CHARLESDARWIN

NGUỒNGỐCCỦAMUÔNLOÀINgọcLinhdịch

DịchtừbảntiếngAnh"Theoriginofspecies"Darwin,London1933

Tạoebook:TrầnNgọcAnh

NHÀXUẤTBẢNVĂNHÓA-THÔNGTIN

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

LỜIGIỚITHIỆUCharlesRobertDarwinsinhnăm1809,concủabàSusanna(congáicủaôngtrùmtưbảnJosiahWedgwood),vớiôngRobertDarwin,mộtbácsỹgiàucóvùngShroshire(contraicủanhàkhoahọc-nhàthơvàcũnglànhàvậtlýErasmusDarwin).Đọctiểusửcủaông,ítngườinghĩrằngDarwinsẽtrởthànhmộtnhàkhoahọcchuyênvềnghiêncứuquátrìnhtiếnhóacủamuônloài.ÔnghoàntoànthuộcvềtầnglớpquýtộcAnh,mặcdùlàthànhviênđảngWhig[1],cókhảnăngkinhdoanhnhưnglạitheotưtưởngđốilậpvớihệtưtưởngthịnhhànhthờibấygiờ.VàsaumộtthờigiantheohọctạitrườngShrewsburyvớikếtquảkhôngcógìnổibật,DarwinđượcgửivàotrườngĐạihọcEdinburghtheohọcchuyênngànhykhoagiốngnhưbốcủaông.Hainămsau,vàonăm1827,ôngbắtđầumônthầnhọctạitrườngĐạihọcCambridgesaukhichaôngquyếtđịnhkhôngchoôngtiếptụcngànhykhôngcótươnglaiđểchuyểnsangmộtlĩnhvựcchắcchắnvàđượcưachuộnghơn:trởthànhthànhviêncủaGiáohội.Nhưngvàothờigianđó,Darwinlạitỏrathíchcáchoạtđộngthểthaohơnlànghiêncứu,vàcôngviệccủamộtvịmụcsưlạixemraquáhợpvớicậuthanhniênmaymắngiàucóthíchnayđâymaiđónày.Nhưngnhữnghạtgiốngđầutiêncủaniềmsaymêlịchsửtựnhiêntrongôngđãđượcgieomầmởchínhgiaiđoạnnày;tạitrườngĐạihọcEdinburgh,khilàthànhviêncủaHiệphộisinhviênPlinian;ôngđượctiếpxúcvớithếgiớicủanhữngcuộctranhluậngiữanhữngngườitheochủnghĩaduyvật,vàchịurấtnhiềuảnhhưởngcủaôngRobertGrant,mộtnhàkhoahọcvềtiếnhóavàchuyêngiavềđộngvậtkhôngxưomgsốngởbiển.DarwinluônđitheoôngGranttrongnhữngcuộckhảosátthựcđịavàdầndầnhọctậpphươngphápnghiêncứuvàquansátcủaôngkhihaingườicùngnghiêncứuvềconhảimiên.SựảnhhưởngnàylạingàycànggiatăngtạitrườngĐạihọcEdinburgh,nơimànhữngthínghiệmcủariêngôngDarwinvềcácloàicâyvàcôntrùngđượctiếnhànhvàpháttriển.ÔngthamgiavàocuộcthámhiểmcủaAdamSedgwick,mộtgiáosưđịachấtnổitiếng,tớivùngBắcxứWales.Chuyếnđinàyđãcủngcốchắcthêmkiếnthứccủaôngvềđịachất;nhưngquantrọnghơncảchínhlàthờigiankhiônglàmtrợlýchínhchoôngRevJohnHenslow,mộtgiáosưvềthựcvậthọc,ngườiđãtruyềntấtcảnhữngnhiệthuyếtcủamìnhvềcôngviệcsangông.ÔngHenslowcũngcóthểlàhìnhtượngcủaDarwin,mộtchuẩnmựccủamụcsưthờiđạiVictoria-mộtnhàtựnhiênhọc-củamộtmốiquanhệgắnbó,biểutượngvềviệccóthểtồntạigiữacôngviệccủamộtmụcsưtạithịtrấnnhỏvàsựtiếptụccáccuộcnghiêncứukhoahọc.NhưngtrướckhiDarwincóthểchắcchắntrơthànhmộtnhàkhoahọcthựcthụ,giáosưHenslowđãkhuyên

ôngnênlàmộtnhàtựnhiênhọcvàlàbạnđồnghànhcủathuyềntrưởngJamesFitzroytrêncontàuthámhiểmHMSSBeagletớicựcnamtráiđất.NhữngảnhhưởngcủachuyếnviễnthámnàyđốivớiDarwinlàcựckỳhữuích,xéttrênrấtnhiềumặt.

Tronggiaiđoạntừnăm1831chotớinăm1836,vớivaitròlàmộtnhàtựnhiênhọctrêncontàuHMSBeagle,ôngđãcódịptiếpxúcvớicảmộtthếgiớitựnhiênhoàntoànkhácbiệt;khoảngthờigianngắnngủimàDarwincóđượcđểkhámphánhữngvùngđấtNamMỹđãtrởthànhkinhnghiệmquýbáucảđời,tạoramộtảnhhưởnglớnvàkéodàitớicáchsuynghĩvàtrítườngtượngphongphúcủaôngvềthiênnhiênvàđóngvaitròquyếtđịnhtrongquátrìnhhìnhthànhcơchếgiảithíchtáobạomàđãđơmhoakếttráihơn20nămsauđó:cuốnNguồngốccủamuônloài(1859).Nhàtựnhiênhọctrẻtuổinàyđãviếtứongcuốnnhậtkývềcuộchànhtrìnhnày,màvềsautrởthànhcuốnChuyếnđicủacontàuBeagle(Tủsáchvănhọccổđiểnthếgiới-1997):"Ôi,thậtlàmộtniềmkhátkhaocháybỏnglớnlaođốivớimộtngườiyêuthiênnhiênkhiđượcnhìnthấy,nếuđiềunàylàcóthể,cảnhsáctuyệtvờicủamộtthếgiớikhác!Màđốivớibấtcứaiớchâuâu,thậtsựkhungcảnhnàychicáchhọcóvàiđộ,mộtthếgiớikỳdiệuđangmờratrướcmắtanhta".

Dođó,vớinhữngđọcgiảlầnđầutiênbiếttớicuốnNguồngốccủamuônloài,cólẽlàtácphẩmmangtínhcáchmạngnhấtcủatrítưởngtượngkhoahọccậnđại,cóthểngạcnhiênkhibấtthìnhlìnhpháthiệnramìnhđangởtrongthếgiớigiaiđoạngiữathếkỷ19củanhữngngườithíchnghiêncứuchimbồcâunướcAnh.ÔngDarwincốgánggiảithíchlýthuyếtcủamìnhchonhữngngườiđọccókiếnthứcvàcóđầuócphântíchbằngcáchxuấtpháttừnhữnghoạtđộngthườngngày;chươngđầutiêncủaôngchorằngnhữnghoạtđộngcủangườinhângiốngtạigiã,trongquátrìnhlựachọnquamộtvàithếhệnhữngbiếnthểtốtnhấttrongsốnhữngcongiốngcủahọ,cóthểgiúpchúngtahiểurằngtổngthểthếgiớithiênnhiênđangliêntụcbiếnđổi.Lýdochocáchgiảithíchbướcđầunhưvậylàkhárõràngvàmangtínhsưphạm:bắtđầubằngmộtthứquenthuộc.TuyvậytrongcuốnNguồngốccủamuônloài,chúngtacũngsẽbắtgặpcảnhmàkhôngphảilàCâulạcbộnuôichimbồcâuLondonmàlàcảnhcơnmưarừngnhiệtđớitừthờinguyênthủyởBrazilvànhữngquầnđảonúilửatạiGalapagosArchipelago.Vàsauđấy,độcgiảsẽsớmnhậnthấymìnhđangđitiếnđiluidọcmộtđoạngiữanhữngcái"quenthuộc"vàcái"khác",giữacái"nộiđịa"vàcái"ngoạilai",trongnhữngdòngchữmàdườngnhưcoikhinhranhgiớichiatáchcácvậtthểnóitrên.Vớibiếnthểkỳlạvàkhôngđoántrướcđược,chúngtasẽgặpnhữngkẻmanrợTierradelFuegoănthịtphụnữ;nhữngcongiánnhỏvùng

Asiatic;nhữngcâythândàydạngcủcảiThụySỹthôngthường;nhữngmấucâycủacáccâytredàithuộcquầnđảoMalay;nhữngmảnglôngtrêndamangtrứngcủaconchântơ,nhữngkhuvựctrũngcủavùngbắcvànamWeald;nhữngđáytrầmtíchtạicửasôngMississippitrongsuốtkỷnguyênbănggiá.NhiệmvụcủanhàtựnhiênhọcDarwin,khimàlàtrongtâmkhoahọctrongcôngviệccủaôngvàchỉcóthểđạtđượcthôngquakhảnăngsửdụngngônngữsốngđộngvàsángtạo,làđểbiếnnhữngthứlạlùnghay"khôngthểtinđược"thànhnhữngđiềuquenthuộcgầngũivớichúngta,vàbiếnnhữngkhíacạnhvấnđềvôcùngkhóhiểuvàchưabaogiờđượcbiếtđếntrởnêndễhiểu,kiếnthứcchungcủamọingười.Thànhcôngcủaông,trongvăncảnhmàsựquyếnrũkhônghềgiảmđinếukhôngmuốnnóilàtăngthêmkhichúngtatiếnvàonhữnggóccạnhdịthườngcủathiênniênkỷ,thậtranằmtrongsựpháthiệnrằngnhữngthếgiớiđốilậpnhautrênthựctếlạilàmột.Vậythìcáigìlàtrungtâmmàmọinỗlựcđềudànhchonó?

Trongtiêuđềngắngọnnhưmọitiêuđềkhác,cuốnNguồngốccủamuônloàicóthểgâyrasựhiểunhầmchonhữngngườiđọcđươngđại.Tiêuđềcủacuốnsáchsẽchínhxáchơn,mặcdùcóthểlàkémhấpdẫnhơn,nếuđượcđặttheotêntácphẩmkhổnglồđangcòndangdởtrênbàngiấymàđãđượctómtắtmộtcáchkhávộivàng:Sựlựachọncủathiênnhiên.BởivìcuốnsáchNguồngốccủamuônloàilàsựgiảthíchcủaDarwinvềlýthuyếtlựachọntựnhiêncủaông.Tưtưởngchủđạocủalýthuyếtnàylàkhôngmộtloàinàocóthểkhôngbaogiờthayđổi;tấtcảmọithứđềutiếnhóa,vàvẫntiếptụctiếnhóatrongsuốtquátrìnhmộtthờigianrấtdài.LýthuyếtnàytháchthứcquanđiểmthốngtrịcủanhữngngườitheochủnghĩasángtạoluậnvềcácloàilàđượctạoramộtcáchđặcbiệtvàtáchbiệtbởiýmuốncủaChúatrời;Tựnhiên,đốivớiDarwin,làmộtthểliêntục,làmnềntảngchomộtsựphỏngđoánrằng:"Cácconvậtcónguồngốctừnhiềunhấtchỉbốnhoặcnămđờivàđốivớicácloàithựcvật,consốnàychỉbằnghoặckémhơn"hoặclàthậmchí-mặcdùnhàtiếnhóahọcđặtcượcởđây-là:"cókhảnăngtấtcảcácloàihữucơđãtừngsốngtrêntráiđấtnàylàconcháucủamộtloàinguyênthủymàchínhnósựsốngđãđượcthổivào".

TấtnhiênDarwinkhôngphảilàngườiđầutiênnhậnrarằngvềcơbảnmọithứđềuđổithay.MộtnhậnđịnhmangtínhtriếtlýítnhấtcótừthờiHyLạpcổđạicủanhàtriếthọcHeraclitusvềkháiniệmthếgiớitrongmộttrạngtháiluônluônthayđổihaylàtrongtráithái"lửa".Ôngcũngkhôngphảilàngườiđầutiêntrongthếhệcủaôngkhởixướngthuyết"ngườibiếnhình"hoặclà"ngườiđộtbiến"tronglịchsửthếgiớitựnhiên:nhưlàcuốn"Tómtắtlịchsử"đãthêmvàolầntáibảnthứbacủacuốnsáchNguồngốccủamuônloài(vàđượcinlạitrongquyểnsáchnày)chỉra,trongnửađầuthếkỷ19,những

ýtưởngvềlýthuyếtcủaDarwinđãtừngxuấthiện,vàDarwinrõràngtìmratronglýthuyếtcủamìnhcónhữngýtưởngđó.

NhưngchínhsựgiảithíchcủaôngvềcáchmàmuônloàithayđổivàpháttriểnđãlàmchotácphẩmNguồngốccủamuônloàitrởnêấnđộcđáo,cỏmộtkhônghai."Sựlựachọncủathiênnhiên"đượcđịnhnghĩalà"sựduytrìnhữngbiếnthểtốtvàloạibỏnhữngbiếnthểxấu",ởđây,cụmtừ"sựduytrì"nóiđếnmộtquátrìnhtrongđỏcáccơthểkhỏehơnhoặclà"thíchhợphơn",đượctrangbịvớinhữngbiếnthểhữuíchdùcóbéhơnxétvềmặttỷlệ,cónhiềukhảnăngtồntạivàtáisinhhơnhơnnhữngcơthếyếu.Dođó,vôsốthếhệcácloài"thayđồi",theocáchmànhữngthựcthểphùhợphơn,cókhảnăngthíchnghicaohơnđãthaythếdầndần-hoặcđangthaythếliêntục-nhữngthựcthểcóítkhảnăngthíchnghihơnvànhưvậy,theoquyluậttựnhiên,chúngđãbịtuyệtchủng.NhữngnhànhângiốngchimbồcâuđángkínhcủaDarwinđitheomộtphiênbản"nhântạo",yếuhơncủaquátrìnhlựachọnnày;mộtngườinhângiốngtốtchỉchophépnhữngcongiốnggiỏinhấtsinhsản,vàloạibỏnhữngconyếukém.Nhưng"conngườichỉcóthểtácđộngtớinhữngvậtthểbênngoàihữuhình",trongkhiđó,thiênnhiên"cóthểtácđộngtớimọicơquanbêntrong,tớimọisựvậtvôhìnhcủakhácbiệtvềthểtrạng,tớitoànbộcơchếđờisống";nănglựctuyệtđốicủasựlựachọntựnhiênlàhầunhưkhôngthểđođạcđược.

Ngườitathườngnóirằngsựlựachọntựnhiêndiễnrahàngngày,hànggiờ,trênkhắpthếgiới,trongmọibiếnthể,thậmchílànhữngcáinhỏnhất;loạitrừnhữngcơthểxấu,duytrìvàpháttriểntấtcảcơthểkhoẻ;hoạtđộngmộtcáchthầmlặngvàvôhình,bấtcứnơinàovàbấtcứkhinàocơhộixuấthiện,biếnđốitheohướngtíchcựcmỗicơthểsốngtrongmốiquanhệvớiđiềukiệnsốnghữucơvàvôcơcủanó.Chúngtakhônghềnhìnthấybấtcứđiềugìtừnhữngthayđổichậmchạpcủaquátrìnhnày,chođếnkhibàntaythờigianđểlạidấuấncủamìnhsaumộtthờikỳdài...

Lýthuyếtnàydựatrênmộtvàinhântốcầnthiết.Thứnhất,đólàtồntại"mộtthểnguyênthủy",nguồngốccủabànthân"sựsống",màDarwinkhẳngđịnhcôngviệccủaôngkhôngthể"giảithíchhaycanthiệp"được.Sauđó,mộtkhoảngthờigiandàichậmchạptrôiqua,khôngthểnhậnthứcđượchaylàcáimàbâygiờchúngtagọilà"thờigiansâu",thôngquađó,nguồngốccủasựsốngbắtđầuđadạnghóathànhvôsốhìnhtháisựsốngtựnhiênvàcuốicùngtrởthànhnhữngcơquanphứctạpvà"hoànthiện"nhưlàmắtngườichẳnghạn.Tronggiaiđoạnthếkỷ19mànhàthờcóvaitròkhálớn,môn"thầnhọctựnhiên"truyềnthống,đượcthiếtlậptrongcôngtrìnhtácphẩmcùngtêncủaWilliamPaley(1802)vàkếđóđượctrântrọngnhắcđếntrong

rấtnhiềuBridgewaterTreatisesquyềnnăng,nhữngcấutrúcbộphậnnhưkiểucủamẩtngườiđượcgiảithíchbởikháiniệmquyềnlựctuyệtđốicủaChúatrời:chúnglàsảnphẩmcủaĐứcChúa.NhưngtrongtácphẩmNhữngnguyênlýcủaĐịachấtgồmbaphầncủaCharlesLyellvớilýthuyết"đồngnhất"haytiệmtiếnluậnvềquátrìnhđộtbiếnđịachấtdườngnhưtiêudiệtsựtồntạicủatráiđấttrongkinhthánh6.000năm,thaythếnóbằngmộtgiaiđoạn"hoàntoànkhôngthểhiểuđược"cầnthiếtchosựtiếnhóacủanhữngthểvôcùngphứctạp.Tuyvậy,DarwinchorằngsẽlàchưađủnếuchiđọccáctácphẩmcủaLyellvàcácchuyênluậnkhácvềsựhìnhthànhcủađánhằmđểnhậnthựcđúngđắnsựmênhmôngrộnglớncủagiaiđoạntiếnhóasâuthẳm:"Hằngnăm,mộtngườiphảitựmìnhtìmhiểunghiêncứuvôsốđịatầngchồnglênnhau,vàquansátbiểnbàomònnhữngtàngđánhiềutuổi,tạonênnhữngtầngtrầmtíchmới,trướckhianhtacóthểhivọnghiểuđượcmọithứtheodòngthờigian,nhữngtượngđàikỷniệmxungquanhchúngta".

Quátrìnhlựachọncũngđượcchứngthựcnhờvàoviệcsuyxétxemliệuthếgiớitựnhiênsẽtrôngnhưthếnàonếukhôngcóquátrìnhsànglọcnày.Điềucốtyếuởđâylàsốlượngloàicóthểtồntạiíthơnsovớisốloàisinhra:nguyêntắc"tăngtheocấpsốnhân",nếutấtcảcáccáthểvàrấtnhiềutrứngvàgiốngcủachúngcóthểtồntạivàsinhsảnkhôngđượckiểmsoát,tráiđấtnàysẽsớmbịbaophủ-"trànngập"bởi"dòngdõiconcháucủamộtđôiduynhất",thậmchílàloàivoicáitolớnchậmchạp,màtheosựtínhtoáncủaDarwinđẻ3cặptrongvòngđời60nămcủachúng,sẽtạorasốlượng15triệuconvàocuốithểkỷ15trongquátrìnhtồntạicủachúng.Đểchohệthốngtựnhiêncóthểpháttriểntồntạiđược,"quátrìnhtranhđấuchosựsinhtồn"làkhôngthểthiếu.Ởđây,vớinhữngngườinhângiốngchimbồcâu,Darwintỏramâuthuẫnkhisửdụngmộtvídụ"thiếutínhthuyếtphục"trongthếgiớiloàingườiđểminhhọachomộtnguyênlýmạnhmẽhơnrấtnhiềucủatựnhiên;trongtrườnghợpnày,gâynhiềutranhcãi,tácphẩmcủaThơnasMalthus,cuốnBàiluậnvềdânsố(1798)chorằngdânsốloàingườisẽluônluônvượtquánguồnsinhkếcủamìnhtrừkhichịusựcanthiệpgiớihạncủatựnhiênhoặccóýthứccủaconngười.Đấutranhsinhtồnlà"họcthuyếtcủaMalthusđượcápdụngtrênrấtnhiềulĩnhvựccủavươngquốcđộngvàthựcvật";vớiquánhiềunơitrongtựnhiênđểkhámphá,sựlựachọntựnhiêntheonghĩanàycóthểđượccoilàđểtậndụngbấtcứsựđiềuchỉnhnàotrongđiềukiện-từsựxuấthiệncủamộtcâytạimộtkhuvực,tớisựthayđổithờitiếtdàihạnhoặclàkhắpnơi-nhằmđểchứngthựcnguyênlýcủasựhủydiệt;vì"sựtuyệtchủngvàsựlựachọntựnhiênluônluônsonghàng".

Cuốicùng,lựachọntựnhiêncũngdựavàochínhsựthayđổi.Lýthuyếtcủa

Darwinhìnhnhưlàđưaramộtlờigiảithíchvềtínhnăngđộngđadạngcủathếgiớisựsống,nhưngnólạichiphảnánhnhữngkếtquảlogiccủasựbiếnđổi,vàkhônghoặclàkhôngthểtínhđếnsựbiếnđổicánhân.Nếusửdụngmộttrongnhữngminhhọagiảthiếtcủacuốnsách:nếumộtconsói,màsănrấtnhiềuconvậtkhácnhaubằngkỹnăngsănmồi,sứcmạnhvàtốcđộcủanósẽsốngởvùngmàtạiđónhữngconmồinhanhnhất,conhươu,vìmộtlýdonàođótănglênvềmặtsốlượngtạithờiđiểmkhanhiếm,vàkhinhữngconmồikhácgiảmđivềmặtsốlượng,thìchúngtacóthểsuyrarằng"nhữngconsóinhanhnhấtvàkhéoléonhấtsẽcónhiềucơhộitồntạihơn,vàdođóđượcduytrìvàđượclựachọn";nguyênnhânnàokhiếnchoconsóinàynhanhhơn,khéoléohơnconsóikhác,hoặclà,cụthểhơn,làhơnchamẹchúngtrongquátrìnhsănmồi?NhưDarwinđãphảithừanhận:"Sựkémhiểubiếtcủachúngtavềquyluậtđổithay"-vàbằngsựámchỉ,vềquyluậtditruyền"làrấtnghiêmtrọng".SựxuấthiệnsángngờicủaJeanBaptisteLamarck,mộttrongnhữngbậctiềnbốinổitiếngvềbiếndạngsốngcùngthờiDarwin,làđủchothấynhữngvấnđềcủabiếnđổivàditruyềnđượcDarwinquantâmnhưthếnào,vàtầmquantrọngcủachúngđượcthểhiệnởchươngnămcuốnsáchnày.

TrongcôngtrìnhnghiêncứuTriếtlývềđộngvậthọc(1809),Lamarcklầnđầutiênnêuralýthuyếtcủaôngvềsựkếthừanhữngtínhcáchthuđược.Thôngquasửdụngvàthóiquen,nhữngcáthểcóthể,theonhưlýthuyếtnày,khôngchỉthayđổithểtrạngcủachúngnhằmthíchnghivớimôitrườngmớimàcònditruyềncácđặctínhđóchoconcháuchúng.NhữngđặcđiểmhìnhthoidàithườnglànhữngcáiđượclấylàmvídụminhhọachủnghĩaLamarck;cólẽbởivìhiệuứngthịgiáctrựctiếpcủachúng:cổcủaconhươucaocổ,châncủaconchimcaocẳng.Lamarckdođótinrằngtrongmộtcơchếtiếnhóatừtừ,giốngnhưsựlựachọntựnhiên,làmgiảmđitínhcốđịnhcủacácloài;nhưngtácphẩmcủaôngcũngkhôngloạitrừkhảnăngtồntạithếhệtựphátcủanhữngkiểumới,vàđượcdựatrênmôhìnhkỹthuậtcủalòngkhátvọngvàsựcảithiệnmàngườitachorằnglàmangtínhtrừutượngnhưlàbảnthânchủnghĩaloài,vẫncóngườitinlà"quanđiểmcủaLamarckvềquátrìnhtiếnhóavẫncònnổitiếng"[2]

NhữngdònghồikýmàDarwinviếtvàonhữngnăm1840chothấyôngítcóthờigianđểnghiêncứucáckhíacạnhvấnđềtrongtácphẩmcủaLamarck,vàtrongchương"Nhữngquyluậtcủasựthayđổi"củacuốnsáchNguồngốccủamuônloài,chúngtasẽthấyôngđưamộtloạtcácphươngphápthaythếlýgiảicho"điềukiệnnhântạo"củacácconvậtmớiđượcsinhra:sựphụthuộccủahệthốngsinhđẻvàonhữngđổithaytrongđiềukiệnsống;haylànguyêntắccủasựtươngquantăngtrườngnhờđómànhữngbiếnđổinhỏ

nhấtđịnhsẽdẫnđếnnhữngthayđổikháccủacấutrúc.Mặtkhác,quaytrởlạivớinhữngngườinuôichimbồcâucủaông,thựctếcủạnhângiốngtạigiađãkhiếnDarwin"hoàntoàntin"rằng"việcmộtvàiconvậtnuôitrongnhàsửdụngcácbộphậnnhấtđịnhcủachủngtalàmchonhữngbộphậncơthểđópháttriểnvàtora,vàngượclạiviệckhôngsửdụngsẽlàmsuyyếuchúng;vànhữngthayđổinhưvậysẽđượctruyềnsangđờisau".ThậtlàthúvịkhichúngtathấyDarwin,trongsuốtcảchươngđó,liêntụcquaytrởlạivà“làmxiếc”vớinhữngthứbênlềthóiquenvà"cácnguyênlýchính"củasựkếthừa.CònDarwin,trongmộtchừngmựcnàođó,dựavàocôngtrìnhcủaLamarckvẫntiếptụclàchủđểgâytranhcãigiữanhữngnhàbìnhluậnvềông.Songđiềurõràngởđâylànếusựchọnlựatựnhiênởmộtmứcđộnàođócóthểdựbáođượcdựatrênmộtmứcbiếnđổinhưngnhỏgiữaconcáivàbốmẹthìnósẽcầnmộtcơchếlýgiảichoquátrìnhditruyền,vàsựbiếndạngcủavậtchấtẩntrongquảtrìnhsinhsản.Chúngtabâygiờgọiquátrìnhcơchếnàylà"gen"-mộtthuậtngữ,mộtkhoahọcmàvàonăm1859,Darwinkhônghềbiếtđến.TiếptụccôngtrìnhnghiêncứucủaGregorMendel,mộtnhàsưngườiBohemianAugustunian,ngườiđãđặtnềnmóngchongànhkhoahọcnàyvàonăm1865(nhưnglạikhôngđượcbiếtđếnchotớiđầuthếkỹhaimốt),vàcùngvớithờigian,chúngtacóthểvẽđượcbảnđốgenngười,chínhmụctiêunàyđã,đangvàsẽthôithúcchúngtanângcaohiểubiếtcủamìnhbằngviệcđọccuốnNguồngốccủamuônloàivớinhữngkiếnthứccủachúngtavềgenditruyền.

Trongcuốntiểusửsốngđộngcủamình,haiôngAdrrianDesmondvàJamesMooređãthuhútđượcsựquantâmtớingànhnghiêncứubệnhlýhọcmớilạmàDarwintheođuổikhitrưởngthành.KhibắtđầukhóahọccaohọctạitrườngBeaglevềquátrìnhchuyểnhóa,Darwinđãbịmắcchứngđaunửađầu.Cănbệnhnàyđãhànhhạông,làmông"khôhéotrêngiườngbệnh,cảmthấynhưđangbịtratấntànbạo";cuốicùng,"mộtphầnbacuộcđờilàmviệccủaôngchìmtrongsựđauđớn,runrẩy,nôntháo,vàdìmngậpôngvàobănggiá"[3].SựđauđớnvềthểxácvànhữngcuộcxungđộttưtưởngmàcùngvớinhậnthứcngàymộtrõrệtrằngnhữngquanđiểmcủaôngkhácxasovớihọcthuyếtchínhthốngThiênchúagiáođượcthểhiệnrấtrõtrongquátrìnhpháttriểnýtưởngchocuốnsáchnày.Bắtđầubằngnhữngquyểnghichépvềsựđộtbiếnloàivàonăm1837,Darwinđãhoànthànhhaibảntómtắtsơbộtrongnăm1844.Nhưngcảhaibảnthảonàyđềukhôngđượcbiếtđếnrộngrãi.Ôngtiếptụccốgắngvàchoxuấtbảnnhữngnghiêncứugâytranhcãihơn,chẳnghạnnhưnghiêncứucủaôngvềcấutrúcvàvịtrícủanhữngrặngsanhô,vềconhàu,trongkhivẫnâmthầmtheođuổinhữngýtườnglýthuyếttáobạo.Nhữngbàiviếtvàláthưcủaôngtronggiaiđoạnnàybịgiánđoạnbởinỗisợhãivàsựcamchịu:ôngcảmthấymìnhđãdànhtrọncuộcđờicho

một"suynghĩkỳquặc",nógiốngnhưthúnhận"tộigiếtngười":"Ồ,bạnlàngườitheochủnghĩaDuyvậtbiệnchứng",ôngthườngtựchỉtríchmìnhmộtcáchhàihước.Chođếntrướcnhữngnăm1850,cácbàinghiêncứucủaôngđượcviếtthànhmộtcuốnsáchdày,khôngcósựkếtthúc,Sựlựachọncủatựnhiên,thuthậpnhữngdẫnchứngvềquátrìnhnàymộtcáchcẩnthậnsongrấtkhókhăn.Khảnăngđểcuốnsáchcóthểramắtcôngchúnglàxavời.Nhưngcuốicùng,ôngcũngviếtratấtcảnhữngsuynghĩthậtcủamình;sựimlặngtrongôngđãbịphávỡbởiyếutổbênngoài.

AlffredRussellWallace,mộtnhàtựnhiênhọccũnglàmộtngườitheochủnghĩaxãhộitrẻtuổinghiêncứuvàtìmhiểuvềquầnđảoMalay,đãtraođổiýtưởngvớiDarwin,vàgửichoôngmộtvàimẫuvậtthínghiệm.ÔngWallacecũngđưaracácquanđiểmcủaôngvềlýthuyếtcủacơchếtiếnhóa.SựkiệnnàymàquađóDarwintìmthấynhữngđiểmtưởngđồngtronglýthuyếtcủamìnhđãlàmDarwincảmthấyhếtsứcsungsướngvàkhuyếnkhíchWallacetiếptụcpháttriểnlýthuyếtđó.Vàongày18tháng6năm1858,mộtbứcthưdài20trangđượcWallacegửiđếnchoDarwin.Trongbứcthưchứađựngmộtbảnđềcươngsơlượcvềlýthuyếtcủasựlựachọntựnhiên.Khôngthểcưxửnhưmộtkẻthiếuvănhóa,DarwinđồngýgiúpcôngtrìnhnghiêncứucủaWallacecóđượcsựquantâmrộngrãicủacôngluậntrongkhiôngphảiđốimặtvớisựthựcphũphànglàsựchậmchạpđođểchỉnhsửatàiliệuđãkhiếnôngtrởthànhngườiđếnsau.SaukhithamkhảoýkiếnvớiCharlesLyellvànhàthựcvậthọcJosephHooker,mộtthỏaướcđãđạtđược:bứcthưcủaWallacevànhữngđoạntríchcóliênquantừcôngtrìnhnghiêncứucủaDarwinsẽđượcđọccùngmộtlúctrongbuổihọptạiHiệphộiLinneanởLondonvàongày1tháng7năm1858.SựvắngmặtcủaDarwintrongbuổihômđólàdoôngđượcbáotinvềcáichếtcủacậucontraibébỏng,Charles,dobệnhbanđỏ.Dođó,tạithòiđiểmtồitệấy,rõrànglàôngcầnxuấtbảntácphẩmcủamìnhmộtcáchnhanhchóng.TrongkhoảngthờigianđinghivớigiađìnhtạiđảoWight,thờigianandưỡngvàtrịbệnhởMoorParktạiSurrey,vàthờigianởnhà,DarwinđãhoànthànhxongcuốnNguồngốccủamuônloàitrongvòng10thángvàchủyếulàtừtrínhớ.CuốnsáchđượcxuấtbảnbởiJohnMurraytrongtháng11năm1859,vàbánchạyđếnnỗimàkếhoạchtáibảnlầnthứhaiđượcđưarangaylậptức.

SựmôtảcủaDarwintrongcuốnsáchđóvớiquanniệmlà"mộtcuộctranhluậnlâudài"xácnhậnđánhgiácủachúngtavềcuốnsáchlàsâusắcvàphongphúvềnộidung-luônluôntỉmẩn,tuycóđôichỗchưađượcnhưý,nhưngthườnglàsinhđộngvàđầyxúccảmtrongkỹnăngthuyếtphục.Nhậnthứcrõvôsố"khókhăn"trongquátrìnhtrìnhbàylýthuyếtcủamình-khôngcóbằngchứngcụthểtrongthiênnhiênvềnhữngdạngchuyểnđổi,haysự

thiếusótcủanhữngtảiliệuđịachất,đâychỉlàhaivướngmắcnhấtđổivớiDarwinđôikhingườitacócảmgiácnhưDarwinthíchdựnglênnhữngchướngngạivậtđốivớimìnhhơnlàrũbỏchúng.TácphẩmNguồngốccủamuônloàitựtranhluậnvớibảnthânnó,haynóichínhxáchơnlàvớimộtngườiđốithoạitưởngtượng-"anhtangườimàtinvàovôsốhànhđộngriêngrẽcủasựsángtạo"-ngườimàlúcnàocũngsẵnsàngnêuracácýtưởngcầnthiếtđốilậpvớingườitheochủnghĩasángtạoluận.Tuythể,sựxuấthiệncủasựthậtkhôngthểchốicãitấtnhiênluônluôncóthểgâyấntượngtốtchongườiđọc.Homnữa,khingườiđốithoạitheotrườngpháisángtạoluậnphảiđốimặtvớiviệcgiảithíchsựtồntạilâudàicủanhữngđặcđiểmtiếnhóamặcdùkhónhậnbiếtvềnhữngnguyênlýthiếtkế,chẳnghạnnhưchâncómàngcủaloàivịtsốngtrêncạn,haylàloàichimgõkiếnsốngởnhữngcánhđồngkhôngcócâytạiLaPlata,chúngtanhậnrarằngnhữngbằngchứngđóđứngvềphíaDarwin.

CôngtrìnhnghiêncứugầnđâycủaGillianBeervềđiểmchínhcủaDarwinnhấnmạnhnhàkhoahọcxéttrênmộtvàikhíacạnhquantrọngphụthuộcvàongônngữgiốngnhưbấtkỳ“nhàsảnxuấtkiếnthức”nào[4].Ngônngữthểhiệnkiếnthức,vàkiếnthứclàsứcmạnh,nhưngngônngữcũngnổitiếnglàbấttínvàkhỏlường,luôncónguycơlàmsailệchhoặcnóigiảmnhữngýmàtathựcsựmuốntruyềnđạt.Thậmchílàbảnthâncụmtừ"sựlựachọncủatựnhiên"cũngkhôngphảilàngoạilệ,màđoạntríchsauđangmộtlầnnữaminhhọa:

Ngườitathườngnóirằngsựlựachọntựnhiêndiễnrahàngngày,hànggiờ,trênkhắpthếgiới,trongmọibiếnthể,thậmchílànhữngcáinhỏnhất;loạitrừnhữngcơthểxấu,duytrìvàpháttriểntấtcảcơthểkhoẻ;hoạtđộngmộtcáchthầmlặngvàvôhình,bấtcứnơinàovàbấtcứkhinàocơhộixuấthiện,biếnđốitheohướngtíchcựcmỗicơthểsốngtrongmốiquanhệvớiđiềukiệnsốnghữucơvàvôcơcủanó.

Xétvềmặtngônngữhọc,cụmtừ"sựlựachọn"hàmýmộtnhântốcủasựlựachọncóýthức;mộtaiđóhoặccáigìđóphảitiếnhànhquátrìnhchọnlọc,nhấtlàkhiquátrìnhnàykếthợpmộtvàiđộngtừnhư"xemxétkỹlưỡng","loạibỏ","duytrì","thêmvào"và"làmviệc".Cóphảilànókhôngđểchocụmtừdễdàngquên"khôngnhậnthức",hoặclàmộtchúthạnchế"Ngườitacóthểnóirằng",ngườiđọccóthểđượcthathứkhichorằngtrongphầnnày,DarwincốgắnggánSựthiếtkếsángtạochoquátrìnhđó,chodùthậmchílànộidungchínhtrongcôngtrìnhnghiêncứucủaônglàđểphảnbácsựcanthiệpsiêuhìnhnhưvậy.Hơnnữa,tạiđiểmnàytrongbàiviếtcủaDarwin,"sựlựachọncủatựnhiên"liêntụcxuấthiệnbằngmộtphươngpháp

diễnđạtquenthuộchơnvề"tácnhâncủatựnhiên;chínhlà,từbàiluậnvềgiốngmàtrongđótựnhiênlàgiốngcái,ngườimẹnuôidưỡng,ngườimàchi"lựachọn"nhữngđứaconmàbàcholàtốtnhất"(sựnhấnmạnhcủatôi):"Mọingườiconđượcchọnlựađềuhoàntoàndobàtaquyếtđịnh;vàngườiconđóđượcđặttrongmộtmôitrườngsốngthíchhợpnhất".

LiệuởđâychúngtacóthểrútrakếtluậnrằngDarwinkhônghoàntoànkiểmsoátđượcngônngữmàôngsửdụng?Haylà,rằngnhữngnguyêntốcủatácnhântrong"sựchọnlựa"và"tựnhiên"đãgiúpônglàmhàilòngnhữngđộcgiảtheotrườngpháichínhthốngtrongkhilặnglẽđưaralýthuyếtthựccủaôngdướivỏbọcđó?Sựthựclàmộtđiềugìđóphứctạphơn,làsựhòatrộncủahai,dựatrênmộtthựctếlàngônngữchắcchắnthểhiệnthếgiớitrongngữcảnhnhânchủnghọchaylàlấyconngườilàmtrungtâm.Ôngkhẳngđịnhtạimộtđiểm"TôinêntuyênbốrằngviệctôisửdụngcụmtừĐấutranhsinhtồntrongngữcảnhrộngmangtínhẩndụ,baogồmsựphụthuộccủamộtcácthểvàocáccáthểkhác,vàbaogồm(điềunàyquantrọnghơn)khôngchỉsựsốngcủacácthểđómàcòncảkhảnăngduytrìgiốngnòi".Giốngnhưcụmtừ"sựlựachọncủathiênnhiên",cụmtừ"đấutranhsinhtồn"làmộtphépẩndụ;nónhưthểlàtựnhiênlựachọn,haylànhưthểmọisinhvậtliêntụcđấutranhchosựtồntạicủachúng.Nhữnghìnhmẫucùngphụthuộc,vàhoạtđộngcủa"sựđấutranh"mangtínhtrừutượnghơnnhiều,khôngchìđơnthuầnlàsựcạnhtranhcủahailoàiđộngvậtnàođógiànhnhaukhuđất,vàlàmthayđổiđángkểýnghĩacủaphépẩndụ.Tuynhiên,điềuchínhxáclàngữnghĩa"rộngmangtínhẩndụ"màgiúpcuốnNguồngốccủamuônloàirấtdễdẫnđếnkiểuhiểunhầmđóhoặclàsựvậndụngsángtạomàDarwin,trongnhữnglầntáibảntiếptheobảnthảođưaraởđây,cốtìmkiếmsựgiớihạnvàkiểmsoát[5].

Ngàynay,"chủnghĩaDarwin"và"ngườitheochủnghĩaDarwin"lànhữngthuậtngữquenthuộcđốivớichúngta.Dovậy,khiđọccuốnNguồngốccủamuônloàitứclàchúngtađangtậndụngcơhộixemxétxemkiếnthứcchungđấyquanhệgầngũiđếnmứcnàovớinguồnmàđượccoilàkiếntạorachúng.Bờivìcóthểngườitasẽsửdụngnókiếnthứcđónhưngcũngcóthểlạmdụngnóvàcórấtnhiềuthứtrong"chủnghĩaDarwin"và"ngườitheochủnghĩaDarwin"màchúngtacólẽsẽkhôngtìmthấyởDarwin.Hãylấyđoạndẫnsauđâyvềnguyêntắcchungcủa"ngườitheochủnghĩaDarwin"làmvídụ:

...sựlựachọncủatựnhiênliêntụctìmcáchtốiưuhóatấtcảcácphầncủamộttổchức.Nếutrongđiềukiệnsốngbịthayđổi,mộtcấutrúcmàtrởnênkémhữuích,thìbấtkỳsựsuygiảmnàodùnhỏtrongquátrìnhpháttriển

củanósẽđượcquátrìnhlựachọncủatựnhiênnắmlấy,bởivìcấutrúcđósẽđượchưởnglợidokhôngbịlãngphídinhdưỡngđểxâydựngnênnhữngphầnvôích.

Dokhôngnằmtrongvăncảnh,chúngtacóthểdễdànghiểucụmtừ"tổchức"ởđâytheonghĩaquenthuộclàmộtcôngtythươngmại,chodùlàcơquanhợpnhấtđượcnóiđếnlàmột"cáthể"sống.Theonghĩacơbảnnhất,tácphẩmNguồngốccủamuônloàilàmộttácphẩmcủakinhtếhọc,củatựnhiên-nhưlà-nềnkinhtế;vàlịchsửcậnđạicủachúngtachứngkiếnsựlớnmạnhcủachủnghĩatựdomới,thịtrườngtựdo,trongnhữngnăm1980,vàsauđólàsựsụpđổcủaLiênbangXôviếttheochủnghĩaCộngsản,sựchấpnhậnrộngrãimốiquanhệkinhtếcủatưbảnchủnghĩa.Nhữngbiếncốđócóthểkhiếnchúngtahiểunộidungcuốnsáchtheonghĩanólàmộtmộtsựkhẳngđịnhrằngtrậttựkinhtếxãhộicủakiểunàylà"tựnhiên"hơncáctrậttựkhác.Mặcdùkhônghềámchỉrằngngônngữđượcsửdụngtrongcuốnsáchlàngônngữcủanhữngnhàquảnlýdoanhnghiệpđươngđại,nhưngmộtđiềukhôngthểphủnhậnlàngôntừcủanghệthuậtquảnlýkiểumới-thugọnvàhợplýhóa,nhằmtạoranhữngtổchứcthíchhợpvàgọnghẽhơncókhảnăngcạnhtranhtrongmôitrườngkinhdoanhcạnhtranhkhốcliệtmàtạiđókẻmạnhthìsốngkẻyếuthìbịtiêudiệt-đãđượcmượntừmộtsựlựatrọncủathiênnhiênmà"luônluônthànhcông,xétvềmặtdàihạn,trongviệctinhgiảnmọiphầncủatổchứcngaykhiphầnđókhôngcòncóíchnữa".MộtdoanhnhâncóthểđổicáigìđểchạmvàomộtvậtmàDarwingọilà"bảnnăngtuyệtdiệunhấttrongsổtấtcảcácbảnnăngđượcbiếtđến",bảnnăngcủaông?...sựlựachọntựnhiêndiễnratừtừvàngàycànghoànchinhđiềukhiếnloàiongbaytừnơinàysangnơikhácvớimộtkhoảngcáchnhấtđịnhtheodạnglớpđôi,vàxâynênvàpháhủysápsuốtdọcđườngbay.Loàiongtấtnhiênlàkhôngbiếtchủnglàmtổvớinhữngkhoảngcáchnhấtđịnhxanhaunhiềuhơnlàchúngbiếtnhữnggóccủamộthìnhlăngtrụsáucạnhvànhữngđĩahìnhthoicơbànlàgì.Độnglựccủaquátrìnhlựachọntựnhiênlàsựtiếtkiệmsápong,từngbầycábiệttiếtkiệmđượcnhiềusápongnhấtlàđànongthànhcôngnhất,vàsẽditruyềnlọiđặctỉnhtiếtkiệmcóđượcquaquátrìnhthíchnghivớimôitrườngsongchocácbầykhác,vànhưvậycócơhộitổtnhấtđểtồntạitrongcuộcđấutranhsinhtồn.

Điểmchínhởđâytấtnhiênlàtínhđúngđắncủaviệcđưarasựsosánhdễdànggiữathếgiớitựnhiênvàthếgiớiconngười.PhảichăngDarwinkhôngphảilàmộtnhàtựnhiênhọc?Dodó,chúngtakhôngthểđểkhoahọccủaôngđứngmộtmình,chốnglạisựquyếnrũđểápdụnglýthuyếtcủaôngvàothếgiớiloàingười,chodùlàcáthểhayxãhội?Chođếntrướcthếkỷ19,mộtđiềurõrànglàcâutrảlờichonhữngđiểmtrênlàmộtsựphủđịnhphức

tạp."ChủnghĩaDarwinxãhội"thâmnhậpvàđưarabằngchứngvềquátrìnhpháttriểncủanhữngkhoahọcmớivềconngườichẳnghạnnhưnhânchủnghọc,kiếnnghịmộtmôhìnhđổilập,cótrậttựvàtiếnhỏacủasựpháttriểnnhững"kiểu"dântộcmàsonghànhcùngvớisựtrỗidậycủacácquốcgianhànước.CôngtrìnhnghiêncứucủaFrancisGaltonvềtríthôngminhditruyền,dựavàocuốnNguồngốccủamuônloài,làtácnhânchosựpháttriểnlýthuyếtmới-thuyếtưusinh.Thuyếtnàydựatrênmộtnguyênlýcủakhoahọcsinhhọc-xãhộimàphátbiểurằngkẻyếu(tứclà"ngườinghèo",tầnglớpdânlaođộnghoặclàcónguồngốc"thấpkém")khôngđượckhuyếnkhíchsinhđẻtrongkhiđókẻmạnh(tứclànhữngngườigiàucóquyềnlực)lạiđượckhuyếnkhích[6].SaukhicóđượcảnhhưởngnhấtđịnhtronggiớichínhtrịnướcAnhtrongnhữngnămtrướcchiếntranhThếgiớithứnhất,thuyếtưusinhdườngnhưbịtoàngiớikhoahọcphảnbác.Nhưnglịchsửthếgiớiởthếkỷ20đểlạinhữngdấuấnkhùngkhiếpliênquanđếntínhthượngđẳngdântộc,vàcácđịnhluậtcủathuyếtưusinhdườngnhưliêntụcámảnhcuộcnghiêncứukhoahọctiêntiếnnhấtcủachúngta.TiếntriểntrongdựánBộgienngườiđangbịgiánđoạnbởinhữngcuộcthảoluậnđầylongạivềsựbiếnđổigen,vàsẽgâynênnhiềucuộctranhcãikiểunàyhơntrướckhidựánđókếtthúctrongmộttưomglaikhágần.

Vớicáchnhìnđó,ngườitalậpluậnrằngDarwin"quáhiềnlành"khichấpnhậnđểchonhữngngườitheochủnghĩaDarwinxãhộilạmdụngtêncủaôngtrongkhiđómụcđíchthựcsựcủacôngviệcônglàm,làtốt,nhưnglạibịđặtsangmộtbên[7]:Cuốnsáchgiàutínhhìnhtượngvàýtứnhưngnókhôngbaogiờcóthểbịtróibuộcvàonhữngmụcđíchnhânđạocơbảncủatácgiả.Hơnnữa,sựgánghépcủacuốnNguồngốccủamuônloàivớichủnghĩatưbảnủnghộthịtrườngtựdotronggiaiđoạngầnđâyđóngvaitrònhưlàmộtthứgợichomộtvàingườinhớrằngsựlựachọncủathiênnhiênbảnthânnólàmộtsảnphẩmcủanhữngvéctơlịchsửtrongthờiđạicủahọvàvịthếcủauyquyềnkhởiđầu:đúngvậy,củagiaiđoạngiữathờiVictoriancủanướcAnh.Đứngừênquanđiểmnày,khoahọccủaDarwinlàmộtthídụcủagiaicấptưbảnđầyquyềnlực,làmchủquốcgiacôngnghiệppháttriểnđầutiêncủathếgiới,vànhìnthấytrongtựnhiênhìnhảnhcủasựtiếtkiệmvànguồnnănglượngkhôngbaogiờngừngchảycủachínhnó;sựlựachọncủatựnhiênvừalàsựthểhiệncủagiaicấptưbản,chủnghĩatựbảntựdovàvừalàcôngcụđượcsửdụngnhưlàýthứchệ.ChúngtanênnhớrằngthânthếcủaDarwingắnliềnvớigiađìnhWedgwoods,vìthếkhiaiđóliênhệMalthustớicôngviệcđangpháttriểncủaDarwincóthểítgâyrangạcnhiênchomọingười.CóvẻnhưlàmộtsựtrùnghợpngẫunhiênkhikèmtheoquyểnNguồngốccủamuônloàitrêndanhsách1859củaMurray,làcộtmốccủachủnghĩakinhdoanhcáthể,tácphẩmTựgiúpmìnhcủaSamuelSmiles.

NhưngnếuchínhtrịlàvấnđềchủđạothìcuốnNguồngốccủamuônloàicũngcótầmquantrọngkhôngkémgì.ỞParaguay,sốlượng"mộtloàiruồinàođó"màđẻtrứngtrênrốnnhữngconngựahoangvừamớisinh,giasúcvàchó,đônghơnsốlượngchimsâuănnhữngconruồinày.Nhữngconchimsâuđóđếnlượtmìnhlạilàmmồicholoàidiềuhâuvàcácconvậtănthịtkhác;nếuloàiruồibịgiảmđivềmặtsốlượng,sốlượngngựa,giasúcvàchósẽtănglênvànhưvậylàmthayđổithảmthựcvật.Sựthayđổinàytớilượtnólạiảnhhưởngtớicácloàicôntrùng,vàloàichimsâu...vàcứnhưvậy"mộtvòngtrònphứctạpcủanhữngthayđổikhôngbaogiờkếtthúc".ỞnướcAnh,mèothìsănchuột,vànhữngconchuộtđồngthìsăngàvàphátổcủaloàiongduynhấtmàcóthểlàmtươitốtloạicỏbalá;vìvậy,"chúngtahoàntoàncóthểkhẳngđịnhrằngsựcómặtcủaloàimèovớisốlượnglớntrongkhuvựcđócóthểquyếtđịnh,thôngquasựcanthiệpđầutiênvàođờisốngloàichuộtsauđótớiong,sựpháttriểncủamộtsốloạihoanhấtđịnhtạikhuvựcđó".Đâycóthểlà"cuộcchiếnvĩđạitrongcuộcđời";nhưngnócũnglàmộtminhchứngrằng"mạnglướiquanhệphứctạp"màgắnchặtcácloài"độngvậtvàthựcvật,rấtbénhỏsovớithiênnhiên"vớinhau-haynóicáchkhác,làsựchứngminhcủa"mốiquanhệtươngtácgiữacáccơthểsống".Mốiquanhệnàychặtchẽđếnmứcmàcấutrúccủamỗicơthểsổnglàmộtchứcnăngcủa"tấtcảcáccơthểhữucơkhác"cóthểtrởthànhsựcạnhtranhgiànhlấynguồnthứcănhaylãnhthổ,hoặclàtrởthànhconmồichạytrốnhoặclàconthúsănđuổi.

Cuốnsáchcóýnghĩathựctiễnlớnnhấtkhixemxétmốiquanhệqualại,sựphụthuộclẫnnhaulàđặctrưngcơbảncủanhữnghệsinhtháiđadạng.ChúngtanênnhớrằngnhữngkiếnthứccơbảnvềhệsinhtháitrongcuốnsáchnàymàDarwinđãthuthậpđượctrongchyếnđithámhiểmtrêncontàuBeagle,nằmtrongphạmvicủangànhđịalýsinhvật,cuộcnghiêncứuvềsựphânchiakhônggiansinhtồncủacáchìnhtháisống[8].NhưDarwingiảithíchtronglờimờđầucủacuốnNguồngốccủamuônloài,ôngcảmthấyrấtkhóhiểuvàbịảmảnhbởi"mộtvàithựctếnhấtđịnhtrongsựphânchianơicưngụởNamMỹ"trongsuốtcuộchànhtrình.ChưomgXIvàXIIgiảiquyếtchitiếtvấnđềnày.NhữngsinhvậtbiểnsốngởbờbiểnphíađôngvàtâyvùngNamvàTrungMỹhầunhưhoàntoànbịtuyệtchùng,mặcdùngchúngchỉbịngăncáchbởimộteođấthẹpcủakênhđàoPanama;trongkhiđó,nhữngloàithựcvậtsổngtrêncácđinhnúichâuMỹvàchâuâulạicóthểhoàntoàngiốngnhau.Lờigiảithíchchomộtvàihiệntượngkỳlạnhưvậydườngnhưkhônghềdễdàng:Mộtmặt,cósựkhácbiệtrấtlớngiữacácloàisổngtrongnhữngkhuvựcđịalý,khíhậutươngtựnhau,vàmặtkháclạicósựtươngđồnggiữacácloàisốngtrênlụcđịakhácnhau.

Kháiniệmgiúpgiảithíchnhữngbíẩntrênchínhlàsựdicư.Cộngđồngcácthựcthểsốnghaylàcáchệsinhtháiítnhiềucóthểthẩmthấuquacácđườngbiêngiới,hoặclàchophéphoặclàhạnchếsựnhậpcưvàsựdicư.Ởđây,chúngtalạimộtlầnnữabắtgặppháthiệnthúvịtrongsựtìmtòicủaDarwin:đólàtrongcáchmàhạtgiốngđượcpháttánkhắpđạidương.MộtvàiđộcgiảcóthểquyếtđịnhbỏquanhữngkếtluậnthốngkêcủaDarwin(ConcháucủaJosephHookerđãchâmchọcôngvềtínhkhóhiểuvàkhóđọccủanhữngphầnđó);songvẫncómộtsựhòatrộnkhódiễntảcủađiềunhàmchánvàlýthútrongbàiviếtcủaông:"Trongmộtlầnđithựcnghiệmtôiđãbắtgặpmộtmiếngđấtsétkhôcótớihaimươihaihạtngũcốcdínhvàochânmộtcongàgôvàtrongmiếngđấtđócómộtviênđácuộitobằnghạtgiốngcâyđậutằm"-vàtronglờigợiýcủaôngdànhmộtchútthờigiansuynghĩhiệntượnghàngtriệuconchimcútmỗinămvượtquaĐịaTrungHải;vàliệuchúngtacóthểnghingờrằngmiếngđấtsétdínhvàochânconnhữngconchimđócóthểđôilụcchứamộtvàihạtgiốngnhỏbé?Sửdụngphươngphápphântíchđó,kháiniệmvềsựdítrúcũngđòihỏimột"hiểubiết"vềnhữngquátrìnhđịalýxuấthiệntrongcácthayđổikhíhậusuốtquãngthờigiandài.Từhạtgiốngnằmtrênchânconchim,Darwinđãđưachúngtaquaytrởlạikỳnguyênbănghàchỉtrongvòngvàitranggiấy,vàsựtáchrờicácvùngđấtcókhíhậulạnhvà/hoặckhíhậuônhòadướitácđộngcủathay'đổikhíhậuđịalýgâynênsựcôlậpcủamộtvàivùngđịalýcáchxanhaunhưnglạicónhiềuđiểmtươngđồng.

Điểmmấuchốtcủacôngviệcđòihỏinhiềunghiêncứuvàtìmtòivềquátrìnhditrú:tuynhiênchủngtakhócóthểtườngtượngđượchếttínhphứctạpcủanhữngtácnhânảnhhưởngtrongmộthệsinhthái,chínhlàcộngđồngluônluônlàmộthệthốngvậtlýđóng.Mặcdùthuậntiệnnhưngnóđôikhidườngnhưthừanhậnsựsángtạođặcbiệtvàsiêuhìnhcủanhữngloàigiốngnhautạicácđiểmkhácnhautrêntráiđất.Mộtsựgiảithíchkhoahọcluônluôncóthểđưaranếunhưchúngtađượctrangbịđầyđủkiếnthức,giốngnhưsựlựachọncủatựnhiênlúcnàocũngcóđưaralờigiảiđápđầyđùchotínhphứctạpcủabấtkỳcơthểsốngnào.Darwinchuẩnbịthựchiệnnhiệmvụchìnhsửalạicáchnhìncủachúngta,giúpchúngtacóquanđiểmmớiđúngđắnvềthếgiới,vềtínhphụthuộclẫnnhauvớiniềmtintưởngchắcchắnnếucóđốilậprằnglýlẽphảichiếnthắng"trítườngtượng"-mộtphiênbản,khôngthểchốicãiđược,củacâuchâmngôncổ:sựthựcluônlạlùngvàbíẩnhơnlàsựviễntường.Thôngquahàmý,khôngnóithẳngra,DarwinkhôngtinvàosựsángtạocủaChúatrờimàchìtinvàotínhđốitrọngcủatoànbộhệthốngthiênnhiên-đólàtấtcảnhữnggìchủngtacỏ;kháiniệm"Đấngsángtạo"nhưxuấthiệntrongcuốnNguồngốccủamuônloàirõràngbịkiềmchếnhiềuvềmặtngữnghĩadonếugiảmtầmquantrọngcủa"Đấng

sángtạo"sẽlàmchotácphẩmcủaônggặpkhókhăntrongquátrìnhxuấtbản.Nhưngcũngcónhữngphiênbảnhoặclàsựgiảithíchvềhệthốngnày:cuộccạnhtranhkhốcliệt;cộngđồngcùngtồntạiphụthuộc.[9]

Cốtìnhtránhbấtkỳkhảnăngxảyranhữngcanthiệpvềtôngiáo,nhượngbộtìnhcảmhoặclàmthỏamãntưtưởngchínhthốngthờigianđó,nhưngDarwinvẫntinrằngsựthayđổitíchcựclàcóthểcó,vàrằngnócóthểtìmthấytrongmọibảnthânlýthuyếtvềtiếnhóa-tríthôngminhcủaconngười.

MộtđiềurấtđángđượcchúýtrongcuốnNguồngốccủamuônloàiliênquanđếấnđộngvậtgiốngngười.Ngườiđọcsẽkhôngthểtìmthấymộtsuyđoánnàovềloàikhilàtổtiêncủachúngta;ngườiđầutiêncầnđượcnhắctớikhinóiđếnsựmờrộngcuộctranhluậnvềchủđềgâynhiềutranhcãikiểunàychínhlàôngT.H.Huxley,bạnđồngnghiệpvàcũnglàmộtngườihoàntoàntinvàoChúatrờicủaDarwin.Darwinđãđoántrướcđượcmột"cuộccáchmạnglớn"tronglịchsửtựnhiênsaukhicuốnsáchnàycủaôngđượcxuấtbản,vớimộtsựchấcchắnngườiđọcsẽnhậnrađâuđótrongtoànbộtácphẩm,vàviệc"nguồngốccủaloàingườisẽđượclàmsángtỏ"vẫnchỉlànguồnthamkhảotrựctiếpđếnnhânloại.Vàlạimộtlầnnữa,điềunàyrấthiếmkhicầntới:sựphảnđốicủacôngluậnngaylậptứcnổilênkhicuốnNguồngốccủamuônloàichứngminhlàcuộctranhcãivớichủđềtiếnhóalúcnàocũnglàcuộctranhluậnvềnguồngốcloàingười.Côngtrìnhnghiêncứumớiđây-củanhàlịchsửAlfredw.CrosbycũngđềcậpđếnnhậnthứcsâusắccủaDarwinvềthếgiớitựnhiêntrongsuốtchuyếnhànhtrìnhtrêncontàuBeaglecóthểkhôngthểtáchrờikhỏisựnhậnthứcvềcanthiệpconngười[10].LuậnđềcủaôngCrosbylàchủnghĩađếquốcchâuâuởthếkỷ19mangnặngkhíacạnhsinhhọccũngnhưchínhtrị,kinhtếvàvănhóa;quátrìnhthựcdânhóaliênquanđến,dùlàngẫunhiênhaycốý,sựnhậpkhẩuquầnthểđộngthựcvậttừLụcđịagiàsangLụcđịatrẻ.Nhữngdạngđộngthựcvậtloạinàyluônluônthắngthếtrướcnhữngcâycỏ,conthúcạnhtranhbảnđịa,làmthayđổinhữngngườibịthựcdânhóathànhhìnhảnhcủanhữngngườithựcdânhóa,vànhờđógiúpchosựcaiquảnthuộcđịadễdànghơn.DarwinviếttrongcuốnNguồngốccủamuônloài"KhixemxéttốcđộkhủngkhiếpmàhànghóachâuâutrànngậpkhắpNiu-di-lânvàcómặttạihầuhếtcácnướccóngườicưtrú,thìchúngtacólẽsẽtinrằngnếutấtcảcácloạiđộngthựcvậtcủaĐechếAnhđượcmangtớiNiu-di-lân,theothờigianmộtsốlượngkhổnglồcácdạngsốngcủaAnhcóthểtrởnênhoàntoànquenthuộcvớinơinày,vàcóthểsẽxóasổrấtnhiềuloàibảnđịa".

Darwincólẽkhôngthểtỏrathờơtrướcmốiliênhệsâusắccủachủnghĩađếquốcxétvềmặtsinhhọcvàchínhtrịtrongthờiđạiôngsống.Ôngchính

làsảnphẩmcủaxãhộiđó,córấtnhiềuđặctrưngcủanó.Tuythế,Darwinvẫnbiếtrằng,bằngkinhnghiệmcủachínhbảnthân,làtínhbềnvữngcủasựsốngđadạngphongphútrêntráiđấtkhôngtươngthíchvớimộtdựánmàtìmcáchsửdụngkiếnthứcvàquyềnlựccủanóđểthốngtrịvàđànáp.Ýtườngchínhcủacáccuộctranhluậntrítuệtrongnửasauthếkỳ19,"Vịtrícủaconngườitrongtựnhiênthựcsựlàvôcùngquantrọng,khảnăngngônngữvàtrítuệcaocủaloàingười,mànhờđómộtlựclượngcódángvẻsiêunhiênđểcanthiệpvàthiếtkếdườngnhưlàcóthể,nhưngkhônghềtáchrờiconngườikhỏithếgiớitựnhiên:chúngvẫnlàmộtsựtrùnghợpthúvịcủaquátrìnhtiếnhóaphứctạpcủatựnhiên,mộtphầncủachuỗiliêntụctrongtựnhiên.Trongthờiđạicủachúngta,khimàtầmquantrọngcủaquanđiểmmớivềtựnhiêndườngnhưcấpbáchhơnbaogiờhơn,vàkhichúngtađangcốdừnglạiđểsuynghĩvềsựkiệnkinhtếchínhtrịquantrọngcủathờigianqua,cuốnNguồngốccủamuônloài,vớitìnhcảmvàsựcảmthôngsâusắc,phươngpháptiếpcậnmờvàbaoquátđốivớitấtcảcáchiệntượng,vàvôsốnhữngứngdụngvàmốiquantâmdườngnhưkhôngbaogiờhếtcủaquyểnsách,cungcấpmộtmôhìnhkiếnthứcvềhệsinhtháimàchúngtavẫnsẽtiếptụccầnđến"

JEFFWALLACE

ĐạihọcGlamorgan

CHÚTHÍCH:

[1]Whig:MộtđảngpháichínhtrịởnướcAnhởthếkỷ18-19.

[2]GillianBeer,Darwin"sPlots:CâuchuyệntiếnhóacủaDarwin,GeorgeEliotvàThểkỷ19viễntưởng,trang25,Ark,London1985.

[3]AdrrianDesmondvàJamesMoore,Darwin,MichaelJosephLondon1991.

[4]XemBeer,Darwin"sPlots,vàOpertField:ScienceinCulturalEncounter,ClarendonPress,Oxford1996.

[5]XemRobertYoung,Darwin"sMetaphor:Nature"splaceinVictorianculture,CambrridgeUniversityPress,1985;đặcbiệtlàchương4,"PhépẩndựcủaDarwin:cóthựcsựlàtựnhiênlựachọn?"

[6]XemFrancisGalton,HerediaryGenius:AnInquìryintoitsLawsandConsequences,JulianFriedmannPublisherss,London1979;FrankMort,

"HealthandHygiene:TheEdwarrdianStateandMedico-MoralPolitics",trongedsJaneBeckettvàDeborahCherry,TheEdwardianEra,trang26-33,PhaidonPressbarbicanArtGallery,OxfordLondon1987

[7]RaymondWilliams,"SocialDarwinism",trongcuốnProblemsinMaterialismandCulture:SelectedEssays,trang89,Verso,London1980.

[8]XemMichaelGhiselin,TheTriumphoftheDarwinianMethodChater2,"BiogeographyandEvolution",UniversityofChicagoPress,1984.

[9]Mộtvídụvềlờichỉtríchmạnhmẽviệccoinhũngngườitheotưbảnchủnghĩahiểusaivềbảnchấtsựlựachọncủatựnhiên,thayvàođóđềxuấtrằng"tínhxãhộimớichínhlàquyluậtcủatựnhiêncũngnhưgiốngnhưcuộcđấutranhchung",xemtácphẩmchínhcủanhàvănNgaPetrKropotkin:MutalAid:AFactorinEvolution,1914(táibảnbởicôngtypháthànhsáchPotterSargent,Boston,Mass).

[10]Alfredw.Crosby,EcologicalImperialism:TheBiologicalExpansionofEurope,900-1900,CambridgeUniversityPress,1986.

LỜIGIỚITHIỆUVỀCUỐNSÁCHCuốnsáchnàylàphiênbảnđầutiên(tháng11năm1859),vớitênđầyđủOntheOriginofSpeciesbyMeansofNaturalSelectionor,ThePreservationofFavouredRacesintheStruggleforLife(Nguồngốccủamuônloàithôngquasựlựachọncủatựnhiên,haylàSựduytrìnhữnggiốngloàitốttrongcuộcĐấutranhsinhtồn).Darwinđãtáibản5lầncósửađổi,lầntáibảnthứsáuvàlàcuốicùngđãramắtđộcgiảvàotháng2năm1872.Cuốnxuấtbảnđầutiênđãđượclựachọnvìtínhrõràngvàtrungthực,cũngnhưvìtínhquantrọnglịchsửcủanó-NỗlựcbanđầucủaDarwintrongviệcgiảithíchlýthuyếtcủaôngmộtcáchtổngthểchothếgiới.Nhữnglầntáibảntiếptheobaogồmcảcáccâugiảiđápchorấtnhiềulờichỉtrích,vàtrongsuốtcáclầntáibảnbốn,năm,vàsáu,nộidungcuốnsáchtrởnênquánhiều,đôikhikhôngđivàochủđềchính.Nhữngtáibảnsaunàybaogồmcảnhữngcâutrảlờichitiếtchonhữnglờibìnhluận,nhậnxétcụthể,vàdođócóthểnóilàchúngtrởnênkémtrongsángvàdễđọchơnchongườiđọcđạichúng.Phầnđôngcácnhàbìnhluậncũngtòrađồngtìnhvớinhậnđịnhlàchúng(nhữngcuốntáibảnsaunày)khôngtinhtếcũngchẳnghấpdẫnbằngcuốnxuấtbảnlầnđầutiên.SongDarwinđãthêmvàohaicôngcụrấtcóíchchongườiđọcphổthông.Haicôngcụđóđượcmiêutảngắngọnnhưsau:"Bảntómtắtlịchsửcủaquátrìnhnhậnthứcvềnguồngốccácloài"(thêmvàolầntáibảnthứbanăm1861)nhằmđặtcuốnsáchvàotrongbốicảnhcủagiaiđoạntrướctưtưởngtruyềnthốngvềquátrìnhtiếnhóa;vàcuốnĐịnhnghĩa,đượcthêmvàocuốntáibảnlầnthứsáumàlầnđầutiênđượcthiếtkếvàchỉnhlạigiábánchophùhợpvớimứcsốngtrungbìnhcủangườidân.

Trongđaphầncuốnsách,chúngtôivẫngiữnguyênbảntácphẩmsongcũngcómộtvàithayđổinhỏnhằmcụthểhóavàlàmrõnộidungđoạnviết.

LỜIGIỚITHIỆUCỦATÁCGIẢKhiởtrêncontàuBeagle,vớitưcáchlàmộtnhàtựnhiênhọc,tôicảmthấyvôcùngkinhngạctrướccáchphânchiakhuvựcsinhsốngvùngNamMỹ,vàtrongmốiquanhệđịalýgiữanhữngthựcthểsốngcưtrútạilụcđịađó.Nhữngthựctiễnđódườngnhưgiúptôihiểubiếthơnphầnnàovềnguồngốccủacácloài-sựbíẩncủanhữngsựbíẩnnhưnóthườngđượcmiêutảbởimộttrongnhữngnhàtriếthọcvĩđạinhấtcủachủngta.Trênđườngtrởvề,vàonăm1837,tôicảmthấymìnhcóthểtìmramộtđiềuvôcùnglýthúnàođóbằngviệckiêntrìthuthậpvàsuynghĩvềtấtcảcácloạibằngchứng,thựctiễnmàcóthểchứađựngcâutrảlờichocâuhỏiliênquanđếnNguồngốccủamuônloài.Saunămnămmiệtmàinghiêncứuvàtìmhiểu,tôimạnhdạncómộtvàisuyđoánvềchùđềnàyvàviếtlạinhữngghichúngắngọn;nhữngghichúđó,vàonăm1844,đượctôipháttriểnthànhmộtbảnkếtluậntómtẳtmàsauđóđốivớitôicóvẻnhưlàsựthật:từsauchuyếnđiđóchođếntậnbâygiờtôivẫnliêntụctheođuổichỉvớimộtmụcđích.Tôihyvọngbạnđọcsẽrộnglòngbỏquakhitôiviếtnhữngdòngmangtínhcánhânnày,vìtôimuốnnóirằngtôirấtcẩnthậntrongquátrìnhđiđếnkếtluậncuốicùng.

Tácphẩmcủatôigiờđâyđãgầnhoànthành,nóivậynhưngtôicũngsẽphảimấtthêmhaiđếnbanămnữađểhoànthànhnó.Vàkhisứckhỏetôilúcnàykhôngđượctốt,tôiphảicốgắngxuấtbảnbảnthảonày,tôicũngđặcbiệtbịthúcđẩyhoànthànhvàxuấtbảntácphẩmbởivìôngWallace,ngườiđangnghiêncứulịchsửtựnhiêntạiquầnđảoMalaycũngcókếtluậnhầunhưhoàntoàngiốngtôivềnguồngốccácloài.Nămngoái,ôngtađãgửichotôimộtbảntómtắtvềchủđềnày,vànhờtôichuyểnlạichongàiCharlesLyell.NgàiLyellđãchuyểnbảnkếtluậnđótớiHộiđồngLinnean,vànóđãđượcxuấtbảntrongsốthứbacủatạpchíHộiđồngđó.NgàiC.LyellvàtiếnsỹHooker,nhữngngườibiếtvềcôngtrìnhnghiêncứucủatôi-tiếnsỹHookerthậmchícònđãđọcbảntómtắtcủatôitrongnăm1844-cangợitôilàsángsuốtkhichoin,vớibảnkếtluậntuyệtvờicủaôngWallace,mộtsốđoạntríchngắntừbảnthảoviếttaycủatôi.

Bảnviếtmàtôisắpchoxuấtbảnnàychắcchắnsẽkhôngthểhoànthiện.Ởđây,tôikhôngthểđưaranhữngtàiliệuthamkhảovàkiếnthứcđầyđủchomộtsốnhậnđịnhđưara.Chắcchắntrongbảnviếtlầnnàykhôngtránhkhỏisaisót.Nhưngxétvềtổngthể,tôirấtmongbạnđọctintườngvàotínhchínhxáccủabàiviếtbởivìtôilúcnàocũngtựnhắcnhởmìnhphảihếtsứccẩnthậnvớinhữnggìđượcviếtra.Tôichỉcóthểđưaraởđâymộtsốkếtluận

tổngquátnhấtmàtôitintưởngvớicácvídụminhhọathựctế.Tôihyvọngrằngnhữngminhchứngnàylàđầyđủtronghầuhếtcáctrườnghợp.Khôngaicóthểhiểurõhơntôivềsựcầnthiếtsaunàyphảixuấtbảnchitiếttấtcảcácbằngchứng,cùngvớitàiliệuthamkhảo,màdựavàochúng,tôirútrakếtluận.Hyvọngtrongnhữngcuốnsau,tôicóthểlàmđiềunày.Bởivìtôinhậnthứcrõràngchỉcầnmộtđiểmđượcđưarathôitrongcuốnsáchnàymàkhôngcódẫnchứngminhhọathìsựthiếusótnàythườngrấtdễdẫnđếnnhữngkếtluậntráingượcvớinhữnggitôiđãtrìnhbày.Mộtkếtquảkhảdĩchỉcóthểđạtđượckhicóbằngchứngcùngvớilýlẽrõràngvàđầytínhthuyếtphục,điềumàcólẽtôikhócóthểthựchiệnđượctronglầnxuấtbảnnày.

Tôirấtlấylàmtiếc,dohạnchếvềmặtkhônggiancũngnhưthờigian,khôngthểcảmơntấtcảnhữngnhàtựnhiên,trongđóthậmchímộtsốtôicònkhôngđượchânhạnhbiếtđến,vànhiềungườikhácđãnhiệttìnhgiúpđỡtôi.VànhândịpnàytôimongmuốnbàytỏsựbiếtơnsâusắctớitiếnsỹHooker,ngườimàtrongmườilămnămquađãhếtlònggiúpđỡtôivớikhokiếnthứcuyênbácvànhậnxéttuyệtvờicủaông.

BànđếnquyểnNguồngốccủamuônloài,cảmnhậnrõrànglàmộtnhàtựnhiênhọc,luônsuynghĩnhiềutớimốiquanhệqualạicủacácthựcthểhữucơ,tớimốiquanhệphôithaicủachúng,tớisựphânchiađịalý,môhìnhđịachất,vànhữngthứtươngtự,cóthểsẽđiđếnkếtluậnrằngmỗiloàikhôngthểđượctạoramộtcáchriênglẻ,màlàsựkếtục,giốngnhưnhữngbiếnthể,từcácloàikhác.Tuynhiên,mộtkếtluậnnhưvậy,chodùnếucócơsởvữngchắc,cũngcóthểkhônghoàntoànđầyđùchođếnkhinỏcóthểchứngminhlàvôsốloàisốngtrênthếgiớinàyđãthayđổinhưthếnàođểcóđượccấutrúcvàsựcùngtươngthíchhoànthiệnkhiếnchohầuhếtchúngtaphảithánphục.Cácnhàtựnhiênhọcliêntụcnhắcđếnđiềukiệnbênngoài,nhưlàkhíhậu,thứcăn,vânvân...nhưlàlýdoduynhấtcủasựthayđổi.Theomộtnghĩarấthẹp,nhưchúngtasẽthấysaunày,điềunàycóthểđúng;nhưngnóhoàntoànphilýkhichỉxétđếnmỗiđiềukiệnbênngoài,vídụnhưcấutrúccủaconchimgõkiếnchẳnghạn,cáiđuôi,chân,mỏvàâmthanh,hếtsứcphùhợpchoviệcbắtcôntrùngsốngtrênvỏcây.Trongtrườnghợpcâytầmgửi,loạicâychuyênhútchấtdinhdưỡngtừcácloạikhác,vàphảinhờcácloàichimmanghạtgiốngđi,vàcóhoavớigiốngđựccáiriêngrẽcầncósựtrợgiúpcủacôntrùngđểcóthểgiúpchúngthụphấn,thìcũngrấtkhóhiểukhigiảithíchcấutrúccủaloàisốngnhờnày,cùngvớimốiquanhệcủanóvớimộtvàithựcthểhữuCO'đãbịtuyệtchủng,làdoảnhhưởngcủađiềukiệnbênngoài,haycủathóiquen,haycủaquyềnlựachọncủabảnthânnó.

TôitiênđoántácgiảcủacuốnNhữngvếttíchcủaSựsángtạolậpluậnrằngsauvàithếhệ,khôngbiếtchínhxáclàbaonhiêu,mộtloàichimđãsinhraconchimgõkiến,vàcâythỉchoraloàitầmgửi,vàrằngnhữngthựcthểđóđượcsinhrahoànhảongaytừđóvàvẫngiữnguyêndạngchotớingàynay;nhưngsựsuyđoánnàyđốivớitôidườngnhưkhôngphảilàmộtlờigiảithích,bởivìnóđềcậpđếncũngchẳnggiảiđápnhữngcâuhỏiliênquantớisựcùngthíchứngcủacáccơthểhữucơvớinhauvàvớiđiềukiệnsốngtựnhiên.

Vớilýdođó,điềuquantrọngnhấtởđâylàphảihiểurõđượccáchmàcáccơthểsốngthayđổicùngthíchnghi.Khiquansátlúcđầutôithấydườngnhưđúnglàmộtcuộcnghiêncứucẩnthậnvềcácloàivậtđượcthuầnhóavàcâytrồngsẽlàcáchtốtnhấtgiảiquyếtvấnđềkhóhiểunày.Vàtôiđãkhôngbịthấtvọng;trongtrườnghợpnàyvàtrongtấtcảcáctrườnghợprắcrốikháctôihầunhưđềunhậnrarằngkiếnthứccủachúngta,dùkhônghoàntoànđầyđủ,vềsựbiếnđổitrongđiềukiệnthuầndưỡng,chứađựngđầumốitốtnhấtvàrõràngnhất.Tôimạnhdạnnóilênsựtintưởngcủamìnhđốivớinhữngnghiêncứucógiátrịcaonhưvậy,mặcdùchúngthườngbịcácnhàtựnhiênbỏqua.

