh rõng lµ n¬i ë çc loµi ®ang bÞ ®e däa t×m thÊy cho Khe NÐt ®· ®−îc

quy ho¹ch vµo khu b¶o tån. • Tuy vËy trong ranh giíi cña khu b¶o tån hiÖn cã diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp vµ çc lµng b¶n

®Þnh c− ë phÝa ®«ng nam thuéc hai x· H−¬ng Hãa vµ Kim Hãa. • DiÖn tÝch rõng trªn nói ®¸ v«i cña tiÓu khu 54 lµ n¬i ph¸t hiÖn quÇn thÓ Voäc Hµ TÜnh kh«ng

thuéc diÖn tÝch cña L©m tr−êng Tuyªn Hãa, vµ kh«ng cã trong quy ho¹ch cña ph−¬ng ¸n nµy. • TØ lÖ rõng tù nhiªn che phñ theo ph−¬ng ¸n nµy chiÕm h¬n 80%.


32

6.6 §Ò xuÊt ph©n khu chøc n¨ng

B¶n ®å th¶m thùc vËt rõng trong ranh giíi ®Ò xuÊt quy ho¹ch cho khu b¶o tån Khe NÐt cho thÊy hÇu hÕt çc sinh c¶nh rõng ®· vµ ®ang lµ n¬i c− tró quan träng cña çc loµi ®éng vËt t×m thÊy cho khu vùc. DiÖn tÝch tr¶ng cá vµ c©y bôi chiÕm mét tû lÖ nhá vµ ph©n bè r¶i r¸c trong khu vùc. NÕu theo ph−¬ng ¸n 2 nªu trªn, toµn bé diÖn tÝch trong khu ®Ò xuÊt quy ho¹ch thµnh çc ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt. Hay nãi çch kh¸c khu b¶o tån ®Ò xuÊt Khe NÐt kh«ng cã ph©n khu phôc håi sinh th¸i. §Ó thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý cña Khe NÐt, khu b¶o tån chia thµnh 3 ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt: 1) Ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt 1: thuéc x· H−¬ng Ho¸. 2) Ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt 2: thuéc x· Kim Ho¸. 3) Ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt 3: thuéc x· Kim Hãa vµ ThuËn Ho¸. V¨n phßng Ban Qu¶n lý khu b¶o tån ®Ò xuÊt t¹i vÞ trÝ cña L©m tr−êng Tuyªn Hãa. Ban qu¶n lý çch thÞ trÊn §ång Lª kho¶ng 30 km vµ çch thÞ x· Hµ TÜnh kho¶ng 75 km. VÞ trÝ ®Þa lý ban qu¶n lý: §Ò xuÊt çc tr¹m qu¶n lý b¶o vÖ rõng: • Tr¹m Rµo Béi: t¹i vÞ trÝ ban qu¶n lý l©m tr−êng Tuyªn Hãa cò, nhiÖm vô lµm c«ng t¸c qu¶n

lý b¶o vÖ rõng ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt 1. • Tr¹m Ga T©n Êp: vÞ trÝ gÇn ga xe löa. • Tr¹m Khe NÐt: vÞ trÝ t¹i s«ng Re NÐt gÆp ®−êng chÝnh vÒ huyÖn Tuyªn Ho¸. • Tr¹m Kim Lò: t¹i khu vùc ga Kim Lò. • Tr¹m ThuËn Hãa: t¹i x· ThuËn Ho¸. Çc ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt ®−îc qu¶n lý theo quy chÕ qu¶n lý rõng ®Æc dông ViÖt Nam theo NghÞ ®Þnh 08/2001/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, ngµy 11/01/2001. Tuy vËy ®èi víi Khe NÐt hai loµi ®−îc coi lµ nh÷ng loµi ®ang bÞ ®e däa nghiªm träng vµ rÊt dÔ bÞ tæn th−¬ng lµ Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng (hay Gµ l«i Hµ TÜnh) vµ Voäc Hµ TÜnh. Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý b¶o vÖ ph¶i ®Æc biÖt chó ý tíi hai loµi nµy, dÆc biÖt lµ n¬i ë cña chóng.


33

B¶ng 22. Ph−¬ng thøc qu¶n lý ®Ó b¶o tån Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng t¹i khu ®Ò xuÊt b¶o tån Khe NÐt, tØnh Qu¶ng B×nh

Ho¹t ®éng ¶nh h−ëng tíi rõng vµ tµi nguyªn rõng

¶nh h−ëng tíi Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng vµ Voäc Hµ TÜnh

Ph−¬ng thøc qu¶n lý

Khai th¸c gç Ph¸ hñy rõng vµ hÖ sinh th¸i, ph¸ vì tÇng t¸n

¶nh h−ëng m¹nh Nghiªm cÊm

§èt than cñi Ph¸ hñy rõng lµm c¶n trë t¸i sinh tù nhiªn

Nh− trªn Nghiªm cÊm

Khai th¸c gç cñi Lµm c¶n trë t¸i sinh tù nhiªn Nh− trªn Nghiªm cÊm Khai th¸c ®¸ x©y dùng

ph¸ hñy rõng trªn nói ®¸ v«i lµm mÊt n¬i ë vµ nhiÔu lo¹i tíi Voäc Hµ TÜnh

Nghiªm cÊm

Ch−ng cÊt dÇu Ph¸ hñy rõng, ph¸ vì t¸n rõng Nh− trªn Nghiªm cÊm Khai th¸c Song m©y Ph¸ hñy tÇng d−íi cña rõng Lµm nhiÔu lo¹n ®Æc biÖt trong

mïa sinh s¶n, ¶nh h−ëng m¹nh §−îc phÐp khai th¸c, trõ mïa sinh s¶n tõ th¸ng 2 - 7

Khai th¸c l¸ nãn Kh«ng râ lµm nhiÔu lo¹n, ¶nh h−ëng thÊp

§−îc phÐp khai th¸c nh−ng kh«ng qu¸ møc

Khai th¸c c©y lµm thuèc

Kh«ng râ nh−ng cã thÓ lµm hiÕm çc loµi b¶n ®Þa

¶nh h−ëng thÊp Nh− trªn

S¨n b¾n cã sóng ®èi víi çc loµi thó lín

Lµm c¹n kiÖt nguån lîi, nguy c¬ tiªu diÖt çc loµi thó lín

¶nh h−ëng m¹nh Nghiªm cÊm

BÉy chim,thó Nh− trªn ¶nh h−ëng m¹nh Nh− trªn S¨n b¾t kh«ng dïng sóng

NÕu khai th¸c qu¸ møc sÏ tiªu diªt mét sè loµi

¶nh h−ëng m¹nh Nh− trªn

Khai th¸c phong lan Kh«ng râ nh−ng nÕu khai th¸c qu¸ møc sÏ lµm hiÕm çc loµi b¶n ®Þa

G©y nhiÔu lo¹n, ¶nh h−ëng thÊp

§−îc phÐp khai th¸c

§¸nh b¾t ç (kh«ng dïng thuèc næ)

Kh«ng râ ¶nh h−ëng thÊp §−îc phÐp nh−ng kh«ng qu¸ møc

Khai th¸c mËt ong Kh«ng râ, cã thÓ ¶nh h−ëng thÊp

¶nh h−ëng thÊp Nh− trªn

Ch¨n th¶ tr©u, bß C¶n trë t¸i sinh tù nhiªn G©y nhiÔu lo¹n Nghiªm cÊm Vïng ®Öm Bao gåm çc x· cã liªn quan ®Õn vïng ®Öm cña khu b¶o tån ®Ò xuÊt Khe NÐt bao gåm x· H−¬ng Hãa, Kim Hãa vµ ThuËn Hãa. Çc x· trªn ph©n bè däc theo trôc ®−êng hoÆc gÇn ®−êng 15 (®−êng mßn Hå ChÝ Minh) vµ ®−êng liªn huyÖn tõ Ga T©n Êp vÒ thÞ trÊn §ång Lª. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña vïng ®Öm: 27.000 ha. Tæng d©n sè vïng ®Öm: 10.675 ng−êi.


34

7. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

1. Cïng víi Khu b¶o tån thiªn nhiªn KÎ Gç, th¶m thùc vËt rõng Khe NÐt lµ mÉu chuÈn cña vïng rõng nói thÊp miÒn Trung, lµ n¬i ë cña nhiÒu loµi chim ®Æc h÷u vµ çc loµi chim thó kh¸c cã gi¸ trÞ b¶o tån cao.

2. Sù cã mÆt cña hai loµi Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng vµ Voäc Hµ TÜnh lµ çc loµi ®Æc h÷u cho miÒn

Trung ViÖt Nam vµ ®ang bÞ ®e däa tuyÖt chñng ®· kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña khu vùc ë cÊp quèc gia vµ quèc tÕ.

3. TÝnh kh¶ thi ®Ó thµnh lËp mét khu b¶o tån thiªn nhiªn t¹i vïng nghiªn cøu kh¸ cao vµ ®¸p

øng çc tiªu trÝ i).Trong ph¹m vi ranh giíi ®Ò xuÊt khu b¶o tån theo ph−¬ng ¸n 2 víi diÖn tÝch 24.000 ha, vµ ii) kh«ng cã lµng b¶n còng nh− n−¬ng rÉy hoÆc ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp trong ranh giíi ®Ò xuÊt.

4. C«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng cña L©m tr−êng Tuyªn Hãa ®ang rÊt cã hiÖu qu¶. Ng−êi d©n

®Þnh c− ngoµi khu ®Ò xuÊt b¶o tån ®ang thùc hiÖn hîp ®ång giao kho¸n b¶o vÖ rõng vµ mong muèn cã thªm nhiÒu diÖn tÝch rõng ®Ó b¶o vÖ.

5. HiÖn t¹i, viÖc khai th¸c gç bÊt hîp ph¸p vµ b¾t, bÉy ®éng vËt hoang d·, ®Æc biÖt lµ çc loµi

chim lµm c¶nh vÉn ®ang tiÕp diÔn. Trong t−¬ng lai cÇn ph¶i t¨ng c−êng tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ m«i tr−êng vµ ®éng vËt hoang d·.

6. Khai th¸c, thu h¸i çc s¶n phÈm phi gç (song m©y, l¸ nãn) hiÖn ch−a ®−îc kiÓm so¸t. Trong

t−¬ng lai khi Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt ®−îc thµnh lËp cÇn ph¶i t×m çc gi¶i ph¸p qu¶n lý ®Ó kiÓm so¸t sö dông bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn nµy.

