Embed Size (px)
Citation preview
227
ĐỀ TÀI KHOA HỌC
SỐ: 2.2.6-CS07
NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN NỘI DUNG, NGUỒN
THÔNG TIN VÀ PHƢƠNG PHÁP TÍNH MỘT SỐ CHỈ TIÊU TÀI
KHOẢN QUỐC GIA TRONG HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM VÀ
CHỨNG KHOÁN Ở VIỆT NAM
1. Cấp đề tài : Cơ sở
2. Thời gian nghiên cứu : 2007
3. Đơn vị chủ trì : Vụ Hệ thống Tài khoản quốc gia
4. Đơn vị quản lý : Viện Khoa học Thống kê
5. Chủ nhiệm đề tài : CN. Nguyễn Thị Diệu Huyền
6. Những ngƣời phối hợp nghiên cứu:
Mai Thị Hƣơng
Phạm Trung Thành
Nguyễn Thị Hƣơng
Nguyễn Thị Mai Hạnh
Tăng Thị Thanh Hòa
7. Điểm đánh giá nghiệm thu đề tài: 8,8
228
PHẦN I
MỘT SỐ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM VÀ
CHỨNG KHOÁN
I. HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM
I.1 MỘT SỐ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM
1. Khái niệm, mục đích bảo hiểm
Hoạt động kinh doanh bảo hiểm là hoạt động của một doanh nghiệp bảo
hiểm nhằm mục đích sinh lợi, theo đó doanh nghiệp bảo hiểm chấp nhận rủi
ro của ngƣời đƣợc bảo hiểm trên cơ sở bên mua bảo hiểm đóng phí bảo hiểm
để doanh nghiệp bảo hiểm trả tiền bảo hiểm cho ngƣời thụ hƣởng hoặc bồi
thƣờng cho ngƣời đƣợc trả tiền bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm14
.
Mục đích chủ yếu của bảo hiểm là góp phần ổn định kinh tế cho ngƣời
tham gia, từ đó khôi phục và phát triển sản xuất, đời sống; đồng thời tạo
nguồn vốn cho phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc.
2. Phân biệt bảo hiểm kinh doanh và bảo hiểm xã hội ở Việt Nam hiện nay
Bảo hiểm xã hội là chế độ xã hội của nhà nƣớc nhằm trợ cấp vật chất
ngƣời lao động trƣớc những rủi ro có thể gặp phải.
- Bảo hiểm xã hội (BHXH) không có mục đích kinh doanh mà thực hiện phúc
lợi xã hội còn bảo hiểm kinh doanh luôn đặt mục tiêu lợi nhuận lên hàng đầu.
- Phạm vi bảo hiểm của BHXH chỉ giới hạn trong các rủi ro ảnh hƣởng đến
tính mạng, sức khoẻ, khả năng lao động của con nguời; không bảo đảm cho
những rủi ro tác động trực tiếp đến đối tƣợng là tài sản và trách nhiệm dân sự.
- Nguồn của BHXH thông qua quỹ huy động từ ngƣời tham gia bảo hiểm
xã hội và ngân sách nhà nƣớc, còn nguồn của hoạt động kinh doanh bảo hiểm
là từ phí bảo hiểm.
- Mức đóng góp BHXH đƣợc quy định thống nhất theo pháp luật, còn phí
bảo hiểm kinh doanh là linh hoạt.
- Việc tham gia BHXH chủ yếu là theo quy định bắt buộc; tham gia bảo
hiểm kinh doanh là thoả thuận giữa doanh nghiệp bảo hiểm và ngƣời mua
bảo hiểm.
3. Phân loại bảo hiểm kinh doanh
* Bảo hiểm phi nhân thọ: bao gồm những nghiệp vụ bảo hiểm mà đối
tƣợng là tài sản; trách nhiệm dân sự và các đối tƣợng khác không thuộc bảo
hiểm nhân thọ.
14
Luật Kinh doanh Bảo hiểm số 24/2000/QH10 ngày 09 tháng 12 năm 2000
229
* Bảo hiểm nhân thọ: bao gồm những nghiệp vụ bảo hiểm con ngƣời trong
đó việc thi hành cam kết trả tiền bảo hiểm của ngƣời bảo hiểm phụ thuộc vào
tuổi thọ của con ngƣời.
4. Đặc trƣng của bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm phi nhân thọ
* Đặc trƣng của bảo hiểm phi nhân thọ:
- Hợp đồng bảo hiểm thƣờng là một năm hoặc ngắn hơn.
- Hợp đồng bảo hiểm chỉ bồi thƣờng và trả tiền bảo hiểm khi có rủi ro
đƣợc bảo hiểm xảy ra.
- Phí bảo hiểm phi nhân thọ đƣợc tính cho từng năm bảo hiểm hoặc từng
chuyến.
- Có mối quan hệ giữa quyền lợi và trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại (trừ
các nghiệp vụ bảo hiểm con ngƣời phi nhân thọ).
* Đặc trƣng của bảo hiểm nhân thọ
- Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ có thời hạn dài qua nhiều năm tài chính.
- Việc thực hiện cam kết trả tiền bảo hiểm trong một số loại bảo hiểm
nhân thọ về cơ bản là chắc chắn chỉ còn bấp bênh về mặt thời gian.
- Có nhiều cách thức trả phí mà ngƣời tham gia bảo hiểm có thể lựa
chọn.
- Tính đa mục tiêu của hợp đồng bảo hiểm nhân thọ.
- Phí bảo hiểm của các hợp đồng bảo hiểm nhân thọ chịu sự tác động kết
hợp của hai nhân tố: “Tuổi thọ con ngƣời” và “Tài chính”.
- Bảo hiểm nhân thọ cho phép bảo hiểm trong cùng một hợp đồng cho
hai sự kiện trái ngƣợc nhau, đó là sự kiện “tử vong” và sự kiện “sống”.
I.2 MỘT SỐ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỐNG KÊ TÀI KHOẢN QUỐC GIA
HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM
1. Phạm vi tính
Phạm vi đề tài này chỉ nghiên cứu cho hoạt động bảo hiểm kinh doanh.
Theo VSIC 2007, hoạt động bảo hiểm kinh doanh thuộc phân ngành cấp 2
mã số 65 - “Bảo hiểm, tái bảo hiểm và bảo hiểm xã hội bắt buộc”, thuộc ngành
cấp 1 mã số K - “Hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm”. Bảo hiểm kinh
doanh gồm các hoạt động sau:
- Bảo hiểm nhân thọ (mã ngành cấp 4 - 6511);
- Bảo hiểm phi nhân thọ (mã ngành cấp 4 - 6512);
230
- Tái bảo hiểm (mã ngành cấp 3 - 652);
2. Nguyên tắc tính
- Dựa trên số liệu thực tế phát sinh trong kỳ của các hoạt động bảo hiểm
có hạch toán độc lập.
- Chỉ tính cho các đơn vị hoạt động theo đúng nội dung và nguyên tắc
phân ngành kinh tế Việt Nam 2007 đã quy định.
- Các đơn vị có hoạt động phụ thuộc ngành kinh tế khác đã hạch toán
đƣợc lỗ, lãi thì giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm của các
hoạt động phụ phải đƣợc tách riêng ra khỏi những chỉ tiêu thuộc ngành bảo
hiểm để đƣa về các ngành tƣơng ứng.
- Chỉ tính cho các đơn vị thƣờng trú của Việt Nam và tính theo giá thực
tế và giá so sánh.
3. Phƣơng pháp tính
3.1. Giá thực tế
* Giá trị sản xuất theo giá cơ bản bằng = Tổng phí bảo hiểm thực thu
+ Lợi nhuận tài chính - chi bồi thƣờng, trả tiền bảo hiểm thuộc trách nhiệm
giữ lại -/+ tăng hoặc giảm các quỹ dự phòng kỹ thuật bảo hiểm.
* Chi phí trung gian bằng = Chi hoa hồng bảo hiểm gốc + Chi nhận tái
bảo hiểm + Chi nhƣợng tái bảo hiểm + Chi khác (giám định, đại lý, đòi bồi
thƣờng 100%…) + Những khoản đƣợc tính vào chi phí trung gian trong chi
phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp.