Dựavàonhữngsuyxétnày,tôisẽdànhcảchươngđầutiêncủabảnviếtnàybànvềSựbiếnđổitrongđiềukiệnthuầnhóa.Chúngtasẽthấynhữngbiếnđổimangtínhditruyềnlàrấtítxảyra;vàđiềuquantrọngtươngđương,màcóthểlàquantrọnghơnchínhlàchúngtasẽsứcmạnhcủaconngườicựckỳtolớntrongquátrìnhtíchtụbởiSựlựachọnnhữngbiếnđổinhỏliêntiếpcủahọ.Sauđótôiđósẽchuyểnsangviếtvềtínhbiếnđổicủacácloàitrongđiềukiệntựnhiên;nhưngđángtiếclàtôikhôngthểviếtchitiếttrongphầnnàymàđángraphảiđượcphântíchtỷmỉkỹlưỡnghơnnữa.Songtôivẫnsẽcốgắngtrongchừngmựcđiềukiệnchophépthảoluậncụthểvềsựbiếnđổi.Trongchươngtiếptheo,Cuộcđấutranhchosựsinhtồngiữatấtcảcácthựcthểhữucơtrênkhắpthếgiớimàchắcchắnsẽkhôngừánhkhỏinghiêngvềloàimạnhkhỏevàchốnglạiloàiyếuhơn,sẽđượcđềcập.ĐóchínhlàhọcthuyếtcủaMalthus,đúngvớitoànbộhaivươngquốccủacácloàiđộngvậtvàthựcvật.Vìsốlượngloàiđượcsinhralónhơnsốlượngloàicóthểtồntạinênkếtquảlàcuộcđấuữanhsinhtồnluônluôndiễnrakhôngbaogiờngơinghỉ.Mộtquyluậtlàbấtkỳcơthểsốngnàonếucókhảnăngthayđổidùítmàtheochiềuhướngcỏlợichobảnthântrongđiềukiệnsổngthayđổi,đôikhiphứctạpsẽcócơhộitồntạitốthơn,vànhưvậytứclàđượctựnhiênlựachọn.Xéttrênquyluậtcủasựkếthừa,bấtkỳsựbiếnđổicótínhlựachọnnàosẽcóxuhướngnhânrộngdạngthứcmớivàsửađổicủanó.

ChủđềchínhyếucủaSựlựachọncủatựnhiênsẽđượcviếtcụthểhơnởchươngthưtư;vàchúngtasẽnhậnraSựlựachọntựnhiênhầunhưchắcchắngâynênsựTuyệtchủngcủanhữngdạngthứcsổngítđượcbiếnđổitheoxuhướngtíchcực,vàbaogồmcáimàtôigọilàsựChệchhướngcủaTinhcách.Trongchươngkếtiếp,tôisẽviếtvềnhữngquyluậtphứctạpvàítđượcbiếtđencủasựbiếnđổivàcủamốitươngtáctăngtrường.Trongbốnchươngsauđó,nhữngvấnđềnangiảivàkhóhiểunhấtcủalýthuyếtsẽđượcđềcậptới,baogồm:khókhănđầutiênliênquantớiquátrìnhchuyểnđổi,hayđượchiểulàmộtthựcthểsốnghoặcmộtbộphậnđơngiảnchuyểnđổinhưthếnàovàtrởthànhmộttổchứcphứchợpcócấutrúchoànhảo;thứhai,chủđềcủaBànnăng,haysứcmạnhtinhthầncủađộngvật;thứba,laighép,haylàtìnhtrạngvôsinhcủaloàivàkhảnăngsinhsảncủaloàibiếnđổikhiđượclaichéo;vàthứtư,sựkhônghoànthiệncủaTàiliệuđịachất.Trongchươngtiếptheo,tôisẽxemxétsựkếtiếpđịachấtcủathựcthểhữucơtheothờigian;trongchươngmườimộtvàmườihai,sựphânchiađịalýcủachúngtheokhônggian;trongchươngmườibalàquátrìnhphânloàihoặcmốiquanhệgầngũiphụthuộccủachúng,cảhaitronggiaiđoạntrưởngthànhvàkhicòntrongphôithai.Vàchươngcuốicùngtôisẽtómtắtlạitoànbộtácphẩm,vàđưaramộtsốnhậnxétcuốicùng.

Bạnđọckhôngcầnphảicảmthấyngạcnhiênkhinhiềuđiềucònchưađượcgiảithíchtrongchủđềnguồngốccủacácloàivàbiếnthể,nếucácbạnbiếtrõvềsựthiếuhiểubiếtcủachúngtôivềmốiquanhệphụthuộccủatấtcảcơthểsốngxungquanhchúngta.Aicóthểgiảithíchtạosaomộtloàilạipháttriểnnhiềuvàrộngnhưvậytrongkhinhữngloàikhácđồngminhcủanólạitrởnênhẹpdầnvàhiếmđi?Nhưngmốiquanhệkiểunàylàcựckỳquantrọngbởivìnóquyếtđịnhtìnhtrạngsốnghiệnthời,và,nhưtôitintưởng,thànhcôngvàsựsửađổitrongtươnglaicủamọiloàisốngtrênthếgiớinày.Chúngtavẫncònbiếtrấtítvềmốiquanhệmangtínhphụthuộcgiữavôsổloàitrênquảđịacầutrongsuốtcácgiaiđoạnđịachấtlịchsử.Mặcdùcònnhiềuđiềulờmờ,vàsẽvẫnởtìnhtrạngđótrongmộtthờigiandàinữa,tôicóthểkhẳngđịnhrằng,vớinhữngnghiêncứucóchủđịnhvàsựnhậnxétkháchquan,vàquanđiểmmàtrướcđâytôitinvào-mọiloàiđềuđượctạoramộtcáchriêngbiệt-làsailầm.Tôihoàntoànbịthuyếtphụcbởinhậnđịnhrằngloàikhôngthểthayđổiđược;rằngđólàchúngthuộcvàocáigọilàcùnggiốngloàimàlàconcháutrựctiếpcủanhữngloàiđãbịtuyệtchủng;trongmộtcáchtươngtựđốivớicácbiếnthểcủabấtcứmộtloàinàolàconcháucủaloàiđó.Hơnnữa,tôichắcchắnlàSựlựachọncủatựnhiênlàtácnhânchínhnhưngkhôngphảilàduynhấtcủasựbiếnđổi.

CHƯƠNGISỰBIẾNĐỔITRONGĐIỀUKIỆNĐƯỢCTHUẦNDƯỠNGNguyênnhâncủatínhbiếnđổi-Nhữngảnhhưởngcủathóiquen-Mốitươngquancủatăngtrưởng-Tínhkếthừa-Đặcđiểmcủanhữngbiếnthểđượcthuầnhóa-Nhữngkhókhăntrongviệcphânbiệtgiữabiếnthểvàloài-Nguồngốccủabiếnthểthuầndưỡngtừmộthoặcnhiềuloài-Nhữngconchimbồcâuđượcnuôitrongnhà,sựkhácbiệtvànguồngốccủachúng-Nguyêntắccủasựlựachọnmàđãđượccôngnhậntừxaxưa,nhữngảnhhưởngcủanó-Sựlựachọnkỹcànglogicvàvôthức-Nguồngốcchưađượcbiếtđếncủanhữngconthuầnhóa-Nhữngđiềukiệnthuậnlợinhấtchosựlựachọncủaconngười.

Khichúngtanhìnvàonhữngcáthểcủamộtbiếnthểhaylàtiểubiếnthểcủacácloàicâyđượctrồngvàloàiđộngvậtđượcthuầndưỡngtừlâucủachúngta,mộttrongnhữngđiểmgâysựchúýđầutiênlàchúngnhìnchúngkhácnhaurấtnhiềuhomsovớicáccáthểcủabấtkỳloàihoặcbiếnthểnàokháctrongtựnhiên.Khimàchúngtatìmhiểuvềsựđadạngrộnglớncủanhữngloàicâyvàđộngvậtmàđãđượcnuôi,trồng,màđãbiếnđổitrongsuốttấtcácthờiđạidướinhữngđiềukiệnkhíhậuvàsựđốixửkhácnhau,tôinghĩchúngtasẽđiđếnmộtkếtluậnrằngtínhthayđổilớnhơnchỉđơngiảnlàdonhữngcâyconvậtnuôicủamọingườiđãđượcthuầndưỡngtrongđiềukiệnsốngkhônghềgiốngnhư,vàphầnnàođókhácbiệtsovới,nhữngđiềukiệnmàchamẹchúngđãsốngtrongthiênnhiên.TôicholàcũngcómộtvàikhảnăngtheonhưquanđiểmcủaAndrewKnightrằngtínhbiếnđổicủacóthểmộtphầnliênquanđếnsựdưthừathứcăn.Dườngnhưkhárõrànglàthựcthểhữucơ,quanhiềuthếhệ,phảiđượctiếpxúcvớiđiềukiệnsốngđểcóthểgâynênmộtvàibiếnđổiđángkể;vàrằngmộtkhitổchứccơthểbắtđầubiếnchuyển,nóichungnósẽtiếptụcbiếnđổitheonhiềuthếhệsauđó.Chưahềcótrườnghợpnàochothấymộtthựcthểđãbiếnđốilạingừngkhôngchuyểnbiếnnữatrongmôitrườngthuầndưỡng.Nhũngloàicâyđượctrồngsớmnhấtcủachúngta,chẳnghạnnhưlúamỳ,vẫnthườngsinhranhữngbiếnthểmới;vậtnuôisớmnhấtcủachúngtavẫncòncókhảnăngbiếnđổivàcảithiệnbảnthânnhanh.

Mọingườivẫnđangtranhcãitạithờikỳnàocủachutrìnhsống,cácnguyên

nhâncủasựthayđổi,chodùlànguyênnhânnàođichăngnữa,thườngxuấthiện;liệucóphảitrongsuốtquátrìnhbanđầuhaycuốicủagiaiđoạnpháttriểnphôithai,haylàngayởquátrìnhthụthai.NhữngthínghiệmcủaGeoffroyStHilairechothấyrằngsựđốixửphitựnhiênđốivớibàothaigâyraquáithai;vàcácquáithaikhôngthểbịtáchrờibởibấtkỳsựphânchiarõràngnàochỉtừnhữngbiếnđổi.Tôihếtsứcnghingờnguyênnhânthườngxuyênnhấtcủatínhbiếnđổicóthểlàcơquansinhsảncủaconđựcvàconcáiđãbịảnhhưởngtrướckhithụthai.Mộtsốnguyênnhânkhiếntôitinvàonhậnđịnhnày,nhưngnguyênnhânchínhlàảnhhưởngđángkểdosựgiamhãmvàthuầnhóatớicácchứcnăngcủahệthốngsinhsản.Hệthốngsinhsảnrấtdễbịảnhhưởnghơnsovớibấtkỳcơquannàokháccủacơthểtrướcthayđổicủađiềukiệnsống.Khônggìdễhơnviệcthuầnchủngmộtconvật,vàcũngdễdàngkhiếnchúngsinhsảntựdotrongđiềukiệnbịgiamhãm,thậmchítrongrấtnhiềutrườnghợpkhicảconđựcvàconcáiđượcsốngchung.Cóvôsốloàivậtkhôngsinhnở,chodùsốnglâutrongđiềukiệnkhôngbịgiamcầmquátrongđấtnướcbảnđịacủachúng!Hiệntượngnàynóichungbắtnguồntừnhữngconcôntrùnggâyhại;nhưngcũngcóvôsốloàithựcvậtvớisứcsốngtràntrềnhưnglạihiểmkhihoặckhôngbaogiờrahạtgiống!Trongmộtsốtrườnghợpnhưvậy,ngườitanhậnthấylànhữngthayđổirấtnhỏ,chẳnghạnnhưíthaynhiềunướchơnmộtchúttạimộtgiaiđoạnnhấtđịnhtrongquátrìnhpháttriển,sẽlànhântốquyếtđịnhxemloạicâyđócósinhsànkhông.Ởđâytôikhôngthểđivàoquáchitiếtnhữnggìmàtôithuthậpđượcvềchủđềđầysựtòmònày;nhưngđểchứngminhcácquyluậtkỳlạquyếtđịnhkhảnăngsinhsảncủađộngvậttrongđiềukiệnbịgiamcầm,tôixinđưaranhữngloàivậtănthịt,thậmchítừvùngnhiệtđới,sinhsảntạiđấtnướcnàykhádễdàngtrongđiềukiệnbịgiamgiữ,trừtrườnghọploàiđộngvậtđibằngganbànchânhoặcgiađìnhnhàgấu;tráilại,nhữngloàichimănthịt,hầunhưkhôngcóngoạilệ,rấthiếmkhiđẻtrứng.Nhiềuloạicâyngoạilaihoàntoànvôdụng,trongđiềukiệnsốnggiốnghệtnhưcủanhữngloàilaikhôngsinhsản.Mộtmặtkhichúngtabắtgặpnhữngđộngthựcvậtđượcthuầndưỡng,mặcdùthườngyếuvàhaybịđauốm,sinhsảndễdàngtrongđiềukiệnbịgiamgiữ;vàmặtkháckhichúngtathấynhữngcáthể,đượclấyđikhicònnhỏtrongtựnhiên,đượcthuầndưỡngtuyệtđối,sốnglâu,khỏemạnh(tôicóthểđưararấtnhiềuvídụminhchứngchotrườnghợpkiểunày),nhưnglạicóhệthốngsinhsảnbịảnhhưởngnghiêmtrọngbởinhữngnhântốkhôngcảmnhậnđượcdokhônghoạtđộngđúngchứcnăng.Chúngtakhôngcầnphảingạcnhiêntrướchệthốngnày,khimànónằmtrongđiềukiệnbịgiamgiữ,hoạtđộngkhônghoàntoànbìnhthường,vàsinhnhữngđứaconkhôngđượchoànchỉnhnhưchamẹchúnghoặclàbiếnthể.

Sựvôsinhthườngđượcngườitachorằnglàdocáchlàmvườn;nhưngxéttrênkhíacạnhnày,chúngtasẽthấytínhbiếnđổicũnglàdonguyênnhânđó-nguyênnhângâyratìnhtrạngvôsinh;vàtínhthayđổilànguồncủatấtcảsảnphẩmtốtnhấtcủakhuvườnđó.Tôixinnóithêmrằngmộtsốcáthểsẽsinhsảntốtnhấttrongđiềukiệnnhântạo(chẳnghạnnhưloàithỏvàchồníìirôbịnhốttrongchuồng),chothấyhệthốngsinhsảncủachúng,dođó,khôngbịảnhhưởng;tưcmgtựnhưvậycómộtvàiloàithựcvậtvàđộngvậtlạikhôngthíchhợpvớiđiềukiệnthuầndưỡng,vàthayđổirấtít-cólẽthayđổiíthơnsovớikhichúngtrongtựnhiên.

Chúngtasẽchẳngcókhókhăngìđểđưaramộtbảndanhsáchdàiliệtkêtên"cácloàicâykhácbiệt";theonghĩanày,ngườilàmvườnhàmýchỉmộtnụhaymầmcây,màđộtnhiêntiếpnhậnmộtđặctínhmớiđôikhirấtkháclạsovớicáccâycònlại.Nhữngnụkiểunàycóthểđượcsinhrabởicấyghép,hayđạiloạinhưthế,vàcókhilạidohạtgiống."Nhữngloàibiếndị"nàylàcựckỳhiếmtrongtựnhiên,nhưnglạikháphổbiếntrongnuôiưồngnhântạo;vàtrongtrườnghợpnàychúngtathấycáchđốixửcủabốmẹđãảnhhưởngtớimộtnụhaymầmhoa,nhưngkhôngảnhhưởngtớinoãnhayphấnhoa.Nhưngýkiếncủahầuhếtcácnhàsinhlýhọclàkhôngcósựkhácbiệtcơbảnnàogiữamộtcáinụvànoãnhoatronggiaiđoạnđầusựhìnhthànhcủachúng;đểmàtrênthựctế"cáccâybiếndị"minhchửngchoquanđiểmcủatôi,rằngtínhbiếnđổicóthểchủyểugâyrabởinoãnhoahayphấnhoa,hoặclàcảhaibịảnhhưởngbởicáchđốixửcủacâybốmẹtrướcgiaiđoạnthụphấn.Nhữngtrườnghợpnàychứngminhrằngsựbiếnđổikhôngnhấtthiết,nhưmộtsốhọcgiảđãnghĩ,phảiliênquanđếnhoạtđộngcủacảthếhệ.

Nhữngcâycontừmộtnhànhcây,vànhữngconcùngđượcsinhratrongmộtlứa,đôikhilạikhácxanhau,mặcdùcảđứaconvàbốmẹ,nhưMullernhậnxét,rõràngđượcđặttrongđiềukiệnsốngnhưnhau;thựctếnàychothấyảnhhưởngtrựctiếpcủađiềukiệnsốnglàrấtítnếusosánhvớicácquyluậtcủasinhsản,vàcủatrưởngthành,vàcủakếthừa;bởivìnếuảnhhưởngtrựctiếpcủađiềukiệnsốngcólớn,nếubấtkỳmộtđứaconnàobiếnđổi,thìtấtcảchúngđãphảigiốngnhau.Đeđánhgiáảnhhưởngtrựctiếpcủanhiệtđộ,độẩm,ánhsáng,thứcăn,v.v...làkhôngdễdàngtrongtrườnghợpcủabấtcứsựbiếnđổinào:ấntượngcủatôilàvớiđộngvật,nhữngtácnhânnhưvậygâyrấtítảnhhưởngtrựctiếp,chodùrõràngảnhhưởngtrựctiếpnhiềuhemđốivớicây.Theoquanđiểmnày,nhữngthínghiệmgầnđâycủaôngBuckmancựckỳquýbáu.Khitấtcảhoặchầunhưtấtcảcácthểsốngtồntạitrongđiềukiệnnhấtđịnhchịuảnhhưởnggiốngnhau,sựthayđổilúcđầucóvẻnhưlàtrựctiếpdonhữngđiềukiệnkiểuđó;nhưngtrongmộtsốtrườnghợpthìlạichothấynhữngđiềukiệnđốinghịchlạimanglạikếtquảthayđổi

tưcmgtựtrongcấutrúc.Tuyvậymộtsốthayđổinhỏ,tôinghĩ,cóthểlàdoảnhhưởngtrựctiếpcủađiềukiệnsống-nhưtrongmộtsốtrườnghợp,sựtăngkíchthướccơthểdocỏnhiềuthứcăn,thayđổimàudomộtvàiloạithứcănvàánhsánggâyra,vàcóthểlàcảđộdàycủabộlôngdokhíhậuchuyếnbiến.

Thóiquencũngcómộtảnhhưởngquantrọng,nhưtronggiaiđoạnrahoamàcâyđượcchuyểnsangnơicókhíhậukhác.Đốivớiđộngvật,nócóảnhhưởngcònsâusắchom;vídụtôitìmthấytrongmộtconvịtđượcnuôinhữngxưomgcánhnhẹhơnvàxưomgchânnặnghom,tínhtheotrọnglượngcủatoànbộcơthể,sovớinhữngloạixưomgđócủamộtconvịthoang;vàtôisuyluậnvớiđộtincậycaolàsựthayđổinàydovịtnuôibayíthomvàđinhiềuhomsovớivịthoang.Sựpháttriểnmạnhmẽmangtínhditruyềncủavúbòvàdêtrongnhữngnướcmàchúngthườngchosữa,nếuđemsovớitìnhtrạngcủanhữngbộphậnđóởcácnướckhác,lạilàmộtvídụnữavềtácđộngcủaviệcsửdụng.Chúngtakhôngthểkểramộtconvậtđượcnuôinàomà,tạimộtvàinước,khôngcóđôitairủxuống;vàquanđiểmđượcchiasẻbởimộtvàihọcgiả,làđôitairủxuốnglàdoviệckhôngsửdụngcơtaibởivìchúngkhôngsửdụngtainhiềuđểđoánnhậnnguyhiểmđangrìnhrập.

Córấtnhiềuquyluậtchiphốisựbiếnđổi,mộtvàitrongsốchúngkhákhóhiểu,vàdođónênđượcđềcậpmộtcáchngangọn.Ởđâysẽchỉnóimộtcáchgiántiếpvềcáicó-thểđượcgọilàsựtươngquantăngtrưởng.Bấtcứmộtthayđổinàotrongbàothaihoặctrongấutrùnghầunhưsẽchắcchắngâyrathayđổitrongconvậtkhitrưởngthành.Trongnhữngdịdạng,sựtươngquangiữacácphầnriêngbiệtlàkỳlạ;vàchúngtacóthểtìmthấynhiềuvídụtrongcôngtrìnhnghiêncứuvĩđạicủaGeoffroyStHilairevềchủđềnày.Nhữngngườinhângiốngtinrằngnhữngchidàithườngđikèmvớiđầudài.Mộtvàivídụvềsựtươngquanlàhơibuồncười:nhữngconmèobiếndạngvớicặpmắtxanhchắcchắnlàbịđiếc;màusắcvàđặctínhkỳlạthểchấtđicùngnhau,trongđórấtnhiềutrườnghợpnổitiếngcóthểđượcđưarađốivớiđộngthựcvật.TừnhữngchứngcứthuthậpbởiôngHeusinger,dườngnhưlàcừutrắngvàlợnbịảnhhưởngkhácbiệttừnhữngcáthểmàubởicácchấtđộcraunhấtđịnh.Nhữngconchókhôngcólôngthìcóhàmrăngkhônghoànchỉnh,nhữngloàiđộngvậtlôngdàivàthôthườnghaycó,nhưđãđượckhẳngđịnh,nhiềusừnghoặcsừngdài;nhữngconchimbồcâuvớiđôichâncólôngcómangdaởgiữangónchâncáingoài;chimbồcâuvớimỏngắncóchânbé,vànhữngconvớicáimỏdàicóchânto.Vớilýdonày,nếuconngườitiếptụclựachọn,vàkếtquảlàtăng,đặctínhkỳlạ,chúngtasẽhầunhưkhôngtránhkhỏibiếnđổimộtcáchvôthứcnhữngcấutrúccủabộphậnkhác,donhữngquyluậtbíhiểmcủasựtưomgquantăng

trưởng.

Kếtquảcủanhữngquyluậtđadạng,ítđượcbiếttớihoặclàkhóhiểu,củasựbiếnđổicựckỳlàphứctạpvàđadạng.Chúngtanênnghiêncứumộtcáchkỹlưỡngcẩnthậnmộtsốcuốnviếtvềnhữngcâyđãđượctrồnglâuđời,nhưcâydạhưornglan,khoaitây,thậmchílàcâythượcdược,v.v...;chúngtasẽthậtsựngạcnhiênkhipháthiệnracóvôsốnhữngđiểmtrongcấutrúcvàthểchấtmàtạiđócácbiếnthểvàtiểubiếnthểkhácnhauchútít.Cảhệthốngtổchứcdườngnhưdễthayđổi,vàcóxuhướng,trongmộtmứcđộkhôngnhiều,táchkhỏikiểucủabốmẹ.

Bấtkỳsựthayđổinàomàkhôngđượctruyềnlạithìkhôngquantrọngđốivớichúngta.Nhưngsốlượngvàtínhđadạngcủanhữngsaikháccóthểkếthừatrongcấutrúc,cảnhữngcáikémquantrọngvànhữngcáirấtquantrọngxétvềmặtsinhlýhọc,làcựckỳlớn.BàiviếtcủagiáosưProsperLucas,đượcintronghaitậpdày,cungcấpđầyđủnhấtvàchuẩnxácnhấtvềchủđềnày.Khôngmộtngườinhângiốngnàonghingờxuhướngtiếntớisựkếthừalàvôcùngmạnhmẽ:sựưathíchmangđếnsựưathíchlàthôngđiệpchínhcủaông:nhữnghọcgiảchỉmangtínhlýthuyếtnghingờquyluậtnày.Khimộtsựsaikhácxuấthiệnthườngxuyên,vàchúngtathấynóởcảngườichavàđứacon,chúngtakhôngthểkếtluậnliệusựsaikhácđókhôngphảilàdocùngmộtnguyênnhântácđộnglêncảhai;khitrongsốnhiềucáthể,rõràngsốngtrongcùngđiềukiệntựnhiên,bấtkỳsựsaikháchiếmthấynào,dosựkếthợplạkỳgiữacáchoàncảnh,xuấthiệnởchamẹ-cứcholàmộttrongvàitriệucáthể-vànóxuấthiệnlạiởđứacon,chỉnhữnghọcthuyếtvềsựngẫunhiênhầunhưchắcchắnlàmchochúngtanghĩsựtáixuấthiệncủasaikhácđólàdoditruyền.Mọingườichắchẳnđãngheđếncáctrườnghợpcủachứngbạchtạng,daquánhạycảm,lôngtrêncơthể,v.v...,xuấthiệnởmộtsốthànhviêngiađình.Nếunhữngsaikháchiếmthấyvàkỳlạcủacấutrúcthựcsựlàđượcditruyền,thìnhữngsaikhácítkỳlạvàthườngthấyhơncóthểcũnglàdotínhditruyền.Cólẽcáchtiếpcậnchuẩnxáctoànbộchủđềnàylàcoisựkếthừacủađặcđiểmbấtkỳlàquyluật,vàsựkhôngditruyềnnhưlàsựdịthường.

Nhữngquyluậtđiềuchỉnhquátrìnhditruyềnvẫnchưađượcbiếtđếnđầyđủ;khôngaicóthểnóitạisaosựbiếnđổigiốngnhautrongcáccáthểkhácnhaucủacùngmộtloài;vàtrongcáccáthểcủacácloàikhácnhau,lạicókhiđượcditruyềnvàlạicókhikhông;tạisaomộtđứatrẻthườngcómộtvàiđặcđiểmnhấtđịnhcủaông,bàhaylàthậmchícủacụ,kỵ;tạisaomộtsailệchthườngđượctruyềntừmộtgiớitínhsangcảhaigiớitính,hoặcchỉmộtgiớitínhkhôngthôi,nhungkhôngphảilàlúcnàocũngvậytớigiốngcùnggiới

tính.Đólàmộtthựctếkháquantrọngđốivớichúngta,rằngsựsaikhácxuấthiệnởnhữngconđựcnhângiốngtrongnhàthườngđượctruyềnlại,vớitầnsuấtrấtcao,cókhilênđến100%,chỉchonhữngđứacongiốngđực.Mộtquytắcquantrọnghơnnhiềumàtôinghĩcóthểtintưởngđượclàtạigiaiđoạnnàođócủavòngđời,mộtsaikhácxuấthiệnđầutiên,nócóxuhướngxuấthiệnlạitrongđứaconkhiđứacontrưởngthànhtớichínhgiaiđoạnđó,nhưngđôikhilạisớmhơn.Trongnhiềutrườnghợpthìnókhôngthểnàokhác:dođónhữngbiếnđổiditruyềntrongsừngcủagiasúcnuôicóthểchỉxuấthiệntrongđứaconkhigầntrưởngthành;nhữngđiểmkhácbiệtcủacontằmquansátthấyxuấthiệntronggiaiđoạntươngứngsâubướmhoặclàkén.Nhưngnhữngbệnhditruyềnvàmộtvàibằngchứngkháckhiếntôitinrằngquyluậtđócómộtsựmởrộnglớnhơn,vàrằngkhikhôngcólýdoxácthựcnàogiảithíchtạisaosựsailệchlạixuấthiệnởmộtgiaiđoạnnhấtđịnh,vàtạisaonólạicóxuhướngtáixuấthiệntrongđứaconởgiaiđoạntươngứngkhinólầnđầutiênxuấthiệnởchamẹ.Tôitinnguyênlýnàyđóngvaitròquantrọngnhấttrongviệcgiảithíchcácquyluậtcủabàothai.Nhậnđịnhnàytấtnhiênlàchỉápdụngcholầnxuấthiệnđầutiêncủađặctínhsaikhác,vàkhôngphảilànguyênnhânchính,màcóthểtácđộngđếntếbàochứnghoặclàcácnguyêntốgiốngđực;theocáchgầngiốngnhưđứaconđượclaighéptừmộtconbòcáisừngngắnvớiconbòđựcsừngdài,độdàihơncủasừng,chodùxuấthiệnmuộntrongvòngđờirõrànglàdocácnhântốcủaconbòđực.

Saukhinóigiántiếpvềchủđểditruyền,tôicólẽởđâysẽđềcậptớimộtlờituyênbốthườnglàcủacácnhàtựnhiênhọc-nhữngbiếnthểthuầndưỡngcủachúngta,khiđượcthảvềtựnhiên,dầndầnnhưngchắcchắnsẽquaytrởlạicácđặcđiểmnguyênthủycủatổtiênchúng.Dođó,ngườitalậpluậnrằngkhôngmộtsuyluậnnàocóthểrútrađượctừloàithuầndưỡngtớicácloàitrongtựnhiên.Tôiđãcốsứctrongvôvọngđểtìmrabằngchứngthuyếtphụcmàdựavàođólờituyênbốtrênthườngrấthayđượctựtinđưara.Cólẽhếtsứckhókhănđểchứngminhtínhđúngđắncủalờituyênbốđó:chúngtachỉcóthểkếtluậnrằngrấtnhiềutrongsổnhữngbiếnthểcủavậtnuôithuầnchủngnhấtcóthểkhôngđủkhảnăngsổngtrongmôitrườngtựnhiên.Trongrấtnhiềutrườnghợp,chungtakhôngbiếtnhữngđặctínhsơkhaicủachúnglànhưthếnào,khôngthểnóirằngliệusựquaytrởlạigầnnhưbảnnăngbanđầucỏxảyrahaykhông.Mộtđiềucầnthiết,nhằmtránhảnhhưởngcủasựlaighép,rằngchỉmộtbiếnthểduynhấtđượcthảvềmôitrườngmới.Tuynhiêndotrongcácbiếnthểcóchúngtachắcchắncótrườnghợpquaytrởvềmộtsốđặcđiểmcủatổtiênchúng,theotôinghĩ,cũngkhôngphảilàkhôngcólýđểnóinếuchúngtathànhcôngtrongquátrìnhtựnhiênhóaquarấtnhiềuthếhệ,vàiloài,chẳnghạnnhưcâycảibắp,trên

mảnhđấtkémmàumỡ(songtrongtrườnghợpnàymộtsốảnhhiệntượngcólẽlàbắtnguồntừảnhtrựctiếpcủađấtkémmàumỡ),sẽcónhiềukhảnăngquaytrởlạinhữngtínhcách,đặcđiểmcủatốtiêntronghoangdã.Chodùthínghiệmkiểunàycóthànhcônghaykhông,nócũngkhôngphảiquáquantrọngđốivớinhữnggìchúngtađangbànluậnởđây;bởivìbảnthâncuộcthínghiệmnàykhidiễnrathìđiềukiệnsốngcũngđã,đangvàsẽthayđổi.Nếunócóthểlàmrõnhữngloàibiếnthểthuầndưỡngcủachúngtathểhiệnxuhướngmạnhquaytrởlại-tứclàmấtđinhữngđặctínhđãhọcđượckhibịgiamcầmtrongđiềukiệnsốngítbiếấnđộngđếnmứcmàsựgiaophốibịkiểmsoát,bằngcáchchoconđựcvàconcáimộtcáchcóchủđịnhsốngchungmộtchỗ,bấtkỳsựsaikhácnàocủacấutrúc,trongtrườnghợpđó,tôiđảmbảolàchúngtachẳngsuyluậnđượcđiềugìtừnhữngbiếnthểtrongnhàxétvềnguồngốcloài.Nhưngkhônghềcóbằngchứngnàoủnghộlờituyênbốtrêncủacácnhàtựnhiênhọc:chắcchắnviệcchúngtakhôngthểnhângiốngngựakéoxevàngựađua,giasúcsừngdàivàsừngngắn,vàgiacầmcủanhiềugiốngkhác,vàcácloàirautươisẽ,vìvớisốlượngkhôngthểđếmđượccủacácthếhệ,đốilậplạivớitấtcảnhữnggìchúngtađãthấy.Tôixinnóithêmrằngkhiđiềukiệnsốngtựnhiêncóthayđổi,sựbiếnđổivàsựquaytrởlạicácđặcđiểmcókhảnăngxuấthiện;nhưngsựlựachọncủatựnhiên,sẽđượcgiảithíchởphầnsau,quyếtđịnhnhữngđặcđiểmmớinàythayđổibaonhiêuvàcóđượcgiữlại.

Khichúngtaxemxétnhữngbiếnthểditruyềnhayđộngthựcvậtđượcnuôitrồng,vàsosánhchúngvớicácloàihọhàng,chúngtanóichungcảmnhậntrongmỗiloàithuầndưỡng,nhưđãnói,ítcótínhđồngdạngnhưcácloàihọhàngtrongtựnhiên.Nhữngloạicây,vậtnuôitạigiatrongcùngmộthọcũngthườngcómộtsốđặcđiểmngoạilai;quađótôimuốnnói,mặcdầukhácbiệtsovớinhau,vàsovớinhữnghọkháctrongcùngmộtloàitrongmộtsốkhíacạnhkhôngquantrọnglắm,chúngthườngkhácbiệtvớimứcđộcựclớntrongmộtbộphậnkhisosánhvớiconkhác,vànhấtlàkhisosánhvớitấtcảnhánhkhácsổngtrongtựnhiênmàcóhọhànggầngũinhấtvớichúng.Vớinhữngngoạilệnày,(vàvớingoạilệcủakhảnăngsinhsảnhoànhảokhiđượclaighép-mộtchủđềsaunàysẽđượcnóiđến),cácloạivậtnuôicâytrồngdoconngườithuầnhóacủacùngmộtloàikhácnhautheokiểugiốngnhư,chỉtrongnhữngtrườnghợpvớimứcđộthấphom,nhữngchihọhànggầngũinhấttrongcùngmộtloàitrongmôitrườngtựnhiên.Tôinghĩrằngđiềunàyphảiđượccôngnhận,khichúngtapháthiệnrarằngcórấtítloàinuôitrongnhà,chodùlàđộngvậthaythựcvật,màkhôngđượcxếpvào,bởinhữngphánquyếtđángtincậychỉlànhữngbiếnthể,vàbởinhữngnhậnđịnhhợplýkháclàconcháucủaloàikhácbiệtrõràngnguyênthủy.Nếucóbấtkỳmộtsựkhácbiệtrõràngnàogiữacácdạngvàloàivậtnuôi,câytrồng

trongnhà,thìsựnghingờnàyđãkhôngkéodàilâunhưvậy.Tôichorằngđãcóthểnóilờituyênbốtrênkhôngchínhxác,nhưngnhữngnhàtựnhiênhọclạikhôngthốngnhấttrongquyếtđịnhđặcđiểmnàolàcủagiátrịloài;tấtcảsựđánhgiákiểunàyhiệnchỉmangtínhkinhnghiệm.Homnữa,theoquanđiểmvềnguồngốcloàimàtôisẽđưaraởđây,chúngtakhôngcóquyềnmongđợithườngxuyêngặpsựkhácbiệtloàitrongnhữngsảnphẩmthuầnhóacủachúngta.

Khichúngtacốtínhtoánsựkhácbiệtcấutrúcgiữanhánhvậtnuôitrongnhàcủacùngloài,chúngtasẽngaylậptứcnghingờ,khôngbiếtliệuchúngcólàconcháucủamộthaymộtvàiloàibốmẹ.Điểmnày,nếunóđượclàmrõ,sẽrấtthúvị;chẳnghạnnếungườitacóthểchứngminhrằngchóđua,chósăn.chóđánhhơi,chóxpantơn,vàchóbun,nhữngcontấtcảchúngtađềubiếtsinhsảnhếtsứcdễdàng,cóthểđãlàconcháucủabấtcứmộtloàinào,thìnhữngthựctếnhưvậysẽlànhântốchínhkhiếnchúngtanghingờvềtínhkhôngthểbiếnđổicủarấtnhiềuhọhàngloàiđộngthựcvậtgầngũi-chẳnghạnnhưnhiềuconcáo-sốngởnhữngnơikhácnhautrênthếgiới.Tôikhôngtin,nhưchúngtasẽthấyởđây,rằngtấtcảcácloàichócủachúngtalàconcháucủabấtkỳmộtloàihoangdãnào;nhưngtrongmộtsốtrườnghợploàithuầnchủngkhác,thìlạicócơsở,thậmchíbằngchứngxácthựcủnghộquanđiểmnày.

Mọingườithườngthừanhậnconngườiđãlựachọnnhữngloạiđộngvậtvàcâytrồngđểthuầnhóacóxuhướngbiếnđổimạnhmẽ,vàcóthểtồntạitrongkhíhậuphứctạp.Tôikhôngtranhcãivềnhữngkhảnăngđãtănggiátrịnhữmisảnphẩmtạigiacủachúngta;nhưngmộtngườinguyênthủylàmsaocóthểbiết,khilầnđầutiênanhtathuầndưỡngmộtconvật,liệunócóthayđổitrongnhữngthếhệsaunày,vàliệunócósốngđượctrongcácloạikhíhậukhácnhau.CóphảitínhítthayđổicủaloàilừahaygàNhậtBản,haykhảnăngyếuớtchịuđựngkhíhậuấmápcủaconnaituyết,haychốnglạigiálạnhcủaloàilạcđàthôngthường,ngăncảnchúngkhôngđượcthuầnhóa?Tôikhôngthểnghingờrằngnếunhữngloàiđộngthựcvậtkhác,cósốlượngbằngvớisốlượngđộngthựcvậtchúngtathuầnhóa,vàthuộcvềnhữnglớpsinhvậtvàđấtnướcđadạngtưorngđương,đượclấytừmôitrườngtựnhiênvàcóthểnhângiốngquavàithếhệtrongđiềukiệnthuầnhóa,chúngsẽcólẽthayđổi,xéttrungbình,nhiềunhưlànhữngloàiđộngthựcvậtthếhệchamẹcủanhữngcâyconvậtthuầndưỡnghiệnđangtồntạicủachúngta.

Trongtrườnghợpnhữngloàicây,convậtđượcthuầnhóamộtcáchngẫunhiênnhấtdoconngười,tôikhôngcholàchúngtarútrađượcmộtkếtluậncụthếnào,liệuchúngcólàconcháucủamộthoặcnhiềuloài.Lýlẽchủ.yếu

đượcnhữngngườimàtinvàotínhđanguồngốccủanhữngconvậtthuầnhóavinvàolàchúngtatìmthấytronghầuhếtnhữngghichépcổ,nhấtlàtrêncáctượngđàicủaAiCập,rấtnhiềuloạinhângiống;vàmộtsốconnhângiốngrấtgiống,cólẽlàgiốnghệt,vớinhữngconđangtồntại.Thậmchínếunhữngbằngchứngđượctìmthấylàkháxácthựcđốivớimọingườihơnlàđốivớitôi;nónóilênđiềugìngoàiviệcmộtvàiloàinhângiốngcủachúngtacónguồngốcởđó,bốnhaynămnghìnnămvềtrước?NhưngnhữngnghiêncứucủaôngHomerđãmanglạichonómộtkhảnăngloàingườiđãpháttriểntớitrìnhđộvănminhcóthểsảnxuấtragốmxuấthiệnởthunglũngsôngNilemườibahaymườibốnnghìnnămvềtrước;aicốtìnhnóitrướcnhữnggiaiđoạnsơkhainàybaolâu,nhữngngườinguyênthủygiốngnhưngườicủaTierradelFuegohayAustralia,ngườimàcónhữngconchóbánthuầndưỡng,cóthểkhôngtồntạiởAiCập?

Theotôi,toànbộchủđềnàyvẫncònnhiềuđiểmchưasángtỏ;tuyvậytôicóthể,ởđâykhôngđisâuvàobấtcứchitiếtnào,tuyênbốdựatrênnhữngsuyxétđịalývàsuyxétkhác,rằngrấtcóthểnhữngconchónhàcủachúngtalàconcháucủamộtvàigiốngloàihoangdã.Trongtrườnghợpconcừuvàcondê,tôikhôngcóýtưởngnàocả.TôiđãnghĩđếnmộtsốthựctếcungcấpbởiôngBlythvềthóiquen,âmthanhvàthểtạng...củagiasúccóbướuđượcngườiAnh-điêngnuôidưỡng,vàđoánchúngbắtnguồntừmộtloàigiasúctrangtrạikhác-giasúccủangườichâuâu;vàmộtvàihọcgiảcóuytíntinnhữngcongiasúcchâuâucónhiềuhơnmộtloàibốmẹtrongtựnhiên.Nóiđếnloàingựa,từnhữnglýdotôikhôngthểđưaraởđây,tôikhônghoàntoànchắcchanlamlà,trongsựđổilậpvớiýkiếncủamộtvàihọcgiả,tấtcảnhữngloạinhângiốngđềulàconcháucủamộtloàigiasúctrangtrạicónguồngốctừthiênnhiên.ÔngBlyth,vớikhokiếnthứcđồsộvàuyênbác,tôicoitrọngýkiếncủaônghơnbấtcứaikháctronglĩnhvựcnày,nghĩlàtấtcảcácloàigiacầmđượcnhângiốngđãpháttriểntừmộtloàigàhoangthôngthườngcủangườiAnh-điêng(Gallusbankiva).Trongtrườnghợpcủaloàivịtvàthỏ,nhữngconđượcnhângiốngcócấutrúckhácbiệtnhiềusovớinhau,tôikhônghềnghingờlàchúngcónguồngốcchungtừloàivịtvàthỏhoang.

Họcthuyếtvềmộtsốloàicónguồngốctừvàiloàitrongtựnhiênđãbịmộtsốtácgiảđẩytớimộttháicựchoàntoànkhác,hếtsứcvôlý.Họkhẳngđịnhlàmọiconvật,câyđượcnhângiống,cứcholànhữngđặcđiểmkhácbiệtkhôngđángkể,cónguyênmẫuđầutiêncủachínhnó.Nếunhưvậy,chắcchắnđãphảicórấtnhiềuloàicủagiasúctựnhiên,chỉriêngchâuâuthôicũngđãphảicórấtnhiều,vàmộtvàiởnướcĐếchếAnh.MộthọcgiảtinrằngtrướcđâyởĐếchéAnhtồntạimườimộtdạngcừuriêngbiệt!KhichúngtanhớlạinướcAnhbâygiờchỉcómộtloàicóvúriêngbiệtduynhất,

vàPhápcómộtsốnhưngkhácvớinhữngconởĐứcvàngượclại,tươngtựnhưvậyvớiHungari,TâyBanNha...nhưngviệcmỗivươngquốccóvàiloàinhângiốngriêngbiệtcủagiasúc,cừu...chúngtaphảithừanhậnlànhiềuloàinhângiốngthuầndưỡngcónguồngốctừchâuâu;bởivìtừđâumàchúngđượcsinhrakhimànhữngnướcnàykhôngcónhữngloàiriêngbiệtchẳnghạnnhưnhữngcongiasúcbốmẹkhácbiệt?NhưvậynólàởẤnĐộ.Thậmchítrongtrườnghợpcủaloàichónhàtrênkhắpthếgiới,màtôihoàntoànđãthừanhậnlàbắtnguồntừmộtvàiloàihoangdã,tôikhônghềnghingờlàcórấtnhiềusựbiếnđổiđượckếthừa.AicóthểtinlànhữngconvậtgầngiốngnhưloàichóđuaởnướcItalia,loàichóthính,loàichóBun,hayloàichóXpanhơnBlenheim...-khônghềcóđặcđiểmchungvớiloàiCanidachoangdã-lạitừngtồntạimộtcáchtựdotrongtựnhiên?Mọingườithườngnóimộtcáchthoánglàtấtcảcácgiốngchócủachúngtađãđượctạorabởisựlaighépcủamộtvàiloàinguyênthủy;nhưngkhilaighép,chúngtachỉcóthểcónhữngdạngtrunggiangiữabốmẹchúng;vànếuchúngtagiảithíchmộtvàigiốngthuầnhóabởicáchnày,chúngtasẽphảithừanhậnsựtồntạitrướcđócủanhữngdạngcaonhất;nhưgiốngchóđuaItalia,chóThính,chóBun...trongmôitrườnghoangdã.Hơnnữa,xácsuấtthànhcôngtạoramộtgiốngkhácbiệtbởiquátrìnhlaighépđãbịphóngđạiquánhiều.Chắcchắnlàmộtgiốngmớicóthểđượcbiếnđổibởinhữngcáchlaighépngẫunhiênvớisựtrợgiúpcủaquátrìnhlựachọnkỹcàngcácconchógiốnglai,màcónhữngđặcđiểmmongmuốn;nhưngviệcmộtloạigiốngcóthểcóđượcgầngiữahaigiốnghayloàikhácnhaulàđiềutôikhôngthểtinđược.NgàiJSebrightdãlàmthínghiệmchomụcđíchnàynhưngkhôngthànhcông.Đứaconcủalầnlaighépđầutiêntừhailoạigiốngthuầnchủngcóthểnóilàtưorngđối,đôikhihoàntoàn(nhưtôitìmthấyởnhữngconchimbồcâu),đồngnhất,vàmọithứdườngnhưlàrấtđơngiản;nhưngkhinhữngconchógiốngđượclaivớinhauquanhiềuthếhệ,haicontrongsốchúnghầunhưrấtkhógiốngnhau,vàtiếpđólàsựkhókhăntộtbậc,haynóiđúnghơnlàsựvôvọngcủanhiệmvụđótrởnênrõràng.Tấtnhiên,mộtgiốngtrunggiangiữahailoạigiốnghoàntoànkhácnhausẽkhôngthểcóđượcnếuthiếusựchămsóchếtsứccẩnthậnvàsựlựachọntrongmộtthờigiandàiliêntục;chodùlànhưthếtôicũngkhôngtìmramộttrườnghợpnàoghilạimộtgiốngmớiđượctạotừquátrìnhnày.

Quátrìnhnhângiốngnhữngconchimbồcâutạinhà-Tôitinrằngcáchtốtnhấtđểnghiêncứumộtsốnhómđặcbiệt,tôiđãcốtìnhnhângiốngnhữngconchimbồcâunuôi.Tôigiữlạimọicongiốngmàtôicóthểmuahaycóxinđược,vàđãnhậnđượcsựgiúpđỡtậntìnhtừkhắpmọimiềntrêntráiđất,nhấtlàcủaôngHon.w.ElliottừẤnĐộ,vàcủagiađìnhHon.c.MuưaytừBaTư.Nhiềubàiviếttrongcácngônngữkhácnhauvềchimbồcâu,vàcó

mộtvàibàirấtquantrọng,đượccoilàtàiliệucổquýgiá.Tôicótiếpxúcvớimộtvàingườicóthúnuôichimbồcâunổitiếng,vàđượcphépgianhậpHiệphộichimbồcâuLondon.Tínhđadạngcủacácgiốngchimthựclàđángkinhngạc.NếuđemsosánhvớichimđưathưcủaAnhvànhữngconchimbồcâunhàolộnmặtngắn,vàxemsựkhácbiệtkỳdiệuởnhữngcáimỏcủachúngkèmtheovớisựkhácbiệtvềcáiđầutươngứng.Loàichimđưathư,đặcbiệtlàloàigiốngđực,cũngthậtđặcbiệtdosựpháttriểncủabộlôngmàotrênđầu,vànóđượckèmtheovớimímắtthondàivớicáimiệngrấtrộng,tớicáimũi,vòmmiệngrộng.Loàichimnhàolộnmặtngắncómỏbênngoàigiốngchimsẻ;vàloàinhàolộnthôngthườngcóthóiquenbayrấtcaotheođàn.Đâylàđặctínhditruyềnkhákỳlạ;laovàokhôngtrungvớiđầutrênphầnsaucủachân.Loàibồcâugộcrấttolớnvớicáimỏdàikhổnglồvàchânto;mộtvàiloạichimbồcâugộccócổkhádài,mộtsốconkháccócánhvàđuôidài,cóconthìkỳlạlàcóđuôingắn.Loàichimsorncalạicóhọhàngvớiloàiđưathư,nhưngthayvìcáimỏrấtdàinócómỏrấtngắnvàrộng.Loàibồcâudiềutocóthân,cánhvàchândàiranhiều;vàbộdiềucựckỳpháttriểncủanó,cáimàtrôngkháhoànhtrángkhicăngphồnglên,dễgâysựngạcnhiênvàtứccười.Loàibồcâuđầubằngcómỏrấtngắnhìnhnón,vớimộtđườnglôngvũmócngượcxuốngngực;vànócóthóiquenliêntụchémởphầntrêncủathựcquản.LoàichimbồcâuJacobincóbộlôngvũngượcsuốtdọcphầnsaucổdàiđếnmứctạorahìnhmũtrùmđầu,vànócóthânhìnhkhácânđối,cánhvàlôngđuôidài.Loàichimbồcâukènvàloàichimbồcâucười,nhưcáitênđãnóilênđặcđiểmnổibậtcủachúng,phátraâmthanhgùgùriêngbiệtcủachúngsovớicácgiốngkhác.Loàichimbồcâuđuôiquạtcótớibamươi,thậmchíđôikhilênbốnmươilôngđuôi,thayvìmườihaihaymườibalôngđuôithôngthườngnhưđạigiađìnhhọchimbồcâu;vànhữngchiếclôngđuôinằmvẫntiếptụcpháttriển;vàđượcdựngthẳngđứngđếnmứcmàđầuchimchạmvàođuôi;tuyếnbãnhờnhoàntoànbịloạibỏ.Nhữngconcònlạikémkhácbiệthơntôisẽnóiđếnvàodịpkhác.

Trongbộxươngcủamộtvàigiống,sựpháttriểnxươngmặtvềchiềudài,chiềurộngvàđộcongkhácnhaurấtlớn.Hìnhdạngcũngnhưchiềudàivàchiềurộngcủasợilôngchimởhàmdưới,biếnđổiđadạng,sốlượngxươngsốngtrongcùngởphầnđuôicũngkhônggiốngnhau;sốlượngcủaxươngsườncũngthế,cùngvớikhổkhárộngvàsựxuấthiệncủanhữngquátrình.Cỡvàhìnhdạngcủađộmởxươngứcbiếnđổirấtnhiều;vàcảhaicánhcủaxươngchạc.Chiềurộngcủađộmờcủamiệngcânđối,chiềudàiphùhợpcủamímắt,củađộrộnglỗmũi,củaâmthanh(khôngphảilúcnàocũngcânđốivớichiềudàicủamỏ),kíchthướccủadiềuvàphầntrênthựcquản;sựpháttriểnvàloạibỏtuyếnbãnhờn;sốlượngcánhchínhvàlôngđuôi;chiềudàitươngđốicủacánhvàđuôisovớinhauvàsovớicơthể;chiềudàitươngđối

củachân;sốlượngvảytrênngónchân,sựpháttriểncủamàngdagiữacácngónchân,làtấtcảcácđiểmcủacấutrúccơthểmàđãbiếnđổi.Giaiđoạnkhibộlôngchimhoànthiệnbắtđầuthayđổi,giốngnhưphầndướichechởnhữngconchimnonkhiấp.Kíchcỡvàhìnhdạngcủanhữngquảtrứngcũngbiếnđổi.Cáchbaykhácnhauđángkể;vàcảâmthanhlẫncáchcấutạocơthểnữa.Cuốicùng,trongmộtsốgiống,conđựcvàconcáicũngkhácnhauđôichỗ.

ítnhất,vôsốloàichimbồcâucóthểđãđượclựachọn,điềumànếutrìnhbàyvớimộtnhànghiêncứuchim,vànóivớiôngtarằngchúnglàchúngconchimhoangdã,chắcchắnôngta,tôinghĩ,sẽphânloạichúnglàloàiđãđượcxácđịnh.Tôikhôngtinlàcómộtnhànghiêncứuchimnàolạixếploàibồcâuđưathư,bồcâunhàolộnmặtngắn,bồcâugộc,sơnca,bồcâudiềuto,vàbồcâuđuôiquạtvàocùngmộtloài,đặcbiệthơnnữa,khimàmỗigiốngnàylạicómộtsốtiểuloài,cóthểôngtagọichúnglànhưvậy.

Donhữngkhácbiệtlớnnhưvậygiữacácgiốngchimbồcâu,tôihoàntoànđồngývớinhậnđịnhchungcủađạiđasốcácnhàtựnhiênhọclàtấtcảgiốngchimbồcâuđềubắtnguồntừloàibồcâunúi(Columbalivia),baogồmcảcáctiểuloàitheokhuvựcđịalýcủanó,nhữngloàimàkhôngkhácnhaulàbao.Vớimộtsốlýdomàđãkhiếntôitinvàonhậnđịnhnàytrongmộtchừngmựcnàođấycũngđúngtrongcáctrườnghợpkhác.Tôisẽtrìnhbàychúngngắngọnởđây.Nếumộtvàigiốngtrênkhôngphảilànhữngbiếnthểcủa,hoặckhôngtiếnhóatừloàibồcâunúithìchúngphảilàconcháucủaítnhấtbảy,támgiốngchimbồcâunguyênthủy;bởivìkhôngthểtạoranhữnggiốngthuầnhóanhưngàynaybằngcáchlaighépvớisốlượnggiốngíthơn:chẳnghạnnhưlàmthếnàomàmộtconchimbồcâudiềutocóthểđượcsinhrabởilaighéphaigiốngtrừkhimộttronghaigiốngbốmẹcóđặcđiểmdiềuto?Cácgiốngchimnguyênthủyđượcnóiđếntấtcảphảilàgiốngbồcâunúi,giốngkhôngsinhsảnhoặckhôngthíchnghivớiviệclàmtổtrêncây.Nhưngbêncạnhloàic.livia,vớicáctiểuloàixéttheokhuvựcđịalýcủanó,chỉcóhaihoặcbaloàichimbồcâunúikháclàđượcbiếtđến;vàchúngkhônghềcóbấtcứmộtđặcđiểmnàocủagiốngthuầnchủngtrên.Dovậy,cácgiốngchimnguyênthủyđượcnóiđếnphảihoặclàvẫncòntồntạiởtrongnhữngnướcmàchúngbanđầuđãđượcthuầnhóa,nhưnglạichưađượccácnhànghiêncứuchimbiếttới;vàđiềunàyhoàntoànlàvôlýnếuxéttrênkíchthước,thóiquenvàcácđặcđiểmnổibậtcủachúng;hoặclàchúngđãbịtuyệtchủngtrongtựnhiênhoangdã.Nhưngnhữngconchimmàsinhsảntrêncácváchnúivàcókhảnăngsinhtồntốtrấthiếmkhibituyệtchủng;loàichimbồcâunúithôngthườngcócáctínhcáchthóiquengiốngnhưnhữnggiốngnuôitrongnhà,khônghềbịtuyệtchủngthậmchíởtrên

cácđảonhỏởnướcAnh,haylàtrênbờbiểnĐịaTrungHải.Dođónhậnđịnhvềsựtuyệtchủngcủanhiềuloàicótínhcách,thóiquengiốngnhưloàichimbồcâunúiđốivớitôinhưlàmộtđiềuquávộivàng.Homthếnữa,cácgiốngthuầnhóanóitrênđềuđãđượcchuyểnđikhắpnơitrênthếgiới,vànhưvậymộtvàicontrongsốchúngchắcđãđượcmangtrởlạiđấtnướcbảnđịa;nhưngkhôngmộtconnàotrởthànhloàichimhoangdãmặcdùloàibồcâudovecot,thựcralàloàichimbồcâunúinhưnghơikhácbiệtmộtchútđãtrởthànhloàibồcâuhoangdãtạimộtvàinơi.Mộtlầnnữa,tấtcảcáckinhnghiệmthựctiễnchothấyđiềukhónhấtlàđểkhiếnchonhữngđộngvậthoangdạisinhnởtựnhiêntrongđiềukiệnthuầnhóa;nhưngxéttrêngiảthuyếtđanguồngốccủaloàichimbồcâu,mọingườiphảigiảđịnhrằngítnhấtbảyhoặctámloàiđãbịthuầnhóahoàntoànbởinhữngngườitiềnsử,bởivìcóthếchúngmớimắnđẻnhưvậytrongđiềukiệngiamcầm.

Mộtlậpluậnmàtôithấymangtínhthuyếtphụccao,vàcóthểápdụngđượcchomộtvàitrườnghợpkhác,cholànhữnggiốngnhắcđếnởtrên,mặcdùnóichunggiốngnhauvềthểtrạng,thóiquen,âmgiọng,màusắcvàtrongphầnlớncácbộphậntrêncơthể:chúng-tacóthểkhôngbaogiờtìmthấytrongtoànbộđạigiađìnhhọchimColumbidaemộtcáimỏgiốngnhưmỏcủachimbồcâuđưathư,haycủachimbồcâunhàolộnmặtngắn,củachimsơnca;bộlôngvũngượcgiốngnhưcủachimbồcâuJacobin;bộdiềugiốngnhưcủaloàibồcâudiềuto;đuôilôngvũgiốngnhưcủachimbồcâuđuôiquạt.Nếudựavàolậpluậnnày,chúngtaphảichấpnhậngiảthiếtlàngườitiếnsửkhôngchỉđãthànhcôngtrongquátrìnhthuầndưỡngtuyệtđốimàanhtacònhoặccổtìnhhayvôýđãchọnđược-đólànhữngloàikỳdiệu-vàhơnnữa,tấtcảloàinàyđãkhôngcòntồntạitrêntráiđấtnàynữahoặcvẫnchưađượcmọingườibiếttới.Vàcònquánhiềuđiềungẫunhiênmàtôicảmthấykhôngthểcóđượcxéttrênmứcđộcaonhất.

Mộtvàibằngchứngvềmàusắccủanhữngconchimbồcâucũngđángđượclưutâm.Loàichimbồcâunúicómàuxanhngọcvàphầnsautrắng(tiểuloàiẤnĐộ,c.intermediacủaStricklandcóphầnsaumàuxanhdương);phầnsaucủađuôimàusọcđen,viềnngoàibộlôngmàutrắng,cánhcóhaivệtmàuđen;mộtsốgiốngbánthuầnhóacùngvớimộtsốgiốnghoàntoànhoangdã,ngoàiđặcđiểmcóhaivệtđen,cánhcủachúngcũngmàuđen.Nhữngđặcđiểmnàykhôngđồngthờixuấthiệntrongbấtcứmộtloàinàokháccủađạigiađìnhchimbồcâu.Giờđây,trongmỗigiốngthuầnhóa,baogồmtoànbộcácconchimđượcnhângiốngtốt,tấtcảnhữngđặcđiểmnêutrên,thậmchílàcảphầnrìatrắngcủabộlông,lạiđôikhixuấthiệncùnglúcvàpháttriểnđếnđộhoànchỉnh.Hơnnữa,khihaiconchimthuộcvềhaigiốngkhácbiệtđượclaighépvớinhau,trongcảhaicon,khôngconnàocómàuxanhhaycó

nhữngđặcđiểmnêutrên,nhưngđứaconlaiđượcsinhralạiđộtnhiêndễcókhảnăngcócácđặcđiểmđó;vídụ:tôilaigiốngmộtvàiconchimbồcâuđuôiquạttoàntrắngvớimộtvàiconchimsơncatoànđen,vàchúngsinhranhữngđứaconmàuđenvàlốmđốmnâu.Nhữngconnàytôilạilaigiốngvớinhauvàđứacháucủamộtconchimbồcâuđuôiquạthoàntoàntrắngvớimộtconsơncahoàntoànđenlạicóbộlôngmàuxanhtuyệtđẹpvớiphầnsautrắng,haivệtđenởcánh,lôngđuôiviềntrắngvàsọcgiốngnhưbấtkỳmộtconchimbồcâuđáhoangdãnào.Chúngtacóthểhiểuđượcnhữngthựctếnàydựatrênquyluậtnổitiếngvềsựquaytrởlạicácđặctínhcủatổtiênnếunhưmọigiốngđềucónguồngốctừloàichimbồcâunúi.Nhưngnếuchúngtaphủnhậnquyluậtnày,thìmộttronghaigiảđịnhđượcthừanhậnsauđâylàvôlý.Giảđịnhthứnhấtlàtấtcảnhữnggiốngnguyênthủyđượchìnhdungracómàusắcvàđặctínhgiốngloàibồcâunúi,mặcdùkhôngcómộtloàinàođangtồntạilạicómàuvàcácđặctrưngđó,đểmàtrongmỗigiốngriêngbiệtcóxuhướngquaytrởlạimàuvàđặctrưngtrên.Giảđịnhthứ.hailàmỗigiống,chodùlàthuầnchủngnhất,trongvòngítnhấtmườihaithếhệ(cóthểnhiềuhơnnữa)đãđượcnhângiốngvớichimbồcâunúi,tôinóilàtrongvòngmườihaiđếnhaimươithếhệbởivìchúngtavẫnchưathulượmđượcbấtkỳbằngchứngnàoủnghộniềmtinrằngmộtđứatrẻđãtừngcónhữngđặcđiểmgiốngtổtiêntrướcđónhiềuthếhệ.Mộtloạigiốngkhichỉđượclaivớimộtvàigiốngkhácthìxuhướngquaytrởlạiđặcđiểmcóđượctừkếtquảcủasựlaighépnhưvậymộtcáchtựnhiênsẽtrởnêndầndầnyếuđi,bởivìtrongcácthếhệtiếptheosẽcóngàycàngítdòngmáungoạilainhưngkhikhôngcósựlaighépnàogiữacácgiốngkhácnhauvàcảconbốvàconmẹcóxuhướngquayvềcùngmộtđặcđiểmmàkhôngthấyxuấthiệnởnhữngthếhệtrước,xuhướngnàycóthểđãđượctruyềnlạichonhiềuthếhệsaumàkhônghệbịsuygiảmhaythayđổi.Haitrườnghợpkhácbiệtnàythườngbịnhầmlẫntrongcácbàiviếtvềditruyền.

Cuốicùngnhữnggiốnglaighépgiữatấtcảcácloàibồcâuthuầnhóađềumắnđể.Tôicóthểkhẳngđịnhđiềunàydựatrênquansátcủachínhbảnthân,chủđịnhnhằmvàonhữnggiốngkhácbiệtnhất.Giờđâytôirấtkhó,màcólẽlàkhôngthểđưaramộttrườnghợpđứaconlaigiữahaiconvậthoàntoànkhácbiệtlạicókhảnăngsinhsảntốt.Mộtvàinhànghiêncửutinrằngquátrìnhthuầnhóadàiliêntụcsẽxóabỏxuhướngvôsinhcủaloài.Dựavàothựctếpháttriểncủaloàichó,tôinghĩgiảđịnhnàykhôngphảilàvôcăncứ;nóđượcápdụngđốivớinhữngloàikhágầngũi,chodùnókhôngđượcminhchứngbởibấtkỳthínghiệmđơnlẻnào.Nhưngđểpháttriểngiảthuyếtnàyrộnghomđếnmứccóthểchorằngcácloàicónguồngốcnguyênthủykhácbiệtnhưloàichimbồcâuđưathư,chimbồcâunhàolộnmặtngắn,chimbồcâudiềuto,vàchimbồcâuđuôiquạt,sinhranhữngđứaconcókhả

năngsinhsảntốt,đốivớitôiđiềunàylàhomvộivàng.

Từnhữnglýdonày,baogồmkhảnăngkhôngthểtồntạilàconngườiđãcóbảy,támloàichimbồcâusinhsảntựnhiêntrongđiềukiệnthuầnhóa;nhữngloàiđượccholàtồntạitrongthiênnhiênnhưngchúngtavẫnchưabiếttới,vàkhôngtìmthấychúngtrongtựnhiên,nhữngloàicócácđặctrưngvôcùnglạkỳ,xéttrênmộtvàiphươngdiệnnhấtđịnhkhiđemsosánhvớitấtcảloàiColumbidae,mặcdùlạicónhiềuđiểmtươngđồngtrongcácmặtkhácvớiloàibồcâunúi,màuxanhvàcácđặctrưngđadạngđôilúcxuấthiệnởhầuhếtcáccongiống,cảhaikhithuầnchủngvàkhiđượclai,đứaconlaighépcókhảnăngsinhsảntốt;tấtcảnhữnglýdonàycộnglại,tôikhônghềnghingờnhậnđịnhlàtấtcảloàichimbồcâucủachúngtacónguồngốctừloàiColumbaliviavớicáctiểuloàitheokhuvựcđịalýcủanó.

Đểlàmrõhơnchoquanđiểmnày,đầutiêntôixinnóithêmrằngloàic.liviahayloàichimbồcâunúicókhảnăngsốngtốttrongđiềukiệnthuầnhóaởchâuâuvàẤnĐộ;vàrằngchúngcónhiềuđiểmgiốngnhauvềcảtínhcáchvàcấutrúcvớicácgiốngthuầnhóa.Thứhai,mặcdùmộtconchimbồcâuđưathưhaymộtconbồcâunhàolộnmặtngắnởnướcAnhkhácnhiều,xétvềmộtvàiđặcđiểmnhấtđịnh,sovớichimbồcâunúi,nhưngnếuđemsosánhtiểuloàicủanhữnggiốngnày,nhấtlàđốivớinhữngconđượcmangtừcácnướcxaxôiđến,chúngtacóthểchỉrarấtnhiềuđiểmmàgiốngnhaugầnnhưtuyệtđốigiữahaicấutrúctườngxalạ.Thứba,nhữngđặcđiểmmàchủyếukhácnhauởmỗigiống,vídụnhưyếmthịthayđộdàicủacáimỏcủagiốngbồcâuđưathư,độngắncủagiốngchimnhàolộn,vàsốlượnglôngđuôicủachimbồcâuđuôiquạt,trongmỗigiốngrõrànglàthayđổi;vàlờigiảithíchchohiệntượngnàysẽtrởnênrõràngkhichúngtanóiđếnsựlựachọntựnhiên.Thứtư,loàichimbồcâuđãđượcxemxét,nghiêncứuhếtsứccẩnthậnvàđượcnhiềungườiyêuthích.Chúngđãđượcnuôitrongnhàtừhàngngànnămnayởkhấpnơitrênthếgiới;ghichépđầutiênvềloàichimbồcâuxuấthiệnởtriềuđạiAiCậpthứnăm,khoảngnăm3000trướccôngnguyên.ChínhgiáosưLepsiusđãnóichotôivềpháthiệnnày;nhưngôngBirchchotôibiếtrằngloàichimbồcâuđãđượcnuôilấythịttừtriềuđạiAiCậptrước.TrongthờiđạiLaMã,nhưchúngtađượcnghetừPliny,giácủathịtchimbồcâuđắtkhủngkhiếp;"thậmchíchúngcònđượcghichéptheophảhệmộtcáchcẩnthận".LoàichimbồcâuđượcAkberKhanẤnĐộhếtsứccoitrọng;khoảngnăm1600trướccôngnguyên,khôngbaogiờíthơn20.000conchimbồcâuđượcthảxungquanhtòaántốicao.Cácnhàlịchsửviết:"NhữngvịhoàngđếcủaIranvàTurangửichoông'ta(AkberKhan)mộtvàiconchimquýhiếm.Vàkhảnăngnhângiốngnhữngconchimcủacácvịhoàngđếđãtănglênđángkể".Cũngtrongkhoảngthờigiannày,

ngườiHàLanrấtchuộngchimbồcâugiốngnhưnhữngngườiLaMãcổđại.TầmquantrọngrấtlớncủanhữngxemxétnàytrongviệcgiảithíchchủngloạibiếnthểvôcùngđadạngmàconchimbồcâuđãtrảiquasẽtrởnênrõràngkhichúngtabànvềSựlựachọn.Chúngtacũngsẽbiếtlàmnhưthếnàomànhữnggiốngnàylạithườngcóđặcđiểmkỳlạ.Điềukiệnthíchhợpnhấtchoquátrìnhlaicấygiữahaigiốngchimbồcâuriêngrẽlàcảchimbồcâuđựcvàchimbồcâucáicóthểdễdànggiaophốitrongcảvòngđời;đểđượcnhưthế,haigiốngkhácnhaunàyphảiđượcnhốttrongcùngmộtcáilồnglớn.

Tôiđãtrìnhbàymộtsốvấnđềliênquanđếnnguồngốccóthểcócủaloàichimbồcâuthuầnhóamặcdùlàtôivẫncảmthấycầnviếtnhiềuhơnnữa;banđầu,tôigiữnhữngconbồcâuđểtheodõichúngtrongmộtthờigiannhằmtìmhiểucáchchúngsinhsảnnhưthếnào.Tôicảmthấyhếtsứckhókhănkhiphảitinrằngnhữngconbồcâunàylàconcháucủamộtloàigiốngnhưkếtluậnmàbâtcứnhàtựnhiênhọcnàođãrútrakhihọnghiêncứuvềloàichimhọsẻhaynhữngnhómchimlớntrongtựnhiên.Mộthiệntượngkhiếntôivôcùngngạcnhiênlàtấtcảnhữngngườinhângiốngcácloàivậtthuầnhóavàngườinhângiốngcây,nhữngngườimàtôiđãcódịptròchuyệnvàcácbàinghiêncứucủahọtôiđãđượcđọc,thìđềuủnghộquanđiểm:mộtvàigiốngđãđượcquansáttìmhiểumộtthờigian(thuầnhóa)làconcháucủanhiềuloàihoangdã.Bạnhãyhỏi,nhưtôiđãhỏi,mộtngườinuôibòHereíbrdlànhnghề:liệunhữngconbòcủaanhtacóthểbắtnguồntừgiốngbòsừngdàihaykhông,anhtasẽcườinhạobạnđếnpháttứcchomàxem.Tôichưabaogiờgặpmộtngườinuôichimbồcâu,giacầm,vịthaythỏ,ngườimàkhônghoàntoànbịthuyếtphụcbởiquanđiểmrằngmỗigiốngchínhcónguồngốctừmộtloàikhácbiệt.ÔngVanMons,trongbàinghiêncứucủamìnhvềcâylêvàcâytáođãtuyênbốrõràngôngkhôngcholàmộtvàiloạicây,changhạnnhưcâyRibston-pippinhaycâytáoCodlin,lạicóthểtừngpháttriểntừcùngmộthạtgiống.Vôsốcácvídụkháccóthểđượcđưara.Lờigiảithíchtôinghĩhếtsứcđơngiản:Từkếtquảcủacáccuộcnghiêncứulâudàiliêntục,nhữngngườinàybịảnhhưởngmạnhbởisựkhácbiệtgiữavàigiống;vàmặcdùhọbiếtrõràngmỗigiốngchỉthayđổichútít;dochúngsẽcòkhảnăngtồntạitốthơnnhờnhữngbiếnđổinhỏđó;nhưnghọlạibỏquatấtcảcáclậpluậncơbảnvàtừchốikhôngtổngkếttrongtríóchọnhữngkhácbiệtnhỏđượctíchtụdầnquanhiềuthếhệkếtiếp.Liệunhữngnhàtựnhiênhọc,ngườibiếtíthơnnhiềuvềcácquyluậtditruyềnsovớingườinhângiống,vàcũngchẳngbiếtnhềuhơnvềmốiquanhệtrunggiantrongdâytruyềndònggiống,lạikhôngthừanhậnnhiềugiốngthuầnhóacủachúngtacùngđượcsinhrabởimộtbốmẹchung-Cóphảihọkhôngrútrađượcbảihọcvềtínhcẩnthậnkhihọchếnhạoquanđiểmnhiềuloài

trongtựnhiênlàtrựchệcủanhiềuloàikhác?

Sựlựachọn-Bâygiờchúngtahãyxemxétcácbướcmànhiềugiốngnuôitrongnhàđượcpháttriển,từmộthaymộtvàichihọhànggầngũi.Mộtsốảnhhưởngnhỏcólẽtrựctiếplàdođiềukiệnsốngbênngoàivàcảcácthóiquenkhôngđiểnhình,nhưnganhtachắchẳnphảilàngườidũngcảmkhigiảithíchnhữngđiểmkhácnhaugiữagiốngngựakéoxevàgiốngngựađua,giốngchóđuavàgiốngchóthính,giốngchimbồcâuđưathưvàgiốngchimbồcâunhàolộnbởitácnhândạngnày.Mộttrongnhữngđặcđiểmnổibậtnhấtcủacácgiốngthuầnchủnglàkhảnăngthíchnghi,mặcdùkhảnăngnàykhôngthựcsựtốtchochúngnhưnglạimangđếnlợiíchchoconngười.Mộtvàibiếnthểdầndầnhoặcbỗngchốctrởnêncóíchđốivớiconngười.Vídụ,giớithựcvậthọctinlàcâytúcđoạnvớinhữngcáimóccủanó,khôngmộtcôngcụmáymócnàocóthểsosánhvớicáimócnàycảvềcấutạolẫntínhnăng,chilàmộtbiếnthểcủaloàiDipsacushoangdại;vàsựthayđổinàyđộtnhiênxuấthiệntrongcâycongiống.Quátrìnhnàycũngcóthểđãxảyravớiloàichoquaythịtnướngvàcảđốivớitrườnghợpcừu.NhưngkhichúngtasosánhgiốngngựađUavớigiốngngựakéoxe,giốnglạcđàmộtbướuvớigiốnglạcđàhaibướu,nhữnggiốngcừukhácnhau,loạiphùhợpnuôitrênđấtcanhtácvớiloạithíchnghitrênđồngcỏthảonguyêntrongđóbộlôngcủamỗiloàiđượcsửdụngchocácmụcđíchkhácnhaucủaconngười;khichúngtasosánhnhữnggiốngchó,mỗigiốngcóíchlợiriêngđốivớiconngười;khichúngtasosánhgiốnggàchọi,loàivậttỏradữdộitrongcuộcđấu,vớicácgiốnggàkhácgâyrachútphiềnphức,vớigiống"gàluônluônđẻTRứng"khôngbaogiờmuốnnghỉ,vàvớigiốnggàbantamrấtnhỏbénhưnglạivôcùngduyêndáng;khichúngtasosánhnhữngđộng,thựcvậtkýsinhtạivườncâyănquảvàvườnhoa,chúngmanglạikhánhiềuíchlợichoconngườiởcácmùakhácnhauvàởnhữngmụcđíchkhácnhau,chẳnghạnnhưmộtvườnhoavôcùngtươiđẹp;chúngta,tôinghĩ,phảinhìnxahơnchứkhôngchỉlàmỗitínhbiếnđổi.Chúngtakhôngthểgiảđịnhrằngtấtcảcácgiốngloàiđộtnhiênđượcsinhrađãhoànhảovàhữuíchnhưngàynay;thậtvậy,quátrìnhlịchsửpháttriểncủavàiloàiđãchứngminhđiềunày.Chìakhóagiảiđápnằmcsứcmạnhcủaconngườiđốivớiquátrìnhlựachọnmangtínhtíchlũy:tựnhiênmangđếnnhữngbiếnđổiliêntục;conngườithêmvàocácbiếnđổiđónhữngđặctínhtheochiềuhướngcólợichobảnthân.

Sứcmạnhtolớncủanguyênlýlựachọnkhôngphảimangtínhgiảithuyết.Mộtđiềuchắcchắnrằngnhữngnhànhângiốngtàibacủachúngta,thậmchítrongmộtvòngđời,đãbiếnđổikhánhiềuđặcđiểmcủagiốngbồcâuvàcừu.Đểhiểuđượccặnkẽnhữngđiềumàhọđãlàm,bạncầnphảiđọcbài

viếtvềchủđềvànghiêncứunhữngconvậtđó.Nhữngngườinhângiống,theothóiquen,thườngnóivềtổchứccủamộtđộngvậtnhưlàmộtthứgìđócóthểthayđổidễdàng,vàhọkhônggặpkhókhăngìkhimuốn"nhàonặn"nótheoýthíchcủamình.Nếutôicóđượcnhiềuthờigianvàgiấymựchơnnữa,tôisẽdẫnravôsốcácđoạnviếtbởicácnhàkhoahọcdanhtiếngnóiđếnkhản&ngnày.ÔngYouatt,ngườicólẽlàquenthuộcvớicôngviệccủamộtnhànôngnghiệphọchơnbấtcứai,vàđồngthờilàngườicónhữngnhậnxétkháchínhxácvềđộngvật,nóiđếnnguyênlýlựachọnnhưlà"thứkhôngchỉchophépcácnhànôngnghiệphọcbiếnđổiđặcđiểmcủacáccongiasúcmàcònthayđổinóhoàntoàn.Nguyênlýlàcâyđũathần.Vớinóanhtacóthểtạoratrênđờibấtcứkhuôndạngnàomàanhtamuốn".BátướcSomerville,khimiêutảnhữnggìmàngườinhângiốngthựchiệntrênloàiconcừu,nói"Dườngnhưlàhọđúcramộthìnhdạngmongmuốnvàsauđóthổiluồngsinhkhivàonó."ĐiềumànhữngnhànhângiốnglànhnghềnhấtnhưngàiJohnSebright,thườngnói,đốivớiloàichimbồcâu,là"họcóthểtạobấtcứbộlôngmongmuốnnàotrongvòng3nămnhưngsẽmất6nămđểhọtạoracáiđầuvàcáimỏ."TạivùngSaxony,tầmquanhọngcủanguyênlýlựachọnđốivớicừumêrinôđượcmọingườihiểurõtớimứchọtuânthủnónhưlàmộtnguyêntắccủathưcmgmại:cừuđượcđặttrênmặtbànvàđượcnghiêncứugiốngnhưngườiamhiểuhộihọangắmnhìnmộtbứctranh,cuộcnghiêncứudạngnàydiễnrabalầntrongcáckhoảngthờigiannghỉngơicủacáctháng;vànhữngconcừunàysẽđượcđánhdấuvàphânloạiđểtìmracontốtnhấtchoquátrìnhphốigiống.

ThànhcôngcủacácnhànhângiốngngườiAnhđượcchứngtỏthôngquasựtrảgiárấtcaochonhữngcongiốngtốt;vàgiờđây,nhữngconnàyđãđượcxuấtkhiđikhắpmọinơitrênthếgiới.Nhữngcongiốngtốtkhônghềlàsảnphẩmphốigiốnggiữa2giốngkhácnhau;tấtcảcácnhànhângiốnggiỏinhấtđềuchốnglạiquanniệmnày,trừmộtvàitrườnghợptiểugiốngcóquanhệhọhànggầngũi.Vàkhimộtsựphốigiốngđượctiếnhànhsựlựachọngầnnhấtlàkhôngthểthiếuđược,thậmchítrongcảcáctrườnghợpthôngthường.Nếusựlựachọnchỉxảyraởbiếnthểrấtkhácbiệt,vànhângiốngbiếnthểnàythìnguyênlýhoàntoànđúngtớimứcmàkhônghềgâyrasựchúýnào;nhưngtầmquantrọngcủanónằmởsựảnhhưởnglớntạorabởiquátrìnhtíchtụtheomộtchiềuhướng,trongsuốtcácthếhệkếtiếp,củacácđiểmkhácbiệtkhônghềđángkểđốivớinhữngngườikémhiểubiết-nhữngđiểmkhácbiệtmàtôiđãtừngcốnêubậtnhưngkhôngthànhcông.Khôngmộtaitrongsốhàngnghìnngườicóconmắttinhtườngvàsựnhậnxétxácđángđểtrởthànhmộtnhànhângiốngxuấtsắc.NếuđượcChúabanchocácphẩmchấtđó,vàanhtadànhnhiềuthờigiancũngnhưcôngsứcđểnghiêncứuchủđềnày,thìanhtasẽthànhcông,vàcóđượcsựtiếnbộtolớn;nếu

anhtathiếubấtcứmộttrongnhữngphẩmchấttrên,anhtasẽkhôngtránhkhỏisựthấtbại.Rấtítngườisẵnsàngtinvàokhảnăngcủatựnhiênvànhữngnămthángcủalaođộngcầnthiếtđểtrởthànhthậmchíchỉlàmộtgiốngchimbồcâukhéoléo.