7. Khe NÐt vµ Khu B¶o tån Thiªn nhiªn KÎ Gç Hµ TÜnh vÒ ®Þa lý tù nhiªn lµ mét phÇn cña d·y

Tr−êng S¬n B¾c h−íng ra biÓn §«ng t¹i ®Ìo Ngang. Do vËy c«ng t¸c b¶o tån thiªn nhiªn nªn ph¶i tiÕn hµnh ë c¶ hai khu vùc ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ bÒn v÷ng vµ më réng n¬i sèng cña çc loµi ®éng vËt hoang d·, ®Æc biÖt ®èi víi çc loµi chim vµ thó chØ thÝch nghi víi sinh c¶nh rõng nói thÊp.

8. ViÖc b¶o tån çc loµi ®ang bÞ ®e däa tuyÖt chñng nh− Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng chØ ë mét khu

BTTN KÎ Gç sÏ kh«ng an toµn nªn ®Ò xuÊt thµnh lËp khu Khe NÐt ®Ó t¨ng c−êng vïng sèng cña loµi gµ l«i ®Æc h÷u nµy lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch.

9. Còng nh− vËy víi loµi Voäc Hµ TÜnh, hiÖn t¹i ®ang ®−îc b¶o vÖ duy nhÊt ë Khu B¶o tån

Thiªn nhiªn Phong Nha - KÎ Bµng, viÖc thµnh lËp thªm khu Khe NÐt ®Ó b¶o tån chóng vµ sinh c¶nh rõng tù nhiªn trªn nói ®¸ v«i cña ViÖt Nam ®· vµ ®ang bÞ suy gi¶m ë nhiÒu n¬i.

10. HÇu hÕt çc tiÓu khu quy ho¹ch cho khu b¶o tån Khe NÐt lµ rõng phßng hé ®Çu nguån s«ng

Gianh. Do ®ã, khu vùc ®−îc qu¶n lý theo quy chÕ rõng ®Æc dông sÏ mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho çc céng ®ång sèng xung quanh khu vùc.

11. Sù ñng hé cña UBND tØnh Qu¶ng B×nh ®Ó chÝnh thøc ®Ò xuÊt Khe NÐt vµo "Danh môc çc

khu rõng ®Æc dông cña quèc gia" tr−íc khi ®Ö tr×nh lªn ChÝnh phñ lµ b−íc khëi ®Çu quan träng mang tÝnh ph¸p lý ®èi víi tiÕn tr×nh thµnh lËp Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe Net.

12. B¸o ço nghiªn cøu kh¶ thi (hay dù ¸n tiÒn kh¶ thi) do ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng vµ

BirdLife Quèc tÕ ®ang chuÈn bÞ ®Ó giíi thiÖu trong héi th¶o ë cÊp tØnh ®Ó xin ý kiÕn cña tØnh vÒ ®Ò xuÊt thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn Khe NÐt.


35

13. §Ò nghÞ Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n cÊp kinh phÝ x©y dùng dù ¸n ®Çu t− Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt.

14. §Ò nghÞ Tæ chøc BirdLife quèc tÕ ®Ò xuÊt dù ¸n b¶o tån vµ ph¸t triÓn khu Khe NÐt nh− çc

b−íc tiÕp theo cña dù ¸n ®ang triÓn khai ë Khu B¶o tån Thiªn nhiªn KÎ Gç Hµ TÜnh do chÝnh phñ §an M¹ch tµi trî.

Tµi liÖu tham kh¶o

36


Anon. (1992) S¸ch ®á ViÖt Nam. PhÇn §éng vËt. Hµ Néi: Nhµ XuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt. Anon. (1996) S¸ch ®á ViÖt Nam. PhÇn Thùc vËt. Hµ Néi: Nhµ XuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt. ChÝnh phñ Céng hßa X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam (1994) KÕ ho¹ch hµnh ®éng ®a d¹ng sinh häc

cña ViÖt Nam. Hµ Néi: ChÝnh phñ Céng hßa X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam/ Quü M«i tr−êng Toµn CÇu VIE/91/G31.

CITES (1994) The convention on international trade in endangered species of wild fauna and

flora adopted at the ninth conference of the parties (November 1994). Washington D.C.: Species list reprinted in 1996 by U.S. Fish and Wildlife Service.

Collar, N. J., Crosby, M. J. and Stattersfield, A. J. (1994) Birds to watch 2: the world checklist of

threatened birds. Cambridge, U.K.: BirdLife International. Collins, N. M., Sayer, J. A. and Whitmore, T. C. (1991) The conservation atlas of tropical

forests: Asia and the Pacific. London: MacMillan Press. Corbet, G. B. and Hill, J. E. (1992) The mammals of the Indomalayan Region. U.K.: Oxford

University Press. §Æng Huy Huúnh (1998) Ph©n chia çc vïng ®Þa lý sinh vËt vµ hÖ thèng rõng ®Æc dông ViÖt

Nam. TuyÓn tËp çc c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt, TËp 3 (129): 109-120. Hµ Néi: Nhµ XuÊt b¶n ThÕ giíi.

§Æng Huy Huúnh (Ed.), §µo V¨n TiÕn, Cao V¨n Sung, Ph¹m Träng ¶nh vµ Hoµng Minh Khiªn

(1994), Danh lôc çc loµi thó (Mammalia) ViÖt Nam. Hµ Néi: Nhµ XuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt.

§ç T−íc, Vò V¨n Dòng, Dawson, S., Arctander, P. vµ MacKinnon, J. (1994) Giíi thiÖu mét loµi

thó míi ë ViÖt Nam. B¸o ço Khoa häc. Hµ Néi: Bé L©m nghiÖp. Eames, J. C., Lambert, F. R. and Nguyen Cu (1994) A survey of the Annamese Lowlands,

Vietnam, and its implication for the conservation of Vietnamese and Imperial Pheasants Lophura hatinhensis and L.imperialis. Bird Conservation International (1994) 4: 343-382.

Eames J. C. and Robson, C. R. (1992) Forest Bird Surveys in Vietnam 1991. Cambridge, U.K.:

International Coucil for Bird Preservation (Study Report 51). Eames, J. C., Robson, C. R., Nguyen Cu and Truong Van La (1989) Vietnam Forest Project.

Pheasant surveys 1989. Cambridge, U.K.: unpublished report to the International Council for Bird Preservation.

Lambert, F. R., Eames, J. C. and Nguyen Cu (1994) Surveys for Endemic Pheasants in the

Annamese lowlands of Vietnam, June-July,1994. Status and Conservation Recommendations for Vietnamese Pheasant Lophura hatinhensis and Imperial Pheasant L. imperialis. Oxford, UK.: IUCN.

ICBP (1992) Bibby, C. J., Collar, N. J., Crosby, M. J., Heath, M. F., Imboden, Ch., Johnson, T.

H., Long, A. J., Stattersfield, A. J. and Thirgood, S. J. (eds.). Putting biodiversity on the


37

map: priority areas for global conservation. Cambridge, U.K.: International Council for Bird Preservation.

Inskipp, T., Lindsey, N. and Duckworth, W. (1996) Annotated checklist of the birds of the

Oriental Region. Sandy, Bedfordshire, U.K.: Oriental Bird Club. IUCN (1996) 1996 Red list of threatened animals. Gland, Switzerland: IUCN. IUCN (1997) 1997 IUCN Red list of threatened plants. Gland, Switzerland: IUCN. Lª Träng Tr¶i, NguyÔn Huy Dòng, NguyÔn Cö, Lª V¨n ChÈm vµ Eames, J. C. (1996), Dù ¸n Kh¶

thi Khu B¶o tån Thiªn nhiªn KÎ Gç. Ch−¬ng tr×nh BirdLife Quèc tÕ t¹i ViÖt Nam, Hµ Néi, ViÖt Nam.

MacKinnon, J., MacKinnon, K., Child, G. and Thorsell, J. (1986) Managing protected areas in

the tropics. Gland, Switzerland: IUCN. MacKinnon, J. and MacKinnon, K. (1986) Review of the protected areas system in the Indo-

Malayan Realm. Gland, Switzerland: IUCN. MacKinnon, J. (1996) Protected areas systems review of the Indo-Malayan Realm. Canterbury,

U.K.: The Asian Bureau for Conservation (ABC) and the World Conservation Monitoring Centre (WCMC).

MOF (1991a) Vietnam forestry sector review tropical forestry action programme: main report.

Hanoi: Ministry of Forestry. MOF (1991b) Vietnam forestry sector review tropical forestry action programme: forest policy

and legislation. Hanoi: Ministry of Forestry. Nghiªm V¨n §¼ng, Chu Th¸i S¬n vµ L−u Hïng (1993) Ethnic minorities in Vietnam. Hanoi: The

Gioi Publishers. NguyÔn Cö, Eames, J. C. (1995) Mét khu b¶o tån thiªn nhiªn cÇn ®−îc x©y dùng ë vïng B¾c

Tr−êng S¬n. TuyÓn tËp c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Héi th¶o §a d¹ng Sinh häc B¾c Tr−êng S¬n (lÇn thø nhÊt). Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc Kü thuËt Hµ Néi. Pp.86-91.

NguyÔn Cö, Eames, J. C. vµ Lambert, F. R. (1995) KÕt qu¶ kh¶o s¸t vïng rõng nói thÊp miÒn

Trung ViÖt Nam vµ kiÕn nghÞ thµnh lËpkhu b¶o tån çc loµi trÜ: Gµ l«i lam mµo ®en (Lophura imperialis) vµ Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng (L. hatinhensis) TuyÓn tËp çc c«ng tr×nh nghiªn cøu Sinh Th¸i vµ Tµi nguyªn Sinh vËt. Nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ Kü thuËt Hµ Néi. Pp.264-275.

NguyÔn Cö, Eames, J. C., Robson, C. R., vµ Tr−¬ng V¨n L· (1990) Ph¸t hiÖn l¹i Gµ l«i lam mµo

®en Lophura imperialis ë ViÖt Nam. TuyÓn tËp çc c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn Sinh häc 1986-1990. Pp.23-24. Nhµ xuÊt Khoa häc vµ Kü thuËt Hµ Néi.

NguyÔn Cö (1991) VÒ gièng Lophura ë ViÖt Nam. T¹p chÝ L©m nghiÖp, Bé L©m nghiÖp 5: 16-17,

24. Nguyen Cu, Truong Van La and Duong Nguyen Thuy (1992). Pheasant surveys in Ky Anh - Ho

Ke Go, Ha Tinh Province 5-1992. Study report to ICBP.