* Giá trị tăng thêm
- Theo phƣơng pháp sản xuất
Giá trị tăng thêm = Giá trị sản xuất – Chi phí trung gian
- Theo phƣơng pháp thu nhập
Giá trị tăng thêm = Thu của ngƣời lao động + Khấu hao tài sản cố định
+ Thuế sản xuất + Thặng dƣ sản xuất.
3.2 Giá so sánh
* Giá trị sản xuất: Giảm phát giá trị sản xuất giá thực tế theo chỉ số giá
các dịch vụ bảo hiểm bình quân năm báo cáo so với năm gốc.
* Chi phí trung gian: Giảm phát chi phí trung gian giá thực tế theo chỉ
số giá giá nguyên, vật liệu, nhiên liệu, động lực, dịch vụ là chi phí đầu vào cho
hoạt động bảo hiểm bình quân năm báo cáo so với năm gốc.
231
* Giá trị tăng thêm: hiệu số giữa giá trị sản xuất và chi phí trung gian giá
so sánh.
4. Nguồn thông tin
* Thông tin để tính giá trị sản xuất của hoạt động bảo hiểm dựa vào các
nguồn sau:
- Báo cáo tài chính.
- Điều tra toàn bộ doanh nghiệp hàng năm của Tổng cục Thống kê.
* Thông tin để tính chi phí trung gian hoạt động bảo hiểm dựa vào các
nguồn sau:
- Điều tra toàn bộ doanh nghiệp hàng năm của Tổng cục Thống kê
- Hệ số chi phí trung gian trên giá trị sản xuất (IO/GO) trong bảng IO 2000.
II. HOẠT ĐỘNG CHỨNG KHOÁN
II.1 MỘT SỐ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG CHỨNG KHOÁN
1. Chứng khoán
a. Khái niệm và phân loại chứng khoán
Chứng khoán là những giấy tờ có giá và có khả năng chuyển nhƣợng,
xác định số vốn đầu tƣ, xác nhận quyền sở hữu hoặc quyền đòi nợ hợp pháp.
Chứng khoán bao gồm:
- Cổ phiếu,
- Trái phiếu,
- Chứng chỉ quỹ,
- Quyền mua cổ phần,
- Chứng quyền,
- Hợp đồng tƣơng lai,
- Quyền chọn, quyền mua.
b. Phát hành chứng khoán và niêm yết chứng khoán
* Phát hành chứng khoán: Việc chào bán lần đầu tiên chứng khoán mới
gọi là phát hành chứng khoán.
- Phát hành tại thị trƣờng sơ cấp là phát hành lần đầu ra công chúng. Có
hai phƣơng thức phát hành là phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng.
232
- Phát hành tại thị trƣờng thứ cấp: việc phát hành bổ sung bởi tổ chức đã
có chứng khoán cùng loại lƣu thông trên thị trƣờng thì gọi là đợt phát hành
chứng khoán bổ sung.
* Niêm yết chứng khoán: là việc đƣa các chứng khoán có đủ điều kiện vào
giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán hoặc Trung tâm giao dịch chứng khoán.
2. Thị trƣờng chứng khoán
a. Khái niệm, bản chất thị trƣờng chứng khoán
Thị trƣờng chứng khoán là nơi diễn ra các hoạt động giao dịch, mua
bán, trao đổi các loại chứng khoán. Các giao dịch mua bán, trao đổi chứng
khoán có thể diễn ra ở thị trƣờng sơ cấp khi ngƣời mua mua đƣợc chứng
khoán lần đầu từ ngƣời phát hành; ở thị trƣờng thứ cấp khi có sự mua đi bán
lại các loại chứng khoán đã đƣợc phát hành ở thị trƣờng sơ cấp; tại Sở Giao
dịch hay tại thị trƣờng phi tập trung.
Về bản chất, thị trƣờng chứng khoán là thị trƣờng thể hiện mối quan hệ
giữa cung và cầu của vốn đầu tƣ và là định chế tài chính trực tiếp tức là cả
chủ thể cung và cầu vốn đều tham gia vào thị trƣờng một cách trực tiếp.
b. Vị trí và chức năng của thị trƣờng chứng khoán
* Vị trí của thị trƣờng chứng khoán
- Thị trƣờng chứng khoán là một loại thị trƣờng vốn đặc biệt.
- Thị trƣờng chứng khoán là hạt nhân trung tâm của thị trƣờng tài chính,
nơi diễn ra quá trình phát hành, mua bán các công cụ Nợ và công cụ Vốn (các
công cụ sở hữu).
* Chức năng của thị trƣờng chứng khoán thể hiện:
- Huy động vốn đầu tƣ cho nền kinh tế,
- Cung cấp môi trƣờng đầu tƣ cho công chúng,
- Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán,
- Đánh giá hoạt động của doanh nghiệp,
- Tạo môi trƣờng giúp chính phủ thực hiện các chính sách vĩ mô.
c. Các chủ thể trên thị trƣờng chứng khoán.
- Nhà phát hành,
- Nhà đầu tƣ,
- Các tổ chức kinh doanh trên thị trƣờng chứng khoán,
- Các tổ chức có liên quan đến thị trƣờng chứng khoán.
233
3. Chỉ số giá chứng khoán
a. Khái niệm về chỉ số giá chứng khoán: Chỉ số giá chứng khoán là chỉ
số phản ánh sự biến động giá cả bình quân của chứng khoán, mà chủ yếu là
cổ phiếu có uy tín trên thị trƣờng chứng khoán tại một thời điểm nhất định so
với giá bình quân kỳ gốc.
b. Phƣơng pháp tính: Hiện nay các nƣớc trên thế giới dùng 5 phƣơng
pháp để tính chỉ số giá cổ phiếu, đó là:
* Phương pháp Passcher:
IP =
tt PQ i
n
ii
1
ot PQ i
n
ii
1
Trong đó: Ip : Chỉ số giá chứng khoán theo phƣơng pháp Passcher
Pit : Giá chứng khoán thứ i thời kỳ tính toán
Pio : Giá chứng khoán thứ i thời kỳ gốc
Qit : Khối lƣợng chứng khoán i thời kỳ tính toán
i : Chứng khoán thứ i đƣa vào tính toán (i= n;1 )
* Phương pháp Laspeyres:
IL =
to PQ i
n
ii
1
oo PQ i
n
ii
1
Trong đó: IL : Chỉ số giá chứng khoán theo phƣơng pháp Laspeyres
Pit : Giá chứng khoán thứ i thời kỳ tính toán
Pio : Giá chứng khoán thứ i thời kỳ gốc
Qio : Khối lƣợng chứng khoán i thời kỳ gốc
i : Chứng khoán thứ i đƣa vào tính toán (i= n;1 )
* Chỉ số giá bình quân Fisher:
IF = LP II
Trong đó: IF: Chỉ số giá chứng khoán theo phƣơng pháp Fisher
IP: Chỉ số giá chứng khoán theo phƣơng pháp Passche
IL: Chỉ số giá chứng khoán theo phƣơng pháp Laspeyres
234
* Phương pháp số bình quân cộng:
N
Pi
I
n
iP
1
Trong đó:
Ip: Chỉ số giá chứng khoán theo phƣơng pháp bình quân giản đơn
Pi: Giá chứng khoán i tại thời điểm tính toán
N: Tổng số chứng khoán đƣa vào tính toán
i: Chứng khoán thứ i đƣa vào tính toán (i= n;1 )
* Phương pháp bình quân nhân giản đơn
IP = n
n
i
Pi1
Trong đó: Ip: Chỉ số giá bình quân nhân giản đơn;
Pi:Giá chứng khoán i tại thời điểm tính toán;
i: Chứng khoán thứ i đƣa vào tính toán (i= n;1 )
Hiện nay, Việt nam đang áp dụng phƣơng pháp tính chỉ số giá VNIndex
và HSTC Indext theo phƣơng pháp Passche.
Trong quá trình tính toán chỉ số, sự thay đổi cơ cấu số cổ phiếu niêm yết
cũng ảnh hƣởng đến việc tính giá chứng khoán. Do vậy, cần phải điều chỉnh
lại bằng cách sử dụng hệ số chia để tính lại.