Nguyênlýtươngtựcũngđượcnhữngnhàlàmvườntuântheo;nhưngsựbiếnđổiởđâythườngbấtngờhơn.Khôngaichorằngnhữngsảnphẩmtốtnhấtcủachúngtađượcsảnxuấtbởimộtbiếnthểduynhấtcủagiốngnguyênthủy.Chủngtacóbằngchứnglàđiềunàykhôngđúngtrongmộtsốtrườnghợpmàtrongđócácghichépchínhxácchitiếtvẫnđượcgiữlại;nhờđóđưarađượcmộtvídụnhưngrấtmờnhạt:sựtăngkíchcỡliêntụccủacâygailýcóthểđượcdẫnra.Chủngtatìmthấyrấtnhiềucảithiệnđángkinhngạctrongcácgiốngcủangườitrồnghoa,khinhữnggiốnghoangàynayđượcmangđemsosánhvớinhữngcâyhoatrongtranhvẽtừ20hay30nămvềtrước.Khimộtgiốnghoađãđượctạorakhảhoànchỉnh,ngườigieogiốngkhôngchọnranhữngcâytốtnhấtmàthayvàođó,anhtasẽđixemxétcảvườnhoarồinhổbỏđinhững"câyhoaxấu"-nhưcáchmàhọvẫnthườnggọinhữngbônghoakhôngđạttiêuchuẩn.Đốivớiđộngvật,phươngphápnàycũngđượcápdụngtrongthựctiễn;bởivìhiếmailạibấtcẩnđếnmứcnhângiốngnhữngconcóchấtlượngtồi.

Đốivớicácloàicây,cómộtcáchkhácđểquansátnhữngthayđổitíchtụcủaSựlựachọn-cụthểlàbằngcáchsosánhsựđadạngcủanhữngbônghoatrongcácbiếnthểkhácnhaucủacùngmộtloàitrongvườnhoa;sựđadạngcủalá,vỏ,củhaybấtcứphầnnàocógiátrịkháccủatrongvườnrau,sovớinhữngcâycùngloài;vàsựđadạngcủacácloạiquàtrongcùngmộtloàitrongvườncâyănquả;sosánhlàvàhoacủacùngmộtnhómbiếnthể.Cácbạnsẽthấynhữngchiếclácủacâycảibắpkhácnhaunhưthếnào;cónhữngloàihoacựckỳgiốngnhaunhưngcũngcóloàilạihoàntoànkhácbiệt(loàihoabướmdại);nhữngchiếclágiốnghệtnhau;vàquảcủacâylýgaikhácbiệtvềkíchthước,màusắc,hìnhdáng,vàcảlông;nhữngloàihoachothấychỉcónhữngkhácbiệtnhỏ.Khôngphảilànhữngbiếnthểcókhácbiệtlớntạimộtvàiđiểmlạikhôngbấtkỳsựsaikhácnàoởnhữngphầncònlại.Nhữngquyluậtvềsựtươngđồngtrongquátrìnhtăngtrưởng,màtầmquantrọngcủanóchúngtakhôngđượcbaogiờđánhgiáthấp,chắcchắnsẽđảmbảosựsaikhácnày;nhưngnhưlàmộtquytắcchung,tôikhônghềnghingờrằngsựlựachọnliêntụccủacácbiếnđổinhỏ,hoặclàtrongnhữngchiếclá,hoahayquả,sẽtạoranhữnggiốngcóđặcđiểmkhácbiệtlớn.

Cóngườiphảnđốinguyênlýcủasựlựachọnđãbịsuygiảmtrởthànhmộthoạtđộngcóphươngpháptrongchỉhơnbaphầntưthếkỷtrởlạiđây;và

ngườitađãchúýtớinónhiềuhơntrongnhữngnămcuốinàyvàhàngloạtbàinghiêncứukhoahọcvềchủđềnàyđãvàđangđượcxuấtbản.Tôixinnóithêmrằngkếtquảcóđượclàxứngđángvớinhữnggìbỏra-kếtquảngàycàngthuđượcnhiềuvàquantrọnghơn.Nhữngnguyênlýnàyhoàntoànkhôngphảilàmộtpháthiệnmangtínhthờiđại.Tôicóthểđưaramộtsốnguồntàiliệuđángtincậycôngnhậntầmquantrọngcủanguyênlýnày.Đólàcáctácphẩmcổxưa.TrongkỷnguyênhoangsơcổđạicủalịchsửquátrìnhpháttriểnnướcAnh,nhữnggiốngđộngvậttốtthườngđượcnhậpkhẩuvàluậtphápngăncấmxuấtkhẩuchúng:phápluậtchophéploạibỏnhữngconngựakhôngđạttiêuchuẩnvềkíchthước;hànhđộngnàycóthểsosánhđượcvớihànhđộngloạibỏnhững"câyhoaxấu"củangườilàmvườn.Nguyênlýcủasựlựachọn,vâng,tôitìmthấykhôngthểphủnhậnđượcchínhlànguyênlýđấytrongcuốnbáchkhoatoànthưcủangườiTrungQuốccổđại.NhữngnguyêntắclựachọnđượcmộtsốnhàsinhhọcngườiLamãcổxưađưara.DựavàonhữngtrangviếttrongGenesis,chúngtacóthểthấyngayrằngmàusắccủavậtnuôitrongnhàởgiaiđoạnđầukhaipháđãđượcconngườiđểýtới.Nhữngngườicổđạiđôikhilaigiốngnhữngconchónhàcủahọvớinhữngconchóhoangđểcảithiệngiống;vàhọcũnglàmnhưvậy,theonhữnggìđượcviếttrongPliny,vớiloàingựa.NhữngngườinguyênthủyvùngNamPhiđãphốigiốngbòkéoxecủahọđểcóđượcgiốngbòmongmuốn,giốngnhưnhữnggìngườiEskimolàmvớiđànchócủahọ.NhữngnhàtruyềngiáongườiScotlencònkểlạilàngườidađencựckỳquýgiốngthuầnchủngtốtnhấtcủahọ.Nhữngngườinàykhônghềcóquanhệgìvớingườichâuâuvănminh.Mộtvàithựctiễnchothấykhôngcósựlựachọnnhưngchúnglạichứngminhsựnhângiốngloàivậtđượcngườicổxưaquantâmtớinhiều,vàcảhiệntại,ngườicậnđạicũngnhưvậy.Thựcsựnósẽlàmộtđiểmlạlùngnếungườitakhôngchúýtớihoạtđộngnhângiốngbởivìsựditruyềncácđặctínhtốtvàxấulàquárõràng.

Ngàynay,nhữngngườinhângiốngtàiba,bằngsựlựachọncótínhtoánvàvớimụctiêucụthể,cốtạoragiốngmớitốthơntấtcảnhữnggiốnghiệnđangtồntạitrongđấtnướcnày.Nhưngvớimụcđíchcủachúngta,mộtdạnglựachọn,cóthểđượcgọilàdạnglựachọnvôthức,vàcóđượcthôngquathựctếlàmọingườiđềucốmuađượcvànhântừnhữngcáthểtốtnhất,làquantrọnghơn.Dovậy,nếumộtngườiđịnhgiừgiốngchósănthìtấtnhiênsẽcốgắngsởhữugiốngchótốtnhấtvàsauđónhângiốngtừcontốtnhấtcủaanhta.Nhưnganhtakhônghềmongmuốnhaytrôngđợisựbiếnđổithườngxuyêncủacongiống.Tuynhiêntôikhẳngđịnhlàquátrìnhnàysẽtiếptụctrongnhiềuthếkỷ,chấcchansẽcảithiệnhaybiếnđổibấtkỳgiốngnào,theocáchtươngtựnhưcủaôngBakewell.Collins...vớiquáưìnhhoàntoàngiốngthế,chỉcóđiềunóđượcthựchiệncóphưougphápvàđãthayđổi

lớnthậmchílàngaytrongvòngđờitồntạicủaconvật,hìnhdángvàđặcđiểmcủanhữngconbòhọsởhữu.Cácthayđổichậmchạpvàkhócảmnhậndạngnàycóthểđãkhôngbaogiờđượcnhậnranếukhôngcósựđođạc,quansátcẩnthậncáccongiốngbịnghingờvàđemđisosánh.Tuynhiên,trongvàitrườnghợpnhữngcáthểkhônghoặcrấtítthayđổicủacùngmộtloàilạicóthểtìmthấyởnhữngnơikémpháttriểnhơn,nơimàchúngítđượccảithiệnhơn.ChúngtacólýdođểtinrằnggiốngchóXpanhơncủavuaCharlesđãđượcvôtìnhbiếnđổikểtừthờitrịvìcủaôngta.MộtsốnhànghiêncứnổitiếngkhẳngđịnhchắcchắnrằnggiốngchólôngxùcónguồngốctừgiốngXpanhơnvàcólẽđãpháttriểndầndầntừnó.MọingườiđềubiếtrằnggiốngchósănAnhđãthayđổinhiềutrongsuốtthểkỷtrước,vàtrongcáctrườnghợpnày,sựthayđổimàhầuhếtđềuđượccholàdolaighépvớigiốngchósăncảo.ĐiềumàlàmchochúngtaquantâmlàsựthayđổidiễnrachậmchạpvàkhôngnhậnthấysonglạicóhiệuquảtớimứclàmặcdùgiốngchósăncổTâyBanNhakhôngthểnàokhácđượcđếntừTâyBanNhanhưngôngBrovmkhônghềnhìnthấy,nhưôngđãnóivớitôi,bấtkỳloàichósănTâyBanNhabảnđịanàogiốngvớiloàichócủachúngta.

Bằngmộtquátrìnhlựachọntươngtự,bằngcáchhuấnluyệnkỹcàng,toànbộgiốngngựađuaAnhchạynhanhhơnvàtohơnsovớigiốngbốmẹẢ-rậpcủachúng;vàgiốngngựaẢrập,docácđiềulệquyđịnhtrongcuộcđuaGoodwood,lạicóưuthếvềkhảnăngmangcânnặng.BátướcSpencervànhữngngườikhácđãchomọingườithấycácconbòAnhtăngcânvàkhảnăngpháttriểnsớmcủachúngnhưthếnào,khiđemsosánhvớigiốngtrướcđâyởtrongnước.BằngcáchsosánhnhữngđặcđiểmđượcmiêutảtrongcácbàiviếtvềchimbồcâuđưathưvàchimbồcâunhàolộnvớinhữnggiốngđangsinhsốngởAnh,ẨnĐộ,hayBaTư,tôicholàchúngtacóthểdễdàngtìmracácgiaiđoạntrongđóchúngbiếnđổiâmthầmvàtiếnđếnsựkhácbiệtrấtlớnsovớiloàichimgốc:chimbồcâunúi.

ÔngYouattđưaramộtminhhọatuyệtvờichoảnhhưởngcủaquátrìnhlựachọncóthểđượccoilàvôýtuântheo,trongđónhữngngườinhângiốngđãcóthểkhôngbaogiờtrôngđợihaythậmchímongmuốntạorakếtquảmàđếnlượtnó,manglạisựrađờicủahaigiốngkhácbiệt.HaiđàncừuLeicestersởhữubởiôngBuckleyvàôngBurgess,nhưôngYouattchobiết,đãđượcnhângiốngthuầnchủngtừđàncừucủaôngBakewellhơn50nămtrước!Bấtkỳaicókiếnthứcvềchủđềnàykhônghềnghingờrằngmộttronghaiôngchủđàncừutạimộtthờiđiểmnàođóđãbiếnđổichúng;vàkếtquảlànhữngđiểmkhácbiệtgiữahaiđàncừudohaiquýôngấysởhữuquálớnđếnmứcmàchúngtacócảmgiácchúngpháttriểntừhaibiếnthểkhácnhau.

Nếucótồntạidạngngườinguyênthủykhônghiểubiếttớimứchọchẳngbaogiờđểýtớiđặcđiểmditruyềnlạichoconcủagiốngvậtnuôithuầnhóa,songbấtkỳgiốngnàocóíchđốivớihọ,chodùlàvớibấtkỳmụcđíchsửdụngđặcbiệtnào,sẽđượcchămsóc,trôngnomcẩnthậnquacácnạnđóihaythảmhọathiênnhiênkhác,nhưvậyngườinguyênthủythậtlàtráchnhiệm,vàdođónhữngcongiốngtốtbáoombằngcáchsinhsảnnhiềuhơn;nhưthếchúngtacóthểnóiđâylàtrườnghọplựachọnvôthức.ChúngtasẽthấyrõngườinguyênthủymanrợcoitrọngvậtnuôigiốngtốtcủahọnhưthếnàokhibiếtrằngngườicổxưavùngTierradelFuegođãgiếtnhữngngườiphụnữgiànuatronggiaiđoạnkhókhănkhanhiếmđểdànhthứcănchođànchócủahọ!

Đốivớiloàithựcvật,quátrìnhcảithiệntừtừ,thôngquasựduytrìkhôngthườngxuyêncáccáthểtốtnhất,chodùchúngcóđủkhácbiệthaykhôngđểđượcxếpvàobiếnthểkhácloàitronglầnđầutiênxuấthiệncủachúng;vàliệuhaigiồnghaynhiềuhemnữađãđượclaicẩyvớinhau,cóthểdễdàngnhậnratrongkíchthướcngàymộtlớnvàvẻđẹpmàhiệntạichúngtađangcóđượcởcácbiếnthểcủacâyhoabướmdại,hoahồng,hoaquỳthiêntrúc,câythượcdượcvàcácloàicâykháckhiđemsosánhvớinhữngbiếnthểgiàhơnhayvớigiốngbốmẹ.Khôngailạimongđợicóđượcmộtcâyhoabướmdạihaythượcdượctốtnhấttừhạtgiốngcủamộtcâytrongtựnhiên.Khôngaitrồngcâylêbởhạngmộttừhạtgiốngcủamộtcâylêhoangdã,mặcdùanhtacóthể(nhưngkhảnăngxả};ralàcựchiếm)thànhcôngvớimộtcâygiốngmọctronghoangdãnếunóbắtnguồntừmộtvườnnhà.Câylê,mặcdùđãđượctrồngtừxaxưa,theonhưsựmiêutảcủaPliny,cóvệnhưlàmộtloàichấtlượngthấp.Tôirấtlấylàmngạcnhiêntrướckỹnănglaigiốngđiêuluyệnnhưvậycủangườicổxưa.Họcóthểtạoranhữnggiốngtuyệtđẹptừnguyênliệuđầuvàotồi.Tôinghĩlànghệthuậtđókháđơngiản,vàđượcthựchiệnhoàntoànvôthức.Nótồntạitrongquátrìnhtrồnggiốngtốtnhấtcóthể,gieohạtgiốngcủanóvàkhimộtbiếnthểtốthơncócơhộixuấthiện,họchọnnóvàquátrìnhtrênđượclặplại.Nhưngngườilàmvườnthờinguyênthủy,trồnggiốnglêtốtnhấtmàhọcó,khôngbaogiờbiếttớiquảlêtuyệtvờimàchúngtaănngàynay.Phảinóirằngchúngtatrongmộtchừngmựcnhấtđịnh(nhỏthôi)đãnợhọdoquảlêngonngọtngàynaycóđượclànhờhọlựachọnvàduytrìmộtcáchhoàntoànkhôngýthứcnhữngbiếnthểtốtnhấtbấtcứkhinàohọtìmthấy.

Nhiềusựthayđổitrongcâytrồngcủachúngtađượctíchtụmộtcáchchậmchạpvàvôthức,tôitinlàchúngcóthểgiảithíchnhiềuhiệntượngphổbiến.Trongđasốtrườnghợp,chúngtakhôngthểnhậnravàdođókhôngbiếtloàicâybốmẹtrongtựnhiêncủacácgiốngtrồnglâunhấttrongvườnhoavà

vườncâygiađình.Nếumấthàngthếkỷ,thậmchílàhàngthiênniênkỷđểcảithiệnhoặcbiếnđổihầuhếtcácloàihoacủachúngtađượcnhưchuẩnmựchiệnnay(xétvềtínhhữudụngcủachúngđốivớiconngười),chúngtacóthểhiểunhưthếnàomàcảvùngchâuÚchaymũiHảoVọnghaybấtcứvùngnàokháccóngườitiềnsửsinhsốngkémpháttriểnlạikhôngthểcungcấpchochúngtamộtloạicâytrồnghữuích.Khôngphảilànhữngvùngnàykhôngcómaymắnsởhữucácgiốngcâynguyênthủyhữuích,tráilạirấttrùphúvềgiốngcâylàđằngkhác,nhưngdonhữngcâybảnđịaởđókhôngđượccảithiệnbởiquátrìnhlựachọnliêntụclâudàiđểmangđếnsựhoànthiệntiêuchuẩncóthểsosánhđượcvớinhữngloàicâycủacácquốcgiacổđạivănminhhơn.

Đốivớiloàivậtnuôitrongnhàcủangườitốicổ,chúngtakhôngnênnghĩrằngnhữngconvậtđóhầunhưlúcnàocũngphảiđấutranhdànhlấythứcănchoriêngchúng,ítnhấtlàtrongmộtvàimùanhấtđịnh.Vàtạihainướcrấtkhácbiệtvềđiềukiệnsống,cáccáthểcủacùngmộtloài,cócấutrúcvàthểtạngkhácnhauít,sẽthườngsốngtốthơnlàsovớiloàicủanướckia,vàcùngvớiquátrinh"sựlựachọncủatựnhiên",sẽđượcđềcậpchitiếtsauđây,haitiểugiốngcóthểsẽđượchìnhthành.Điềunàycólẽgiảitíchmộtphầnnhậnxétlànhữngbiếnthểgiữbởingườitốicổcónhiềuđặcđiểmdạngloàihơnlànhữngbiếnthểgiữbởinhữngnướcvănminh.

Xétvềvaitròquantrọngcủasựchọnlọcdoconngười,mộtđiềudễnhậnthấylànhưthếnàonhữnggiốngthuầnhóacủachúngtachobiếtsựthíchnghitrongcấutrúcvàthóiquencủachúngphùhợpvớisởthíchngườinuôi.Tôinghĩchúngtacóthểhiểusâuhơnđặcđiểmbấtbìnhthườnghayxuấthiệncủagiốngvậtnuôitạigiavàtưomgtựthếnhữngđiểmkhácbiệtcủachúngquálớntrongcácởcácđặcđiểmbênngoàivàkhánhỏcácbộphậnbêntronghaycáccơquan.Conngườikhócóthểchọnra,hoặcsẽrấtmấtcôngtạorabấtkỳsựsaikhácnàocủacấutrúctrừnhữngthứbênngoàicóthểnhìnthấy;vàthựcsựthìhọcũngchẳngquantâmnhiềuđếncấutrúcbêntrong.Conngườicóthểkhôngbaogiờhànhđộngdựatrênsựlựachọn,trừtrườnghợpcácthayđổimàngaylúcđầumanglạimộtsốíchlợi.Khôngngườinàođãtừngcótạoragiốngchimbồcâuđuôiquạtchođếnkhihọnhìnthấyconchimbồcâumàlôngđuôicủanópháttriểnkhácthuờngmộtchútvàsụkhácbiệtcụckỳnhỏ;đólàbảnchấtcủaconngười:thíchnhữngđiềukỳlạ,chodùnhỏthôi,đốivớihọ.Nhưngcũngkhôngphảibấtcứbiếnđổinàocũngđượcđónchàovàcoitrọng.Thựcsựlànhưvậy,rấtnhiềubiếnđổinhỏxuấthiệntrongsốnhữngconchimbồcâumàđãbịloạibỏdolỗihoặcsaikhácsovớichuẩnmựccủaloàingỗngthôngthườngkhônghềcóbấtkỳmộtbiếnthểđángchúýnào;dođógiốngThoulousevàgiốngthôngthường

màchỉcómàusắckhácnhau,đặcđiểmýđượcchúýtớinhấtsóvớicácđặcđiểmkhác,saunàyxuấthiệnkhácbiệtsovớigiốnggiacầm.

Tôinghĩ,cácquanđiểmnàygiảithíchkỹhơnnhữngđiềumàđôikhiđượcmọingườiđềcậptới,đólàchúngtachẳngbiếttýgìvềnguồngốchaylịchsửhìnhthànhcủabấtkỳgiốngnuôitrồngtrongnhànàocủachúngta.Songtrênthựctế,mộtgiống,cũngnhưlàmộtnhánhcủamộtngônngữ,khócóthểnóilàcónguồngốccụthể.Mộtngườiduytrìvàlaighépcáccongiốngtừcáthểcómộtvàisaikhácnhỏtrongcấutrúc,haydànhnhiềucôngsứchơnchoviệcphốigiốngnhữngconvậttốtnhấtcủaanhta,nhờđócảithiệnchúng,vàcáccáthểđượccảithiệnnàydầndầnlantruyềnkhắpkhuvựcxungquanh.Nhưngdokhôngđượcđặtmộtcáitêncụthể,vànếuconngườikhôngđánhgiácaochúngthìlịchsửhìnhthànhcủachúngchắcchắnsẽbịchìmvàoquênlãng.Khiđượccảithiệntốthơnnữabởiquátrìnhchậpchạp,từtừtươngtự,chúngsẽlanrộngratựnhiênhơnvàsẽđượcnhậnranhưlàmộtloàicóích,khácbiệtvàsauđósẽđượcđặttênởvùngđó.Ởnhữngnướcchưathựcsựpháttriển,hệthốngthôngtinliênlạcyếukém,sựnhânrộngcũngnhưkiếnthứcvềbấtkỳmộtloàitiểugiốngmớisẽlàmộtquátrìnhchậmchạp.Ngaykhigiátrịcủamộttiểugiốngđượcnhậnra,nguyênlýcủasựlựachọnvôthức,nhưtôivẫnthườnggọinó,sẽlũôncóxuhướng-cólẽlàmạnhhơnởmộtgiaiđoạnnhấtđịnhsovớigiaiđoạnkhác,tưcmgtựnhưquátrìnhpháttriểnvàsuyvongcủamộtgiống-cólẽmạnhhơnởkhuvựcnàysovớimộtkhuvựckhác,tùythuộcvàomứcđộpháttriểnnềnvănminhcủanơiđó-thêmvàodầndầncácđặcđiểmtínhcáchcủagiống,chodùchúnglàthếnàođichăngnữa.Nhưngcơhộiđểghilạiđượcnhữngthayđổichậmchạp,khôngnhậnbiếtđượcnhưvậylàvôcùngnhỏbé.

Bâygiờ,tôixinnóithêmvềmộtvàiđiểmliênquanđếnđiềukiệnthuậnlợihaylàkhókhănđốivớisứcmanhcủasựlựachọndoconngười.Mứcđộcaocủatínhbiếnđổirõrànglàmộtthuậnlợivìnósẽcungcấpdồidàonguyênluyệnđầuvàochosựlựachọn;khôngphảilàchỉmỗikhácbiệtcáthểlàkhôngđủ,cộngvớisựchămsócchuđáo,chophépsựtíchtụlớncácsửađổitronghầuhếtbấtkỳchiềuhướngmongmuốnnào.Nhưngvìnhữngthayđổichothấysựtiệníchhayphùhợpvớiýmuốncủaconngườihiếmkhixuấthiện,cơhộichosựxuấthiệncủachúngsẽtănglênđángkểkhimộtsốlượngcáthểlớnđượcnhốtcùngnhau,vànhưthế,việcnhốtchungtrởthànhyếutốquantrọngnhấtđểdẫntớithànhcông.NhưôngMarshallđãnhậnxétvềđàncừuởYorkshirelà,dựatrênnguyênlýnày,nhữngconcừuởđóchủyêuthuộcvêngườidânnghèovàđàncừucósốlượngrấtít.Nhữngngườitrôngnomvườnưcrm,ngườitrồngsốlượnglớncáccâytừcùngmộtloài,thườngthànhcônghơnnhiềusovớinhữngngườinghiệpdưtrongviệctạorađược

nhữngbiếnthểmớivàcógiátrị.Đểgiữđượcmộtsốlượnglớncáccáthểcủamộtloàilạibấtkỳnướcnàotrongđiềukiệnthuậnlợitạiđòihỏilàloàiđóđượcsốngtrongđiềukiệnthuậnlợivànhờthếchúngsẽcóthểsinhsảntựdotrongnướcđấy.

Khisốlượngcủamộtloàilàít,tấtcảcáccáthể,chodùlàchấtlượngtốthayxấu,đềuđượcphépnhângiống;vàthựctếđãchứngminhsựchophépnàycảntrởquátrìnhlựachọn.Songcólẽđiểmquantrọngnhấtlàđộngvậthayloàicâycógiátrịhayhữuíchđốivớiconngườitớimứcmàchúngtachútớicảnhữngbiếndạngnhỏnhấttrongđặcđiểmhaycấutrúccủamỗicácthể.Trừkhisựchúýnhưvậykhôngmanglạikếtquảgì.Thậtlàthúvịkhitôibiếtrằngcâydâutâychỉthựcsựbắtđầubiếnchuyểntheochiềuhướngcólợichoconngườikhinhữngngườilàmvườnquantâmchămsócchúngkỹlưỡng.Mộtsựthậtkhôngcógìphảibàncãilàcâydâutâyliêntụcbiếnđổikểtừkhichúngđượctrồng;nhưngnhữngbiếnđổiítđóthườngbịconngườibỏqua.Ngaykhingườilàmvườnchọnracáccâyvớiquảngọthơn,tohơnvàchínsớmhơn,rồiđemtrồngcâycongiốngtừchúng,sauđólạichọnracâygiốngtốtnhấtđểnhângiống.Kếtquảlàcâydâutây(cùngvớisựtrợgiúptừconngườilaighépchúngvớicácloàikhác)đãchoranhiềubiếnthểtuyệtvờiđượctrồngtrongsuốthaimươihaybamươinămqua.

Trongtrườnghợpcủacácloàiđộngvậtcógiốngđựcvàgiốngcáiriêngbiệt,khảnăngngăncảnsựlaigiốngdễdànglàmộtnhântốquantrọngmangtớithànhcôngtạoragiốngmới-ítnhấtlàtạimộtnướcmàđãcócácgiốngkháctươngtự.Xéttrênkhíacạnhnày,thìviệcràogiậuđấtcũngđóngmộtvaitrònhấtđịnh.Nhữngngườinguyênthủysốngducanhducưhayngườisốngtrêncánhđồngbaolabátngáthiếmkhisởhữunhiềuhơnmộtgiốngcủacùngloài.Loàichimbồcâucóthểgiaophốicảđờivàkhảnăngnàyrấtcóíchđoivớingườinuôichimbồcâu;bởivìnhờđónhiềugiốngcóthểđượcgiữthuầnchủngchodùbịnhốtchungvớicácgiốngkháctrongmộtcáilồnglớn.Hoàncảnhnàychắchẳnđãphảikháthuậntiệnchợcảithiệnvàhìnhthànhgiốngmới.Tôixinnóithêmrằngloàibồcâucókhảnăngđượcnhângiốngvớisốlượngcựclớnvànhanh;vìthếnhữngconchimkhôngđạttiêuchuẩnngaylậptứcsẽbịloạibỏvàtrởthànhthứcăn.Trongkhiđó,loàimèo,vớiđặctínhđiđêmcủachúng,khôngthểđượcphốigiốngnhântạo;vàchodùchúngđượccácbàcáccôcũngnhưcácemnhỏhêtsứcnângniu,nhưngmọingườichưanhìnthấymộtbiếnthểmèokhácbiệtpháttriển;nhữnggiốngmèokhácbiệtchúngtađôikhinhìnthấyhầuhếtđềuđượcnhậpkhẩutừcácnướckhác,thườnglàtừcácquốcđảo.Mặcdùtôikhôngnghingờlàvàigiốngvậtnuôitrongnhàthayđổiíthơncácgiốngkhácnhưngtínhhiếmcó,thậmchílàkhôngxuấthiện,cácgiốngkhácbiệtcủa

mèo,lừa,côngtrống,ngỗng...cóthểphầnlớnlàdosựlựachọnkhôngpháthuytácdụng:đốivớiloàimèolàdokhókhăntrongviệcghépđôiphốigiống;đốivớiconlừalàdongườinôngdânnghèocósốlượnglừaquáítvàítdànhsựquantâmtớiviệcphốigiốngchúng;đốivớiconcôngtrống,dokhôngdễchămsócvàkhôngcósốlượnglớn,đốivớiconngỗnglàdochúngchỉcóhaimụcđíchsửdụngđốivớiconngười:thứcănvàlông;vàquantrọnghemcảlàdongườinhângiốngkhôngcảmthấythíchthúgiốngmới.

Đểtổngkếtvềnguồngốcvậtnuôicâytrồngthuầnhóacủachúngta,tôitinrằng,điềukiệnsống,xéttrêntácđộngcủanótớihệthốngsinhsản,khôngphảilànguyênnhânchínhgâynêntínhbiếnđổi.Tôikhôngtintínhbiếnđổilàmộtthứgìđónhấtthiếtphảicóvàkhôngthểtáchrời,trongtấtcảcáctrườnghợp,vớimồicơthểsốnghữucơ.Mộtvàihọcgiảđãphátbiểuảnhhưởngcủatínhthayđổibiếấnđộngtheonhiềumứcđộkhácnhaucủasựkếthừavàcủasựquaytrởlại.Tínhbiếnđổiđượcđiềuchỉnhbởirấtnhiềuquyluậtchưađượcbiếtđếnmàtrongđóquantrọnghơncảlàquyluậtcủasựtươngquantăngtrưởng.Mộtthứcóthểdođiềukiệnsốngtrựctiếpgâyra.Mộtthứphảidosựsửdụnghaykhôngsừdụnggâyra.Dođó,kếtquảcuốicùngxuấthiệncựckỳphứctạp.Trongmộtvàitrườnghợp,tôithừanhậnrằngviệcnhângiốngchéocácloàimàcónguồngốcnguyênthủykhácnhauđóngvaitròquantrọngtrongsựhìnhthànhcácsảnphẩmvậtnuôicâytrồngthuầnhóacủachúngta.Khimộtvàigiốngđượctạoratrongbẩtkỳmộtnướcnào,sựlaighépchéohiếmkhixuấthiệncủachúngvớisựtrợgiúpcủaquátrìnhlựachọnchắcchắnđãgópphầnlớntrongviệchìnhthànhtiểugiốngmới;nhưngtôitintầmquanừọngcủasựlaighépcácbiếnthểđãbịphóngđạiquámức,trongtrườnghợpcủacảđộngvàthựcvậtmàpháttriểntừcây,congiống.Đốivớinhữngcâyđượctạothànhbởicáchchiết,cắt...thìtầmquantrọngcủasựlaighéploàivàbiếnthểkhácbiệtlàvôcùnglớn;vìngườitrồngcâyởđâyhoàntoànbỏquatínhbiếnđổilớncủađộngvậtvàthựcvậtlaicấy,vàcảtínhvôsinhthườngxuyênxuấthiệnởđộngvậtlaicấy;nhưngtrựờnghợpcâykhôngsinhratừhạtgiốngđốivớichúngtalàítcóýnghĩadosựtồntạicủachúngchỉlàtạmthời.Nóitómlại,tôikhẳngđịnhnguyênnhândẫntớisựthayđổi:ảnhhưởngtíchtụcủasựlựachọn,dùđượcápdụngcóphươngphápvànhanhchónghayápdụngvôtìnhvàchậmchạp,songlạihiệuquảhơnlàsứcmạnhvượttrội.

CHƯƠNGIIBIẾNĐỔITRONGTỰNHIÊNTínhbiếnđổi-nhữngkhácbiệtcácthể-cácloàiđángnghingờ-tầmtrảirộng,vàloàithôngthườngbiếnđổinhiềunhất-nhữnggiốngtrongmộtloàilớntạibấtcứnướcnàobiếnđổinhiềuhơnsovớigiốngthuộcloàibéhơn-Nhiềugiốngcủaloàilớncóbềngoàigiốngnhưcácbiếnthểrấtgầngũinhưngcómốiquanhệkhôngđồngđều,vàtrongtầmgiớihạn.

Trướckhiápdụngnhữngnguyênlýmàchúngtađãrútrađượctừchươngtrướcchocáccơthểhữucơtồntạitrongmôitrườngtựnhiên,chúngtacầnthiếtphảiđềcậpmộtcáchngắn,gọnliệunhữngcơthểsốngnàycóchịuảnhhưởngcủasựbiếnđổi?Đểcóthểgiảiđápchínhxáccâuhỏinày,tôinênđưaramộtcatalogdàinhữngbằngchứngkhôcứng;nhưngtôisẽgiữlạichúngchochủđềsaunàyvàởđâytôicũngkhôngthảoluậncácđịnhnghĩakhácnhauđốivớitừ"loài".Hiệnvẫnchưacómộtđịnhnghĩanàođượcmọinhàtựnhiênhọcchấpthuậncholàđầyđủ.Tuythếhọvẫnngầmhiểu(khátùmù)hàmýcủamộtngườikhianhnàynóiđến"loài".Xétvềtổngthể,thuậtngữđóbaogồmnhântốchưađượcbiếtđếncủamộthànhđộngsángtạocụthể.Cụmtừ"biếnthể"cũngkhóđịnhnghĩakhôngkém;nhưngởđây,ngườitathườngámchỉđếncộngđồngconcháumặcdùđiềunàyhiếmkhichứngminhđược.Chúngtacũngcónhữngđiềukỳquái;nhưngchúngtồntạitrongchínhcácbiếnthể.Khinóitới"sựkỳdị",tôihìnhdungnólàmộtsốsaikhácđángkểtrongcấutrúccủamộtbộphận,mangtínhbấtlọihoặclàgâytổnthươngchochínhconvậtđó,maymắnthaynóítkhixuấthiện.Mộtsốnhànghiêncứusửdụngcụmtừ"sựbiếnđổi"mangýnghĩakỹthuật,hàmýmộtchỉnhsửatrựctiếpdođiềukiệnvậtchấtcủacuộcsống,và"sựbiếnđổi"theonghĩanàyđượcchorằnglàkhôngditruyền;nhưngaicóthểnóirằngđiềukiệnsốngkhókhăncủacácloàiđộngvậtcómai,vỏtạinhữngvùngnướclợbiểnBaltichaycủanhữngcâylùntrênđỉnhAlpine,haybộlôngdàyhơncủamộtconvậttạivùngphíabắcxaxôi,trongmộtsốtrườnghợp,lạikhôngđượcditruyềnítnhấtquavàithếhệ.Ởđây,tôihìnhdungdạngthứcsốngđóđượcgọilàmộtbiếnthể.

Mộtlầnnữa,chúngtacónhiềuđiểmkhácbiệtnhỏcóthểđượcgọilànhữngkhácbiệtcáthể,giốngnhưsaịkhácmàđượcbiếtthườngxuấthiệnởđứaconsovớichamẹ,hoặclàcáimàcóthểđượcđoánđãxuấthiệnởthựcthésốngbịquansátthườngxuyêntrongcáccáthểcủacùngmộtloàicưtrútạicùngmộtđịanơigiamcầm.Khôngaichorằngtấtcảcáccáthểcủamộtloài

đượcđúctừcùngmộtkhuôn.Nhữngđiểmkhácbiệtcáthểrấtquantrọngđốivớichúngtabởivìchúngcungcấpnguyênliệuchosựlựachọntựnhiêntíchlũy,tươngtựnhưcáchmàconngườicóthểtíchtụnhữngđiểmkhácbiệtcáthểtrongsảnphẩmthuầnhóacủahọtheobấtkỳhướngnàochotrước.Nhữngđiểmkhácbiệtcáthểthườngảnhhưởngđếncáimàcácnhàtựnhiêncoilàkémquantrọng;nhưngtôicóthểchỉra,vớimộtcuốncatalodàicácbằngchứng,rằngcácphầnmàphảiđượcgọilàquantrọng,chodùđượcxemxétdướigócđộcủaquanđiểmsinhlýhaycủaphânloại,đôikhithayđổitrongcáccáthểcủacùngmộtloài.Tôihoàntoàntựtinnóirằngmộtnhàtựnhiênhọcgiàukinhnghiệmsẽphảingạcnhiêntrướcsốlượngcáctrườnghợpcủatínhbiếnđổi,thậmchítrongphầnquantrọngcủacấutrúc,màôngtacóthểthuđượcnhiềukiếnthứcbổích,giốngnhưtôiđãthulượmđượcquanhiềunăm.Chúngtanênnhớrằngnhữngngườilàmviệctheophươngphápkhoahọcchưahềhàilòngvớiviệctìmratínhbiếnđổiởtạicácđặcđiểmquantrọng;vàrăngkhôngcónhiềungườichịukhóxemxéttìmhiểucácbộphậnquanừọngbêntrong,vàsosánhchúnggiữacáccontrongcùngmộtloài.Tôikhôngnênbaogiờưôngđợinhánhthầnkinhchínhgầnvớitrungtâmhạchcủamộtconcôntrùngbiếnđổitrongcùngmộtloàimànêntrôngđợisựthayđổicủađặcđiểmnàychicóthểxảyraquaquátrìnhdàilâu;vàgầnđâythôi,ôngLubbockđãchothấymộtmứcđộbiếnđổitrongdâythầnkinhchínhcủaloàiCoccus,cáihầunhưcóthểđemsosánhvớinhánhbấtbìnhthườngcủabộrễcây.Tôicũngxinnóithêmnhàtựnhiênhọckiêmtriếtgianàygầnđâyminhchứngcácdâycơtrongấutrùngcủavàiloàicôntrùngkhônghềđồngnhất.Cáchọcgiảđôikhilậpluậnvòngvokhihọphátbiểurằngnhữngbộphậnquantrọngthìkhôngbaogiờbiếnđổi;vàthúvịlàchínhnhữngvịnàyxếpđặcđiểmquantrọng(nhưmộtsốnhàtựnhiênhọcbộcbạch)khôngthayđổi.Theoquanđiểmnày,chúngtasẽkhôngbaogiờtìmravídụvềmộtbộphậnbiếnđổi;nhưngnếutheobấtcứquanđiểmnàokhác,nhiềuvídụkiểunàycóthểđượcđưara.

Cómộtđiềuliênquanđếntínhkhácbiệtmàvôcùngphứctạpđốivớitôi:tôimuốnnóiđếncácloàimàmọingườivẫnthườnggọilàloài"haythayđổi"haylà"loàiđahình".Nhữngloàinàytrảiquaquátrìnhthayđổivàpháttriểnliêntụckểtừkhichúnghìnhthành.Chúngtakhócóthểtìmthấyhainhàtựnhiênhọcđồngývớinhaudạngthứcnàothìđượcxếpvàoloàicòndạngthứcnàothìxếpvàobiếnthể.NhữngvídụvềRubus,hoahồngvàHieraciumtrongsốcácloàicây,mộtvàiloàicôntrùngvàmộtvàiloàithânvỏBrachiopod,cóthểđượctríchdẫnra.Đasốcácloàihaythayđổilạicónhiềuđặcđiểmcốđịnhvàxácđịnh.Loàihayđổithaynhiềutrongmộtnướchìnhnhưcóxuhướngcũngbiểnchuyểnnhiềuởcácnướckhác,tấtnhiênlàphảitrừmộtsốtrườnghợpngoạilệnhưcủaloàiBrachiopod.Nhữngthựctể

nàydườngnhưrấtkhóhiểuvàchứađựngmâuthuẫndochúngcỏvẻchothấykiểutínhbiếnđổinàylàđộclập,khôngphụthuộcvàođiềukiệnsổng.Tôicóthiênhướngnghingờrằngchúngtanhìnthấytrongloàihaybiếnđổicácthayđổicóđặcđiểmcấutrúckhôngcóíchđốivớichúng,dovậykhôngđượcsựlựachọntựnhiên,mộtkháiniệmsẽđượcgiảithíchđầyđủởphầnsauchấpnhận.

Nhữngdạngnắmgiữ,ởmộtmứcđộđángkể,cácđặctínhcủaloàinhưnglạiquágiốngvớinhữngdạngkháchaycóquanhệgầngũivớichúngthôngquasựthayđổinhỏđếnmứccácnhàtựnhiênhọckhôngthíchsắpxếpchúnglàmộtloàiriêngbiệt,trongmộtsốtrườnghợpnhấtđịnhlàkhácóýnghĩađốivớichúngta.Chúngtahoàntoàncólýdođểtinrằngnhiềudạngtrongsốcácdạngthứcgầngũi,đángnghiliêntụcgiữlạicácđặcđiểmcủachúngtạinướccưngụtrongthờigiandài.Trongthựctế,khimộtnhàtựnhiênhọccóthểgộphaidạngvàovớinhaudochúngcócácđặcđiểmtrunggian,anhtacoimộtdạnglàbiếnthểcủadạngcònlại,vàsẽxếpdạngphổbiếnhơn,nhưngđôikhilàdạngđượcmiêutảđầutiên,làloàivàdạngthứhailàbiếnthể.Tôikhôngliệtkêrađâynhữngtrườnghợpđầykhókhănđểquyếtđịnhxemcóhaykhôngxếpmộtdạnglàbiếnthểcủadạngkhácthậmchílàkhichúngliênquanmậtthiếtvớinhauthôngqualiênkếttrunggian.Đặcđiểmlaighépcủacácliênkếttrunggianđượcđasốcácnhàtựnhiênhọcthừanhậnsẽkhôngphảilúcnàocũnggỡbỏkhókhăn.Tuythếtrongrấtnhiềutrườnghợp,mộtdạngbịcoilàbiếnthểcủadạngkháckhôngchỉlàdongườitatìmraliênkếttrunggianmàcònbởivìnhữngsựsosánhkhiếnngườiquansátđitớisựtiênđoánhoặclàchúnghiệngiờvẫntồntạiởđâuđóhoặccóthểtừngtồntại;vàởđâycánhcửachosựnghingờvàphỏngđoánđãđượcmởtung.

Dođókhiquyếtđịnhliệumộtdạnglànênđượcxếpvàoloàihaybiếnthể,ýkiếncủanhữngnhàtựnhiênhọcgiàukinhnghiệm,cónhậnxét,đánhgiáchuẩnxáccóvẻnhưlàphươnghướngđúngđắnduynhấtđểđitheo.Nhưngtrongnhiềutrườnghợpchúngtavẫnphảiquyếtđịnhdựatrênýkiếnđasốcủacácnhàtựnhiên,bởivìcómộtsốdạngđượcđôngđảogiớisinhhọcbiếtđếnvàcóđặcđiểmnổibậtrõràngđểđượcxếpvàoloài,nhưngchúngvẫnkhôngđượccácnhàtựnhiênhọcdanhtiếngcoilàloài.Việccácbiếnthểcủaloàitrongthếgiớitựnhiênhoangdãđầysựnghingờnàykhônghềthốngnhấtlàđiềukhôngcógìphảibàncãi.SosánhvàiquầnthểthựcvậtởĐechếAnh,Pháp,hayMỹ,đượcrútrabởicácnhànghiêncứuthựcvậtkhácnhau,tôipháthiệnmộtconsốđángkinhngạccácdạngthứcđãđượcxếplàloàithựcsựbởimộtsốnhàthựcvậthọc;nhưngđốivớinhữngnhànghiêncứukhácchúnglạichilàbiếnthểcủamộtdạng.ÔngH.cWatson,ngườiđã

tậntìnhgiúpđỡtôivềmọimặt,đãchỉchotôithấy182loàicâynướcAnhđượccoilàbiếnthểnhưnglạiđượcđasốcácnhàthựcvậthọccoiđâylàloài.Khiđưarabảndanhsáchnày,ôngđãloạiđinhiềubiếnthểkhôngđángkể,nhưnglạiđượccácnhàthựcvậthọckhácxếpvàoloài,vàôngđãbỏđitoànbộmộtsốloàihaythayđổi.TráilạiôngBabingtonđưarahaitrămnămmươimốtloài,baogồmcảnhữngdạngbiếnđổinhiềunhất,cònôngBenthamliệtkêmộttrămmườihailoài-mộtsựkhácbiệtmộttrămbachíndạngđangtranhcãi.Trongsốnhữngconvậtmàđượchợpvàodựatrênnguồngốcsinhnở,vànhữngconmangtínhdiđộngcao,cácdạngđángnghingờ,đượcphânloạilàbởinhàđộngvậthọcnàynhưnglàbiếnthểbởinhàđộngvậthọckhác,ítkhitìmratrongcùngmộtnướcnhưnglạihayxuấthiệntạicácđịađiểmcáchbiệt.CóvôsốloàichimvàcôntrùngởBắcMỹvàchâuâu,chúngrấtítkhácbiệtnếuđemsovớinhau,đãđượcmộtnhàtựnhiêngiàukinhnghiệmxếpvàodạngloàirõràng,vàbởimộtngườikhácxếpvàodạngbiếnthể,haynhưngườithườnggọichúnglàgiốngtheokhuvựcđịalý!Nhiềunămtrướcđây,khisosánh,vàcảxemngườikhácsosánhcácconchimđếntừcácđảokhácnhaucủaquầnđảoGalapagos,sosánhmộtconmộtvớinhauhaylàvớicáccontừlụcđịachâuMỹ,tôicảmthấyrấtngạcnhiêntrướcsựphânbiệtmơhồvàthườngdựavàochủquancánhângiữaloàivàbiếnthể.TrongnhữngđảocủaquầnđảoMaderiacórấtnhiềucôntrùngmàđượcôngWollastonxếpvàodạngbiếnthểtrongcôngtrìnhnghiêncứukhoahọcđángkhâmphụccủaông,nhưngchắcchắnnhữngconnàysẽđượccácnhànghiêncứucôntrùngkhácxếpvàodạngloài.ThậmchítrongnướcIrelandchỉcómộtvàiconvậtđượcmọingườivẫnlàbiếnthể,songmộtvàinhàtựnhiênhọckhăngkhăngchúnglàloài.MộtvàinhànghiêncứuchimnổitiếngchỉcôngnhậngàgôtrắngAnhlàmộtgiốngcủamộtloàiởNa-uy,trongkhiđónhiềungườilạixếpnóvàoloàingoạilaicủaĐếchếAnh.Khoảngcáchlớngiữahaidạngthuộcdiệnnghingờkhiếnhầuhếtcácnhàtựnhiênhọcnghĩchúnglàhailoàiphânbiệt.Songmộtcâuhỏiđặtraởđâylàkhoảngcáchxabaonhiêuthìmớiđủ?Chúngtaphảithừanhậnrằngnhiềudạngthứcđượcphânloạibởicácnhànghiêncứuđầyuytín,cónhữngđặcđiểmchỉhoànhảotớimứcmàcácnhànghiêncứutiếngtămkháccoichúngthựcsựlàdạngloài.Nhưngđểthảoluậnxemliệucóđúnghaykhôngkhichúngđượcgọilàloàihoặcbiếnthể,trướckhibấtkỳmộtđịnhnghĩanàochocáccụmtừnàyđượcchấpnhận,làkhôngkhảthi.

Nhiềutrườnghợpcủacácbiếnthểđượcchúýkỹhayloàibịnghingờđángnhậnđượcsựquantâmđúngmực.Ngườitavinvàosựphânbốđịalý,biếnđổimangtínhsosánh,tínhlaighép...đểđưaramộtsốlậpluậnnhằmcốgắngquyếtđịnhviệcphânloại.Tôichỉđưaramộtvídụduynhầt,vídụnổitiếngvềcâyanhthảovàcâyanhthảovàng,haycâybáoxuân.Nhữngcây

nàykhácnhauđángkểnếuxétvềhìnhdángbênngoàicủachúng.Chúngcómùithonvàtỏahưomgthonkhônglẫnvàođâuđược;chúngtrổhoaởnhữngthờiđiểmkhácnhauchútít;chúngpháttriểntronghoàncảnh,môitrườngsốngkhákhácbiệt,chúngmọctrênnúiởđộcaochênhlệch;chúngcótầmđịalýkhônggiốngnhau;vàcuốicùngtheokếtquảrútratừnhiềucuộckhảosátvàthựcnghiệmtrongsuốtmấynămquacủaôngGartner,ngườinổitiếngvềtínhcẩnthận:đểlaigiốngchúnglàmộtviệclàmvôcùngkhókhăn.Chúngtakhócóthểđạtđượcmộtchứngcứvớichấtlượngcaohơnnữavềhaidạngkhácbiệtcụthể.Chúngđượcgắnkếtthôngquanhiềumốiliênhệtrunggianvàmọingườinghingờrằngliệunhữnggắnkếtnàycóphảilàcáclaighéphaykhông;vàtôichorằngsốlượngbằngchứngkhảonghiệmlàkhổnglồ,chứngminhchúngbắtnguồntừcùngchamẹ;vànhưthếthìphảiđượcxếpvàohàngbiếnthể.

Tronghầuhếtcáctrườnghợp,việcràsoátkỹcàngsẽgiúpcácnhàtựnhiênhọcđiđếnmộtthốngnhấtvềdạngđangbịnghingờ.Songchúngtaphảicôngnhậnlàởnhữngnướcđượcbiếttớinhiềunhất,chúngtatìmthấysốlượnglớnnhấtcácdạngbịnghingờ.Tôichorằngnếubấtkỳđộngvậthaythựcvàonàotrongthiênnhiêncóíchlợilớnđốivớiconngườihaythuhútđượcsựchúýcủahọ,thìcácbiếnthểcủachúngđượctìmthấyrấtnhiều.hơnnữamộtsốhọcgiảthườngkhẳngđịnhnhữngbiếnthểnàylàloài.Hãyquansátcâysồibìnhthường;nóđãđượccácnhàsinhvậthọcnghiêncứukỹcàng,songmộtnhànghiêncứungườiĐứcxếphơn12loàitừcácdạngnóichungđượccoilàbiếnthể;vàtạiquốcgianày,chúngtacóthểtríchdẫnlờicủanhữngchuyêngiavàcủanhữngngườilàmviệcthựctếnóirằngcầysồilàkhôngcuốngvàcócuốnghoặclàloàithựcsựhoặcchỉlàbiếnthểđơnthuần.

Khimộtnhàtựnhiênhọctrẻtuổibắtđầunghiêncứuvềnhómcáccơthểsốngtươngđốixalạđốivớianhta,anhtabanđầusẽthấybốirốikhôngbiếtquyếtđịnhxemvớiđặcđiểmkhácbiệtgìđểđượcchovàodạngloàihaybiếnthể;bởivìanhtachưahềbiếttớisựbiếnđổimànhómđóphảichịutácđộng.Điềunàyítnhấtchothấysựbiếnđổithườngxuấthiện.Nhưngnếutậptrungnghiêncứumộtloàitrongmộtnướcnàođó,anhtasẽsớmtìmrađượcphươngphápđểphânloạinhữngdạngnghingờnhất.Xuhướngchungcủamộtnhàtựnhiênhọctrẻtuổiđiểnhìnhlàmongmuốnsắpxếpcàngnhiềudạngvàoloàicàngtốt;bởivìnhưthếhọsẽđượcmọingườichúýtới,giốngnhưnhữngngườinuôichimbồcâuhaygiacầm.Anhtacóítkiếnthứcchungvềsựbiếnđốitươngtựcủacácnhómkhácvàtrongcácnướckhácmàchínhchúngcóthểgiúpanhtanhậnthứcđúnghơnsovớiấntượngbanđầu.Trongquátrìnhmởrộngtầmnghiêncứucũngnhưquansát,anhtasẽđối

mặtnhiềutrườnghợpkhókhăn,phứctạphơnvàanhtasẽbắtgặpsốlượnglớnhơncácloàicóquanhệgầngũi.Nếusựquansát,nghiêncứuđượcmờrộng,chắcchắnkếtquảcuốicùngthuđượclànhàtựnhiênhọctrẻtuổinàycóthểquyếtđịnhgọidạngnàolàloài,dạngnàolàbiếnthể.Songanhtachỉthànhcôngtrongviệcnàykhichấpnhậncónhiềubiếnđổiđãxảyra-vàsựthậtđóthườngbịcácnhàtựnhiênhọckhácphảnđối.Vảlạikhinghiêncứu,xemxétcácdạngthứcgầngũiđượcmangđếntừnhiềunước,việcnàyhiệngiờkhôngcònđượclàmnữa,màtrongđóanhtakhócóthểtìmramốiliênkếttrunggiangiữacácdạngbịnghingờ,anhtasẽphảihoàntoàntinvàosựsosánhtrựcquan;vàlúcđókhókhănsẽchồngchất.

Tuynhiênchođếnnay,chúngtavẫnkhôngcósựphânđịnhrõràngvềloàivàtiểuloài.Nhữngdạngmàtheomộtsốnhàtựnhiênhọcđãtiếnrấtgần,nhưngkhônghoàntoànđạttớiđểcóthểxếpvàoloài,haynằmgiữatiểuloàivàbiếnthểnổibật,haygiữabiếnthểítnổibậthơnvàkhácbiệtcáthể.Cácđiếmkhácbiệtnàyxenkẽlẫnlộnsonglạicungcấpmộtlốirađíchthực.

Dođótôiquanniệmnhữngkhácbiệtcảthể,chodùchúngkhônghềthủvịgìđốivớimộtnhànghiêncứuvềhệthống,nhưnglạiquantrọngđốivớichúngta,nhưlàbướcđầutiêntiếntớibiếnthể.Mọingườirấtítđểýtớicáckhácbiệtnàythểhiệnquathựctếlàhọnghĩchúngkhôngđángđểghivàotrongnhữngtácphẩmviếtvềlịchsửtựnhiên.Tôicoicácbiếnthểxéttrênbấtkỳmứcđộkhácbiệthaythườngxuyênnào,làbướcdẫntớibiếnthểthườngxuyênvànổibậthơn,tiếpđólàdầntớitiểuloàirồiloài.Trongmộtvàitrườnghọp,sựchuyểnhóatừgiaiđoạnnàysanggiaiđoạnkháccaohơncóthểchỉđơnthuầnlàdoảnhhưởnglâudàiliêntụccủacácđiềukiệnsốngvậtchấttựnhiêntronghaivùngkhácbiệt,nhưngtôikhôngmấytinvàotưtưởngnày;vàtôiquanniệmrằngnguyênnhângâyrasựchuyểnđổicủamộtbiếnthể,từtrạngtháimàtrongđónóítkhácbiệtsangtrạngtháikhácbiệtnhiềuhơnsovớichamẹ,chínhlàtácnhâncủasựlựachọntựnhiên(sẽđượcgiảithíchđủsaunày)đốivớikhácbiệttíchtụcủacấutrúctheonhữnghướngnhấtđịnh.Vớilýdonày,tôiquanniệmmộtbiếnthểnổibậtchỉnênđượcgọilàloàimớixuấthiện;nhưngliệuquanniệmnàycóthểđượcminhchứnghaykhôngthìtôicầnphảicócácbằngchứngthuyếtphụcvàcáinhìnđúngđắntrongtoànbộtácphẩm.

Mọingườikhôngnênnghĩrằngtấtcảcácbiếnthếhoặcloàimớisinhranhấtthiếtphảiđạttớixéphạngloài.Chúngcóthểbịtuyệtchủnghoặctồntạivớitưcáchlàbiếnthểtronggiaiđoạnrấtdài,giốngnhưvídụdẫnrabởiôngWollastonvềbiếnthểcủaloàithânsòtrêncạncổđạitạiquầnđảoMadeira.Nếumộtbiếnthểpháttriểnmạnhmẽtớimứcvượtsốlượngloàibốmẹ,thì

chúngsẽđượccoilàloài,cònloàibốmẹbịđẩyxuốnghàngbiếnthể;cóthểgiànhlấyhaylàmtuyệtchủngloàibốme;hoặcnếucùngtồntạithìcảhaicùngđượccôngnhậnlàhailoàiđộclập.Chúngtasẽcònquaylạichủđềnàyởphầnsau.

Vớinhữngnhậnxétđó,ngườitahiểulàtôihìnhdungthuậtngữ"loài"nhưlàmộttừđượcđưaramangtínhchủquanđểthuậntiệnchoviệcgọitênmộthệcáccáthểrấtgiốngnhau,vàcơbảnlànókhôngkhácmấysovớithuậtngữ"biếnthể",dùngchodạngítnổibấtvàhaybiếnhóahơn.Thuậtngữ"biếnthể",mộtlầnnữa,trongsựsosánhvớikhácbiệtcáthể,cũngbịápdụngmộtcáchlộnxộnvớimụcđíchthuậntiện.

Dựavàosuyxétmangtínhlýthuyết,tôiđãnghĩchúngtasẽthuđượckếtquảthúvịvềthếgiớitựnhiênvàmốiquanhệcủaloàithayđổinhiềunhấtbằngcáchlậpbảngtấtcảcácbiếnthểtrongcácquầnthựcvậthoạtđộngtốt.Banđầu,việcnàynghecóvẻđơngiảnnhưngôngH.c.Watson,ngườitôirấtbiếtơnvớilờigópývàsựgiúpđỡquýbáuvềchủđề-này.Đãsớmthuyếtphụctôi:nhiềukhókhănvướngmắcsẽphátsinh;vàtiếnsỹHookercũngđưaranhậnđịnhtươngtự,thậmchílàvớitừngữmãnhliệthơn.Tôisẽnóiđếnsaunhữngkhókhănnàyvàcácbảngconsốcânđốicủacácloàibiếnđổi.

TiếnsỹHookerchophéptôithêmmộtsốchitiết,saukhiđãđọckỹbảnthảovàkiểmtracácbảngbiểucủatôi;ôngnhậnxétnhữngnhậnỵinhsaulàhoàntoàncócăncứ.Tuynhiêntoànbộchủđềmàcầnthiếtđượcđềcậpngắngọnởđâylạikháphứctạp;vẩnđềquanđến"cuộcđấutranhsinhtồn","sựchệchhướngcủatínhcách"vàcáccâuhỏikhácsẽđượcthảoluậnđếnsau.

ÔngAlph.De.Candollephátbiểunhữngcâytrảirộngnóichunglàhaychorabiếnthể;vàngườitacóthểđãtrôngđợisựviệcnàybởivìchúngtồntạitrongđiềukiệnsốngđadạngvàphảicạnhtranh(quáhiệntượngsaunàychúngtasẽthấynócònquantrọnghơn)vàcácbộloàicơthểsốngkhác.Nhưngcácbảngcủatôicòncungcấpnhiềuthôngtinhơnthếnữa:loàiphổbiếnnhất,nhiềucáthểnhất,vàloàipháttriểnrộngkhắptrongchínhnướcbảnđịacủachúng,trongmộtchừngmựcnàođó,đâylàmộtquanđiểmkhákháclạsovớiquanniệmchung,thườngtạođiềukiệnchocácbiếnthểpháttriểnnổibậttớimứcchúngđượcghichéplạitrongcáccôngtrìnhnghiêncứuvềcâycối.Nhưvậyloàipháttriểnnhất,haynhưngườitavẫnthườnggọinólàloàithốngtrị,loàimàcómặtkhắpnơitrênthếgiới,phổbiếnnhấttrongnướcbảnđịavàcóđôngsốlượngcáthểnhất-thườngsinhrabiếnthểnhiềunhất,vàtheocáchtôiquanniệmvềchúnglàloàimớisinh.Vàđiều

nàycólẽcũngđãđượctiênđoántừtrướcbởivìcácbiếnthểđểtồntạilâudàiphảicạnhtranhvớicáccưdâấnđộng,thựcvậtkhácsốngtrongnướcđó.Loàithốngtrịcóxuhướngsinhranhữngđưaconđượcthừahưởngcácưuđiểmnhờđóloàithốngtrịcólợithếhơnsovớicácloàikhác.Chúngtasẽthấysốlượnglớnhơncủacácloàirấtphổbiếnhayloàithốngtrịnằmởtronglớpthựcvậtlớnhơn.Mộtlầnnữa,cácnhàtựnhiênhọcchắchẳnđãdựđoántìnhtrạngnàydothựctểnhiềuloàitrongcùngmộtlớpsốngtạibấtcứnướcnào,chochúngtathấycómộtcáigìđótrongđiềukiệnsốnghữucơvàvôcơđãtạođiềukiệnthuậnlợichosựpháttriểnlớpđộngthựcvậtđó,vàkếtquảlàchúngtađãmongđợitìmratronglớplớnhơnhaynóicáchkháctronglớpbaogồmnhiềuloài,mộtsốlượnglớncácloàithốngtrị.Nhưngcóquánhiềunguyênnhânchegiấuđikếtquảnàyđếnnỗitôicảmthấyngạcnhiênchínhnhữngbảngbiểucủamìnhthậmchícònmộtphần(nhỏthôi)nghiêngvềphíalớplớn.Ởđây,tôichỉmuốnnóiđếnhainguyênnhâncủasựkhóhiểu.Câyưanướcngọtvàcâyưanướcmặnthườngphântánkhárộng,nhưnghiệntượngnàycóvẻnhưliênquanđếnđiềukiệntựnhiênnơichúngtồntạivàcóíthoặckhôngcóquanhệgìtớikíchthướccủalớpthựcvậtmàchúngthuộcvề.Câynhỏhoặcítpháttriểnthôngthườngtrảirộnghơnnhiềusovớicâycỡlớn.vàởđâycũngkhôngcómốiquanhệmậtthiếtvớikíchthướccủalớpthựcvật.Nguyênnhânnhữngcâycócấutrúckhônghoànchỉnhphânbốrộngsẽđượctôiđềcậpđếnởchươngbànvềphânbốđịa.

Khixemloàichỉlàbiếnthểnổibậtvàđượcđịnhnghĩarõràng,tôitiênđoánloàithuộclớplớnhơntrongmỗinướcsẽthườngchorabiếnthểnhiềuhơnsovớiloàinằmtronglớpbé;vìbấtcứđâunhiềuloàicómốiliênhệmậtthiết(vídụnhưloàitrongcùngmộtlớp)hìnhthành,nhiềubiếnthểhayloàimớiphátsinh,nhưlàmộtquyluậtchung,phảiđượchìnhthànhởnơimànhữngcâylớnmọclên.Chúngtatrôngđợitìmthấynhữngcâynonởnoinhiềuloàicủamộtlớprađờibởisựbiếnđổi.Bởithếchúngtacólẽtrôngđợitìmthấycáchoàncảnh,điềukiệntựnhiêncólợichosựbiếnđổi.Mặckhácchúngtaxemmỗiloàilàmộtsángtạođặcbiệtthìkhôngcólýdocụthểnàogiảithíchtạisaonhiềubiếnthểlạixuấthiệntrongnhómcónhiềuloàihơnlànhómítloài.

Đekiểmchứngtínhxácthựccủatiênđoánnày,tôiđãsắpxếpcáccâycủa12nướcvàcácloàicôntrùngcánhcứngcủa2vùngthành2khốiriêngbiệt-loàithuộclớplớnởmộtbên,vàloàithuộclớpnhỏmộtbên.Kếtquảluônlàlớplớnchonhiềubiếnthểhơnlớpnhỏ.

hơnthếnữa,loàithuộclớplớnmàchorabấtkỳbiếnthểnàoluônluônsảnxuấtsốlượngcácbiếnthểnhiềuhơnlàloàithuộclớpnhỏ.Kếtquảlàhoàn

toàntưcmgtựkhisựcáchphânchiakhácđượctiếnhành,vàkhitấtcảlớpnhỏnhất,chikhoảngtừmộtđếnbốnloàibịloạirakhỏibảng.Nhữngbằngchứngnàychỉcóýnghĩalớnđốivớiquanđiểm:loàilàbiếnthểlâudàivànổibật;bởivìbấtkỳđâukhinhiềuloàitrongcùngmộtlớphìnhthành,haykhi,nếuchúngtasửdụngcáchdiễnđạtnày,nhàmáychếtạoloàiđangtrongthờigianhoạtđộng,nóichungchúngtaphảinhậnrarằngnhàmáyvẫnđanglàmviệc,đặcbiệthơnlàchúngtacómọilýdođểtinrằngquátrìnhtạoraloàimớilàmộtquátrìnhlâudàivàchậmchạp.Vàtấtđâylàmộttrườnghợp,nếubiếnthểđượcxemlàloàimớiphátsinh;cácbảngcủatôiminhhọachínhxác,nhưlàmộtquyluậtchung,bấtkỳkhinàonhiềuloàicủacùngmộtlớphìnhthành,cácloàiđóchoramộtsốlượngbiếnthểnhấtđịnh;đólàcácloàimớisinh.Thựctếlàkhôngphảitấtcảcáclớpđộngthựcvậtlớnđangthayđổinhiều,vàdođóđangtăngsốlượngcácloàicủachúng,haykhônglớpđộngthựcvậtnhỏnàođangbiếnđổivàtăngtrưởng;bởivìnếunhưvậy,lýthuyếtcủatôisẽđứngtrướcnguycơbịsụpđổngaylậptứckhixétvềmặtđịachấthọcthìlớpđộngthựcvậtnhỏtheoquátrìnhthờigiantăngkíchcỡcủachúngrấtnhiều,trongkhilớplớnthườngđạttớicựcđộpháttriểncủachúng,suytàn,rồibiếnmất.Tấtcảnhữngđiềumàtôimuốnthểhiệnlànhiềuloàithuộcmộtchiđượchìnhthànhởnhữngnơimàhiệngiờnhiềuloài,xéttrênmứcđộtrungbình,vẫnđangtiếptụchìnhthành,màđiềunàylàhoàntoànchuẩnxác.

Cácnhàtựnhiênhọcpháthiệnracónhữngmốiquanhệđángchúýgiữaloàilớplớnvàcácbiếnthểghinhậnđượccủachúng.Chúngtabiếtrằngchođếnnay,tiêuchícụthểphânbiệtgiữaloàivàbiếnthểnổibậtvầnchưaxuấthiện.Trongcáctrườnghợpmàquanhệtrunggiankhôngtìmthấygiữanhữngdạngđángnghingờ,cácnhàtựnhiênhọcthườngdễđitớimộtquyếtđịnhdựatrênsốlượngkhácbiệtcủachúng,phánxétdựatrênsựsosánhliệucóhaykhôngsốlượngkhácbiệtđủlớnđểđưamộthoặccảhaivàodạngloài.Nhưvậy,sốlượngcácđiểmkhácbiệtlàmộttiêuchírấtquantrọngtrongviệccôngnhậndạngthứcnàolàloài,dạngthứcnàolàbiếnthể.ÔngFries,khinhậnxétvềcâycốivàôngWesstwoodkhinóivềcôntrùngđãkhẳngđịnhrằngtrongcáclớplớn,sốlượngnhữngkhácbiệtgiữacácloàithườngquánhỏ.Tôiđãcốgắngkiểmtranhậnxétnàythôngquatínhtoánđịnhlượngtrungbình,vànếudựatrênkếtquảthuđượckhônghoànchỉnhcủatôithìnókhẳngđịnhnhậnxéttrênlàchínhxác.Tôicũngđãthamvẩnýkiếncủamộtsốngườiquansátsắcsảovàkinhnghiệm;saukhithảoluận,traođổiýkiến,họtánđồngvớicáchnhìnnhậnnày.Nhưvậycóthểnóiloàithuộclớplớncóbềngoàigiốngvớibiếnthểhơnsovớiloàithuộclớpbẻ.Haynóicáchkhác,trongcáclớplớnhơn,sốlượngbiếnthểhayloàimớisinhhiệnđangsảnsinh,vàđãsảnsinhcácbiếnthểtưomgđồng;vàchúng

khácnhaudướihơnmứctrungbình.

Ngoàiracácloàittonglớplớncómốiliênhệvớinhaugiốngnhưcácbiếnthểcủabấtkỳloàinàokhácquanhệvớinhau.Khôngmộtnhàtựnhiênhọcdámthừanhậnlàtấtcảcácloàicủamộtlớpcỏcùngmộtmứcđộkhácnhau.Xétvềtổngthể,chúngcóthểđượcchiatheotiểulớp,khuvựchaynhómnhỏ.NhưôngFriesđãnói,nhữnggiốngbéthườngtậphợplạigiốngnhưcácvệtinhxoayxungquanhcácloàikhác.Nhữngbiếnthểlàgìnếukhôngphảilàcácnhómdạng,cóquanhệkhôngđồngđềuvớinhau,tậphợpxungquanhcácdạngthểnhấtđịnh-đólàloàichamẹchúng?Chúngtakhócóthểnghingờlàcómộtđiểmquantrọngkhácbiệtgiữabiếnthể.Đólàsốlượngkhácbiệtgiữacácbiếnthể,khiđemchúngsosánhvớinhauvàso

Cuốicùng,nhữngbiếnthểcóchungđặctínhchủyếuvớiloài,chúngkhôngthểđượcphânbiệtrõrệtkhỏiloài-trừkhi,thứnhấtpháthiệnranhữngmốiliênkếtchunggian,vàsựxuấthiệncủaliênkếtloạinàykhôngthểảnhhưởngđặcđiểmthựcsựcủadạngthểmàchúngliênquan;vàtrừkhi,thứhai,sốlượngnhấtđịnhcáckhácbiệt,đốivớihaidạngthể,nếukhácnhaurấtítthìthườngđượccoilàbiếnthểchodùliênkếttrunggiankhôngtìmthấy;nhưngsốlượngcáckhácbiệtcầnthiếtđểxếphaidạngthứcvàoloàithìhoàntoànchưaxácđịnh.Trongcáclớpcósốlượngloàinhiềuhơnmứctrungbìnhtrongbấtkỳnướcnào,loàithuộclớpnàycósốlượngbiếnthểnhiềuhơntrungbình.Trongcáclớplớncóxuhướngtựnhiêncóquanhệgầngũi,họhàng,nhưngkhôngđồngđều,tạothànhnhũngcụmnhỏxungquanhvàiloàinhấtđịnh.Nhữngloàimàgắnbómậtthiếtvớicácloàikhácchắcchắncótầmhạnchế.Trongtấtcảcácmặt,loàithuộclớplớnchothấynhiềuđiểmtươngđồngvớibiếnthể.Vàchúngtacóthểhiểurõnhũngđiểmtươngđồngnày,nếuloàiđãtừngtồntạivớitưcáchlàbiếnthể,vàbắtnguồntừđó:tráilại,nhữngtươngđồngđósẽkhôngthểgiảithíchnổinếumỗiloàiđãđượctạoramộtcáchđộclập.

Chúngtacũngbiếtlàloàipháttriểnnhấthayloàithốngtrịthuộclớplớnmànhìnchungthayđổinhiềunhất;vànhưchúngtasẽthấydướiđây,cácbiếnthểcóxuhướngbiếnchuyểnthànhloàimớivàriêngbiệt.Nhưthể,lớplớncóxuhướngtrởnênlớnhơn;vàtrongkhắpthếgiớitựnhiên,dạngthứcsốngmàgiờđâyđanggiữvịtríthốngtrịcóxuhướngnắmquyềnthốngtrịchắchơnbằngcáchsinhđẻnhiềuconcháuthốngtrịvàcóthayđổi.Nhưngthôngquacácbướcsauđâysẽgiảithích,lớplớnlạicóxuhướngchianhỏthànhcáclớpbéhơn.Vàdođó,dạngthứcsốngtrênkhắphànhtinhbịchianhỏvàotrongcácnhómthuộcnhóm.

CHƯƠNGIIICUỘCĐẤUTRANHSINHTỒNDựatrênsựlựachọncủatựnhiên-Cụmtừđượcsửdụngtheonghĩarộng-sốlượngtăngtheocấpsốnhân-Sựpháttriểnmạnhmẽcủacâycốivàđộngvậttựnhiênhóa-Bảnchấtcủaquátrìnhkiểmsoáttăngtrưởng-Cạnhtranhkhắpnơi-Ảnhhưởngcủakhíhậu-Sựbảovệtừsốlượngcáccáthể-Nhữngmốiquanhệphứctạpcủatấtcảcácđộng,thựcvậttrongtựnhiên-Cuộcđấutranhsinhtồnkhốcliệtnhấtlàgiữacáthểvàbiếnthểthuộccùngloài;thườngkhốcliệtgiữaloàicùnglớp-Mốiquanhệgiữasinhvậtvớisinhvậtlàquantrọnghơntấtcảcácmốiquanhệkhác.

Trướckhibướcvàochủđềchương,tôixinđưaramộtvàinhậnxétbanđầuđểthểhiệncuộcđấutranhsinhtồndựatrênSựlựachọntựnhiênnhưthếnào.Ởchươngtrướcchúngtathấytrongsốcácthựcthểhữucơởtựnhiêncótínhbiếnđổiđặcthù;thựcsựlàtôikhôngnhậnralànhậnđịnhnàyđãtừnggâytranhcãi.Chúngtachẳngcóíchlợigìkhimộtsốlượnglớncácdạngbịnghingờđượcgọilàloàihaytiểuloài;vídụ,trongsốhaihaybatrămdạngnghingờcủacâycốinướcAnhcóđủtiêuchuẩnđểxếpvàoloài,tiểuloàihaybiếnthể,nếusựtồntạicủabấtkỳbiếnthểnổibậtnàođượcthừanhận.Nhưngsựcómặtcủatínhbiếnđổiđặcthùvàcủamộtvàibiếnthểnổibật,mặcdùcầnthiếtđểlàmnềntảngchocôngtrìnhnghiêncứu,chỉgiúpđượcchúngtarấtíttrongviệchiểubiếtcácloàixuấthiệnnhưthếnàotrongtựnhiên.Tấtcảcácsựthíchhợptuyệtvờicủamộtbộphậncấutrúcvớibộphậnkhác,vớiđiềukiệnsống,vàcủamộtcơthểsốngvớicơthểsốngkhác,đượchoànchỉnhnhưthếnào?Chúngtachỉcầnquansátconchimgõkiếnvàmisletoesẽthấysựtươngthíchhoànhảo;vàíthoànhảohơnđốivớithựcvậtkýsinhnhỏbé,bámvàodacủađộngvậtbốnchânhaylôngcủacácconchim;trongcấutrúccủaconbọcánhcứnglặndướinước;tronghạtgiốngmàđượcmangđibởiruồitrâu;tómlại,chúngtanhìnthấysựtươngthíchhoànhảoởmọinơivàtrongmọibộphậncơthểtrênthếgiới.

Mộtlầnnữa,ngườitacóthểhỏinhưthếnàocácbiếnthểmàtôigọilàloàimớisinhracuốicùngcũngchuyểnhóathànhloàihoànchỉnh,trongnhiềutrườnghợpkháchẳnsovớinhaunhiềuhơnsovớisựkhácbiệtgiữacácbiếnthểcùngmộtloài?Nhữngnhómloàinày,tạothànhcáigọilàlớpriêngbiệt,vàsựkhácbiệtsovớinhaulớnhơnlàsựkhácbiệtcủacácloàitrongcùngmộtlớpxuấthiệnnhưthếnào?Tấtcảcáckếtquảnày,bạnsẽthấyrõhơntrongchươngtiếptheo,thuđượcchắcchắnthôngquacuộcđấutranhsinh

tồn.Nhờcócuộcđấutranhsinhtồn,bấtkỳthayđổinào,tuynhỏvàdobấtcứnguyênnhânnào,nếunócóbấtkỳlợiíchnàođốivớimộtcáthểcủamộtloàibấtkỳ,trongmốiquanhệvôcùngphứctạpcủanóvớicáccơthểsổngkhác,vàvớimôitrườngbênngoài,sẽcóxuhướngđượcgiữlạivànóichungsẽđượctruyềnlạichocon.Nhưthế,đứaconcũngsẽcócơhộisốngsóttốthơnvìtrongsốnhiềucáthểcủabấtkỳloàinàođượcsinhratheotừngthờikỳ,chỉcómộtsốnhỏcóthểsốngsót.Tôiđãgọinguyênlýnày,nhờnómỗibiếnđổinhỏ,nếucólợi,sẽđượcgiữlạibởicáigọilàSựlựachọntựnhiên,nhằmphânbiệtmốiquanhệcủanóvớisựlựachọncủaconngười.Chúngtabiếtrằngconngườivớisựlựachọncủamình,cóthểtạoranhiềugiốngkỳlạ,vàcóthểđiềuchỉnhcácloàitheoýmuốn,thôngquasựtíchtụcácthayđổinhỏnhưngcóích,manglạichochúngtabởibàntaycủaTựNhiên.Nhưngíựlựachọntựnhiên,nhưchúngtasẽthấysauđây,làmộtsứcmạnhlúcnàocũngsẵnsànghoạtđộng,vàsứcmạnhyếuớtcủaconngườikhôngthểsosánhđược.TácphẩmcủaTựnhiênlàtácphẩmcủaNghệthuật.