38

Nguyen Cu and Norh Bahr (1992) Der Vo Quy - Fasan. Ornis No. 3-1992:12-13. Nguyen Cu and Eames, J. C. (1993) The distribution and status of pheasants in Vietnam, Pp: 20-

27 in Jenkins, ed. Pheasants in Asia, 1992. WPA.. NguyÔn V¨n S¸ng vµ Hå Thu Cóc (1996) Danh lôc tra cøu çc loµi bß s¸t Õch nh¸i cña ViÖt

Nam. Hµ Néi: Nhµ XuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt. Ph¹m Hoµng Hé (1991) C©y cá ViÖt Nam. Santa Ana, California: Mekong First. Ph¹m Méng Giao, §ç T−íc, Vò V¨n Dòng, Wikramanayake, E. D., Amato, G., Arctander, P. and

MacKinnon, J. (1998) Description of Muntiacus truongsonensis, a new species of muntjac (Artiodactyla: Muntiacidae) from central Vietnam, and its conservation significance. Animal Conservation 1: 61-68.

Rozendaal, F., Nguyen Cu, Truong Van La and Vo Quy (1991) Notes on Vietnamese pheasant,

with description of female plumage of Lophura hatinhensis. Dutch Birding 13:12-15. Stattersfield, A. J., Crosby, M. J., Long, A. J. and Wege, D. C. (1998) Endemic bird areas of the

world: priorities for biodiversity conservation. Cambridge, U.K.: BirdLife International. Th¸i V¨n Trõng (1978) Th¶m thùc vËt rõng ViÖt Nam. Hµ Néi: Nhµ XuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü

thuËt. Vâ Quý vµ NguyÔn Cö (1995) Danh lôc chim ViÖt Nam. Nhµ XuÊt b¶n N«ng nghiÖp. Hµ Néi. Vâ Quý vµ NguyÔn Cö (1991) Nghiªn cøu chim trÜ ë ViÖt Nam. Trung t©m Tµi nguyªn vµ m«i

tr−êng, §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi. Vâ Quý, NguyÔn Cö, Hoµng Minh Khiªn vµ §−êng Nguyªn Thôy (1993) Mét sè kÕt qu¶ ®iÒu tra

tµi nguyªn ®éng vËt vµ t×nh tr¹ng çc loµi chim trÜ ë vïng hå KÎ Gç, tØnh Hµ TÜnh n¨m 1992. Ch−¬ng tr×nh Quèc gia nghiªn cøu vÒ m«i tr−êng/KT-02. B¸o ço kÕt qu¶ nghiªn cøu.

Phô lôc

43

Phô lôc 1. Danh lôc thùc vËt khu vùc Khe NÐt

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ LYCOPODIOPHYTA Ngµnh th«ng ®Êt

LYCOPODIACEAE Hä th«ng ®Êt 1. Lycopodium cernuum Th«ng ®Êt O SELAGINELLACEAE Hä quyÓn b¸ 2. Selaginella dolicohoclata QuyÓn b¸ l¸ dµi

POLYPODIOPHYTA Ngµnh d−¬ng XØ ADIANTACEAE Hä tãc thÇn vÖ n÷ 3. Adiantum caudatum Tãc thÇn vÖ n÷ O ANGIOPTERIDACEAE Hä mãng ngùa 4. Angiopteris cochinchinensis Quan ©m täa sen O,E ATHYRIACEAE Hä rau dín 5. Callipteris esculenta Rau dín BLECHNACEAE Hä s¸ng dõa 6. Blechnum orientale R¸ng dõa O DICKSONIACEAE Hä l«ng cu li 7. Cibotium barometz L«ng cu li M GLEICHENIACEAE Hä tuÕ 8. Dicranopteris linearis Guét HYMENOPHYLLACEAE Hä d−¬ng xØ mµnh 9. Vadenboschia auriculatum R¸ng ®»ng LEPIDOPTERIDACEAE Hä tai chuét 10. Lemmaphyllum microphyllum Tai chuét LINDSAEACEAE Hä liªn s¬n 11. Lindsaea sp. D−¬ng xØ ng« c«ng LYGODIACEAE Hä bßng bong 12. Lygodium conforme Bßng bong t¬ 13. L. flexuosum Bßng bong l¸ liÔu 14. L. japonicum Bßng bong NhËt M POLYPODIACEAE Hä r¸ng 15. Drynaria bonii Cèt to¸i bæ M 16. D. quercifolia R¸ng ®u«i ph−îng PTERIDIACEAE Hä ch©n xØ 17. Pteris cretica Ch©n xØ Hy L¹p 18. P. ensiformis Seo gµ 19. P. linearis Ch©n xØ 20. P. semipinnata R¸ng löa

PINOPHYTA Ngµnh th«ng GNETACEAE Hä d©y g¾m 21. Gnetum montanum D©y g¾m PODOCARPACEAE Hä kim giao 22. Podocarpus neriifolius Th«ng tre W 23. P. wallichianus Kim giao W,E,R

MAGNOLIOPHYTA Ngµnh ngäc lan MAGNOLIOPSIDA Líp ngäc lan

ACANTHACEAE Hä « r« 24. Asystasia gangetica No nÇm 25. Neurancanthus tetragonostachyus L©n chïy l¸o 26. Phlogacanthus annamensis ChÇm ri E 27. Pseuderanthenum palatifermum Cá cÇu phÊn 28. Thunbergia geoffrayi D©y b«ng b¸o O 29. T. laurifolia Çt ®»ng O ACERACEAE Hä thÝch 30. Acer decandrum ThÝch m−êi nhôy W,O AIZOACEAE Hä phiªn h¹ch 31. Glinus oppositifolius Rau ®¾ng ®Êt ALANGIACEAE Hä th«i chanh 32. Alangium kurzii Th«i ba l«ng W

Phô lôc

44

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 33. A. ridleyi Nang W,E AMARANTHACEAE Hä rau dÒn 34. Amaranthus spinosus Rau ®Òn gai 35. Cyathula prostrata Cá x−íc M ANACARDIACEAE Hä ®µo lén hét 36. Choerospondias axillaris Xoan nhõ W,M 37. Dracontomelum duperreanum SÊu W 38. Drymicarpus racemosus XÎ rÐ W 39. Gluta laccifera S¬n W 40. Mangifera sp. Muçm W 41. Rhus chinensis Muèi 42. Toxicodendron succedanea S¬n rõng W ANCISTROCLADACEAE Hä trung qu©n 43. Ancistrocladus tectorius D©y trung qu©n ANNONACEAE Hä na 44. Alphonsea boniana An phong 45. A. monogyna Th©u lÜnh W 46. Desmos cochichinensis Hoa dÎ l«ng ®en O 47. Miliusa calcarea Na hång W 48. M. elongata M¹i liÔu dµi 49. Polyalthia laui Nhäc l¸ to W 50. P. nemoralis LÌo heo W 51. Xylopia pierrei DÒn tr¾ng M APIACEAE Hä hoa t¸n 52. Centella asiatica Rau m¸ M 53. Hydrocotyle nepalensis Rau m¸ nói APOCYNACEAE Hä tróc ®µo 54. Alstonia scholaris S÷a W 55. Bousingonia mekongensis D©y bï liªu 56. Melodinus sylvaticus Dom rõng 57. Tabernaemontana jasminiflora Lû lµi O 58. T. microphylla Lû lµi l¸ nhÞ 59. Wrightia annamensis Thõng mùc trung W,E 60. W. pubescens Thõng mùc l«ng W AQUIFOLIACEAE Hä nhùa ruãi 61. Ilex crenata Nhùa W ARALIACEAE Hä ngò gia b× 62. Aralia armata §¬n ch©u chÊu 63. Heteropanax fragrans Läng W 64. Schefflera octophylla Ch©n chim W,M ASCLEPIADACEAE Hä thiªn lý 65. Dischidia collyris Méc tiÒn 66. Streptocaulon juventas Hµ thñ « tr¾ng ASTERACEAE Hä cóc 67. Ageratum conyzoides Cøt lîn M 68. Artemisia vulgaris Ng¶i cøu M 69. Bidens pilosa §¬n buèt 70. Blumea balsamifera §µi bi M 71. B. lacera Hoµng ®Çu 72. Gassocephalum crepidioides Rau tµu bay 73. Eclipta alba Nhä nåi M 74. Elephantopus scaber Cóc chØ thiªn M 75. Emilia scabra Chua lÌ nh¸m 76. E. sonchifolia Rau m¸ l¸ rau muèng M 77. Epaltes uastralis Løc bß 78. Erigeron canadensis Th−¬ng l·o 79. Eupatorium odoratum Cá lµo M 80. Sphaeranthus africanus Cá ch©n vÞt 81. Synedrella nodiflora Bä xÝt

Phô lôc

45

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 82. Vernonia arborea B«ng b¹c W 83. V. patula B¹ch ®Çu nhá 84. Wedelia urticaefolia S¬n cóc nh¸m 85. Xanthium strumarium KÐ ®Çu ngùa M BEGONIACEAE Hä thu h¶i ®−êng 86. Begonia davissii L¸ mÐo 87. B. lecomtei Thu h¶i ®−êng BIGNONIACEAE Hä nóc n¸c 88. Markhamia indica §inh W 89. M. stipulata var. kerui KÐ ®u«i d«ng W 90. Oroxylon indicum Nóc n¸c OM,W 91. Radermachera alata Boäc bÞp W BORAGINACEAE Hä vßi voi 92. Heliotropium indicum Vßi voi M BURSERACEAE Hä tr¸m 93. Canarium album Tr¸m tr¾ng W 94. C. bengalensis Tr¸m hång W 95. C. tonkinensis Tr¸m chim W 96. Dacryodes dungii Chua lòy W CAESALPINIACEAE Hä vang 97. Bauhinia australis Mãng bß ph−¬ng Nam 98. B. pierrei Mãng bß pie 99. B. scandens Mãng bß leo 100. B. touranensis Mãng bß §µ N½ng 101. Cassia hirsuta Muång l«ng 102. C. tora Th¶o quyÕt minh M 103. Erythrophleum fordii Lim xanh W,E 104. Gleditschia autralis Bå kÕt 105. Petophorum dasyrrhachis Hoµng linh W 106. P. d. var. tonkinensis Lim x¹t W 107. Sindora tonkinensis Gô lau W E R CAMPANULACEAE Hä hoa chu«ng 108. Pentaphragma sinense Rau tai voi CAPPARACEAE Hä mµn mµn 109. Capparis acutifolia Çp nhän 110. Cleome gymandra Mµn mµn tr¾ng 111. C. viscosa Mµn mµn vµng 112. Crataeva magna Bón 113. C. religiosa Bón lî CAPRIFOLIACEAE Hä c¬m ch¸y 114. Sambucus javanica C¬m ch¸y M CELASTRACEAE Hä vÖ n©u 115. Euonymus longipedicellata VÖ n©u 116. Glyptopetalum calyptratum Xam çnh chãp 117. G. chaudocense Xam çnh Ch©u §èc CHENOPODIACEAE Hä rau muèi 118. Chenopodium ambrosioides DÇu giun CHLORANTHACEAE Hä hoa sãi 119. Chloranthus spicatus Sãi CLUSIACEAE Hä bøa 120. Calophyllum soulattri Cång tr¾ng W 121. Cratoxylon cochinchinensis Thµnh ng¹nh Nam W 122. C. formosum §á ngän W 123. C. polyanthum Thµnh ng¹nh W 124. Garcinia bonii Bøa W E 125. G. multiflora Däc W 126. G. cowa Tai chua W CONNARACEAE Hä d©y khÕ 127. Ellipanthus tomentosus §Ëu l«ng