II.2 MỘT SỐ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THỐNG KÊ TÀI KHOẢN QUỐC GIA
HOẠT ĐỘNG CHỨNG KHOÁN
Ở Việt Nam hiện vẫn chƣa thống kê các chỉ tiêu tài khoản quốc gia hoạt
động chứng khoán. Hệ thống Tài khoản quốc gia SNA 1993 của Liên Hiệp
quốc đề cập đến vấn đề này rất chung chung và đƣợc gộp trong ngành dịch
vụ tài chính. Thực tế, cũng chƣa có một văn bản quốc tế hƣớng dẫn cụ thể về
phƣơng pháp tính cho hoạt động này. Tác giả đã trao đổi và tham khảo ý kiến
của một số chuyên gia quốc tế trong lĩnh vực thống kê15
và nhận đƣợc góp ý
về phƣơng pháp tính mang tính chất cá nhân:
Giá trị sản xuất hoạt động chứng khoán là tổng các loại phí mà thị
trƣờng chứng khoán thu từ những ngƣời mua bán chứng khoán.
15
- Ngài Jan Van Tongeren – Nguyên Vụ trƣởng Vụ Thống kê của Liên Hiệp quốc
- Ngài Vũ Quang Việt – Nguyên Vụ trƣởng Vụ Thống kê của Liên Hiệp quốc
- Bà Estrella Domingo – Trợ lý Tổng cục Trƣởng Tổng cục Thống kê Phillipin
235
PHẦN II
ĐỀ XUẤT NGUỒN THÔNG TIN VÀ PHƢƠNG PHÁP TÍNH MỘT SỐ
CHỈ TIÊU TÀI KHOẢN QUỐC GIA (TKQG) HOẠT ĐỘNG BẢO
HIỂM VÀ CHỨNG KHOÁN
I. ĐỀ XUẤT PHƢƠNG PHÁP TÍNH MỘT SỐ CHỈ TIÊU TKQG HOẠT
ĐỘNG BẢO HIỂM VÀ CHỨNG KHOÁN
1. Thực tế tính toán hoạt động bảo hiểm
1.1 Giá thực tế
* Giá trị sản xuất của ngành bảo hiểm đƣợc tính dựa trên số liệu tài
chính của Tổng công ty bảo hiểm Việt Nam và thị phần các công ty bảo hiểm
từ Bộ Tài chính.
GOttBV =
Doanh thu thuần
(MS 14)16
-
Bồi thƣờng BH gốc
(MS 15) -
Bồi thƣờng nhận
tái BH (MS 16)
+ Các khoản giảm
trừ (MS 17) +
Chi từ quỹ dự phòng
dao động lớn (MS 22)
-
/
+
Tăng (giảm) dự
phòng bồi thƣờng
(MS 23)
-
Trích dự phòng
dao động lớn (MS
24)
+ Lợi tức hoạt động tài
chính (MS 51)
Giá trị sản xuất toàn ngành bảo hiểm (GOttBH
) đƣợc tính nhƣ sau:
GOttBH
= GOtt
BV
Thị phần của Bảo Việt
* Chi phí trung gian (ICttBH
).
ICttBH
= GOttBH
x Tỷ lệ IC/GO trong IO 2000
* Giá trị tăng thêm (VAttBH
).
VAttBH
= GOttBH
– ICttBH
16
Mã số của chỉ tiêu trong Phần - “Báo cáo lãi lỗ”
236
Bảng 1: Kết quả tính một số chỉ tiêu TKQG hoạt động bảo hiểm giá thực
tế dựa vào báo cáo tài chính của Tổng công ty bảo hiểm Việt Nam
Đơn vị tính: đồng
Chỉ tiêu Năm 2003 Năm 2004
Giá trị sản xuất 1.097.953.123.568 1.277.160.696.262
Chi phí trung gian 437.001.654.839 508.328.931.156
Giá trị tăng thêm 660.951.468.729 768.831.765.106
Nguồn số liệu: Báo cáo tài chính Tổng công ty Bảo hiểm Việt Nam 2003, 2004
1.2 Giá so sánh
- Giá trị sản xuất theo giá so sánh của hoạt động bảo hiểm đƣợc tính
bằng cách giảm phát giá trị sản xuất theo giá thực tế theo chỉ số giá tiêu dùng
chung.
- Chi phí trung gian theo giá so sánh của hoạt động bảo hiểm đƣợc tính theo
tỷ lệ IC/GO trong bảng IO 2000 hoặc theo tỷ lệ IC/GO trong điều tra doanh
nghiệp 1/3 hàng năm.
- Giá trị tăng thêm của hoạt động bảo hiểm theo giá so sánh đƣợc tính bằng
cách hiệu số giữa giá trị sản xuất và chi phí trung gian theo giá so sánh của hoạt
động bảo hiểm.
Bảng 2: Kết quả tính các chỉ tiêu TKQG hoạt động bảo hiểm giá so sánh
Đơn vị tính: đồng
Chỉ tiêu Năm 2003 Năm 2004
Giá trị sản xuất 617.084.552.430 666.238.076.999
Chi phí trung gian 245.608.819.538 265.172.652.562
Giá trị tăng thêm 371.475.732.892 401.065.424.437
Nguồn số liệu: Báo cáo tài chính Tổng công ty Bảo hiểm Việt Nam 2003, 2004
Do đặc điểm hạch toán kế toán của các doanh nghiệp bảo hiểm mà các
chỉ tiêu giá trị sản xuất, chi phí trung gian và giá trị tăng thêm của hoạt động
bảo hiểm chỉ tính đƣợc cho phạm vi toàn quốc. Việc phân bổ các chỉ tiêu này
cho các tỉnh, thành phố nhằm mục đích bổ sung phần đóng góp của hoạt động
bảo hiểm vào tăng trƣởng kinh tế của các tỉnh, thành phố.
237
Bảng 3: Kết quả thử nghiệm phân bổ giá trị tăng thêm bảo hiểm giá thực
tế cho các tỉnh, thành phố năm 2003 (Phân bổ theo chi phí quản lý)
TT Tỉnh, thành phố VA toàn ngành bảo hiểm theo tỉnh, TP
TT Tỉnh, thành phố VA toàn ngành bảo hiểm theo tỉnh, TP
A B 1 A B 1
Tæng céng 2.112.301 31 Kon tum 11.087
1 An giang 38.254 32 L©m ®ång 48.864
2 Bµ rÞa Vòng tµu 50.933 33 Lµo cai 16.668
3 B¾c c¹n 7.364 34 L¹ng s¬n 16.268
4 B¾c giang 31.241 35 §iÖn biªn 17.542
5 B¾c ninh 28.794 36 Long an 28.194
6 B¹c liªu 23.915 37 Nam ®Þnh 22.773
7 BÕn Tre 22.596 38 NghÖ an 68.696
8 B×nh d¬ng 36.271 39 Ninh b×nh 21.638
9 B×nh ®Þnh 35.692 40 Ninh thuËn 20.774
10 B×nh phíc 19.352 41 Phó thä 40.147
11 B×nh thuËn 40.424 42 Phó yªn 27.968
12 Cµ mau 38.464 43 Qu¶ng b×nh 18.276
13 Cao b»ng 12.921 44 Qu¶ng nam 31.142
14 CÇn th¬ 40.747 45 Qu¶ng ng·i 30.554
15 §µ n½ng 33.414 46 Qu¶ng ninh 81.031
16 §¾c l¾c 39.502 47 Qu¶ng trÞ 22.532
17 §ång nai 50.152 48 S¬n la 18.948
18 §ång th¸p 24.927 49 TP. Hå ChÝ Minh 211.169
19 Gia lai 25.650 50 Sãc tr¨ng 23.851
20 Hµ giang 13.068 51 T©y ninh 32.108
21 Hµ nam 16.344 52 Th¸i b×nh 25.926
22 Hµ néi 148.185 53 Th¸i nguyªn 21.488
23 Hµ t©y 48.916 54 Thanh hãa 37.980
24 Hµ tÜnh 33.650 55 Thõa thiªn HuÕ 25.960
25 H¶i d¬ng 32.342 56 TiÒn giang 34.206
26 H¶i phßng 50.813 57 Trµ vinh 17.752
27 Hng yªn 13.181 58 Tuyªn quang 9.617
28 Hßa b×nh 20.060 59 VÜnh long 22.282
29 Kh¸nh hßa 55.351 60 VÜnh phóc 18.355
30 Kiªn giang 35.686 61 Yªn b¸i 20.299
2. Tính thử nghiệm một số chỉ tiêu tài khoản quốc gia hoạt động chứng khoán
2.1 Giá thực tế
* Giá trị sản xuất: (Theo giá cơ bản)
- Cách tính từ doanh thu
238
GO = MS2+MS3+MS4+MS5+MS6+ MS7+MS8+MS9+MS10 - MS11 +
MS1317
- Cách tính từ chi phí
GO = MS 15 + MS 30 + MS 96
* Chi phí trung gian: Do không bóc tách đƣợc một số các khoản chi
đƣợc tính vào giá trị tăng thêm nên trên thực tế chi phí trung gian của hoạt
động chứng khoán đƣợc tính dựa trên hệ số IC/GO ngành tài chính trong bảng
IO 2000.