Chúngtabâygiờsẽthảoluậnvềcuộcđấutranhsinhtồnchitiếthơnmộtchút.Trongcácbàiviếttớiđây,tôisệđềcậptớichủđềnàyđầyđủhơnvìnóđángđượcnhưvậy.ÔngDeCandollevàôngLyellđãchứngminh,dựavàonhữngbằngchứngkhoahọc,làtấtcảcáccơthểsốngđềunằmtrongmôitrườngcạnhtranhgaygắt.Đốivớithựcvật,khôngaidànhnhiềuthờigianvàcôngsứctớichủđềnàybằngôngw.Herbert,hiệutrưởngtrườngManchester,tấtnhiênlàdựavàocảkinhnghiệmuyênbáctrongnghềlàmvườncủaông.Chúngtahếtsứcdễdàngđểthừanhậnbằnglờisựthậtcủacuộcđấutranhtoànvũtrụchosựsống,haykhókhănhơn-ítnhấtlàtôinhậnthấythế-đểchấpnhậnkếtluậnnày.Trừkhikếtluậnnàyđượcmọingườichấpthuận,tôitinlàtoànbộthếgiớitựnhiên,vớimọithựctếvềsựphânbố,tínhhiếmthấy,sựdồidào,sựtuyệtchủng,vàsựbiếnđổi,trởnênkhóhiểuhoặcbịhiểunhầm.Chúngtatrôngthấybộmặtcủatựnhiênsángsủavớisựhàilòng,chúngtathườngthấykhốilượngthứcănkhổnglồ,vôbiên.Chúngtakhôngnhìnthấyhayquênlànhữngconchimhótsuốtngàyquanhchúngta,sốngdựavàocôntrùnghayhạtgiống,vànhưthếthìtứclàchúngđangliêntụcgiếtchếtsựsống;hoặclàchúngtaquênsốlượngconchimhót,haytrứngcủachúng,haytổcủachúngbịpháhủybởinhữngcomchimkhácvàthúsănmồi;chúngtakhôngphảilúcnàocũngnghĩtrongđầulà,mặcdùthứcănhiệntạicóthểthừathãi,nhưngnósẽkhôngđượcnhưthếtrongtấtcảcácmùacủamỗinămtới.

Tôinênnóitrướcrằng,tôisửdụngcụmtừCuộcđấutranhsinhtồntheonghĩarộngvàẩndụ,baogồmsựphụthuộccủacơthểsốngnàyvàocơthểsốngkhác,vàbaogồm,quantrọnghơn,khôngchỉsựsốngcủacáthểmà

còncảsựthànhcôngsinhrađànconcháu.Haigiốngchó,tronggiaiđoạnkhanhiếmthứcăn,thựcsựcóthểkhẳngđịnhlàcạnhtranhvớinhauđểgiànhlấythứcănvàtồntại.Nhưngmộtcâymọcởrìacủamộtsamạclạitranhđấuvớihạnhánchosựsống,mặcdùnóichínhxáchơnlànódựavàođộẩmướt.Mộtcâymàhàngnămchorahàngnghìnhạtgiống,trongđótrungbìnhchỉcómộthạttrưởngthành,cóthểnóichínhxáclàđangcạnhtranhvớicáccâycùnghoặckhácloàimàđãbaophủtoànbộmặtđấtquanhđó.Câytầmgửisốngnhờvàocâytáovàmộtvàiloàikhác,nhưngchicóthểhiểutheonghĩarấtrộnglàđấutranhvớinhữngcâynày,bởivìnếuquánhiềuloạiănbámnàysốngtrêncùngcây,nósẽbịyếudầnrồichết,nhưngmộtsổcâytầmgửinonmọctrêncùngmộtnhánh,hoàntoàncóthểđượcnóilàđangđấutranhvớinhau.Doloàicâytầmgửiđượcnhữngconchimđưađixa,sựtồntạicủachúngdựavàocácconchim;vànóimộtcáchbóngbẩy,làchúngđấutranhvớicáccâyraquả,nhămđểđượccácconchimnuốtrồimangđitheo.Trongcácnghĩavừarồi,đanxenlẫnnhau,tôisửdụngcụmtừCuộcđấutranhsinhtồnđểchothuậntiệnvàngắngọn.

Mộtcuộcđấutranhsinhtồn,lúcnàocũngvậy,đềupháttriểntừtỷlệcaotạiđótấtcảcáccơthểsốngcóxuhướngtănglên.Mọithựcthểsốngmàtrongsuốtthờigiantồntạitựnhiênchoratrứnghayhạtgiốngđềuphảihứngchịusựhủydiệttrongmộtkhoảngthờigiansinhtồnnàođócủanó,vàtrongsuốtmộtsốmùahaynăm.Nếutheonguyênlýcủasựtăngtheocấpsốnhân,sốlượngcủanósẽnhanhchóngtrởnênkhôngthểkiểmsoátđượcvàlớntớimứckhôngmộtquốcgianàocóthểchứahếtchúng.Vớilýdonày,vìsốlượngcáccáthểsốngsótíthơnsovớisốlượngsinhra,sựđấutranhsinhtồncóbấtcứtrongtrườnghợpnào,hoặclàvớicáccáthểcùngloài,hoặclàvớicáccáthểkhácloài,hayvớiđiềukiệnsốngvậtchất.ĐólàhọcthuyếtcủaMalthusđượcápdụnggấphàngtriệulầnchotoànbộcácvươngquốcloàiđộngthựcvật;vìtrongtrườnghợpnày,chúngtakhôngcósựtăngnhântạothứcănvàsựkìmchếcótínhtoánđốivớihônnhân.Mặcdùmộtvàiloàihiệnđangtănglên,dùnhanhhaychậm,trongsốlượng,nhưngtấtcảcácloàikhôngthểlàmnhưvậy,vìthếgiớikhôngthểchứahếtchúngđược.

Khônghềcóngoạilệđốivớiquyluậtlàmọicơthểsốngđềutựnhiêntănglênvớitốcđộcao;rằngnếukhôngbịtiêudiệt,tráiđấtsẽnhanhchóngbịbaophủbởiconđàncháuđốngcủachỉmộtcặp.Thậmchíthựcthểsinhđẻrấtít,làconngười,cũngđãtăngdânsốgấphailầntrongvònghaimươinhămnăm,vàvớitỷlệsinhnày,trongvàinghìnnămtới,tráiđấtsẽkhôngcònđủchỗđứngchoconcháuchúngta.Linnaeusđãtínhtoánnếumộtcâyhàngnămchỉchorahaihạtgiống-thựctếthìkhôngcócâynàokémnăngsuấtnhưvậy-vàmỗicâyconcủanónămsauchoratiếphaihạtgiống,vàcứ

nhưthế,thìtrong20nămsẽcómộttriệucây.Loàivoiđượccoilàloàisinhsảnthấpnhấttrongtấtcảcácconvật.Tôiđãlấymộtvảiđôiđểtínhtoántốcđộthấpnhấtcủatỷlệgiatăngtựnhiên:kếtquảlàchúngbắtđầugiaophốilúcbamươituổivàtiếptụcchođếnnămchínmươituổi.Trongquãngthờigianđó,chúngchorabalứacon(mỗilứahaicon);nếukếtquảtínhtoánlàchínhxác,vàocuốithếkỷthứnămtráiđấtsẽcó15triệuconvoi,cónguồngốctừcặpnày.

Nhưngchúngtacóbằngchứngthuyếtphụchơnlànhữngtínhtoánchỉmangtínhlýthuyếtnày.Đólàhàngloạtcáctrườnghợpđượcghilạicủasựtăngđộtbiếnnhiềucóthểnóichínhxáclàđangcạnhtranhvớicáccâycùnghoặckhácloàimàđãbaophủtoànbộmặtđấtquanhđó.Câytầmgửisốngnhờvàocâytáovàmộtvàiloàikhác,nhưngchỉcóthểhiểutheonghĩarấtrộnglàđấutranhvớinhữngcâynày,bởivìnếuquánhiềuloạiănbámnàysốngtrêncùngcây,nósẽbịyếudầnrồichết,nhưngmộtsốcâytầmgửinonmọctrêncùngmộtnhánh,hoàntoàncóthểđượcnóilàđangđấutranhvớinhau.Doloàicâytầmgửiđượcnhữngconchimđưađixa,sựtồntạicủachúngdựavàocácconchim;vànóimộtcáchbóngbẩy,làchúngđấutranhvớicáccâyraquả,nhàmđểđượccácconchimnuốtrồimangđitheo.Trongcácnghĩavừarồi,đanxenlẫnnhau,tôisửdụngcụmtừCuộcđấutranhsinhtồnđểchothuậntiệnvàngắngọn.

Mộtcuộcđấutranhsinhtồn,lúcnàocũngvậy,đềupháttriểntừtỷlệcaotạiđótấtcảcáccơthểsốngcóxuhướngtănglên.Mọithựcthểsốngmàtrongsuốtthờigiantồntạitựnhiênchoratrứnghayhạtgiốngđềuphảihứngchịusựhủydiệttrongmộtkhoảngthờigiansinhtồnnàođócủanó,vàtrongsuốtmộtsốmùahaynăm.Nếutheonguyênlýcủasựtăngtheocấpsốnhân,sốlượngcủanósẽnhanhchóngtrởnênkhôngthểkiểmsoátđượcvàlớntớimứckhôngmộtquốcgianàocóthểchứahếtchúng.Vớilýdonày,vìsốlượngcáccáthểsốngsótíthơnsovớisốlượngsinhra,sựđấutranhsinhtồncóbấtcứtrongtrườnghợpnào,hoặclàvớicáccáthểcùngloài,hoặclàvớicáccáthểkhácloài,hayvớiđiềukiệnsốngvậtchất.ĐólàhọcthuyếtcủaMalthusđượcápdụnggấphàngtriệulầnchotoànbộcácvươngquốcloàiđộngthựcvật;vìtrongtrườnghợpnày,chúngtakhôngcósựtăngnhântạothứcănvàsựkìmchếcótínhtoánđốivớihônnhân.Mặcdùmộtvàiloàihiệnđangtănglên,dùnhanhhaychậm,trongsốlượng,nhưngtấtcảcácloàikhôngthểlàmnhưvậy,vìthếgiớikhôngthểchứahếtchủngđược.

Khônghềcóngoạilệđốivớiquyluậtlàmọicơthểsốngđềutựnhiêntănglênvớitốcđộcao;rằngnếukhôngbịtiêudiệt,tráiđấtsẽnhanhchóngbịbaophủbởiconđàncháuđốngcủachỉmộtcặp.Thậmchíthựcthểsinhđẻrấtít,

làconngười,cũngđãtăngdânsốgấphailầntrongvònghaimươinhămnăm,vàvớitỷlệsinhnày,trongvàinghìnnămtới,tráiđấtsẽkhôngcònđủchỗđứngchoconcháuchúngta.Linnaeusđãtínhtoánnếumộtcâyhàngnămchỉchorahaihạtgiống-thựctếthìkhôngcócâynàokémnăngsuấtnhưvậy-vàmỗicâyconcủanónămsauchoratiếphaihạtgiống,vàcứnhưthế,thìtrong20nămsẽcómộttriệucây.Loàivoiđượccoilàloàisinhsảnthấpnhấttrongtấtcảcácconvật.Tôiđãlấymộtvàiđôiđểtínhtoántốcđộthấpnhấtcủatỷlệgiatăngtựnhiên:kếtquảlàchúngbắtđầugiaophốilúcbamươituổivàtiếptụcchođếnnămchínmươituổi.Trongquãngthờigianđó,chúngchorabalứacon(mỗilứahaicon);nếukếtquảtínhtoánlàchínhxác,vàocuốithếkỷthứnămtráiđấtsẽcó15triệuconvoi,cónguồngốctừcặpnày.

Nhưngchúngtacóbằngchứngthuyếtphụchơnlànhữngtínhtoánchỉmangtínhlýthuyếtnày.Đólàhàngloạtcáctrườnghợpđượcghilạicủasựtăngđộtbiếnnhiềuloàitrongmôitrườngtựnhiên,khimàhoàncảnhsốngthuậnlợiđốivớichúngkéodàihaihoặcbamùaliêntiếp.Nhữngthựctếvềloàiđộngvậtthuầndưỡngcủachúngtađãtừngsổngtronghoangdãởđâuđótrongthếgiớinàycònrõrànghơn:néunhữngkhẳngđịnhvềtỷlệsinhsảntăngcủatrâubòvàngựaítđẻtạiNamMỹ,haygầnđâylàtạiÚc,khôngđượcminhchứngrõràng,chúngđãcóthểhoàntoànkhótin.Nhưvậycũngđúngvớicácloàicây:chúngtacóthểđưaracáctrườnghợpvềloàicâyđượcpháthiệngiờđãtrởnênphổbiếntrênkhắpcácđảotrongthờigianíthơnmườinăm.VàiloạicâytrongsốđócótỉlệđôngđúcnhấttrêncáccánhđồnghoangdãởLaPlata;baophủtoànbộkhuđó,loạibỏtấtcảcáccâykhác,đãđượcđemtớitừchâuâu;vàcóloạicâymàbầygiờtồntạiởẤnĐộ,nhưtôiđượcbiếttừtiếnsỹFalconer,từmũiComorintớitớidãyHimalaya,màđượcnhậpkhẩutừMỹkểtừkhingườitapháthiệnrachúng.Trongnhữngtrườnghợpnhưvậy,vàvôsốminhhọakháccóthểđượcđưara,khôngaicholàkhảnăngsinhsảncủađộngvậtvàthựcvậtđộtnhiênhoặctạmthờitănglênxéttrênbấtcứmứcđộcóthểchấpnhậnđượcnào.Lờigiảithíchrõrànglàđiềukiệnsổngđãrấtthuậnlợi,vàkếtquảlàcơhộitồntạidànhchocácthựcthểmớisinhvàgiàcỗitănglên,vàhầuhếttấtcáthểbéđềucóthểđượcnhângiống.Trongnhữngtrườnghợpnhưthế,tỷlệcấpsốnhângiatăng;vàkếtquảcủacáctrườnghợpnày,khôngbaogiờgâyngạcnhiên,đơngiảngiảithíchmứcđộgiatăngchóngmặtvàphânbốrộngrãicủacácsảnphẩmtựnhiênhóaởngôinhàmớicủachúng.

Trongthếgiớitựnhiên,mọiloàicâyđềuchorahạtgiống,vàtrongsốđộngvật,hiếmloàimàkhônggiaophốihằngnăm.Dođó,chúngtahoàntoàntintưởngkhẳngđịnhrằng,tấtcảloàiđộngvàthựcvậtđangcóxuhướngtăngtỷ

lệcấpsốnhân,vàtấtcảsẽnhanhchóngdichuyểntớimọinơimàchúngcóthểbằngcáchnàođóđểtồntại,vàrằngxuhướngtăngcấpsốnhânphảibịkiềmchếbởisựhủydiệttạimộtvàigiaiđoạnnhấtđịnhtrongvòngđời.Tôinghĩsựquenthuộccủachúngtađốivớiđộngvậtthuầnhóalớnhơndễgâyhiểulầm:chúngtakhônghềchứngkiếnsựpháhủytànkhốcnàođốivớichúng,vàchúngtaquênlàmỗinămhàngnghìnconbịgiếtmổlàmthứcăn,vàrằngtrongtựnhiên,mộtconsốtươngtựcácđộngvậtbịgiếtbằngcáchnàyhaycáchkhác.

Điểmkhácbiệtduynhấtgiữacáccơthểsốnghàngnămchorahàngnghìntrứnghoặchạtgiốngvớinhữngcơthểsốngđẻracựckỳít,đólàgiốngkhôngmắnđẻđòihỏinhiềunămhơnmộtchút,trongđiềukiệnthuậnlợi,đểbaophủtoànbộmộtkhuvực,chodùkhuvựcnàylớnthếnàođichăngnữa.Loàikềnkềnkhoangcổđẻramộthaiquảtrứng,cònloàiđàđiểuchâuPhithìhàngđống,sốngtrongcùngmộtnước,loàikềnkềnkhoangcổlạiđônghơncảđàđiểuchâuPhi.ChimhảiâuFulmarchỉđẻduynhấtmộttrứngnhưngngườitatinrằngchúnglàloàichimđôngnhấttrênthếgiới.Mộtconruồiđèhàngtrămtrứng,vàconkhác,nhưhippobosca,duynhấtmộttrứng;nhưngsựkhácbiệtnàykhôngquyếtđịnhbaonhiêucáthểcủahailoàicóthểsốngtrongmộtkhuvực.sốlượngtrứnglớnlàcótầmquantrọngnhấtđịnhđốivớicácloàinày,loàimàsốngdựavàokhốilượngthứcănthayđổiliêntục;vàsựsẵncócủathứcănsẽquyếtđịnhsốlượngcủachúng.Nhưngtầmquantrọngđíchthựccủasốlượngtrứnglớnlàđểbùđắpchosựhủydiệtlớntạigiaiđoạnnàođócủavòngđời;vàgiaiđoạnnàytrongđạiđasốtrườnghợplàởthờigianđầuchutrìnhsống.Nếumộtgiốngđộngvậtcóthểbảovệtrứnghayđứaconcủanóbằngcáchnàyhoặccáchkhác,dùmộtsốlượngnhỏcáccáthểcóthểsinhra,nhưngmứctrungbìnhvẫnđượcgiữnguyên.Nhưngnếuquánhiềutrứnghayconbịpháhủy,nhiềutrứngsẽphảiđượcsinhra,nếukhôngloàisẽbịtuyệtchủng,sốlượngcủamộtloàicâysốngtrungbìnhmộtnghìnnăm,sẽđủlớnnếumộthạtgiốngđuợctạoratrongbằngthờigianấyvớigiảthiếtlàhạtgiốngkhôngthểbịpháhủy,vàđảmbảochắcrằngnósẽpháttriểnởnớithíchhợp.Nhưvậylàtrongmọitrườnghợp,sốlượngtrungbìnhcủabấtkỳloàiđộngvậthaythựcvậtnàochỉphụthuộcgiántiếpvàosốlượngtrứnghoặchạtgiốngcủanó.

Khinghĩvềthếgiớitựnhiên,chúngtanhấtthiếtphảiluôngiữnhữngnhậnđịnhtrêntrongđầu-đừngbaogiờquênrằngmọicơthểsốngxungquanhchúngcóthểđượcnóilàđangpháttriểnmạnhmẽnhấtvềsốlượng;rằngmỗicơthểsốngsótthôngquacuộcđấutranhtạigiaiđoạnnhấtđịnhtrongvòngđời;rằngsựhủydiệthàngloạtkhôngthểtránhkhỏisẽrơivàocáthểbéhoặcgiảcỗitrongmỗithếhệhoặctạiquãngthờigianlặplại.Làmsángtỏ

nhữngsựkiềmchế,giảmnhẹdịsựhủydiệtlàrấtítđượcbàntới,vàsốlượngcủaloàisẽtănglênhầunhưngaylậptứctớimộtmứcbấtkỳ.BộmặtcủaTựnhiêncóthểđượcsosánhvớimộtbềmặtmềm,vớimườinghìncáinêmsắtbuộcvớinhauvàbịdichuyểnvàotrongbởinhữngcúhuýchkhôngngừngnghỉ,đôikhimộtcáinêmbịđánhvào,vàsauđólàcáikhácvớilựclớnhơn.

Cáigìkiềmchếxuhướnggiatăngtựnhiênvềsốlượngvẫncònhếtsứcmờmịt.Hãyxemnhữngloàikhỏemạnhnhất;nhiềuvềsốlượng,vàxuhướnggiatăngvẫntiếptụctiếntriểnđilên.Chúngtakhôngbiếtchínhxácnhữngkiềmchếlàgìthậmchítrongmộttrườnghợpcụthể.Vàcũngchẳngaingạcnhiênvềsựkiếmhiểubiếtcủachúngtavềchủđềnày,thậmchílàxétvềloàingười,loàimàđượcbiếtđếnnhiềunhất,hơnbấtcứmộtloàinàokhác.Chủđềnàyđãđượcmộtsốhọcgiảđềcậpchitiếtvàđúngđắn.Trongcácnghiêncứutươnglai,tôisẽthảoluậnvềmộtvàisựkiềmchếvớimứcđộcụthểhơnnhiều,nhấtlàđốivớiđộngvậthoangdãvùngNamPhi.Ởđâytôichỉnêuramộtvàinhậnxét,chỉđểgiúpngườiđọcnhớlạinhữngđiểmchính.Trứnghoặcnhữngconrẩtnhỏnóichungdườngnhưchịunguyhiểmnhiềunhất,nhưngđiềunàykhôngphảilúcnàocũngđúng.Vớithựcvật,cósựpháhủylớncáchạtgiống,nhưngdựatrênnhữngquansátcủabảnthân,tôitinrằngchínhlàcâyconchịuthiệthạilớnnhấtmọclêntừđất.Câyconcũngbịtànphávớisốlượnglớnbởicáckẻthùkhácnhau;vídụ:chỉtrênmảnhđấtdàilmrộng0,6m,đượcđàoxớivàphátquang,vàởđókhôngthểcósựcạnhtranhtừcácloàikhác,tôiđãđánhdấutấtcảcáccâytảocongbảnđịakhichúngmọclên,vàtrongsố357câythìkhôngíthơn295câybịchết,chủyếulàdosênvàcôntrùng.Nếumảnhđấtmàđượcxéncỏ,vàtrườnghợpsẽlàtưomgtựđốivớimảnhđấtmàcỏừênđóbịcáccoấnđộngvậtbốnchânănhết,đểcâytựmọcthìnhữngcâykhỏehơnsẽdầndầngiếtcáccâyítkhỏehơn:dođótrongsốhaimươiloàimọctrênmộtmảnhđấtnhỏđầycỏ(caokhoảng30-40cm),chínloàibịchếtbởicácloàikhácđểchopháttriểntựdo.

Khốilượngthứcănchomỗiloàitẩtnhiênsẽgiớihạấnđộtăngtrưởngcủanó;nhưngthườngkhôngphảilàgiànhđượcthứcănmàvaitròlàconmồichođộngvậtkhácquyếtđịnhsốlượngtrungbìnhcủamộtloài.Dovậy,ngườitacóvẻítnghingờsốlượnggàgô,gàgôtrắngvàthỏrừngtrênmộtkhuđấtrộngphụthuộcchủyếuvàosựtiêudiệtcácconthúsănmồi.NếukhôngmộtconvậtlàmmồisănnàobịbắntrongvònghaimươinămtớiởAnh,vàcùngthờigianđó,khôngconthúsănmồinàobịtiêudiệt,thì,vớimọixácsuấttínhtoán,chúngtasẽcóítthúbịsănmồihơnbâygiờ,mặcdùhiệntạihàngtrămnghìnthúbịsănmồihàngnămđangbịgiết.Mặtkhác,

trongmộtsốtrườnghợp,nhưlàcủavoihaytêgiác,khôngconnàobịsăncả,thậmchílàloàihổẤnĐộrấthiểmkhidámtấncôngmộtchúvoiconkhinóđượcmẹbảovệ.

Khíhậucỏvaitròquantrọngtrongviệcquyếtđịnhsốlượngtrungbìnhcủaloàivànhữngkhoảngthờigianbănggiáhayhạnhán,theotôi,lànhữngsựkiềmchếhiệuquảnhất.Theotôitínhtoánthìmùađôngnăm1854-1955đãlấylàmchếtbốnphầnnămsốchimtrongvườnnhàtôi;vàđólàmộtsựhủydiệtghêgớmkhichúngtanhớlạirằngmườiphầntrămlàdotỷlệtửvongkhủngkhiếpgâyrabởiđạidịchcủaconngười.Ảnhhưởngcủakhíhậubanđầucóvẻnhưhoàntoànkhôngcóquanhệgìvớicuộcđấutranhsinhtồn;nhưngxétvềmặtlàthờitiếtgiảmlượngthứcăn,nómanglạimộtcuộcđấutranhkhốcliệtnhấtgiữacáccáthể,chodùlàcùnghaykhácloàimàsốngnhờvàocùngdạngthứcăn.Thậmchíkhikhíhậu,chẳnghạnnhưcựckỳlạnh,gâylênảnhhưởngtrựctiếp,thìnócũngchỉlànhântốảnhhưởngyếunhất.Nhữngconvậtkiếmđượcthứcănítnhấttrongsuốtmùađônggiálạnhlànhữngconchịuảnhhưởnglớnnhất.Khichúngtôiđidọctừnamrabắc,haytừvùngẩmthấptớivùngkhôhạn,chúngtôibaogiờcũnggặpmộtsốloàitĩỏnênngàymộthiếmdần,vàcuốicùngbiếnmất;vàsựthayđổicủakhíhậulàkhárõ,vàchúngtacóchiềuhướnggánmọitácđộnglàgâyrabởiảnhhưởngcủathờitiết,nhưngđâylàmộtquanđiểmhếtsứclệchlạc:chúngtaquênrằngmỗiloài,thậmchíkhiđôngnhất,vẫnđangliêntụcchịusựtiêudiệthàngloạttạimộtvàigiaiđoạnnhấtđịnhcủachutrìnhsốngtừkẻthùhaytừkẻcạnhtranhgiànhlấyđịabànsinhsốngvàthứcăn.Nếunhữngkẻthùhaykẻcạnhtranhnày,xéttrênmứcđộbénhất,đượchưởngthuậnlợitừbấtcứsựthayđổikhíhậunào,chúngsẽtănglênvềsốlượng,vàkhimồikhuvựcđãchứađầychúng,sốlượngnhữngloàikhácsẽgiảm.Khichúngtôitiếnvềphíanam,vàchứngkiếnmộtloàiđanggiảmdầnsốlượng,chúngtôicảmthấychắcchắnrằngnguyênnhânnằmphầnlớnởchỗlàcácloàikhácgặpthuậnlợitrongkhiloàinàybịtácđộngxấu.Vàcũngtưorngtựkhichúngtôiđivềphíabắc,nhưngởmộtmứcđộnàođóyếuhơn,đốivớisốlượngloàicủamọikiểuvàdođócủacảnhữngkẻcạnhtranhngàycànggiảmtheophíabắc;dođókhitiếnvềphíabắchaytrèolênmộtngọnnúi,chúngtacàngthườngbẳtgặpnhiềuhơnnhữngdạngsốnggâysửngsốt,doảnhhưởngtrựctiếpcóhạicủathờitiếthơnlàkhichúngtatiếnvềphíanamhaytrèoxuốngnúi.KhichúngtôitớivùngArtic,haynhữngđinhnúibaophủđầytuyết,haysamạchoàntoàn,thìcuộcđấutranhsinhtồnhầunhưchỉdiễnravớicácnhântốnày.

Việckhíhậuphầnlớncóảnhhưởngthuậnlợiđốivớicácloàikhác,chúngtacóthểthấyrõsốlượngkhổnglồcácloàicâytrongvườncủachúngtahoàn

toàncỏthểtồntạitrongkhíhậuhiệngiờ,nhưngkhôngbaogiờưởthànhtựnhiênhóa,bởivìchúngkhôngthểcạnhtranhvớiloàibảnđịacủachúngtahaychốnglạisựpháhủycủađộngvật.

Khimộtloài,nhờcóđiềukiệnthuậnlợi,giatăngsốlượngcáthểquánhanhtrongmộtkhuvựcnhỏ,đạidịch,ítnhấtlànhưđốivớicácconthúbịsănmồithôngthườnghayxuấthiện:vàởđâychúngtacómộtsựkiểmsoátgiớihạấnđộclậpvớicuộcđấutranhsinhtồn.Nhưngthậmchicáigọilàđạidịchcóvẻdolàgiunkýsinhmàtồntạimộtphầntrongcáctrangtrạinuôiđộngvậtquáđôngđúc;vàởđâysẽnổilêncuộcđấutranhsinhtồngiữaloàikýsinhvàconchủkýsinh.

Mặtkhác,trongnhiềutrườnghợp,sốlượnglớncáthểcùngmộtloài,sovớikẻthùcủanó,làrấtcầnthiếtchosựduytrìgiốngnòi.Chủngtacóthểtrồngnhiềucâyngũcốchaycâycảidầutrêncánhđồng,bởivìsốlượnghạtgiốngcủachúnglàquálớnsovớisốlượngcácconchimmàănchúng;vàloàichimcũngkhôngthểtăngsốlượngcủamìnhlên,chodùlàcónhữngmùathựcănthừathãi,tươngxứngvớisố-lượnghạtgiốngbởivìsốlượngchimlạibịkiềmchếbởimùađông:nhưngbấtcứaimàđãtừngthửđềubiếtcựckỳkhókhănđểlấyđượchạtgiốngtừvàicâylúamỳhaynhữngcâytươngtựtrongvườn;trongtrườnghợpnày,tôimấthếttấtcảhạtgiống.Tôitinlàcáchnhìnnhậnvềsựcầnthiếtcủasốlượnglớnđểbảotồngiốngnòigiảithíchmộtvàithựctếkỳlạtrongtựnhiên,chẳnghạnnhưlàmộtsốcâycựckỳhiếmđôikhilạiđượctìmthấyxuấthiệndồidàotạinơichúngđãtừngmọc;haynhữngcâymangtínhxãhội,tứclànhiềuvềsốlượng,lạibịgiớihạnhếtmứctrongtầmhoạtđộng.Vớinhữngthựctếnhưvậy,chúngtacóthểtinlàmộtcâychỉcóthẻtồntạiởnớimàđiềukiệnsốnghếtsứcthuậnlợitớimứcmàrấtnhiềucâycóthểtồntạicùnglúc,vàdođógiúpnhaukhôngbịdiệtvonghoàntoàn.Tôixinthêmrằngnhữngảnhhưởngtốtcủaviệclaiphốithườngxuyên,vàảnhhiểutiêucựccủaviệclaiphốikíncóthểđóngvaitrònhấtđịnhtrongmộtvàitrườnghọp,nhưngtôikhôngmởrộngởđâychủđềđầythúvịnày.

Ngườitaghilạiđượcnhiềutrườnghợpminhhọasựnhữngkiềmchếvàmốiquanhệgiữacáccơthểsốngphứctạpvàkhôngđoántrướcđượcnhưthếnào,nhữngcơthểphảicạnhtranhvớinhautrongcùngmộtnước.Tôichỉxinđưaramộtvídụ,dùđơngiản,nhưngkhiếntôithíchthú.TạiStafforshire,cỏmộtmảnhđấtcằncỗirộnglớn,chưabaogiờđượcconngườicầyxới;nhưngkhoảngvàitrămmẫuAnh(1MộtmẫuAnhtươngđươngvớikhoảng4050m2)trongđiềukiệntựnhiênchínhxáchệtnhưthếbịbaobọcvàcâylinhsamScotchđượctrồngtrênđóhaimươinhămnămvềtrước.Sựthayđổi

trongthảmthựcvậtbảnđịacủaphầncócâytrồngtrênmảnhđấtđólànổibậtnhất,hơnlàthườngthấykhiđitừmảnhđấtnàysangmảnhđấtkhácbiệtkhác.Khôngchisốlượngtươngứngcủacáccâytrênmảnhđấthoàntoànbịthayđổi,màmườihailoàicây(khôngtínhcâycỏdại)pháttriểnkhỏemạnhtrênmảnhđấtđó,nhữngcâykhôngthểtìmthấytrênmảnhđấtkhôcàn.Ảnhhưởngđốivớiloàicôntrùngcònlớnhơn.Sáugiốngchimănsâubọrấtphổbiếntrêncáckhuđấtđó,nhưngkhôngnhìnthấytrênmảnhđấtcằncỗi;vàmảnhđấtcằncỗithườngxuyênđượchaihaybaloạichimănsâubọkhác.Ởđâychúngtathấyảnhhưởngcủasựxuấthiệnmộtloạicâythôi,ngoàirakhônghềcógìkhác,mạnhđếnnhưthếnào,trừtrườngtrườnghợpđấtbịràokínkhiếnchotrâubòkhôngthểvàođược.TầmquantrọngcủanhântốràogiậutôiđãnhìnthấyrõởkhuvựcgầnFarham,tạiSurrey.Ởđâycónhữngmảnhđấthoang,chỉcómộtvàibụicâylinhsamScotchgiàcỗitrênnhữngđỉnhđồixaxăm;trongvòngmườinămqua,nhữngvùng1đấtrộnglớnđãbịràokínlại,vànhữngcâylinhsamtựsinhsảngiờđâyđangmọclênvớisốlượnglớn,rấtgầnnhauđếnnỗimàchúngkhôngthểsống.Khitôikhẳngđịnhlàcáccâyconnàykhôngđượcgieohaytrồng,tôivôcùngngạcnhiêntrướcsốlượngcủachúngđếnmứctôiđãđitớimộtsốkếtluậnkhikiểmtrahàngtrămmẫuđấthoangkhôngbịràogiậu,vàhầunhưkhôngthấybấtkỳmộtcâylinhsamScotchnàotrừcácbụicâytrồnggiànua.Nhưngkhinhìnsátxuốngmặtđất,tôitìmthấyhàngđốngcâyconbịgiasúcgặmnát.Trongmộtyard(1yard=0,90144m)vuông,tạimộtđiểmcáchxahằngtrămmétsovớibụicâygià,tôiđếmđượcbamươihaicâycon,vàmộttrongsốchúng,xéttrênvòngtăngtrưởng,trongsuốthaimươisáunămđãcốmọclênkhỏimặtđất,nhưngđãkhôngthànhcông.Khôngainghingờlàngaykhimiếngđấtđóđượcràokínlạithìnósẽđượcbaophủnhanhchónhbởicâylinhsamconkhỏemạnh.Nhưngmảnhđấtđãquácằncỗivàrộnglớntớimứckhôngmộtngườinàotưởngtượnglàgiasúcđãtìmkiếmthứcăntrênmảnhđấtđórấtkỹcàngvàhiệuquả.

ỞđâychúngtathấyrằnggiasúchoàntoànquyếtđịnhsựtồntạicủacâylamsinhScotch;nhưngtạimộtvàinơitrênthếgiới,côntrùnglạiquyếtđịnhsựtồntạicủagiasúc.CólẽđấtnướcParaguaycungcấpvídụthúvịnhất;ởđó,cảchó,ngựa,vàgiasúckhôngbaogiờlớnlêntronghoangdã,mặcdùchúngdichuyểntừnamtớibắctrongthếgiớitựnhiên;vàhaiôngAzaravàRenggerđãchỉralàđiềunàycónguyênnhântừsốlượnglớnloàiruồiởParaguay.Nhữngconruồinàyđẻtrứngtrênrốncủacácconvậtmớisinh.Sựgiatăngsốlượngruồi,rấtđôngnhưhiệntại,đưcmgnhiênphảibịkiềmchếbởicácnhântốkhác,cóthểlànhữngconchim.Chínhvìthế,nếunhữngconchimănsâubọ(sốlượngcóthểthườngxuyênbịkiểmsoátbởichimưnghaycácloàithúsănmồikhác)tănglên,thìsốlượngruồiParaguaysẽ

giảmxuống-nhưthế,giasúc,chóvàngựasẽpháttriểntrongtựnhiên.Chuỗiquanhệrằngbuộcnàychắcchắnsẽlàmthayđổilớn(nhưthậtsựnhữnggìtôiđãquansátđượcởNamMỹ)thảmthựcvật:nólạimộtlầnnữaảnhhưởnglớnđếnloàicôntrùng;rồiđếnloàichimbắtsâubọvàcứtiếptụcnhưthếvòngtròntươngtáctỏarộngdầnranhưchúngtađãchứngkiếnởStaffordshire.Chúngtabắtđầuchuồinàyvớiloàichimănsâubọ,vàchúngtakếtthúccũngvớichúng.Mốiquanhệtrongtựnhiênkhônghềđơngiảnnhưthế.Trậnchiếntrongtrậnchiếnphảiđãtừnglặplạinhiềulầnvớisựthànhcôngkhácnhau;vàtrongtươnglai,cáclựclượngđượccânbằnghoànhảotớimứcmàbộmặtcủatựnhiênvẫngiữđượctínhthổngnhấttrongthờigiandài,chodùchắcchắnlàưuthếnhỏnhấtthườngmangtớithắnglợichomộtthựcthểsốngtrướcthựcthểkhác.Phảithừanhậnlàchúngtacònbiếtquáít,vàphánđoánquánhiềutớiđộchúngtabịbấtngờkhibiếtđếnsựtuyệtchủngcủamộtcáthểsống;vàdochúngtakhôngbiếtnguyênnhântạisao,chúngtatưởngtượngnhữngthảmhọabấtthườnggiángxuốngthếgiớinày,haysángtạoracácquyluậtvềsựthờigiantồntạicủadạngsống!

Tôirấtmuốnđưathêmmộtvídụnữaminhchứngđộngvậtvàthựcvật,hiếmnhấttrongtựnhiên,gắnkếtvớinhaunhưthếnàobởimạnglướiquanhệphứctạp.TôisẽnhândịpnàychứngminhrằngloàiLobeliaýulgensngoạilai,tạinướcAnh,khôngbaogiờđượccácconcôntrùng“viếngthăm”,vàkếtquảlà,chúngkhôngbaogiờcóthểtạorahạtgiốngdocấutrúclạlùngcủanó.Nhiềucâythuộchọhoalancủachúngtađòihỏiphảicósự“thămhỏi”củacácconcôntrùnghàngthángđểloạibỏkhốilượngphấnhoalớnvàdođóthụphấnđược.Tôicũngcólýdođểtinrằngloàiongnghệlàtácnhânkhôngthểthiếuđểgiúpcâyhoabướmdạithụphấn(Violatricolor),bởivìkhôngmộtloàiongkhácnàoghéthămchúng.Từnhữngthínghiệmmàtôitiếnhành,tôinhậnthấylàsựviếngthămcủacácconong,nếukhôngmuốnnóilàkhôngthểthiếu,thìítnhấtcũngmanglạilợiíchlớnvềkhảnăngsinhsảnchocỏbalácủachúngta;nhưngchỉcóongnghệlàviếngthămloàicỏbaláđỏthôngthường(Trifoliumpratensè),bởivìcácloàiongkháckhôngthểđếnđượcmậthoa.Vớilýdonày,tôikhátintưởnglànếutoànbộloàiongnghệbịtuyệtchủnghoặctrởnêncựckỳhiếmởnướcAnh,câyhoabướmdạivàcỏbaláđỏcóthểtrởnênkhanhiếmhoặcbiếnmấttấtcả.sốlượngongnghệtrongbấtcứkhuvựcnàođềuphụthuộclớnvàosốlượngchuộtđồng,nhữngconpháhủytổcủachúng,ôngH.Newman,ngườiđãnghiêncứulâunayvềthóiquencủaloàiongnghệ,thừanhậnlà"hơnhaiphầnbasốchúngđãbịtiêudiệtởtrêntoànbộnướcAnh".Vànhưmọingườiđềubiếtsốlượngchuộtlạiphụthuộcchủyếuvàosốlượngmèo.ÔngNewmannói"gầnnhữnglàngvàthịtrấnnhỏ,tôiđãtìmthấytổcủaongnghệnhiềuhơnbấtcứởđâu.Hiệntượngnàytôicholàdosốlượnglớnmèo

đãbắthếtchuột".Bởivậy,mộtkếtluậnđángtinlàsựxuấthiệnvớisốlượnglớncủađộngvậtgiốngmèotạimộtkhuvựccóthểquyếtđịnh,thôngquasựcanthiệpvàođầutiênlàchuộtsauđóđếnong,sốlượngcủavàiloàihoanhấtđịnhmọctrênkhuvựcđó!

Trongtrườnghợpcủamọiloài,nhiềusựkiềmchếkhácnhau,hoạtđộngtạicácgiaiđoạnchutrìnhsốngkhácbiệt,vàtrongnhữngmùahaynămriêngrẽ,cóthểgâyảnhhưởng;mộtsốkhámạnhmẽ,nhưngtấtcảđềuđóngvaitròquyếtđịnhsốlượngtrungbình,thậmchílàsựtồntạicủaloài.Trongmộtvàitrườnghợp,chúngtacóthểchứngminhnhữngsựkiểmsoátđadạngcótácđộngtớicùngmộtloàiởcáckhuvựckhácnhau.Khichúngtanhìnnhữngcâyvàbụicâyquấnchặtnhau,baophủdọcmộtdảiđấtbênsông,chúngtathườngngaylậptứccoisốlượngtưomgđốivàcácdạngcủachúnglàdocáimàchúngtagọilà"ngẫunhiên".Nhưngquanđiểmnàylàhoàntoànsailầm!MọingườiđềuđãnghenóikhimộtkhurừngnướcMỹbịtànphá,mộtthảmthựcvậtrấtkhácbiệtlạimọclênđúngchỗđó;nhưngngườitaquansátđượcnhữngcâyhiệntạiđangmọctrênđồinúicủangườiAnh-điêngcổđại,tạiphíanamnướcMỹ,phôbàyvẻtínhđadạnglỗng

lẫyvàtínhtươngđồngtrongdạngloạigiốngnhưcủakhurừngnguyênsinh.Mộtcuộcđấutranhgiữavàiloàicâyđãphảikéodàihàngthếkỷ;mỗiloạihàngnămrảihàngnghìnhạtgiốngcủanó;mộtcuộcchiếntranhgiữacôntrùngvớicôntrùng-giữacôntrùng,ốcsên,vàcácloàiđộngvậtkhácvớichim,cácloàithúsănmồi-tấtcảđềuđangđấutranhđểtăngsốlượngcủamìnhlên,vàtấtcảđềuănthịtnhauhayăncâycỏ,hạtgiốngvàcâycon,hayăncâymàmọclênđầutiên.Chúngđangkiềmchếlẫnnhau!Tunglênmộtnhúmlông,tấtcảsẽphảirơixuốngđấttheonhưđịnhluậttrọngtrườngcủaNewton;nhưngthậtquáđơngiảnkhiđemsosánhđịnhluậtnàyvớitácđộngvàtáitácđộngcủavôsốcácloàithựcvậtvàđộngvậtmà,trongsuốtthếkỷqua,quyếtđịnhsốlượngvàdạngthứccânxứngcủacâyđangmọctrênkhuhoangtàncủangườiAnh-điêngcổ!

Sựphụthuộccủamộtcơthểsốngvàocơthểsốngkhác,nhưlàcâytầmgửi,nóichungthườngnằmgiữacácthựcthểsốngxacáchtrongtựnhiên.Đâythườnglàtrườnghợpcủacáccơthểsốngđangcạnhtranhsinhtồnvớinhau,giốngnhưtrườnghợpcủaconchâuchấuvớiđộngvậtbốnchânăncỏ.Nhưngcuộcđấutranhbaogiờcũngkhốcliệtnhấtgiữacáccáthểthuộccùngloài,bởivìchúngthườngxuyênsốngcùngmộtnơi,ăncùngloạithứcăn,vàđốimặtvớicùngmốihiểmhọa.Trongtrườnghợpcủacácbiếnthểcùngloài,tínhkhốcliệtcủacuộctranhđấugầntươngđương,vàđôikhichúngtathấycuộccanhtranhđượcquyếtđịnhnhanhchóng.Vídụ:nếuvàibiếnthể

củacâylúamìđượcgieocùngnhau,vàhạtgiốnglaiđượcgieolại,nhữngbiếnthểmàhợpvớiđấthaykhíhậunhất,haycókhảnăngsinhsảntựnhiêntốtnhất,sẽđánhbạicácbiếnthểkhácvàchoranhiềuhạtgiốnghơn,vàkếtquảlàsẽtrongvòngvàinămthaythếcácbiếnthểkhác.Đegiữđượcmộtsốlượngbiếnthểlẫnlộncủacácbiếnthểcựckỳgầngũinhưvậykiểumàusắcrựcrỡcâyhoađậu,chúngphảiđượcthuhoạchriêngrẽ,vàsauđótrộnlẫnvàonhauvớitỷlệhợplý,nếukhôngnhữngloạiyếuhơnsẽgiảmsútsốlượngđềuđều,sauđóbiếnmất.Tưomgtựnhưthếvớicácbiếnthểloàicừu:Cóngườikhẳngđịnhlàvàibiếnthểcừunúinhấtđịnhsẽbịchếtđóibởiloàicừunúikhác,dođóchúngkhôngthểđượcnuôicùngnhau.Tìnhtrạngtưcmgtựcũngxảyrakhichúngtadùngcácloàiđỉađểchữabệnhkhácbiệtcùngmộtchỗ.Thậmchímọingườicònnghingờrằngliệubiếnthểcủabấtkỳmộtđộngthựcvậtthuầnchủngnàocủachúngtacósứcmạnh,thóiquen,vàthểtrạnggiốnghệtthếtớimứcmàtỷlệtrộnlẫnbanđầucóthểđượcgiữtrongvòngsáuthếhệ,nếuchúngđượcđểchođấutranhvớinhau,giốngnhưcácthựcthểsốngtrongtựnhiên,vànếunhưhạtgiốnghaycâyconkhôngbịphânloạihàngnăm.

Vìcácloàinằmtrongcùnglớpthườngcó,mặcdùkhôngphảibaogiờcũngthế,mộtvàiđiểmtưcmgđồngtrongtínhcáchvàthểtrạng,vàlúcnàocũngcóđiểmtưcmgđồngtrongcấutrúc,cuộcđấutranhthôngthườngdiễnraácliệthơngiữacácloàicùnglớpkhichúngcạnhtranhvớinhauhơnlàgiữanhữngloàithuộclớpkhácnhau.ChúngtanhìnthấysựthựcnàytrongsựgiatănggầnđâycủamộtgiốngchimnhạntrênnướcMỹ,khiếnchosốlượngloàikhácgiảmsút.Chúngtarấtthườnghaynghevềtrườnghợpmộtloàichuộttiêudiệtloàikháctrongcácđiềukiệnkhíhậukhácbiệt!ỞnướcNga,loàigiánAsiaticnhỏởmọinơiđềuloạibỏđồngloạilớnhơnnó.Mộtgiốngbạchgiớisẽthaythếgiốngkhác,vàtươngtựnhưthếtrongcáctrườnghợpkhác.Chúngtachỉhiểulờmờtạisaosựcạnhtranhlạigaygắtnhấtgiữacácdạnggầngũi,sốngcùngmộtnơitrongtựnhiên;nhưngcólẽkhôngmộttrườnghợpnàochúngtacóthểnóichínhxáctạisaomộtloàithắngthếhơnsovớiloàikháctrongcuộcchiếnvĩđạicuộcđời.

Hệluậncủatầmquantrọngcaonhấtcóthểđượctìmradựatrêncácnhậnxétdướiđây.Đólàcấutrúccủamọicơthểsống,trongmặtchủyếunhấtnhưngbịẩnđi,cóliênhệvớicấutrúccủatấtcảcáccơthểsốngkhác,mànócạnhtranhgiànhlấythứcănhayđịabànhoạtđộng,haynhữngthựcthểmàchúngphảitrốntránh,haythựcthểmàchúngsănđuổi.Điềunàyrõràngtrongcấutrúchàmrăngvàmóngvuốtloàihổ;hayởchânvàvuốtcủađộng,thựcvậtkýsinh,nhữngconbámvàolônghổ.NhưngtronghạtgiốngcủacâybồcônganhTrungQuốc,vàtrongchântua,phẳngcủabọcánhcứng

nước,mốiquanhệdườngnhưđầutiênchỉlàgiữanướcvàkhôngkhí.Nhưnglợithếcủahạtgiốngnày,khôngcógìphảinghingờ,lànằmởmốiquanhệgầngũinhấtvớimảnhđấtđãbịbaophủdầybởicácloàicâykháckhiếnchohạtgiốngcóthểđượcphânbổrộngrãivàroivàovùngchưabịchiếmgiữ.Đốivớiloàibọcánhcứngdướinước,cáchtổchứcchâncủanó,cựckỳphùhợpvớiviệclặn,chophépnócạnhtranhvớicácloạicôntrùngnướckhác,sănbắtconmồivàtránhbịtrởthànhconmồi.

Khốichấtdinhdưỡngnằmbêntronghạtgiốngcủanhiềuloạicâybanđầucóvẻnhưkhôngliênquangìtớicácloạicâykhác.NhưngdựatrênsựpháttriểnkhỏemạnhcủacâycontừnhữnghạtgiốngnhưđậuHàLanhayđậuthôngthường,khichúngđượcgieogiữavùngcỏmọcdài,Tôinghingờlàkhốichấtdinhdưỡngbêntronglàdùngđểhỗtrợsựpháttriểncủacâycon,trongcuộcđấutranhvớicáccâykhácxungquanhđangmọclênmạnhmẽ.

Hãynhìnvàomộtcâytrongtầmtrảirộngcủanó,tạisaonólạikhôngtăngsốlượnglêngấpđôihaygấpbốn?Chúngtabiếtrằngnóhoàntoàncóthểchốngchọilạinếunhiệtđộcólêncaohayxuốngthấp,hayẩmthấphoặckhôhạnhơnmộtchútbởivìđâuđó,nóvẫntồntạitrongnhữngvùngcóđiềukiệnnóng,lạnh,khô,ẩmhơn.Trongtrườnghợpnày,chúngtacóthểnhậnthấyrõnếuchúngtamongmuôntrongtưởngtượngcósứcmạnhbancholoàicâynàyquyềnlựctăngsốlượng,thìchúngtasẽphảitạoramộtvàiưuthếchonósovớiđốithủcạnhtranh,haysovớiloàiđộngvậtănnó.Trongtầmtrảirộngđịalýcủamình,mộtsựthaydổitrongthểtạnggâyrabởithờitiếtrõrànglàmộtlợithếđốicóiloàicâycủachúngta;nhưngchúngtacólýdođểkhẳngđịnhchỉmộtvàicâyhayđộngvậtcótầmtrảirộngđủxatớimứcmà

chúngchỉcóthểbịtiêudiệtbởicácđiềukiệnbấtlợicủathờitiếtmàthôi.Chođếnkhichúngtađạttớicựcđộgiớihạncủasựsống,trongvùngbănggiáhaytrênrìacủasamạckhủngkhiếp,sựcạnhtranhsẽkhôngngừnglại.Vùngđấtcóthểlàvôcùnglạnhhoặcvôcùngnóng,nhưngởđóvẫncósựcạnhtranhgiữavàiloài,haygiữacáccáthểcùngloài,đểgiànhlấynhữngchỗấmáphoặcẩmướtnhất.

Chúngtacũngnhậnralàkhimộtcâyhayđộngvậtđượcmangtớimộtđấtnướcmới,giữacácđốithủcạnhtranhmới,chodùđiềukiệnthờitiếtkhíhậucựckỳgiốngvớinướcnósinhsổngtrướcđây,songđiềukiệnsổngcủanósẽdầndầnthayđổicơbản.Nếuchúngtamongmuốntăngsốlượngtrungbìnhcủađộngvậtnàytạinơiởmới,chúngtasẽphảichỉnhsửanótheomộtcáchkhácbởivìchúngtaphảitạoranhữnglợithếchonótrướccácđốithủcạnh

tranhvàkẻthùđadạng.

Dođótrongtưởngtượngchúngtanêncốthửtạoracáclợithếchobấtkỳdạngthứcnàokhácdạngthứctrước.Cólẽlàchúngtakhôngbiếtphảilàmgìđểthựchiệnthànhcôngthửnghiệmđó.Thựctếnàychứngminhchochúngtathấyvềsựhiểubiếtquáítỏicủaconngườiđốivớicácmốiquanhệqualạicủatấtcảthựcthểsống,mộtsựthuyếtphụccầnthiếtnhưngcóvẻnhưkhóđạtđược.Tấtcảnhữnggìmàchúngtacóthểlàmlàluônnghĩtrongđầurằngmỗicơthểsốngđangcốhếtsứcđểtăngcấpsốnhâncủanó;mồicơthểsống,tạimộtsốgiaiđoạncuộcđời,trongsuốtvàimùacủanăm,trongsuốtmỗithếhệhaytạikhoảngtrunggian,phảiđấutranhchosựsinhtồnvàchịusựtànpháhàngloạt.Khichúngtanghĩvềcuộcđấutranhnày,chúngtacóthểtựanủimìnhbằngniềmtintuyệtđốilàcuộcchiếntrongtựnhiênđếnmộtlúcnàođósẽdừng,khôngnỗisợhãinàođượccảmnhận,cáichếtthườngđếnngaylậptức,vàloàimanhmẽ,khỏekhoắn,vàhạnhphúcsẽsốngsótvàpháttriển.

CHƯƠNGIVSỰLỰACHỌNCỦATỰNHIÊNSựlựachọncủatựnhiên-Sứcmạnhcủanósovớisứcmạnhcủasựlựachọndoconngười-Sứcmạnhcủanóđốivớicácđặctínhkémquantrọng-Sứcmạnhcủanóđốivớimọilứatuổivàgiớitính-Sựlựachọngiớitính-vềtínhtổngquátcủasựlaigiốnggiữacáccáthểcủacùngmộtloài-Cáchoàncảnhsốngthuậnlợivàbấtlợiđốivớisựlựachọntựnhiên,baogồmsựlaigiống,sựcôlập,sốlượngcáthể-Tácđộngchậm-Sựtuyệtchủnggâyrabởisựlựachọncủatựnhiên-Sựchệchhướngcủađặcđiểm,liênquanđếntínhđadạngcủacưdânsốngbấtcứtrongmộtkhuvựcnhỏbấtkỳnàovàvớiquátrìnhtựnhiênhóa-Ảnhhưởngcủasựlựachọntựnhiên,thôngquasựchệchhướngcủađặcđiểmvàtuyệtchủng,lênconcháucùngchungbốmẹ-Giảithíchtínhbầyđàncủamọicáthểsống.

Cuộcđấutranhsinhtồn,điềumàđãđượcbànluậnđến,mặcdùrấttómlược,trongchưcmgtrướcảnhhưởngđếnsựbiếnđổinhưthếnào?Liệucóthểnguyênlýcủasựlựachọnmàchúngtathấyđầyquyềnuydướibàntaycủaconngườicũngápdụngđượcđổivớitựnhiên?Tôinghĩnócóthểhoạtđộngtốt.Chúngtahãyluônnhớtớivôsốđặcđiểmkỳlạcủađộng,thựcvậtthuầnhóa,vàvớimứcđộthấphơnnhữngcâyvàcontrongtựnhiênbiếnđổi;vàxuhướngditruyềnmạnhmẽđếnnhưthếnào.Trongđiềukiệnthuầnhóa,ngườitathựcsựcóthểnóirằngxéttrênmứcđộnàođó,toànbộtổchứccơthểtrởnêndễbiếnhình.Chúngtahãynhớrằngmốiquanhệqualạicủatấtcảcáccơthểsốngvớinhauvàvớiđiềukiệnsốngvậtchấtlàvôcùngphứctạpvàhàihòa.Liệunócóthểbịcoilàkhônghợplýkhithấyrằngcácthayđổicóíchchoconngườichắcchắnđãxuấthiện,rằngcácthayđổikháccólợichomỗicơthểsốngxéttrênmộtphươngdiệncụthểtrongcuộcchiếnphứctạpnhưngvĩđạichosựsống,đôikhixuấthiệntrongquãngthờigiancủahàngnghìnthếhệ?Nếuchuyệnấyxuấthiện,liệuchúngtacóthể(xinnhớcholànhiềucáthểđượcsinhrahơnlàcóthểsốngsót)nghingờnhữngthựcthểcóbấtkỳlợithếnào,chodùnhỏbé,sovớicáthểkhácsẽcócơhộitốthơnđểtồntạivàsinhsảngiốngloài?Mặtkhác,chúngtacóthểcảmthấychắcchắnbấtkỳsựthayđổinàotrongmứcđộnhỏnhấtgâyhạisẽbịloạitrừngaylậptức.Sựduytrìcácbiếnđổicóíchvàloạibỏcácbiếnđổicóhại,tôigọilàsựlựachọncủatựnhiên.Cácbiếnđổichẳngcólợicũngchẳngcóhạikhôngbaogiờbịảnhhưởngbởisựlựachọncủatựnhiên,vàđểcholàmộtnhântốdaođộng,cólẽnhưchúngtathấytrongcácloàiđượcgọilàloàibiếnhình.

Chúngtasẽhiểukỹlộtrìnhcóthểcủasựlựachọntựnhiênbằngcáchxemxéttrườnghợpcủanướctrảiquasựthayđổicủađiềukiệnsống,vídụnhưthayđổikhíhậu.sốlượngcânđốicủacáccưdânsinhsổnghầunhưngaytứckhắcsẽthayđổi,vàmộtvàiloàicóthểbịtuyệtchủng.Chúngtacóthểkếtluận,dựatrênnhữnggìmàchúngtathấytrongtínhphứctạpvàgầngũimàcáccưdâncủamộtnướcgắnkếtvớinhau.Bấtkỳsựthayđổinàotrongsựcânđổisốlượngcủamộtvàicưdân,khônghềliênquantớisựthayđổikhíhậu,sẽgâyảnhhưởnglớnđếnnhiềuloàikhác.Nếucácnướcxóabỏđườngbiêngiới,cácdạngmớichắcchắnsẽdicư,vàtìnhtrạngnàysẽgâynênsựxáotrộnnghiêmtrọngtrongmốiquanhệcủamộtvàicựucưdân.Chúngtahãynhớlạiảnhhưởngmạnhmẽcủasựxuấthiệnmộtcâyhayloàiđộngvậtcóvúmàđãđượcnhắcđếnđâuđó.Nhưngtrongtrườnghợpđảo,hayquốcgiamộtphầnbịbaobọc,cácdạngmớivàthíchnghitốthơnkhôngthểxâmnhậpthìchúngtasẽcónhữngnơitrongthếgiớitựnhiênmàchắcchắnsẽđượclấpđầytốthơn,nếumộtvàicưdângốcđượcbiếnđổi;vìnếukhuvựcđómờrachonhậpcư,nhữngnơinàysẽbịcácloàixâmnhậpchiếmđóng.Trongtrườnghợpnhưvậy,mọicảiđổi,chodùnhỏ,màtheothờigiantrưởngthànhcócơhộixuấthiện,vàtrongbấtkỳcáchnàocólợichocáthểcủabấtcứloàinào,bằngcáchgiúpchúngthíchnghitốthơnvớiđiềukiệnsốngthayđổi,sẽcóxuhướngđượcgiữlại;vànhưthếsựlựachọntựnhiêncótầmhoạtđộngcảithiệntựdo.

Chúngtacólýdođểtinrằng,nhưđãđượctrìnhbàyởchươngI,mộtthayđổitrongđiềukiệnsống,nhấtlànếutácđộnglênhệthốngsinhsản,gâyrahoặctăngtínhbiếnđổi;vàtrongnhữngtrườnghợptrướcđâymọingườichorằngđiềukiệnsốngthayđổi,vàdođóhiểnnhiêntạođiềukiệnthuậnlợichosựlựachọntựnhiênbằngviệctạoracơhộitốthơnchonhữngbiếnđổicólợixuấthiện.Trừkhicácbiếnđổicólợixuấthiện,sựlựachọntựnhiênkhôngcótácdụnggì.Tôitinlàkhôngphảibấtcứmứcđộbiếnđổitộtcùngnàocũnglàcầnthiết;khimàconngườiluôncóthểtạoranhữngđiềutuyệtvờibằngcáchchỉthêmvàocáckhácbiệtcáthểtheobấtcứchiềuhướngchosẵnnào;vàTựnhiêncũnglàmđượcnhưthếnhưngdễdànghơnnhiềudoTựnhiêncóthờigianvôhạn,khôngaicóthểsánhkịp.Tôicũngkhôngtinbấtkỳthayđổivậtlýlớnnào,chẳnghạnnhưthayđổithờitiết,bấtcứmứcđộcôlậplớnđểkiềmchếsựnhậpcưlàtrênthựctếcầnthiếtđểtạoranhữngnơimớivàkhôngbịchiếmcứ,đểchosựlựachọntựnhiênlấpđầythôngquaviệcthayđổivàcảithiệnmộtvàicưdânvùng.Bởivìkhimàtấtcảcáccưdâncủamỗinướcđangtranhđấuvớinhauvớicáclựclượngcânbằnghoànhảo,nhữngchỉnhđổicựckỳnhỏbétrongcấutrúcvàthóiquencủamộtcưdânthườngmanglạilợithếchonótrướcconkhác;vànếuvẫncòntiếptụcbiếnđổicùngloạithìnósẽcàngtăngđượclợithế.Khôngcómộtnướcnào

màtrongđótấtcảcáccưdânbảnđịahiệnđangchungsốngvớinhauhòabìnhvàthíchnghihoàntoànvớiđiềukiệnsốngnơichúngđangtồntạitớimứckhôngloàinàocóthểđượccảitiếnhơnnữabằngcáchnàyhaycáchkhác.Bởivìmọiquốcgia,loàibảnđịađãbịchinhphụchoàntoànbởisảnphẩmtựnhiênhóađếnđộmàchúngchophépkẻngoạilaichiếmgiữhẳnmảnhđấtchaông.Vàthựctếlàloàingoạilaiởmọincrichỉchiếmưuthếsovớimộtsốloàibảnđịa,chúngtacóthểkếtluậnchắclàloàibảnđịacólẽđãđượcbiếnđổivớilợithếnhấtđịnhđểcóthểhạnchếtốthơnnhữngkẻxâmlấnnhưkiểunày.

Doconngườicóthểvàchắcchắnđãtạorasựkỳlạthôngquabiệnpháplựachọncókhoahọcvàvôthức,cáigìmàtựnhiênkhôngthểtạora?Conngườichỉcóthểtácđộngđếnđặcđiểmbênngoàivàquansátđược;tựnhiênkhônghềquantâmđếnbềngoài,trừtrườnghợpnócóíchchocơthểsống.Tựnhiêncóthểảnhhưởngtớitấtcảcáccơquanbêntrong,lênmọithểtrạng,vàcảbộmáysựsống.Conngườichỉlựachọnđểcólợichobànthânmàthôi.Tựnhiênchỉlựachọnnhữngđặctínhmànónhắmvào.Mọiđặctínhđượclựachọnhoàntoànlàdotựnhiênquyếtđịnh,vàthựcthểsốngđượcđặttrongđiềukiệnsốngphùhợp.Conngườigiữanhiềuloàithuộckhíhậukhácnhautrongcùngmộtđấtnước;anhtaítkhitiếnhànhmỗisựlựachọntheocáchkỳlạ;anhtachomộtconchimbồcâumỏngắnhoặcdàiăncùngloạithứcăn.Anhtakhônghuấnluyệnmộtđộngvậtbốnchânlưngdàihoặcchândàitheobấtkỳphươngphápbấtthườngnào.Anhtanuôicừucóbộlôngdàivàngắntrongcùngloạithờitiết.Anhtakhôngchophépcácconđựckhỏenhấtchiếnđấugiànhlấyconcái.Anhtakhôngcươngquyếtloạibỏnhữngconvậtkhôngđạttiêuchuẩn,màlạibảovệtấtcảsảnphẩmcủamìnhtrongcácmùabiếấnđộng,nếusứcmạnhcủaanhtachophép.Anhtathườngbắtđầusựlựachọnvớikiểubánquáidị;hayítnhấtbởisựbiếnđổiđủnổibậtbắtmắtanhta,hayđơnthuầnlàcólợi.Trongmôitrườngtựnhiên,sựkhácbiệtbénhấttrongcấutrúchaythểtrạngrấtcóthểlàmmấtcânbằngcáncâncủacuộcchiếnsinhtồn,vànhờđóđượcbảotồn.Thậtlàviểnvôngchonhữngmongmuốnvànỗlựccủaconngười!Thờigiancủaconngườithậtngắnngủi!Vàkếtquảlàsảnphẩmcủaanhtathậttồitệnếuđemsovớisảnphẩmtíchtụcủathiênnhiêntrongcácthờikỳđịachất.Nhưthế,liệuchúngtacóthểtựhỏisảnphẩmcủatựnhiênthựcsựlà"thậthơn"nhiềutrongđặctínhhơnsảnphẩmcủaconngười;chúngcóthểthíchnghitốthơnnhiềuvớiđiềukiệnsốngphứctạpnhấtvàcódấuấncôngtrìnhnghệthuậtmàkhôngmộttácphẩmnàocủaconngườicóthểsosánhđược?

Chúngcóthểnóirằngsựlựachọntựnhiênhàngngày,thậmchíhằnggiờ,xétkỹlưỡng,trênkhắpthếgiới,mọibiếnđổichodùlànhỏnhất;loạitrừđi

nhữngcáixẩuvàgiữlại,sauđấycộngdồnmọiđặctínhtốt;làmviệcmộtcáchthầmlặngvàkhôngcảmnhậnđược,bấtcứkhinào,lúcnàocơhộixuấthiệnnhằmcảithiệnmỗicơthểsốngtrongmốiquanhệvớiđiềukiệnsốnghữucơvàvôcơcủanó.Chúngtakhôngnhìnthấygìtrongquátrìnhchậmchạpnàycủanóchotớikhibàntaythờigian"vàocuộc".Sựquansátcủachúngtakémhoànthiệntớimứcmàchúngtachithấydạngthứcsốngngàynaykhácvớidạngthứcsốngtrướcđó.

Mặcdùsựlựachọntựnhiênchỉcóthểảnhhưởngthôngquavàcólợichomỗicáthểsống,songcácđặcđiểm,tínhcáchvàcấutrúcmàchúngtahaycoichúnglàkhôngquantrọng,cóthểvẫnbịảnhhưởngbởinó.Khichúngtathấynhữngconcôntrùngănlácâymàuxanh,gàgôtrắngxámvùngnúiAn-pơởmùađông,gàgôcómàuđỏcủacâythạchnam,vàgàgôđengiốngmàuthanbùnđất;chúngtaphảitinrằngsựđadạngvềmàusắcnàynhàmgiúploạichimvảcôntrùngtránhkhỏihiểmnguy.Gàgô,nếukhôngbịtiêudiệthàngloạttạigiaiđoạnnàođótrongchutrìnhsống,sẽtănglênvôkhối;ngườitabiếtlàchúngbịnhữngconchimsănbắt;vàchimưnglàconsănmồidựavàotầmnhìntốtnhất.Chúngđãsănbắtđượcnhiềuconmồitớimứcmàởmộtsốnoitrênlụcđịa,mọingườiđượccảnhbáokhôngnênnuôichimbồcâutrắng,vìnódễcókhảnăngbịsănbắtnhất.Dođótôikhôngthấycólýdogìđểnghingờsựlựachọntựnhiêncóthểlàcôngcụhữuhiệunhấtbanchomỗiloạigàgômộtmàusắcphùhợp,vàgiữmàusắcđó,khiđãthuđược,thườngxuyênliêntục.Chúngtakhôngnênnghĩlàsựtiêudiệtconvậtcómàusắcbấtkỳvớisốlượnglớnthỉnhthoảngmớixảyrasẽgâynênítảnhhưởng:chúngtanênnhớrằngquantrọngnhưthếnàokhiphảiloạiđitấtcảcácconcừumàucódínhchodùmộtchútlôngđentrongđàncừutrắng.Đốivớithựcvật,lôngtơtrênquảvàmàucủanhânđượccácnhàthựcvậthọccoilànhữngđặcđiểmítquantrọngnhất.Nhưngchúngtôilạinghetừmộtngườilàmvườnlâunămtrongnghềchobiết,lôngtơ,nhữngquảvỏnhẵnởMỹchịusựtấncôngcủamộtbọcánhcứngácliệthơnnhiều,conmọtngũcốc,sovớicácquảcólôngtơ;quảmậnhồngcónhiềubệnhtậthơnquảmậnvàng.Trongkhiđómộtcănbệnhkháctấncôngloạiđàolòngvàngnhiềuhơnđàocólòngmàukhác.Nếu,vớisựtrợgiúpcủanghệthuật,nhữngkhácbiệtnhỏnàychắcchắntạonênmộtđiểmkhácbiệtlớntrongviệctrồngmộtvàibiếnthểtrongmôitrườngtựnhiên,nơicâyphảiđấutranhvớicáccâykhácvàvớinhiềukẻthùnữa,nhữngkhácbiệtnhưthếsẽquyếtđịnhmộtcáchhiệuquảbiếnthểnào,vỏnhẵn,vỏcólôngtơ,quảlòngmàuhồnghaymàuvàngđượcgiữlại.

Khinhìnvàonhiềuđiểmkhácbiệtnhỏgiữacácloài,vớisựhiểubiếtnghèonàncủachúngtachophépđểnhậnxét,dườngnhưkhôngquantrọnggì,

chúngtakhôngđượcquênlàkhíhậu,thứcăn...cólẽgâymộtsốảnhhưởngtrựctiếpnhưngyếu.Songcòncầnthiếthơnnhiềulàchúngtaluônnhậnthứclàcónhiềuquyluậtchưađượcbiếttớicủatươngquantăngtrưởng,khimộtphầncủacơquanbịthayđổibởisựbiếnđổi,vàcácsửađổiđượctíchtụbởisựlựachọntựnhiêncólợicho,sẽgâyracácbiếnđổikhác,thườngcủatínhchấtkhôngtrôngđợinhất.

Nhưchúngtathấyrằngcácbiếnthểđó,màtrongđiềukiệnthuầnhóaxuấthiệnbấtkỳtạigiaiđoạnchutrìnhsốngnhấtđịnh,cóxuhướngtáixuấthiệnởđứaconđúnggiaiđoạnđó-vídụ,trongcáchạtgiốngcủanhiềubiếnthểcủacâytrồngthuầndưỡngvàcủacâynôngnghiệp;trongcácgiaiđoạnsâu,bướm,vàkéncủacácbiếnthểtằm;trongtrứngcủagiacầm,vàtrongmàusắccủabộlônggàcon,trongsừngcủađảncừuvàgiasúccủachúngtakhichúnggầntrưởngthành-trongmôitrườngtựnhiên,sựlựachọntựnhiênsẽđượctạođiềukiệnđểtácđộnglênvàthayđổicơthểsốngtạibấtkỳđộtuổinào,bằngsựtíchtụcủacácbiếnđổicólợitạiđộtuổiđó,vàbàngsựditruyềncủachúngchínhởđộtuổitươngứng.Nếunócólợichomộtcâypháttánhạtgiốngrộnghơnxahơnnhờgió,tôicóthểthấykhôngkhókhănnàotrongviệcsựlựachọntựnhiênthựchiệnđiềunàylớnhơnkhókhănngườitrồngcâybôngtăngsốlượngvàcảithiệnchấtlượnglôngtơtrongquảbôngtrêncâybôngcủaanhtabằngcáchlựachọn.Sựlựachọntựnhiêncóthểthayđổivàgiúpấutrùngcủamộtloạicôntrùngthíchnghivớihàngloạtcácbiếấnđộngbấtthường,hoàntoànkhácbiệtsovớibiếấnđộngliênquantóicôntrùngtrưởngthành.Nhữngthayđổinàychắcchắnsẽảnhhưởngtớicấutrúccủacontrưởngthành,thôngquaquyluậttươngquantăngtrưởng;vàcólẽtrongtrườnghợpcủacácconcôntrùngchỉsốngcóvàigiờ,vàkhôngbaogiờăn,mộtphầnlớncơthểchúngchỉlàkếtquảtươngquancủanhữngthayđổikếtiếptrongcấutrúcấutrùngcủachúng.Ngượclạicácbiếnđổitrêncơthểtrưởngthànhcólẽthườnggâyảnhhưởngtớicấutrúccủaấutrùng;nhưngtrongtấtcảcáctrườnghợp,sựlựachọntựnhiênsẽđảmbảonhữngbiếnđổigâyrabởicácbiếnđổikháctạimộtgiaiđoạnriêngbiệtcủachutrìnhtồntại,sẽkhônggâyhạichocơthểchủkểcảkhixéttrênmứcđộbénhấtcủaấutrùngbởivìnếuchúnggâyhại,chúngsẽlàmcholoàiđóbịtuyệtchủng.

Sựlựachọntựnhiênsẽthayđổicấutrúccủaconchưatrưởngthànhtrongmốiquanhệvớichamẹnó,vàtrongmốiquanhệcủachamẹvớicon.Trongthếgiớiđộngvật,mốiquanhệnàysẽgiúpcấutrúccủamỗicáthểthíchnghivìlợiíchcủacộngđồng.Điềumàsựlựachọntựnhiênkhôngthểlàmlàthayđổicấutrúccủamộtloài,khôngmanglạichonóbấtcứlợithếnào,vìlợiíchcủaloàikhác;vàmặcdùkhẳngđịnhnàycóthểtìmthấytrongcáctácphẩm

vềlịchsửtựnhiên,tôichưatìmrađượcmộttrườnghợpnàocósựkiểmtranhậnđịnhcả.Mộtcấutrúcchỉđượcmộtlầntrongtoànbộcuộcđờicủaconvật,nếucótầmquantrọngcaođốivớinó,cóthểđãđượccảibiếnbởisựlựachọntựnhiênxéttrênbấtkỳmứcđộnào;vídụnhữngloàicôntrùngnhấtđịnhcóhàmkhỏevàchỉđượcdùngđểmởcáikén-hayđầumỏcứngcủamỏconchimnonđượcsửdụngđểphávỡvỏtrứng.Ngườitakhẳngđịnhrằnggiốngchimbồcâunhàolộncómỏngắnthườngcósốlượngbịchếttrongtrứngnhiềuhơnlàsốlượngcóthểthoátrabênngoài,dovậynhữngngườinuôichimphảigiúpchúngthoátrađượckhỏivỏtrứng.Bâygiờ,nếuthiênnhiêncấutạomỏcủamộtconchimbồcâutrưởngthànhrấtngắnđểcólợichonó,quátrìnhchuyểnđổisẽrấtchậmchạp,vàcùnglúcsẽcósựlựachọnconchimnonkỹcàngnhấttrongtrứng,nhữngconcómỏcứngvàkhỏenhấtbởivìtấtcảconmỏyếuđãkhôngthểtránhkhỏibịchếttrongtrứng:hoặclànhữngvỏmỏnghơnvàdễvỡhơncóthểsẽđượclựachọn,độdàycủavỏvẫnđượcbiếtlàbiếnđổinhưmọicấutrúckhác.

Sựlựachọngiớitính-Bởivìnhữngđặcđiểmdịthườnghayxuấthiệntrongđiềukiệnthuầnhóaởmộtgiớitínhvàđượcditruyềnlạichođứaconcùnggiới,tìnhhuốngtươngtựcólẽcũngxảyratrongtựnhiên,vànếunhưvậy,sựlựachọntựnhiênsẽcóthểbiếnđổimộtgiớitínhtrongmốiquanhệchứcnăngvớigiớitínhkhác,haytrongquanhệvớicácthóiquencuộcsốnghoàntoànkhácbiệttronghaigiớitính,nhưđôikhilàtrườnghợpcủaloàicôntrùng.VàđiềunàykhiếntôimuốnnêuramộtvàiýkiếnvềcáimàtôigọilàSựlựachọngiaophổi.Nóphụthuộc,khôngphảivàomộtcuộcđấutranhsinhtồn,màvàocuộcđấutranhgiữacácconđựcđểgiànhconcái.Kếtquảkhôngphảilàcáichếtđốivớikẻcạnhtranhkhôngthànhcông,màlàkẻthuacuộcsẽcóíthoặckhôngcócon.Sựlựachọngiaophốidovậykémkỹcànghơnsựlựachọntựnhiên.Nóichung,nhữngconđựckhỏenhất,nhữngconmàphùhợpnhấtchochỗcủachúngtrongtựnhiên,sẽđểlạinhiềuconcáinhất.Nhưngvớinhiềutrườnghợp,chiếnthắngkhôngphảilúcnàocũngdosứcmạnhmàcònnhờvàocảvũkhíđặcbiệtcủaconđực.Mộtconhươuđựckhôngcósừnghaygàtrốngkhôngcócựacóítcơhộisinhđượccon.Sựlựachọngiaophối,thôngquaviệcluônđểconchiếnthắnggiaophốicóthểchắcchắnmangđếnsựdũngcảmkiêncường,cựadài,vàcánhkhỏe.Mộtngườinuôigàchọicóthểbiếtrõrànganhtacóthểcảithiệngiốngcủamìnhbằngcáchlựachọnnhữngcongàtrốngtốtnhất.Tôikhôngbiếtquyluậtnàytrongtựnhiênđượcápdụngtớiđâu.CásấuđựcđượcmiêutảnhưlànhưnhữngchiếnbinhngườiAnh-điêngchiếnđấu,gầmlên,xoaytíttrongđiệumúaratrậnđểchiếmđượcconcái;cáhồiđựcđãchiếnđấucảngày;conbọvừngđựcthườngmangthưcmgtíchdobịcắnbởiconbọđựckhác.Cuộcchiếncólẽdiễnrakhốcliệtnhấtgiữacácconđựccủađộngvậtgiaocấuvớinhiều

concáikhácnhau,vàdườngnhưnhữngconđựcnàyhayđượctrangbịvũkhíđặcbiệtnhất.Conđựccủađộngvậtănthịtlúcnàocũngđượctrangbịvũkhítốt;mặcdùđốivớichúnghayconkhác,cáchtựvệđặcbiệtcóthểđượcmanglạinhờvàophưomgcáchlựachọnsinhsản,giốngnhưbờmcủaconsưtử,sừngcủaconlợnlòi,vàhàmmóccủaconcáhồi;vìláchắncóthểquantrọngmanglạichiếnthắngnhưlàgiáohaygươmtrongchiếnđấu.

Trongsốcácconchim,cuộcchiếnthườngdiễnrakémkhốcliệthơn.Tấtcảnhữngaiđãnghiêncứuchủđềnàyđềutinrằngcósựthùđịchmạnhnhấtgiữacácconđựccủanhiềuloàiđểthuhútsựchúýchỉcủamộtconcái.ChimhétnúicủaGuiana,chimcủaParadise,vàmộtsốconkháctậphợplại;vàlầnlượttừngcontrìnhdiễnbộlôngtuyệtđẹpcủanóvàlàmtròtrướcconcáiđóngvaitròlàkhángiả,vàcuốicùngchọnmộtconđựccósứcquyếnrũnhất.Nhữngaiđãtừngnghiêncứukỹlưỡngnhữngconchimtronglồngđềubiếtrõlàchúngthườnglấysởthíchcánhânvàsựkhôngưathích:dovậyngàiR.Heronđãmiêutảcáchmộtconcôngtrốngđencómàuđentrắngvôcùngquyếnrũđốivớitấtcảcácconchimmáicủaông.Nếuaiđónghĩrằngbấtkỳảnhhưởngnàogâyrabởitácđộngyếuớtthìngườiđóthậtngâythơ:ởđâytôikhôngthểđichitiếthơnnữađểlàmrõsựngâythơnày;nhưngnếucóngườicóthểtrongthờigianngắntạochogàbantamdángđiuyểnchuyểnvàvẻđẹphìnhdáng,theonhưtiêuchuẩnvẻđẹpcủaanhta,thìtôikhôngcólýdođểnghingờnhữngconchimcái,bằngsựlựachọn,quahàngnghìnthếhệ,nhữngcomchimđựcđẹpnhất,theonhưtiêuchuẩnvẻđẹpcủahọ,cóthểchorahiệuứngđángchúý.Tôithựcsựnghingờlàmộtsốquyluậtnổitiếngvềbộlôngcủaconchimcáivàchimđực,khiđemsosánhvớibộlôngcủachimcon,cóthểđượcgiảithíchnhờquanđiếmchorằngbộlôngchimđãbịbiếnđổichủyếubằngsựlựachọnsinhsản,hoạtđộngkhimàcácconchimtớituổigiaophốihaytrongsuốtmùagiaophối.Nhữngbiếnđổimànhờđóxuấthiệnđượcditruyềnlạitạituổihaymùatươngứng,hoặclàbởichỉconđực,hoặcbởicảconđựcvàconcái.Nhưngđángtiếclàtôikhôngthểđivàochủđềnàyởđây.