Phô lôc

46

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 128. Rourea minor D©y khÕ CONVULVULACEAE Hä b×m b×m 129. Argyreia mollis B¹c thau 130. Hewittia sublobata D©y rau lîn 131. Ipomoea bonii B×m bon CUCURBITACEAE Hä bÇu bÝ 132. Gymnopetalum cochinchinense Cøt qu¹ 133. Gynostemma pentaphyllum D©y lâa hïng 134. Hodgsonia macrocarpa §¹i h¸i 135. Solena heterophylla Hoa b¸t 136. Thladiantha cordifordia D−a trêi 137. Trichosanthes rubriflos D©y t¬ mua CUSCUTACEAE Hä t¬ hång 138. Cuscuta hydrophylae D©y t¬ hång M DATISCACEAE Hä thung 139. Tetrameles nudiflora Thung W DILLNIACEAE Hä sæ 140. Dillenia aurea Sæ ®á W 141. D. indica Sæ bµ W 142. D. scabrella Sæ ¨n qu¶ W 143. Tetracera scandens D©y sø gi¸c M DIPTEROCARPACEAE Hä dÇu 144. Dipterocarpus retusus Chß n©u W 145. Hopea ashtonii T¸u nÕn W 146. H. mollisima Sao mÆt quØ (T¸u chØ) W 147. Parashorea chinensis Chß chØ W R 148. Vatica fleuryana T¸u muèi W EBENACEAE Hä thÞ 149. Diospyros eriantha ThÞ nhä nåi W 150. D. kaki Hång rõng W 151. D. longibracteata ThÞ l¸ b¾c dµi W 152. D. nitida ThÞ bãng W 153. D. pilosella Nhä nåi chÝn tÇng W ELAEOCARPACEAE Hä c«m 154. Elaeocarpus bachmanensis C«m B¹ch M· W E 155. E. cochinchinensis C«m Nam Bé W E 156. E. dubius C«m tÇng W 157. E. nitentifolius C«m l¸ bãng W 158. E. petiolatus C«m cuèng W 159. E. sylvestris C«m rõng W 160. E. thorelii C«m l¸ kÌm W,E EUPHORBIACEAE Hä thÇu dÇu 161. Acalypha evrardii Trµ cäc rµo O 162. Alchornea rugosa Sßi dai 163. Antidesma bunius Chßi mßi W 164. A. cochichinensis Chßi mßi Nam Bé E 165. A. diandrum Chßi mßi song hïng 166. Apososa dioica ThÈu tÊu W 167. Baccaurea annamensis D©u ta Trung Bé W,E 168. B. sapida D©u ta W 169. B. silvestris Du moãc W 170. Bischofia javanica Nhéi W 171. Breynia fruticosa Bå cu vÏ 172. B. grandiflora DÐ lín 173. B. septata Bå cu vÏ 174. Bridelia balansae §¬n W 175. B. monoica §¬n l¸ nhá W 176. Bridelia poilanei Thæ mËt W 177. Chaetocarpus castanocarpus D¹ n©u W

Phô lôc

47

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 178. Claoxykon polot L¸ m¹i M 179. Cleistanthus acuminatus BÕ hoa W 180. C. pierrei Song bÕ 181. Coelodepas hainanensis S¨ng tÊu (Khæng) W 182. Deutzianthus tonkinensis Mä W,E 183. Drypetes perreticulata HÌo ®¸ (T¸o vßng) W 184. Endospermum chinensis V¹ng W 185. Euphorbia hirta Cá s÷a l¸ lín M 186. E. thymifolia Cá s÷a l¸ nhá M 187. Excoecaria cochinchinensis §¬n ®á M,E 188. Glochidion hirsutum Bät Õch l«ng 189. G. octophylla Bät Õch th©n gç 190. Homonoia riparia Rï r× 191. Macaranga denticulata L¸ nÕn W 192. M. tananrius L¸ nÕn nh½n 193. Mallotus apelta Ba bÐt W 194. M. barbatus Hu n©u W 195. M. paniculatus Ba soi 196. Microdesmis casseariaefolia ChÈn W 197. Oligoceras eberhardtii Noi E 198. Ostodes paniculata L¸ khãm W 199. Phyllanthus nirurii Chã ®Î 200. P. quangtriensis Chã ®Î Qu¶ng TrÞ E 201. P. reticulatus PhÌn ®en 202. P. ruber DiÖp ch©n 203. P. urinaria Chã ®Î 204. Sapium baccatum Sßi qu¶ mäng W 205. S. cochinchinensis Sßi Nam Bé W 206. S. discolor Sßi nói W 207. S. sebiferum Sßi tr¾ng W 208. Securinega spirei Báng næ 209. Sumbaviopsis albicans Nµng hai W 210. Trewia nudiflora L−¬u b−¬u W 211. Trigonostemon pinnata Tam b¶o l«ng chim 212. Vernicia montana TrÈu W FABACEAE Hä ®Ëu 213. Antheroporum pierrei M¸t W,E 214. Crotalaria mucronata Lôc l¹c 215. Dalbergia rimosa D©y dÞp 216. Dernis elliptica D©y mËt 217. Desmodium gangeticum Trµng h¹t 218. D. triflorum Trµng h¹t hoa ba 219. Erythrina orientalis V«ng nem W 220. Milletia sp Thµn m¸t W 221. Ormosia balansae Rµng rµng mÝt W 222. O. cambodiana Rµng rµng C¨m Bèt W 223. O. pinnata Rµng rµng xanh W 224. Parochetus communis Hoa kim t−íc 225. Pueraria triloba S¾n d©y rõng FAGACEAE Hä dÎ 226. Castanopsis echinocarpa DÎ gai W 227. C. fissa Sãi ph¨ng W 228. C. indica Cµ æi Ên §é W 229. Lithocarpus amygdalifolius Såi l¸ ®µo W 230. L. cerebrinus Såi cång W 231. L. corneus Såi rõng W 232. L. ducampii DÎ ®á W,E 233. L. obovalifolius DÎ l¸ xoan W 234. L. polystachyus Såi b«ng nhiÒu W

Phô lôc

48

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 235. Quercus arbutifolia Såi l¸ trßn W 236. Q. glauca DÎ l¸ b¹c W 237. Q. quangtriensis Såi Qu¶ng TrÞ W,E FLACOURTIACEAE Hä mïng qu©n 238. Flacourtia rukam Mïng qu©n W 239. Hydnocarpus annamensis Chïm bao Trung Bé OEW 240. H. serratus Nang trøng W ICACINACEAE Hä thô ®µo 241. Gomphandra hainanensis TiÕt hïng 242. Gonocaryum lobbianum Cuèng vµng W JUGLANDACEAE Hä hå ®µo 243. Engelhardia chrysolepis Chao tÝa W 244. E. wallichiana Chao Wallich W LAMIACEAE Hä hoa m«i 245. Basilium polestachyon C¬ sinh LAURACEAE Hä long n·o 246. Actinodaphne pilosa Bép l«ng W 247. Alseodaphne hainanensis Re dÇu W 248. Beilschmiedia leavis Ch¾p tr¬n W 249. B. percoriacea Ch¾p xanh W 250. Cinnamomum iners QuÕ lín W 251. C. obtusifolium Re bÇu W 252. C. litseaefolium Re l¸ bêi lêi W 253. C. parthenoxylon Re h−¬ng W,R 254. C. tetragonum Re ®á W 255. C. validilerve var. poilanei Re poa lan W 256. Cryptocarya ferrea Mß nhít W 257. C. lenticellata Nanh chuét W 258. C. maclurei Mß l¸ tr¾ng W 259. C. metcalfiana Mß l−ng b¹c W 260. Lindera metcalfiana Lßng trøng W 261. Litsea baviensis Bêi lêi Ba VÖ W,E 262. L. cubeba Mµng tang 263. L. monopetala Bêi lêi l¸ trßn W 264. L. glutinosa Bêi lêi nhít W 265. L. vang Bêi lêi vµng W,E 266. L. verticillata Bêi lêi vßng W 267. Machilus bonii RÌ bon W,E 268. M. chinensis RÌ Trung Hoa W 269. M. velutina RÌ l«ng W 270. Neolitsea poilanei N« poa lan W 271. N. zeylanica N« W 272. Phoebe cuneata Sô W LINACEAE Hä lanh 273. Ixonanthes cochinchinensis Hµ nu W LYTHRACEAE Hä tö vi 274. Lagerstroemia tomentosa S¨ng lÎ W MAGNOLIACEAE Hä méc lan 275. Michelia balansae Giæi bµ W 276. M. mediocris Giæi xanh W 277. Manglietia fordiana Vµng t©m WER 278. M. hainanensis Mì W MALVACEAE Hä b«ng 279. Sida rhombifolia KÐ hoa vµng M 280. Urena lobata KÐ hoa ®µo MELASTOMACEAE Hä mua 281. Blastus cochinchinensis Bo nam 282. B. eberhardtii Mua rõng 283. Melastoma candidum Mua