* Giá trị tăng thêm: VAtt = GOtt – ICtt
Bảng 4-5: Kết quả tính thử nghiệm một số chỉ tiêu TKQG hoạt động
chứng khoán giá thực tế
Đơn vị tính: đồng
Chỉ tiêu Năm 2004 Năm 2005
Giá trị sản xuất 52.053.004.721 102.857.688.700
Chi phí trung gian 16.571.658.955 32.745.900.975
Giá trị tăng thêm 35.481.345.766 70.111.787.725
Nguồn số liệu: Báo cáo tài chính công ty chứng khoán A - Cục Thống kê Hà Nội
2.2 Giá so sánh
- Giá trị sản xuất theo giá so sánh của hoạt động chứng khoán đƣợc tính
bằng cách giảm phát giá trị sản xuất theo giá thực tế theo chỉ số giá tiêu dùng
chung.
- Chi phí trung gian theo giá so sánh của hoạt động chứng khoán đƣợc
tính theo hệ số IC/GO hoạt động tài chính trong bảng IO 2000
- Giá trị tăng thêm của hoạt động chứng khoán theo giá so sánh đƣợc tính
bằng hiệu số giữa giá trị sản xuất và chi phí trung gian theo giá so sánh của hoạt
động chứng khoán.
Ngành chứng khoán chính thức bắt đầu đi vào hoạt động từ sau năm
2000. Nhƣ vậy, các chỉ tiêu tài khoản quốc gia của hoạt động chứng khoán sẽ
đƣợc quy về năm gốc là năm 2000.
17
Mã số trong báo cáo “Kết quả kinh doanh - Phần I: Lãi; lỗ
239
Bảng 5: Kết quả tính thử nghiệm một số chỉ tiêu tài khoản quốc gia giá so sánh
Đơn vị tính: đồng
Giá so sánh Năm gốc 2000
2004 2005
Giá trị sản xuất 45.216.121.101 82.576.600.471
Chi phí trung gian 14.395.060.231 26.289.188.645
Giá trị tăng thêm 30.821.060.870 56.287.411.826
Nguồn số liệu: Báo cáo tài chính công ty chứng khoán A - Cục Thống kê Hà Nội
3. Một số nhận xét từ kết quả tính toán thực tế và tính toán thử nghiệm
Thực tế số liệu chỉ số giá hiện nay cho thấy vẫn phải áp dụng phƣơng
pháp giảm phát một lần hay phƣơng pháp chỉ tiêu đơn18
liên quan đến giá trị
sản xuất để tính về giá so sánh của các chỉ tiêu tài khoản quốc gia.
Việc sử dụng chỉ số CPI và phƣơng pháp giảm phát một lần đối với cả 2
hoạt động bảo hiểm và chứng khoán nhƣ hiện nay chỉ là giải pháp tình thế khi
hiện tại vẫn chƣa có chỉ số giá dịch vụ bảo hiểm, chỉ số giá dịch vụ chứng
khoán bình quân năm báo cáo so với năm gốc để giảm phát giá trị sản xuất và
chƣa có chỉ số giá nguyên, vật liệu, nhiên liệu, động lực, dịch vụ bình quân
năm báo cáo so với năm gốc riêng cho cả hai ngành để giảm phát chi phí
trung gian. Với cách tính nhƣ trên, cùng sử dụng chỉ số giá CPI để giảm phát
cho cả giá trị sản xuất, chi phí trung gian của cả hoạt động bảo hiểm và chứng
khoán thì mặc nhiên đã coi quyền số của nhóm các sản phẩm vật chất và dịch
vụ là chi phí đầu vào của hoạt động bảo hiểm và chứng khoán là nhƣ nhau
trong khi về lý thuyết và thực thế thì hai quyền số này hoàn toàn khác nhau.
Bên cạnh đó, sử dụng phƣơng pháp giảm phát một lần là đã coi quyền số của
nhóm các sản phẩm vật chất và dịch vụ là chi phí đầu vào và quyền số của
chỉ số giá giá trị tăng thêm là một. Điều này dẫn đến cơ cấu chi phí trung
gian, giá trị tăng thêm ở cả hai loại giá là nhƣ nhau. Nhƣ vậy, xét về cả lý
thuyết và ý nghĩa kinh tế đều không hợp lý.
4. Đề xuất, hoàn thiện phƣơng pháp tính một số chỉ tiêu TKQG hoạt
động bảo hiểm và chứng khoán
4.1 Hoàn thiện phương pháp tính hoạt động bảo hiểm
a. Giá trị sản xuất: Tính theo 2 cách:
Cách 1: Tính từ doanh thu
18
Mục 4.64, trang 88, Phƣơng pháp biên soạn Hệ thống TKQG ở Việt Nam – NXB Thống kê – Hà nội, 2003
240
GOttBV =
Doanh thu thuần
(MS 14)19
-
Bồi thƣờng BH gốc
(MS 15) -
Bồi thƣờng nhận tái
BH (MS 16)
+ Các khoản giảm
trừ (MS 17) +
Chi từ quỹ dự phòng
dao động lớn (MS 22) -
Tăng (giảm) dự
phòng bồi thƣờng
(MS 23)
-
Trích dự phòng
dao động lớn (MS
24)
+ Lợi tức hoạt động tài
chính (MS 51)
Cách 2: Tính từ chi phí
GOtt =
Chi khác hoạt
động kinh doanh
BH (MS 25)
+
Chi phí
quản lý
(MS 44)
+
Lợi tức thuần hoạt
động kinh doanh
BH (MS 45)
+
Lợi tức hoạt
động tài chính
(MS 51)
b. Chi phí trung gian: Hầu hết thông tin từ biểu “Chi phí quản lý doanh
nghiệp” đƣợc tính vào chi phí trung gian (trừ một số khoản đƣợc tính trực tiếp
cho giá trị tăng thêm và một số khoản nhƣ chi phí dịch vụ mua ngoài; chi phí
dịch vụ mua ngoài khác; chi phí bằng tiền khác; chi phí tiếp khách, hội nghị,
giao dịch; chi đoàn ra; chi khác chƣa phân định rõ bao nhiêu phần đƣợc tính cho
giá trị tăng thêm và bao nhiêu phần đƣợc tính cho chi phí trung gian). Để bóc
tách đƣợc cần sử dụng thông tin từ điều tra doanh nghiệp.
c. Giá trị tăng thêm:
VAtt = GOtt - ICtt
4.2 Đề xuất phương án phân bổ giá trị tăng thêm ngành bảo hiểm cho tỉnh,
thành phố
Công thức:
VAi = MCi x VATQ MC
Trong đó:
MCi: Chi phí quản lý ngành bảo hiểm của tỉnh, thành phố i (i = 65;1 )
MC: Tổng chi phí quản lý ngành bảo hiểm của cả nƣớc
VAi: Giá trị sản xuất bảo hiểm tỉnh, thành phố i (i = 65;1 )
VATQ: Giá trị sản xuất toàn ngành bảo hiểm
19
Mã số của chỉ tiêu trong Phần - “Báo cáo lãi lỗ”
241
4.3 Đề xuất phương pháp tính hoạt động chứng khoán
4.3.1. Phạm vi tính toán
Theo Hệ thống phân ngành kinh tế Việt Nam (VSIC 2007), hoạt động
kinh doanh chứng khoán thuộc ngành cấp 2 – Hoạt động tài chính khác (66);
trong ngành cấp 1- Hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm (K). Hoạt
động chứng khoán bao gồm: hoạt động quản lý thị trƣờng chứng khoán; hoạt
động môi giới chứng khoán; hoạt động tự doanh chứng khoán; hoạt động
quản lý danh mục đầu tƣ; hoạt động bảo lãnh phát hành; hoạt động tƣ vấn đầu
tƣ chứng khoán; hoạt động lƣu ký chứng khoán; hoạt động khác nhƣ quản lý
thu nhập của khách hàng, nghiệp vụ tín dụng…
4.3.2. Nguyên tắc tính
- Dựa trên số liệu thực tế phát sinh trong kỳ của các hoạt động chứng
khoán có hạch toán độc lập.