Nhưvậytôitinkhiconđựcvàconcáicủabấtkỳloàiđộngvậtnàocóthóiquensinhsốngtươngtự,nhưngkhácnhauvềcấutrúc,màusắc,haynétđẹp,thìnhữngkhácbiệtkiểuđóchủyếulàdosựlựachọnsinhsản;đólà,nhữngcáthểchimđực,trongcácthếhệliêntiếp,cólợithếnhỏsovớicáccáthểđựckhácvềvũkhí,phươngcáchphòngvệ,haysứcquyếnrũ;vàđãchuyểnnhữnglợithếđósangconcongiốngđựccủachúng.Nhưngtôikhônghềmuốnhàmýgántấtcảcácđặcđiểmđógâyrabởisựlựachọngiớitính:bởivìchúngtanhậnthấynétriêngbiệtnổilênvàgắnliềnvớicongiốngđựctrongsốđộngvậtthuầndưỡngcủachúngta(nhưlàkhácbiệttrongyếmcủa

conchimbồcâuđưathư,chỗnhôlêngiốngnhưsừngtrongmộtsốcongàtrốngnhấtđịnh),màtheonhiềungườikhôngcótácdụngđốivớiconđựctrongtrậnchiến,haytrongsứcquyếnrũđốivớiconcái.Chúngtabắtgặprấtnhiềutrườnghợptưcmgtựtrongtựnhiên,vídụnhưchòmlôngtrênngựccủacongàtrốngThổNhĩKỳ.Chòmlôngnàykhócóthểđượcxemlàcóíchhaylàmvậttrangtríchocongà;thậtvậy,nếuchòmlôngđóxuấthiệntrongđiềukiệnthuầndưỡng,nósẽbịgọilàsựquáidị.

Nhữngminhchứngcủatácđộnggâyrabởisựlựachọntựnhiên-Đểlàmsángtỏsựlựachọntựnhiêntácđộngnhưthếnào,tôixinphépcácbạnđưaramộthoặchaivídụtưởngtượng.Chúngtahãyxemxéttrườnghợploàichósói,convậtchuyênsănbắtnhiềuđộngvậtkhác.Nóbắtmộtsốconmồibàngmưumẹo,mộtsốbằngsứcmạnh,mộtsốbằngsựnhanhnhẹn;vàchúngtahãygiảsửrằngconmồinhanhnhất,vídụnhưlàconhươuchẳnghạn,nhờmộtsựthayđổinàođótăngsốlượngcủachúngtạiđấtnướcnày,hoặcrằngcácconmồikhácbịgiảmsốlượng,trongmùacủanămmàloàisóiđisănmồihunghăngnhất.Tôicóthếhiểulàtrongbốicảnhđó.chúngtakhôngthểnghingờlànhữngconsóinhanhvàkhéoléonhấtsẽcócơhộisốngsóttốtnhấtvàdođóđượcbảotồnvàlựachọn-nhưngluônvớiđiềukiệnlàchúngvẫngiữđượcsứcmạnhđểbắtđượcconmồitạithờiđiểmđóhaythờiđiểmkháctrongnăm,khichúngbuộcphảisăndộngvậtkhác.Tôichẳngthấycónhiềulýdođểnghingờđiềunàyhơnlàviệcconngườicóthểnângcaosựnhanhnhậycủagiốngchósănthỏcủahọsựlựachọncẩnthậncóphươngpháp,hoặcbằngsựlựachọnvôthứcmàxuấtpháttừquátrìnhmỗingườicógiữnhữngconchótốtnhấtmàkhônghềnghĩvềbiếnđổigiống.

Mặcdùkhôngcóbấtcứsựthayđổinàotrongsốlượngcânxứngcủacácđộngvậtmàloàisóisănbắt,mộtsóiconcóthểđượcsinhravớixuhướngbẩmsinhtheođuôimộtsốloạiconmồinhấtđịnh.Chúngtakhôngnênnghĩgiảthiếtnàylàvôlýbởivìchúngtathườngquansátđượcnhữngđiểmkhácbiệtlớntrongxuhướngtựnhiêncủacácđộngvậtthuầnchủngcủachúngta.Chẳnghạnnhưmộtconmèothíchbắtchuột,mộtconmèokhác,theolờikểcủaôngStJohnlạimangvềnhàmộtconvậtcócánh,conkháclàthỏnhàhoặcthỏrừng,mộtvàiconmèokháclạisănmồitrênđấtđàmlầy,vàhầunhưđêmnàocũngbắtđượcchimdếgàhaychimdểgiun.Xuhướngthíchbắtloàigặmnhẩmhơnlàbẳtchuộtđượccácnhàđộngvậthọcxemlàdoditruyền.Bâygiờ,nếubấtkỳsựthayđổibẩmsinhtrongthóiquenhoặccấutrúcmàcólợichomộtcáthểsói,thìconnàysẽcócơhộitốtnhấtđểđượctồntạivàđẻconcháu.Mộtvàiđứaconcủanócólẽsẽđượchưởngthóiquenhoặccấutrúcđó,vàthôngquasựlặpđilặplạiquátrìnhnày,mộtbiến

thểmớicóthểsẽđượchìnhthành.Biếnthểnàyhoặclàthaythếhoặclàcùngtồntạivớibiếnthểchamẹ.Hay,mộtlầnnữa,nhữngconsóisốngởvùngđồinúivànhữngconsốngởđồngbằng,theolẽtựnhiênthườngphảisăncáckiểuconmồikhácnhau;vànhờvàosựbảotồnlâudàiliêntụccáccáthểphùhợpnhấtvớihailoạiđịahình,haibiếnthểdầndần,chậmchạpsẽxuấthiện.Nhữngbiếnthểnàycóthểsẽlaighépvàhòalẫnvàonhauởnoimàchúnggặpnhau.Chủđềvềlaighéptôisẽsớmquaytrởlại.Tôixinnóithêmrằng,theonhưôngPierce,cóhaibiếnthểsóisốngởdãynúiCatskillnướcMỹ,mộtbiếnthểgiốngdạngchósănthỏ.Connàychỉsănhưorunai.Biếnthểcònlạitohơn,chânngắnhơnvàthườngtấncôngđàngiasúccủangườichănthả.

Bâygiờchúngtahãylấymộttrườnghợpphứctạphơn.Mộtsốcâynhấtđịnhtiếtrachấtnướccóvịngọt,rõràngđểloạibỏđinhữngthứcóhạitrongnhựacâycủachúng:việcnàyđượcthựchiệnbởicáctuyếntạicuốnglácủacâyLeguminosae,vàmặtsaucủalánguyệtquếthôngthường.Chấtlỏngcâycóvịngọtnày,mặcdùít,đượccácconcôntrùngsănđón.Giờchúngtatiếptụcgiảthiếtlàchútchấtnướccâycóvịngọthaymậthoanàytiếtratừphầnbêntrongcuốngcánhhoacủamộtbônghoa.Trongtrườnghợpnàythìcácconcôntrùngđitìmmậthoasẽbịdínhđầyphấnhoa,vàchắcchắnsẽchuyểnphấntừhoanàysangđầunhụycủahoakhác.Hoacủahaicáthểkhácbiệttrongcùngmộtloàinhờđómàđượclaigiống:vàchúngtacólýdotinrằngảnhhưởngcủasựlaigiống(nhưngaysauđâysẽđượcđềcậpđầyđủhơn)sẽsinhracáccâyconkhỏemạnh,vàkếtquảlàcócơhộitồntạipháttriểnmạnhmẽ.Mộtsốcâyconcólẽsẽđượcthừahưởngkhảnăngtiếtmậthoa.Nhữngcáthểcótuyếntonhấthaymậthoanhiềunhấtthìhayđượccácconcôntrùngbutớithườngxuyênnhất,vàhayđượclaigiốngnhất;vànhưthếtrongdàihạnsẽcólợithếsovớicáchoakhác.Nhữngcâyhoanày,cónhụyhoavànhịhoađượcbốtríthíchhợp,trongmốiquanhệvớikíchthướcvàthóiquencủacácconcôntrùngcụthểthườngxuyênbaytớihútmậtchúng,vớiviệcpháttánphấnhoacủachúngtừcâynàyđếncâykhác.Chúngsẽcóđượclợithếvànhưvậyđượclựachọn.Chúngtacóthểlấyvídụtrườnghợpcácconcôntrùng"viếngthăm"câyhoađểmangphấnthayvìmậthoa.Vìphấnhoatạorachỉđểchomụcđíchsinhsản,sựpháhủynócóvẻchỉnhưlàmộtsựmấtmátđơnthuần;nếumộtlượngnhỏphấnhoađượcmangđi,đầutiênlàthỉnhthoảng,sautrởthànhthóiquen,bởicácconcôntrùngmangphấnhoatừhoanàysanghoakhác,vànhờđósựlaigiốngđượctiếnhành.Mặcdùchínphầnmườisốlượngphấnhoabịrơirụngdọcđường,nhưngnócóthểvẫnlàthànhcônglớnchocây.Cáthểnàosảnsinhrangàycàngnhiềuphấnhoavàcóbaophầnngàycànglớn,sẽđượclựachọn.

Khicáccâycủachúngta,nhờvàoquátrìnhbảotồnliêntụchaysựlựachọncủatựnhiêndàilâunhữngbônghoacàngngàycàngđẹp,đượcbanchosứcquyếnrũlớnđốivớicôntrùng,khôngchủýxéttrênphươngdiệncủachúng,thườngxuyênmangphấntừhoanàysanghoakhác;vàcôntrùnglàmviệcnàyvôcùnghiệuquả.Tôicóthểdễdàngđưaranhiềuvídụđiểnhình.Tôichỉđưarađâymộtvídụ-khônghẳnlàđiểnhình,nhưngvẫncóthểminhhọaquátrinhtáchgiốngcáivàgiốngđựccủacây.

khácnhau;vànhờvàosựbảotồnlâudàiliêntụccáccáthểphùhợpnhấtvớihailoạiđịahình,haibiếnthểdầndần,chậmchạpsẽxuấthiện.Nhữngbiếnthểnàycóthểsẽlaighépvàhòalẫnvàonhauởnoimàchúnggặpnhau.Chủđềvềlaighéptôisẽsớmquayưởlại.Tôixinnóithêmrằng,theonhưôngPierce,cóhaibiếnthểsóisốngởdãynúiCatskillnướcMỹ,mộtbiếnthểgiốngdạngchósănthỏ.Connàychỉsănhươunai.Biếnthểcònlạitohơn,chânngắnhơnvàthườngtấncôngđàngiasúccủangườichănthả.

Bâygiờchúngtahãylấymộttrườnghợpphứctạphơn.Mộtsốcâynhấtđịnhtiếtrachấtnướccóvịngọt,rõràngđểloạibỏđinhữngthứcóhạitrongnhựacâycủachúng:việcnàyđượcthựchiệnbởicáctuyếntạicuốnglácủacâyLeguminosae,vàmặtsaucủalánguyệtquếthôngthường.Chấtlỏngcâycóvịngọtnày,mặcdùít,đượccácconcôntrùngsănđón.Giờchúngtatiếptụcgiảthiếtlàchútchấtnướccâycóvịngọthaymậthoanàytiếtratừphầnbêntrongcuốngcánhhoacủamộtbônghoa.Trongtrườnghợpnàythìcácconcôntrùngđitìmmậthoasẽbịdínhđầyphấnhoa,vàchắcchắnsẽchuyểnphấntừhoanàysangđầunhụycủahoakhác.Hoacủahaicáthểkhácbiệttrongcùngmộtloàinhờđómàđượclaigiống:vàchúngtacólýdotinrằngảnhhưởngcủasựlaigiống(nhưngaysauđâysẽđượcđềcậpđầyđủhơn)sẽsinhracáccâyconkhỏemạnh,vàkếtquảlàcócơhộitồntạipháttriểnmạnhmẽ.Mộtsốcâyconcólẽsẽđượcthừahưởngkhảnăngtiếtmậthoa.Nhữngcáthểcótuyếntonhấthaymậthoanhiềunhấtthìhayđượccácconcôntrùngbutớithườngxuyênnhất,vàhayđượclaigiốngnhất;vànhưthếtrongdàihạnsẽcólợithếsovớicáchoakhác.Nhữngcâyhoanày,cónhụyhoavànhịhoađượcbốtríthíchhợp,trongmốiquanhệvớikíchthướcvàthóiquencủacácconcôntrùngcụthểthườngxuyênbaytớihútmậtchúng,vớiviệcpháttánphấnhoacủachúngtừcâynàyđếncâykhác.Chúngsẽcóđượclợithếvànhưvậyđượclựachọn.Chúngtacóthếlấyvídụtrườnghợpcácconcôntrùng"viếngthăm"câyhoađểmangphấnthayvìmậthoa.Vìphấnhoatạorachỉđểchomụcđíchsinhsản,sựpháhủynócóvẻchỉnhưlàmộtsựmấtmátđơnthuần;nếumộtlượngnhỏphấnhoađượcmangđi,đầutiênlàthỉnhthoảng,sautrởthànhthóiquen,bởicácconcôntrùngmangphấnhoatừhoanàysanghoakhác,vànhờđósựlaigiốngđượctiếnhành.

Mặcdùchínphầnmườisốlượngphấnhoabịrơirụngdọcđường,nhưngnócóthểvẫnlàthànhcônglớnchocây.Cáthểnàosảnsinhrangàycàngnhiềuphấnhoavàcóbaophầnngàycànglớn,sẽđượclựachọn.

Khicáccâycủachúngta,nhờvàoquátrìnhbảotồnliêntụchaysựlựachọncủatựnhiêndàilâunhữngbônghoacàngngàycàngđẹp,đượcbanchosứcquyếnrũlớnđốivớicôntrùng,khôngchủýxéttrênphươngdiệncủachúng,thườngxuyênmangphấntừhoanàysanghoakhác;vàcôntrùnglàmviệcnàyvôcùnghiệuquả.Tôicóthểdễdàngđưaranhiềuvídụđiểnhình.Tôichỉđưarađâymộtvídụ-khônghẳnlàđiểnhình,nhưngvẫncóthểminhhọaquátrìnhtáchgiốngcáivàgiốngđựccủacây.

Mộtvàicâynhựaruồichỉcóhoađựccóbốnnhịhoatạorasốlượngnhỏphấnhoa,vàmộtnhụyhoacócấutạođơngiản;cáccâyhoanhựaruồikháclạichỉcỏhoacái,mộtnhụyhoapháttriểnđầyđủ,vàbốnnhịhoavớicácbaophấnbịteonhỏmàtrongđỏkhônghềcómộthạtphấnhoanào.Khipháthiệnmộtcâycóhoacáicáchmộtcâycóhoađựcđúngsáumươimét,tôiđặtđầunhụycủahaimươihoađượclẩytừcáccànhriêngrẽ,dướikínhhiểnvi,vàtrêntấtcảchúng,khônghềcóngoạilệ,đềucóhạtphấnhoa.Khigiócóhướngthổitừcâycáisangcâyđựctrongvàingày,phấnhoalúcnàykhôngthểnhờgiómangđitớicâycái.Thờitiếtlanh,gióthổimanhvànhưvậyđâykhôngphảilàđiềukiệnthuậnlợichocácconong,nhưngngạcnhiênlàmọihoacáimàtôixemxétđãsinhsảnđượcnhờong.Nhữngconongnàyvôýđãbịbụiphấndínhvào,baytừcâynàysangcâykhácđểtìmmậthoa.Quaytrởlạitrườnghợptưởngtượngcủachúngta:ngaykhimàloàihoacóđượcsựlôicuốnđốivớicontrùngmạnhtớimứcmàphấnhoathườngxuyênđượcmangđitừhoanàysanghoakhác,mộtquátrìnhkháccóthểbắtđầu.Khồngmộtnhàtựnhiênhọcnàonghingờmộtlợithể,cảigọilà"phâncônglaođộngtâmlý";vớilýdonày,chúngtacóthểchắcrằngsẽlàlợithếchomộtcâyhoachỉmọcracácnhịhoatrongmộtbônghoahoặctrêntoànbộcây,vànhụyhoatrênbônghoặccâykhác.Đốivớicáccâytrongđiềukiệnthuầnhóavàđượcđặttronghoàncảnhsốngmới,đôikhibộphậngiốngđựcvàbộphậngiốngcáitrởnênítnhiềukémhiệuquả;bâygiờnếuchúngtagiảthiếttìnhtrạngnàyxảyravớimứcđộcựcbétrongtựnhiên,thìdophấnhoathườngxuyênđượcmangtừcâynàysangcâykhác,vàdosựphânchiarànhmạchhơngiốngđựcvàgiốngcáicủacâysẽlàmộtlợithếxéttrênnguyênlýphâncônglaođộng,thìcáccáthểvớixuhướngnàyngàycàngđượctănglênsẽđượctạođiềukiệnpháttriểnvàlựachọnchođếnkhicuốicùngmộtsựtáchrờihoàntoàngiốngđựcvàgiốngcáihoàntất.

Bâygiờchúnghãyquaysangcácconcôntrùnghútmậthoatrongvídụ

tưởngtượngcủachúngta:chúngtacóthểchorằngcâytrongsốcáccâymàchúngtatăngdầndầnmậthoathôngquasựlựachọnliêntục;vàrằngvàiconcôntrùngnhấtđịnhphầnlớndựavàomậthoalàmthứcăn.Tôicóthểđưaranhiềuthựctếthểhiệnnhữngconongnónglòngmuốntiếtkiệmthờigiannhưthếnào;chẳnghạnnhư,thóiquencủachúngđụcnhữngcáilỗvàhútmậttừcuốngcủamộtvàicâyhoacụthểmàvớirấtítcôngsứchơn,chúngcóthểđưamồmvào.Khinghĩvềnhữnghìnhảnhđó,tôikhônghềthấycómộtsựsaikhácngẫunhiêntrongkíchthướcvàhìnhthứccủacơthể,haytrongđộcongvàchiềudàicủavòihútmật...quánhỏbéđếnmứcchúngtakhôngđểýđến,cóthểcóíchchomộtcononghayconcôntrùngkhác,giúpchomộtcáthểvớinhiềuđặctínhriêngbiệtcóthểlấyđượcthứcăndễdànghơnvànhanhhơn,vàdođócócơhộitốthơnđểtồntạivàsinhconđẻcái.Concháucủanócólẽsẽđượcthừahưởngxuhướngtiếntớinhữngsaikhácnhỏtươngtựtrongcấutrúc.Cácốngcủatrằnghoacủacỏbaláđỏphổbiếnvàhồng(Tri/oỉiumpratensevàincarnatum),nếunhìnthoángqua,khôngcóvẻkhácmấyvềchiềudài;songongsốngởtổcóthểdễdànghútmậttừcỏbaláhồngnhưngkhôngthểtừcỏbaláphổbiến,câymàchỉcóloàiongnghệhútmật.Vìthếcảcánhđồngbátngátcỏbaláđỏphổbiếnlạichẳngcỏchútthứcănnàocholoàiongsốngtrongtổ.Nếumàcácconongsốngtrongtổcóvòidàihơnmộtchúthoặccấutạokhácđi,thìđấysẽlàmộtlợithếtuyệtvờidànhchochúng.Mặtkhác,thôngquathínghiệm,tôitìmralàkhảnăngsinhsảncủacỏbaláphụthuộcrấtnhiềuvàocácconongtớihútmậtvàphầndiđộngcủatrằnghoadùngđểđẩyphấnhoavàobềmặtđầunhụy.Dođó,mộtlầnnữa,nếuongnghệtrờnênkhanhiếmtrongbấtcứnướcnào,thìcỏbalásẽgiànhđượclợithếlớnnếuchúngcóốngngắnhơnvàónonghơntớitrằnghoađểcholoàionglàmtổvàcóthểhútmậttừchúng.Nhưvậy,tôicóthểhiểumộtbônghoavàmộtconong,hoặclàcùnglúchoặclàlầnlượt,dầndầnđượcbiếnđổivàthíchnghihoànhảovớinhaunhờvàosựduytrìliêntụccáccáthểchứađựngnhữngsailệchnhỏcủacấutrúcmangtínhtươnghỗvàcóíchlợi.

Tôinhậnthứcrõrànghọcthuyếtsựlựachọncủatựnhiên,loạitrừravídụtườngtượngtrên,làmangtínhmởđốivớinhữngphảnđốitươngtựmàđầutiênđãchốnglạiquanđiểmđúngđắncủangàiCharlesLyellvề"nhữngthayđổiđươngđạicủatráiđất,vớiminhchứngđịachất".Nhưnghiệntạichủngtarấtítkhinghengườitanóivềảnhhưởngcủa,vídụnhưsóngbờbiển,bịcoilànguyênnhânlíémquantrọngvàkhôngđángkể,khiứngdụngvàoquátrìnhkhaiquậtnhữngthunglũngkhổnglồhayvàosựhìnhthànhđườngváchđádàinhấtnhôrabiển.Sựlựachọncủatựnhiênchỉcóthểgâytácđộngthôngquasựbảotồnvàtíchtụcủacácbiếnđổicựcnhỏkhôngcảmnhậnđượcditruyềnlại,mỗicáiđềucótácdụngđốivớithựcthểsốngđược

duytrì.Nhưlàđịachấthọcđươngđạihầunhưxóabỏđiquanđiểmnhưsựtạothànhthunglũnglớnchỉbởimộtcơnsónglũduynhất.Nhưvậy,sựlựachọncủatựnhiênsẽ,nếulàmộtquyluậtđúngđắn,xóabỏđứctinvàosựsángtạoliêntụccáccơthểsống,haybấtkỳthayđổilớnnàotrongcấutrúccủachúng.

Chủđềvềgiaophốigiữacáccáthể-Ởđây,tôiphảigiớithiệumộtchủđềkhôngmấyliênquanđếnnhữnggìchúngtađãnóiởtrên.Trongtrườnghợpcủađộngvậtvàthựcvậtvớigiốngđựcvàgiốngcáiriêngrễ,điềuhiểnnhiênlàhaicáthểđựcvàcáiphảigiaophốivớinhaumớisinhrađượcmộtđứacon;nhưngtrongtrườnghợpthựcthểlưỡngtính,điềunàylạikhônghềhiểnnhiêngì.Tuynhiêntôivẫnnghiêngvềnhậnđịnh:vớitấtcảthựcthểlưỡngtính,haicáthể,hoặclàthỉnhthoảnghoặclàthườngxuyên,giaophốiđểsinhsảngiốngloàicủachúng.TôixinnóithêmquanđiểmnàyđãđượcôngAndrewKnightđầutiênđưara.Ngayởđâychúngtasẽthấytầmquantrọngcủanó;nhưngtôibuộcphảinóihếtsứcngắngọnchủđềnàychodùtôichuẩnbịkhốilượngtàiliệuđủlớnđểcóthểthảoluậnchitiết.Tấtcảđộngvậtcóxươngsống,côntrùngvàmộtsốnhómlớấnđộngvậtkhác,phảighépđôikhimuốnsinhsàn.Cácnghiêncứuhiệnđạiđãgiảmsốluợngloàibịcholàluỡngtínhđinhiều,vàtrongsốloàiluỡngtínhthìphầnđôngvẫnghépđôi;tứclàhaicáthểthuờngxuyênkếthợpvớinhauđểsinhsản,vấnđềmàtấtcảchúngtađềuquantâm.Nhưngvẫncónhiềuđộngthựcvậtlưỡngtínhchắcchắnkhôngcặpđôitheothóiquen,vàrấtđôngsốlượngcâylàlưỡngthể.Ngườinàođócóthểhỏivìlýdogìđểgiảthiếttrongnhữngtrườnghợpđólàhaicáthểđãtừnggiaophốisinhsản?Vìkhôngthểởđâyđivàochitiếtcụthể,tôiphảitinvàochỉmộtvàisuyxétchung.

Lúcđầu,tôiđãthuthậpđượckhốilượngcácthựctiễncựclớn,chứngtỏ,đúngtheonhưquanđiểmphổbiếncủanhữngngườinhângiống,làvớiđộngvậtvàthựcvật,sựgiaophốigiữacácbiếnthểkhácnhau,haygiữacáccáthêcùngbiếnthểnhưngkhácgiốngsinhrađứaconkhỏemanhcókhảnăngsinhsảntốt.Trongkhiđó,laighépgiốnggiữacácloàigầngũisẽlàmgiảmsứckhỏevàkhảnăngsinhsản.Chỉnhữngthựctếnàythôiđãkhiếntôitinrằngchínhlàquyluậtchungcủatựnhiênnóirằng(trớtrêuthaylàchúngtalạibiếtrấtítvềquyluật):khôngmộtcơthểsốngnàotựthụtinhnóquavôsốcácthếhệ;màđôikhigiaophốivớicáthểkhác-cólẽlàcáchquãngrấtlâu-làkhôngthểthiếu.

Vớiniềmtinđấychínhlàquyluậtcủatựnhiên,tôinghĩchúngtacóthểhiểuvàinhómthựctếlớn,chẳnghạnnhưnhữngthứsauđâynếuxéttheoquanđiểmkhácthìkhôngthểgiảithíchđược.Tấtcảnhữngngườilaigiốngbiết

rằngsẽtốtchokhảnăngsinhsảncủabônghoakhiđặttrongđiềukiệnẩmướtsongvẫncóvôsốhoacóbaophấnvàđầunhụyvưcmrangoàitrời!Nhưngnếumộtlầngiaophốichéolàkhôngthểthiếu,thìviệcvưornrangoàitrờinhưthếgiảithíchkhảnăngbayvàotựdocủaphấnhoa,nhấtlàkhicảnhụyvànhịhoagầnnhauđếnmứckhảnăngtựthụphấnlàdườngnhưkhôngtránhkhỏi.Mặtkhác,nhiềubônghoacóbộphậnsinhsảnkhépkínnhưlàởhoathuộchọhoacánhbướmlớnhaygiađìnhhọđậuHàLan;nhưngtrongmộtsố,cólẽlàtrongtấtcảbônghoakiểuđó,cỏmộtsựthíchnghihếtsứcthúvịgiữacấutrúcvàcáchmàonghútmật.Bởivìđểtrongkhilàmnhưthế,chúnghoặclàđẩyphấncủachínhbônghoađóvàođầunhụyhoa,hoặcmangphấntớihoakhác.Nhưthế,đốivớihọhoacánhbướm,sựviếngthămcửacononglàcầnthiếttớimứcthôngquanhữngthínghiệmđãđượctrìnhbàyởđâuđó,tôitìmrakhảnăngsinhsảncủachúngbịgiảmđinhiềunếucáccuộcviếngthămbịhạnchế.Bâygiờkhócóthểongbaytừhoanàysanghoakhác,vàkhôngmangphấnhoatừhoanàysanghoakhác,tôinghĩlàcólợilớnchocây.Loàionghoạtđộnggiốngnhưtúmlônghìnhchùmcủalạcđàhaibướu,vànókháđùđểchạmvàobaophấncủamộthoa,sauđólàđầunhụycủahoakhácvớicùngmộtvòihútmậtđểđảmbảosựsinhsản.Nhưngchúngkhôngđượcsuyluậnrằngongdođósảnxuấthàngtriệugiốnglaigiữacácloàiriêngrẽ;bởivìnếubạnmangcùngmộttúmphấncủabảnthânmộtcâyvàphấncủacâykhác,phấncủacâyhoađầucóưuthếảnhhưởngvượttrội.Đólànólúcnàocũngsẽtiêudiệt,nhưđãđượcôngGartnerchứngminh,ảnhhưởngtừphấnhoangoạilai.

Khinhịcủamộtbônghoađộtnhiênvưomtớinhụyhoahaychậmchạpdichuyểncáinàyphíasauvàtiếnvềnó,côngcụnàydườngnhưchỉthíchnghiđểđảmbảochắcsựtựthụphấn;vàchắcchắnlànócóíchchomụcđíchnày;nhưngtácnhâncôntrùngthôngthườngbịđòihỏiđẩynhụyhoamọcvềphíatrước,nhưtrườnghợphoahoàngliêngaiđượcôngKolreuterđưara;vẻnhưcócôngcụđặcbiệtchosựtựthụphấn,mọingườiđềubiếtrằngnếumộtbiếnthểhaydạngthựchếtsứcgầngũiđượctrồnggầnnhau,rấtkhóđểtạoracâyconthuầnchủng.Trongrấtnhiềutrườnghợpkhácmàkhônghềcósựtrợgiúptựthụphấn,chúnglạicócôngcụđặcbiệtkhácnhưtôicóthểchỉratừtácphẩmcủaôngc.c.Sprengelvàtừnhữngquansátcủabảnthântôi.Chúngcảnưởhiệuquảđầunhụyhoatiếpnhậnphấnhoa;chẳnghạnnhư,trongLobelỉaj\'ulgens,thựcsựcómộtdụngcụđẹpđẽtinhxảomànhờnócáchạtphấnđềuđượcquétsạchrakhỏibaophấncủamỗibônghoa,trướckhinhụyhoacủabônghoađósẵnsàngđónnhậnchúng;vàvìbônghoanàykhôngbaogiờđượccôntrùngđểýtới,ítnhấtlàtrongvườncâycủatôi,nókhôngbaogiờchoramộthạtgiốngnào,mặcdùbằngcáchđặtphấncủahoanàylênnhụycủahoakhác,tôitạorađượcvôkhốicâycon.Trongkhimột

loàiLobelỉakhácmọcgầnđó,nhữngcâyđượccácconongtớihútmật,chohạtgiốngđềuđặn.Trongrấtnhiềutrườnghợp,mặcdùkhônghềcódụngcụdạngmáynàocảntrởviệcnhụyhoanhậnphấnhoacủachínhcâyđó,nhưngnhưôngc.c.Sprengelđãchỉra,vàtôicóthểkhẳngđịnhđiềunày:hoặclàcácbaophấnbungratrướckhinhụyhoasẵnsàngchoquátrìnhthụphấn,hoặclànhụyhoasẵnsàngtrướckhiphấncủahoađósẵnsàng,khiếnchotrênthựctếlàcâyhoađócógiốngcáivàgiốngđựcriêngbiệt,vàphảithườngxuyênđượcgiaophối.Nhữngđiềunàythựclàkỳlạ!Cũnghếtsứclýthúlàphấnvàđầunhụytrêncùngcâyhoa,chodùởrấtgầnnhau,nhưthếđúngchomụcđíchtựthụphấn,trongnhiềutrườnghợp,lạichẳnghềcótácdụnggìđốivớinhau!Nhữngthựctếnàyđượcgiảithíchhếtsứcdễdàngnếuchúngtadựavàoquanniệmvềgiaophốikhôngthườngxuyênvớimộtcáthểriêngbiệtlàcólợihoặckhôngthếthiếu.

Nếucácbiếnthểcủacảibắp,củcải,hànhvàmộtsốcâykhácđượcđểchosinhhạtgiốnggầnnhau,đasốnhữngcâyconmọclên,nhưtôiđãnhậnthấy,sẽtrởthànhcâylai.Vídụnhư:tôitrồng233câycảibắpcontừmộtsốcâycủacácbiếnthểriêngrẽtrồnggầnnhau.Vàtrongsốđó,chỉcó78câylàthuầnchủng,thậmchílàtrongsốcâythuầnchủngvẫncócâykhôngthuầnchủnghoàntoàn.Nhụyhoacủamỗicâycảibắpkhôngchỉđượcbaobọcbởisáunhịhoacủachínhnó,màcònbởinhữngnhịhoacủanhiềuloạihoakhácmọctrêncùngmộtcây.Nhưthếthìlàmthếnàomàmộtsốlượnglớncáccâylaiđượcsinhra?Tôinghingờlàchúngphảiđượctạothànhtừhạtphấncủamộtbiếnthếriêngbiệtcóảnhhưởngvượttrộisovớiphấncủachínhhoađó.Đóchínhlàmộtphầncủaquyluậtchungvềcơthểsốngtốtđượctạothànhtừsựgiaophốigiữacáccáthểriêngbiệttrongcùngloài.Khicácloàikhácnhauđểchogiaophối,kếtquảhoàntoànngượclạibởivìphấncủamộtcâyluônluôntrộihơnsovớiphấncâykhôngcùngloài.Chúngtasẽquaylạichủđềnàytrongmộtchươngsaunày.

Trongtrườnghợpmộtcâyto,trênnóvôsốhoamọcra,ngườitacóthểphảnđốiphấncóthểhiếmkhiđượcmangđitừcâynàysangcâykhác,màthườngxuyênnhấtđượcmangtừhoanàysanghoakháccủacùngcây;vàrằnghoatrêncùngcâycóthếđượccoilàcáccáthểkhácbiệtchỉtrongnghĩahẹp.Cólẽtựnhiênđãkhôngủnghộnókhicáccâycóxuhướnglớnchứanhữnghoacógiốngđựcvàcáiriêngrẽ.Khigiốngđựcvàgiốngcáibịtáchriêng,mặcdùcảhoađựcvàhoacáimọctrêncùngcây,chúngtacóthểthấyphấnthườngxuyênđượcmangtừhoanàysanghoakhác;vàđiềunàysẽtạocơhộitốthơnđểphấnhoađôikhiđượcmangtừcâynàysangcâykhác.Nhữngcâythuộcvàocùngmộtbộcógiốngđựcvàgiốngcáitáchriênghơnlàcáccâykhác.TôiđãnhờtiếnsỹHookerphânloạithànhbảngcáccâycủaNiu

Dilân,vàtiếnsỹAsaGrayphânloạicáccâycủaMỹ.Kếtquảđúngnhưđãdựtínhtừtrước.TiếnsỹHookergầnđâyđãnóiôngnhậnthấyquyluậtđókhôngđúngđốivớinướcúc;vàtôiđãđưaravàinhậnxétvềgiốngđựcvàgiốngcáicủacáccâymộtcáchđơngiảnđethuhútsựchúýcủamọingườitớichủđềnày.

Hãyquaytrởlạichủđềđộngvậtmộtchút:trênmặtđấtcómộtsốđộngvậtlưỡngtính,nhưđộngvậtnhuyễnthểđấtvàsâuđất;nhưngnhữngconnàyđềughépđôi.Tôivẫnchưatìmrađượcmộttrườnghợpnàođộngvậtsốngtrêncạnmàtựthụtinh.Chúngtacóthểhiểuđượcthựctếđángchúýnày,màhoàntoàntráingượcvớitrườnghợpcủacáccâytrêncạn,dựavàoquanniệmviệcphốigiốngkhôngthườngxuyênlàkhôngthểthiếu,bằngcáchcoiphươngthứcđộngvậttrêncạnsống,vàbảnchấtcủanguyêntốsinhđẻ;vìchúngtakhôngbiếtcáchnào,tươngtựnhưảnhhưởngcủacôntrùngvàgiótrongtrườnghợpcáccây,nhờnómàmộtsựphốigiốngbấtngờdiễnragiữacácconvậttrêncạnkhôngcósựđồngthuậncủahaicáthể.Đốivớiđộngvậtsốngdướinước,cónhiềuđộngvậtlưỡngtínhtựthụtinh;nhưngởđâychínhcácdònghảilưulàcôngcụ,dễdàngnhậnthấy,tạorasựgiaophốingẫunhiên.Nhưtrongtrườnghợpcácbônghoa,tôiđãkhôngthể,saukhithamkhảoýkiếncủagiáosưHuxley,mộtchuyêngiađầungành,khámphárabấtkỳmộttrườnghợpnàovềmộtđộngvậtlưỡngtínhcócơquansinhsảnhoàntoànbịbaobọctrongcơthể,khôngthểtiếpcậnđược;vàsựphốigiốngcủamộtcáthểkhácbiệtđượcchứngminhlàhoàntoànkhôngthể.Loàichântơtừlâuđốivớitôilàmộttrườnghợpcựckỳkhóhiểutheonhưquanđiểmnày;tôiđãcóthể,nhờmộtsựmaymắntìnhcờ,chứngtỏởđâuđóhaicáthể,mặcdùcảhaiđềulàcơthểsổnglưỡngtínhtựthụtinhhoặctựthụphấn,đôikhithựcsựgiaophốivớinhau.

Mộtđiềubấtthườngmàchắchẳngâyngạcnhiênlớnchonhiềunhàtựnhiênhọclà,đốivớicảđộngvậtvàthựcvật,cácloàicùnggiađìnhvàthậmchícùnglớp,mặcdùrấtgiốngnhautronghầuhếtcáccơquanbộphậncủachúng,nhưnglạithườngxuyên,mộtsốtrongchúnglàthựcthểlưỡngtínhvàmộtsốlàđơntính.Nhưngtrênthựctếnếutấtcảcơthểlưỡngtínhthỉnhthoảnggiaophốivớicáccáthểkhác,điểmkhácbiệtgiữaloàiđơntínhvàthựcthểlưỡngtính,khixéttớimặtliênquanđếnchứcnăngbộphận,trởnênnhỏbé.

Dựatrênnhữngsuyxétnàyvànhiềuvídụđặcbiệtđãthuthậpđược,nhưngởđâytôikhôngcóđiềukiệnviếtra,tôirấtnghingờtrongcảthếgiớiđộngvậtvàthựcvật,mộtsựgiaophốingẫunhiênvớimộtcáthểriêngrẽlàmộtquyluậtcủatựnhiên.Tôinhậnthứcrõràng,trênquanđiểmnày,cónhiều

trườnghợpkhókhănmàtôiđangcốnghiêncứumộtvàitrườnghợpnhưthế.Cuốicùng,chúngtacóthểkếtluậnrằngtrongnhiềucơthểsống,sựgiaophốigiữahaicáthểlàvôcùngcầnthiếtđểsinhcon;trongnhiềucơthểkhác,nóxuấthiệncólẽchỉsaunhữngkhoảngthờigiandàivàtôinghilàkhôngcócơthểnàocóthểmãimãitựthụphấnhoặctựthụtinh.

Cácđiềukiệnthuậnlợichosựlựachọncủatựnhiên-Đâylàmộtchủđềvôcùngthúvị.Mộtkhốilượnglớntínhbiếnđổiđadạngvàcóthểditruyềnlàthuậnlợinhưngchỉcầnnhữngkhácbiệtcáthểlàđủchocôngviệc.Mộtsốlượnglớncáccáthể,bằngcáchtạocơhộitốthơnchosựxuấthiệntrongvòngthờigianchotrướcbấtkỳcủacácbiếnđổi,sẽbùtrừchotínhbiếnđổiíthơncủamỗicáthểvàlà,mộtyếutôcựckỳquantrọngchosựthànhcông.Mặcdùtựnhiêndànhkhoảngthờigianlớnchochoquátrìnhlựachọntựnhiên,nhưngđâykhôngphảilàkhoảngthòigianvôtận;bởivìkhitấtcảcáccơthểsốngđangcốgắng,nhưngườitacóthểnóithế,chiếmlấyvịtrínhấtđịnhtrongthếgiớitựnhiên,nếubấtcứmộtloàinàokhôngcóthayđổihaysựcảithiệntươngứngvớicácđốithủcủanó,loàiđósẽsớmbịxóasổ.

Trongsựlựachọncótínhtoáncủaconngười,mộtngườinhângiốngchọnđôivớivậtthểxácđịnh,vàgiaophốitựdosẽhoàntoàntriệttiêunỗlựcphốigiốngcủaanhta.Nhưngnhiềungười,khôngcóýđịnhthayđổiconhoặccâygiống,cómộttiêuchuẩngầnnhưchungcủasựhoànhảo,vàtấtcảđềucốđểnhângiốngtừconvậttốtnhấtcủamình.Chắcchắnlànhiềusựthayđổivàcảithiệnsẽxuấthiện,chodùchậmchạptrongquásuốttrìnhcủasựlựachọnvôthứcnày,bấtkểkhốilượnglớncáclầngiaophốivớiconvậtkhôngđạttiêuchuẩn.Nhưthếlàtrongtựnhiên;bởivìtrongmộtkhuvựckhépkín,vớinơinàođótrongtổchứcxãhộikhôngthựcsựhoàntoànbịchiếmgiữcủanónhưcóthể,sựlựachọntựnhiênluônluôncóxuhướngbảotồntấtcảcáccáthểbiếnđổitheochiềuhướngtíchcực,mặcdùởmứcđộkhácnhau,đểlấpđầytốthơnnhữngnơichưabịchiếmgiữ.Nhưngnếukhuvựcđórộnglớn,mộtsốkhuvựcnhỏhơnbêntrongcủanóchắcchắnsẽcóđiềukiệnsốngkhácnhau;vàkhiđấynếusựlựachọntựnhiênthayđổivàcảithiệnmộtloàitrongvàikhuvựcnhỏđó,sẽcósựgiaophốivớicáccáthểkháccủacùngloàitrongkhukíncủamỗiloài.Vàtrongtrườnghợpnày,ảnhhưởngcủasựgiaophốikhócóthểbịtrunghòabởisựlựachọntựnhiênluônluôncóxuhướngsửađổitấtcảcáccáthểtrongmỗikhuvựcnhỏtheocáchgiốnghệtnhautùyvàođiềukiệnsốngcủamỗikhu.Trongmộtkhuliêntục,điềukiệnsốngsẽdầndầnchuyểnđổiâmthầmkhôngthểnhậnbiếtđượctừkhuvựcnàysangkhuvựckhác.Sựgiaophốicóảnhhưởnglớnnhấtđốivớicácconvậtkếthợplạivớinhauđểsinhconcái,nhữngconđihoangnhiều,vànhữngconmàkhôngđẻnhanh,đẻnhiều.Vớilýdonày,đốivớicácconvậtcóđặc

tínhnày,vídụtrườnghợploàichim,cácbiếnthểnóichungbịtáchbiệt,ởmỗinướckhácnhauvàtôitintưởngđâylàđúng.Trongcácsinhvậtlưỡngtínhchỉgiaophốiđôilần,vàtưcmgtựnhưthế,trườnghợpcácconvậtgiaophốivớinhauthìmớiđẻđượccon,nhưngítđihoangvàcótliểtăngvớitốcđộnhanhchóng,mộtbiếnthểmớivàcảitiếncóthểđượchìnhthànhnhanhchóng,vàcóthểduytrìđượcsựtồntạicủamình,dùchosựgiaophốinàodiễnrađichăngnữathìvẫnchủyếulàgiữacáccáthểcùngcủacùngmộtbiếnthểmới.Mộtbiếnthểkhuvựckhiđãhìnhthànhcóthểtiếpđếntrảirộngdầnsangcáckhuvựcnhỏkhác.Dựavàonguyênlýtrên,nhữngngườilàmvườnluônluônthíchlấyhạtgiốngtừthântocủacâycùngbiếnthểdocơhộilaigiốngvớicácbiếnthểkhácítđi.

Thậmchítrongcáctrườnghợpđộngvậtđẻchậm,nếukếthợpvớinhauđểđượcsinhsản,chúngtakhôngđượcđánhgiáquácaonhữngảnhhưởngcủagiapphốitrướcsựlựachọntựnhiên;bởivìtôicóthểđưaramộtloạtcácthựctiễnchứngminhtrongcùngmộtkhuvực,cácbiếnthểcủacùngloạiđộngvậtcóthểtồntạikhácbiệtlâu,từcácnoisốngkhácbiệt,từcácmàugiaophốihoikhácnhauhoặctừcácbiếnthểcủacùngloạithíchcặpđôivớinhau.

Sựgiaophốiđóngvaitròrấtquantrọngtrongtựnhiên,trongviệcgiữgìncáccáthểcủacùngloài,haycùngbiếnthể,thựcsựvàgiốngnhautrongđặctính.Nódovậysẽcóảnhhưởnghiệuquảhơnnhiềuvớicácconvậtgiaophốivớinhaumớisinhsảnđược;nhưngtôiđãcốchứngminhrằngchúngtacólýdođểtinnhữnggiaophốingẫunhiêndiễnrachỉtrongthờigiandài.Tôibịthuyếtphụclàđứaconsinhranhưthếsẽđượcthừahưởngsứcmạnhvàkhảnăngsinhsảnnhiềuhơnsovớiđứacontạothànhtừquátrìnhtựthụtinhdàiliêntục.Chúngsẽcócơhộitốthơnđểtồntạivàmởrộnggiốngloài.Trongdàihạn,cácảnhhưởngcủagiaophối,thậmchítrongkhoảngthờigiandài,sẽlớn.Nếucótồntạicácthựcthểsốngmàkhôngbaogiờphốigiốngsinhsản,thìtínhđồngbộtrongtínhcáchvàđặcđiểmsẽđượcgiữlạitrongchúng,miễnlàđiềukiệnsốngvẫnnhưthế,chỉthôngquanguyênlýditruyền,vàthôngquasựlựachọncủatựnhiênpháhủybấtcứthứgìkhôngphùhợp;nhưngnếuđiềukiệnsốngcủachúngthayđổivàchúngtrảiquasựbiếnđổi,tínhđồngbộtrongđặcđiểmtínhcáchcóthểđượcditruyềnlạichocon,chỉthôngquasựlựachọncủatựnhiênlưugiữnhữngbiếnđổicólợi.

Sựcôlậpcũnglàmộtnguyêntốquantrọngtrongquátrìnhlựachọncủatựnhiên.Trongmộtkhuvựckhépkínhoặccáchbiệt,nếukhôngrộnglắm,điềukiệnsốngvôcơvàhữucơthôngthườnglàkháđồngbộ;khiếnchosựlựachọncủatựnhiêncóxuhướngbiếnđổimọicáthểtrongmộtloàibiếnđổi

theocùngmộtcáchtrongmốiquanhệchungđiềukiệnsống.Sựgiaophổigiữacáccáthểtrongcùngmộtloài,mànếukhôngchắcđãsốngxungquanhhoặcởcáckhuvựccóđiềukiệnsốngkhácbiệtsẽbịcảntrở.Nhưngcólẽtìnhtrạngcôlậpcótácđộnghiệuquảhơntớiviệckiềmchếsựdicưcủacáccơthểsốngthíchnghitốthơn,saubấtcứsựthayđổivậtlýnào,changhạnnhưthayđổicủakhíhậuhaymặtđấtnângcaolên...Dođó,nhữngnơimớitrongthếgiớitựnhiênmởrachosựcạnhtranhcủacáccưdânsinhsốngbảnđịa.Chúngdầnthíchnghivớinơiởmớithôngquathayđổitrongcấutrúcvàthểtrạngsống.Cuốicùng,sựcáchbiệt,kiểmsoátquátrìnhdicưvàdođócảsựcạnhtranh,kéodàithờigianchobấtcứbiếnthểmớidầnđượccảithiện;vàsựkéodàinàyđôikhilạicóvaitròquantrọngtrongviệchìnhthànhloàimới.Tuyvậy,nếukhuvựccôlậpcódiệntíchbé,hoặclàbịbaobọcbởicácchướngngạivật,hoặcdođiềukiệnvậtlýrấtcábiệt,tổngsốcáccáthểmànơiđóchứađượcnhấtđịnhphảiít.sốlượngítỏicáccáthểsẽlàmchậmđinhiềuquátrìnhrađờicủaloàimớithôngquasựlựachọncủatựnhiênbằngcáchgiảmcơhộixuấthiệnsựbiếnđổicóích.

Nếuchúngtadựavàotựnhiênđểkiểmchứngtínhxácthựccủanhữngnhậnxéttrên,vànhìnvàobấtkỳkhuvựccôlậpnhỏbénào,chẳnghạnnhưcácđảongoàikhori.Mặcdùtổngsốlượngcáccáthểngụcưtrênđóđượctìmthấylàbé,nhưchúngtasẽthấyởchươngphânbốđịalýđaphầntrongsốchúngcưdânbảnđịa,tứclàsinhratạiđóchứkhôngphảinơinàokhác.Vìthế,nhữnghònđảonhỏngoàikhơibanđầucóvẻnhưrấtthuậnlợichoviệcsinhraloàimới.Nếutinnhưthế,chúngtasẽcóthểđãtựđánhlừabảnthân.Bởivìđểchắcchắnliệukhuvựcnhỏcôlập,mộtkhuvựcmởrộnglơnnhưlụcđịa,làcókhảnăngcaonhấtsinhradạngloàimớihaykhông,chúngtaphảicósựsosánhtrongthờigiantươngđương.Đángbuồnthayđiềunàychúngtalạikhônglàmđược.

Mặcdùtôikhôngnghingờlàlàtìnhtrạngcôlậpđóngvaitròrấtquantrọngtrongviệchìnhthànhloàimới,nhưngtrêntổngthểtôivẫnnghiêngvềlàsựrộnglớncótầmquantrọngnhiềuhơn,nhấtlàđốivớisựhìnhthànhloàimới,màchothấycókhảnăngtồntạitrongthờigiandài,vànhânrộngra.Trênkhắpmộtkhuvựcrộnglớn,nókhôngchỉsẽtạocơhộitốthơnchosựbiếnđổicóíchtừsốlượnglớncáccáthểcùngloàicóthểsốngtrênđó,màcòncảđiềukiệnsốngcựckỳphứctạpdoquánhiềucáthểđangtồntạitrênđó;vànếumộtsốloàinàybiếnđổivàcảithiện,cácloàikhácbuộcphảibiếnđổivàpháttriểntươngứng,nếukhôngmuốnbịtuyệtchủng.Mỗiloàimới,ngaykhichúngđượccảithiệnlớn,sẽcókhảnănglanrộngkhắpkhuvựcliêntụcvàrộnglớn,dođósẽgặpphảisựcạnhtranhvớinhiềuloàikhác.Nhiềunơimớisẽđượchìnhthành,vàsựcạnhtranhđểchiếmnhữngchỗđóngàymột

ácliệthơntrênkhuvựcrộnglớnsovớikhuvựcnhỏ.Hơnnữa,nhữngkhuvựcrộnglớn,dùhiệntạivẫnliêntục,nhưngdochịudaođộng,thườngsẽtồntạitrongđiềukiệnđứtgãy,khiếnchocácảnhhưởngtốtcủasựcôlậptrùnglặpởmứcđộlớn.Cuốicùng,tôikếtluậnrằng,mặcdùcáckhuvựcnhỏbé,xéttrênmặtnàymặtnọ,cóđiềukiệnrấtthuậnlợiđểsảnsinhraloàimới,songquátrìnhcủasựbiếnđổithôngthườngdiễnranhanhhơntrêncáckhuvựcrộnglớn;vàđiềuquantrọnghơnnữalànhữngdạngsốngmớiphátsinhtrênkhuvựcrộnglớn,màđãchiếmưuthếsovớinhiềuđốithủcạnhtranh,sẽlànhữngdạngsốnglanrộngnhất,sẽtạoranhiềubiếnthểmớivàloàinhiềunhất,vànhờđóđóngvaitròquantrọngnhấttrongviệcthayđổilịchsửcủathếgiớihữucơ.

Chúngta,cólẽdựatrêncáchnhìnnhậnnày,hiểuđượcvàithựctếmàsẽđượcnhắclạitrongchươngphânbổđịalý;vídụ:nhữngđộngthựcvậtsốngtrênlụcđịaúcnhỏhơnđãvàsinhsảntrướcnhữngthựcthểtrênkhuvựcEuropaeo-Asiatic.Dovậychínhlàcácđộngthựcvậttrênlụcđịacómặtkhắpmọinơitrởthànhbảnđịaởđó.Trênđáonhỏ,cuộccạnhtranhchosựsốngkémkhốcliệthơn,vànhưthếsẽcóítsựthayđổicũngnhưtuyệtchủnghơn.QuầnthểthựcvậtcủađảoMadeira,theonhưôngOswaldHeer,giốngvớiquầnthểthựcvậtthuộckỷthứbađãbịtuyệtchủngcủachâuâu.Tấtcảcáchồchứanướcngọt,nếutínhgộplại,chỉchiếmdiệntíchkhiêmtốnsovớidiệntíchbiểnhayđấtliền,vàkếtquảlàsựcạnhtranhsinhtồntrongcáchồnướcngọtlàkémsôiđộngnhấttrêntráiđất;cácdạngsốngmớichậmđượcrađờihơnvàcácdạngsốnhcũchậmbiếnmấthơn.ChínhtạicáchồnướcngọtchúngtôitìmthấylớpcáGanoid,tàntíchcủamộtnhómđãtừnglànhómthốngtrịvàcũngtrongkhuvựcnướcngọt,chúngtôitìmthấymộtvàidạngthứcdịthườngnhấtmàgiờđâyđãđượcbiếtđếnừênthếgiới,nhưlàOrnithorhynchusvàLepidosren,giốngnhưditíchhóathạch,cóquanhệ,trongchừngmựcnhấtđịnh,vớicácnhómtáchbiệttrongtựnhiên.Nhữngdạngthứckỳdịnàyhầunhưcóthểgọilàditíchhóathạchsống;chúngtồntạichotớingàynay,nhờvàosốngtạikhuvựcbaobọcvànhưthếítgặpphảisựcạnhtranhkhốcliệthơn.

Đểtổngkếtcácđiềukiệnthuậnlợivàkhôngthuậnlợichosựlựachọncủatựnhiên,cựckỳthúvị,tôikếtluận,khixemxéttựnhiên,trongtươnglai,đốivớiđộngthựcvậttrêncạncủamộtkhuvựclụcđịarộnglớn,màcólẽsẽchịunhiềubiếấnđộngđịachất,vàkếtquảlàsẽtồntạiởtrạngtháiđứtgãyvớithờigiandài,sẽcóđiềukiệnthuậnlợinhấtchoquátrìnhtạoranhiềudạngthứcsốngmới,cókhảnăngtồntạilâudàivàlantỏarộngkhắp.Đốivớikhuvựcbanđầulàtồntạinhưmộtlụcđịa,vàcáccưdân,tạigiaiđoạnđócócáthểvàloạiđôngđúc,sẽcósựcạnhrấtkhốcliệt.Khidosựlún

xuốngvàlụcđịabịchiathànhnhiềuđảolớntáchbiệt,sẽvẫntồntạinhiềucáthểcùngloàitrênmỗiđảo:sựgiaophốithựchiệntrongkhuvựccódiệntíchhẹptrongmỗiloàisẽnhờđóđượckiểmsoát:saunhữngthayđổivậtlýbấtcứthuộcloạigì,sựdicưsẽbịhạnchế,giúpchonhữngchỗtạothànhmớiđượclấpđầychỉbởisựthayđổicủacáccưdâncũ.Thòigiansẽchophépcácbiếnthểcủamỗiloàicónhữngthayđổitíchcựcvàthíchnghitốtvớimôitrườngxungquanh.Khicósựnânglênmới,cácđảosẽquayữởlạigắnvớinhauthànhlụcđịa,lúcnàytrênlụcđịamớihìnhthànhsẽxuấthiệnlạisựcanhtranhkhốcliệt:nhữngbiếnthểtốtnhấtvàđượccảithiệnnhiềunhấtsẽcỏkhảnăngnhânrộng,trongkhiđónhiềunhữngdạngthứcsốngítđượccảithiệnhơnsẽbịtuyệtchủng.Kếtquảlàsốlượngkhảcânđốicủanhiềucưdânsốngtrênlụcđịamớihìnhthànhsẽthayđổi;vàmộtlầnnữa,sựlựachọncủatựnhiêncómộtsânchơibìnhđẳngđểtiếptụccảithiệncáccưdânvànhờđóloàimớixuấthiện.

Tácđộngcủasựlựachọntựnhiênlúcnàocũngsẽxảyracựckỳchậmchạp,tôiphảihoàntoàncôngnhậnđiềunày.Tácđộngcủanóphụthuộcvàocónhữngnơitrongquầnthểxãhộitựnhiên,màcóthểđượcchiếmgiữtốthơnbởimộtsốcưdâncủanướctrảiquasựbiếnđổivàiloại.Sựtồntạicủanhữngnơiđóthườngphụthuộcvàothayđổivậtlý,nhữngthayđổinàydiễnranóichunglàrẩtchậm,vàphụthuộcvàoviệckiểmsoátsựdicưcủanhữngcáthểthíchnghitốthơn.Nhưngảnhhưởngcủasựlựachọntựnhiênsẽthườngphụthuộcnhiềuhơnvàomộtsốthựcthểsốngbịbiếnđổichậmchạp;mốiquanhệqualạicủanhiềucưdânkhácdođómàbịxáotrộn.Khôngmộtảnhhưởngnàoxảyratrừkhicácbiếnđổitíchcựcxuấthiện,vàsựbiếnđổibảnthânnólúcnàocũngdiễnrarấtchậmchạp.Quátrìnhnàybịữìhoãnnhiềuhơnnữadosựphốigiốngtựdo.Nhiềungườikhẳngđịnhrằngnhữngnguyênnhânnàylàthừađủđểloạibỏcácảnhhưởngcủaquátrìnhlựachọntựnhiên.Tôikhôngtinlànhưvậy,màtôithựcsựtinsựlựachọncủatựnhiêndiễnravôcùngchậmchạp,vàtrongquãngthờigiandài,thôngthườngchỉảnhhưởngtớimộtsốítcáccưdânsinhsốngcủacùngvùngtrongcùngthòigian.Tôicòntinảnhhưởngchậmchạplúcẩnlúchiệncủasựlựachọntựnhiênhoàntoànphùhợpvớinhữngđiềumàcácnghiêncứuđịachấthọcchochúngtabiếtvềtốcđộvàcáchmànhữngcưdântrênthếgioinàythayđổi.

Chodùquátrìnhlựachọncóthểchậmchạp,nếuconngườiyếuđuốinhưchúngtacóthểlàmđượcnhiềuđiềuvớisứcmạnhlựachọnnhântạo,tôikhôngthấygiớihạnchosựthayđổi,chovẻđẹpvàtínhphứctạpvôcùngcủasựcùngthíchnghigiữatấtcảthựcthểhữucơ,thựcthểnàyvớithựcthểkhác,vàvớiđiềukiệnsốngtựnhiên,màcóthểbịtácđộngtớibởisựlựa

chọncủatựnhiêntheothờigianvĩnhcửu.

Sựtuyệtchủng-ChủđềnàysẽđượcđềcậpđếnsâuhơntrongchươngĐịachấtcủachủngta;nhưngtôiphảinóirằngnóliênquanchặtchẽtớisựlựachọncủatựnhiên.Sựlựachọncủatựnhiênchỉtácđộngduynhấtthôngquasựduytrìcácbiếnđổimàởmặtnàođócólợi,vàdođótồntạiquathờigian.Nhưngdosứcmạnhcấpsốnhâncủatấtcảcácthựcthểsốnghữucơ,mỗikhuvựcđãchậtđầycáccưdân.Nguyêntắclàmỗidạngthứcđượclựachọnvàưathíchtăngsốlượngcủachúngtrongkhidạngsốngítđượcưathíchhơngiảmsốlượngvàtrởnênkhanhiếm.Nhưđịachấthọcnóivớichúngtatínhkhanhiếmlàđiềmbáocủasựtuyệtchủng.Chúngtacũngthấyrằngbấtkỳdạngnàomàchỉcóvàicáthế,vớicácbiếấnđộngtrongmùavàtrongsốlượngkẻthù,rấtcókhảnăngbịtuyệtchủng.Nhưngchúngtacólẽđixahơnthế;bởivìcácdạngthứcmớiđượctạoraliêntụcnhưngchậmchạp,trừkhichúngtatinrằngsốlượngcácdạngthứcsẽlàvôtậnvàtiếnravôcùng,nhiềuloàisẽchắcchắnkhôngthểtránhkhỏisựtuyệtchủng,sốlượngcủamộtloàicụthểkhôngtăngbấttận,địachấthọcđơngiảnchochúngtathấyđiềuđó;vàthựcsựchúngtathấylýdovìsaomàchúngkhôngtăngnhưthếbởivìnơingucưkhôngphảilàvôhạn-khôngphảilàchúngtacócáchnàođểbiếtmộtvùngbấtkỳđãcósốlượnglớnnhấtcácloàimàvùngđócóthểchứa.Cólẽlàchưavùngnàochứađầycácloàicóthể.ỞmũiHảoVọng,nơitậptrungđôngđúccácloàicâyhơnbấtcứnơinàotrênthếgiới,mộtsốcâyngoạilaiđãtrởthànhcâycủavùngđómàkhônghêgâyrasựtuvệtchủngcholoàibảnđịanào,nhưchúngtabiết.

Hơnnữa,loàicóđôngcáthểnhấtsẽcócơhộitốtnhấtđểtạoranhữngthayđổicólợitrongmộtkhoảngthờigianchotrước.Tôicóbằngchứngchođiềunày.Nónằmtrongcácthựctếmàtôiđãđưaraởchươnghai,nêulênchínhcácloàithôngthườngmàcósốlượngbiếnthểhayloàimớisinhlớnnhất.Nhưthế,nhữngloàihiếmsẽchậmđượcbiếnđổihaycảithiệntrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnhchotrước.Vàkếtquảlàchúngsẽbịđánhbạitrongcuộcđuagiànhsựsốngbởinhữngconcháuđượcsửađổicủacácloàithôngthườnghơn.

Dựavàovàinhậnxétnày,tôirútranguyêntắclàtheothờigian,loàimớiđượchìnhthànhthôngquasựlựachọncủatựnhiên,cácloàikháctrởnênngàymộthiếmthấyvàcuốicùnglàbịtuyệtchủng.Dạngthứcthườnggặpphảisựcanhtranhgầngũinhấtvớinhữngdạngđượcsửađổivàcảithiện,tấtnhiênsẽchịuthiệtthòinhất.VànhưchúngtađãthấytrongchưomgCuộcđấutranhsinhtồnlàchínhcácdạnghọhànggầngũi-cácbiếnthểcủacùngloài,vàcácloàicủacùnglớphaycủalớpcóliênquan-nhữngdạngcócấu

trúctưomgtựnhau,thểtạngvàthóiquen,thôngthườngcạnhtranhnhaudữdộinhất.Chínhvìthế,mỗibiếnthểhayloàimới,trongsuốttiếntrìnhhìnhthànhcủanó,thườnggâyáplựclớnnhấtlênloàihọhànggầnnhất,vàcóxuhướngxóasổchúng.Chúngtanhìnthấymộtquátrìnhtưomgtựtrongsốcácconvậtthuầnhóa,thôngquasựlựachọncảithiệncủaconngười.Tôicóthểđưaranhiềuvídụgâytòmòchothấygiốngmớicủagiasúc,cừuvàcácconvậtkhác,vàcácbiếnthểcủahoachiếmvịtrícủacácloạigiàhơnthấpkémhơnnhanhnhưthếnào.TạivùngYorkshire,lịchsửchứngminhcongiasúccổđạimàuđenbịconsừngdàitiêudiệt,vànhữngconnàylại"bịquétsạchbởiconsừngngắn(Tôitríchlờicủamộtnhànônghọc).

Sựsailệchcủađặcđiểm-Nguyênlýmàtôiđặtchocáitênnày,làcựckỳquantrọngtronglýthuyếtcủatôi.Tôitinnguyênlýnàygiảithíchđượcmộtsốthựctếquantrọng.Lúcđầu,cácbiếnthể,thậmchílàbiếnthểnổibật,mặcdùcómộtvàiđặcđiểmcủaloài-nhưđãđượcnhắctớikhingườitakhôngbiếtphảixếpchúngvàohạngnào-nhưngchắcchankhácvớiconkhácíthơnsovớiloàithựcsự.Tuynhiên,theoquanđiểmcủatôi,biếnthểlàloàiđangtronggiaiđoạnhìnhthành,haynhưtôigọichúnglàloàimớisinhra.Vậynhưthếnàomàsauđónhữngđiểmkhácbiệtnhỏhơngiữacácbiếnthểtrởthànhlớnhơngiữacácloài?Điềunàythườngxuyênxảyra,chúngtaphảisuyluậntừvôsốcácloàitrênkhắpthếgiớitựnhiênchothấynhữngkhácbiệtđángchúý;tráilạicácbiếnthể,cứcholàcácnguyênmẫuvàchamẹtươnglaicủacácloàinổibậtlạithểhiệncáckhácbiệtkhónhậnravànhỏbé.Chỉbằngsựngẫunhiên,nhưchúngtacóthểgọinó,thìmớicóthểkhiếnchomộtbiếnthểkhácvớibốmẹnóởvàiđặcđiểmnàođó,vàđứaconcủabiếnthểnàylạimộtlầnnữakhácvớibốmẹchúngtrongđặcđiểmtươngtựvàvớimứcđộlớnhơn;nhưngmộtmìnhđiềunàykhôngbaogiờgiảithíchđủmứcđộlớnvàthườngxuyêncácđiểmkhácbiệtnhưgiữacácbiếnthểcùngloàivàcácloàicùnghọ.Homnữachúngkhácloàibảnđịavớimứcđộlớn.

vẫnnhưmọikhi,hãytìmhiểuđiềubíẩnnàydựavàocácsảnphẩmthuầnhóacủachúngta.Ởđâychúngtasẽtìmthứgìđótươngđương.Mộtngườinuôichimbồcâurấtngạcnhiênkhithấymộtconchimbồcâucómỏngắnhơnchútít;vàmộtngườikhácthìthíchthúvìconchimcómỏdàihơn;vàdựatrênnguyênlýđượccôngnhận"nhữngngườinuôichimkhôngvàsẽkhôngngưỡngmộtiêuchuẩntrungbình,màthíchsựtộtcùng".Họđềutiếptục(nhưđãthựcsựxuấthiệnvớiconchimbồcâunhàolộn)lựachọnvànhângiốngtừnhữngconchimcómỏdàidàihơnnữa,hoặclàngắnvàngắnhơnnữa.Lầnnữa,chúngtacóthểchorằngởgiaiđoạnbanđầu,mộtngườithíchnhữngconngựachạynhanhhơn,ngườikhácthìthíchngựakhỏehơn

vàtohơn.Nhữngđiểmkhácbiệtbanđầucóthểbénhỏ,theothờigian,dosựlựachọnliêntụccủacácconngựachạynhanhbởinhữngngườigâygiống,vàcủacácconngựakhỏedongườinhângiốngkhác,sựkhácbiệtsẽcóthểlớnlên;cuốicùng,khimộtthếkỷtrôiqua,nhữngcontiểugiốngsẽbịbiếnthành2giốngnổibậtvàkháchẳnnhau.Khisựkhácbiệtdầndầntrởnênlớnhơn,nhữngconngựakémchấtlượngcócácđặcđiểmtrunggian,tứclàkhôngthựcsựchạynhanhcũngkhôngthựcsựkhỏe,sẽbịbỏquavàlãngquên,vàcóxuhướngbiếnmất.Nhưthếởđàychúngtanhậnthấyảnhhưởngcủacáimàcóthểđượcgọilànguyênlýcủasựchệchhướngtrongsảnphẩmthuầndưỡngcủaconngười.Banđầuthìnhữngđiểmkhácbiệtkhôngđángđượcchúý;dầndầnlớnlên,vàcáccongiốngbắtđầucóbiểuhiệnchệchhướngtrongđặcđiểmsovớinhauvàsovớicảbốmẹchungcủachúng.

Nhưngnếucóngườihỏilàmthếnàomàmộtnguyênlýtươngtựcóthểđemápdụngvàotựnhiên?Tôikhẳngđịnhnócóthểvàđangpháthuytácdụngmạnhmẽnhấttrongtựnhiên,từthựctếđơngiảnlàcácloàiconcháucủabấtkỳmộtloàinàocàngkhácbiệttrongcấutrúc,thểtrạngvàthóiquenthìchúngcàngcókhảnăngchiếmgiữnhiềunơihơntrongthếgiớitựnhiên,vàcóđiềukiệngiatăngsốlượng.

Chúngtacóthểnhìnthấyrõđiềunàytrongtrườnghợpcủacácđộngvậtcóthóiquenđơngiản.Lấytrườnghợpcủaloàiđộngvậtănthịtbốnchânlàmvídụ.sốlượngmàmộtnướccóthểchứachúngđãđạtmứctrungbìnhtừlâu.Nếusứcmạnhtựnhiêncủasựtăngtrưởngsốlượngcóđiềukiệnpháthuyảnhhưởng,thìnósẽcóthếlàmtăngsốlượng(ởnướckhôngtrảiquabấtcứthayđổinàotrongđiềukiệncủanó)chỉbằngcáchcácconcháubiếnđổicủanóchiếmnhữngnơimàhiệnđangcóđộngvậtkhácngụcư:vídụ,mộtvàitrongsốchúngcókhảnăngbắtconmồidạngmới,hoặclàđãchếthoặclàcònsống;mộtsổcóđiềukiệnsốngmới,trèocây,bơilội,vàcólẽmộtsốtrởnênítthíchănthịttươihơn.Concháucủacácđộngvậtănthịtcàngtrởnênđadạngtrongcấutrúcvàtínhcáchthìchúngcóthểchiếmgiữcàngcónhiềunơisốnghơn.Điềumàđúngvớimộtconvậtthìcũnghoàntoànđúngvớicácloàikhác-tứclànếuchúngbiếnđổi-nếukhôngthìsựlựachọncủatựnhiênkhôngthểcótácđộnggì.Vànhưthếnócũngápdụngđượcchothựcvật.Điềunàyđãđượcchứngminhthôngquathínghiệm.Nếutrênmộtmảnhđấtngườitatrồngmộtloàicỏ,vàtrênmộtmảnhđấtkháccóđiềukiệntươngtự,ngườitatrồngvàilớpcỏkhácnhau,mộtsốlượnglớnhơncáccâyvàtrọnglượngnặnghơncỏkhôcóthểnhờđóđượctạothành.Tìnhtrạngtươngtựcũngxảyrakhingườitagieotrêncácmảnhđấtgiốngnhaumộtbiếnthểvàvàibiếnthểhỗnhọpcủalúamì.Vớilýdonày,nếumộtloàicótiếptụcbiếnđổivànhữngbiếnthểđóđượclựachọnliêntụcnhưngkhácnhaumọi

mặtnhưnhữngloàivàlớpriêngbiệtkhácsovớinhau,mộtsốlượnglớnhơncáccáthểcâycủaloàicỏnày,baogồmcảconcháubiếnđổicủanó,sẽcókhảnăngsốngtốttrêncùngmảnhđất.Vàchúngtabiếtrõràngmỗiloàivàmỗibiếnthểcỏhàngnămsinhravôkhốihạtgiống.Nhưthếchúngtacóthểnóinóđangcốgắngtộtđộđểgiatăngsốlượngcủamình.Kếtquảlà,tôidámchắcquahàngnghìnthếhệ,nhữngbiếnthểnổibậtnhấtcủamộtloàicỏluônluôncócơhộitốtnhấtđểthànhcôngvàpháttriểnsốlượng,vànhờđóthaythếcácbiếnthểítkhácbiệthơn;vàcácbiếnthểmàđượcbanchođặcđiểmrấtkhácbiệtthìđượcxếpvàoloài.

Tínhxácthựccủanguyênlý,sựđadạnghóamạnhmẽtrongcấutrúccóthểduytrìởmứcđộlớnsốlượngdạngthứcsống,đượcminhchứngbằngnhiềuthựctếtựnhiên.Trênmộtkhuvựccựckỳnhỏbé,nhấtlànếukhôngbịcôlập,hoàntoànmởchosựdicư,vànơimàsựcạnhtranhgiữacáccáthểphảimãnhliệt,chúngtahầunhưbaogiờcũngtìmthấytínhđadạnglớntrongloàicưngụ.Vídụ:tôitìmthấytrênmộtđấtrộngchínmươicentimetvàdài120centimet,nằmtrongđiềukiệnkhôngthayđổinhiềunămrồi,cóhaimươiloàicâychúngthuộcvềmườitámlớpvàtámnhóm,màchothấycácloàicâynàykhácnhaunhưthếnào.Nhưvậychínhlàvớitấtcảcâyvàcôntrùngtrênnhữnghònđảonhỏcôlậpđồngđều;vàcũngnhưvậytrongcáchồaonướcngọtnhỏ.Nhữngngườinôngdânnhậnthấyhọcóthểtạorathứcănbằngcáchtrồnggốivụcáccâythuộcvềnhữngnhómkhácbiệtnhất:tựnhiêntheocáicóthểđượcgọilàsựluânphiênđồngthòi.Đasốđộngvậtvàthựcvậtsốngxungquanhmộtmảnhđấtnhỏ,cóthểsốngtrênđó(giảthiếtlànókhôngcógìđặcbiệttrongtínhchấtcủanó),vàcốgắnghếtsứcđểcóthểsốngtrênđó.Nhưngngườitanhậnralànenmàchúnggặpsựcạnhtranhkhốcliệtvớicácdạngsốngkhác,nhữnglợithếcủasựđadạnghóatrongcấutrúc,đikèmvớinhữngkhácbiệtcủathóiquen,quyếtđịnhcáccưdânsốnggầnchenlấnnhau,sẽ,theođúngquyluậtchung,thuộcvềcáimàchúngtagọilàcáclớpvànhómkhácbiệt.

Nguyênlýtưomgtựđượctìmthấytrongquátrìnhtựnhiênhóacủacáccâynhờcótácnhânconngườitrênđấtlạ.Ngườitacóthểđãtrôngđợirằngnhữngcâythànhcôngtrongquátrìnhtựnhiênhóatrênbấtkỳloạiđấtnàonóichungthườngsẽtrởnêngầngũivớiloàibảnđịa;bởivìchúngthườngđượccoilàđượctạoramộtcáchđặcbiệtvàthíchnghivớinướccủachínhmình.Ngườitacũngcólẽđãtrôngđợinhữngcâytựnhiênhóađãthuộcvềmộtvàinhómđặcbiệtthíchhợpnhấtvớiđiềukiệnsốngnhấtđịnhtạinơiởmớicủachúng.Nhưngtrườnghợpnàyrấtlàkhácbiệt;vàôngAlphDeCandollenhậnxétchuẩnxáctrongtácphẩmvĩđạivàđángngưỡngmộrằngcácquầnthểthựcvật,thôngquaquátrìnhtựnhiênhóacânxứngvớisố

lượngcáclớpvàloàinhiềuhơntronglớpmớihơnlàtrongloàimới.Xinđưaramộtvídụduynhất:tronglầntáibảncuốicùngcuốnManualoftheFloratheNorthenUnitedStatescủatiếnsỹAsaGray,260loàicâyđượctựnhiênhóađượcliệtkêvàchúngthuộcvề162lớp.Dođóchúngtathấyrằngnhữngcâytựnhiênhóanàyhếtsứcđadạng.Trongsố162lớp,khôngíthơn100lớpkhôngphảilàbảnđịaởđó.Nhưthếcónghĩalàmộtsốlượnglớnlớpthựcvậtđãđượcthêmvàoởcácbangnày.

Bằngviệcxemxétđặctínhcủađộngvậtvàthựcvậtđãcạnhtranhthànhcôngvớiloàibảnđịatrênbấtcứnướcnào,vànhờđótrởthànhmộttrongnhữngloàibảnđịamớiởđó,chúngtacóthểrútrađượcýtưởngbanđầutheocáchvàicáthểbảnđịaphảiđượcchỉnhđổinhàmthuđượccáclợithếhơnsovớicáccáthểbảnđịakhác.Tôinghĩchúngtacóthểítnhấtsuyluậnrằngsựđadạnghóatrongcấutrúc,thêmvàocáckhácbiệtmangtínhloàimới,cólẽđãcólợichochúng.

Lợithếcủasựđadạnghóatrongcáccưdâncùngtrênmộtvùng,trênthựctế,làtươngtựnhưlợithếcủasựphâncônglaođộngsinhlýhọccủacácbộphậntrênmộtcơthể-mộtvấnđềđượctrìnhbàyhếtsứcchitiếtbởiôngMilneEdwards.Khôngmộtnhàsinhlýhọcnàonghingờlàcáidạdày,bằngcáchlàmđượcthíchnghivớiviệctiêuhóachỉraumàthôi,haycùikhông,hútchấtdinhdưỡngnhiềunhấttừcácchấtnày.Nhưthếtrongđiềukiệncủabấtcứmảnhđấtnào,câycốivàđộngvậtcàngtrởnênđadạngthìsốlượngchúngcóthểsốngtrênmảnhđấtđócànglớn.Mộthệcácđộngvậtvớitổchứccủachúngítcótínhđadạng,khócóthểcạnhtranhvớimộthệđộngvậtkhácmàđadạnghơntrongcấutrúc.Aiđócóthểnghingờ,vídụnhư,loàithúcótúiởúc,nhữngconđượcchiathànhnhómkhácbiệtnhưngnhỏsovớinhau,vàđạidiệnhếtsứcmờnhạtcholoàiđộngvậtcóvúănthịt,nhailại,vàgặmnhấmcủachúngta,nhưôngWaterhousevànhữngngườikhácnhậnxét,cóthểcạnhtranhthànhcôngvớinhữngnhómphânloạirõrệt.Vớiloàiđộngvậtcóvúởúc,chúngtachứngkiếnquátrìnhđadạnghóatạigiaiđoạnpháttriểnbanđầuvàkhôngđầyđủ.

Saucuộcthảoluậnởtrênmàchắcchắnđãphảirấtdài,tôinghĩchúngtacóthểthừanhậncácconcháubiếnđổisẽcónhiềukhảnăngthànhcônghơnnếuchúngtrởnênđangdạngtrongcấutrúc,vànhờđósẽlấnchiếmdầnđượckhuđấtđangcóloàikhácsinhsống,bâygiờchúngtahãycùngxemnguyênlýcủaíchlợilớnđượcrútratừsựchệchhướngcủađặcđiểm,kếthợpvớinguyênlýcủasựlựachọntựnhiênvàcủasựtuyệtchủng,sẽcóxuhướnggâyảnhhưởng.