Phô lôc

49

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 284. M. sanguineum Mua bµ 285. Memecylon edule SÇm s× MELIACEAE Hä xoan 286. Aglaia cochinchinensis Géi nµng gia W,E 287. A. gigantea Géi tÝa W 288. Aphanamixis polystachya Géi tr¾ng W 289. Chisocheton globosus QuÕch W 290. Chukrasia tabularis L¸t hoa W,R 291. Dysoxylum acutangulum Chua khÐt W 292. D. binectariferum ChÆc khÕ W 293. D. tonkinensis Chua khÕ W 294. D. cochinchinensis Huúnh ®−êng W,E 295. D. hainanensis var. glaberrimum Chß v¶y W 296. D. procerum ChÆc khÕ lín W 297. Melia azedarach Xoan W 298. Toona sureni Tr−¬ng v©n W MENISPERMACEAE Hä tiÕt dª 299. Cissampelos pareira Hå ®»ng l«ng 300. C. poilanei Hå ®»ng 301. Coscinium usitatum Vµng ®¾ng M 302. Cocculus sarmentosus D©y cãc 303. Pericampilus glaucus D©y ch©u ®¶o 304. Stephania hernandifolia D©y mèi MIMOSACEAE Hä trinh n÷ 305. Adenanthera pavonina Muång c−êm W 306. Albizia chinensis Sèng r¾n W 307. A. lucida Cä thÐ W 308. Entada phaseoloides D©y bµm bµm 309. E. tonkinensis Bµm bµm B¾c Bé E 310. Mimosa invisa Trinh n÷ gai 311. Paralbizia lucida Cøt ngùa W 312. Pithecellobium clypearia M¸n ®Øa W MORACEAE Hä d©u t»m 313. Antiaris toxicaria Sui W 314. Artocarpus styracifolia Chay l¸ bå ®Ò W 315. Broussonetia papyrifera D−íng W 316. Cudrania cochinchinensis Má qu¹ M 317. Ficus altisssima §a tÝa W 318. F. auricurata V¶ W 319. F. callosa §a gïa W 320. F. championii §a qu¶ xanh W 321. F. racemosa Sung W 322. F. heterophylla Vó bß 323. F. hispida Ng¸i 324. Morus alba D©u T»m 325. Streblus asper Duèi 326. S. ilicifolius ¤ r« MYRISTICACEAE Hä m¸u chã 327. Horsfieldia amygdalina S¨ng m¸u W 328. Knema conferta M¸u chã W 329. K. corticosa M¸u chã l¸ nhá W MYRSINACEAE Hä ®¬n nem 330. Ardisia aciphylla C¬m nguéi l¸ nhän 331. A. florida Hµ bua 332. A. quinquegona Träng ®òa W 333. A. sylvestris L¸ kh«i rõng MYRTACEAE Hä sim 334. Baeckea frutescens Thanh hao 335. Decaspermum paniculatum Trµm lôa W

Phô lôc

50

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 336. Psidium gujava æi 337. Rhodomyrtus tomentosa Sim 338. Syzygium cumini Tr©m cång W 339. S. wightianum Tr©m tr¾ng W 340. S. zeylanicum Tr©m vá ®á W OLEACEAE Hä nhµi 341. Osmanthus matsumuranus Hoa th¬m W ONAGRACEAE Hä rau dõa n−íc 342. Ludwigia hyssopifolia Rau m−¬ng 343. L. octovalis Rau m−¬ng ®øng OXALIDACEAE Hä khÕ W 344. Averrhoa carambola KhÕ 345. Oxalis corniculata Chua me ®Êt PASSIFLORACEAE Hä l¹c tiªn 346. Passiflora foetida L¹c tiªn M PIPERACEAE Hä hå tiªu 347. Piper betle TrÇu kh«ng M 348. P. lolot L¸ lèt 349. P. pierrei TrÇu Pie 350. Zippelia begonifolia Tiªu rËn PLANTAGINACEAE Hä m· ®Ò 351. Plantago major M· ®Ò M POLYGONACEAE Hä rau r¨m 352. Polygonum chinense Thåm låm 353. P. hydropiper NghÓ n−íc 354. P. leptostachyum NghÓ dÐ mÞn PORTULACACEAE Hä rau sam 355. Portulaca oleracea Rau sam M PROTEACEAE Hä c¬m vµng 356. Helicia cochinchinensis M¹ s−a Nam Bé W 357. H. robusta M¹ s−a RHAMNACEAE Hä t¸o 358. Berchemia lineata D©y biÖt s©m 359. Ziziphus rugosa T¸o rõng RHIZOPHORACEAE Hä ®−íc 360. Carallia brachiata Tróc tiÕt W ROSACEAE Hä hoa hång 361. Fragaria indica D©y T©y Ên 362. Prunus arborea Xoan ®µo W 363. Rubus alceaefolius NgÊy 364. R. cochinchinensis NgÊy Nam RUBIACEAE Hä cµ phª 365. Anthocephalus chinensis G¸o W 366. Canthium dicoccum X−¬ng ç W 367. C. umbellatum G¨ng dï 368. Chasalia curviflora X−¬ng s¬n 369. Hedyotis capitellata D¹ cÈm 370. H. racemosa D¹ cÈm 371. H. verticillata D¹ cÈm vßng 372. Ixora coccinea MÉu ®¬n ®á 373. I. pavettaefolia MÉu ®¬n tr¾ng 374. Lasianthus kamputensis C¬m n¾m Cam Pu Chia 375. L. tonkinensis C¬m n¾m B¾c Bé 376. Morinda officinalis Ba kÝch M 377. Mussaenda cambodiana var. annamensis B−ím b¹c Trung Bé 378. Neonauclea purpurrea Vµng kiªng W 379. N. stellata Vµng kiªng l«ng 380. Psychotria montana LÊu nói 381. P. rubra LÊu M

Phô lôc

51

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 382. Randia canthioides M·i t¸p x−¬ng ç W 383. R. oxydonta M·i t¸p g©n chÕch 384. R. spinosa G¨ng mµi 385. R. tomentosa G¨ng l«ng 386. Uncaria macrophylla Quµnh qu¹ch 387. Wendlandia glabrata Chµ h−¬u 388. W. paniculata Ho¾c quang RUTACEAE Hä cam 389. Acronychia laurifolia B−ëi bung W 390. Euodia lepta Ba g¹c 391. E. meliaefolia Th«i chanh W 392. E. trichotoma Ba g¹c chÏ ba 393. Glycosmis cochinchinensis C¬m r−îu 394. Micromenlum falcatum Kim s−¬ng 395. Murraya koenigii NguyÖt quÝ SAPINDACEAE Hä bå hßn 396. Amesiodendron chinense Tr−êng s©ng W 397. Allophylus cochinchinensis Ngo¹i méc Nam E 398. Arytera littoralis Tr−êng ®«i W 399. Cardiospermum halicacabum D©y t·m phæng 400. Euphoria obtusa Nh·n rõng 401. Mischocarpus poilanei Tr−êng kÂn W 402. M. sundaicus Tr−êng sun W 403. Nephelium bassacense Tr−êng ch«m W 404. Paranephelium spirei Tr−êng v¶i W 405. Paviesia annamensis Tr−êng mËt W 406. Pometia pinnata S©ng W 407. Sapindus mukorossi Bå hßn W 408. SAPOTACEAE Hä sÕn 409. Eberhardia aurata Cång s÷a W 410. Madhuca pasquieri SÕn mËt W,R 411. Palaquium annamensis Ch©y trung W,E 412. Sinosideroxylon cambodianum SÕn ®Êt W SARGENTODOXACEAE Hä d©y m¸u 413. Sargentodoxa cunea D©y m¸u M 414. SAURAUJACEAE Hä nãng 415. Saurauja oldhami Nãng SCROPHULARIACEAE Hä hoa mâm chã 416. Scoparia dulcis Cam th¶o Nam M SIMARUBACEAE Hä thanh thÊt 417. Ailanthus triphysa Thanh thÊt W SOLANACEAE Hä cµ 418. Solanum biflorum Cµ hai hoa 419. S. nigrum Lu lu ®ùc 420. S. torvum Ngoi 421. S. xanthocarpum Cµ vµng SONNERATIACEAE Hä bÇn 422. Duabanga grandiflora Phay vi W STERCULIACEAE Hä tr«m 423. Abroma angusta BÊt thùc 424. Buttneria aspera BÝch n÷ 425. Commersonia bartramia Ch−ng sao W 426. Firmiana colorata Tr«m ®á W 427. Helicteres viscida Thao kÐn 428. Heritiera macrophylla V«i cui l¸ to W 429. Pterospermum angustifolium Mang l¸ hîp W 430. P. heterophyllum Mang l¸ kh¸c W 431. P. lanceaefolium Mang l¸ m¸c W 432. P. megalocarpum Mang qu¶ gç W

Phô lôc

52

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 433. P. pierrei Mang Pie W 434. Sterculia hyposticta Tr«m hoa rñ 435. S. lanceolata S¶ng W 436. S. parviflora Tr«m hoa thõa 437. S. radicans Tr«m hoa ®¾ng SYMPLOCACEAE Hä dung 438. Symplocos adenophylla Dung chÌ W 439. S. cochinchinensis Dung Nam W 440. S. laurina Dung san W 441. S. sordida Dung óa THEACEAE Hä chÌ 442. Adinandra annamense D−¬ng ®ång E 443. Eurya japonica Sóm NhËt 444. E. trichocarpa Sóm qu¶ ba 445. Schima wallichii TrÝn W THYMELEACEAE Hä trÇm 446. Aquilaria crassna TrÇm h−¬ng W,R TILIACEAE Hä ®ay 447. Colona evecta Bå an 448. Grewia annamica Cß ke Trung 449. G. asiatica Cß ke ¸ 450. G. bulot BÝ lÕt 451. G. microcos M¾ cß ke W 452. Paragrewia poilanei ¸ cß ke 453. Triumfetta rhomboidea KÐ gai ®Çu ULMACEA Hä du 454. Celtis orientalis SÕu ®«ng W 455. Gironniera subaequalis Ng¸t W 456. G. cuspidata Ng¸t tr¬n W 457. Trema cannabina Hu ®ay l¸ nhá 458. T. orientalis Hu ®ay W URTICACEAE Hä gai 459. Boehmeria platyphyllum Gai l¸ hîp 460. Debregeasia squamata Gai v¶y 461. Dendrocnide sinuata L¸ han 462. Elatostema cuneatum Cao hïng 463. Pouzolzia sanguinea Thuèc dßi 464. P. zeylanica Thuèc dßi VERBENACEAE Hä cá roi ngùa 465. Callicarpa albida Tu hó 466. Clerodendrum cyrtophyllum §¾ng çy M 467. Gmelina annamensis Lâi thä Trung Bé W,E 468. G. arborea Lâi thä W 469. Premna balansae Çch ba l¨ng xa 470. P. cambodiana Çch Miªn W 471. P. scandens Çch leo 472. Stachytarpheta indica Hoµng th¶o çch 473. S. jamaicensis §u«i chuét 474. Vitex quinata §În n¨m l¸ W 475. V. trifolia §În ba l¸ W VITACEAE Hä nho 476. Cayratia japonica V¸c NhËt B¶n 477. Cissus annamica Hå ®»ng 478. C. assamica Hå ®»ng ¸t Sam 479. Tetrastigma annamense Tø th− hång E 480. T. harmandii D©y ®ßn g¸nh XANTHOPHYLLACEAE Hä s¨ng ít 481. Xanthophyllum hainanense L¸ vµng