- Chỉ tính cho các đơn vị hoạt động theo đúng nội dung và nguyên tắc
phân ngành kinh tế Việt Nam 2007 đã quy định.
- Các đơn vị có những hoạt động phụ thuộc các ngành kinh tế khác đã hạch
toán đƣợc doanh thu, lỗ lãi thì giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng
thêm của các hoạt động phụ phải đƣợc tách riêng ra khỏi ngành chứng khoán để
đƣa về các ngành tƣơng ứng.
- Chỉ tính cho các đơn vị thƣờng trú của Việt Nam và tính theo giá thực tế và
giá so sánh.
4.3.3 Phương pháp tính
a. Công ty chứng khoán
* Giá thực tế
- Giá trị sản xuất
+ Phƣơng pháp 1: Tính theo doanh thu
Giá trị sản xuất = tổng của doanh thu các hoạt động chứng khoán – các
khoản giảm trừ doanh thu + lãi đầu tƣ
+Phƣơng pháp 2: Tính theo chi phí
Giá trị sản xuất = Chi phí hoạt động kinh doanh + chi phí quản lý doanh
nghiệp + Lợi nhuận thuận từ hoạt động kinh doanh chứng khoán.
* Chi phí trung gian: bao gồm các khoản chi phí vật chất và chi phí
dịch vụ đƣợc tính vào chi phí trung gian trong chi phí trực tiếp kinh doanh
chứng khoán và chi phí quản lý doanh nghiệp.
242
* Giá trị tăng thêm:
- Theo phƣơng pháp sản xuất
Giá trị tăng thêm = Giá trị sản xuất - Chi phí trung gian
- Theo phƣơng pháp thu nhập:
Giá trị tăng thêm = Thu của ngƣời lao động + Khấu hao tài sản cố định
+ Thuế sản xuất + Thặng dƣ sản xuất.
* Giá so sánh
- Giá trị sản xuất: Giảm phát giá trị sản xuất giá thực thế theo chỉ số giá
các dịch vụ chứng khoán bình quân năm báo cáo so với năm gốc.
- Chi phí trung gian: Giảm phát chi phí trung gian giá thực thế theo chỉ
số giá nguyên, vật liệu, nhiên liệu, động lực, dịch vụ là chi phí đầu vào cho hoạt
động chứng khoán bình quân năm báo cáo so với năm gốc.
- Giá trị tăng thêm: hiệu số giữa giá trị sản xuất và chi phí trung gian giá so
sánh.
b. Trung tâm giao dịch chứng khoán
* Giá thực tế
- Giá trị sản xuất: đƣợc tính theo các yếu tố chi thƣờng xuyên tƣơng tự
nhƣ hoạt động quản lý nhà nƣớc.
GO = IC + VA
- Chi phí trung gian: gồm các khoản chi trong mục lục ngân sách nhà
nƣớc đƣợc tính vào chi phí trung gian cho “Quản lý hoạt động chứng khoán.”
- Giá trị tăng thêm: gồm các khoản chi trong mục lục ngân sách nhà
nƣớc đƣợc tính vào giá trị tăng thêm cho “Quản lý hoạt động chứng khoán”.
* Giá so sánh
- Giá trị sản xuất: Giảm phát giá trị sản xuất giá thực thế theo chỉ số giá
các dịch vụ chứng khoán bình quân năm báo cáo so với năm gốc.
- Chi phí trung gian: Giảm phát chi phí trung gian giá thực tế theo chỉ số
giá nguyên, vật liệu, nhiên liệu, động lực, dịch vụ là chi phí đầu vào cho hoạt
động chứng khoán bình quân năm báo cáo so với năm gốc.
- Giá trị tăng thêm: hiệu số giữa giá trị sản xuất và chi phí trung gian giá so
sánh.
243
II. ĐỀ XUẤT NGUỒN THÔNG TIN PHỤC VỤ TÍNH MỘT SỐ CHỈ TIÊU
TKQG HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM VÀ CHỨNG KHOÁN
1. Thực trạng nguồn thông tin
1.1 Hoạt động bảo hiểm
Hiện nay, có ba nguồn thông tin có thể khai thác phục vụ tính toán giá
trị sản xuất của hoạt động bảo hiểm:
Thứ nhất, số liệu từ điều tra doanh nghiệp gồm 2 biểu là “Kết quả hoạt
động bảo hiểm” và biểu chi phí sản xuất theo yếu tố. Tuy nhiên, việc cung
cấp số liệu thƣờng chậm so với yêu cầu.
Thứ hai, số liệu từ báo cáo tài chính của Tổng công ty Bảo hiểm Việt
Nam (Bảo Việt). Hiện nay, thị phần của Tổng công ty bảo hiểm đã giảm rất
nhiều so với trƣớc đây nên không thể căn cứ vào số liệu này để tính cho toàn
bộ thị trƣờng.
Thứ ba, nguồn thông tin từ Vụ Bảo hiểm - Bộ Tài chính. Chƣa có cơ
chế cung cấp thông tin chính thức.
Nhƣ vậy thông tin về hoạt động bảo hiểm mới chỉ đáp ứng cho việc tính
toán giá trị sản xuất trên phạm vi toàn bộ nền kinh tế chứ chƣa đáp ứng đƣợc
các yêu cầu phục vụ phân bổ giá trị sản xuất cho các tỉnh, thành phố cũng nhƣ
phân bổ phí dịch vụ bảo hiểm cho nhu cầu sử dụng trong sản xuất và nhu cầu
cuối cùng. Chính vì vậy cần phải xây dựng một hệ thống các chỉ tiêu đáp ứng
những đòi hỏi nói trên.
1.2 Hoạt động chứng khoán
Thứ nhất, thông tin từ Uỷ ban Chứng khoán Nhà nƣớc: cung cấp thông
tin theo công văn số 546/TCTK-TKQG ngày 15 tháng 8 năm 2002.
Thứ hai, thông tin từ điều tra doanh nghiệp: các thông tin về chỉ tiêu về định
dạng doanh nghiệp, doanh thu và các thông tin về các chi nhánh và đơn vị trực
thuộc. Tuy nhiên, số công ty chứng khoán trong điều tra doanh nghiệp vẫn còn ít.