Sơđồdướiđâysẽgiúpchúngtatrongviệchiểuchủđềkháphứctạpnày.AtớiLđạidiệncholoàicủamộtlớplớntrongnướcbảnđịacủanó;nhữngloàinàyđượcgiảthiếtgiốngnhauởnhữngmứcđộkhôngđồngđều,nhưtrongthựctếtựnhiên,vànhưnóđượcthểhiệntrongsơđồbởicácchữcáiđứngcáchnhaunhữngquãngkhôngđều.Tôiđãnóilàmộtlớplớn,bởivìchúngtađãthấyởchươnghailànóichungthìnhiềuloàilớplớnthayđổihơnlàcủalớpbé;vàloàibiếnđổithuộclớplớnsảnsinhnhiềubiếnthểhơn.Chúngtacũngnóirằngloàimàthôngthườngnhấtvàtrảirộngkhắpbiếnđổinhiềuhơnsovớiloàihiếmthấyvớitầmtrảirộnghạnchế.Để(A)làloàithôngdụng,trảirộngvàbiếnđổi,thuộcvàomộtlớplớntrongnướccủachínhnó.Cáihìnhquạtbécủacácđườngchấmrẽvớichiềudàikhôngbằngnhautiếnratừ(A),cóthểđạidiệnchoconcảibiếnđổicủanỏ.Nhữngsựbiếnđổiđượcgiảđịnhlàcựckỳnhỏ,nhưnglàđặctínhđadạngnhất;chúngkhôngđượcgiảđịnhlàtấtcảxuấthiệnđồngthời,màthườnglàsaunhữngkhoảngthờigiandàicáchquãng;vàcũngkhônggiảđịnhchúngtồntạitrongnhữngkhoảngthờigianbằngnhau.Chỉnhữngbiếnđổicóíchởmặtnàyhaymặtkhácsẽđượcduytrìhaylựachọnmộtcáchtựnhiên.Vàởđâynổilêntầmquantrọngcủanguyênlýlợiíchbắtnguồntừsựchệchhướngcủatínhcách;bởidođiềunàynóichungthườnggâyranhữngbiếnđổikhácbiệthoặcchệchhướnglớnnhất(đượcthểhiệnbởinhữngđoạnchấmphíangoài)đượcduytrìvàtíchtụthôngquasựlựachọncủatựnhiên.Khimộtđườngkẻchấmchạmtớimộttrongnhữngdòngkẻngang,vàởđóđượcđánhdấubởicácchữcáinhỏhơn,mộtkhốilượngcácbiếnđổiđượcgiảthiếtlàđãtíchtụđủđểhìnhthànhmộtbiếnthểtưomgđốinổibậtđángđểđượcghinhậntronghệthốngcôngtrìnhnghiêncứu.

Khoảngcáchgiữacácdòngkẻngangtrongsơđồthểhiệnthờigiancủamộtnghìnthếhệ;nhưnngcólẽsẽlà’tốthơnnếumỗikhoảngcáchđótượngtrưngchoquãngthờigiancủamườinghìnthếhệ.Saukhoảngthờigiancủamộtnghìnthếhệ,loài(A)giảđịnhđẻrahaibiếnthểkhánổibật,cótênlàa1vàm1.Haibiếnthểnàysẽtiếptụctiếpxúcvớicùngđiềukiệnmàlàmbốmẹchúngbiếnđổi,vàxuhướngtiếntớitínhbiếnđổibảnthânnólàmangtínhditruyền.Dođó,chúngsẽcóxuhướngchỉnhđổi,vàthôngthườngbiếnđổitheocáchgầngiốngnhưmàcáchchamẹchúngđãlàm.Hơnnữa,haibiếnthểnày,chỉlànhữngdạngthứcbiếnđổiít,sẽcóxuhướngthừakếcáclợithếgiúpcholoàichamẹchung(A)đôngđúcnhấthơncácdạngthứckháccưngụtrongcùngmộtnước;chúngsẽcónhữnglợithếgiúplớpmẹchungcủachúngtrởthànhmộtlớplớntrongnướcbảnđịa.Vàchúngtabiếtđiềukiệnnàylàthuậnlớichoviệctạoracácbiếnthểmới.

Nếusauđóhaibiếnthểnàythayđổi,nhữngbiếnđổichệchhướngnhấtcủa

chúngthườngsẽđượclưugiữtrongsuốtmộtnghìnthếhệkếtiếp.Vàsauquãngthờigiannày,biếnthểgiảđịnhaỉtrongbiểuđồđãchorabiếnthểa2,màsẽ,theonhưnguyênlýcủasựchệchhướng,sẽkhácbiệtsovới(A)nhiềuhơnlàal.Tươngtựnhưthếvớibiếnthểgiảđịnhml.Nóchorabiếnthểm2vàs2,khácnhauvàcàngkháchơnsovớibốmẹchung(A).Chúngtacóthểtiếptụcquátrìnhnàyvớinhữngbướctươngtựvàkhônghạnchếvềmặtthòigian,mộtsốbiếnthể,saumỗimộtnghìnnăm,chỉsinhramộtbiếnthểduynhất;nhưngtrongđiềukiệnbịbiếnđổinhiềuhơn.Vàtrongđiềukiệnbịbiếnđổinhiềuhơn,mộtsốchorahaihoặcbabiếnthể,vàmộtsốchẳngchoconnào.Dođó,nhữngbiếnthểhayconcháubiếnđổi,cónguồngốcchungtừcùngchamẹ,chúngsẽtiếptụcgiatăngsốlượngvàngàycàngpháttriểnkhácbiệt.Trongsơđồ,quátrìnhnàyđượcthểhiệnlênđếnthếhệthứmườinghìn,vàtrongmộtdạngcôđọng,đơngiảnhóatớithếhệthứmườibốnnghìn.

Nhưngtôiphảinóikhônggiảđịnhquátrìnhđódiễnrađúngtheotrìnhtựnhưnóđượcthểhiệntrênsơđồ,mặcdùtrongbảnthânnócósựkhôngthườngxuyên,tôikhôngbaogiờcholànhữngbiếnthểpháttriểnlệchhướngnhấtsovớiloàichamẹcủachúngnhấtsẽluônluônthắngthếvànhânrộng:mộtdạngtrunggiancóthểthườngtồntạilâu,vàcóthểhoặccóthểkhôngsảnsinhrahơnmộtconcháubiếnđổi;vìsựlựachọncủatựnhiênsẽluôngâytácđộngtheotínhchẩtcủanơimàhoặckhôngbịchiếmgiữhoặcbịchiếmgiữkhônghoàntoànbởicáccơthểsống;vàđiềunàysẽphụthuộcvàomốiquanhệphứctạpvôcùng.Nhưngtheoquyluậtchung,cấutrúccủaconcháucủabấtkỳloàinàocàngđadạng,thìchúngcàngcókhảnăngchiếmgiữnhiềunơimới,vàsốlượngcáthểbiếnđổicủachúngtănglêncàngnhiều.Trongsơđồcủachúngta,đườngcủasựkếtiếpbịđứtgãytheonhữngquãngthòigianđềuđặnbởinhữngchữsốnhỏđánhdấucácdạngthứckếtiếpnhaucóđộkhácbiệtđủlớnđểđượccoilàbiếnthể.Nhưngnhữngsựđứtđoạnđólàtưởngtượng,vàcóthểđãđượcđặtởbấtcứđâu,saunhữngkhoảngthờigianđủdàiđểchocóđượcphépsựtíchtụmộtkhốilượnglớncácbiếnđổilệchhướng.

DotấtcảcácConcháubiếnđổicủamộtloàithôngthườngvàphânbốrộngkhắp,thuộcvàomộtlớplớn,sẽcóxuhướngđượcditruyềnlạimộtsốlợithếtươngtựđãgiúpchamẹchúngthànhcôngtrongcuộcsống,nênchúngsẽtiếptụctănglênvềsốlượngcũngnhưsựchệchhướngtrongđặcđiểm:kếtluậnnàyđượcthểhiệntrênsơđồbằngmộtvàinhánhtỏaratừ(A).Đứaconbiếnđổicủacácnhánhsauvàcủacácnhánhđượccảithiệntốthơntrongcácdòngconcháucólẽsẽthườnggiànhlấychỗcủanó,dođósẽtiêudiệtđứaconcủanhánhtrướchoặcnhánhkémđượccảithiệnhơn.Hiệntượngnày

đượcthểhiệntrênbiểuđồlànhữngnhánhthấphơnkhôngchạmtớiđượcnhữngđườngkẻngangcaohơn.Trongmộtvàitrườnghợp,tôikhôngnghingờlàquátrìnhcủasựbiếnđổisẽbịhạnchếtrongmộtđườngthếhệduynhất,vàsốlượngconcháusẽkhôngpháttriểnthêm;mặcdùkhốilượngbiếnđổilệchhướngcólẽđãgiatăngtrongcácthếhệkếtiếp.Trườnghợpnàysẽđượcbiểudiễntrênsơđồ,nếuchúngtaloạibỏtấtcảcácđườngxuấtpháttừ(A),trừnhữngđườngtừaltóiaio.Vídụ,theocáchgiốngnhưthế,giốngngựađuanướcAnhvàgiốngchóđánhhoicũngcủanướcAnhrõrànglàđềutiếptụcpháttriểnđặcđiểmchệchhướngmộtcáchchậmchạpsovớiloàibốmẹbanđầumàkhônghoặclàtạorabấtkỳnhánhhaygiốngmớinào.

Saumườinghìnthếhệ,loài(A)đượcgiảđịnhđãsinhrabadạng,a10,f10,vàm10,nhữngdạngmàđãpháttriểnsaikháctrongđặcđiểmtrongsuốtcácthếhệkếtiếpvàsẽtrởnênkhácnhaulớnnhưngcólẽsựkhácnhaulàkhôngđồngđều,vàkhácsovớiloàichamẹchungcủachúng.Nếuchúngtagiảthiếtkhốilượngthayđổigiữamỗidườngkẻnằmngangtrongsơđồcủachúngtalàquánhỏbé,badạngnàycóthểvẫnchỉlàcácbiếnthểcóđặcđiểmnổibật;haychúngnằmtrongloạiđầynghingờcủatiểuloài;nhưngchúngtachỉphảigiảthiếtcónhiềubướchơnhoặckhốilượnglớnhơntrongquátrìnhcủasựbiếnđổi,đểchuyểnbadạngthứcnàythànhbaloàicóthểđịnhnghĩarànhmạch:nhưvậysơđồnàyminhhọanhữngbướcmàquađónhữngbiếnđổinhỏcủacáccáthểkhácbiệttrởthànhnhữngđiểmkhácnhaulớnhơncủacácloàiphânbiệt.Bằngcáchtiếptụcquátrìnhtươngtựvớisốlượngcácthếhệnhiềuhơn(nhưđượcmiêutảtrongsơđồmộtcáchđơngiảnvàsơlược),chúngtacóđượctámloài,đánhdấubởicácchữcáitừa14đếnmỉ4,tấtcảđềuxuấtpháttừ(A).Chínhvìthếtôikhẳngđịnhloàiđãđượcnhânlênvàlớpđượchìnhthành.

Trongmộtlớp,cókhảnănghơnmộtloàibiếnđổi.Trongsơđồ,tôigiảthiếtrằngloàithứhai(I),thôngquacácbướctươngtự,saumườinghìnthếhệ,đãchorahoặclàhaibiếnthểnổibật(w10vàzlơ)hoặchailoài,theonhưkhốilượngcủasựthayđổiđượcgiảđịnhlàbởihiệnkhoảngcáchgiữahaidòngkẻngang.Saumườibốnnghìnthếhệ,sáuloài,đánhdấubằngcácchữcáitừn14tớiz14,đượcgiảthiếtđãsinhratrongmỗilớploàimàđãcựckỳkhácbiệttrongđặcđiểm,sẽcóxuhướngsảnsinhrasốlượngconcháulớnnhất;vìnhữngloàinàysẽcócơhộitốtnhấtđểchiếmgiữnhữngnớimớitrongthếgiớitựnhiên:dođótrongsơđồnày,tôiđãlựachọnloàicuốicùng(A),vàgầncuốicùng(I)vìchúngđãbiếnđổilớn,đãtạoraloàivàbiếnthểmới.Chínloàikhác(đượcđánhdấubởicácchữcáihoa)củalớpgốccủachúngtacóthểtrongmộtgiaiđoạndàitiếptụcđẻranhữngconcháukhôngthayđổi;vàđiềunàyđượcthểhiệntrênsơđồbằngnhữngdòngkẻđứtquãngkhông

kéodàiquálêntrêntừchỗtrống.

Nhưngtrongsuốtquátrìnhbiếnđổi,đượcmiêutảtrongsơđồ,mộtnguyênlýkhác,cótênlànguyênlýcủasựtuyệtchủng,sẽcóvàitrònhấtđịnh.Nhưtrongnhữngnướccónhiềucáthể,sựlựachọncủatựnhiênnhấtđịnhảnhhưởngtớinhữngdạngthứcđượclựachọncólợithếhơnsovớicácdạngkháctrongcuộcđấutranhsinhtồn,sẽcómộtxuhướngliêntụctrongnhữngconcháuđượccảithiệncủamộtloàibấtkỳthaythếvàxóasổtrongmỗigiaiđoạnkếtiếpnhữngcontrướcđóvàbốmẹgốccủachúng.Bờivìchúngtanênnhớrằngsựcạnhtranhthườngkhốcliệtnhấtgiữanhữngdạngmàcómốiquanhệgầngũinhấttrongthóiquen,thểtrạngvàcấutrúc.Vìthế,tấtcảnhữngdạngtrunggiannằmgiữagiaiđoạnđầuvàgiaiđoạncuối,tứclànằmgiữamứcđộcảithiệnnhiềuvàítcủamộtloài,cũngnhưbảnthânloàichamẹgốc,nóichunglàcóxuhướngbịtuyệtchủng.Nhưvậtcólẽlànósẽcùngvớinhiềudòngcùnghọnhưngkhácchisẽbịđánhbạibởinhữngdòngconcháusaunàyvàđượccảithiện.Tuynhiênnếuđứaconbiếnđổicủamộtloàilọtvàomộtnướckhácbiệt,haytrờnênthíchnghinhanhchóngvớiđiềukiệnsốngmới,màtạiđóloàiconvàbốmẹkhôngphảicạnhtranhvớinhau,thìcảhailoàisẽcùngtồntại.

Nếusơđồcủachúngtagiảthiếtthểhiệnmộtkhốilượngbiếnđổiđángkể,loài(A)vàtấtcảcácbiếnthểtrướcđósẽtuyệtchủng,bịthaythếbởitámloàimới(từa14tớim14),và(I)sẽbịthaythếbởisáuloàimới(từn14tớiz14).

Nhưngchúngtacóthểcònđixahơnnữa.Loàigốctronglớpcủachúngtađượcgiảthiếtlàgiốngnhaunhưngvớimứcgiốngkhácnhau,nhựlàhayxảyratrongtựnhiên;loài(A)cóquanhệgầngũivới(B),(C),và(D)hơnsovớicácloàikhác.Hailoài(A)và(C)đượccholàrấtphổbiếnvàtrảirộngkhắpkhiếnchochúngbanđầuphảicólợithếhơnđốivớihầuhếtcácloàitronglớpđó.Concháubiếnđổicủachúng,mườibốnquamườibốnnghìnthếhệ,sẽcólẽđãthừahưởngmộtsốlợithế:chúngcũngđượcbiếnđổivàcảithiệntheomộtcáchkhácbiệttạimồigiaiđoạnkếtiếp,đểchotrởnênthíchnghivớinhiềuvớinhiềunoiliênquantrongmôitrườngtựnhiênnướccủachúng.Vìthếtôicảmthấyrấtcókhảnănglàchúngchiếmlấyvịtrivànhưvậysẽxóasổkhôngchỉloàichamẹ(A)và(1)củachúngmàcònúoasổcảmộtsốloàigốccóquanhệkhágầngũivớiloàibốmẹcủachúng.Rấtítloàigốcsẽsinhconcáichođếnthếhệthứmườibốnnghìn.Chúngtacóthểgiảđịnhrằngchỉmột(F),trongsốhailoàimàcóquanhệkémgầngũinhấtvớichínloàigốckhác,đãsinhconđẻcáichođếngiaiđoạnmuộnsaunày.

Loàimớitrongsơđồcủachúngtabắtnguồntừmườimộtloàibảnđịabâygiờsẽlàsốmườilăm.Doxuhướngpháttriểnlệchcủasựlựachọntựnhiên,khốilượngkhácbiệttrongđặcđiểmgiữaloàia14vàz14sẽlớnhơnnhiềusovớigiữanhữngloàikhácnhaunhấttrongmườimộtloàinguyêngốc.Hơnnữa,cácloàimớisẽlàhọhàngcủanhautheomộtcáchkhácbiệtlớn.Trongsốtámconcháubắtnguồntừ(A),babiếnthểđượcđánhdấulàa14,q14vàp14sẽcómốiquanhệkhágầnnhaudonằmtrênnhánhaio,b!4vàf14,bắtđầuchệchhướngtừứj,sẽtrongmộtmứcđộnhấtđịnhkhácsovớibaloàiđặttênđầutiên.Cuốicùnga!4,H4,vàm14,gầnnhưcóliênquanvớinhaunhưngbắtđầuchệchhướngtừgiaiđoạnkhởiđầucủaquátrìnhbiếnđổi,sẽkhácbiệtlớnsovớinămloàikhác,vàcóthểtạonênmộttiểulớphaythậmchílàmộtlớpriêngbiệt.

Sáuconcháutừ(I)sẽtạothànhhaitiểulớphaythậmchíhailớp.Nhưngdo(I)khácbiệtlớnsovới(A),đứnggầnởđiểmcựccủalớpnguyêngốc,sáuconcháucủa(I),nhờcósựditruyền,khácbiệtlớnsovớitámconcháutừ(A);hainhómnàyđượcgiảthiếtlàtiếptụcpháttriểntheohaichiềuhướngkhácnhau.Nhữngloàitrunggian,cũng(hếtsứcđánglưutâm),mànốiloàigốc(A)vàloàigốc(I),đềubịtuyệtchủngngoàitrừ(F),vàkhôngđểlạiconcháunào.Dođó,sáuloàimớibắtnguồntừ(I),vàtámbắtnguồntừ(A),sẽphảiđượcxếplàlớpriêngbiệthoặcthậmchílàtiểugiađìnhriêngrẽ.

Nhưngtôitinlàhailớphoặcnhiềuhơnnữađượcsinhrabởiloàigốc,vớisựbiếnđổi,từhailoàihoặcnhiềuhơncủacùngmộtlớp.Vàhailoàibốmẹhoặcnhiềuhơnnữađượcgiảđịnhbắtnguồntừmộtloàicủamộtlớptrước.Trongsơđồcủachúngta,nóđượcbiểuhiệnbởicácđườngđứtgãy,bêndướicácchừcáiinhoa,tiếntớitrongtiểunhánhđixuốngmộtđiểmduynhất;điểmnàyđạidiệnchomộtloàiduynhất,loàichamẹgiảđịnhcủamộtvàitiểulớpvàlớpcủachúngta.

Chúngcũngnênsuynghĩmộtchútvềđặcđiểmcủaloàimới(F14),loàimàkhôngđượcgiảđịnhđadạngnhiềutrongđặcđiểm,nhưngvẫngiữdạngthứccủa(F);hoặclàkhôngthayđổihoặcthayđổirấtít.Trongtrườnghợpnày,mốiquanhệgầngũicủanóvớimườibốnloàimớikhácsẽgâytòmòvàlằngnhàng.Dobẳtnguồntừmộtdạngđứnggiữaloài(A)và(I),bâygiờlạiđượcgiảđịnhlàtuyệtchủngvàchưađượcbiếttới,trongmộtmứcđộnàođó,nósẽcóđặcđiểmtrunggiangiữahainhómxuấtpháttừnhữngloàinày.Songdohainhómnàytiếptụcpháttriểnxanhautrongđặcđiểmtừkiểucủaloàibốmẹ,loàimới(F14)sẽkhôngtrựctiếplàloàitrunggiangiữachúng,màlàgiữaloạicủahainhóm;vàmọinhàtựnhiênhọcđềucóthểnghĩranhữngtrườnghợpnhưvậyởtrongđầu.Trongsơđồ,mỗiđườngkẻngang

đượcgiảđịnhchođếnnaylàthểhiệnmộtnghìnthếhệ,nhưngmỗicáicóthểtượngtrưngchohàngtriệuhoặchàngtrămtriệuthếhệvàtươngtựnhưthếsựlựachọncủacácđịatầngliêntiếpcủavỏtráiđấtbaogồmcảtàntíchcủaloàibịtuyệtchủng.KhichúngtatớichươngĐịachất,sẽphảinhắclạichủđềnày,vàtôinghĩchúngtalúcđósẽthấysơđồnàylàmsángtỏmốiquanhệgầngũicủanhữngloàituyệtchủng,chodùthôngthườngthuộcvềcùngmộtnhóm,haygiađình,haylớpvớinhữngloàihiệnđangtồntại,thường,trongmộtmứcđộnàođó,làtrunggianvềtínhcáchgiữacácnhómđangtồntại;vàchúngtacóthểhiểuđượcthựctếnày,bởivìloàibịtuyệtchủngđãsốngởthờiđạixaxưakhinhánhcủaloàigốcpháttriểnchệchhướngít.

Tôikhôngthấylýdođểhạnchếquátrìnhbiếnđổi

nhưbâygiờđượcgiảithíchtrongsựhìnhthànhchỉmộtloài.Nếu,trongsơđồ,chúngtagiảthiếtsốlượngsựthayđổiđượcbiểuhiệnbàngmỗinhómkếtiếpcủacácđườngkẻchấmtỏaralàrấtlớn,cácdạngđánhdấubởia!4tớip14,dạngdánhdấubởibỉ4tớif14,vàdạngđánhdấubởia14tớim14sẽtạothànhbalớprấtriêngbiệt.Chúngtacũngsẽcóhailớprấtriêngbiệttừloài(I),vànhưhailớpsaunàyđềutừsựchệchhướngliêntụccủađặcđiểmvàtừsựditruyềntừmộtloàichamẹkhácbiệt,sẽcókhácbiệtsovớibalớpbắtnguồntừ(A),hainhómnhỏcủacáclớpsẽtạothànhhaigiađìnhkhácbiệt,thậmchíhaihệ,theonhưkhốilượngbiếnđổichệchhướngđượcgiảđịnhthểhiệntrênsơđồ.Vàhaigiađình,haythếhệmớisẽcónguồngốctừhailoàicủalớpđầutiên;vàhailoàiđượcgiảđịnhbắtnguồntừmộtloàicủamộtlớpcổxưahơnvàvẫnchưađượcbiếttới.

Chúngtađãbiếtrằngtrongmỗinước,chínhloàithuộclớplớnrấthaychonhiềubiếnthểhayloàimớihơn.Thựcsựđiềunàychắcđãđượctrôngđợi:vìsựlựachọntựnhiêntácđộngthôngquamộtdạngcólợithếsovớicácdạngkháctrongcuộcchiếnsinhtồn,nóchủyếutácđộngtớinhữngloàimàđãcólợithếvàđộlớncủabấtkỳnhómnàythểhiệnloàicủanóđãđượcditruyềnlạimộtsốlợithếtừtổtiênchung.Chínhvìthế,cuộcchiếnđểsảnsinhraconcháumớivàbiếnđổisẽchủyếulàgiữanhữngnhómlớnđangcốgiatăngsốlượngcủachúng.Mộtnhómlớnsẽdầndầnchậmchạpđánhbạinhómlớnkhác,giảmsốlượngcủanóvàdođógiảmđicơhộibiếnđổivàcải

thiệntốthơnnữacủanhómđó.Trongcùngmộtnhómlớn,nhữngtiểunhómvềsauvàthíchnghitốt,nhờvàosựtỏarộngravàchiếmlấynhiềunơicưngụmớitrongmôitrườngtựnhiênsẽliêntụccóxuhướngthaythếvàtiêudiệtnhữngtiểunhómtrướcđóvàkémcảithiệnhơn.Nhữngnhómnhỏ,manhmúnvàtiểunhómcuốicùngsẽcóxuhướngbiếnmất.Nhìnvềtương

laichúngtacóthểdựđoánnhữngnhómcủacáccáthểhữucơmàhiệntạilàrộnglớnvàpháttriểnmạnhmẽ,vàítbịxénhỏnhấtthìchúngsẽítcókhảnăngbịtuyệtchủngnhấtvàsẽtrongmộtthờigiandàitiếptụcnhânlênvềmặtsốlượng.Nhưngnhómnàorốtcuộcsẽthắngthế,khôngmộtngườinàocóthểđoántrướcđượcvìchúngtabiếtrõràngrấtnhiềunhómtrướcđâypháttriểnvôcùngmạnhmẽnhưngbâygiờđãbịtuyệtchủng.Nhìnxahơnnữavềtươnglai,chúngtacóthểtiênliệulàdosựtăngtrưởngliêntụcvàđềuđặncủacácnhómhơn,mộtsốlượnglớncácnhómnhỏhơnsẽbịtuyệtchủnghoàntoànvàkhôngđểlạibấtcứmộtconcháubiếnđổinào;vàkếtquảlànhữngnhómloàiđótạibấtkỳgiaiđoạnnàorấtíttrongsốchúngsẽđẻraconcháutrongtươnglai.TôisẽquaylạichủđềnàytrongchươngvềSựphânloại.Nhưngtôixinnóithêmrằngtrênquanđiểmvềrấtítcácloàicổđạihơnsinhsảnconcháuvàtrênquanđiểmtấtcảcácconcháucủacùngloàitạothànhmộtlớp,chúngtacóthểhiểunhưthếnàomàchỉtồntạirấtíttrongmỗinhánhchínhcủacácvươngquốcđộngthựcvật.Mặcdùrấtítloàicổđạibâygiờcóthểcóconcháuđangsốngvàbiếnđổi,songtạigiaiđoạnđịachấtxanhất,tráiđấtđãcóthểđượcbaophủbởirấtnhiềuloàicủanhiềulớp,nhómhaygiađìnhnhưhiệnnay.

Tómtắtchương-Nếutheodòngthờigianvàtrongđiềukiệnsổngbiếnđổi,tấtcảcáccơthểsốngbiếnđổivàiphầntrongtổchứccủachúng;nhờvàosứcmanhtăngcủacấpsốnhâncủamỗiloài,tạituổi,mùahaynămnàođó,mộtcuộccạnhtranhsinhtồnkhốcliệt,vàđiềunàychắcchắncũngkhôngcógìphảibàncãi;vàxétvềtínhcựckỳphứctạpcủamốiquanhệgiữacáccáthểsốngvớinhauvàvớiđiềukiệnsống,dẫntớitínhđadạngvôcùngtrongcấutrúc,thểtrạngvàtínhcáchcólợichochúng,tôinghĩnósẽlàmộtthựctếvôcùngđángkinhngạcnếukhôngcósựthayđổinàohữuíchchobảnthâncáthểsốngxuấthiệngiốngnhưcáchmànhiềubiếnđổihữuíchxuấthiệnđốivớiloàingười.Nhưngnếubiếnđổicólợichobẩtkỳmộtdạngsốngnàothìchắcchắncáccáthểđósẽđượcduytrìtrongcuộcđấutranhsinhtồn;vàtheonhưnguyênlýditruyềnchúngsẽcóxuhưởngđẻranhữngđứaconcóđặcđiểm,lợithếtươngtự.NguyênlýcủasựDuytrì,màtôigọilàSựlựachọncủaTựnhiênđểchongắngọn.Sựlựachọncủatựnhiên,trênnguyênlýsốlượngđượcditruyềntạigiaiđoạntươngứng,cóthểchỉnhđổitrứng,hạtgiốngvàđứacondễdàngnhưchỉnhsửacáthểtrưởngthành.Trongsốnhiềuđộngvật,sựlựachọngiốngsẽhỗtrợsựlựachọnthôngthường,bằngviệcđảmbảorằngđốivớicácconđựckhỏevàthíchnghitốtnhấtthìsẽchoranhiềuconcáinhất.Sựlựachọngiốngcũngsẽchỉditruyềnlạicácđặctínhcólợichomìnhconđựcthôi.

Liệusựlựachọncủatựnhiêncóthựcsựpháthuyảnhhưởngtrongtựnhiên

haykhông,biếnđổivàlàmthíchnghinhiềudạngthứcsốngvớiđiềukiệnmôitrườngxungquanhphảiđượcxemxéttheochiềuhướngchungvàsựcânbằngcủacácbằngchứngsẽđượcđưaraởchươngtiếpsau.Nhưngchúngtacũngbiếtsựlựachọncủatựnhiêngâyratuyệtchủngnhưthếnào;vàsựtuyệtchủnglớnnhưthếnàotronglịchsửthếgiớiđãđượcđịachấthọclàmsángtỏ.Sựlựachọncủatựnhiêncũngdẫnđếnsựchệchhướngcủađặcđiểmbởivìcàngnhiềucơthểsốngcóthểtồntàitrêncùngmộtkhuvựcthìcấutrúc,thóiquenvàthểtrạngcủachúngcàngkhácnhau.Chúngtacóthểthấybằngchứngởtrongnhữngloàicưngụtrênmộtmảnhđấtnhỏhaytrongsảnphẩmtựnhiênhóa.Vìthếtrongsuốtquátrìnhbiếnđổicácconcháucủabấtcứmộtloàinào,trongsuốtcuộcđấutranhkhôngngừngnghỉđểpháttriểnsốlượnggiữatấtcảcácthựcthểsống,cácconcháunàycàngtrởnênđadạng,thìchúngcàngcónhiềucơhộichiếnthắngtrongcuộcchiếngiànhsựsống.Nhữngkhácbiệtnhỏcủabiếnthểriêngbiệttrongcùngloàisẽliêntụccóxuhướngtănglênchođếnkhinhữngkhácbiệtnàycóđộlớnbằngvớicáckhácbiệtgiữaloàithuộccùnglớp.

Chúngtađãbiếtlàchínhcácloàithôngthường,xuấthiệnởnhiềunơi,cótầmhoạtđộngrộnglớn,thuộcvềnhữnglớplớnbiếnđổinhiềunhất;vànhữngloàinàysẽcóxuhướngditruyềnlạichoconcháucủachúngnhữngđặcđiểmnổitrộigiúpđãgiúpchúngtrởthànhloàithốngtrịvàdođócũnggiúpconcháutrởthànhloàinổitrộinhấttrongnướcbảnđịacủachúng.Nhưtôiđãnhậnxétsựlựachọncủatựnhiêncũngdẫnđếnsựchệchhướngtrongđặcđiểmvàsựtuyệtchủngcủanhiềuloàikhôngđượccảithiệnhaycảithiệnítvàloàitrunggian.Dựatrêncácnguyênlýnày,tôitinrằngtínhchấtcủamốiquanhệgầngũicủatấtcảcáccáthêcothểđượcgiảithích.Nóthựcsựlàmộtđiềutuyệtvời-sựtuyệtvờimàchúngtathườnghaykhôngnhậnradotínhquenthuộc-rằngtấtcảđộngvậtvàthựcvậttrongsuốtlịchsửvàtrênkhắpmọinơicómốiquanhệvớinhautrongnhómnằmtrongnhóm,theocáchmàchúngtaởmọinơitrôngthấy-tứclàbiếnthểcủacùngloàicóquanhệgầngũivớinhaunhất,cácloàithuộcvềmộtlớpquanhệkémgầngũihơnvàmốiquanhệgiữachúngkhôngđồngđều,tạothànhcácphânđoạnvàtiểulớp,cácloàithuộccáclớpriêngbiệtlạicàngítcóquanhệvàcácloàiquanhệvớinhautrongmứcđộkhácnhautạothànhtiểugiađình,giađình,hệ,tiểulớpvàlớp.Nhữngnhómphụtrongbấtcứlớpnàokhôngthểđượcxếpvàomộttậpthểduynhất,màcóvẻnênlànhữngcụmxungquanhmộtđiểm,vànhữngnhómkhácxungquanhđiểmkhác,vàcứnhưthếtrongmộtchutrìnhkhôngcóđiểmdừng.Nếudựavàoquanđiểmmỗiloàiđượctạoramộtcáchđộclậpsovớinhau,tôikhôngtìmrađượcbấtcứmộtsựgiảithíchnàochoviệcphânloạicáccáthểsống;nhưngvớitấtcảnhữnggìmàtôihiểuthìsựphânloạicóthểđượcgiảithíchdựatrênsựditruyềnvà

ảnhhưởngphứctạpcủasựlựachọntựnhiên,gâynênsựtuyệtchủngvàsựchệchhướngcủađặcđiểm,nhưchúngtađãthấylànóđượcminhhọatrênsơđồ.

Mốiquanhệgầngũigiữacáccáthểthuộccùngmộtlớpđôikhicóthểđượcbiểudiễnbànghìnhảnhcủamộtcànhto.Tôicholàsựvívonnàynóilênphầnlớnsựthật.Cànhnonxanhcóthểđạidiệncholoàivànhữngcànhnonmàđượcsinhratừnămtrướccóthểđạidiệnchochuỗiliêntiếpcủacácloàibịtuyệtchủng.Tạimỗigiaiđoạncủasựtăngtrưởng,tấtcảcáccànhnonđangpháttriểnđềucốgắngvươndàiratừmọiphía,vàvượttrộihơnrồitiêudiệtcáccànhconxungquanhtươngtựnhưcáchmàloàivànhómloàicổchếngựcácloàikháctrongcuộcchiếnvĩđạigiànhlẩysựsổng.Cácphiếnládàiđượcchiathànhnhiềunhánhlớn,vànhánhnàythànhnhữngnhánhngàycàngbéhơndãtừng,khicâycònbé,làcànhnon.Mốiquanhệgiữanhữngchồitrướcđóvàchồihiệntạibằngcáchphânnhánhcóthểđạidiệntốtchosựphânloạicủatấtcảcácloàicòntồntạivàđãtuyệtchủngthànhnhómthuộcnhóm.Trongsốrấtnhiềunhánhconmàpháttriểnmạnhmẽkhicâychỉlàcácbụinhỏ,chỉcóhaihoặcbanhánhlàpháttriểnthànhcácnhánhlớn,tồntạivàchứađựngtấtcảcácnhánhkhác;dođóvớinhữngloàisốngquacácgiaiđoạnđịachấtdài,rấtíthiệngiờcóconcháuđangtồntạivàbiếnđổi.Từsựpháttriểnđầutiêncủacây,nhiềuphiếnlávàcànhbịthốirữa,rơirụng;vànhữngnhánhnhiềuloạicỡbịrụngnàycóthểđạidiệnchotoànbộnhóm,giađìnhvàlớpmàhiệngiờkhônghềcóđạidiệnnào,chúngtachỉbiếtđếnchúngnhờvàocácditíchhóathạch.Nhưchúngtacóthểnhìnthấyởđâuđómộtnhánhcâykhẳngkhiulanrộngmọctừmộtchạcbanamdướithấpởcây,vànómaymắngặpđiềukiệnsốngthuậnlợivàvẫncòntồntạitrênđỉnh,tươngtựnhưthế,chúngtađôikhinhìnthấycácconvậtnhưOmithorhychusvàLepidosiren,trongmộtmứcđộnhỏliênkếthainhánhlớncủasựsốnghàngmốiquanhệgầngũicủanó,cáimàchắcchắnđãtránhđượcsựcạnhtranhnghiệtngãnhờsốngởnơiđượcbảovệ.Docácchồinonpháttriểngiúpcácchồinonmớipháttriểntheo,vànhữngchồinonnày,nếumạnhkhỏevươnratừmọiphíavàvượttrộihơncácnhánhyếuhơn,vàsaumộtthếhệ,tôitinnóđãcùngvớiCâycủaSựsốngvĩđại,cáimàlấpvỏtráiđấtvớinhữngnhánhchếtvàbịgãycủanóvàbaophủbềmặtvớisựtỏanhánhvàcácnhánhcâytuyệtđẹp.

CHƯƠNGVNHỮNGQUYLUẬTCỦASỰBIẾNĐỔIẢnhhưởngcủađiềukiệnsốngbênngoài-Sửdụngvàkhôngsửdụng;cộngvớisựlựachọncủatựnhiên;cơcấucủađànchimvàcủatầmnhìn-Sựthíchnghivớikhíhậu-Mốitươngquancủasựtăngtrưởng-Sựbùtrừvàđiềukiệntăngtrưởng-Sựtươngquangiả-nhữngcấutrúcbiếnđổiđượctổchứcmộtcáchchậmchạp,đơngiảnvàphứctạp-Nhữngphầnđượcpháttriểnbấtbìnhthườngrấthaybiếnđổi:nhữngđặcđiểmcụthểbiếnđổinhiềuhơnsovớiđặcđiểmchungcủaloài:đặcđiểmgiớitínhthứhaibiếnđổi-Nhữngloàithuộccùngmộtlớpbiếnđổitheocáchtươngtựnhau-Sựquaytrởlạicácđặcđiểmđãmấtđitừxaxưa-Tổngkết

Chođếnnay,tôiđãcólầnnóinhưthểcácbiếnđổi-rấtchungvàđadạngtrongtấtcảcáccáthểsốngtrongđiềukiệnthuầnhóa,vàởmộtmứcđộthấphơntrongnhữngcáthểsốngtrongtựnhiên-lànhờvàosựtìnhcờ.Tấtnhiênnóinhưvậylàhoàntoànsai,nhưngnócótácdụngchothấysựkémhiểubiếtcủachúngtavềnguyênnhângâyratừngbiếnđổicụthể.Mộtsốnhànghiêncứutinnólàchứcnăngcủahệthốngsinhsảntạoracáckhácbiệtcáthể,haynhữngsaikhácrấtnhỏtrongcấutrúc,giốngnhưsinhrađứacongiốngchamẹ.Nhưngdotínhbiếnđổicủacáccâytrồngvậtnuôitrongđiềukiệnthuầnhóacũngnhưtầnsuấtxuấthiệncủacácđiểmkhácthườnglớnhơnnhiềusovớitrongtựnhiênđãkhiếntôitinnhữngsaikháccủacấutrúctheomộtcáchnàođólàdođiềukiệnsốngcủamôitrườngxungquanhmàloàichamẹvàtổtiênxaxưacủachủngđãtồntạiởđósuốtvàithếhệ.Tôiđãtừngnhậnxétởchươngđầutiên-chỉmộtcuốncatalodàycácsựthựcmàkhôngthểđưarađượcởđâylàcầnthiếtđểchứngminhtínhxácthựccủalờinhậnxét-rằnghệthốngsinhsảnrấtdễbịảnhhưởngbởisựthayđổiđiềukiệnsốngcủamôitrườngxungquanh;vàtôichorằngđiềukiệnthayđổihaylinhhoạtcủađứaconlàdohệthốngnàybịxáotrộnchứcnăngtrongloàibốmẹ.Cáctácnhângiốngđựcvàgiốngcáicóvẻnhưbịảnhhưởngtrướckhisựkếthợptạoramộtcáthểsốngmới.Trongtrườnghợpcáccây"thểthao",chỉchồinon,màtrongđiềukiệnbanđầucủanókhôngkhácbiệtmấysovớinoãn,bịảnhhưởng.Nhưngtạisao,bởivìhệthốngsinhsảnbịxáotrộn,bộphậnnàyhaybộphậnkialạithayđổiíthoặcthayđổinhiềuthìchúngtahoàntoànkhônghiểu.Tuythế,ởđâuđóchúngtacóthểlờmờhiểu,vàchúngtacóthểcảmthấychắcchắnrằngphảicónguyênnhânnàođấygâyramồisựsaikháccủacấutrúc,chodùlànhỏ.

Độlớncủaảnhhưởngtrựctiếpcủakhíhậu,thứcăn...lênbấtkỳcáthểsốngnàogâyranhiềutranhcãi.Ántượngcủatôilàảnhhưởngdạngnày,trongtrườnghợpđộngvật,làcựckỳnhỏ,vàcólẽlớnhơnmộtchúttrongtrườnghợpthựcvật.ítnhấtchúngtacóthểkếtluậnchínhxácnhữngảnhhưởngkiểunàykhôngthểtạoranhiềusựđồngthíchnghikinhngạcvàphứctạpcủacấutrụcgiữamộtcơthểsốngnàyvớicơthểsốngkhác,thứmàchúngtanhìnthấyởkhắpnơitrongthếgiớitựnhiên.Mộtsốảnhhưởngnhỏcóthểcoilàdokhíhậuhoặcthứcăn...gâyra.ChínhvìthếôngE.Forbesnóimộtcáchtựtinlàcácloàivỏsòsốngởcựcnamvàtrongvùngnướcnôngthìthườngcómàusánghơnnhữngconcùngloàisốngxavềphíabắcvàtrongvùngnướcsâu.ÔngGouldtincácconchimthuộccùngmộtloàicómàusắcsángsủatrongvùngđiềukiệnmôitrườngsốngnhiềuánhmặttrờihơnlànhữngconsốngtrênđảohayvenbờbiển.Tươngtựnhưthếđốivớiloàicôntrùng,ôngWollasstonbịthuyếtphụcđiềukiệnsốnggầnbiểnảnhhưởngtớimàucủachúng.ÔngMoquin-Tandonđưaramộtdanhsáchcáccâykhitrồnggầnbờbiểncóládàyhơnsovớicâycùngloạitrồngởnơikhác.Tôicóthểliệtkêracáctrườnghợptươngtựkhác.

Hiệntượngcácbiếnthểcủamộtloài,khichúnglanratớivùngsinhsốngcủacácloàikhác,thườngthuđược,ởmộtmứcđộnhỏthôi,nhữngđặcđiểmcủaloàibảnđịa,phùhợpvớiquanđiểmcủachúngtalàcácloàicủatấtcảmọithểloạichỉlàcácbiếnthểnổibậtvàthườngxuyên.Dođó,loàithânsòmàchỉsốngởbiểnnhiệtđớinướcnôngthườngcómàusánghơnnhữngconsốngởvùngbiểnlạnhnướcsâu.Nhữngconchimsổngtrênlụcđịa,theonhưôngGould,sángmàuhơnnhữngconsốngởđảo.Nhữngconcôntrùngtồntạigầnbờbiển,nhưmọinhàsưutậpđềubiết,thườngcómàuxámđồng.Nhữngcâychỉsốngtrênvùngbờbiểnrấthaycóládày.Mộtngườitinvàosựsángtạoramỗiloàisẽphảinóirằngnhữngconsònày,lấylàmvídụ,đãđượcsángtạoravớimàusắctươisángtrongvùngbiểnấm;nhưngcácconsòkháccùngloàitrởnêntươimàuhơnbởisựbiếnđổikhinópháttriểnsangcácvùngbiểnấmhơnvànônghơn.

Khimộtsựbiếnđổidùítcóíchnhấtđốivớimộtthựcthểsống,chúngtakhôngthểnóimứcđộảnhhưởngtíchtụcủasựlựachọntựnhiênvàcủađiềukiệnmôitrườngsốngtừngcáilàcụthểlànhưthếnào.Chínhvìthế,nhữngngườithợđóngmóngngựahiểurấtrõcácconngựacùngloàicóbộlôngdàyvàtốthơnkhichúngsốngtrongđiềukiệnthòitiếtkhẳcnghiệthơn;songaicóthểnóitrongđiểmkhácbiệtnhưvậybaonhiêucóthểlàdocáccáthểcóbộlôngấmápnhấtgặpđiềukiệnsốngthuậnlợivàdođóđượcbảotồnquanhiềuthếhệ,vàbaonhiêulàdoảnhhưởngcủakhíhậukhắcnghiệt?Dườngnhư,khíhậucũngcóảnhhưởngnhấtđịnhtớibộlôngcủaloàiđộngvậtbốn

châncủachúngta.

Tôicóthểđưaracácvídụchothấycùngmộtbiếnthểđượcsinhratrongcácđiềukiệnsốngkhácnhaurõràngmàchúngtacảmnhậnđược;vàmặtkhác,cácbiếnthểkhácnhauđượcsinhratừcùngmộtloàitrongcùngđiềukiệnsống.Nhữngthựctếnhưvậychứngminhtínhảnhhưởnggiántiếpcủađiềukiệnsống.Mộtlầnnữa,vôsốcácminhchứngcóthểđượcđưarabởicácnhàtựnhiênhọcvềloàikhôngthayđổihoặcbiếnđổimặcdùsốngtrongkhíhậuhoàntoàntráingược,Nhưvậytôicóthểnóichắclàảnhhưởngtrựctiếpcủađiềukiệnsốnglàrấtyếu.Nhưngkhixétvềmặtgiántiếp,thìchúnglạiđóngmộtvaitròquantrọngtrongviệcảnhhưởngtớihệthốngsinhđẻ,vàdođógâyratínhbiếnđổi;sauđósựlựachọncủatựnhiênsẽtíchtụtấtcảcácbiếnđổicóíchlại,dùlànhỏ,chođếnkhichúngpháttriểnrõràngvàđángchúýđốivớichúngta.

Ảnhhưởngcủasựsửdụngvàkhôngsửdụng-Dựatrênnhữngthựctếđãđượctrìnhbàyởchưcmgđầutiên,tôinghĩchúngtakhócóthểnghingờtrongtrườnghợpđộngvậtnuôicủachúngta,mộtsốbộphậnđượcsửdụngsẽkhỏevàtora,vàmộtsốbộphậnkháckhôngđượcsửdụngsẽteođi;vànhữngthayđổidạngnàyđượcditruyềnlại.Trongthếgiớitựnhiênhoangdã,chúngtakhôngcóchuẩnmựcđểsosánh,đểdựavàođómàkếtluậnvềảnhhưởnglâudàicủaviệcsửdụngvàkhôngsửdụng;bởivìchúngtakhôngbiếtdạngthứcbốmẹ.Nhưngnhiềuđộngvậtcócấutrúccóthểđượcgiảithíchbằnghiệuứngcủaviệckhôngsửdụngchúng.NhưgiáosưOwenđãnhậnđịnh,khôngcóđiềukỳlạnàotrongtựnhiênhơnlàchimkhôngbiếtbay;thếmàvẫncóvàiconnhưthế.MộtgiốngvịtởvùngNamMỹchỉcóthểvỗcánhtrênmặtnước,vàcánhcủanótrongđiềukiệntươngtựnhưcánhcủagiốngvịtnuôiAylesbury.Donhữnggiốngchimtosốngtrênmặtđấtítbaytrừkhichạytrốnmốinguyhiểm,tôitinrằngviệctìnhtrạnghầunhưkhôngcánhcủavàiconchim,hiệnđangsốngvàđãsốngtrêncácđảoởngoàikhơixa,khôngbịđộngvậtsănmồinàođedọa,làgâyrabởiviệckhôngsửdụng.Loàichimostrictđãsốngtrêncáclụcđịavàgặpphảinhữngmốihiểmnguy,đểtránhcáchiểmhọađóthìbaykhôngphảilàphươngpháphay,chúngtựvệbằngcáchđánhtrảnóđểcóthểbảovệmìnhtrướckẻtấncôngcũngnhưbấtcứđộngvậtbốnchânnàonhỏhơn.Chúngtacóthểtườngtượngtổtiênxaxưacủaloàiostrictcóthóiquengiốngnhưcủaconchimotit,vàrằngdosựlựachọncủatựnhiêntăngkíchcỡvàtrọnglượngcủacơthểnóquanhữngthếhệkếtiếpnhau,châncủachúngngàycàngđượcsửdụngnhiềuvàcánhngàycàngítđichođếnkhichúngkhôngthểbayđược.

ÔngKirbyđãnhậnxét(vàtôiđãquansátthấyđượcđiềugiốngnhưthế)tụ

cốtcổchântrướccủanhiềuloàibọcánhứngănchấtthảithườnghaybịgãy;ôngđãkiểmtramườibảyloàitrongbộsưutậpcủabảnthânvàkhôngconnàocódấuvếtsótlại.ĐốivớiloàiOnitesapelles,tụcốtchânrấthaybịgãyđếnmứcmàngườitamiêutảchúnglàkhôngcóxương.Trongmộtsốlớpthìchúngcóchỗxươngđónhưngtrongtìnhtrạngrấtsơkhai.CònloàiAteuchushayloàibọthầnthánhcủangườiAicậpcổđại,chúnghoàntoànthiếu.ChúngtakhôngcóđủlýdođểtinsựbiếnmấtđólàdoditruyềnvàtôinêngiảithíchsựbiếnmấthoàntoàncủatụcốtcổchântrướcởloàiAteuchus,vàtìnhtrạngpháttriểnsơkhaicủaxươngđótrongmộtsốlớpkhácbằnghiệuứnglâudàiliêntụccủaviệckhôngsửdụng,kểtừthờitổtiênnó.Bờivìtụcốtcổchânhầunhưkhônglúcnàoxuấthiệnởloàibọcánhcứngănchấtthải,chúngchắcphảiđãmấttronggiaiđoạnđầucuộcsốngvìkhôngđượcloàicôntrùngnàysửdụngnhiều.

Trongmộtsốtrườnghợpchúngtacóthểdễdàngchorằngsựbiếnđổicủacấutrúclàdokhôngsửdụng,songthựcranólạihoàntoànlàdosựlựachọncủatựnhiên.ÔngWollastonđãpháthiệnramộtthựctếkỳlạlà200loàibọcánhcứngtrongsố500loàisốngtrênđảoMadeirahiệntạithiếucánhvàchúngkhôngthểbay;vàtronghaimươichínlớpđặchữu,khôngíthơnhaimươibalớpcótấtcảcácloàitrongtìnhtrạngtươngtự!Mộtsốhiệntượng,chẳnghạnnhưnhữngconbọcánhcứngởnhiềunơitrênthểgiớithườngbịthổirabiểnvàchết;vànhữngconbọởquầnđảoMadeira,nhưôngWollastonquansát,vẫnchưađượcbiếttớinhiềuchođếnkhigióngừngthổivàmặttrờichiếusáng;rằngtỷlệbọcánhkhôngcánhlớnhơnởkhuvựcmờDezertashơnlàởchínhtạiMedeira;vànhấtlàthựctếlạlùngmàôngWollastonkhẳngđịnhrấtchắcchắn,vềsựvắngmặthoàntoànnhữngnhómlớnnhấtđịnhcủaloàibọ,màởđâuđórấtđôngđúc,vànhữngnhómcóthóiquentrongcuộcsốngrấtcầnthiếtphảibay.NhữngđiềunàyđãkhiếntôitinrằngtìnhtrạngkhôngcánhcủarấtnhiềuconbọởquầnđảoMadeiralàdotácđộngcủasựlựachọntựnhiên,nhưngcộngvớicảviệckhôngsừdụng.Quahàngngànthếhệkếtiếpnhau,mỗicáthểbọmàítbaynhất,hoặclàdocánhcủachúngchưapháttriểnhoànthiệnhoặclàdolườinhác,sẽcócơhộitồntạitốtnhấtvìkhôngbịthổirangoàibiển;mặtkhác,nhữngconbọhaybaynhấtsẽthườngbịthổirabiểnnhấtvàdođóbịtiêudiệt.

NhữngconcôntrùngtrênđảoMadeira,khôngphảilàloàitìmkiếmthứcăntrênmặtđất,giốngnhưloàiColeopteravàLepidopteraănhoa,phảisửdụngcánhcủachúngđểlấyđượcthứcăn,cánhcủachúngkhônghềbịmấtđimàthậmchícòntora.Điềunàyhoàntoànphùhợpvớitácđộngcủasựlựachọntựnhiên.Bởivìkhimộtconcôntrùngmớiđếnđảođầutiên,xuhướngcủasựlựachọncủatựnhiênlàmteođihayrộngracánhcủanósẽphụthuộcvào

sốlượngnàođônghơngiữacáccáthểtồntạitrongcuộcchiếnđấuvớigióvàcáccáthểtừbỏhoặcítkhibay.Giốngnhưtrongmộttainạnđắmtàu,nhữngngườibơigiỏithìcóthểcócơhộisốngsótdobơiđượcxahơnnhưngnhữngnguờibơikémlạicũngcóthểcólợikhilựaciiọnởlạicùngcontàuđắm.

Mắtcủaloàichuộtchũivàcủanhữngloàigậmnhấmđàođấtkháclàrấtbé,vàtrongmộtsổtrườnghợpbịchelấphoàntoànbởidamặtvàlông.Tìnhtrạngcủađôimắtnàycóthểlàdolâungàykhôngsửdụngchúng,nhưngcólẽcònđượctrợgiúpcảbởisựlựachọncủatựnhiên.TạivùngNamMỹ,mộtloàigặmnhấmđàođất,loàituco-tuco,hayCtenomys,thờigianchúngởdướilòngđấtthậmchícònmiềuhơnloàichuộtchũi.TôiđãnghemộtngườiTâyBanNha,ngườithườngbắtđượcchúng,nóichắcnhưđinhđóngcộtlàchúngthườngbịmù;mộtcontôibắtsốngđượcnórõrànglàđangtrongtìnhtrạngđó,khirạchmắtnótôifháthiệnranguyênnhânlàdochứngviêmmàngnháymảt.Dochứngviêmmắtthườnggâythươngtổncholoàinày,vàdomắtkhôngphảilàthứkhôngthểthiếuđốivậtconvậthayởdướiđất,việcmắtbéđicùngvớimímắtdínhvàonhauvàlôngmọcchelấpmắtcóthểtrongtrườnghợpnàylạilàmộtlợithế;vànếulànhưvậythìsựlựachọncủatựnhiênliêntụctrợgiúpảnhhưởngcủaviệckhôngsửdụng.

Mọingườiđềubiếtrằngmộtvàiconvật,thuộcvềcáclớpkhácnhau,sốngtrongcáchangđộngvùngStyriavàKentucky,bịmù.Trongmộtsốconcuathìcuốngmắtvẫncònnhưngconmắtthìđãbiếnmất;khungđồngtửvẫncònnhưngđồngtửthìkhôngthấy.Vìchúngtakhótưởngtượngrằngconmắt,mặcdùítdùng,lạigâyhạichonhữngconvậtsốngtrongbóngtối,tôichorằngsựbiếnmấthoàntoànđólàdokhôngsửdụng.Mộttrongnhữngloàiđộngvậtmù,loàichuộthang,conmắtrấtto,vàgiáosưSillimannghĩlànóđãlấylạiđôichútkhảnăngnhìn,saumộtthờigiansốngtrongánhsáng.CùngtươngtựtheocáchnhưvậymàcánhcủanhữngconcôntrùngtrênđảoMadeirapháttriểntora,vàcánhcủanhữngconkháclạiteođibởisựlựachọncủatựnhiêncộngvớisựgippđỡcủahiệuứngkhôngsửdụng.Trongtrườnghợpcủiloàichuộthang,sựlựachọncủatựnhiêndườngnhưđểcạnhtranhvớisựmấtánhsángvàtăngkíchcỡmắt;tráilạiđốivớitấtcảcácloàikhácsốngtronghang,sựkhôngsỉdụnglànguyênnhânduynhấtgâyratìnhtrạngmùmắt.

Chúngtakhólòngtưởngtượngrađượcđiềukiệnsốnggiốngnhauhơnlàgiữacáchangnúiđávôitrongmộtkhíhậutươngtự,đểmàtheoquanniệmlàcácbàiđượctạoramộtcáchđộclậpbởivìcáchangđộngđávôiởchâuÂuvàởnướcMỹ,chúngtacóthểtrôngđợitínhtươngđồngtrongcấutrúc

vàmốiquanhệgầngũi,nhưngnhưôngSchioltevànhữngngườikhácđãnhậnxét,đâykhôngphảilàtrườnghợpđóvànhữngconcôntrùngsốngtronghangởhailụcđịakhôngquanhệgầngũivớinhaunhưngườitađãtừngdựđoándựavàobềngoàigiốngnhaucủacáccưdânkhácsốngởBắcMỹvàchâuâu.Dựatrênquanđiểmcủatôi,chúngtaphảigiảđịnhrằngđộngvậtcủanướcMỹ,banđầunhìnthấyđược,quanhiềuthếhệdicưtừthếgiớibênngoàitớingàymộtsâuhơnvàovùnghangđộngKentuckycũnggiốngnhưđộngvậtởchâuâuchuyểnvàohangnúichâuâu.Chúngtacómộtvàibằngchứngvềsựchuyểnđổithóiquennày,nhưôngSchiodteđãnhậnxét"cácconvậtkhôngkháclạlắm,chuẩnbịsựchuyểnđổitừsốngởnơisángsangnơitối.Tiếpđếntheonhữngconđượccấutạosốngởlúcchạngvạngtối;vàcuốicùnglànhữngconsốnghoàntoàntrongbóngtối".Chođếnkhimộtđộngvật,quavôsốcácthếhệ,đếnđượcnơisâunhất,sựkhôngsửdụngđãítnhiềupháhủyhoàntoànđôimắtcủanó,vàsựlựachọncủatựnhiênthườngcóảnhhưởngthayđoikhác,chẳnghạnnhưtăngchiềudàicủacầnăngtenhayxúctu,nhưlàmộtsựbùđắpchoviệcmùmắt.Bấtchấpnhữngbiếnđổinhưvậy,chúngtacóthểtrôngđợivẫntìmthấytrongcácđộngvậtsốngtronghangởnướcMỹ,mốiquanhệgầngũivớicáccưdânsốngtrênlụcđịađó,vàcácconởchâuâuvớinhữngcưdânsốngtrênlụcđịagià.ĐâylàtrườnghợpvớimộtsốđộngvậtsốngtronghangcủanướcMỹ,nhưtôiđãnghetừgiáosưDana;vàmộtloàicôntrùnghangchâuâulạiquanhệrấtgầngũivớinhữngconởnướclâncận.Chúngtarấtkhócóđượclờigiảithíchthỏađángchomốiquanhệgầngũigiữanhữngđộngvậtmùtronghangvớicácconvậtkhácsốngởhailụcđịanếudựatrênquanđiểmtầmthườngvềsựsángtạođộnglậpcủacácloài.MộtvàicưdânsốngtronghangởtrênlụcđịaMớivàlụcđịaCũlàhọhàngcủanhau,chúngtacóthểtrôngđợitừmốiquanhệnổibậtcủahầuhếtcácsảnphẩmkháccủachúng.Tôikhônghềcảmthấyngạcnhiênmộtsốđộngvậthangtrôngrấtgiốngnhau,nhưôngAgassizđãnhậnđịnhvềloàicábịmù,loàiAmblyopsis,vàcũnggiốngnhưtrườnghợpcủaloàiProteusmùliênquantớiloàibòsátởchâuâu.Tôichỉngạcnhiênlànhiềuloàisuynhượcsốngởthòicổđạiđãkhôngđượcbảotồnmặcdùsựcạnhtranhmàcácconvậtsốngtrongbóngtốigặpphảicólẽlàítkhốcliệthơn.

Sựthíchnghivớikhíhậu-Thóiquencótínhditruyềncùngvớicây,nhưtronggiaiđoạntrổhoa,lượngmưacầnthiếtđểhạtgiốngnảymầm,trongthờigianngủ...vàchúngkhiếntôimuốnnóivàilờivềsựthíchnghivớikhíhậu.Mộtđiềuhếtsứcbìnhthườnglàcácloàithuộccùnglớpsốngtrongnướcnhiệtđớivànướcgiálạnh,vànhưtôitintấtcảcácloàiđềubắtnguồntừchamẹchungduynhất,nếuquanđiểmnàylàđúngđắn,thìsựthíchnghivớikhíhậuđãphảicóảnhhưởngtrongsuốtgiaiđoạnditruyềnlâudàiliên

tục.Mọingườithườngsuynghĩrằngmỗiloàithíchnghivớikhíhậucủanơinósinhra;loàitừvùnghànđới,thậmchílàônđớikhôngthểtồntạiởvùngnhiêuđới,hoặcngượclại.Nhiềucâymọngnướckhôngthểsốngtrongvùngkhíhậuẩmthấp.Nhưngmứcđộthíchnghicủaloàivớikhíhậumàchúngsốngtrongđóđãbịnóiquálên.Chúngtacóthểsuyluậnrađiềunàydựatrênviệcthườngkhôngthểdựđoántrướccủachúngtaliệumộtloạicâynhậpkhẩucóthểtồntạitrongkhíhậucủachúngta,vàtừsốlượngcáccâycốiđộngvậtđượcmangđếntừnơiấmápvẫncóthểtrạngtốtởđây.Chúngtacólýdotinrằngcácloàitrongtựnhiênbịgiớihạnvềtầmhoạtđộngdophảicạnhtranhvớicáccáthểvàdocảsựthíchnghiđiềukiệnkhíhậunơiđó.Nhưngliệusựthíchnghithôngthườnglànguyênnhânchủđạohạnchếtầmhoạtđộngcủaloàihaykhông,chúngtacóbằngchứng,trongtrườnghợpcủamộtsốcây,trongchừngmựcnàođó,đãtrởnênquenthuộcvớicácthangnhiệtđộkhácnhauvàdođóthíchnghiđượcvớiđiềukiệnsốngmới.Câythôngvàcâyđỗquyên,mọctừhạtgiốngthuđượccủagiáosưHookertừcáccâymọcởnhữngđộcaokhácnhautrêndãyHimalaya,lạicókhảnăngchốnglạicáilạnhkhácnhau.ÔngThwaiteschotôibiếtlàôngđãquansátthấyđiềutươngtựởCeylonvàôngH.c.WatsoncũngtrôngthấyhiệntượngtươngtựởcácloàicâychâuâumangđếntừvùngAzorestớinướcAnh.Đốivớiđộngvật,tôicóthểđưaramộtsốtrườnghợpcụthểvềloàitrongquátrìnhlịchsửtồntạiđãmởrộngtầmhoạtđộngcủachúngtừnơicókhíhậuẩmhơnsangnơicókhíhậulạnhhơnvàngượclại.Songchúngtalạikhôngbiếtchắcrằngnhữngconvậtnàyhoàntoànthíchnghivớikhíhậubảnđịacủachúng,vàtrongtấtcảcáctrườnghợpthôngthường,chúngtathừanhậnđúnglànhưthế;vàchúngtacũngkhôngbiếtliệuchúngcóphảisauđómớithíchnghivớikhíhậuởnơiởmới.

Nhưtôiđãnóilànhữngđộngvậtthuầnchủngcủachúngtađãđượcngườitốicổlựachọnbởivìchúngmanglạilợiíchvàsinhsảndễdàngtrongđiềukiệnbịgiamcầm,khôngphảibởivìsauđóngườitanhậnthấychúngcókhảnăngchuyênchởhànghóađixa.Tôichorằngkhảnăngthôngthườngnhưngtuyệtvờinhấtcủacácđộngvậtthuầnchủngcủachúngtakhôngchỉlàcỏthểchịuđựngđượccáckiểukhíhậuthờitiếtkhácnhaumàcòncókhảnăngsinhsảnhoànhảo.Khảnăngnàycóthểđượcviệnrađểlậpluậnlàmộttỷlệlớncácđộngvậtkhác,hiệnđangtồntạitrongthếgiớitựnhiên,cóthểchịuđựngtốtcáckhíhậuthờitiếtkhácnhau.Songchúngtakhôngthểđẩylậpluậntrênđiquáxađểgiảithíchnguồngốccóthểcócủamộtvàiconvậtthuầnhóatừmộtvàiloàihoangdã:changhạnnhưmáucủaloàichósóihaychóhoangsốngởvùngnhiệtđớivàhànđớicólẽđãlẫnvàomáucủachónhà.Loàichuộtvàcácconcùnghọkhôngthểđượccoilàđộngvậtthuầnhóa,nhưngchúngđãđượcconngườiđưađếnkhắpnêntrênthếgiới,vàhiệntạitầm

hoạtđộngcủachúngrộnglớnhơnnhiềusovớibấtkỳloàigặmnhấmnàokhác,sốngthoảimáitrongđiềukiệnkhíhậuhànđớiởFaroephíabắcvàởFalklandsphíanam,vàtrênnhiềuđảotrongcáckhuvựcnóngnhưthiêunhưđốt.Vìvậy,tôicóthiênhướngcoisựthíchnghivớibấtkỳloạikhíhậuđặcbiệtnàolàkhảnăngbiếnđổilinhhoạtbẩmsinhtrongthểtrạngcủađasốcácconvật.Theoquanđiểmnày,khảnăngtồntạitrongcáckhuvựckhíhậukhácbiệtnhấtcủaconngườivàđộngvậtthuầnhóa.Nhữngthựctếnhưlàtổtiêncủavoivàtêgiáccókhảnăngchốngchọilạivớikhíhậubănggiá,tráilạinhữngconvoivàtêgiáchiệntạilạisốngtấtcảởvùngnhiệtđớivàtiểunhiệtđới,chúngkhôngnêncoiđấylàđiềulạlùngmànêncoiđóchỉlànhữngbằngchứngvềtínhlinhhoạtcủathểtrạngkhiconvậtsốngtrongđiềukiệnmới.

Sựthíchnghivớikhíhậucủamộtloàivớibấtcứkhíhậulạnàolàbaonhiêunhờvàotínhcách,baonhiềunhờvàosựlựachọncủatựnhiênvàbaonhiêunhờvàocảhaicáikếthợplạivẫnlàmộtcâuhỏichưacólờigiảiđáp.Tôitinchắclàtínhcáchcóảnhhưởngnhấtđịnh,dựavàosựsosánhvàdựavàocảcôngtrìnhnghiêncứunôngnghiệp,thậmchícảbáchkhoatoànthưcủangườiTrungHoacổđạicónóiphảihếtsứccẩnthậnkhichuyểnmộtconvậtsangnơiởmới.Doconngườiítcókhảnănglựachọnđượcnhiềugiốngvàtiểugiốngvớithểtrạngđặcbiệtthíchhợpvớikhuvựcsinhsốngcủachúngnhưthế:điểunàycốnghĩakếtquảlàphảidothóiquen.Mặtkhác,tôikhôngthấycólýdogìđểnghingờlàsựlựachọntựnhiênluôncóxuhướnggiữlạinhữngcáthểmàđượcsinhracóthểtrạngthíchhợpnhấtvớinướcbảnđịa.Trongcácbàiviếtvềđủloạichùđềcâytrồng,ngườitanóicónhữngbiếnthểnhấtđịnhchịuđựngđượcđiềukiệnkhíhậunàođótốthơnnhữngbiếnthểkhác:điềunàyđượcminhchứngrõràngtrongcáctácphẩmđượcxuấtbảnởMỹvềhoaquả,trongđó,cácnhànôngnghiệphọckhuyênngườinôngdânnêntrồngcâynàyởvùngbắcvàcáccâykiaởvùngNam;vàdođasốcácbiếnthểnàymớixuấthiện,nhữngkhácbiệttrongthểtrạngcủachúngkhôngthểlàdothóiquen.TrườnghợpcủacâychèatisốởJerusalemmàkhôngbaogiờđượcnhânbảntừhạtgiốngvàdođỏkhôngcóbiếnthểmới,đãtừngpháttriển-bởivìhiệntạinórấtmềmmạivàchưabaogiờnócóđượcsựmềmmạinhưvậy.Điềunàychứngtỏsựthíchhợpvớiđiềukiệnkhíhậukhôngthểlànguyênnhân!Cũngtrườnghợpcủacâyđậutâythườngđượcdẫnravớimụcđíchtươngtự,nhưngcỏtínhthuyếtphụccaohơn;nhưngchođếnkhimộtaiđógieohạtđậutây,quarấtnhiềuthếhệsớmđếnmứcmàmộttỷlệlớnchúngbịcáilạnhpháhủy,vàsauđóthusốhạtítỏicònlạicẩnthậnkhôngđểxảyrasựlaigiốngngẫunhiên,vàsauđóthunhữnghạtgiốngtừcáccâyconnày,cùngvớisựcẩntrọngtươngtự.Thínghiệmnàychưahềđượctiếnhành.Chúngtakhôngnêngiảđịnhkhôngcó

sựkhácbiệtnàotrongthểtrạngcủacâyđậutâycontừngxuấthiệnbởivìđãcómộtcuốnsáchxuấtbảnnóicựckỳlàkhókhănđểmộtsốcâyconxuấthiệnsovớicáccâykhác.Nóitómlại,tôinghĩchúngtacóthểkếtluậnrằngthóiquen,sửdụngvàkhôngsửdụngởmộtsốtrườnghợpđóngvaitròcựckỳquantrọngtrongsựthayđổicủathểtrạngvàcấutrúccủanhiềubộphậnkhácnhau:rằngtácđộngcủaviệcsửdụngvàkhôngsừdụngthườngkếthợpvới,vàđôikhibịvượttrội,sựlựachọncủatựnhiêncủasựkhácbiệtbẩmsinh.

Mốiquanhệtrongtăngtrưởng-tôihàmýkhisửdụngthuậtngữnàylàtoànbộtổchứcgắnkếtchặtchẽvớinhautrongsuốtquátrìnhtăngtrưởngvàpháttriểntớimứckhisựbiếnđổinhỏcủamộtbộphậnxuấthiệnvàđượctíchtụlạibởisựlựachọncủatựnhiên,thìcácphầnkháccũngbiếnđổi.Đâylàmộtchủđềrấtquantrọngvàkhôngđượchiẹuđúngđắnnhiềunhất.Trườnghợpcụthểnhấtlànhữngbiếnđổitíchtụchỉmanglạilợiíchchoconấutrùngsẽ,chúngtacóthểkếtluậnnhưvậy,ảnhhưởngtớicấutrúccủanókhitrưởngthành;cũngtưomgtựnhưthế,bấtcứsựmấtcânđốinàoảnhhưởngtớiphôithaigiaiđoạnđầuđềuảnhhưởngnghiêmtrọngtớitoànbộtổchứccủacontrưởngthành.Mộtvàibộphậncủacơthểkhátươngđồngvớinhau,vàtạigiaiđoạnphôithaibanđầu,giốngnhau,dườngnhưchịutácđộngcủasựbiếnđổitươngđồng:chúngtanhậnthấyđiềunàytrongphầntráivàphầnphảicủacơthểbiếnđổitươngtựnhau;chântrướcvàchânsau,thậmchíởcảởquaihàmvàcácchibởivìhàmdướingườitachorằngđồngdạngvớichi.Tôihoàntoàntintưởngxuhưởngnàybịđiềuchỉnhítnhiềubởisựlựachọncủatựnhiên:dovậymộtgiađìnhhươuđựctrưởngthànhđãtừngtồntạivớimộtcáigạcchỉởmộtbênvànếuđiềunàylàcóíchđốivớicongiốngthìnócóthểđãđượcsựlựachọncủatựnhiênbancho.

Nhưmộtsốhọcgiảđãnhậnxét,cácphầntươngđồngthườngcóxuhướnggắnvớinhau;hiệntượngnàythườngđượctìmthấyởnhữngcâykỳdị,vàchẳngcógìphổbiếnhơnlàsựtụhộicủacácbộphậntươngđồngtrongcáccấutrúcbìnhthường,nhưlàsựtậphợpcánhhoacủatrằnghoatrongmộtốnghoa.Cácphầncứngcóvẻnhưảnhhưởnghìnhdángcủabộphậnmềmgắnkếtvào.Mộtsốnhànghiêncứutinlàtínhđadạngcủahìnhdạngcủakhungxưomgchậuởcácconchimgâyratínhđadạngtronghìnhdạngtrongquảcậtcủachúng.Nhữngngườikhácnghĩlàhìnhdángcủaxươngchậucủangườimẹảnhhưởng,thôngquaáplực,hìnhdángđầucủađứatrẻ.Đốivớiloàirắn,theonhưôngSchlegel,hìnhdạngcủacơthểvàcáchnuốtquyếtđịnhvịtrínhữngbộphậnnộitạngquanừọngnhấtcủachúng.Tínhchấtcủamốiquanhệtươngquannàylàkhákhóhiểu.ÔngM.I.Geoíĩroyđãphátbiểurõlàmộtsốbấtcânxứngnhấtđịnhrấtthườnghay,trongkhinhữngbất

cânxứngkháchiếmkhitồntạicùngnhaumàchúngtakhôngbiếtlýdotạisao.Điềugìcóthểkỳlạhơnlàmốiquanhệgiữamắtmàuxanhvàtìnhtrạngbịđiếcởloàimèo,vàmàucủađồimồicái,châncólôngvàdavớingóntẽrabênngoàicủachimbồcâu,vàsựxuấthiệnítnhiềulôngtơởconchimmớirađờivớimàubộlôngtrongtươnglai;haymộtlầnnữa,mốiquanhệgiữalôngvàrăngcủachókhônglôngThổNhĩKỳ,mặcdùtínhtươngđồngởđâypháthuyảnhhưởng?Xétnhữngtrườnghợpsauvềmốitươngquantăngtrưởng,tôinghĩnókhócóthểlàdongẫunhiên.Nếuchúngtachọnrahainhómđộngvậtcóvúmàcólớpdakỳlạnhất,vizCetacea(cávoi)vàEdentata(contatu...)nhữngconnàytươngtựthếcóbộrăngvôcùngđặcbiệt.

Tôikhôngtìmthấymộttrườnghợpnàophùhợphơnchứngtỏtầmquantrọngcủacácquyluậtquanhệtươngquantrongviệcbiếnđổicáccấutrúcquantrọng,độclậpvềchứcnăngvàdođóvềsựlựachọncủatựnhiênhơnlàtrườnghợpcủanhữngkhácbiệtgiữahoabêntrongvàhoabênngoàitrongcáccâyhìnhtán.Mọingườiđềubiếtsựkhácnhautronghoaphíangoàicủacụmhoađầuvàhoanhỏtrungtâm,vídụnhưcủahoacúc.Vàsựkhácbiệtnàythườngđikèmvớisựloạibỏbớtvàibộphậncâyhoa.Nhưngởmộtsốcâyhoahạtgiốngcũngkhácbiệtcảvềhìnhdángvàđườngvânthậmchícảbầunhụyvớinhữngphầncóthểtiếpcậnđược,nhưđãđượcôngCassinimiêutả.Nhữngkhácbiệtnày,nhưmộtsốhọcgiảphátbiểu,làdoáplực.Vàhìnhdángcủahạtgiốngtronghoacontỏatiaủnghộquanđiểmnày.NhưngtrongtrườnghợpcủatrằnghoacủaloàiUmbellierae,nhưtiếnsỹHookerđãnóivớitôilàkhôngcócáchnào,đổivớicácloàicóđầuhoađôngđúcnhấtthìhoabêntrongvàhoabênngoàithườngrấthaykhácbiệt.Ngườitacóthểnghĩlàsựpháttriểncủanhữngcánhhoabênngoàibằngcáchhútchấtdinhdưỡngcủacácbộphậncủacâyhoakhácđãgâyratìnhtrạngchếtyểucủachúng.NhưngtrongmộtsổhoaCompositaecómộtsựkhácbiệttronghạtgiốngcủahoanhỏbêntrongvàbênngoàimàkhôngcósựkhácbiệtnàotrongtrằnghoa.Cólẽlàvàiđiểmsaikháccóthểcómốiliênquanvớivàikhácbiệttrongdòngchảycủachấtdinhdưỡngtớiphầntrungtâmvàbênngoàihoa;chúngtaítnhấtbiếtrằngtrongcácbônghoakhôngbìnhthường,nhữngbônggầntrụcnhấtthườnghaybịảnhhưởngnhấtbởisựthayđổicấutrúc,vàtrờnênbìnhthường.Tôixinnóithêm,nhưmộtvídụcủađiềunàyvàcủatrườnghợpđángkinhngạcvềmốiquanhệtươngquan,rằngtôigầnđâyđãquansátđượcởmộtsốcâyquỳthiêntrúctrongvườn:bônghoatrungtâmcủacụmhoathườngmấtnhữngvếtcómàutốihơntronghaicánhhoabêntrên;vàrằngkhiđiềunàyxuấthiệnthìtuyếtmậtdínhvàobịmấtđi.Khimàunàykhôngxuấthiệnởmộttronghaicánhhoabênữên,thìtuyếtmậtchỉbịngắnđinhiềuchứkhôngbiếnmất.

Xétvềsựkhácbiệttrongtrằngcủanhữngbônghoatrungtâmvàbênngoàicủaphầnđầuhaytán,tôikhônghềcảmthấychắcchắnrằngýkiếncủaôngC.C.Sprengellàhoacontỏatiađóngvaitròthuhútcácconcôngtrùng,màtácnhâncủanócựckỳcólợichosựsinhsảncủacáccâythuộchọnày,làbịcườngđiệuquámứcnhưnóbanđầucóvẻnhưthế.Vànếunócólợinhưthế,sựlựachọncủatựnhiênsẽthựcthinhiệmvụcủamình.Nhưngkhixétđếncácđiểmkhácbiệttrongcấutrúcbêntrongvàbênngoàicủacáchạtgiống,cáimàthườngkhôngliênquangìtớibấtkỳkhácbiệtnàotrongbônghoa,dườngnhưlàkhôngthểnàochúngcóthểcólọichobônghoaởbấtkỳkhíacạnhnào;ấyvậymàđốivớiloàihoahìnhtán,nhữngđiểmkhácbiệtnhưthếlạicựckỳquantrọng-cáchạtgiốngtrongmộtvàitrườnghợp,theonhưôngTausch,làhạtgiốngthẳngtronghoabênngoàivàrỗngtronghoatrungtâm-ôngDeCandolleđãthiếtlậpnhánhchínhcủanhómtrêncáckhácbiệttươngtự.Dovậychúngtathấylànhữngbiếnđổicủacấutrúc,đượcđánhgiábởicácnhàhệthốnghọclàcógiátrịtolớn,cóthểhòantoànlàdonhữngquyluậtchưađượcbiếttớicủasựtăngtrưởngcânxứng,vàkhônghềcóíchtýgìcholoài,nhưnhữnggìchúngtabiếtđượcchođếnnay.