Phô lôc

53

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ LILIOPSIDA Líp hµnh ALISMATACEAE Hä tr¹ch t¶ 482. Sagittaria sagittaefolia Rau m¸c AMARYLLIDACEAE Hä thñy tiªn 483. Zephyranthes rosea HuÖ ®á ARACEAE Hä r¸y 484. Acorus gramineus Th¹ch x−¬ng bå 485. Alocasia macrorrhiza R¸y 486. Amorphophalus rivieri Khoai n−a 487. Epipremnum giganteum Th−¬ng çn 488. Homalonema occulta Thiªn niªn kiÖn 489. Lasia spinosa Chãc gai 490. Pothos repens R¸y bß 491. P. yunnanensis C¬m lªnh V©n Nam ARECACEAE Hä cau dõa 492. Areca laosensis Cau nói O 493. Calamus dioicus M©y t¾t 494. C. rudentum Song ®¸ 495. C. pseudocutellaris Song bét 496. C. platyacanthus Song mËt R 497. C. tetradactylus M©y nÕp 498. C. sp. M©y n−íc 499. Caryota mitis §ïng ®×nh O 500. Daemonorops pierreanus HÌo 501. Licuala robinsoniana L¸ nãn O 502. L. spinosa MËt cËt 503. Levistona cochinchinensis Cä 504. Pinanga banaensis Cau rõng E,O ASPANAGACEAE Hä thiªn m«n 505. Asparagus cochinchinensis Thiªn m«n ®«ng 506. Ophiopogon longifolius Xµ th¶o 507. O. reptans Cao c¼ng l¸ bÐ COMMELINACEAE Hä Thµi lµi 508. Aneilema ovalifolium Rau trai l¸ xoan 509. Cyanotis arachnoides BÝch trai 510. C. barbata Thµi lµi xanh CYPPERACEAE Hä cãi 511. Cyperus halpan Cãi c¬m 512. C. malaccensis Cãi n−íc 513. Fimblistylis sp. Cãi t«m DIOSCOREACEAE Hä cñ n©u 514. Dioscorea cirrhosa Cñ n©u 515. D. persimilis Cñ mµi 516. D. poilanei Cñ lãc DRACAENACEAE Hä huyÕt dô 517. Dracaena gracilis Bång bång hoa vµng 518. D. cambodiana Bång bång Miªn MARANTACEAE Hä cñ dong 519. Donax cannaeformis Mai 520. Phrynium parviflorum L¸ dong MUSACEAE Hä chuèi 521. Musa uranoscopos Chuèi rõng ORCHIDACEAE Hä lan 522. Aerides falcatum Lan l−ìi h¸i 523. A. odoratum Lan quÕ 524. Anoectochilus roxburghii Lan l¸ gÊm 525. Dendrobium anceps Hoµng th¶o mãng rïa 526. D. cretaceum Kim th¶o héc 527. D. farmeri Lan ngäc ®iÓm

Phô lôc

54

Tªn Khoa häc Tªn ViÖt Nam Gi¸ trÞ 528. Doritis pulcherrima §Þa lan l¸ dõa 529. Phalenopsis decumbens §iÖp lan 530. Renanthera coccinea HuyÕt nhung 531. Saccolabium intermedium Lan cµng cua 532. Thrixspermum centipeda B¹ch ®iÓm PHORMIACEAE Hä h−¬ng bµi 533. Dianella ensifolia H−¬ng bµi POACEAE Hä hßa th¶o 534. Arundiana vicinia SÆt 535. Arundo donax Lau cï 536. Bambusa spinosa Tre gai 537. B. multiplex var. nana Lµnh anh 538. Chloris banbata Cá mËt 539. Chrysopogon aciculatus Cá may 540. Cynodon dactylon Cá gµ 541. Dactyloctenium aegyptiacum Cá ch©n vÞt 542. Dendrocalamus sp. Giang 543. Digitasria adscendens Cá chØ leo 544. Eragrostis brizoides Xu©n b«ng th¶o 545. E. unioloides B«ng tÝm th¶o 546. E. zeylanica Cá bong X©y Lan 547. Imperata cylindrica Cá tranh 548. Ischaemum timorense Cá måm 549. Lophaterum gracile §¹m tróc diÖp M 550. Miscanthus floridulus ChÌ vÌ 551. Neohouzeana dullooa Nøa 552. Neyraudia reynaudiana SËy kh« 553. Panicum repens Cá gõng 554. P. sarmentosum Cá gi¸c 555. Pennissetum alopecuroides Cá voi 556. Saccharum arundinaceum Lau 557. Thysanolaena maxima ChÝt (§ãt) SMILACACEAE Hä khóc kh¾c 558. Smilax macrophylla Kim cang l¸ to 559. S. perfoliata CÈm cang ZINGIBERACEAE Hä gõng 560. Alpinia bracteata S¶ 561. A. officinarum GiÒng rõng M 562. Amomum xanthioides Sa nh©n M 563. Zingiber zerumbet RiÒng giã

Ghi chó: E- loµi ®Æc h÷u, W - loµi c©y gç, M - loµi c©y thuèc, O - loµi c©y c¶nh

Phô lôc

55

Phô lôc 2. Danh lôc thó ghi nhËn t¹i Khe NÐt

TT / Tªn ViÖt Nam/ Tªn tiÕng Anh / Tªn khoa häc Nguån S§VN IUCN i. bé tª tª - Pangolins - Pholidota 1. Hä Tª tª - Pangolins - Manidae 1. Tª tª - Chinese Pangolin - Manis pentadactyla I V NT 2. Tª tª Ja va - Sunda Pangolin - M. javanica I NT ii. bé nhiÒu r¨ng - Treeshrews - ScandentIa 2. Hä ®åi - Treeshrews - Tupaiidae 3. §åi - Northern Treeshrew - Tupaia belangeri S iii. Bé çnh da - Flying lemurs - Dermoptera 3. Hä chån d¬i - Flying Lemurs - Cynocephalidae 4. Chån d¬i - Malayan Flying Lemur - Cynocephalus variegatus I iv. Bé linh tr−ëng - Primates - Primates 4. Hä Cu li - Lorises - Loridae 5. Cu li lín - Slow Loris - Nycticebus coucang I V 5. Hä khØ - Old-world Monkeys - Cercopithecidae 6. KhØ vµng - Rhesus Macaque - Macaca mulatta I NT 7. KhØ mÆt ®á - Bear Macaque - M. arctoides O V VU 8. KhØ ®u«i lîn - Pig-tailed Macaque - M. nemestrina S V VU 9. KhØ mèc - Assamese Macaque - M. assamensis I V VU 10. Voäc Hµ TÜnh - Hatinh Langur - Semnopithecus francoisi hatinhensis O V VU 11. Voäc v¸ ch©n n©u - Red-shanked Douc Langur - Pygathrix nemaeus nemaeus I E EN 6. Hä V−în - Gibbons - Hylobatidae 12. V−în m¸ tr¾ng - White-cheeked gibbon - Hylobates leucogenys I DD v. bé ¨n thÞt - Carnivores - Carnivora 7. Hä GÊu - Bears - Ursidae 13. GÊu ngùa - Asiatic Black bear - Ursus thibetanus I E VU 14. GÊu chã - Sun Bear - U. malayanus I E DD 8. Hä Chån - Weasels, etc - Mustelidae 15. Löng lîn - Hog-badger - Arctonyx collaris I 16. Chån b¹c m¸ nam - Large-toothed Ferret-badger - Melogale personata O 17. Chån vµng - Yellow-throated Marten - Martes flavigula O 18. R¸i ç th−êng - Eurasian Otter - Lutra lutra F T 9. Hä CÇy - Civets - Viverridae 19. CÇy mùc - Binturong - Arctictis binturong I V 20. CÇy vßi mèc - Masked Palm Civet - Paguma larvata I 21. CÇy vßi ®èm - Common Palm Civet - Paradoxurus hermaphroditus I 22. CÇy gÊm - Spotted Linsang - Prionodon pardicolor I 23. CÇy gi«ng - Large Indian Civet - Viverra zibetha I 24. CÇy h−¬ng - Small Indian Civet - Viverricula indica I 10. Hä CÇy lán - Mongoose - Herpestidae 25. CÇy lán - Small Asian Mongoose - Herpestes javanicus O 26. CÇy mãc cua - Crab-eating Mongoose - H. urva O 11. Hä MÌo - Cats - Felidae 27. MÌo rõng - Leopard Cat - Prionailurus bengalensis I 28. Beo löa - Golden Cat - Catopuma teminckii I V NT 29. Hæ - Tiger - Panthera tigris I E EN Vi. Bé guèc ch½n - Even-toed ungulates - artiodactyla 12. Hä Lîn - Pigs - Suidae 30. Lîn rõng - Wild Boar - Sus scrofa S 13. Hä cheo cheo - Mouse-deer - Tragulidae 31. Cheo cheo Nam D−¬ng - Lesser Malay Mouse-deer - Tragulus javanicus I V

Phô lôc

56

TT / Tªn ViÖt Nam/ Tªn tiÕng Anh / Tªn khoa häc Nguån S§VN IUCN 14. Hä H−¬u nai - Deer - Cervidae 32. Nai - Sambar - Cervus unicolor S 33. Mang lín - Giant Muntjac - Megamuntiacus vuquangensis S 34. Ho½ng - Barking Deer - Muntiacus muntjak S 15. Hä Tr©u bß - Cattle, Antelopes, etc - Bovidae 35. Bß tãt - Gaur - Bos gaurus I E VU 36. S¬n d−¬ng - Southern Serow - Naemorhedus sumatraensis O,S V VU VII. Bé gÆm nhÊm - Rodents - rodentia 16. Hä Sãc c©y - Non-flying Squirrels - Sciuridae 37. Sãc bông ®á - Pallas’s Squirrel - Callosciurus erythraeus O 38. Sãc mâm hung - Red-cheeked Squirrel - Dremomys rufigenis O 39. Sãc ®en - Black Giant Squirrel - Ratufa bicolor O 40. Sãc chuét löa - Cambodian Striped Squirrel - Tamiops rodolphii O 17. Hä Sãc bay - Flying Squirrels - Pteromyidae 41. Sãc bay lín- Red Giant Flying Squirrel - Petaurista philippensis I R 18. Hä chuét - Mice, Rats, etc. - Muridae 42. Chuét rõng - Roof Rat - Rattus remotus S 19. Hä dói - Bamboo Rats - Rhizomyidae 43. Dói mèc lín - Hoary Bamboo Rat - Rhizomys pruinosus O 20. Hä nhÝm - Old-World Porcupine - Hystricidae 44. §on - Asiatic Brush-tailed Porcupine - Atherurus macrourus S 45. NhÝm ®u«i ng¾n - Malayan Porcupine - Hystrix brachyura S VU