2. Đề xuất hoàn thiện nội dung, nguồn thông tin phục vụ tính một số chỉ
tiêu TKQG
2.1 Hoạt động bảo hiểm
a. Căn cứ vào yêu cầu thông tin phục vụ tính toán
* Hệ biểu phục vụ mục tiêu tính giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá
trị tăng thêm trên toàn bộ nền kinh tế và phân bổ giá trị sản xuất cho các tỉnh,
thành phố:
244
Biểu 1: Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh
§¬n vÞ tÝnh: triÖu ®ång
TT Tªn chØ tiªu
Ph©n theo lÜnh
vùc
Ph©n theo thµnh phÇn
kinh tÕ
Nh©n
thä
Phi nh©n
thä
Nhµ
níc
Ngoµi
nhµ
níc
Cã vèn
®Çu t
níc
ngoµi
A B 1 2 4 5 6
1 Thu phÝ b¶o hiÓm (BH) gèc
2 DT thuÇn ho¹t ®éng BH
3 Chi båi thêng BH gèc
4 Chi båi thêng nhËn t¸i BH
5 C¸c kho¶n gi¶m trõ chi phÝ
6 Chi båi thêng tõ quü dao ®éng lín (D§L)
7 T¨ng (+), gi¶m (-) dù phßng båi thêng
8 TrÝch dù phßng D§L
9 Chi kh¸c ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm
10 Tæng chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh BH
11 Chi phÝ b¸n hµng
12 Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
13 Lîi nhuËn thuÇn ho¹t ®éng kinh doanh BH
14 Doanh thu ho¹t ®éng tµi chÝnh
15 Chi ho¹t ®éng tµi chÝnh
16 Trong ®ã: Dù phßng
17 Lîi nhuËn ho¹t ®éng kh¸c
18 ThuÕ ph¸t sinh ph¶i nép
19 Trong ®ã: -ThuÕ VAT ph¸t sinh ph¶i nép
20 - ThuÕ thu nhËp DN
Biểu 2: Chi tiết chi phí quản lý
§¬n vÞ tÝnh: triÖu ®ång
STT Néi dung Sè tiÒn
1 Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp
2 B¶o hiÓm x· héi
3 Kinh phÝ c«ng ®oµn
4 B¶o hiÓm y tÕ
5 C«ng t¸c phÝ
6 TiÒn ¨n gi÷a ca
7 Chi phÝ nhiªn liÖu, vËt liÖu
8 VËt liÖu, v¨n phßng phÈm
9 Nhiªn liÖu
10 Ên chØ nghiÖp vô
245
STT Néi dung Sè tiÒn
11 Chi phÝ ®å dïng v¨n phßng (c«ng cô, dông cô)
12 Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh
13 ThuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ
14 ThuÕ m«n bµi
15 ThuÕ sö dông ®Êt
16 TiÒn thuª ®Êt
17 ThuÕ kh¸c vµ lÖ phÝ
18 Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi
Trong ®ã: Chi cho ngêi lao ®éng (c«ng t¸c phÝ, tiÒn ¨n, phong b× b¸o c¸o…)
19 §iÖn, nưíc
20 Thuª nhµ
21 Bu ®iÖn phÝ
22 Chi phÝ thuª kiÓm to¸n vµ t vÊn
23 B¶o hiÓm Tµi s¶n
24 Tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o
25 Chi phÝ söa ch÷a tµi s¶n
26 Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi kh¸c
Trong ®ã: Chi cho ngêi lao ®éng (c«ng t¸c phÝ, tiÒn ¨n, phong b× b¸o c¸o…)
27 Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c
Trong ®ã: Chi cho ngêi lao ®éng (c«ng t¸c phÝ, tiÒn ¨n, phong b× b¸o c¸o…)
28 Chi phÝ tiÕp kh¸ch, héi nghÞ, giao dÞch
Trong ®ã: Chi cho ngêi lao ®éng (c«ng t¸c phÝ, tiÒn ¨n, phong b× b¸o c¸o…)
29 Chi qu¶n lý ®¹i lý
30 Chi ®µo t¹o c¸n bé, ®¹i lý b¶o hiÓm
31 Chi phÝ ®oµn ra
Trong ®ã: Chi cho ngêi lao ®éng (c«ng t¸c phÝ, tiÒn ¨n, phong b× b¸o c¸o…)
32 B¶o hé lao ®éng, trang phôc lµm viÖc
33 Héi phÝ niªn liÔm
34 Trî cÊp th«i viÖc
35 C¸c kho¶n chi kh¸c
Trong ®ã: Chi cho ngêi lao ®éng (c«ng t¸c phÝ, tiÒn ¨n, phong b× b¸o c¸o…)
36 Chi phÝ s¸ng kiÕn, c¶i tiÕn kü thuËt
37 Chi tµi trî gi¸o dôc, y tÕ
38 Thëng s¸ng kiÕn, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm
39 Chi l·i thuª tµi chÝnh
40 ThuÕ GTGT kh«ng ®îc khÊu trõ
Céng
246
Biểu 3: Thị phần các công ty bảo hiểm
STT Tªn c«ng ty b¶o hiÓm §Þa chØ Sè ®iÖn
tho¹i
GiÊy
phÐp
kinh
doanh
N¨m
thµnh
lËp
Vèn
®iÒu lÖ
(TriÖu
®ång)
ThÞ
phÇn
theo
doanh
thu phÝ
gèc (%)
ThÞ
phÇn
theo DT
thuÇn
(%)
A B 1 2 3 4 5 6 7
1 B¶o hiÓm phi nh©n thä
2 Doanh nghiệp nhà nƣớc
3 Doanh nghiệp ngoài nhà nƣớc
4 Công ty liên doanh và 100%
vốn nƣớc ngoài
5 B¶o hiÓm Nh©n thä
6 Doanh nghiệp nhà nƣớc
7 Doanh nghiệp ngoài nhà nƣớc
8 Công ty liên doanh và 100%
vốn nƣớc ngoài
9 M«i giíi b¶o hiÓm* x
10 Doanh nghiệp nhà nƣớc x
11 Doanh nghiệp ngoài nhà nƣớc x
12 Công ty liên doanh và 100%
vốn nƣớc ngoài x
Ghi chú: * Đối với các doanh nghiệp môi giới bảo hiểm, thị phần tính theo doanh thu phí môi giới
Biểu 4: Thông tin về các chi nhánh của các công ty bảo hiểm
STT Tªn c¸c chi nh¸nh §Þa ®iÓm Tæng phÝ thu ®îc
(TriÖu ®ång)
Chi phÝ qu¶n lý
(TriÖu ®ång)
Sè lao ®éng
(Ngêi)
A B 1 2 3 4
1
2
…
* Biểu phục vụ việc phân bổ dịch vụ bảo hiểm cho các nhu cầu sử dụng
cho sản xuất và nhu cầu sử dụng cuối cùng.
247
Biểu 5: Thu phí bảo hiểm theo nghiệp vụ bảo hiểm
Đơn vị tính: Triệu đồng
STT NghiÖp vô b¶o hiÓm Tæng phÝ thu
Trong ®ã: phÝ thu
đƣợc cña c¸ nh©n vµ
tæ chøc níc ngoµi
A B 1 2
I B¶o hiÓm phi nh©n thä
1 B¶o hiÓm søc kháe vµ b¶o hiÓm tai n¹n con ngêi
2 B¶o hiÓm tµi s¶n vµ b¶o hiÓm thiÖt h¹i
3 B¶o hiÓm x©y dùng vµ l¾p ®Æt
4
B¶o hiÓm hµng hãa vËn chuyÓn ®ƣêng bé, ®ƣêng biÓn,
®ƣêng s«ng, ®ƣêng s¾t vµ ®ƣêng hµng kh«ng
5 B¶o hiÓm th©n tµu vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ tµu ®èi víi tµu biÓn vµ tµu phµ s«ng biÓn
6 B¶o hiÓm th©n tµu vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ tµu ®èi víi tµu s«ng vµ tµu c¸
7 B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm chung
8 B¶o hiÓm hµng kh«ng
9 B¶o hiÓm xe c¬ giíi
10 B¶o hiÓm ch¸y, næ tù nguyÖn
11 B¶o hiÓm tÝn dông vµ rñi ro tµi chÝnh
12 B¶o hiÓm thiÖt hại kinh doanh
13 B¶o hiÓm n«ng nghiÖp
14 B¶o hiÓm b¾t buéc
II B¶o hiÓm nh©n thä
1 B¶o hiÓm tö kú
2 B¶o hiÓm sinh kú
3 B¶o hiÓm hçn hîp
4 B¶o hiÓm trän ®êi
5 B¶o hiÓm tr¶ tiÒn ®Þnh kú
Biểu 6: PhÝ b¶o hiÓm trong hµng hãa nhËp khÈu
§¬n vÞ tÝnh:USD
STT Tªn hµng hãa M· sè hµng
hãa (theo HS)
TrÞ gi¸ hµng nhËp
khÈu (Gi¸ CIF)
Trong ®ã: PhÝ
b¶o hiÓm
A B 1 2 3
1
2
…
* Biểu báo cáo thống kê phục vụ tính chỉ tiêu chuyển nhƣợng hiện hành
theo khu vực thể chế.
248
Biểu 7: Thu phí và bồi thƣờng bảo hiểm theo khu vực thể chế
§¬n vÞ tÝnh: triÖu ®ång
STT Khu vùc thÓ chÕ tham gia sö
dông dÞch vô b¶o hiÓm
Thu phÝ b¶o hiÓm Båi thêng b¶o hiÓm
A B 1 2
1 Nhµ níc
2 Tµi chÝnh
3 Phi tµi chÝnh
4 Tæ chøc v« vÞ l¬Þ
5 Hé gia ®×nh
6 Tæ chøc vµ c¸ nh©n nưíc ngoµi
Tæng sè
b. Căn cứ vào nguồn thông tin hiện Tổng cục Thống kê đang thu thập,
có thể phân các biểu trên theo các nguồn sau:
- Bộ Tài chính: Biểu số 3 “Thị phần các công ty bảo hiểm” và Biểu số 7 –
“Thu phí và bồi thƣờng bảo hiểm theo khu vực thể chế”
- Báo cáo tài chính: Biểu số 1 – “Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh”;
Biểu số 2 - “Chi tiết chi phí quản lý”; Biểu số 5 – “Thu phí bảo hiểm theo
nghiệp vụ bảo hiểm”
- Điều tra doanh nghiệp: Biểu số 4 – “Thông tin về chi nhánh hạch toán
phụ thuộc của các công ty bảo hiểm” và Biểu số 6 – “Phí bảo hiểm trong hàng
hoá nhập khẩu”
2.2 Hoạt động chứng khoán
a. Căn cứ vào yêu cầu thông tin phục vụ tính toán
Nguồn thông tin hoạt động chứng khoán ở Việt Nam hiện nay bao gồm:
- Thông tin từ Uỷ ban chứng khoán Nhà nƣớc.