Chúngtathườnghaysailầmgánchomốiquanhệtăngtrưởng,nhữngcấutrúcthôngdụngtrongtoànbộcácnhómcủaloài,màthựcralàdosựditruyền.Bởivìloàitổtiêncóthểđãthuđượcmộtbiếnđổitrongcấutrúccủanónhờvàosựlựachọncủathiênnhiên,vàquahàngngànthếhệ,tiếptụccóđượccácbiếnđổiđộclậpkhác;vàhaidạngbiếnđổinày,saukhiđãđượctruyềnlạichotoànbộnhómconcháuvớithóiquenkhácbiệt,mộtcáchtựnhiênthườngđượcmọingườinghĩlànhấtđịnhcómốitưomgquanởmặtnàođó.Vìthếmộtlầnnữa,tôikhôngnghingờlàmộtvàimốitưomgquanrõràng,xuấthiệnởtấtcảnhóm,làhoàntoànchỉdosựlựachọncủatựnhiêntácđộng.VídụnhưôngAlph.DeCandolleđãnhậnxétlànhữnghạtgiốngcócánhkhôngbaogiờđượctìmthấytrongquảkhôngmở:tôixingiảithíchquyluậtnaythôngquathựctếlànhữnghạtgiốngnàykhôngthểdầndầntrởnêncócánhthôngquasựlựachọncủatựnhiên,trừtrườnghợpquàmở;nhưthếtứclànhữngcáthểcâychoracáchạtgiốngthíchhợphơnmộtchútđểgiócóthểđưađixahơn,cóthểcóđượclợithếsovớicâysinhrahạtgiốngkémphùhợphơnđểgióđưađi.Vàquátrìnhnàykhôngthểdiễnrađốivớicácquảkhôngmở.

HaiôngGeoffroyvàGoetheđãđềxuất,cũngtrongkhoảngthờigantưomgtự,quyluậtvềsựbùtrừcủahọhaysựcânbằngtrongtăngtrưởng;haynhưôngGoetheđãphátbiểu:"Đểsửdụngđượcmộtbên,tựnhiênphảitiếtkiệmbêncònlại."Tôinghĩquyluậtnàyđúngvớinhữngconvậtthuầnhóacủachúngtatrongmộtchừngmựcnàođó:nếunguồnchấtdinhdưỡngchảytới

mộtbộphậnhaymộtcơquanquánhiều,thìnóhiếmkhi,ítnhấtlànhưvậychảythừathãitớiphầnhaybộphậnkhác;dovậychúngtakhócóthểépmộtconbòcáivừachonhiềusữavừabéora.Nhữngbiếnthểgiốngnhaucủacâycảibắpkhôngchodưthừacácbộláđầydinhdưỡngvàsốlượngthừathãicáchạtgiốngchứatinhdầu.Khihạttrongquảcủachúngteođithìquảđótrởnêntoravàgiàudinhdưỡnghơn.Đốivớicáccongiacầmcủachúngta,chùmlônglớncủachúnghayđikèmvớimàobéđi,vàbộrâurậmrạpkèmvớiyếmthịtteonhỏ.Cònvớinhữngconvậtsốngtrongtựnhiên,chúngtakhócóthểkhẳngđịnhlàquyluậtnàycũngđủngvớitấtcảsốchúng;nhưngnhiềungườicókhảnăngquansáttốt,nhấtlàcácnhàthựcvậthọc,tinvàotínhđủngđắncủaquyluậtnày.Tuynhiênởđâytôikhôngđưaramộtvídụnàobởivìtôikhôngbiếtcáchnàođểphânđịnhrànhrọtgiữacácảnhhưởng,mộtmặt,củasựlựachọncủatựnhiênhoặclàcủasựkhôngsửdụnghoặclàsựkếthợphainhântốnày,và,mặtkhác,ảnhhưởngcủadòngchảychấtdinhdưỡng.

Tôicũngnghingờlàmộtvàitrườnghợpcủasựbùtrừđãđượcnóitới,vàtươngtựnhưvậymộtsốthựctế,cóthểbịgộplạidướimộtnguyênlýchunghơn,đólàsựlựachọncủatựnhiênđangtiếptụccốgắngthugọnmọiphầncủabộmáytổchức.Nếutrongđiềukiệnsốngthayđổi,mộtbộphậnhữuíchtrởnênkémhữuíchhơn,thìsựlựachọncủatựnhiênsẽgâyrasựthunhỏcủanó,dùkhôngđángkể,bởivìnósẽcólợichocáthểdokhôngbịlãngphíchấtdinhdưỡngvàobộphậnkémhữuíchdạngđó.Nhờvậymàtôicóthểhiểuđượchiệntượngmàđãlàmchotôingạcnhiênxemxétđộngvậtloàichântơ,vàngoàirarấtnhiềuvídụtươngtựcóthểđưara.Vídụvềloàichântơ:Khimộtconchântơsốngkýsinhănbámtrênmộtcơthểchủvànhờđóđượcbảovệ,nóítnhiềumấtđihoàntoànvỏbọccủanóhaybộgiáp.ĐâycũnglàtrườnghợpcủaconIblađực,vàcảcủaProteolepas'.bởivìbộgiápcủatấtcảconchântơkhácđềubaogồmbabộphậncựckỳquantrọngnằmởkhuvựcphíatrướccủađầuvàchúngđãpháttriểnrấtmạnhmẽ,vàcócảhệthầnkinhvàdâycơchủ.NhưngtrongconProteolepassốngkýsinhvàđượcbảovệ,toànbộphầnphíatrướccủađầubịteođixuốngchicònmộtnhúmbámvàoăng-ten.Giờđây,việcmấtđicấutrúclớnvàphứctạp,gâyrabởisựvôdụngkhiconProteolepassốngkýsinhlạilàmộtlợithếquyếtđịnhđốivớimỗicáthểkếtiếpnhaucủaloài;bởivìtrongcuộcđấutranhsinhtồnmàmọiđộngvậtphảiđốimặt,mỗicáthểcủaProteolepascócơthểtốthơnđểbảovệbảnthânnhờvàoviệcítchấtdinhdưỡngbịlãngphívàocáccấutrúcnayđãtrởnênvôích.

Chínhvìthếtôikhẳngđịnhlàsựlựachọncủatựnhiênlúcnàocũngsẽthànhcôngtrongviệcgiảmvàloạiđinhữngphầncủatổchứcngaykhichúngtrở

nênkhôngcầnthiết,màkhônghềgâyra,bởibấtcứcáchnào,nhữngphầnkhácpháttriểnlớnlênởmứcđộtươngứng.Vàngượclại,sựlựachọncủatựnhiênluônluôncókhảnănghoànhảopháttriểnbấtkỳcơquannàomàkhôngnhấtthiếtphảibùlạibàngviệcgiảmcácbộphậnkhácđi.

Nócóvẻnhưlàmộtquyluật,nhưôngIs.GeoffroyStHilaiređãnhậnxét,cảtrongbiếnthểvàloài,khibấtkỳphầnhaybộphậnnàobịlặpđilặplạinhiềulầntrongcấutrúccủacùngmộtcáthể(nhưlàcộtsốngcủaloàirắnhaynhịhoacủahoanhiềunhịđực),sốlượngsẽbiếnđổi;tráilạisốlượngcủacùngbộphậnhaycơquan,khinóítxuấthiện(vềmặtsốlượng),làbấtbiến.Cũngtácgiảđóvàmộtsốnhàthựcvậthọccònđixahơnnữakhinóinhữngbộphậnphứctạpcũngdễchịusựbiếnđổitrongcấutrúc.Bởivì"sựlặplạimangtínhsinhdưỡng",nhưcáchdiễnđạtcủagiáosưOwen,dườngnhưlàmộtdấuhiệucủatổchứcthấp.Nhậnxéttrênhìnhnhưcómốiliênquantớiýkiếnchungnhấtcủacácnhàtựnhiênhọc:nhữngcơthểsốngcótổchứcđơngiảntrongtựnhiênthìbiếnđổinhiềuhơnlànhữngcơthểsốngcótổchứccao.Tôihàmýsựthấptrongtrườnghợpnàycónghĩalàvàiphầncủatổchứckhôngđượchoặcítđượcchuyênmônhóa;vàkhimàcùngmộtphầnthựchiệnnhiềuchứcnăng,chúngtacóthểhiểutạisaonóhaybiếnđổi,vàtạisaosựlựachọncủatựnhiênduytrìhoặcloạibỏmỗisựsaikhácnhỏcủadạngítcẩnthậnhơnlàkhiphầnđóchỉthựchiệnmộtchứcnăngduynhất;tươngtựnhưmộtcondaodùngđểcắtđủmọithứsẽcóthểởbấtcứhìnhthùnàotrongkhimộtcôngchỉdùngchovàiđốitượngnhấtđịnhsẽnênchỉcómộtsốhìnhdángcụthể.Chúngtakhôngnênbaogiờđượcquênlàsựlựachọncủatựnhiêncóthểtácđộnglênmỗiphầncủamỗicơthểsổng,chỉthôngquavàcholợiíchcủanó.

Nhữngphầnchưahoànthiện,cònđơnsơ,nhưmộtsốnhànghiêncứunói,vàtôitinlàđúng,cóxuhướngbiếnđổilớn.Chúngtasẽcònquaytrởlạichủđềchungvềcáccơquanđơngiảnvàbịthuichột;vàởđâytôichixinnóirằngtínhbiếnđổicủachúngdườngnhưlàdosựvôdụngcủachúng;vànhờđólàdosựlựachọncủatựnhiênkhôngcóquyềnnăngkiểmsoátnhữngsaikháctrongcấutrúccủachúng.Nhưvậynhữngbộphânthôsơhoàntoànlàdocácquyluậttăngtrưởngkhácnhautácđộnglên,doảnhhưởngcủasựkhôngsửdụngtrongthờigiandàiliêntụcvàdoxuhướngquaytrởlạiđặctínhtổtiên.

Mộtbộphận,trongbấtkỳloàinào,pháttriểnmộtcáchhayởmộtmứcđộđặcbiệt,sovớibộphậnđóởtrongcácloàihọhàng,cỏxuhướngbiếnđỗilớn-Vàinămtrướcđây,tôicảmthấyrấtngạcnhiêntrướcmộtlờinhậnxétgầngiốngnhưtrên,đưarabởiôngWaterhouse.TôicũngsuyluậnratừsựquansátcủagiáosưOwenvềchiềudàicánhtaycủaconourang-outan,dựa

vàothựctếnàyôngcũngđitớikếtluậntươngtự.Chúngtahầunhưkhôngcóhyvọngthuyếtphụcđượcbấtcứaitinvàotínhđúngđắncủakếtluậntrênnếukhôngđưaramộtdanhsáchdàicácbằngchứngmàtôiđãthuthậpđược.Đángtiếclànhữngbằngchứngnàykhôngcóchỗđểcóthểđưaraởđây.Tôichỉcóthểnóilênsựđồngtìnhcủatôi:nólàquyluậtcótínhtổngquátcao.Tôinhậnthứcđượcnhữngnguyênnhângâyralỗilầm,nhưngtôihyvọngđãtínhtoánkỹcàngnhữnglỗilầmđó.Chúngtanênhiểulàquyluậtnàykhôngphảicóthểápdụngchomọibộphậnmàthườngchỉápdụngchobộphậnđãpháttriểnkhiđemsosánhvớibộphậntưomgtựcủaloàihọhàng.Dođó,cánhcủacondơilàmộtcấutrúckhácthườngnhấttronglớpcácloàiđộngvậtcóvú;nhưngquyluậtởđâykhôngápdụngđược;bởivìcótoànbộmộtnhómdoicócánh.Quyluậtchiđúngkhimàmộtloàidơinàođócócánhpháttriểntheocáchđặcbiệtnếuđemsosánhvớicácloàikháccùngchi.Quyluậtnàyrấtđúngvớitrườnghợpcủacácđặcđiểmvềgiớithứcấp,khithểhiệnratrongbấtcứcáchbấtbìnhthườngnào.Thuậtngữ,cácđặcđiểmvềgiớithứcấp,đượcsửdụngbởiôngHunter,ápdụngchocácđặcđiểmgắnvớimộtgiớitính,nhưngkhôngliênquantrựctiếptớiảnhhưởngcủasựsinhsản.Quyluậtápdụngđượcchoconđựcvàconcái;nhưngdoconcáihiếmkhichoracácđặcđiểmvềgiớithứcấpđángchúý,nênnóítđượcápdụngđốivớichúng.Việcquyluậtrấtdễdàngápdụngđượctrongmộtsốtrườnghợpvềcácđặcđiểmvềgiớithứcấpcólẽlàdotínhbiếnđổilớncủacácđặcđiểmnày,dùcóhaykhôngthểhiệnratrongcáchkhácthườngmàtôiítnghingờ.Nhưngviệcquyluậtcủachúngtakhôngbịgiớihạnchỉvớicácđặcđiểmvềgiớithứcấpđượcthểhiệnrõràngtrongtrườnghợpcủaloàichântơlưỡngtính;vànóithêmlàtôirấtchúýtớilờinhậnxétcủaôngWaterhousetrongkhinghiêncứunhómnày.Tôiđãđiđếnkếtluậnchắcchắnrằngquyluậthoàntoànđúngvớiloàichântơ.Trongcáctácphẩmtới,tôisẽđưaramộtbảndanhsáchcáctrườnghợpđángchúý;ởđâyxinđưasơquamộtvídụminhhọabởivìnóchothấytầmápdụngrộngnhấtcóthểđượccủaquyluật.Vantimcónắpcủaloàilôngtơkhôngcuống(cácconhàuđá),trongmọinghĩacủatừ,làcấutrúcrấtquantrọng;vàchúngcựckỳítkhácnhauthậmchítrongcácchikhácnhau;nhưngtrongvàiloàicùngmộtchi,Pyrgoma,nhữngvannàythểhiệnsựđadạngvôcùng:nhữngvantươngđồngtrongcácloàikhácnhauđôikhihoàntoàncóhìnhdạngkhácbiệt;vàkhốilượngbiếnđổitrongcáccáthểcủavàiloàilớntớimứcmàkhônghềquákhinóirằngcácbiếnthểkhácnhaunhiềutrongcácđặcđiểmcủanhữngvantimquantrọngnàyhơnlàcácloàikháccủacácchiriêngrẽ.

Donhữngconchimsổngởmộtnướcbiếnđổiởmứcđộcựcnhỏ,tôiđãrấtchúýtớichúngvàtôicảmthấyquyluậtcũngđúngvớilớpnày.Tôikhôngthểchứngminhnỏcũngđúngvớicâycối,vàđiềunàysẽlàmlunglay

nghiêmtrọngniềmtincủatôivàotínhxácthựccủaquyluậtnếutínhbiếnđổilớncủacâykhônglàmchúngtagặpnhiềukhókhănđểsosánhmứcđộtươngđốicủatínhbiếnđổi.

Khichúngtanhìnthấybấtcứphầnhaycơquannàocủabấtkỳloàinàopháttriểntheocáchhaymứcđộđặcbiệtđángchúý,mộtsuydiễntươngđốiđúnglànórấtquantrọngđốivớiloàiđó;tuyvậybộphậnđótrongtrườnghợpnàylàcỏxuhướngchịusựbiếnđổi.Tạisaolạilànhưvậy?Nếudựavàoquanđiểmmỗiloàiđượctạoramộtcáchđộclập,vớitấtcảcácbộphậncủachúngnhưchúngtathấyhiệnnay,tôikhôngthểtìmralờigiảithích.Nhưngnếudựavàoquanđiểmcácnhómloàiđãbắtnguồntừcácloàikhác,vàđượcsựlựachọncủatựnhiêncảibiến,tôinghĩchúngtasẽcómộtchútánhsáng.Đốivớicácconvậtthuầnchủngcủachúngta,nếutấtcảcácphầnhaytoànbộconvậtbịbỏqua,vàkhôngsựlựachọnnàođượcápdụng,phầnđó(vídụnhưmàocủacongàDorking)haytoànbộcongiốngsinhrasẽngừngkhôngcómộtđặctínhgầnđồngbộnữa.Congiốngnàysauđósẽcóthểnóilàbịthoáihóa.Trongcácbộphậnthôsơ,vàtrongnhữngbộphậnítđượcchuyênmônhỏavìbấtcửlýdocụthểnào,vàcólẽlàtrongnhómđahìnhdạng,chúngtabắtgặptrườnghợptựnhiêngầnnhưtươngtự.Bởivìđốivớinhữngtrườnghợpkiểuthế,sựlựachọncủatựnhiênđãkhôngvàkhôngthểgâytácđộngvàdođóbộphậnnàyđểchotựdobiếnđổi.Nhưngởđâyđiềumàchúngtaquantâmhơnchínhlàtrongcácsảnphẩmthuầnhóacủachúngtanhữngđiểmnày,màhiệnnayđangthayđổirấtnhanhdướitácđộngcủasựlựachọnliêntục,cũngrõràngchịusựthayđổi.Hãyxemcáccongiốngchimbồcâu:thậtlàmộtkhốilượngkhổnglồcácđiểmsaikháctrongmỏcủacácconchimbồcâunhàolộnkhácbiệt,trongmỏvàyếmthịtcủacácconchimbồcâuđưathư,trongdángđivàđuôicủachimbồcâuđuôiquạt...nhữngđiềunàyhiệnđangthuhútsựchúýcủanhữngngườisưutầmchimbồcâunướcAnh.Thậmchílàtrongtiểuloài,nhưlàtronggiốngchimbồcâunhàolộnmặtngắn,mọingườigặpnhiềukhókhănđểnhângiốngchúnggầnđạttớisựhoànhảo,vàthườngthìnhữngconchimđượcsinhracósựkhácbiệtlớnsovớitiêuchuẩn.Chúngtacóthểnóichuẩnxáclàđangcómộtcuộcđấutranhliêntụcdiễnragiữa,mộtbên,làxuhướngquaytrởlạiđặcđiểmcủacácbiếnthểítđượcchỉnhđổi,cũngnhưtấtcảcácxuhướngbẩmsinhtiếntớitínhbiếnđổixahơncủamọiloại,và,vớimộtbên,sứcmạnhcủasựlựachọnthườngxuyênđểgiữgiốngthựcsự.vềdàihạn,sựlựachọnsẽlàkẻchiếnthắngcuốicùngvàchúngtakhôngtrôngđợiviệcthấtbạinhângiốngmộtconchimcócấutrúcđơngiảnnhưlàmộtconchimnhàolộnthôngthườngtừmộtgiốngchimmặtngắntốt.Nhưngkhimàsựlựachọnđangdiễnranhanhchóng,ngườitacóthểluônluôntrôngđợitínhbiếnđổilớntrongcấutrúcchịusựthayđổi,gâyrabởisựlựachọncủaconngười,đôi

khigắnliềnvớimộtgiớitínhnàyhơnlàgiớitínhkia,bởinhữngnguyênnhânmàchúngtavẫnchưabiếttới,thườnglàvớiloàigiốngđực,nhưlàyếmthịtcủachimbồcâuđưathưvàdiềuphìnhtocủachimbồcâudiềuto.

Bâygiờchúngtahãyđếnvớitựnhiên.Khimộtphầnpháttriểntheocáchcựckỳđặcbiệttrongbấtcứloàinào,sovớicácloàikhácthuộccùngchiđó,chúngtacóthểkếtluậnlàphầnđóđãtrảiquanhữngbiếnđổivôcùnglớnkểtừgiaiđoạnloàiđótáchrakhỏitổtiênchungcủachiđó.Giaiđoạnnàyhiếmkhixaxôixéttrênbấtcứmứcđộnàobởivìloàirấtítkhitồntạihơnmộtthờikỳđịachất.Nhữngbiếnđổivôcùnglớnnhưthểngụýtínhbiếnthiênlớnlạthườngvàliêntụctrongthờigiandài,liêntụcđượcsựlựachọncủatựnhiêntíchlũyvìlợiíchcủaloài.Nhưngdotínhbiếnđổicủacácphầnhaybộphậnpháttriểnđặcbiệtlàvôcùnglớnvàliêntụctrongmộtthengiandàimàlạichỉtrongvònggiaiđoạnkhôngquádài,nhưlàquyluậtchung,chúngtacólẽsẽvẫntrôngđợitìmthaytínhbiếnthiênlớnhemtrongnhữngphầnnhưthếkhisosánhvớicácphầnkháccủatổchức,nhữngphầnhầunhưkhôngthayđổitrongmộtgiaiđoạndàihem.Vàtôitinđâyđúnglànhưvậy.Tôikhôngthấycólýdogìđểnghingờrằngcuộcđấutranhgiữamộtbênlàsựlựachọncủatựnhiênvớimộtbênlàxuhướngquaytrởlạivàtínhbiếnđổitheothờigiansẽngừnglại;vàrằngđasốcácbộphậnphátưiểnkhácthườngcỏthểbịgiữkhôngbiếnđổinữa.Vìvậykhimộtbộphận,chodùbấtbìnhthường,đượcditruyềnlạitrongđiềukiệngầnnhưnguyêntrạngchonhiềuconcháubiếnđổi,giốngnhưtrườnghợpcánhcủacondơi,theonhưlýthuyếtcủatôi,nóphảiđãtồntạitrongmộtgiaiđoạncựckỳdàitrongtìnhtrạnghầunhưkhôngđổi;vàdođónókhônghềbiếnđổinhiềuhơncáccấutrúckhác.Chínhlàtrongcáctrườnghợpmàsựbiếnđổikhágầnđâyvàvôcùnglớnchúngtaphảitìmratỉnhbiếnđổicóthểsinhra,nhưtacóthểgọinónhưvậy,hiệnvẫntồntạiởmứcđộcao.Bởivìtrongtrườnghợpnày,tínhbiếnđổisẽhiếmkhichođếnnayđãbịấnđịnhlạibởisựlựachọnliêntụccủacáccáthểbiếnđổitheovàmứcđộcáchđòihỏi,vàbởisựloạibỏliêntụcnhữngcáthểcóxuhướngquaytrởlạiđiềukiệntrướcđóvàítbiếnđổi.

Nguyênlýđượcbaogồmtrongcáclờinhậnxétnàycóthểđượcmởrộng.Mọingườiđềubiếtnhữngđặctínhcụthểbiếnđổinhiềuhơnđặctínhchi.Tôisẽgiảithíchđiềunàybằngmộtvídụđơngiản.Nấuloàinàođótrongmộtchilớncủacâycónhữngbônghoamàuxanhvàloàikháccóhoamàuđỏ,màusắcsẽchỉlàđặcđiểmriêngbiệtvàsẽchẳngcóaingạcnhiênnếumộtcâyhoamàuxanhchuyểnhóathànhmộtcâyhoamàuđỏhoặcngượclại;nhưngnếutoànbộloàicóhoamàuxanh,thìđặcđiểmđósẽlàđặcđiểmcủaloài,vàsựbiếnđổicủanósẽtrởthànhđiềukỳlạ.Tôisửdụngvídụnàybởivìsựgiảithíchchotrườnghợpnàylàkhôngthểứngdụng.Hầuhếtcác

nhàtựnhiênhọcđềucôngnhậnđặcđiểmriêngrẽbiếnđổinhiềuhơnđặcđiểmchibởivìchúngđượclấytừnhữngphầnkémquantrọnghơnvềmặtchứcnăngcơthểsovớinhữngchứcnăngmàthườngđượcsửdụngđểphânlớpcácchi.Tôitinlàlờigiảithíchnàyđúngmộtphần,dùchỉlàgiántiếp.TôisẽcònquaytrởlạichủđểnàytrongchưomgvềPhânloại.Chúngtasẽphícôngnếuđưarabằngchứngđểủnghộlờiphátbiểutrên:đặcđiểmriêngrẽbiếnđổinhiềuhơnđặcđiểmloài.Nhưngtôiđãnhiềulầnghichútrongcáctácphẩmvềlịchsửtựnhiênkhimộttácgiảngạcnhiênnhậnxétmộtbộphậnhayphầnquantrọngnàođó,màthôngthườngbấtbiếntrongtoànbộcácnhómlớncủaloài,khácbiệtđángkểsovớicácloàihọhàng,tứclànócũngđãbiếnđổitrongcáccáthểcủavàiloài.Thựctếnàychothấymộtđặctính,thườngmanggiátrịloài,khinóbịmấtdầngiátrịvàtrởthànhđặcđiểmriêngbiệt,sẽtrởnênbiếnthiên,chodùtầmquantrọngsinhlývẫnnhưcũ.Mộtvàiđiềutươngtựcũngcóthểápdụngchocácđặctínhquáidị;ítnhấtthìôngIs.GeoffroyStHilairecóvểnhưkhôngnghingờmộtbộphầnthôngthườngcàngbiếnđổitrongcácloàikhácbiệtcủacùngmộtnhóm,thìnócàngchịuảnhhưởngcủanhữngbấtthườngcábiệt.

Dựavàoquanđiểmthôngthườnglàmỗiloàiđãđượctạothànhmộtcáchriêngrẽ,tạisaophầnđócủacấutrúc,khácsovớiphầntươngtựcủaloàiđượcsángtạođộnglậpthuộccùngchilạibiếnđổinhiềuhơnnhữngphầngiốngnhautrongvàiloài?Tôikhôngthấysựgiảithíchhợplýnàocóthểđượcđưara.Nhưngnếudựavàoquanđiểmloàichỉlàcácbiếnthểnổibậtvàcốđịnh,chúngtacóthểchắcchắntìmthấychúngvẫnthườngtiếptụcbiếnđổicácphầntrongcấutrúccủachúngmàđãbiếnđổitrongvòngmộtgiaiđoạnkhágầnđây,vàdovậymàtiếntớibiếnđổi.Hayphátbiểutrườnghợpnàytheocáchkhác:nhữngđiểmmàtạiđótấtcảcácloàicủamộtchigiốngnhau,vàtạiđóchúngkhácbiệtsovớiloàicủamộtchinàođó,đượcgọilàđặcđiểmcủaloài;vàcácđặcđiểmchichungnàytôicholàgâyrabởichúngcócùngtổtiên,bởivìnóhiếmkhixảyrasựlựachọncủatựnhiênsẽbiếnđổivàiloài,phùhợpítnhiềuvớicácthóiquenkhácbiệtlớn,trongcáchhoàntoàntươngtự:vànhữngcáiđượcgọilàđặcđiểmchiđãđượcditruyềntừmộtgiaiđoạncáchbiệt,kểtừgiaiđoạnđókhiloàilầnđầutiêntáchrakhỏitổtiênchung,vàsauđókhôngbiếnđổihaytiếntớisựbiếnđổiởbấtcứmứcđộnàochodùlànhỏnhất.Khócókhảnănglàchúngbiếnđổinhưngàynay.Mặtkhác,nhữngđiểmloàinàysailệchvớiloàikhácthuộccùngchiđượcgọilàcácđặcđiểmcábiệt;vàdonhữngđặcđiểmcábiệtđãbiếnđổivàtiếntớibiếnđổitrongvònggiaiđoạncủasựtáchnhánhcủaloàitừtổtiênchung,chúngcóthểvẫncònbiếnđổiởmứcđộnàođó-ítnhấtlàbiếnthiênhemsovớicácphầncủatổchứcmàtrongmộtgiaiđoạnrấtdàikhôngbiếnđổi.

Trongmốiquanhệvớichủđềhiệntại,tôichỉđưarahainhậnxétnữa.Tôinghĩchúngtasẽphảithừanhận,khôngcầntôiđivàochitiếtgiảithích,rằngcácđặcđiểmgiớitínhthứcấplàmangtínhbiếnthiêncao;vàcũngphảithừanhậnloàicủacùngnhómkhácnhaulớnhơntrongcácđặcđiểmgiớitínhthứcấphemlàcácphầnkháccủatổchứccủachúng;vídụđemsosánhkhốilượngkhácnhaugiữacáccongiốngđựcởbộgà,màtrongchúngcácđặcđiểmgiớitínhthứcấpđượcbiểuhiệnrấtrõ,vớikhốilượngkhácnhaucủacongiốngcáivàtínhxácthựccủaquanniệmnàysẽđượcchứngminh.Nguyênnhâncủatínhbiếnđổibanđầulàkhônghềhiểnhiện,nhưngchúngtacóthểthấytạisaonhữngđặcđiểmnàykhôngbịcốđịnhlạigiốngnhưcácphầnkháccủatổchức;vìcácđặcđiểmgiớitínhthứcấpđãđượctíchtụbởisựlựachọnvềgiớitínhítcứngnhắchơntrongảnhhưởngcủanósovớisựlựachọnthôngthường,vìnókhôngbắtbuộcphảimanglạicáichết.Chodùnguyênnhânnàođichăngnữagâyratínhbiếnđổicủacácđặcđiểmgiớitínhthứcấp,nhưchúngbiếnđổimạnhmẽ,sựlựachọngiaophốisẽcótầmảnhhưởngrộnglớn,vànhờđócóthểđãsẵnsàngthànhcôngtrongviệcbancholoàithuộccùngnhómmộtkhốilượngkhácbiệtlớnhơntrongcácđặcđiểmgiớitínhthứcấpkhisovớicácphầnkháccủacấutrúc.

Mộtthựctếđángchúýlàcácđặcđiểmgiớitínhthứcấpgiữahaigiớitínhcủacùngloàithườngđượcthểhiệnratrongcácphầngiốngnhaucủatổchứcmàtrongđónhữngloàikhácbiệtthuộcmộtchikhácnhau.Tôixinđưarahaivídụminhhọachothựctếnày.Vídụđầutiênmàtôivôtìnhthuthậpđược;vàdonhữngđiểmsaikháctrongcáctrườnghợpnàylàrấtkhácthường,nênmốiquanhệkhócóthểlàngẫunhiên,sốlượngtưomgtựcácđốtxưomgtrongtụcốtcổchânlàđặcđiểmchungcủanhữngnhómrấtlớncủacongián,nhưngtrongconEngidae,nhưôngWestwoodđãquansát,sốđốtbiếấnđộnglớn,vàsốđốttưomgtựkhácbiệttronghaigiớitínhcủacùngloài:mộtlầnnữatrongloàiđộngvậtHymenopterahayđàobới,cấutạocánhlàmộtđặcđiểmquantrọngnhấtbởivìnólàđặcđiểmchungcủanhữngnhómlớn,nhưngởnhữngchinhấtđịnh,cấutạonàykhácbiệttrongcácloàikhácbiệt;vàtưomgtựvậytronghaigiớitínhcủamộtloài.Mốiquanhệnàycóýnghĩarõràngxéttrênquanđiểmcủatôivềchủđềnày.Tôiquansáttấtcảloàicủacùngmộtchirốrằngbắtnguồntừcùngtổtiên,giốngnhưhaigiớitínhcủabấtcứloàinào.Kếtquảlà,bấtcứphầnnàocủacấutrúccủaloàitổtiênchung,hoặclàcủaconcháusinhsớmhơn,trởnênbiếnđổi,nhữngsựthayđổicủaphầnnàysẽ,rấtcókhảnănglànhưthế,lànhữnglợithếmanglạibởisựlựachọncủatựnhiênvàcủagiớitính,nhằmlàmthíchnghiloàivớinơiởcủachúngtrongthếgiớitựnhiên,vàtươngtựvậygiúphaigiớitínhcủacùngloàithíchnghivớinhauvàlàmchoconđựcvàconcáicóthóiquenriêng,vàcácconđựccạnhtranhvớinhauđểlàmchủconcái.

Cuốicùng,tôikếtluậntínhbiếnđổilớnhơncủacácđặcđiểmcụthểhaynhữngđặcđiểmphânbiệtloàinàyvớiloàikhácsovớiđặcđiểmchi,haynhữngđặcđiểmmàcácloàiđềucó;rằngtínhbiếnđổithườngxuyênnhấtcủabấtcứphầnnàođượcpháttriểnhếtsứcđặcbiệttrongmộtloàikhiđemsosánhvớiphầntươngtựcủađồngloại;vàmứcđộkhônglớncủatínhbiếnđổitrongmộtphần;chodùnócóthểbiếnđổiđặcbiệtnhưthếnàođichăngnữa,nếuđặcđiểmnàylàchungchocảnhómloài;rằngtínhbiếnđổilớncủacácđặcđiểmgiớitínhthứcấp,vàkhốilượngkhácnhaukhổnglồtrongcùngđặcđiểmgiữcácloàihọhànggầngũi;rằngcáckhácbiệtgiớitínhthứcấpvàcụthểthôngthườngthườngbiểuhiệnởtrêncùngbộphậncủatổchức-tấtcảcácnguyênlýnàyđềucómốiliênquanvớinhau.Tấtcảđềuchủyếulàdocácloàicủacùngmộtnhómlàconcháuchungcủamộtloàitổtiên,màchúngđượcditruyềnnhiềuđặcđiểmgiốngnhau;nhữngphầngầnđâybiếnđổinhiềuthìsẽtiếptụcbiếnđổihơnlàcácphầnđãđượcditruyềntừlâuvàđãkhôngbiếnđổinữa;sựlựachọncủathiênnhiên,theoquỹđạothờigian,ítnhiềuhoàntoànthắngthếtrướcxuhướngquaytrởlạivàtrướctínhbiếnđổixahơn;sựlựachọngiaophốiítcứngnhắchơnsựlựachọnthôngthường;vànhữngbiếnđổitrongcùngbộphậnđãđượcsựlựachọncủatựnhiênvàsựlựachọngiaophốitíchtụvàdođóthíchnghivớigiớitínhthứcấp,vàvớimụcđíchcụthểthôngthường.

Nhữngloàikhácnhauchothấynhữngbiếnđổitươngđồng;vàmộtbiếnthểcủamộtloàithườngđượcthừahưởngvàiđặcđiểmcủaloàihọhànghayquaytrởvềcácđặcđiểmcủatổtiên-Nhữngnhậnxétnàyđúngvớihầuhếtcácgiốngthuầnchủngcủachúngta.Nhữnggiốngchimbồcâukhácbiệtnhất,trongnhữngnướcxanhaunhất,thểhiệntiểubiếnthểvớibộlôngvũngượctrênđỉnhđầuvàlôngởchân-Cácđặcđiểmmàkhônghềcóởloàichimbồcâunúinguyênthuỷ;chúngsaunàylànhữngbiếnđổitươngđồngtronghaihaynhiềugiốngkhácbiệt.Sựxuấthiệnthườngxuyêncủamườibốnthậmchílàmườisáuđôilôngvũởconchimbồcâudiềuto,cóthểđượccoilàmộtsựthayđổibìnhthườngởgiốngkhác,nhữngconchimbồcâuđuôiquạt.Tôimặcđịnhkhôngaisẽnghingờtấtcảcácbiếnđổitưcmgđồngdạngđólàdovàigiốngchimbồcâuđãđượcditruyềntừmộtchamẹchungcùngthểtrạngcùngxuhướngbiếnđổikhibịtácđộngbởinhữngnhântốgiốngnhauchưađượcbiếttới.Trongvưcmgquốccácloàithựcvật,chúngtacómộttrườnghợpcủabiếnđổitươngđồng,trongcáccuốngpháttriểnhayrễcây,nhưvẫnthườngđượcgọi,củatumipThụySỹvàRutabaga,nhữngcâymàmộtsốnhàthựcvậthọcxếpchúngvàodạngcácbiếnthểđượctạoratừmộtchamẹchung:nếukhôngphảilànhưvậy,thìtrườnghợpsẽđượccoilàmộttrongnhữngbiếnđổitươngđồngcủahailoàiđượcgọilàriêngbiệt;vàloàithứbacóthểđượcthêmvàochúng,đólà,câycủcảiphổbiến.Nếu

theoquanđiểmphổthônglàcácloàiđượctạoramộtcáchđộclập,chúngtasẽphảicoitínhtươngđồngtrongcáccuốngpháttriểncủabaloàicây,khôngphảigâyrabởiveracausacủacộngđồngcácconcháu,vàmộtxuhướnghệquảbiếnđổitheocáchtươngtự,màgâyrabởibasựsángtạoriêngrẽnhưnglạiquanhệchặtchẽvớinhau.

Tuynhiên,đốivớicácconchimbồcâu,chúngtacómộttrườnghợpkhác,đólàsựxuấthiệnkhôngthườngxuyêncủatấtcảcácgiốngcủachimmàuxanhđáhoaacđoavớihaisọcđentrêncánh,phaocâutrắng,mộtkẻsọcởphầncuốicủađuôivớilôngbênngoàimàutrắng.Vìtấtcảcácdấuhiệunàylàđặcđiểmcủachamẹbồcâunúi,tôimặcđịnhkhôngainghingờđâylàtrườnghợpcủasựquaytrởlạiđặcđiểmtổtiên,vàkhôngcósựbiếnđổitươngđồngmớixuấthiệntrongvàigiốngnày.Chúngtacóthểnghĩtôitựtinđiđếnkếtluậnnày,bởivìnhưchúngtađãthấy,nhữngdấuhiệumàusắcđórấthayxuấthiệnrõràngởnhữngconchimlaicủahaigiốngcómàusắcriêngbiệt;trongtrườnghợpnày,môitrườngsốngbênngoàikhônghềgâyratácđộngtớisựtáixuấthiệnmàuxanhđáhoaacđoa,vớimộtvàiđiểm,trêncảảnhhưởngcủatácđộnglaighéptớicácquyluậtditruyền.

Mộtđiềuchắcchắnsẽlàmmọingườingạcnhiênlàcácđặcđiểmsẽxuấthiệntrởlạisaunhiềunămbiếnmất,cólẽlàtớihàngtrămthếhệ.Nhưngkhimộtgiốngđãđượcdùchỉmộtlầnlaighépvớigiốngkhác,đứaconđôikhicóxuhướng,trongđặcđiểm,quaytrởlạiđặcđiểmcủaloàilaighépsaunhiềuthếhệ-cóngườinóilàmườihaithếhệ,thậmchílànhiềuhơnnữa.Saumườihaithếhệ,tỷlệmáu,sừdụngnhưlàmộtthuậtngữchung,củabấtcứconchimgốcnào,chỉlà1trong2048;nhưchúngtathấymọingườinhìnchungđềutinxuhướngquaytrởlạiđượcchínhtỷlệmáunhỏngoạilainàyduytrì.

Trongmộtgiốngkhôngbịlai,nhưngcảchamẹnóđềubịmấtđivàiđặcđiểmnhấtđịnhnàođócủacáthểgốc,xuhướng,dùmanhhayyếu,quaytrởlạiđặcđiểmđãmấtđócóthể(khảnăngxảyralàrấtbé),nhưchúngtatrướcđóđãnhậnxét,rằngchúngtacóthểnhìnthấyđiềungượclại,đượctruyềnlạichohầuhếtbấtcứsốlượngnàocủacácthếhệ.Khimộtđặcđiểmkhôngxuấthiệnởmộtcongiốngnhưnglạixuấthiệntrởlạisaurấtnhiềuthếhệ,giảthuyếtcókhảnăngxảyranhất,khôngphảilàconcoấnđộtnhiêngiốngvớitổ'tiêncáchđóhàngưămthếhệ,màtrongmỗithếhệkếtiếpnhau,xuhướngsảnsinhcácđặcđiểmđangbịnghingờđótrongđiềukiệnthuậnlợichưađượcbiếttớicuốicùngchiếmđượcvịtríquyềnlực.Vídụ,trongmỗithếhệchimbồcâucólôngtơ,nhữngconmàhiếmkhisinhrachimbồcâumàuxanhvàcósọcđen,trongmỗithếhệcómộtxuhướngởbộlôngchimkhoác

lênmìnhmàuđó.Quanđiểmnàymangtínhgiảthiết,nhưngcóthểđượcmộtsốthựctếủnghộ;vàtôikhôngthấytínhkhôngthểtrừutượngtrongxuhướngsảnsinhrabấtcứđặcđiểmnàođượckếthừatrongvôsốcácthếhệhơnlàtrongcácbộphậnthôsơhayvôdụng,nhưchúngtađềubiếtchúnglànhưthế,dođó,đượcditruyềnlại.Thậtvậy,đôikhichúngtachỉthấymộtxuhướngsảnsinhrabộphậnhoặccơquanđơngiảnđượcditruyềnlại:vídụtrongcâyhoamõmchóthôngthường(Antirrhinum)nhịhoathứnămcócấutrúcthôsơthườnghayxuấthiệnnhiềutớimứcmàcâynàychảcchắnđãphảicómộtxuhướngtruyềnlạiđểtạoranó.

Theonhưlýthuyếtcủatôi,dotấtcảcácloàithuộccùngmộtchiđượcgiảđịnhlàconcháuchungbốmẹ,chúngtacóthểtrôngđợichúngthỉnhthoảngbiếnđổitheocáchtươngtựnhau:saochomộtbiếnthểcủamộtloàicỏthểgiốngvới,trongmộtvàiđặcđiểm,loàikhác;loàinàytheoquanđiểmcủatôichỉlàmộtbiếnthểnổibậtvàthườngxuyên.Nhữngđặcđiểmnhờđócóđượccóthểlàkhôngquantrọngbởivìtấtcảsựxuấthiệncủacácđặcđiểmquantrọngsựchịusựđiềuchỉnhcủaquátrìnhlựachọncủatựnhiên,tuântheotínhcáchđadạngcủacácloài,vàsẽkhôngbịđểmặcchotácđộngchungcủađiềukiệnsốngvàcủamộtthểtrạngtươngtựđượckếthừa.Nócóthểđượcgiảithíchrõhơnlàcácloàitrongcùngchimộtlúcnàođósẽthểhiệnxuhướngquaytrởlạiđặcđiểmđãmấtcủatổtiên.Tuynhiênvìchúngtakhôngbaogiờbiếtchínhxácđặcđiểmchungcủaloàitổtiêncủamộtnhóm,chúngtakhôngthểphânbiệtđượchaitrườnghợpnày;chẳnghạnnhưnếuchúngtakhôngbiếtrằngloàichimbồcâunúikhôngcólôngởchânhayhaylôngcongtrênđỉnhđầu,chúngtađãsẽkhôngthểnóiliệunhữngđặchơnlàtrongcácbộphậnthôsơhayvôdụng,nhưchúngtađềubiếtchúnglànhưthế,dođó,đượcditruyềnlại.Thậtvậy,đôikhichúngtachỉthấymộtxuhướngsảnsinhrabộphậnhoặccơquanđơngiảnđượcditruyềnlại:vídụtrongcâyhoamõmchóthôngthường(Antirrhinum)nhịhoathứnămcócấutrúcthôsơthườnghayxuấthiệnnhiềutớimứcmàcâynàychắcchắnđãphảicómộtxuhướngtruyềnlạiđểtạoranó.

Theonhưlýthuyếtcủatôi,dotấtcảcácloàithuộccùngmộtchiđượcgiảđịnhlàconcháuchungbốmẹ,chúngtacóthểtrôngđợichúngthỉnhthoảngbiếnđổitheocáchtươngtựnhau:saochomộtbiếnthểcủamộtloàicóthểgiốngvới,ứongmộtvàiđặcđiểm,loàikhác;loàinàytheoquanđiểmcủatôichỉlàmộtbiếnthểnổibậtvàthườngxuyên.Nhữngđặcđiểmnhờđócóđượccóthểlàkhôngquantrọngbởivìtấtcảsựxuấthiệncủacácđặcđiểmquantrọngsựchịusựđiềuchỉnhcủaquátrìnhlựachọncủatựnhiên,tuântheotínhcáchđadạngcủacácloài,vàsẽkhôngbịđểmặcchotácđộngchungcủađiềukiệnsốngvàcủamộtthểtrạngtươngtựđượckếthừa.Nócó

thểđượcgiảithíchrõhơnlàcácloàitrongcùngchimộtlúcnàođósẽthểhiệnxuhướngquaytrởlạiđặcđiểmđãmấtcủatổtiên.Tuynhiênvìchúngtakhôngbaogiờbiếtchínhxácđặcđiểmchungcủaloàitổtiêncủamộtnhóm,chúngtakhôngthểphânbiệtđượchaitrườnghợpnày;chẳnghạnnhưnếuchúngtakhôngbiếtrằngloàichimbồcâunúikhôngcólôngởchânhayhaylôngcongtrênđỉnhđầu,chúngtađãsẽkhôngthểnóiliệunhữngđặcđiểmtrêncáccongiốngthuầnhóacủachúngtalànhữngđặcđiểmlặplạihaychilàsựbiếnđổitươngđồng;nhưngchúngtađãcóthểsuyluậnmàuxanhchínhlàtrườnghợpcủasựquaytrởlại,dựatrênsốlượngcácdấuhiệucómốiliênhệvớimàuxanh,vàcáimànókhôngxuấthiện,tấtcảcóthểxuấthiệncùngnhautừbiếnđổiđơngiản.Hơnnữa,chúngtacóthểđãsuyluậnra,dựatrênmàuxanhvàdấuhiệurấthayxuấthiệnkhinhữngcongiốngriêngrẽcómàusắcđadạngđượclaivớinhau.Vớilýdonày,mặcdùtrongtrườnghợpcủatựnhiênchúngtakhôngthểchứngtỏrõràngtrườnghợpnàolàsựquaytrởlạicácđặcđiểmđãmấtcủatổtiên,vàtrườnghợpnàolànhữngbiếnđổimớinhữngtươngđồng,songtheolýthuyếtcủatôi,chúngtasẽphảiđôikhitìmrađứaconbiếnđổicủamộtloàicóđặcđiểm(hoặclàtừsựquaytrởlạihoặclàtừnhữngbiếnđổitươngđồng)đãxuấthiệntrongmộtsốthànhviêncùngnhóm.Vàđiềunàykhôngthểbịnghingờlàđãtồntạitrongtựnhiên.

Mộtphầnđángkểkhókhăntrongviệcnhậnramộtloàithayđổitronghệthốngcáctácphẩmcủachúngtalàdocácbiếnthểcủanógiốngvớimộtsốbiếnthểcủaloàikháccùngchi.Mộtdanhsáchkhádàicũngcóthểđưaravềcácdạngthứctrunggiangiữahaidạngthứckhácnhaumàbảnthânchúng,đángnghingờ,đượcxếpvàohoặclàloàihoặclàbiếnthể;vàđiềunày,trừkhitấtcảchúngthựcsựlàcácloàiđượctạoramộtcáchđộclập,chothấyrằngconđangbiếnđổiđãcónhữngđặcđiểmnàođócủaconkhácđểsauđótạoradạngthứctrunggian.Nhữngphầnhaybộphậncủamộtđặcđiểmđồngnhấtvàquantrọngđốikhibiếnđổiđểthuđược,ởmứcđộnàođó,đặcđiểmcủacùngbộphậnhaycơquangiốngthếtrongmộtloàihọhàng,cungcấpchochúngtabằngchứngtốtnhất.Tôiđãthuthậpđượcmộtdanhsáchdàicủanhữngtrườnghợpnhưvậy;vàcũngnhưtrướcđó,ởđâytôikhôngthểđưadanhsáchnàyrađược.Tôichỉcóthểnhắclạilànhữngtrườnghợpnhưthếchắcchắnđãxuấthiệnvàđốivớitôilàrấtrõràng.

Tuythếtôivẫnsẽđưaramộttrườnghợpđầytòmòvàphứctạp,khônghẳnnhưtácđộngmộtđặcđiểmquantrọng,nhưngdựatrênviệcxuấthiệnởmộtvàiloàithuộccùngchi,mộtphầntrongđiềukiệnthuầnhóa,mộtphầntrongtựnhiên.Nó,khôngthểchốicãiđược,làtrườnghợpcủasựquaytrởlại.Conlừathườngcónhữngsọcngangnổibậttrênchâncủanó,giốngnhưnhững

sọctrênchâncủaconngựavàn:mọingườikhẳngđịnhrằngchúnglàrõrệtnhấtởconlừacon,vàdựatrênnhữngnghiêncứutôiđãtiếnhành,tôitinđiềukhẳngđịnhnàylàđúng.Ngườitacũngxácnhậnsọcvàntrênvaiđôikhitrởthànhhai.Sọcvàntrênvaichắcchắnsẽbiếnđổitrongchiềudàivàhìnhdạngcủanó.Mộtconlừatrắng,khôngphảidobạchtạngđượcmiêutảhoặclàkhôngcóxươngsốnghoặckhôngcósọcngangtrênvai;vànhữngsọcnàyđôikhirấtmờnhạt,hoặchoàntoànbiếnmất,ởnhữngconlừamàuđen.NgườitanóilàđãnhìnthấyconkoulancủavùngPallascósọcvaiđôi.Conhemionuskhôngcósọcvai;nhưngcódấutíchcủanó,nhưôngBlythvànhữngngườikhácmiêutả,đôikhixuấthiệnvàtôiđãđượcđạitáPoolechobiếtnhữngconlừaconcủaloàinàythườngcósọcởchânvàsọcmờtrênvai.Conlừavằn,chodùrấtrõràngcónhữngsọcgiốngnhưloàingựavằn,lạikhôngcósọcởchân;nhưngtiếnsỹGrayđãtìmthấymộtloàicósọcvànrõrệttrênkhuỷuchânsau.

Nóivềloàingựa,tôiđãthuthậpđượcnhữngtrườnghợpcủacácsọcvằnởnướcAnhtrongcácconngựagiốngkhácbiệtnhất,vàcủatấtcảmàusắc;nhữngsọcngangởtrênchânkhôngphảilàhiếmởnhữngconngựanâuxám,ngựabénâuxám,vàtrongmộtvịdụởcâyhạtdẻ;sọcvaimờđôikhidượctìmthấyởnhữngconngựanâuxám;vàtôinhậnramộtvếttícíìtrongngựahồng.ContraitôiđãkiểmtrakỹcàngvàmiêutảchotôivềmộtconngựakéoxenâuxámcủanướcBỉcómộtsọcđôivàcácsọcởchân;vàmộtngười,màtôicóthểhoàntoàntintưởng,đãxemxétmộtconngựanâuxámWelchcóbasọcngắnsongsongtrênmỗivai.

ỞvùngtâybắcẤnĐộ,giốngngựaKattywarnóithườnghaycócácsọcđếnnỗimà,nhưtôinghetừđạitáPoole,ngườiđãkiểmtrangựagiốngchochínhphủẤnĐộ,mộtconngựakhôngcócácsọcthìkhôngđượccoilàngựalaithuầnchủng.Lưngluôncósọcvằn,châncósọcdọc;vàsọcvaiđôikhilàsọcđôinhưngcũngcókhilàsọcba,làhiệntượngbìnhthường,phổbiến;hơnthếnữa,phầnbênmặtcủachúngcũngđôikhicósọckẻ.Nhữngsọcnàyhiệnrõnhấtởcácconngựaconvàcókhilạihoàntoànbiếnmấtởnhữngconngựagià.ĐạitáPooleđãnhìnthấycảngựaKattywarmàuxámvàhồngcókẻsọckhimớichàođời.Tôicũngcólýdođểnghingờ,dựatrênnhữngthôngtinôngw.w.Edwardscungcấpchotôi,làvớiloàingựađuanướcAnh,nhữngvệtvằntrênlưngthườnghayxuấthiệntrênngựaconhơnlàtrênngựađãhoàntoàntrưởngthành.Ởđây,khôngcầnđivàochitiếthơnnữa,tôicóthểphátbiểurằngtôiđãthuthậpđượccácthựctếchứngminhsựtồntạinhữngsọcvằntrênvaivàchâncủacácgiốngngựarấtkhácbiệt,tạinhiềunướctừnướcAnhchotớiphíađôngTrungQuốc;từNa-UyởphíabắcchotớiquầnđảoMalayởphíaNam.Ởmọinơitrênthếgiới,nhữngsọcnàyhay

xuẩthiệnnhấtởnhữngconngựanâuxámvàconngựanhỏnâuxám;khidùngtừnâuxámlàmộtdảicácmàusắcđãđượcbaogồm,từmàunâuvàđentớimàukem.

TôinhậnthứcrằngđạitáHamiltonSmith,ngườiđãviếtvềchủđềnàytinrằngvàiconngựagiốngbắtnguồnvàiloàinguyênthủy,mộttrongsốđó,loàingựanâuxámcósọcvằn;vàrằngnhữngđặcđiểmmiểutảởtrêntấtcảđềulàdonhữnglaighéptừxaxưavớigiốngnâuxám.Nhưngtôikhônghoàntoànthỏamãnvớilýthuyếtnàyvàkhôngcảmthấyyêntâmkhiápdụngnguyênlýnàyvàocácgiốngkhácbiệt,chẳnghạnnhưgiốngngựakéoxeBi,ngựaconWelch,ngựakhỏechânngắn,ngựađuacaoKattywar...sốngởnhữngnơixanhaunhấttrênthếgiới.

Bâygiờchúngtahãyxemđếnảnhhưởngcủasựlaigiốnggiữavàiloàithuộcchingựa.ỒngRollinkhẳngđịnhrằngconlathôngthườnglaitừlừavàngựađặcbiệthaycócácvệtsọctrênchâncủanó.Tôiđãcólầnnóimộtconlavớichâncónhiềuvệtsọcđếnmứcmàbấtkỳngườinàobanđầucũngsẽnghĩnóphảilàconcủamộtconngựavằn;vàôngw.c.Martin,trongcácbàiviếttuyệtvờicủaôngvềngựa,đãmiêutảhìnhdángtươngtựnhưmộtconla.Trongbốnbứctranhmàu,màtôiđãđượcxem,vềconvậtlaigiữalừavàngựavằn,cáichâncóvạchsọcrõrànghơnlàtrênphầncònlạicủacơthể;vàmộttrongsốchúngcómộtvạchđôi.TrongconlainổitiếngcủabátướcMoreton,laitừconngựacáimàuhạtdẻvớiconlừavànđực,ngựaconlai,thậmchílàngựaconthuầnchủngsauđósinhratừmộtconngựacáivớiconngựađengiốngđựcArập,cósọccònrõhơnởchânsovớiconlừavằnthuầnchủng.Cuốicùng,đâylàmộttrườnghợpđángchúýnhấtkhác,mộtconlaiđãđượctiếnsỹGraymiêutả(vàôngđãnóichotôibiếtrằngôngbiêtýmộttrườnghợpthứhai)laitừmộtconlừavàmộtconhemionus;vàmặcdùconlừahiếmkhicósọcởchânvàconhemionuskhôngcóvàthậmchíkhôngcómộtsọcnào,thếmàconlainàyđềucỏsọcởbốnchânvàbasọcngắnởvaigiốngnhưtrênconngựaconnâuxámWelch,vàthậmchícónhữngsọcgiốngnhưsọccủangựavằnởhaibênmặt.Vớithựctếcuốicùngnày,tôibịthuyếtphụcrằngkhôngmộtsọcmàunàoxuấthiệntừcáithườngđượcgọilàsựngẫunhiên,rằngvớisựxuấthiệncủanhữngsọctrênmặtconvậtlainàytừlừavàhemionus,tôibuộcphảihỏiđạitáPoopleliệunhữngsọctrênmặtnhưvậycóbaogiờxuấthiệntrongnhữnggiốngngựaKattywarvàcâutrảlờilàcó.

Bâygiờchúngphảinóigìtrướccácthựctếnày?Chúngtathấyvàigiốngngựacựckỳkhácbiệttrongchihọngựa,thôngquanhữngthayđổiđơngiản,cónhữngvạchởchângiốngnhưngựavằnhaycóvạchởtrênvaigiốngnhư

conlừa.Trongloàingựachúngtathấyxuhướngnàykhỏekhimàunâuxuấthiệnvàmộtsắcmàutiếntớimàucủagammàuchungcủacácloàikháctronghọđó.Sựxuấthiệncủacácsọckhôngđikèmvớibấtcứthayđổinàocủadạngthứchayvớibấtcứđặcđiểmmớinào.Chúngtathấyxuhướngxuấthiệnsọcđượcthểhiệnmạnhmẽnhấtởnhữngconlaigiữavàiloàicủacácloàikhácnhaunhất.Bâygiờchúngtahãyxemxéttrườnghợpcủavàoconchimbồcâugiống;chúnglàconcháucủamộtconbồcâu(baogồmhaihaybatiểuloàihayloàitheokhuvựcđịalý)cómàuxanhvớinhữngsọcrõràngvàcácdấuhiệukhác;vàkhibấtkỳcongiốngnào,thôngquasựthayđổiđơngiảncósắcmàuxanhđó,nhữngsọcdọcnàyvàcácdấuhiệukhácchắcchắnsẽxuấthiệnlại;nhưngkhôngcóbấtcứthayđổinàokháccủahìnhthứchayđặcđiểm.Khinhữngcongiốnglâuđờinhấtvàđạttiêuchuẩnnhấtcónhiềumàusắckhácnhauđượclaighép,chúngtathấymộtxuhướngmạnhmẽchosắcmàuxanhvàcósọcvàcácdấuhiệutáixuấthiệnởcácconlai.Tôiđãphátbiểurằnggiảthiếtdễcókhảnăngxảyranhấtđểgiảithíchchosựtáixuấthiệncácđặcđiểmtừrấtxaxưarồilà-cómộtxuhướngtrongcácconnhỏcủamỗithếhệkếtạolạicácđặcđiểmđãbịmấttừlâu,vàrằngxuhướng,nguyênnhânvẫnchưađượcbiếttới,đôikhithắngthế.Vàchúngtađãthấytrongmộtvàiloàingựacùnghọ,nhữngsọcvằnhoặclàrõhơnhoặclàhayxuấthơntrongcácconbéhơnlàtrongcáccongià.Chúngtahãynhớlạicácconchimbồcâugiống,mộtsốconđãtạoratrongnhiềuthếkỷloàithựcsự;vàmộttrườnghợpkhôngsaikháctýgìcủaloàihọngựa!Đốivớibảnthântôi,tôidámtintưởngnhìnlạihằngnghìn,hằngnghìnthếhệtrước,vàtôithấymộtconvậtcósọcgiốngnhưngựavànnhưngcólẽnếukhôngphảithếthìcócấutrúcrấtkhácbiệt,chamẹchungcủacácconngựathuầnhóacủachúngtaliệucóđúnghaykhông,chúngbắtnguồntừloàinguyênthủy,củaconlừa,conhemionus,conlừavằnvàconngựavằn.

Aimàtinrằngmỗiloàiđượctạorariêngbiệtsẽ,tôiđoánlànhưvậy,khẳngđịnhrằngmỗiloàiđãđượctạoravớixuhướngđểbiếnđổi,cảtrongđiềukiệntựnhiênvàtrongđiềukiệnthuầndưỡng,theocáchđặcbiệtnày,khiếnchochúngcósọcgiốngnhưcácloàikhácthuộccùnghọ;vàrằngmỗiloàiđãđượctạoravớimộtxuhướngmạnh,khilaighépvớicácloàisinhsốngởvùngđấtxaxôitrêntráiđất,đểsảnsinhranhữngcongiống,trongcácsọcvằn,khôngphảivớichamẹchúngmàvớicácloàikháccùnghọ.Đechấpnhậnquanđiểmnày,nhưđốivớitôi,làđểloạibỏđimộtnguyênnhânthựcmàkhôngthựchayítnhấtvẫnchưađượcbiếtđến.NólàmchocáctácphẩmcủaChúachỉlànhữngsựbắtchướcvàlừađảo;tôisuýttýnữatincùngvớinhữngngườitheonguồngốcvũtrụrằngcácthânsòhóathạchkhôngbaogiờsốngnhưngđãđượctạoratrongđávàbắtchướcthânsòbâygiờđangsốngtrênbờbiển.

Tổngkết-Sựhiểubiếtcủachúngtavềcácquyluậtbiếnđổilàrấtít.Khôngchỉtrongmộttrườnghợpmàtronghàngtrămtrườnghợpchúngtacóthểcốtìnhgánghéplýdotạisaophầnnàyhayphầnkiabiếnđổiíthơnhoặcnhiềuhơnsovớiphầntươngtựcủabốmẹ.Nhưngmỗikhichíngtacóphươngcáchđểsosánh,cácquyluậttươngtựdườngnhưđãcótácđộngtrongviệctạoracáckhácbiệtnhỏhơngiữacácbiếnthểcủacùngloài,vàcácđiểmkhácbiệtlớnhơngiữacácloàicùngchi.Điềukiệnsốngbênngoài,chẳnghạnnhưkhíhậuvàthứcăn...cóvẻnhưđãgâyranhữnghiệuchỉnhnhỏ.Thóiquentrongviệctạoracácsaikhácthểtrạngvàsựsửdụnglàmmạnhthêmvàsựkhôngsửdụnglàmyếuđicácphầnhaybộphận,cóvẻnhưcóảnhhưởngquantrọnghơn.Cácphầntươngứngnhaucóxuhướngbiếnđổitheocáchtươngtựnhauvàchúngcóxuhướngtụhợplại.Cácđiểmchỉnhđổicủanhữngphầncứngvàtrongcácphầnbênngoàiđôikhiảnhhưởngđếncácphầnmềmhơnvàởbêntrong.Khimộtphầnpháttriểnmạnhcólẽnócóxuhướnghútcácchấtdinhdưỡngtừcácphầndínhvớinó;vàmọibộphậncủacấutrúcmàcóthểđượcgiữlạimàkhônggâyrasựdiệtvongcủacáthểsẽđượcgiữlại.Nhữngthay.đổicủacấutrúctạigiaiđoạnpháttriểnbanđầusẽthôngthườngảnhhưởngtớicácphầnđượcpháttriểnkếttiếpvàcórấtnhiều

mốiquanhệtăngtrưởngkháctrongtựnhiênmàchúngtakhôngthểhiểuhếthoàntoàn.Cácbộphậnphứctạpbiếnđổitrongsốlượngvàtrongcấutrúc,cólẽnổilêntừcácbộphậnđãkhôngđượcchuyênmônhóađểthựchiệnmộtchứcnăngcụthểkhiếnchocácbiếnđổicủachúngbịsựlựachọncủatựnhiênkiểmsoátchặtchẽ.Cólẽlàcũngdocùngnguyênnhânnàycáccơthểsốngbécócấutạođơngiảntrongtựnhiênbiếnđổinhiềuhơnlànhữngcơthểsốngmàtoànbộcơquantổchứccủachúngđãđượcchuyênmônhóacaohơn,vàcócấutrúcphứctạphơn.Nhữngbộphậnthôsơ,dokhôngđượcsửdụngsẽbịsựlựachọncủathiênnhiênbỏqua,vàdođócólẽbiếnđổi.Nhữngđặcđiểmriêngbiệt-tứclànhữngđặcđiểmtrởnênkhácnhaukểtừkhivàiloàithuộccùngmộtchibắtđầutáchratừchamẹchung-làbiếnđổinhiềuhơncácđặcđiểmchihaynhữngđặcđiểmmàđãđượcditruyềnlạitừlâu,vàkhôngthayđổitrongcùnggiaiđoạnđó.Trongcácnhậnđịnhnày,chúngtôimuốnnóiđếncácbộphậnhayphầnđặcbiệtvẫncònđangbiếnđổibởivìchúnggầnđâymớibiếnđổivàdođótrởnênkhácnhaunhưngnhưchúngtacũngđãthấyởchươnghailàchínhnguyênlýđóápdụngchotấtcảcáccáthể;bỏivìởmộtnơimànhiềuloàithuộccùngmộtchiđượctìmthấy-tứclànơimàcósốlượngcácnhiềubiếnđổivàsựkhácbiệttrướcđó,haylànơimàsựsảnxuấtracácdạngthứccụthểmớivẫnđangtiếptụchoạtđộnghiệuquả-thìtrungbìnhchúngtatìmracácbiếnthểhayloàimớihìnhthànhnhiềunhất.

Cácđặcđiểmgiớitínhthứcấpcấptínhbiếnđổicaovànhữngđặcđiểmnhưvậybiếnđổinhiềutrongcácloàicùngnhóm.Tínhbiếnđổitrongcácphầngiốngnhaucủatổchứcthườnglàđãđượcsửdụngđếntrongviệctạoracácđặcđiểmkhácbiệtgiớitínhthứcấpgiữagiốngđựcvàgiốngcáicủacùngloài,vàcácđiểmkhácbiệtcụthểchovàiloàithuộccùnghọ.Bấtcứphầnhaybộphậnnàopháttriểntớimứcđộhaycáchkỳlạsovớicácphầnhaybộphậntưomgtựcủacácloàihọhàng,thìchắcchắnđãphảitrảiquanhữngchỉnhsửavôcùnglớnkểtừkhichiđóxuấthiện;vàdođóchúngtacóthểhiểutạisaonóthườngbiếnđổiởmứcđộcaohơnsovớicácphầnkhácbởivìbiếnđổilàquátrìnhliêntục,lâudàivàchậmchạpvàsựlựachọncủatựnhiêntrongnhữngtrườnghợpnhưthếchotớinaysẽchưathểvượttrộihơnxuhướngtiếntớitínhbiếnđổilớnhơnnữavàquaytrởlạitìnhtrạngítbiếnđổihơn.Nhưngkhimộtloàivớibấtkỳconcháubiếnđổidịthườngnào-màtheoquanđiểmcủatôiphảilàmộtquátrìnhliêntục,lâudàivàchậmchạp,đòihỏithờigiandài-trongtrườnghợpđó,sựlựachọncủatựnhiêncóthểđãsẵnsànglúcnàocũngthànhcôngtrongviệctạoranhưngđặcđiểmcốđịnhchomộtbộphận,dùtrongcáchvôcùngđặcbiệtmànócóthểpháttriển.Nhữngloàithừahưởngmộtthểtrạnggầnnhưgiốngnhaucủaloàikháctừcùngchungmộtchamẹvàchịutácđộngcủanhữngảnhhưởngtươngtựnhaumộtcáchtựnhiênsẽthểhiệncácbiếnđốitươngđồng,nhữngloàigiốngnhaunàycóthểđôikhiquaytrởlạicácđặcđiểmcủatổtiên.Mặcdùnhữngchỉnhsửamớivàquantrọngcóthểkhôngxuấthiệntừviệcquaytrởlạivàbiếnđổitươngđồng,nhữngchỉnhsửađósẽthêmvàotínhđadạngcânxứngvàtuyệtđẹpcủatựnhiên.

Chodùnguyênnhâncủasựkhácbiệtnhỏcóthểlàgìđichăngnữatrongđứaconsovớichamẹ-vàmộtnguyênnhânchomỗiconphảitồntại-chínhlàsựtíchtụđềuđặn,thôngquasựlựachọncủatựnhiên,nhữngbiếnđổinhưthế,khicólợichocáthể,mangđếntấtcảcácbiếnđổiquantrọngcủacấutrúcmànhờđóvôsốcáccơthểsốngtrênbềmặttráiđấtcóthểtranhđấuvớinhauvànhữngcơthểsốngthíchnghitốtnhấtsẽsốngsót.

CHƯƠNGVINHỮNGKHÓKHĂNVỀMẶTLÝTHUYẾTNhữngkhókhănvềmặtlýthuyếtcủaconcháuvớisựbiếnđổi-Sựchuyểntiếp-Sựkhôngxuấthiệnhoặchiếmkhixuấthiệncủacácbiếnthểđangtronggiaiđoạnchuyểnđổi-Sựchuyểntiếptrongthóiquencuộcsống-Cácthóiquenđadạngtrongcùngloài-cácloàivớithóiquenkhácsovớithóiquencủaloàihọhàng=Cácbộphậncựckỳhoànhảo-Phươngcáchcủasựchuyểnđổi-Cáctrườnghợpcủasựkhókhăn-Naturanonfacitsaltum-Cácbộphậnkhôngquantrọng-Cácbộphậnkhônghoànhảotuyệtđốitrongtấtcảcáctrườnghợp-Quyluậttínhthốngnhấtcủakiểuloạivàcủađiềukiệntồntạiđượcsựlựachọntựnhiênủnghộ.

Trướckhitớiđượcphầnnàycủatácphẩm,chắchẳnbạnđọcđãgặpphảirấtnhiềukhókhăn.Mộtvàikhókhănquálớnđếnnỗimàbâygiờtôikhôngthểsuynghĩvềchúngmàkhôngkhỏicảmthấyngạcnhiên;nhưngtheohiểubiếtcủatôi,đaphầntrongsốchúng,nhữngkhókhănthậtsự,theotôi,lạikhôngcóảnhhưởngtaihạiđángkênàotớilýthuyếtcủatôi.

Nhữngkhókhănvàphảnđốicóthểđượcchiathànhcáctiểuphầnsau:-đầutiên,tạisao,nếucácloàibẳtnguđhtừcácloàikhácbởisựchuyểnhóakhôngcảmnhậnđược,chúngtalạikhôngnhìnthấyởmọinơicácdạngthứcđangtronggiaiđọanchuyểnhóa?Tạisaomọingườichỉnhầmlẫnnhữngđịnhnghĩavềcácloàimàkhôngphảilàvềtoànbộthếgiớitựnhiên?

Thứhai,cókhảnănglàmộtconvật,chẳnghạn,cócấutrúcmàtínhcáchcủamộtcondơi,cóthểđãđượctạorabớisựbiếnđổicủaconvậtnàođóvớithóiquenhoàntoànkhácbiệt?Liệuchúngtacóthểtinrằngsựlựachọncủatựnhiêncóthểtạora,mộtmặt,cácbộphậncótầmquantrọngkhôngđángkể,chẳnghạnnhưcáiđuôicủamộtconhươucaocổmàcótácdụngđuổinhữngconruồibayxungquanh,vàmặtkhác,cácbộ\phậncócấutrúctuyệtvời,chẳnghạnnhưconmắt,màchúngtachođếnngàynayvẫnchưahiểuhếtđượchoàntoàntínhhoànthiệncómộtkhônghaicủanó?

Thứba,liệubảnnăngcóthểthuđượcvàbiếnđổiđithôngquasựlựachọncủatựnhiên?Chúngtasẽnóiđiềugìvềbảnnăngkỳdiệumàgiúpconongxâytổmàcấutrúccủanókhiếnnhữngnhàtoánhọcuyênbácsữngsờ?

Thứtư,chúngtagiảithíchnhưthếnàokhinhữngloàibịlaicấytrởnênvô

sinhvàchoranhữngđứaconkhôngcókhảnăngsinhsản,tráilạinhữngbiếnthểkhilaithìchứcnăngduytrìnòigiốngcủachúngkhôngbịảnhhưởnggì?

Haidạngkhókhănđầutiênsẽđượcđềcậpđếnởđây-Bảnnăngvàtínhlaisẽcótrongcácchươngriêngbiệt.

vềsựkhôngxuấthiệnhayhiếmthấycủacácbiếnthểđangtronggiaiđoạnchuyểnđổi-Vìsựlựachọncủatựnhiênchỉcóthểpháthuyảnhhưởngthôngquaquátrìnhduytrìcácbiếnđổicólợi,mỗidạngmớisinhratrongmộtnướcmàđãchứađầycáccơthểsốngsẽcóxuhướngchiếmvịtrívàdovậytiêudiệtloàibốmẹkémđượccảithiệnhơnhaycácdạngkháckhôngcóđiềukiệnpháttriểnthuậnlợibàngtrongquátrìnhcanhtranhvớidạngmớisinhnày.Chínhvìlýdonàymàsựtuyệtchủngvàsựlựachọncủatựnhiên,nhưchúngtathấy,luônđisonghành.Nếuchúngtanhìnvàoloàimàcónguồngốctừdạngthứcsốngkhácchưađượcbiếttới,cảchamẹvàcácbiếnthểđangtrongquátrìnhchuyểnđổinóichungđềubịtiêudiệtbởiquátrìnhhìnhthànhvàhoànthiệncủadạngsốngmới.

Nhưngnếutheolýthuyếtnàythìvôsốcácdạngsốngđangtronggiaiđoạnchuyểnđổiphảitồntại,tạisaochúngtalạikhôngtìmthấychúngvớisốlượnglớnnhưthếtrêntráiđấtnày?Chúngtasẽtiệnlợihơnnhiềunếuđểcâuhỏinàylạichochương"vềsựkhônghoànhảocủaghinhậnđịachất"',vàởđâytôichỉphátbiểulàcâutrảlờichủyếunằmtrongnhữngghichépmàkémchínhxácvàđầyđủhơnnhiềusovớimọingườivẫnthườngnghĩ;tínhkhônghoànhảocủanhữngghichépnàyphầnlớnlàdocáccáthểkhôngsốngsâudướilòngbiển,vàdovếttíchcủachúngbịbaolẩyvàbảoquảntheothờigiantrongcáctrầmtíchkhổnglồđủdầyvàrộngđểchốnglạisựbàomònkhủngkhiếpcủathờigian;vànhữngditíchhóathạchkhổnglồnhưthếchỉcóthểđượctíchtụkhirấtnhiềutrầmtíchđọnglạiởtrongvùngbiểnnướcnông,trongkhinólắngxuốngtừtừ.Sựngẫunhiênrấthiếmkhixuấthiện,vàchỉsaunhữngkhoảngthờigiandàiđàngđẵng.Trongkhilòngbiểnbịlấphoặcnânglênhoặckhimộtlượngrấtnhỏtrầmtíchlắngxuốngđáy,thìnhữngchỗtrốngtronglịchsửđịachẩthọccủachúngtasẽxuấthiện.Vỏtráiđấtlàmộtbảotàngkhổnglồ;nhưngnhữngbộsưutậptựnhiênđượcthuthậptrongcáckhoảngthờigiantrướcđócựckỳnhiều.

Nhưngaiđócóthểthúcgiụclàkhivàiloàihọhànggầngũisốngtrêncùngmộtkhuvựcđịalý,bâygiờchắcchắnchúngtaphảitìmthấyrấtnhiềudạngthứcchuyểnđổi.Chúngtahãyxemxétmộttrườnghợpđơngiản:khiđidọctừbắcđếnnamcủamộtlụcđịa,chúngtôithườnggặptrongcáckhoảngthời

giankếtiếpnhaucácloàiđạidiệnvàhọhàng,rõràngsốngtrêngầnnhưcùngmộtnơitrongthếgiớitựnhiên.Nhữngloàiđạidiệnnàythườnggặpnhauvàđanxenvớinhau;vàkhimộtloàingàycàngtrởnênhiếmđi,thìloàikháclạingàymộtxuấthiệnnhiềuhơnchođếnkhiloàisauthaythếloàitrước.Songnếuchúngtasosánhnhữngloàinàykhichúngđancàivàonhau,chúngnóichunglàkhácxanhautrongmọichitiếtcấutrúcnhưthểcácloàiđượclấytừnhiềunơixacách.Theolýthuyếtcủacủatôi,nhữngloàihọhàngnàyđãbắtnguồntừcùngchungbốmẹ;vàtrongquátrìnhbiếnđổi,mồiconđãtrởnênthíchnghivớiđiềukiệnsốngcủachínhkhuvựcnóđangcómặt,vàthaythếrồidẫnđếnsựdiệtvongcủaloàichamẹgốcvàtấtcảcácbiếnthểtronggiaiđoạnchuyểnđổinằmgiữahaiđầuquákhứvàhiệntại.Chínhvìvậychúngtakhôngthểtrôngđợithấyđượcnhiềubiếnthểchuyểnđổitrongthờigianhiệntạiởmỗivùng,mặcdùchúngđãphảitồntạiởđây,vàcóthểđãbịphủkíntronghóathạchđiềukiện.Nhưngởnhữngvùngtrunggian,cóđiềukiệnsốngtrunggian,tạisaohiệnchúngtavẫnkhôngtìmthấycácbiếnthểliênkếttrunggiangàngũi?Câuhỏinàyđãkhiếntôicảmthấybốiroitrongmộtthờigiandài.Nhưngtôinghĩnócóthểđượcgiảithíchphầnlớnởđây.

Banđầuchúngtaphảihếtsứcthậntrọngkhisuyluận,bởivìmộtkhuvựchiệntạiliêntục,đãliêntụcnhưthếtrongmộtgiaiđoạndài.Địachấthọccóthểkhiếnchúngtatinhầuhếtmọilụcđịađãbịđứtgãythànhcáchònđảo,thậmchílàtrongsuốtgiaiđoạnkỷthứba;vàtrêncácđảođó,nhữngloàicóthểđãđượchìnhthànhriênglẻkhônghềcókhảnăngtồntạicácbiếnthểtrunggiantrêncáckhuvựctrunggian.Vớinhữngthayđổiđấtđaivàkhíhậu,khuvựcbiểnhiệnđangliêntụcphảitồntạitrongthờigiangànđầytrongđiềukiệnkémliêntụcvàđồngnhấthơnnhiềusovớihiệntại.Nhưngtôisẽdùngcáchnàyđểgiảiquyếtkhókhăntrên;bởivìtôitinrấtnhiềuloàiđượcđịnhnghĩarõràngđãđượcsinhratrêncáckhuvựchoàntoànliêntục,chodùtôikhôngnghingờtìnhtrạngđứtgâytrướcđócủakhuvựcđóngmộtvàitròquantrọngtrongsựhìnhthànhloàimới,nhấtlàvớisựlaighéptựdovàcácconvậtđihoang.

Khinhìnvàocácloàihiệngiờphânbốtrênmộtkhuvựcrộnglớn,chúngtahaytìmthấychúngkháđôngđúctrênmộtlãnhthổlớn,sauđóbỗngnhiêntrởnênngàycànghiếmhoitrongđiềukiệnchậthẹpvàrồicuốicùngbiếnmất.Dodókhuvựctrunglậpgiữahailoàiđạidiệnthườnglàhẹpnếuđemsosánhvớilãnhthổđúngcủariêngmỗiloài.Chúngtathấytìnhtrạnggiốngnhưthếkhileonúi,vàđôikhivôvùngbấtngờ,nhưôngAlphDeCandolleđãquansátđược,làmthếnàomộtloàiphổbiếnởdãynúiAnpơbiếnmất.ÔngForbescũngđưaratrườnghợptưomgtựnhưthếdòchiềusâuđáybiển

vớimộtmáy.Đốivớinhữngngườicoiđiềukiệnsốngvậtchấtvàkhíhậulànhữngnhântốquantrọnghơncàcủasựphânbố,thìhọsẽcảmthấyhếtsứcngạcnhiêntrướcthựctếnàybởivìkhíhậu,độcaohayđộsâubiếnđổikhôngthểcảmnhậnđược.Nhưngkhichúngtanghĩtrongđầulàtấtcảcácloàisẽtăngsốlượnglênvôcùnglớn,khikhôngphảicạnhtranhvớicácloàikhác;rằngtấtcảhoặclàđisănmồihoặclàưởthànhconmồicholoàikhác;nóitómlại,domỗicáthểtrựctiếphaykhôngtrựctiếpcóquanhệvớicáccáthểsốngkháctheocáchquantrọngnhất,chúngtaphảinhậnthấytầmhoạtđộngcủacáccưdânởmộtnướckhôngphảichỉphụthuộcduynhấtvàonhữngthayđổiđiềukiệnvậtlýkhôngthểcảmnhậnđược,màphầnlớnphụthuộcvàosựcómặtcủacácloàikhác,cóthểtiêudiệthoặcdựavàochúnghaycạnhtranhvớichúng;vàdonhữngloàinàylàcácđốitượngđãđượcđịnhnghĩa(tuynhiênchúngcóthểđãtrởnênnhưvậy),khôngđancàivàonhaubởiquátrìnhchuyểntrạngtháikhôngcảmnhậnđược,tầmhoạtđộngcủabấtcứloài,chắcchắnrồi,sẽdựatrêntầmhoạtđộngcủanhữngloàikhác,sẽcóxuhướngđượcgiớihạnrõràng.Hơnnữa,mỗiloàitrongtầmhạnchếhoạtđộng,nơimànócósốlượngíthơn,sẽ,trongsuốtcácbiếấnđộngcủasốlượngkẻthùvàconmồi,haytrongcácmùa,làrấtcóthểchịusựdiệtvonghoàntoàn;vàdođótầmhoạtđộngđịachấtcủanósẽbịhạnchếnhiềunhất.