Tªn tiÕng Anh vµ tªn khoa häc theo Corbet vµ Hill (1992); Tªn ViÖt Nam theo §Æng Huy Huúnh et al. (1994) S§VN: E = Nguy cÊp; V = S¾p nguy cÊp; T = BÞ ®e däa; R = HiÕm theo S¸ch ®á ViÖt Nam (Anon. 1992) IUCN: EN = Nguy cÊp; VU = S¾p nguy cÊp; NT = GÇn bÞ ®e däa; DD = ch−a ®ñ th«ng tin theo IUCN (1996) Nguån d÷ liÖu: S = Tiªu b¶n; O = Quan s¸t; I = Pháng vÊn

Phô lôc

57

Phô lôc 3. Danh lôc chim ghi nhËn t¹i Khe NÐt

TT/ Tªn ViÖt Nam/ Tªn tiÕng Anh/ Tªn khoa häc Nguån T×nh tr¹ng I. Galliformes: 1. Phasianidae 1. Gµ so häng tr¾ng - Bar-backed Partridge - Arborophila brunneopectus 1, 2 2. Gµ so ngùc gô - Chestnut-necklaced Partridge - A. charltonii 1, 2 VU 3. Gµ rõng - Red Junglefowl - Gallus gallus 1, 2 4. Gµ l«i tr¾ng - Silver Pheasant - Lophura nycthemera 2 5. Gµ l«i lam mµo ®en - Imperial Pheasant - L. imperialis 1 RRS; CR 6. Gµ l«i lam ®u«i tr¾ng - Vietnamese Pheasant - L. hatinhensis 1, 2 RRS; EN 7. Gµ l«i h«ng tÝa - Siamese Fireback - L. diardi 1 VU 8. Gµ tiÒn mÆt vµng - Grey Peacock Pheasant - Polyplectron bicalcaratum 1, 2 9. TrÜ sao - Crested Argus - Rheinardia ocellata 1, 2 RRS; VU II. Piciformes: 2. Picidae 10. Gâ kiÕn lïn mµy tr¾ng - White-browed Piculet - Sasia ochracea 1, 2 11. Gâ kiÕn nhá ®Çu x¸m - Grey-capped Pygmy Woodpecker - Dendrocopos

canicapillus 2

12. Gâ kiÕn n©u - Rufous Woodpecker - Celeus brachyurus 1, 2 13. Gâ kiÕn xanh çnh ®á - Lesser Yellownape - Picus chlorolophus 1, 2 14. Gâ kiÕn xanh g¸y vµng - Greater Yellownape - P. flavinucha 1, 2 15. Gâ kiÕn xanh bông vµng - Laced Woodpecker - P. vittatus 2 16. Gâ kiÕn ®Çu ®á - Red-collared Woodpecker - P. rabieri 1, 2 VU 17. Gâ kiÕn vµng lín - Greater Flameback - Chrysocolaptes lucidus 2 18. Gâ kiÕn n©u ®á - Pale-headed Woodpecker - Gecinulus grantia 2 19. Gâ kiÕn n©u cæ ®á - Bay Woodpecker - Blythipicus pyrrhotis 2 3. Megalaimidae 20. ThÇy chïa ®Ýt ®á - Red-vented Barbet - Megalaima lagrandieri 1, 2 21. Cu rèc ®Çu x¸m - Green-eared Barbet - M. faiostricta 1, 2 III. Bucerotiformes: 4. Bucerotidae 22. Cao çt bông tr¾ng - Oriental Pied Hornbill - Anthracoceros albirostris 2 23. Hång hoµng - Great Hornbill - Buceros bicornis {2} 24. NiÖc n©u - Brown Hornbill - Anorrhinus tickelli 1, 2 NT 25. NiÖc má v»n - Wreathed Hornbill - Aceros undulatus 1, 2 IV. Trogoniformes: 5. Trogonidae 26. Nuèc bông vµng - Orange-breasted Trogon - Harpactes oreskios 2 27. Nuèc bông ®á - Red-headed Trogon - H. erythrocephalus 1, 2 V. Coraciiformes: 6. Coraciidae 28. YÓng qu¹ - Dollarbird - Eurystomus orientalis 2 7. Alcedinidae 29. Bång chanh rõng - Blyth's Kingfisher - Alcedo hercules 1, 2 VU 30. Bång chanh - Common Kingfisher - A. atthis 1, 2 8. Halcyonidae 31. S¶ ®Çu n©u - White-throated Kingfisher - Halcyon smyrnensis 2 32. S¶ ®Çu ®en - Black-capped Kingfisher - H. pileata 1 9. Cerylidae 33. Bãi ç nhá - Pied Kingfisher - Ceryle rudis 1, 2 10. Meropidae 34. Tr¶u lín - Blue-bearded Bee-eater - Nyctyornis athertoni 1, 2 35. Tr¶u häng xanh - Blue-throated Bee-eater - Merops viridis 2

Phô lôc

58

TT/ Tªn ViÖt Nam/ Tªn tiÕng Anh/ Tªn khoa häc Nguån T×nh tr¹ng VI. Cuculiformes: 11. Cuculidae 36. Kh¸t n−íc Chestnut-winged Cuckoo - Clamator coromandus 2 37. ChÌo chÑo lín - Large Hawk Cuckoo - Hierococcyx sparverioides 2 38. B¾t c« chãi cét - Indian Cuckoo - Cuculus micropterus 1 39. T×m vÞt v»n - Banded Bay Cuckoo - Cacomantis sonneratii 1 40. T×m vÞt - Plaintive Cuckoo - C. merulinus 1, 2 41. Cu cu ®en - Drongo Cuckoo - Surniculus lugubris 1, 2 42. Tu hó - Asian Koel - Eudynamys scolopacea 1, 2 43. Coäc - Green-billed Malkoha - Phaenicophaeus tristis 1, 2 44. Ph−ín ®Êt - Coral-billed Ground Cuckoo - Carpococcyx renauldi 1, 2 NT 12. Centropodidae 45. B×m bÞp lín - Greater Coucal - Centropus sinensis 1, 2 46. B×m bÞp nhá - Lesser Coucal - C. bengalensis 1, 2 VII. Psittaciformes: 13. Psittacidae 47. VÑt ngùc ®á - Red-breasted Parakeet - P. alexandri 1, 2 VIII. Apodiformes: 14. Apodidae 48. YÕn cä - Asian Palm Swift - Cypsiurus balasiensis 2 49. YÕn h«ng tr¾ng - Fork-tailed Swift - Apus pacificus 1, 2 50. YÕn c»m tr¾ng - House Swift - A. affinis 2 IX. Strigiformes: 15. Strigidae 51. Có mÌo - Mountain Scops Owl - Otus spilocephalus 1, 2 52. Có mÌo khoang cæ - Collared Scops Owl - O. bakkamoena 1, 2 53. Có vä mÆt tr¾ng - Collared Owlet - Glaucidium brodiei 1, 2 54. Có vä - Asian Barred Owlet - G. cuculoides 1, 2 16. Caprimulgidae 55. Có muçi ®u«i dµi - Large-tailed Nightjar - Caprimulgus macrurus 2 X. Columbiformes: 16. Columbidae 56. Cu g¸y - Spotted Dove - Streptopelia chinensis 1, 2 57. Cu ngãi - Red Collared Dove - S. tranquebarica 2 58. Cu luång - Emerald Dove - Chalcophaps indica 1, 2 59. Cu xanh má quÆp - Thick-billed Green Pigeon - Treron curvirostra 1, 2 60. Cu xanh ®u«i nhän - Pin-tailed Green Pigeon - T. apicauda 1, 2 61. GÇm gh× l−ng n©u - Mountain Imperial Pigeon - Ducula badia 1, 2 XI. Gruiformes: 17. Rallidae 62. Cuèc ngùc tr¾ng - White-breasted Waterhen - Amaurornis phoenicurus 2 XII. Ciconiiformes: 18. Accipitridae 63. DiÒu mµo - Black Baza - Aviceda leuphotes 1, 2 64. DiÒu ¨n ong - Oriental Honey-buzzard - Pernis ptilorhynchus 1, 2 65. DiÒu hoa MiÕn §iÖn - Crested Serpent Eagle - Spilornis cheela 1, 2 66. ¦ng Ên §é - Crested Goshawk - Accipiter trivirgatus 1, 2 67. ¦ng x¸m - Shikra - A. badius 2 68. §¹i bµng Mµ Lai - Black Eagle - Ictinaetus malayensis 2 69. DiÒu ®Çu n©u - Changeable Hawk Eagle - Spizaetus cirrhatus 2 19. Falconidae 70. C¾t nhá bông tr¾ng - Pied Falconet - Microhierax melanoleucos 2 NT 71. C¾t lín - Peregrine Falcon - Falco peregrinus 2