- Thông tin từ điều tra doanh nghiệp hàng năm.
- Thông tin từ báo cáo tài chính.
Dựa vào quy định về chế độ hạch toán kế toán đối với các công ty chứng
khoán của Bộ Tài chính và thực tế hoạt động của các công ty hiện nay, tác giả
đề xuất việc tính giá trị sản xuất, chi phí trung gian và giá trị tăng thêm hoạt
động chứng khoán thực hiện ở phạm vi tỉnh, thành phố. Để làm đƣợc nhƣ
vậy, cần thu thập một số thông tin sau:
249
Biểu 8: Tổng hợp kết quả kinh doanh của các công ty chứng khoán
(Phân theo thành phần kinh tế)
Đơn vị tính: triệu đồng
Chỉ tiêu Mã
số
Tổng
cộng
Chia ra
Nhà nƣớc Ngoài nhà
nƣớc
Có vốn đầu tƣ
nƣớc ngoài
A B 1 2 3 4
1. Doanh thu hoạt động kinh doanh chứng
khoán
1
Trong đó: - Doanh thu môi giới chứng khoán
cho ngƣời đầu tƣ
2
- Doanh thu hoạt động tự doanh chứng khoán 3
- Doanh thu quản lý danh mục đầu tƣ cho
ngƣời uỷ thác đầu tƣ
4
- Doanh thu bảo lãnh phát hành, đại lý phát
hành chứng khoán
5
- Doanh thu tƣ vấn đầu tƣ chứng khoán cho
ngƣời đầu tƣ
6
- Doanh thu lƣu ký chứng khoán cho ngƣời
đầu tƣ
7
- Hoàn nhập dự phòng, các khoản trích trƣớc 8
- Doanh thu về vốn kinh doanh 9
- Doanh thu cho thuê tài sản, sử dụng thiết bị,
sử dụng thông tin
10
2. Các khoản giảm trừ doanh thu 11
3. Doanh thu thuần (1- 11) 12
4. Thu lãi đầu tƣ 13
- Thu lãi cổ tức
- Thu lãi trái phiếu
- Thu lãi chứng chỉ đầu tƣ
5. Doanh thu hoạt động kinh doanh chứng
khoán và lãi đầu tƣ (12 + 13)
14
6. Chi phí hoạt động kinh doanh chứng
khoán
15
7. Lợi nhuận gộp (14 - 15) 20
8. Chi phí quản lý 30
9. Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh
doanh chứng khoán (20 - 30)
40
- Các khoản thu nhập ngoài hoạt động KD 41
- Các khoản chi phí ngoài hoạt động KD 42
10. Lợi nhuận ngoài hoạt động kinh doanh
(41 - 42)
50
11. Tổng lợi nhuận trƣớc thuế (40 + 50) 60
12. Lợi nhuận tính thuế (Lợi nhuận trƣớc
thuế - lãi đầu tƣ) (60 - 13.1)
61
13. Thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp 70
14. Lợi nhuận sau thuế (60 - 70) 80
250
Biểu 9: Chi tiết chi phí quản lý và chi phí trực tiếp hoạt động kinh doanh
Đơn vị tính: Triệu đồng
TT Chỉ tiêu Tổng cộng
Chia ra
Nhà nƣớc Ngoài nhà
nƣớc
Có vốn đầu
tƣ nƣớc
ngoài
A B 1 2 3 4
1 Tổng số
2 Nguyên liệu, vật liệu, công cụ và phụ tùng
3 Trong đó: Nhiên liệu
4 Chi phí nhân công
5 Trong đó: Tiền lƣơng, tiền công
6 BHXH phải nộp trong năm
7 BHYT phải nộp trong năm
8 Kinh phí công đoàn
9 Khấu hao tài sản cố định
10 Chi phí dịch vụ mua ngoài
11 Điện
12 Nƣớc
13 Vận tải
14 Bƣu chính
15 Nghiên cứu khoa học
16 Tƣ vấn, kiểm toán, quảng cáo
17 Chi mua bảo hiểm
18 Chi phí khác bằng tiền
19 - Công tác phí
20 Trong đó: Tiền lƣu trú và phụ cấp đi đƣờng
21 - Chi tiếp khách, hội nghị
22 Trong đó: Tiền báo cáo viên
23 - Thu nhập khác của ngƣời lao động
24 - Chi nộp cấp trên
25 - Thuế, phí các khoản lệ phí
26 Thuế đất
27 Thuế tài nguyên
28 Thuế môn bài
29 Thuế khác
30 - Các khoản chi phí khác bằng tiền còn lại
Biểu 10: Danh sách các đơn vị trực thuộc
STT Tªn ®¬n vÞ M· sè
thuÕ
§Þa ®iÓm v¨n
phßng giao dÞch
(X·, phêng,
huyÖn, quËn,
tØnh, TP)
M·
tØnh, TP
Ngµnh ho¹t
®éng kinh
doanh
chÝnh
M·
ngµnh
(CÊp 5)
Sè lao ®éng
cã ®Õn
31/12/200...
(Ngêi)
Doanh thu
thuÇn n¨m
200... (TriÖu
®ång)
A B C D E G 1 2
1
2
…
251
b. Căn cứ vào nguồn thông tin thực tế Tổng cục Thống kê hiện đang
tiến hành thu thập, các biểu trên đƣợc thu từ các nguồn sau:
- Báo cáo tài chính: Biểu số 1 – “Tổng hợp kết quả kinh doanh của các
công ty chứng khoán (Phân theo ngành kinh tế)” và Biểu số 2 – “Chi tiết chi
phí quản lý và chi phí trực tiếp hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp”
- Điều tra doanh nghiệp: Biểu số 3 – “Danh sách các đơn vị trực thuộc”.
Ngoài ra, còn có các thông tin về kết quả hoạt động chứng khoán theo Phiếu
1A – ĐTDN của điều tra doanh nghiệp hàng năm.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Kinh tế Việt Nam đang chuyển biến mạnh mẽ, ở hầu hết các ngành, các
lĩnh vực đều đạt đƣợc những kết quả rất ấn tƣợng. Hoạt động bảo hiểm và
chứng khoán là một trong những hoạt động tài chính tăng trƣởng nhanh cả về
quy mô lẫn tốc độ và ngày càng có những đóng góp đáng kể không chỉ trong
việc đảm bảo ổn định tài chính cho mọi hoạt động trong đời sống kinh tế xã
hội mà cả trong tăng trƣởng kinh tế chung của đất nƣớc. Để phản ánh đầy đủ
đóng góp của hoạt động bảo hiểm và chứng khoán vào tăng trƣởng kinh tế
cần nắm vững phƣơng pháp tính các chỉ tiêu tài khoản quốc gia trong hoạt
động bảo hiểm, từ đó vận dụng để đƣa ra cách tính cụ thể trên thực tế nguồn
thông tin ở nƣớc ta hiện nay. Do vậy, phƣơng pháp tính một số chỉ tiêu tài
khoản quốc gia đối với hoạt động bảo hiểm và chứng khoán đƣợc đặt trong
yêu cầu nâng cao năng lực thống kê nhằm phản ánh đầy đủ, kịp thời những
kết quả mà ngành bảo hiểm đã đóng góp vào tăng trƣởng kinh tế của đất
nƣớc.
Với các mục tiêu đã đề ra, đề tài đã đƣa ra đƣợc phƣơng pháp tính giá trị
sản xuất, chi phí trung gian, giá trị tăng thêm của hoạt động chứng khoán và
hoàn thiện đƣợc phƣơng pháp tính giá trị sản xuất, chi phí trung gian, giá trị
tăng thêm của hoạt động bảo hiểm theo hƣớng dẫn của Hệ thống tài khoản
quốc gia 1993. Đồng thời đề tài cũng đã cho thấy việc vận dụng lý thuyết tính
toán các chỉ tiêu tài khoản quốc gia trong hoạt động bảo hiểm và chứng
khoán vào thực tiễn hạch toán ở nƣớc ta.