Phô lôc

59

TT/ Tªn ViÖt Nam/ Tªn tiÕng Anh/ Tªn khoa häc Nguån T×nh tr¹ng 20. Ardeidae 72. Cß ngµng nhá - Little Egret - Egretta garzetta 2 XIII. Passeriformes: 21. Pittidae 73. §u«i côt ®Çu x¸m - Blue-rumped Pitta - Pitta soror 1, 2 NT 74. §u«i côt bông v»n - Bar-bellied Pitta - P. elliotii 1, 2 NT 22. Eurylaimidae 75. Má réng xanh - Long-tailed Broadbill - Psarisomus dalhousiae 2 23. Irenidae 76. Chim lam - Asian Fairy Bluebird - Irena puella 1, 2 77. Chim xanh Nam Bé - Blue-winged Leafbird - Chloropsis cochinchinensis 1, 2 78. Chim xanh tr¸n vµng - Golden-fronted Leafbird - C. aurifrons 1, 2 79. Chim xanh häng vµng - Oranged-bellied Leafbird - C. hardwickii 1, 2 24. Laniidae 80. B¸ch thanh ®u«i dµi - Long-tailed Shrike - Lanius schach 1, 2 25. Corvidae 81. GiÎ cïi vµng - White-winged Magpie - Urocissa whiteheadi 1, 2 NT 82. GiÎ cïi bông vµng - Indochinese Green Magpie - Cissa hypoleuca 1, 2 NT 83. Chim kh¸ch - Racket-tailed Treepie - Crypsirina temia 1, 2 84. Chim kh¸ch ®u«i cê - Ratchet-tailed Treepie - Temnurus temnurus 1, 2 85. Qu¹ ®en - Large-billed Crow - Corvus macrorhynchos 1, 2 86. Nh¹n rõng - Ashy Woodswallow - Armatus fuscus 1, 2 87. Vµng anh Trung Quèc - Black-naped Oriole - Oriolus chinensis 1 88. Tö anh - Maroon Oriole - O. traillii 1 89. Ph−êng chÌo x¸m lín - Large Cuckooshrike - Coracina macei 1, 2 90. Ph−êng chÌo x¸m - Black-winged Cuckooshrike - C. melaschistos 2 91. Ph−êng chÌo tr¾ng lín - Ashy Minivet - Pericrocotus divaricatus 2 92. Ph−êng chÌo ®á lín - Scarlet Minivet - P. flammeus 1, 2 93. Ph−êng chÌo ®en - Bar-winged Flycatcher-shrike - Hemipus picatus 1, 2 94. RÎ qu¹t häng tr¾ng - White-throated Fantail - Rhipidura albicollis 1, 2 95. ChÌo bÎo - Black Drongo - Dicrurus macrocercus 2 96. ChÌo bÎo x¸m - Ashy Drongo - D. leucophaeus 1, 2 97. ChÌo bÎo má qu¹ - Crow-billed Drongo - D. annectans 1, 2 98. ChÌo bÎo rõng - Bronzed Drongo - D. aeneus 1, 2 99. ChÌo bÎo bêm - Spangled Drongo - D. hottentottus 1 100. ChÌo bÎo cé ®u«i chÎ - Greater Racket-tailed Drongo - D. paradiseus 1, 2 101. §íp ruåi xanh g¸y ®en - Black-naped Monarch - Hypothymis azurea 1, 2 102. Thiªn ®−êng ®u«i ph−ín - Asian Paradise-flycatcher - Terpsiphone paradisi 1 103. Chim nghÖ ngùc vµng - Common Iora - Aegithina tiphia 1, 2 104. Chim ngÖ lín - Great Iora - A. lafresnayei 1, 2 105. Ph−êng chÌo n©u - Large Woodshrike - Tephrodornis gularis 1, 2 26. Muscicapinae 106. HoÐt ®¸ - Blue Rock Thrush - Monticola solitarius 1 107. HoÐt xanh - Blue Whistling Thrush - Myophonus caeruleus 1 108. HoÐt vµng - Orange-headed Thrush - Zoothera citrina 1 109. §íp ruåi n©u - Asian Brown Flycatcher - Muscicapa dauurica 1, 2 110. §íp ruåi NhËt B¶n - Blue-and-white Flycatcher - Cyanoptila cyanomelana 1, 2 111. §íp ruåi tr¾ng - White-tailed Flycatcher - Cyornis concretus 1, 2 112. §íp ruåi H¶i Nam - Hainan Blue Flycatcher - C. hainanus 1 113. §íp ruåi häng vµng - Tickell's Blue Flycatcher - C. tickelliae 1 114. ChÝch chße - Oriental Magpie Robin - Copsychus saularis 1, 2 115. ChÝch chße löa - White-rumped Shama - C. malabaricus 1, 2 116. ChÝch chße n−íc tr¸n tr¾ng - Slaty-backed Forktail - Enicurus schistaceus 1, 2 117. ChÝch chße n−íc ®Çu tr¾ng - White-crowned Forktail - E. leschenaulti 1, 2

Phô lôc

60

TT/ Tªn ViÖt Nam/ Tªn tiÕng Anh/ Tªn khoa häc Nguån T×nh tr¹ng 118. SÎ bôi ®Çu ®en - Common Stonechat - Saxicola torquata 1 27. Sturnidae 119. S¸o sËu - Black-collared Starling - Sturnus nigricollis 1, 2 120. S¸o n©u - Common Myna - Acridotheres tristis 2 121. S¸o má vµng - White-vented Myna - A. cinereus 2 122. S¸o má ngµ - Crested Myna - A. cristatellus 2 123. YÓng - Hill Myna - Gracula religiosa 1, 2 28. Sittidae 124. TrÌo c©y tr¸n ®en - Velvet-fronted Nuthatch - Sitta frontalis 1, 2 29. Paridae 125. B¹c m¸ - Great Tit - Parus major 2 126. Chim mµo vµng - Sultan Tit - Melanochlora sultanea 1, 2 30. Pycnonotidae 127. Chµo mµo vµng mµo ®en - Black-crested Bulbul - Pycnonotus melanicterus 1, 2 128. Chµo mµo - Red-whiskered Bulbul - P. jocosus 1, 2 129. B«ng lau Trung Quèc - Light-vented Bulbul - P. sinensis 1 130. B«ng lau tai tr¾ng - Sooty-headed Bulbul - P. aurigaster 1 131. B«ng lau häng v¹ch - Stripe-throated Bulbul - P. finlaysoni 1, 2 132. Cµnh c¹ch lín - Puff-throated Bulbul - Alophoixus pallidus 1, 2 133. Cµnh c¹ch nhá - Grey-eyed Bulbul - Iole propinqua 1, 2 134. Cµnh c¹ch ®en - Black Bulbul - Hypsipetes leucocephalus 1, 2 31. Cisticolidae 135. ChiÒn chiÖn l−ng x¸m - Grey-breasted Prinia - Prinia hodgsonii 2 32. Zosteropidae 136. Vµnh khuyªn häng vµng - Oriental White-eye - Zosterops palpebrosus 1, 2 33. Sylviidae 137. ChÝch ®u«i dµi - Common Tailorbird - Orthotomus sutorius 1, 2 138. ChÝch b«ng çnh vµng - Dark-necked Tailorbird - O. atrogularis 1, 2 139. ChÝch ®íp ruåi má vµng - Yellow-bellied Warbler - Abroscopus superciliaris 2 140. Bß chao - Masked Laughingthrush - Garrulax perspicillatus 2 141. Kh−íu ®Çu tr¾ng - White-crested Laughingthrush - G. leucolophus 1, 2 142. Kh−íu khoang cæ - Lesser Necklaced Laughingthrush - G. monileger 1, 2 143. Kh−íu ngùc ®en - Greater Necklaced Laughingthrush - G. pectoralis 2 144. Kh−íu b¹c m¸ - Black-throated Laughingthrush - G. chinensis 1, 2 145. Häa mi - Hwamei - G. canorus 2 146. Chuèi tiªu má to - Abbott's Babbler - Malacocincla abbotti 2 147. Chuèi tiªu ®Êt - Buff-breasted Babbler - Pellorneum tickelli 1, 2 148. Chuèi tiªu ngùc ®èm - Puff-throated Babbler - P. ruficeps 2 149. Chuèi tiªu ®u«i ng¾n - Scaly-crowned Babbler - Malacopteron cinereum 1, 2 150. Häa mi ®Êt má dµi - Large Scimitar Babbler - Pomatorhinus hypoleucos 1, 2 151. Häa mi ®Êt mµy tr¾ng - White-browed Scimitar Babbler - P. schisticeps 2 152. Häa mi ®Êt ngùc luèc - Streak-breasted Scimitar Babbler - P. ruficollis 1 153. Kh−íu má dµi - Short-tailed Scimitar Babbler - Jabouilleia danjoui 1, 2 RRS; VU 154. Kh−íu ®¸ nhá - Eyebrowed Wren Babbler - Napothera epilepidota 1, 2 155. Kh−íu bôi tr¸n hung - Rufous-fronted Babbler - Stachyris rufifrons 2 156. Kh−íu bôi ®Çu ®á - Rufous-capped Babbler - S. ruficeps 2 157. Kh−íu bôi ®Çu ®en - Grey-throated Babbler - S. nigriceps 1, 2 158. Kh−íu bôi ®èm cæ - Spot-necked Babbler - S. striolata 1, 2 159. ChÝch ch¹ch m¸ vµng - Striped Tit Babbler - Macronous gularis 1, 2 160. ChÝch ch¹ch m¸ x¸m - Grey-faced Tit Babbler - M. kelleyi 1, 2 RRS; NT 161. Häa mi nhá - Chestnut-capped Babbler - Timalia pileata 1 162. L¸ch t¸ch vµnh m¾t - Mountain Fulvetta - Alcippe peracencis 1, 2 163. Kh−íu bôi bông tr¾ng - White-bellied Yuhina - Yuhina zantholeuca 1, 2 164. Kh−íu má dÑt ®u«i ng¾n - Short-tailed Parrotbill - Paradoxornis davidianus 2 VU

Phô lôc

61

TT/ Tªn ViÖt Nam/ Tªn tiÕng Anh/ Tªn khoa häc Nguån T×nh tr¹ng 34. Nectariniidae 165. Chim s©u bông v¹ch - Yellow-vented Flowerpecker - Dicaeum chrysorrheum 1, 2 166. Chim s©u vµng lôc - Plain Flowerpecker - D. concolor 1, 2 167. Chim s©u l−ng ®á - Scarlet-backed Flowerpecker - D. cruentatum 1, 2 168. Hót mËt bông v¹ch - Purple-naped Sunbird - Hypogramma hypogrammicum 1, 2 169. Hót mËt häng tÝm - Olive-backed Sunbird - Nectarinia jugularis 2 170. Hót mËt ®u«i nhän - Fork-tailed Sunbird - Aethopyga christinae 1, 2 171. Hót mËt ®á - Crimson Sunbird - A. siparaja 1, 2 172. B¾p chuèi má dµi - Little Spiderhunter - Arachnothera longirostra 1, 2 173. B¾p chuèi ®èm ®en - Streaked Spiderhunter - A. magna 1, 2 35. Passeridae 174. SÎ - Eurasian Tree Sparrow - Passer montanus 1, 2 175. Ch×a v«i rõng - Forest Wagtail - Dendronanthus indicus 1, 2 176. Ch×a v«i tr¾ng - White Wagtail - Motacilla alba 1 177. Ch×a v«i vµng - Yellow Wagtail - M. flava 1, 2 178. Ch×a v«i nói - Grey Wagtail - M. cinerea 1, 2 179. Chim manh lín - Richard’s Pipit - Anthus richardi 1 180. Chim manh V©n Nam - Olive-backed Pipit - A. hodgsoni 1, 2 181. Di cam - White-rumped Munia - Lonchura striata 1, 2 182. Di ®¸ - Scaly-breasted Munia - L. punctulata 1, 2

Danh lôc x¾p xÕp vµ sö dông tªn tiÕng Anh, tªn khoa häc theo Inskipp et al. (1996); Tªn ViÖt Nam theo Vâ Quü vµ NguyÔn Cö (1995). Ghi chó: CR = Tèi nguy cÊp; EN = Nguy cÊp; VU = S¾p nguy cÊp; NT = GÇn bÞ ®e däa theo Collar et al. (1994); RRS = Loµi ph©n bè hÑp; Nguån: 1 - ghi nhËn trong n¨m 1994, 2 - ghi nhËn trong n¨m 2000.

Documents

Nghiªn cøu Kh¶ thi Thµnh lËp Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Khe NÐt …thiennhienviet.org.vn/sourcebook/report_pdf/report28.pdf · 2019-12-07 · Ch−¬ng tr×nh BirdLife quèc