Hoạt động bảo hiểm và chứng khoán ở nƣớc ta đang trong giai đoạn đầu
của quá trình phát triển và hoàn thiện thị trƣờng do đó sẽ có nhiều thay đổi
trong tổ chức quản lý và hạch toán kinh doanh. Hệ thống chế độ hạch toán
doanh nghiệp bảo hiểm đƣợc xây dựng riêng từ năm 1997; hệ thống chế độ
kế toán công ty chứng khoán và trung tâm giao dịch chứng khoán đƣợc xây
252
dựng riêng và ban hành năm 1999 và 2000 cho thấy tính chất đặc thù, riêng
biệt trong quy trình sản xuất kinh doanh và yêu cầu quản lý của các hoạt
động này so với các hoạt động sản xuất kinh doanh khác. Cũng nhƣ hệ thống
chế độ kế toán doanh nghiệp nói chung, hệ thống chế độ kế toán doanh
nghiệp bảo hiểm, chứng khoán và trung tâm giao dịch chứng khoán cũng
đang từng bƣớc đƣợc bổ sung, hoàn thiện. Đây cũng là thuận lợi nhƣng cũng
là thách thức đối với công tác thống kê bảo hiểm và chứng khoán trong việc
nắm bắt những thay đổi trong cách hạch toán để kịp thời điều chỉnh, hoàn
thiện phƣơng pháp tính cho sát với thực tế.
2. Kiến nghị
Để tiến hành tính toán các chỉ tiêu TKQG trong hoạt động bảo hiểm và
chứng khoán đảm bảo về phạm vi và nguyên tắc, cần phải thực hiện những
nội dung sau:
- Xây dựng và công bố hệ thống chỉ số giá dịch vụ bảo hiểm cho các loại
sản phẩm bảo hiểm gồm bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm phi nhân thọ vì cơ
cấu kỹ thuật của hai loại sản phẩm này không giống nhau và hệ thống chỉ số
giá của các sản phẩm sử dụng trong tiêu dùng trung gian của hoạt động bảo
hiểm.
- Xây dựng và công bố hệ thống chỉ số giá dịch vụ chứng khoán và hệ
thống chỉ số giá của các sản phẩm sử dụng trong tiêu dùng trung gian của
hoạt động chứng khoán.
- Bổ sung một số doanh nghiệp bảo hiểm, chứng khoán vào danh sách
doanh nghiệp điều tra mẫu biểu “Chi phí sản xuất theo yếu tố” nhằm đảm bảo
khai thác đƣợc thông tin về chi phí của doanh nghiệp bảo hiểm, chứng khoán.
- Tăng cƣờng công tác kiểm tra, giám sát chất lƣợng số liệu bảo hiểm và
chứng khoán trong điều tra doanh nghiệp hàng năm.
- Tăng cƣờng sự phối kết hợp giữa các Bộ ngành, các Vụ chuyên ngành,
các Cục Thống kê trong việc chia sẻ và cung cấp các thông tin trên. Cụ thể:
+ Sự phối hợp giữa Tổng cục Thống kê với Bộ Tài chính, Uỷ ban Chứng
khoán Nhà nƣớc, các trung tâm giao dịch chứng khoán ở Hà Nội và thành
phố Hồ Chí Minh trong việc thực hiện chế độ báo cáo thống kê Bộ ngành
nhằm cung cấp các thông tin về thị trƣờng bảo hiểm, thị trƣờng chứng khoán
trên phạm vi toàn quốc và khu vực.
+ Sự phối hợp giữa Vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia với Vụ Thống kê
Công nghiệp và Xây dựng trong quá trình hợp tác điều tra, cung cấp và chia
sẻ cơ sở dữ liệu điều tra doanh nghiệp đối với hai hoạt động này; với Vụ
253
Thống kê Thƣơng mại, Dịch vụ và Giá cả trong việc cung cấp các chỉ số giá
hoạt động bảo hiểm và chứng khoán đúng nội dung và yêu cầu.
+ Sự phối hợp giữa Vụ Thống kê Công nghiệp và Xây dựng; Vụ Thống
kê Thƣơng mại, Dịch vụ và Giá cả với các Cục Thống kê tỉnh, thành phố;
giữa các Cục Thống kê tỉnh thành phố với nhau trong quá trình điều tra doanh
nghiệp và chia sẻ cơ sở dữ liệu điều tra doanh nghiệp trên địa bàn từng tỉnh
và toàn quốc.
+ Sự phối hợp giữa Vụ Hệ thống Tài khoản Quốc gia với các Cục Thống
kê tỉnh, thành phố trong việc hƣớng dẫn thu thập thông tin và thực hiện tính
toán các chỉ tiêu tài khoản quốc gia của hai ngành bảo hiểm và chứng khoán.
+ Các Cục Thống kê tỉnh, thành phố cần tăng cƣờng việc đôn đốc, nhắc
nhở các công ty bảo hiểm, công ty chứng khoán chấp hành đúng Luật Thống
kê và Quyết định 15/2006/QĐ-BTC ban hành ngày 20 tháng 03 năm 200620
.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Luật Kinh doanh Bảo hiểm số 24/2000/QH10 ngày 09 tháng 12 năm 2000;
2. Luật kinh doanh chứng khoán số 70/2006/QH 11 ngày 29 tháng 6 năm 2006
3. Hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp bảo hiểm - NXB Tài chính -
Hà Nội 1997
4. Hệ thống kế toán công ty chứng khoán, Bộ Tài chính, Hà nội 2000
5. Hệ thống kế toán trung tâm giao dịch chứng khoán, Bộ Tài chính, Hà
nội 1999
6. Chế độ kế toán công ty quản lý quỹ đầu tƣ chứng khoán, Bộ Tài
chính, Hà nội 2005
7. Giáo trình lý thuyết bảo hiểm, Học viện Tài chính, Nhà xuất bản Bộ
Tài chính, 2005
8. Giáo trình Bảo hiểm, Trƣờng Đại học Kinh tế Quốc dân – NXB
Thống kê, 2000
9. Giáo trình Bảo hiểm, Trƣờng Đại học Tài chính Kế toán – NXB BTC,
1999
10. Giáo trình Thị trƣờng chứng khoán - Trƣờng Đại học Kinh tế Quốc
dân – NXB Thống kê, 2002.
20
Mục 9, A - Quy định chung, Phần thứ hai - Hệ thống báo cáo tài chính.
254
11. Những vấn đề cơ bản về thị trƣờng chứng khoán – Trung tâm đào tạo
chứng khoán, Uỷ ban chứng khoán nhà nƣớc – NXB Bộ Tài chính - Hà nội, 2004.
12. UN “Hệ thống Tài khoản Quốc gia – SNA 1993” – New York .
13. Phƣơng pháp biên soạn Hệ thống TKQG ở Việt Nam – NXB Thống kê
– Hà nội, 2003.
14. Tài liệu đào tạo đại lý nhân thọ, phi nhân thọ - Tổng công ty Bảo hiểm
Việt Nam – 2002.
15. Chế độ báo cáo thống kê tổng công ty, Tổng cục Thống kê, 12-1996.
16. Phƣơng án điều tra doanh nghiệp 2007, Tổng cục Thống kê, NXB
Thống kê, 2007.
17. Báo cáo tài chính một số doanh nghiệp bảo hiểm của Việt Nam.
18. Báo cáo tài chính của một số công ty chứng khoán.
19. Các website chuyên ngành bảo hiểm:
http://www.mof.gov.vn/Default.aspx?tabid=87;
http://www.baoviet.com.vn/; http://baohiemvn.net/;
http://www.webbaohiem.net/;
http://www.hvtc.edu.vn/bmkt/index.php?cnt=files&select=4‟
20. Các website chuyên ngành chứng khoán:
http://www.vse.org.vn/;
http://www.ssc.gov.vn/ssc/Default.aspx?tabid=87;
http://www.hastc.org.vn/Ketqua_Giaodich.asp?actType=1&menuup=11
3000&TypeGrp=1&menuid=113120&menulink=100000&menupage=;