Nếunhưtôiđúngkhitinrằngcácloàiđạidiệnvàhọhàngkhisốngtrênmộtkhuvựcliêntục,thườngđượcphânbốkiểumỗiconcótầmhoạtđộngrộng,vớikhuvựctrunglậpkháchậtchộigiữachúng,trênđóchúngbấtchợttrởnênngàycànghiếmhoi,vàsauđódocácbiếnthểkhôngkhácbiệtcơbảnnhiềusovớiloài,mộtquytắcsẽđúngvớicảhai;vànếuchúngtatưởngtượnglàmthíchnghimộtloàibiếnđổivớiđiềukiệnsốngcủakhuvựcrấtlớn,chúngtasẽphảilàmthíchnghihaibiếnthểnàyvớihaikhuvựcrộnglớnvàmộtbiếnthểthứbavớikhuvựctrunggianbéhơn.Biếnthểtrunggian,sauđó,sẽtồntạivớisốlượngíthơndosốngtrênmộtkhuvựcbéhơn;vàthựctếlà,nhưtôicỏthểđưaratốtnhấtlàquyluậtnàycũngđúngvớicácbiếnthểtrongtựnhiên.TôiđãcóđượctrườnghợpvídụđiểnhìnhminhhọaquyluậtnàycủabiếnthểnằmgiữacácbiếnthểnổibậttrongchiBalanus.VảdựatrênthôngtinmàôngWatson,tiếnsỹAsaGray,vàôngWollastoncungcấpchotôirằngthôngthườngkhicácbiếnthểtrunggiangiữahaidạngxuấthiện,chúngcósốlượngíthơnnhiềusovớidạngthứcmàchúngcóliênhệ.Giờđâynếuchúngtacóthểtinvàocácthựctếvàsuyluậnnày,vàdođỏkếtluậnrằngbiếnthểliênkếthaibiếnthểkhácvớinhaunóichungthườngcỏsốlượngíthơnsốlượngcủacácdạngchúngliênkếtthìchúngtacóthểhiểutạisaocácbiếnthểtrunggiankhôngtồntạitrongthờigianquádài;tạisaonhưlàquyluậtchungchúngbịtuyệtchủngvàbiếnmất

sớmhơncácdạngthứcmàchúngliênkết.

Đốivớibấtcứdạngnàotồntạivớisốlượngíthơnsẽ,nhưđãnhậnxét,chịunguycơbịtuyệtchùnglớnhơnsovớidạngtồntạivớisốlượnglớn;vàtrongtrườnghợpcụthểnàydạngtrunggiansẽchịusựxâmnhậpcủacủacácdạnghọhànggầngũicàhaiphía.Nhưngmộtnhậnđịnhquantrọnghơn,nhưtôitinvậy,làtrongquátrìnhbiếnđổinhiềuhơnnữa,màthôngquađóhaibiếnthể,theonhưlýthuyếtcủatôi,đượcchuyểnhóavàhòanthiệnthànhhailoàiriêngrẽ,hailoàimàcósốlượnglớnhơndosốngtrênkhuvựcrộnghơn,sẽcólợithếlớnhơnnhiềusovớiloàitrunggiancósốlượngnhỏhơnvàsốngtrênkhuvựcbéhơn.Bởivìnhữngdạngthứccósốlượngnhiềuhơnluônluôncócơhộitốthơn,trongvòngbấtcứgiaiđoạnchotrướcnào,cóđượcnhữngbiếnđổithuậnlợihơnnữađểchosựlựachọncủatựnhiêntácđộngtớivàpháthuy,sovớidạngthứctồntạivớisốlượngíthơn.Dovậynhữngdạngthứcphổbiến,trongcuộcđấutranhsinhtồn,sẽcóxuhướngđánhbạivàthaythếcácdạngkhôngphổbiếnbàng,bởivìdạngsauítđượcbiếnđổivàcảithiệnhơndạngtrước.Chínhlànguyênlýđấy,nhưtôitin,giảithíchcholoàiphổbiếnởtrongmộtnước,nhưđãđượctrìnhbày

ởchươnghai,trungbìnhcósốlượnglớnhơncácbiếnthểnổibậtsovớicácloàikhôngphổbiến.Tôixinminhhọađiềutôimuốnnóibằngcáchgiảđịnhbabiếnthểcừuđượcgiữ,mộtbiếnthểchothíchnghivớikhuvựcnúiđồirộnglớn,biếnthểthứhaitrênvùngđấtđồichậtchộihơn,vàbiếnthểthứbavớivùngđồngbằngmênhmông;vàcảbabiếnthểđềucốgắnghếtsứcnhưnhauđểgiatăngsốlượngcủachúngthôngquasựlựachọn;trongtrườnghợpnàycơhộinghiênghẳnvềnhữngconcừunuôiởvùngnúiđồihayđồngbằngsovớiconcừunuôitrênvùngđấtđồichậthẹptrunggian(sườnđồi),vàhậuquảlàcừuvùngnúiđồivàđồngbằngsẽsớmchiếmchỗcủacừuvùngsườnđồikémcảithiệnhơn,dođóhaigiốngbanđầutồntạivớisốlượnglớnhơnsẽgặpnhaukhôngcósựxenlẫncủagiốngbịthaythế-biếnthểtrunggiantrênsườnđồi.

Kếtluận,tôitinrằngcácloàitiếntớicácđốitượngđượcđịnhnghĩakhárõràng,vàkhôngthểhiệntrongbấtcứgiaiđoạnnàomộtsựhỗnloạnkhôngthểtháogỡđượccủacácliênkếttrunggianvàbiếnđổi;đầutiênbởivìcácbiếnthểmớiđượchìnhthànhrấtchậmchạp,dosựbiếnđổilàmộtquátrìnhtừtừ,sựlựachọncủatựnhiênkhôngthểlàmgìchođếnkhibiếnđổithuậnlợicócơhộixuấthiện,vàchođếnkhichỗtrongthếgiớitựnhiênđượcchiếmgiữtốthơnbởinhữngsựchỉnhsửanhấtđịnhcủacáccưdânsốngtrênđó.Vànhữngnơinhưthếsẽphụthuộcvàosựthayđổikhíhậudầndần,haysựdicưkhôngthườngxuyêncủadạngthứcsốngmới;vàcólẽ,ởmộtmức

độquantrọnghơn,phụthuộcvàocáthểsốngcũbiếnđổichậmchạp,vớinhữngdạngmớinhờđótạoravànhữngdạngcũtácđộngvàphảnứngvớinhau.Đểsaochotrongbấtcứkhuvựcnàovàbấtcứkhinàochúngtachỉcóthểnhìnthấynhữngbiếnđổinhỏcủacấutrúctrongmứcđộthườngxuyên;vàđiềunàyđảmbảorằngchúngtasẽnhìnthấy.

Thứhai,cáckhuvựctrongmộtgiaiđoạnnàođỏgầnđâyđãtồntạiởtrạngtháiđứtgãythànhcácphầnmàtrênđónhiềudạngthức,nhấtlàtrongcáclớpmàgiốngđựcvàgiốngcáiphảigiaophốimớicóthểsinhconvàđihoangnhiều,cóthểđãđượccoilàđủkhácbiệtđểđượcxếpvàoloàiđạidiện.Trongtrườnghợpnày,biếnthểtrunggiangiữavàiloàiđạidiệnvàchamẹchungphảitồntạitrongnhữngphầngãyđứtcủamảnhđấtđó,nhưngcácbiếnthểtrunggiannàysẽbịthaythếvàlàchotuyệtchủngtrongsuốtquátrìnhsựlựachọncủatựnhiênkhiếnchochúngkhôngtồntạihiệnnayởdạngsống.

Thứba,khihaihaynhiềuhơnbiếnthểđượchìnhthànhtrongcácphầnriêngrẽcủamộtkhuvựchoàntoànliêntục,cókhảnănglàcácbiếnthểliênkếttrunggianbanđầusẽđượchìnhthànhtrênkhuvựctrunggian,nhưngsauđóchúngthườngtồntạitrongthờigianngắn.Vìnhữngbiếnthểtrunggiannàysẽ,donhữnglýdođãđượcgáncho(cụthểlàdựatrênnhữnggìmàchúngtabiếtvềsựphânbốcủacácloàihọhànggầngũivàloàiđạidiện),tồntạitrênnhữngvùngtrunggianvớisốlượngíthơncácbiếnthểchúngcóxuhướngliênkết.Nếuchỉnhìnvàonguyênnhânnàythìcácbiếnthểtrunggianrấtcóthểchịusựtuyệtchủngngẫunhiên;vàtrongsuốtquátrìnhcủabiếnđổisâuhơnthôngquasựlựachọncủatựnhiên,chúnghầunhưchắcchắnsẽbịđánhbạivàthaythếbởicácdạngmàchúngliênkết;bởivìnhữngdạngthứcnàydotồntạivớisốlượngcáthểlớnhơn,trêntổngsố,choranhiềubiếnđổi,vàdođóđượccảithiệntốthơnnhờsựlựachọncủatựnhiênvàthuđượclợithếlớnhơn.

Cuốicùng,nhìnvàokhôngchỉmộtgiaiđoạnbấtkỳmàvàotoànbộlịchsử,nếulýthuyếtcủatôilàđúngthicácbiếnthểtrunggian,liênkếthầuhếttấtcảcácloàihọhànggầngũicủacùngmộtnhómvớinhau,chắcchắnđãphảitồntại;vàchínhquátrìnhcủasựlựachọntựnhiênluôncóxuhướng,nhưđãđượcnóiđếnnhiềutrướcđây,làmtuyệtchủngdạngthứcbốmẹvàtrunggian.Chínhvìthếmàcácbằngchứngcủachúngchỉcóthểđượctìmthấytrongcácditíchhóathạch,màđượclưulạitrongcácghichépđịachấtkhônghoànhảovàđứtđoạn.Tôisẽcốgắngchobạnđọcthayđiềunàyởcácchưomgkếtiếp.

vềnguồngốcvànhữngchuyểnhóacủathựcthểhữucơvớicácthóiquenvàcấutrúckỳlạ-Nhữngngườiphảnđốiquanđiểmtôinêurađãđặtcâuhỏilàmthếnàomộtđộngvậtănthịtsốngởtrêncạncóthểlạiđượcchuyểnhóathànhđộngvậtcóthóiquensốngdướinướcvàconvậtđócóthểtồntạinhưthếnàotrongtìnhtrạngchuyểnđổicủanó?Chúngtadễdàngnhậnthấylàtrongcùngnhómđộngvậtănthịttồntạicómọicấptrunggiangiữathóiquenchỉsốngdướinướcvàthóiquenchỉsốngtrêncạn;vàdomỗicontồntạiđượcthôngquađấutranhsinhtồn,nósẽthíchnghitốttrongcácthóiquencủanóvớinơiởcủamình.HãyxemconMustelaVisionởvùngBắcMỹ,cóchânhìnhmạngnhện,giốngconráicávềbộlông,chânnganvàhìnhdángđuôi;mùahè,connàylăndướinướcbắtcá,nhưngsuốtmùađôngdài,nórờibỏnhữngvùngnướcbănggiámàđisăngiốngnhưchồnputoabắtchuộtvàcácđộngvậttrêncạnkhác.Nếumộttrườnghợpkhácđượcđưara,vàngườitađặtcâuhỏilàmthếnàomàmộtconvậtbốnchânănsâubọcóthểchuyểnhóathànhcondơibaythìcâuhỏinàysẽkhógiảiđáphơnnhiều,vàtôikhôngcócâutrảlời.Songtôichorằngcâuhỏiđóchẳngmấyđángquantâm.

Ởđây,cũnggiốngcáclầnkhác,tôigặpbấtlợilớn,bởivìtrongsốcáctrườnghợpnổibậtmàtôiđãthuthậpđược,tôichỉcóthểđưaramộthoặchaivídụvềthóiquenvàcấutrúcchuyểnđổicáccácloàicóquanhệmậtthiếtvớinhauthuộccùngchi,vàvềcáctínhcáchđadạnghoặclàcốđịnhhoặclàthithoảngxuấthiệntrongcùngloài.Vàtôicảmthấylàchỉcóthểlàmộtdanhsáchdàicáctrườnghợpnhưvậymớiđủđểphầnnàotrảlờicâuhỏikiểunhưcâuhỏivềcondơi.

Nhìnvàohọsóc,chúngtasẽtìmrasựbiếnđổirõràngnhấttừcácconvậtvớiđuôicủachúngchỉhơidẹt,vàtừnhữngconkhác,nhưngàiJ.Richardsonđãnhậnxét,vớiphầnlưngcủacơthểchúngkhárộngvàvớidaởhaibênsườnkhádầy,chuyểnthànhnhữngcongọilàsócbay;vànhữngconsócbaynàycócácchivàđuôinốivớinhaubởimộtmảngdato,cótácdụngnhưlàmộtcáidùvàchophépchúnglượntrongkhôngtrungmộtquãngxađángkinhngạctừcâynàysangcâykhác.Chúngtakhôngthểnghingờlàmỗicấutrúccóíchđốivớivớimỗidạngsócởnướcbảnđịacủanó,bằngcáchchophépchúngthoátđượccácconchimsănmồi,haythulượmthứcănnhanhhơn,hoặc,chúngtacólýdođểtin,bằngcáchgiảmmốinguyhiểmkhirơitừtrêncaoxuốngđất.Nhưngnóđúngnhưthựctếrằngcấutrúccủamỗiconsóclàcáitốtnhấtmàcóthểđượchìnhthànhtrongđiềukiệntựnhiên.Giảsửkhíhậuvàthảmthựcvậtthayđổi,nhữngloàigặmnhấmcạnhtranhkháchaythúsănmồimớidicưđếnđây,haynhữngconcũtrởnênbiếnđổi,vàtấtcảsựsosánhcóthểdẫnchúngtatớiniềmtinlàítnhấtvài

loạisócbịgiảmsốlượnghoặcbịtuyệtchủng,trừkhichúngcũngbiếnđổiởmứcđộtươngứng.Vìthếtôikhôngthấycókhókhăngì,nhấtlàtrongđiềukiệnsốngthayđổi,trongsựduytrìliêntụccáccáthểcómàngởhaibênsườnngàymộtdàyhơn,mỗithayđổihữuíchvàmỗicáiđượcnhânrộngthôngquaảnhhưởngtíchlũycủaquátrìnhsựlựachọncủatựnhiênchotớikhimộtloàisócbayhoànhảođượcsinhra.

BâygiờhãyxemtiếpđếnloàiGaỉeophithecushayloàivượncáobay,màtrướcđóbịxếpsaivàoloàihọdơi.Nócómànghaibênsườncựckỳrộng,trảirộngtừphàngócmiệngchotớiđuôi,vàbaogồmcácchivàcácngóntayhìnhthondài.Màngnàycũngcócảcáccơduỗi;mặcdùkhôngcómốiquanhệchuyếnhóanàocủacấutrúc,thíchhợpvớiviệcbaylượntrênkhôngtrung,hiệntạiliênkếtloàiGaleophithecusvớicácloàiLemuridaekhác,nhưngtôikhônggặpkhókhăngìtrongviệcthừanhậncácliênkếtdạngnàytrướcđóđãxuấthiệnvàmỗiconđượchìnhthànhtheocácbướcnhưtrongtrườnghợpcủaconsócbaychưahoànthiệnhoàntoànvàmỗicấpcủacấutrúcđãcóíchchoconvậtchủ.TôicũngchẳngnhậnthấycóbấtcứkhókhănnàomàkhôngthểvượtquatrongviệctinrằngcóthểlàmàngmàliênkếtcáccánhtayvớicẳngtaycủaloàiGaleopithecuscólẽđãđượckéogiãnrarấtnhiềubởisựlựachọncủatựnhiên;vàconnày,xéttrongmứcđộliênquancủacácbộphậnbay,sẽchuyểnhóathànhmộtcondơi.Loàidơimàcómàngcánhtrảirộngtừvaichotớiđuôi,trùmcảlênchânsau,chúngtacólẽnhìnthấydấuvếtcủamộtbộmáybanđầuđượckiếntạodànhchoviệcbaylượntrongkhôngtrunghơnlàbay.

Nếukhoảngmườihaichicủachimbịtuyệtchủnghoặcvẫnchưađượcbiếttới,ngườiphỏngđoánrằngnhữngconchimcóthểđãtồntạichỉsửdụngcánhcủanóđểxuađuổiruồimuỗigiốngnhưconvịtđầurùa(MicropteruscủangườiEypon);nhưnhữngcáivâytrongnướcvàchântrướctrêncạnkiểucủachimcánhcụt;nhưvâychèogiốngcủaconostrict;vàkhôngdùngđểlàmgìgiốngnhưcủaconAperyx.Tuythế,cấutrúccủanhữngconchimnàylạicólợichonótrongđiềukiệnsốngcủanóbởivìmỗiconmuốntồntạiđượcthìphảiđấutranh;nhưngnókhôngnhấtthiếtlàcóthểxảyranhấttrongtấtcảcáctrườnghợpcóthểxảyra.Chúngtakhôngnênsuyluậntừnhữngnhậnđịnhnàylàbấtcứcấpđộnàotrongcáccấpđộcánhmàđượcnhắctớiởđây,màtấtcảcólẽđềudoviệckhôngsửdụng,ámchỉcácbướctựnhiênquađóloàichimđạtđượckhảnăngbaytuyệtvờicủanó;nhưngítnhấtchúngchỉrarằngphươngphápđadạngvôcùngcủasựchuyểnhóalàcóthể.

NhìnthấyrằngcáclớpthởdướinướcnhưCrustaceavàMolluscalạithích

nghivớicuộcsốngtrêncạn,vàthấyrằngchúngtacóchimvàđộngvậtcóvúcóbayđược,côntrùngbaycủahầuhếtcácdạngthứcđadạng,vàđãtừngcóloàibòsátbiếtbay,chúngtacóthểhìnhdunglàcábay,màhiệngiờbaylượnmộtquãngxatrongkhôngtrung,dầnnổilênvàchuyểnhóavớisựtrợgiúpcủavâydaođộngcủachúng,cólẽđãđượcthayđổitrởthànhđộngvậtcócánhhoànhảo.Nếusuyluậnnàylàđúng,vậyaiđãtừngtưởngtượngtronggiaiđoạnchuyểnđổibanđầu,chúnglàcưdâncủavùngđạidưorngbaola,vàđãchỉsửdụngbộphậnđểbay,nhưchúngtabiếtchotớinay,đểtránhkhôngbịcácconcákhácsăn?

Khichúngtathấybấtkỳcấutrúccócấutạohoànhảođểthựchiệnmộtchứcnăngnàođó,giốngnhưcánhcủaconchimdùngđểbay,chúngtanênnghĩngayrằngcácconthếhiệncấpđộchuyếnđổibanđầucủacấutrúcsẽhiếmkhitiếptụctồntạichotớingàynay,bởivìchúngsẽbịthaythếbởichínhquátrìnhhoànthiệnthôngquasựlựachọncủatựnhiên.hơnthếnữa,chúngtacóthểkếtluânrằngcáccấpđộchuyểnđổigiữanhữngcấutrúcphùI.pchonhữngthóiquenrấtkhácbiệttrongcuộcsốngschiếmkhiđượcpháttriểnởmộtgiaiđoạnbanđầuớisốlượnglớnvàtrongnhiềudạngthứcthứcấp.Dođó,quaytrởlạiminhhọamangtínhtưởngtượngvềloàicábaycủachúngta,dườngnhưlàkhôngcókhảnăngnhữngconcácóthểbaythựcsựđãpháttrongrấtnhiềudạngthứcthứcấp,đểđibắtnhiềuloạimồitheonhiềucách,trêncạnvàtrongnướcchođếnkhibộphậnbaycủachúngtrờnênhoànthiện,giúpchúngcólợithếlớnsovớicácconvậtkháctrongcuộcđấutranhsinhtồn.Dođócơhộiđểpháthiệnranhữngloàicócấpđộchuyểnđổicủacấutrúctrongtìnhtrạnghóathạchsẽluônluônkhôngnhiềubằng,dochúngtồntạivớisốlượngíthơn,trongtrườnghợpcủaloàicócấutrúcpháttriểnhoànhảo.

Bâygiờtôisẽđưarahaihoặcbavídụvềthóiquanđadạngvàthayđổicủacáccáthểthuộccùngloài.Khimộttronghaitrườnghợpxuấthiện,nósẽdễdàngchosựlựachọncủatựnhiênđểgiúpchoconvật,thôngquamộtvàibiếnđổitrongcấutrúccủanó,phùhợpvớithóiquenthayđốicủanó,hoặclàchỉmộttrongsốvàithóiquenkhácnhaucủanó.Nhưngchúngtakhócóthểnóivàkhôngcóbằngchứngcụthểrằngliệucóphảithôngthườngcácthóiquenthayđổiđầutiênsauđómớiđếncấutrúc;hayliệulàngượclạikhimộtsốbiếnđổinhỏtrongcấutrúcdẫntớisựthayđổivềtínhcách;cảhaithườngthayđổicùngnhau.Trongsốcáctrườnghợptínhcáchthayđổi,vídụcủanhiềuloàicôntrùngnướcAnhhiệnđangsốngnhờvàocáccâyngoạilai,chỉnhờvàocácchấtnhântạolàđủđểminhhọa.Đốivớitrườnghợptínhcáchđadạng,vôsốcácvídụcóthểđượcđưara.Tôithườngquansátnhữngconchimgiẻquạthungdữ(Saurophagussulphuratus)ởvùngNamMỹ,lượn

vòngtrònxungquanhmộtđiểmsauđótiếntớiđiểmkhác,giốngnhưmộtconchimcách,đứngyênbênlềmépnướcmộtlúcrồiđộtnhiênlaovàomộtconcá,giốngnhưloàichimbóicá.ỞtrongnướcAnhchimsẻngô(Parusmaịor)tolớnhơncóthểđượctrôngthấyđangtrèocácnhánhcâygiốngnhưmộtloàileocây;nóthường,giốngnhưchimbáchthanh,giếtnhữngconchimbébằngcáchmổvàođầuchúng;vàtôiđãrấtnhiềulầnnhìnvànghethấychúngmổvàocáchạtgiốngcủacâythủytùngtrênmộtnhánhvàlàmvỡtungchúnggiốngnhưmộthạtdẻ.ỞkhuvựcBẳcMỹ,ôngHearneđãnhìnthấyloàigấuđenbơihànggiờvớicảimồmmởto,đếbắt,giốn?như:ảheo,cácconcôntrùngtrongnước.Thậmchítrongtrườnghợpđặcbiệtnhưthếnày,nếunguồncungcácconcôntrùnglàcốđịnh,vànếunhữngconcạnhtranhthíchnghitốthơnkhôngtồntạiởtrongnước,tôikhôngthấycókhókhănnàotrongcuộcđấutranhgiữacáccongấu,tạorabởisựlựachọncủatựnhiên,khiếnchocấutrúccủachúngngàycàngthíchnghivớimôitrườngnướcvàvớimồmngàymộtmởrộngchođếnkhimộtsinhvậtdịthườnggiốngnhưcávoiđượctạora.

Nhưchúngtađôikhithấycáthểcủamộtloàicóthóiquenkhácbiệthắnsovớithóiquencủacongiốngđựcvàgiốngcáicủaloàiđócũngnhưcủacácloàikhácthuộccùngchi,theolýthuyếtcủatôi,chúngtacóthểtrôngđợirằngnhữngcáthểnhưthếđôikhisẽtạoracơhộicholoàimớixuấthiện,cóthóiquentươngđồngvàvớicấutrúcbiếnđổihoặcíthoặcnhiềusovớiloàithựcsự.Mộtvídụnhưthếtrongtựnhiênđãxuấthiện.Liệuaicóthểđưaramộtvídụnàokhácấntượnghơnvídụvềsựthíchnghicủamộtconchimgõkiếnvớiviệctrèocâyvàbắtcôntrùngtrongcáckhenứttrênvỏcây?SongởkhuvựcBăcMỹ,cónhữngconchimgõkiếnchủyếusốngdựavàohoaquả,vàcácconkhácvớiđôicánhthondàidùngđếđuốitheocôntrùng;vàtrêncáccánhđồngvùngLaPlata,nơikhôngcómộtcâynàocả,cómộtconchimgõkiếnmàtrongtấtcảmọibộphậncơquanchínhcủanó,thậmchítrongmàusắc,trongâmthanhchóitai,trongcáchbayhìnhsóngchotôibiếtrõrànglànóthuộcvềloàigõkiênthôngthườngnhưngnólàmộtcongõkiếnkhôngbaogiờtrèocây.

Chimhảiâulàloạichimthuộcvềtrờivàbiểnnhất,nhưngởtrongvùngSoundsofTierradelFuego,loàiPuffìnuriaberardi,trongthóiquenchungcủachúng,trongkhảnănglănkinhngạccủachúng,trongcáchbơivàbaycủachúngkhikhôngsẵnsàngđểbay,thìaiđósẽcóthểdễnhầmlẫnnóvớichimancahaychimlặn;nhưngvềcơbảnlàchimhảiâuvớinhiềuphầnchínhcủanóthayđổilớn.Mặtkhác,khimộtngườiquansáttinhtườngnhấtxemxétcơthểmộtconchimkétđãchếtsẽkhôngbaogiờnghingờthóiquendướinướccủanó,nhưngthànhviêndịthườngcủahọnhữngđộngvật

chỉsốngtrêncạnnàyhoàntoànsốngnhờvàolặn-cặpnhiềuhònđáởchânvàsửdụngcánhơdướinước.

Nhữngaitinvàothuyếtsángtạoloàiđộclậpchắchẳnđôikhisẽcảmthấyngạcnhiênkhianhtagặpmộtconvậtvớicácthóiquenvàcấutrúckhônghềtuântheoquytắc.Điềugìcóthểrõrànghơnlàchâncómàngcủaconvịtvàngồngđượctạothànhđểbơi?Thếmàởnhữngvùngcaocónhữngconngồngvớimàngởchânnhưnghiếmkhihoặckhôngbaogiờtớigầnnước;nhưngkhôngaitrừôngAudubonđãnhìnthấyloàichimchiến,cócảbốnngónchâncómàng,bướctrênmặtnướccủabiển.Mặtkhác,nhữngconchimsâmcầmvàchimlặnlạihoàntoànlàloàiđộngvậtdướinướcmặcdùnhữngngónchâncủachúngchicómàngbaophủviềnngoài.CáicóvẻnhưrõrànghơnlànhữngngónchândàicủaGrallatoresđượchìnhthànhkhiđểbướcđitrênđầmlầyvànhữngcâynổi,nhưnggàhencóthóiquendướinướcgầngiốngnhưchimsâmcầm;vàconlandrailcóthóiquensốngtrêncạngầngiốngnhưgàgôvàchimcuncút.Đốivớinhữngtrườnghợpấy,tôicóthểđưaranhiềuvídụhơnnữa,thóiquenthayđổinhưngkhôngkèmtheocấutrúcthayđổi.Châncómàngcủaloàingỗngsốngởvùngđấtcaocóthểnóilàđãtrởthànhmộtcơquankhôngcóích,nhưngkhôngphảilàvôíchđốivớicấutrúccủanó.Cònloàichimchiến,màngconggiữacácngónchânchothấyrằngcấutrúcđãbắtđầuthayđổi.

Nhữngngườitinvàoảnhhưởngriêngrẽvàvôsốcủasựsángtạosẽnóitrongnhữngtrườnghợpnhưthếnày,ýChúamuốnlàmcholoàinàythaythếloàikhác;nhưngđiềunàyđổivớitôicóvẻnhưhếtsứclốbịch.Cònngườinàotinvàosựđấutranhsinhtồnvànguyênlýcủasựlựachọncủatựnhiênsẽcôngnhậnrằngmọithựcthểhữucơđềucốgắnghếtmìnhđểgiatăngsốlượngbảnthân;vànếubấtcứthựcthểnàobiếnđốichútxíu,hoặclàtrongthóiquenhoặclàtrongcấutrúc,vànhờvậymàtrởnêncólợithếhơnsovớithựcthểnàođótrongcùngmộtnước,nóthếchiếmlấykhuởcủacáthểkémlợithếhơnđó,chodùcókhácsovớinơiởcủabảnthânchủng.Dovậyanhtasẽkhôngcảmthấyngạcnhiênkhibiếtrằngloàichimchiếnvàngỗngcómàngởchân,hoặclàsổngởvùngđấtkhôhoặclàhiếmkhibướcxuốngnước;vàcónhữngconcomcrakevớingónchândàisốngtrênnhữngđồngcỏthayvìởđầmlầy;cónhữngconchimgõkiếnsốngởnơikhôngcómộtcâynàomọccả;vàcónhữngconchimhảiâucóthóiquencủachimanca.

Cácbộphậncủasựhoànthiệnvàphứctạptớimứctốiđa-Đecôngnhậnrằngđôimắt,vớitấtcảcácđặctínhkhôngthểbắtchướcđượccủanó,đểthayđổitiêucựtùytheođộxakhácnhau,điềuchỉnhđộsángvàsựchỉnhsửaquangsaihìnhcầuvànửacung,cóthểđãđượctạothànhthôngquasự

lựachọncủatựnhiên,cóvẻnhư,tôithúthậtlà,khócóthểxảyraởkhảnăngcaonhấtcóthể.Nhưnglýdonóivớitôirằngsựchuyểnhóatừđôimắtkhônghềhoànthiệnvàrấtđơngiảntớiđôimắtcựckỳhoànthiệnvàphứctạp,mỗimứcchuyểnhóacóíchđốivớicơthểchủcủanó;cóthểchứngminhlàtồntại;hơnnữa,nếuđôimắtthựcsựthayđổivôcùngnhỏ,vànhữngthayđổiđượcditruyềnlại,điềumàrõrànglànhưthế;vànếubấtkỳthayđổihoặcchỉnhsửatrongcơquanđótừngcóíchđốivớimộtconvậttrongđiềukiệnsốngthayđổithìkhảnăngmộtđôimắthoànhảovàphứctạpcóthểđượctạorabởiquasựlựachọncủatựnhiên,mặcdùchúngtakhôngthểtưởngtượngđược,hoàntoànđượccoilàcóthểxảyra.Mộtdâythầnkinhlàmthếnàođểtrởnêncảmnhậnđượcánhsáng,thìkhônglàmchúngtaquantâmbằnglàmthếnàomàsựsốngbắtnguồn;nhưngtôixinnóilàvàithựctếđãkhiếntôinghingờrằngbấtkỳdâythầnkinhcảmbiếnnàocóthểđượclàmchocảmnhậnđượcánhsáng,vàtươngtựnhưvậycảmnhậnđượcnhữngdaođộnglớntạoraâmthanh.

Khinhìnvàonhữngbướcchuyểnhóamàquađómộtbộphậncủabấtkỳloàinàođượchoànthiện,chúngtachắcchắnphảixemxétcáccáthểtổtiêntrựchệcủachúng;nhưngđiềunàyhiếmkhicóthể,vàchúngta,trongmồitrườnghợp,buộcphảixemxétcácloàithuộccùngnhóm,tứclànhìnvàonhữngconcháucùnghệcủacùngdạngchamẹgốcđểtìmranhữngchuyểnhóanàolàcóthể,vàvìcókhảnănglàmộtvàisựchuyểnhóađãđượctruyềnlạitạigiaiđoạnbanđầucủadòngdõi,trongmộtđiềukiệníthoặckhôngbiếnđổi.TrongsổloàiVertebrata,chúngtachỉtìmthấymộtsốlượngnhỏcácbiếnchuyểntrongcấutrúcđôimát,vàdựavàocácditíchhóathạchthìchúngtachẳngbiếtthêmđiềugìvềnócả.Tronglớplớnnàychúngtacólẽphảinênđisâuxuốnghơnnữabêndướilòngđấttớiđịatầnghóathạchthấpnhấtđượcbiếtđếnđểkhámphácácgiaiđoạnsớmhơnmàởđóđôimẳtđượchoànthiện.

TrongloàiArticulata,chúngtacóthểbắtđầumộtserivớimộtdâythầnkinhquanghọcchỉcósắctố,vàkhônghềcóbấtkỳmộtbộmáynàokhác;vàtừcấppháttriểnthấpnày,vôsốcácbướctiếnhóacủacấutrúc,tỏaratheohaiđườngcơbảnkhácnhau,cóthểđượcchứngminhlàtồntại,chotớikhichúngtađạttớisựhoànthiệnkhácao.Chẳnghạnnhưtrongmộtsốconthuộcloàigiápxáccógiácmạcđôivàcáibêntrongđượcchiathànhhaimặt,trongmỗicáiđócómộtthấukínhlồi.Trongmộtsốconkhácloàigiápxác,thủytinhthểcósắctômàuvàchỉphảnứngvớichùmánhsángbênngoài,làlồiraphíacuốitrênvàphảiphảnứngbởisựhộitụ;vàởphầnkếtthúcbêndướidườngnhưlàcóchấtthủytinh.Vớinhữngthựctếđưaraởđây,hếtsứcngắngọnvàcònxamớiđểđượccoilàđầyđủ,chothấycónhiềusựchuyển

hóasangdạngtrongconmắtcủaloàigiápxácđangtồntại,nhớrằngsốlượngloàiđangsốngsovớisốlượngloàiđãtuyệtchủnglàvôcùngnhỏbé,tôikhôngthấycóbấtcứmộtkhókhănlớnnào(khôngkhóhơntrongtrườnghợpcủanhiềucấutrúckhác)đểtinrằngsựlựachọncủatựnhiênđãbiếnnhữngbộmáyđơngiảncủamộtthầnkinhquanghọcchỉcósắctốmàuvàbaophủbởimộtmàngtrongsuốt,thànhmộtcôngcụquanghọchoànhảonhưđangtồntạitrongbấtkỳmộtthànhviênnàocủalớpArticulatevĩđại.

Ngườisẽtiếnxanhưvậy,nếuanhtatìmrakhiđọcxongtácphẩmnàyrằngphầnlớncácthựctế,nếukhôngkhôngthểgiảithíchđược,cóthểđượcgiảithíchbởilýthuyếtvềdòngdõi,khôngđượcchầnchừđixahơnnữa,vàđểthừanhậnrằngmộtcấutrúchoànhảonhưmắtđạibàngcóthểđượchìnhthànhbởisựlựachọncủatựnhiên,mặcdùtrongtrườnghợpnàyanhtakhôngbiếtbấtkỳcấpđộchuyểnđổinào.Lýluậncủaanhtaphảichiếnthắngsựtưởngtượngcủaanhta,mặcdùtôiđểcảmthấyngạcnhiênvớibấtcứmứcđộchầnchừnàotrongviệcpháttriểnnguyênlýcủasựlựachọntựnhiêntớiđộdàingạcnhiên.

Chúngtakhócóthểtránhđượcsựsosánhgiữaconmắtvớikínhhiểnvi.Chúngtabiếtrằngdụngcụnàyđãđượcconngườichếtạohếtsứchoànhảovớikiếnthứckhoahọctinhthông;vàmộtcáchtựnhiênchủngtasuyluậnđôimắtđãđượctạothànhbởimộtquátrìnhdạngtưomgtựđấy?Nhưngcóthểnàolàsựsuyluậnnàyquávộivàng?LiệuchúngtacóbấtcứlýlẽnàođểthừanhậnrằngĐấngsángtạodựavàokhoahọctạoranhữngconmắtnhưcủaconngười?Nếuchúngtaphảisosánhconmắtvớimộtcôngcụquanghọc,trongtưởngtượng,chúngtaphảilấybềdàycủacácmôtrongsuốt,vớimộtdâythầnkinhcảmứngánhsángbêndưới,vàgiảthiếtrằngmọiphầncủalớpnàyđangliêntụcthayđổichậmchạpvềmậtđộ,đểngăncáchtronglớpnhữngmậtđộvàđộdàykhácnhau,đặtởnhữngkhoảngcáchkhácnhau,vàvớimặtcủamỗilớpchậmchạpbiếnđổitrongdạngthức.Hơnnữa,chúngtaphảigiảthiếtrằngcómộtsứcmạnhluônchúýtheodõimỗibiếnđổinhỏngẫunhiêncủanhữnglớptrongsuốt;vàcẩnthậnlựachọnmỗisửađổimàtrongđiềukiệnthayđổicóthểtrongbấtcứcáchhaymứcđộnàochoramộthìnhảnhsắcnéthơn.Chúngtaphảigiảđịnhmỗitìnhtrạngmớicủacôngcụđểđượcnhânrộngrahàngtriệulần;vàmồicáiđượcduytrìchotớikhimộtcáitốthơnsinhrarồisauđónhữngcáicũbịtiêudiệt.Trongcáccơthểsống,sựbiếnđổisẽgâyranhữngsựsửađổinhỏ,thếhệsẽnhânrộngchúnghầunhưkhôngngừngvàsựlựachọncủatựnhiênsẽchọnranhữngkỹnănghoànthiệnsaumồilầncảithiện.Hãyđểchoquátrìnhnàytiếpdiễnhàngtriệuhàngtriệunăm;vàtrongmỗinămtrênhàngtriệucáthểcủanhiềuloại;liệuchúngtakhôngthểtinmộtcôngcụquanghọcsốngcóthểnhờđómà

đượchìnhthànhvớiđộtinhxảophithườnghơnhẳnsovớibấtkỳthủytinhnào,giốngnhưtácphẩmcủaĐấngsángtạosovớicủaconngười?

Nếuchúngtacóthểchứngminhrằngbấtcứbộphậnphứctạpnàođãtồntại,màđãkhôngthểđượctạorabởinhiềuchỉnhđổinhỏliêntiếpthìlýthuyếtcủatôisẽbịsụpđổ.Nhưngtôikhôngtìmthấymộttrườnghọpnàonhưthế.Chắcchắnlàrấtnhiềubộphậntồntạimàchúngtakhôngbiếtđếncáccấpđộchuyểnđổicủachúng,nhấtlànếuchúngtanhìnvàocácloàicôlậpmàtheolýthuyếtcủatôiphầnlớnđãbịtuyệtchủng.Haymộtlầnnữanếuchúngtanhìnvàobộphậnchungchotấtcảcácthànhviêncủamộtlớplớn,bởivìtrongtrườnghợpsaubộphậnphảiđãđượchìnhthànhởgiaiđoạnbanđầurấtsớm,đólàcáimàtấtcảcácthànhviêncủalớpđóđãpháttriển;vàđểkhámphánhữngcấpđộchuyểnđổibanđầumàbộphậnđóđãtrảiqua,chúngtaphảinhìnvàodạngtổtiênrấtcổđãtuyệtchủngtừlâu.

Chúngtanênhếtsứccẩnthậnkhikếtluậnrằngmộtbộphậncóthểđãkhôngđượchìnhthànhbởicácsựchuyểnđổicủaloạinhấtđịnh.Vôsốcácvídụcóthểđượcđưaratrongsốcácconvậtpháttriểnthấpvềcùngbộphậnthựchiệncùngmộtlúccácchứcnăngriêngbiệthôhấp,tiêuhóa,vàbàitiếttrongấutrùngcủaconruồitrâuvàtrongcáCobỉtes.TrongconHydraloàivậtcóthểlộncơthểrangoàidođómặtngoàicóthểtiêuhóavàdạdầyhôhấp.Trongnhữngtrườnghọpnhưvậy,sựlựachọncủatựnhiêncóthểdễdàngchuyênmônhóa,nếubấtcứlợithếnàomànhờđóthuđược,mộtphầnhaybộphậnđãthựchiệnhaichứcnăng,thànhchỉthựchiệnmộtchứcnăngvàdođótoànbộthayđổiđặcđiểmcủanótrảiquacácbướckhôngcảmnhậnđược.Haibộphậnkhácbiệtđôikhicùnglúcthựchiệncùngmộtchứcnăngtrêncùngcáthể;mộtvídụminhhọalàcóloàicávớimanghoặcyếmđểthởkhôngkhíhòatantrongnước,trongkhiđóchúngthởkhôngkhítựdotrongbongbóngởruộtcủachúng,bộphậnsaunàycóốngkhilựchóacungcấpkhôngkhívàbịchiathànhcácphầnmạchpháttriểncao.Trongnhữngtrườnghợpnhưthếnày,mộttronghaibộphậncóthểdễdàngsửađổivàhoànthiệnđểthựchiệntấtcảcáccôngviệcnàybởimộtmìnhnó,đượctrợgiúptrongquátrìnhsửađổibởicácbộphậnkhác;vàsauđócácbộphậnkhácnàycóthểđượcsửađổichonhữngmụcđíchkháchoàntoànriêngbiệthoặcbịđàothải.

Sựminhhọabóngcálàmộtvídụthuyếtphục,bởivìnóchochúngtathấyrõthựctếquantrọngvôcùnglàmộtbộphậnbanđầuđượccấutạochomộtmụcđích,đólàđểnổi,cóthểđượcchuyểnthànhmộtbộphậnvớimụcđíchhoàntoànkhác,đólàđểhôhấp.Bóngcácũngcótácdụngnhưlàmộtbộphậnphụtrợchothínhgiáccủaloàicánhấtđịnh,hay,bởivìtôikhôngbiết

quanđiểmnàohiệngiờđượcđasốtintheo,mộtphầncủacơquanthínhgiácđãcóvaitrònhưcơquanphụtrợchobóngcá.Tấtcảcácnhàsinhlýhọcđềuthừanhậnrằngbóngcálàtươngđồnghay"tươngtựlýtưởng",trongvịtrívàcấutrúcvớiphổicủacácđộngvậtcóxươngsốngpháttriểncaohơn:vớilýdonày,tôicảmthấykhôngcókhókhănđángkểnàokhitinlàsựlựachọncủatựnhiênđãthựcsựchuyểnhóamộtbóngcáthànhphổihaybộphậnchỉthựchiệnchứcnănghôhấp.

Tôithựcsựkhócóthểnghingờtấtcảcácđộngvậtxươngsốngcóphổiđíchthựcđãbắtnguồnbởithếhệthôngthườngtừdạngnguyênthủy,màchúngtakhôngcónhiềuhiểubiếtvềnó,trangbịvớimộtbộmáyđểnổihaybóngcá.Chúngtadovậycóthể,nhưtôiđãsuyluậntừsựmiêutảthúvịcủagiáosưOwenvềnhữngphầnnày,hiểuthựctếkỳlạrằngmọimẫucủathứcănvàđồuốngmàchúngtanuốtvàophảiđiquamiệngcủaốngkhíquản,vớimộtvàinguycơcóthểrơivàophổi,bấtchấpcôngcụtuyệtvờimànhờnóthanhmônđượcđónglại.Trongnhữngđộngvậtxươngsốngpháttriểncaohơn,cáimanghoàntoànbiếnmất-nhữngkhehởởhaibêncổvànhữnghướngchạychồngchéocủacácđườngđộngmạchvẫncòndấuvếtởtrongcácphôithaivớivịtrítrướcđócủachúng.Nhưngchúngtacóthểhìnhdungmanghiệntạicuốicùngcũngbiếnmấtđãthựchiệnchứcnănghoàntoànkhácdotácđộngcủasựlựachọncủatựnhiên:theonhưcáchgiốngnhư,xéttrênquanđiểmcủamộtsốnhàtựnhiênhọclàmangvàkíchcỡsốnglưngnhữngcongiunđốtlàvớicáchvàcánhbaotrùmcủacácconcôntrùng,cókhảnănglànhữngbộphậnđóởngaygiaiđoạnđầuđóngvaitròbộphậnhôhấpđãđượcchuyểnhóathànhbộphậnđểbay.

Khixemxétnhữngchuyểnhóacủabộphận,nhấtlàtầmquantrọngcủaviệcluônnghĩtrongđầulàxácsuấtcủasựchuyểnhóatừchứcnăngnàysangchứcnăngkháclớntớimứcmàtôiphảiđưarathêmmộtvídụnữa.Loàichântơcócuốngcóhainếpgấpnhỏtrênda,tôigọichủnglàovigerousfrena,màđóngvaitrò,thôngquacáchbàitiếtcácchấtdính,đểgiữcácquảtrứngchođếnkhichúngnởra.Nhữngconchântơnàykhôngcómang,toànbộbềmặtcơthể,baogồmcảcácfrenanhỏ,làbộphậnhôhấp.LoàiBalanidaehayloàichântơkhôngcuống,mặtkhác,khôngcóovigerousfrena,nhữngquảtrứngnằmchơivơitrênđáytúitrứng,trongmộtvỏbọckín;nhưngchúngcómanggấplớn.Bâygiờtôinghisẽkhôngaitranhcãirằngovigerousfrenatrongmộthọlàhoàntoàngiốngvớimangcácủahọkhác;thậtvậy,chúngchuyểnhóalẫnnhau.Dođótôikhôngnghingờlànhữngnếpgấpnhỏtrênda,màbanđầucóvaitrònhưovigerousfrena,nhưngtươngtựnhưvậy,trợgiúprấtíthệthốnghôhấp,thôngquasựlựachọncủatựnhiênđãdầndầnchuyểnhóathànhmangđơngiảnchỉbằng

cáchtăngkíchthướccủanóvàloạibỏđinhữngtuyếndínhvào.Nếutấtcảloàichântơcócuốngđềubịtuyệtchủng,chúngsẽphảiđãhứngchịusựtuyệtchủngkhốcliệthơnrấtnhiềusovớiloàichântơkhôngcuống.Liệucóaiđãtừngtưởngtượnglàcáimangcủahọchântơcócuốngbanđầuđãtồntạinhưmộtbộphậnđểgiữchonhữngtếbàotrứngkhôngbịtrôirakhỏitúitrứng?

Mặcdùchúngtaphảivôcùngthậntrọngkhikếtluậnrằngbấtkỳbộphậnnàocũngcóthểđượctạorathôngquanhữngsựchuyểnđốiliêntục,nhưngkhókhănvẫncònchồngchất,mộtvàikhókhănđótôisẽnêuraởtrongcáctácphẩmsaunàycủatôi.

Mộttrongnhữngkhókhănđólàloàicôntrùngvôtính,loàimàrấtkhóđểxếpvàogiốngđựchaygiốngcáicókhảnăngsinhsản;nhưngtrườnghọpnàysẽđượcbàntớiởchươngkếtiếp.Nhữngbộphậnphátđiệncủacácũngmangđếnmộtkhókhănđặcbiệt;chúngtahầunhưkhôngthểhìnhdungranhữngbướcmàquađónhữngbộphậntuyệtvờinàyđãđượctạora;nhưngnhưôngOwenvànhữngngườikhácđãnhậnđịnh,cấutrúcquanhệmậtthiếtcủachúngrấtgiốngvớicấutrúccủacáccơthôngthường;vànhưsaunàyngườitachothấyrằngnhữngconcáđuốicóbộphậnrấtgiốngvớimộtbộmáysảnsinhđiệnnăngnhưng,nhưôngMatteuuchikhẳngđịnh,lạikhônghềphátsinhđiện;chúngtaphảicôngnhậnlàchúngtahiểubiếtcònquáítđểcóthểlậpluậnrằngkhôngcósựchuyểnđốicủabấtkỳdạngnàolàcóthể.

Nhữngbộphậnphátđiệnlàmộtkhókhănkhác,thậmchícònkhókhănhơn;bởivìchúngchỉxuấthiệntrongkhoảngmườihailoàicá,màmộtsốtrongđóhoàntoànxacáchvềmặtquanhệhọhàng.Bìnhthườngthìkhicùngmộtbộphậnmàxuấthiệntrongvàithànhviênthuộccùnglớp,nhấtlàtrongnhữngthànhviênmàcóthóiquencuộcsốngkhácbiệt,chúngtathườngcholàsựxuấthiệncủabộphậnnàylàdođượcditruyềntừcùngmộtchamẹchung;vàsựkhôngxuấthiệncủanótrêncơthểcủamộtsốthànhviênlàdosựkhôngsửdụnghoặcdosựlựachọncủatựnhiên.Nhưngnếucácbộphậnphátđiệnđượcditruyềnlạitừmộtcáthểgốcnàođónhưtrườnghợpditruyền,chúngtađãcóthểtrôngđợitấtcảcácloàicácóbộphậnphátđiệncóquanhệrấtmậtthiếtvớinhau.Nhưngnhữngghichépđịachấtkhônghềdẫnchúngtatớiniềmtinlàtrướckiatấtcảcácloàicácóbộphậnphátđiện,màhầuhếtconcháukếtụccủachúngđãbịmất.Sựxuấthiệncủacácbộphậnphátquangtrongvàiconcôntrùng,thuộccáchọvànhómkhácnhau,mangtớimộtkhókhăntươngtự.Tôicóthểdưaranhữngtrườnghợpkhác;chẳnghạnnhưbộmáyhếtsứclạkỳcủahàngloạtpollengrains,mọctrênmộtfoot-stalkvớimộtglandmọcởphíacuốilàtươngtựnhưtrongOrchisvà

Asclepỉas-nhữnghọmàxétvềmoiquanhệgiữacácloàicâymọchoathìchúnglàxanhất.Trongtấtcảcáctrườnghợpcủahailoàihoàntoànkhácbiệtlạicónhữngbộphậntươngđồng,mọingườinênnhớrằngmặcdùbềngoàivàchứcnăngtổngthểcủabộphậnnàycóthểlàgiốngnhaunhưngchúngtavẫncóthểpháthiệnranhữngkhácnhaucơbảngiữachúng.Tôicókhuynhhướngtinrằngnócũnggầngiốngnhưcáchmàhaingườihoàntoànđộclậpngẫunhiêncùngđitớimộtphátminh,vàcũngnhưvậyđốivớisựlựachọncủatựnhiên,manglạilợiíchchomồicáthểvàtậndụngcácbiếnđổitươngđồng,đôikhichỉnhsửahaiphầnhoặcbộphậntronghaithựcthểhữucơtheocáchgầnnhưtươngtựnhau.Haibộphậnnàychỉcódiêmchungnhưngkhôngđángkêlàtừchamẹchung.

Mặcdùtrongrấtnhiềutrườnghợpđiềukhókhănnhấtlàhìnhdungđượccácbướcchuyểnđổimàquađómộtbộphậnhìnhthànhnhưngàynay;nhưngdosốlượngloàiđangsốngvàđãđượcbiếtđếníthơnnhiềusovớiloàibịtuyệtchủngvàchưađượcbiếttới,tôicảmthấyvôcùngngạcnhiênlàrấthiếmkhimộtbộphậncóthểđượcđặttênmàngườitakhôngbiếtbấtcứcấpchuyểnđổinàodẫntớinó.TínhxácthựccủanhậnxétnàyđượcchứngminhbởitưtưởngcôtronglịchsừtựnhiêncủaNaturanonfacỉtsaỉtum.Chúngtathấysựchấpnhậnnàytronghầuhếtcáctácphẩmcủacácnhàtựnhiênhọcnhiềukinhnghiệm;haynhưôngMilneEdwardsđãdiễnđạtrõràngnó,tựnhiênlàrấtphongphútrongtỉnhbiếnđổinhưnglạirấtnghèonàntrongđổimới.TạisaonólạilànhưvậynếuxéttrênquanđiểmĐấngsángtạo?Tạisaotấtcảcácphầnvàbộphậncủanhiềucáthểđộclập,mỗicáthểcoilàđượctạorađộclậpthíchhợpvớiriêngnơiởcủachúng,lạicóliênkếtchặtchẽvớinhaunhưvậythôngquacácbướcchuyểnđổi?Tạisaotựnhiênkhôngcóbướcnhảytừcấutrúcnàysangcấutrúckhác?Nếudựavàolýthuyếtcủasựlựachọntựnhiên,chúngtacóthểdễdànghiểutạisaotựnhiênlạikhôngnhưthế;bởivìsựlựachọncủatựnhiênchỉgâytácđộngcólợithôngquanhữngbiếnđổinhỏkếtiếpnhau;Tựnhiênkhôngbaogiờcóthểtạorabướcnhảyvọt,màchỉtiếnvớicácbướcngắnnhấtvàchậmnhất.

Cácbộphậnkémquantrọng-Dosựlựachọncủatựnhiênchỉlựachọngiữasựsốngvàcáichết-bằngviệcduytrìcáccáthểmàcóbấtkỳbiếnđổithuậnlợinào,vàloạibỏđinhữngcáthểmàkhôngcósaikháccólợitrongcấutrúc-Tôiđãđôikhicảmthấyrấtkhókhănđểhiểuxuấtxứcủanhữngbộphậnđơngiảnmàtầmquantrọngcủachúnglàkhôngđủlớnđểkhiếnchosựduytrìcủacáccáthểbiếnđổikếtiếpnhau.Tôiđôikhicũngcảmthấykhókhănnhưthế,mặcdùlàkhókhănkiểukhác,vềchủđềnày,giốngnhưtrườnghợpcủamộtbộphậnhoànhoànvàphứctạpnhưđôimắt.

Hiệntạichúngtacònquáthiếuhiểubiếtvềtoànbộcấutrúccủabấtkỳcáthểhữucơnàođểnóirằngnhữngchỉnhsừanhỏnàolàquantrọngvàcáinàothìkhông.Trongmộtchươngtrướctôiđãđưaracácvídụvềnhữngbộphậnkhôngquantrọng,chẳnghạnnhưlôngtơtrênquảvàmàucủaphầnbêntrongquả,mà,quyếtđịnhcuộctấncôngcủacôntrùnghaycómốiquanhệqualạivớicáckhácbiệtthểtrạng,cóthểchắcchắnlàchịusựảnhhưởngcủalựachọntựnhiên.Cáiđuôicủaconhươucaocổtrônggiốngnhưmộtcáivỉruồinhântạo;vàbanđầumọingườikhómàtinrằngnóđãcólẽđượccấutạonhưhiệnnaychomụcđíchđóthôngquacácbiếnđổinhỏliêntiếpnhau,cáisautốthơncáitrước,bởivìnólàmộtbộphậnđuổiruồikhônghềquantrọnggì.TuythếchúngtanêndừnglạimộtchúttrướckhiquáthừanhậntrongtrườnghợpnàydochúngtabiếtrằngsựphânbốvàtồntạicủagiasúcvàcácđộngvậtkhácởNamMỹđặcbiệthoàntoànphụthuộcvàokhảnăngcủachúngchốnglạicáccuộctancôngcủacôntrùng;tứclàcáccáthểmàbằngcáchnàođóbảođượcbảnthântrướccáccuộctấncôngcủanhữngkẻthùbénhỏnàythìsẽcóthểpháttriểnrộngratrêncáckhuvựcđồngcỏmớivàdođócóthuđượclợithếlớn.Thựctếkhôngphảilàloàivậtbốnchânlớnbịtiêudiệt(loạitrừcáctrườnghợphiếmnhất)bởicácconruồi,màchúngliêntụcbịquấynhiễulàmphiềnvàsứcmạnhcủachúnggiảmdầnkhiếnchochúngkhôngchốngđỡđượccáccănbệnhhoặckhôngđủsứcđểkiếmđượcthứcăntrongthờigiankhanhiếm,haythoátkhỏithúsănmồi.

Nhữngbộphậnmàbâygiờkhôngquantrọnggìcólẽtrongmộtsốtrườnghợplàrấtquantrọngđốivớicácconbanđầu,và,saukhiđãđượchoànthiệnmộtcáchchậmchạptạimộtgiaiđoạnnàotrướcđó,đãđượctruyềnlạitrongtìnhtrạnggầnnhưkhôngđổi,mặcdùbâygiờchúngítkhiđượcdùngtới;vàbấtcứsailệchcóhạinàotrongcấutrúccủachúngsẽđượckiểmsoátbởisựlựachọncủatựnhiên.Khinhậnratầmquantrọngvôcùngcủamộtbộphậncủasựdiđộngnhưđuôitrêncơthểnhữngconvậthaysốngdướinướcnhất,sựxuấthiệnvàsửdụngthôngthườngcủanóchonhiềumụcđíchởrấtnhiềuloàivậttrêncạn,màtrongláphổihaybóngbơicủachúngphủnhậnnguồngốcdướinướccủachúng,cólẽnhờđóđượcgiảithích.Mộtcáiđuôipháttriểnhoànhảođãđượchìnhthànhtrongmộtđộngvậtsốngdướinước,nócóthểsauđóthựchiệnchonhiềumụcđích,nhưlàđểđuổiruồi,mộtbộphậnđểnắm,haymộtdụngcụhỗtrợquayhướng,nhưcủaconchó,mặcdùsựhỗtrợnàychắcchắnkhôngnhiều,doconthỏrừng,hầunhưkhôngcóđuôi,cóthểgấpđôinhanhchóng.

Saunày,chúngtađôikhigántầmquantrọngchocácđặcđiểmmàthựcsựkhônghềquantrọnggì,vànhữngcáimàbắtnguồntừnhữngnguyênnhânhoàntoànthứcấp;khôngcómốiquanhệvớisựlựachọncủatựnhiên.

Chúngtanênnhớrằngthứcăn,khíhậu...cóảnhhưởngtrựctiếpkhônglớnlêntoànbộtổchức;nhữngđặcđiểmtáixuấthiệntheonhưcácquyluậtcủasựquaytrởlại,sựquanhệqualạitrongtăngtrưởngsẽcóảnhhưởnglớnnhấttrongviệcchinhđổicáccấutrúckhácnhau;vàcuốicùngchínhsựlựachọngiaophốisẽphầnlớnthayđổicácđặcđiểmbênngoàicủacácconvật,mangtớichoconnàylợithếtrongchiếnđấusovớiconkháchaytrongkhảnăngquyếnrũconcái.Hơnnữa,khimộtbiếnđổitrongcấutrúcnổilênchủyếutừnhữngnguyênnhântrênhaytừnguyênnhânchưađượcbiếttới,nóbanđầucóthểchẳngcólợigìđốivớiloàicảnhưngdầndầnsaunàyđượctậndụngbởiconcháutrongđiềukiệnsốngmớivàcónhữngthóiquenmớihìnhthành.

Tôixinđưaravàivídụminhhọachonhữngnhậnxétvừaxong.Nếuchỉcónhữngconchimgõkiếnmàuxanhtồntại,vàchúngtađãkhôngbiếtlàcónhiềuconmàuđenvàmàuphatrộn,tôimạnhdạnxinnóirằngchủngtachắcđãsẽnghĩmàuxanhtươiđẹpđólàđểgiúpchochúngẩnmìnhtrongmàuxanhcủalátránhsựsănđuổicủakẻthù,vànhưthếthìđólàđặcđiểmquantrọngđốivớichúngvàđãcóthểthuđượctừsựlựachọncủatựnhiên;vànólànhưthế;tôikhônghưnghingờmàuxanhđólàgâyradonguyênnhânxácđịnh,cólẽlàdosựlựachọngiớitính.MộtcâytrecaoởquầnđảoMalaytrèonhữngcâycaonhấtvớisựtrợgiúpđắclựccủacáccáimóctậphợpxungquanhnhữngphầncuốicủacácnhánh,vàcôngcụnàykhônghềnghingờgìcảlàbộphậnquantrọngnhấtđốivớicây;nhưngchúngtacũngthấynhữngcáimóctươngtựtrênnhiềucâymàkhôngcócontrèo,cáimóccủacâybamboocóthểxuấthiệndocácquyluậttăngtrưởngchưađượcbiếttới,vàđãđượccáccâycósựthayđổisaunàytậndụngvàtrởthànhcâyleo.Phầndatrầntrênđầucủamộtvulturethôngthườngđượccoinhưlàmộtsựthíchnghitrựctiếpvớiviệcđầmmìnhtrongchấtthải;vàdođónócóthểlàdoảnhhưởngtrựctiếpcủacácchấtliệuphếthải;nhưngchúngtaphảihếtsứcthậntrọngkhirútranhữngsuyluậnnhưvậy,khichúngtanhìnthấymảngdatrầntrênđầucủacongàtâyđựcđượcnuôisạchsẽcũngtươngtựnhưthế.Nhữngvếtrãnhtrênhộpsọcủacáccoấnđộngvậtcóvúkhicònbéđãtrởnênthíchnghihoànhảochoviệchỗtrợquátrìnhsinhsản,vàchắcchắnchúnglàmdễdànghơn,hoặccóthểlàkhôngthểthiếuchohoạtđộngnày;nhưngkhinhữngđườngrãnhđóxuấthiệntronghộpsọcủacácconchimvàbòsátcon,nhữngconmàchỉphảiphávỡvỏtrứngđểchuira,chúngtacóthểsuyluậnrằngcấutrúcnàyhìnhthànhtừquyluậtcủasựtăngtrưởng,vàđãđượctậndụngtrongquátrìnhsinhđẻcủacácloàiđộngvậtcaocấphơn.

Chúngtahoàntoànkhôngbiếtgìvềcácnguyênnhângâyracácbiếnđổi

nhỏvàkhôngquantrọng;vàchúngtangaylậptứcnhậnthứcrađiềunàykhisuynghĩvềcácđiểmkhácbiệttrongcáccongiốngcủađộngvậtthuầnhóanướckhácnhau-nhấtlàtrongcácnướckémvănminhhơn,nơicórấtítsựlựachọnnhântạo.Nhữngngườiquanquátkỹlưỡngtinrằngkhíhậuẩmthấpcóảnhhưởngtớisựpháttriểncủabộlôngvàrằngbộlôngđócóliênquanđếncáisừng.Nhữngcongiốngsốngtrênnúilúcnàocũngkhácsovớicongiốngởvùngthấp;vàmộtđấtnướccónhiềuđồinúisẽảnhhưởngtớicácchisauvìphảisửdụngchúngnhiềuhơn,vàthậmchícóthểlàảnhhưởngtớicảhìnhdạngkhungxươngchậu;vàdođóthôngquaquyluậtcủasựbiếnđổitươngđồng,ảnhhưởngtớicảchitrước,vàthậmchíđầucũngcókhibịtácđộngtới.Hìnhdạngcủakhungxươngchậucóthểbịảnhhưởngbởiáplựccủasứcnặngcủađầuđứacontrongtừcung.Việcthởnhiềucầnthiếtởnhữngvùngcao,chúngtacólýdođểtinnhưthế,sẽtăngkíchcỡcủangựcvàmộtlầnnữamốiquanhệqualạilạiđóngvaitròởđây.Nhữngconvậtđượcnuôibởinhữngngườichưapháttriểnđếntrìnhđộcaotrongcácnướckhácnhausẽthườngphảiđấutranhchosựsinhtồncủachínhchúng,vàtrongmộtchừngmựcnàođóchịusựảnhhưởngcủalựachọncủatựnhiên,vàcáccáthểvớiđiềukiệnthểtrạngkhácbiệtcóthểthíchnghitốtnhấtvớikhíhậukhácbiệt;vàchúngtacólýdođểtinlàthểtrạngvàmàusắccóquanhệqualạivớinhau.Nhữngngườiquansáttốtcũngphátbiểurằngtrongnhữngcongiasúc,khảnăngdễbịtấncôngbởicácconruồicũngcóquanhệvớimàusắccủachúng,cũngnhưkhảnăngdễbịcácloàicâytiêmchấtđộc;nhưthếtứclàmàusắccũngchịusựchiphốicủasựlựachọncủatựnhiên.Nhưngchúngtacònquáítkiếnthứcđểphỏngđoánvềtầmquantrọngtươngđốicủavàiquyluậtđãđượcbiếtvàchưađượcbiếtcủasựbiếnđổi;vàởđâykhitôinóiđếnchúnglàchỉđểchothấynếuchúngtakhôngthểgiảithíchnhữngđiểmkhácbiệttrongđặcđiểmcủacáccongiốngthuầnhóacủachúngta,nhữngcáimàchủngtathườngthừanhậnlàxuấthiệnthôngquathếhệthôngthường,chúngtaphảikhôngđượcnhấnmạnhquánhiềuvàosựthiếuhiểubiếtcủachúngtavềnguyênnhânchínhxáccủanhữngđiểmkhácbiệtnhỏtươngđồnggiữacácloài.Tôiđãcóthểcungcấpnhũngbằngchứng,vớimụcđíchtươngtự,chocácđiểmkhácbiệtgiữacácchủngtộcngườimàcóđặcđiểmhếtsứccụthể;tôixinnóithêmlàchúngtacóthểbiếtrõthêmđôichútvềnguồngốccủacácđiểmkhácbiệtnày,chủyếuthôngquasựlựachọngiớitínhcủamộtloàicụthể,nhưngnếukhôngđivàoquáchitiếtthìlýlẽcủatôisẽtrởnênkhôngcógiátrị.

Nhữngnhậnxéttrênđãkhiếntôimuốnnóiđôiđiềuvềsựphảnđốigầnđâyđượcmộtsốnhàtựnhiênhọcđưarachốnglạihọcthuyếtvịlợirằngmọichitiếtcủacấutrúcđượctạothànhđềucólợichocơthểchủ.Họtinrằngrấtnhiềucấutrúcđượctạorađểlàmđẹptrongconmắtcủaconngườihoặcchỉ

làbiếnthể.Nếuhọcthuyếtnàynếuđúngthìnósẽlàmcholýthuyếtcủatôisụpđổ.Nhưngtôihoàntoàntinrằngnhiềucấutrúckhôngcómụcđíchsửdụngtrựctiếpđốivớicơthểchủ.Điềukiệnsốngbênngoàicóthểcómộtchútítảnhhưởngtớicấutrúc,hoàntoànkhôngquanhệgìvớinhữnglợiíchmànhờđócóđược.Mốiquanhệtăngtrưởngkhôngnghingờgìcảcóvaitròquantrọngnhất,vàmộtsựbiếnđổicóíchcủamộtbộphậnsẽthườngkhiếnchocácbộphậnkháccónhữngthayđổiđadạngnhưngkhôngcóích.Nhưthế,nhữngđặcđiểmmàtrướcđâycóích,hoặcđãtừnghìnhthànhthôngquamốiquanhệcủatăngtrưởng,haydocácnguyênnhânnàođóchưađượcbiếttới,cóthểxuấthiệntuântheoquyluậtcủasựquaytrởlại,mặcdùbâygiờkhôngcótácdụnggì.Ảnhhưởngcủasựlựachọngiớitính,khiđượcthểhiệntrongvẻđẹpđểquyếnrũcácconcái,cóthểđượcgọilàcóíchtrongngữcảnhkhágượngép.Nhưngchođếnnayđiểmxemxétquanừọngnhấtlàphầnchủđạocủatổchứccủamọicáthểđềuđơnthuầnlàdosựkếthừa;vànhưthế,chodùmỗicáthểchắcchắnlàsẽthíchhợptốtvớinơisinhsốngcủachúngtrongtựnhiên,rấtnhiềucấutrúchiệntạikhôngcómốiquanhệtrựctiếpvớithóiquencuộcsốngcủamỗiloài.Dođóchúngtakhócóthểtinrằngchâncómàngcủacácconngỗngsốngởtrêncaohaycủacácconchimchiếnlàcócôngdụngđặcbiếtđốivớicácconchimnày;chúngtakhôngthểtinrằngxươngtươngtựtrongcánhtaycủaconkhỉ,trongchântrướccủaconngựa,trongcánhcủacondoi,vàtrongchânchèocủaconhảicẩu,làhữudụngđốivớicácconvậtnày.Chúngtacóthểkhẳngđịnhmộtcáchchínhxáclànhữngcấutrúcnàylàdosựditruyền.Nhưngđốivớicáccontổtiêncủaloàingỗngsốngtrênvùngđấtcaovàcủachimchiến,châncómàngđãtừngcóíchnhưlàchúngcóíchđốivớicácchimsốngdựavàonướchiệnđangtồntại.Nhưthếchúngtacóthểtinrằngtổtiêncủahảicẩukhôngcóchânchèomàcóchânvớinămngónthíchhợpchoviệcđilạivàcầmnắm;vàchúngtacóthểdámđixahơnnữakhitincóvàiđoạnxưomgtrongcácchicủaconkhỉ,ngựa,vàdoiđãđượcditruyềnlạitừcùngmộttổtiênchung,đãtừngcótácdụngđặcbiệtđốivớichúng,nhữngcontổtiên,hơnlàđốivớinhữngconđangtồntạihiệnnaycócácthóiquenhếtsứcđadạng.Chínhvìthếchúngtacóthểsuyluậnrằngnhữngđoạnxưomgnàycólẽđãđượchìnhthànhthôngquasựlựachọncủatựnhiên,trướcđóđãchịuảnhhưởng,nhưhiệnnay,củavàiquyluậtcủaditruyền,sựquaytrởlại,quanhệcủatăngtrưởng...Dovậymọichitiếttrongcấutrúccủamọisinhvậtsống(chịuíttácđộngcủađiềukiệnsốngbênngoài)cóthểđượcquanniệm,hoặclàđãcócôngdụngđặcbiệtđốivớiloàitổtiên,hoặclàcócôngdụngđặcbiệtnhưhiệnnayđốivớiconcháu-hoặclàtrựctiếphaygiántiếpthôngquacácquyluậtphứctạpcủatăngtrưởng.

Sựlựachọncủatựnhiênkhôngthểnàotạorabấtcứchỉnhđổinàotrongbất

kỳmộtloàinàochỉcólợicholoàikhác;mặcdùnhờcótựnhiênmộtloàiliêntụctậndụngđược,vàcólợitừcấutrúccủaloàikhác.Nhưngsựlựachọncủatựnhiêncóthểvàđangthườngtạoranhữngcấutrúccóhạitrựctiếptớicácloàikhác,nhưchúngtathấycáirăngnanhcủaconrắấnđộc,vàcơquanđẻtrứngcủacontòvò,mànhờnócáctrứngđượcđặttrongcơthểsốngcủacácconcôntrùngkhác.Nếuaiđócóthểchứngminhrằngbấtcửphầnnàocủacủacấutrúccủabấtcứloàinàođượchìnhthànhchỉcholợiíchcủaloàikhác,điềunàysẽlàmsụpđổlýthuyếtcủatôi,bởivìnhữngbộphậnkiểuđókhôngthểtạorabởisựlựachọncủatựnhiên.Mặcdùnhiềulờiphátbiểuvềảnhhưởngnàycóthểtìmthấytrongcáctácphẩmvềlịchsừtựnhiên,nhưngtôikhônghềtìmthấymộtlờiphátbiểunàocảmthấycótrọnglượngcả.Mộtthừanhậnlànhữngconrắnchuôngcórăngnanhđộcđểbảovệbảnthânnóvàgiếtchếtconmồi;nhưngcómộtsốhọcgiảchorằngcũngtrongthờiđiểmđó,cáichuôngcủaconrắnnàycũnggâyhạichonó,nóbáohiệuchoconmồiphảitrốnđi.Tôicũngsẽhầunhưtinngayrangconmèocongphầnsaucủađuôinókhichuẩnbịvồ,nhằmcảnhbáoconchuộtkhốnkhổ.Nhưngtôikhôngcóthờigianvàkhoảngtrốngởđâyđểđivàocụthểtrườnghợpnàyhaytrườnghợpkhác.

Sựlựachọncủatựnhiênsẽkhôngbaogiờtạoratrongcơthểnóbấtcứthứgìcóhạichobảnthânnó,bởivìsựlựachọncủatựnhiênchỉảnhhưởngthôngquavàđểchocólợichomỗicáthể.NhưôngPaleyđãnhậnxétkhôngmộtcơquannàođượchìnhthànhđểgâyrađauđớnhaygâyhạichocơthểchủ.Nếuchúngtasosánhđiểmtốtvàxấutrongtoànbộcấutrúccơthể,thìcáncânsẽnghiêngvềbêncólợi.Khithờigiantrôiđivàđiềukiệnsốngthayđổi,nếubấtcứbộphậnnàotrởnêncóhại,nósẽbịbiếnchỉnh,cònnếukhôngthìnósẽbịtuyệtchủng,nhưhàngtriệuconđãbịtuyệtchủng.

Sựlựachọncủatựnhiênchỉcóxuhướngbiếnmỗicáthểsốngtrởnênhoànthiệnnhư,hoặchơnmộtchútcáccưdânkháccủacùngmộtnướcmàcanhtranhvớinótrongcuộcđấutranhchosựsống.Vàchúngtathấylàđâychínhlàmứcđộhoànthiệnđạtđượctrongđiềukiệntựnhiên.ChẳnghạnnhưnhữngcâycốiconvậtbảnđịacủaNiu-Di-Lânnếusosánhvớinhauthìchúngkháhoànthiệnnhưngchúnglạiphảinhanhchóngnhườngbướcchocáccáthểđếntừchâuâu.Sựlựachọncủatựnhiênkhôngsảnsinhrasựtoànmỹtuyệtđối,vàchúngtacũngkhôngthườnggặpsựtoànmỹnàyvớitiêuchuẩncaotrongđiềukiệntựnhiên.Sựđiềuchỉnhánhsáng,theonhậnđịnhcủanhữngngườinhiềukinhnghiệmvàuyênbác,thậmchílàkhônghoànhảotrongcơquangầnnhưhoànhảo,nhưcủaconmắt.Nếunhưlýlẽkhiếnchúngtangưỡngmộvôsốnhữngbộmáykhôngthểbắtchướcđượcdotựnhiêntạora,chínhlýlẽđó,mặcdùchúngtacóthểdễdàngmắclồiởhai

phía,nóivớichúngtarằngvàibộmáykháckémhoànhảohơn.Liệuchúngtacóthểcoicáivòicủaongbắpcàyhaycủaonglàhoànthiện,khiđượcsửdụngđểchốnglạisựtấncôngcủanhiềuconthú,khôngthểthulạiđượcdorăngcưanhỏởđằngsau,vàchắcchắnsẽlàmchoconcôntrùngbịchếtdotiếtratrongcơquannộitạngcủanó?

Nếuchủngtanghĩcáivòicủaconong,lúcđầutồntạitrongloàitổtiênxaxôilàkhôngcóíchvàlàdụngcụkiểurăngcưa,giốngnhưcáivòicủarấtnhiềuthànhviênthuộcnhómlớn,đãđượcđiềuchỉnhnhưngchưađượchoànthiệnchomụcđíchhiệntại,vớichấtđộcbanđầulàmchomẩnngứatrêndasauđó,chúngtacólẽcóthểhiểunhưthếnàomàviệcsửdụngcáivòilạihaygâyracáichếtcủabảnthânconcôntrùngđó:vìnếutrêntổngthểmàcáivòicóíchchocộngđồng,nósẽđápứngđầyđủđiềukiệncủasựlựachọncủatựnhiên,mặcdùnócóthểgâyracáichếtcủamộtvàithànhviên.Nếuchúngtathậtsựngưỡngmộsứcmạnhcủamùihưomgthơmtuyệttrầnmànhờđónhiềuconcôntrùngđựctìmđượcconcái,liệuchúngtacóthểngưỡngmộsảnphẩmđóchỉchomụcđíchduynhấtnàycủahàngnghìntiếngvove,màhoàntoànkhôngcólợigìchocộngđồngxéttrênbấtkỳgócđộnào,vàcáimàcuốicùngbịtiêudiệtbởinhữngconongvôsinhvànăngđộng?Cóthểlàkhókhănnhưngchúngtaphảingưỡngmộtínhtànbạocủaconongchúa,cáithôithúcnógiếtchếtnhữngđứaconongchúatươnglaingaykhichúngđượcsinhra;hoặctựtiêudiệtmìnhtrongcuộcchiến;bởivichắcchắnđiềunàylàcólợichocộngđồng:tìnhcảmcủamẹhaytínhtànnhẫncủamẹ,maymắnlàcáisauhiếmthấy,tấtcảlàđềulànhưnhautrướcsựlựachọncủatựnhiêntànkhốc.Nếuchúngtangưỡngmộnhữngbộmáytuyệtvờinày,nhờchúngmàcácbônghoacủaorchisvànhiềucâykháccóđượckhảnăngsinhsảnthôngquatácnhâncôntrùng,liệuchúngtacóthểcoisựpháttánbụiphấnhoadàyđặcbởicáccâythôngcủachúngtacũnghoànhảonhưthế,đểsaochomộtvàihạtnhỏmaymắncóthểđượcgiócuốnđiđếncácnoãn?

Tổngkếtchương-Chúngtatrongchươngnàyđãthảoluậnmộtvàiđiểmkhókhănvàsựphảnđốichốnglạilýthuyếtcủatôi.Nhiềutrongsốchúnglàrấtnguyhiểm;nhưngtôinghĩquathảoluận,chúngtađãlàmsángtỏđượcmộtsốvấnđềmànếuchỉdựavàolýthuyếtsángtạođộclậpthìhoàntoànkhôngthểhiểunổi.Chúngtađãnhậnthấyrằngcácloàiởbấtkỳgiaiđoạnnàođókhôngphảilàbiếnthiênkhôngcógiớihạn,vàkhôngliênhệvớinhauthôngquavôsốcácchuyểnđổitrunggian,mộtphầnlàdosựlựachọncủatựnhiênlúcnàocũngdiễnrachậmchạp,vàtrongmộtthờiđiểmnhấtđịnh,chỉtácđộnglênmộtvàidạngthức;vàphầnnàobởivìchínhquátrìnhcủasựlựachọntựnhiênbaohàmsựthaythếvàtuyệtchủngliêntụccủacác

trạngtháichuyểnhóatrunggianvàtrướcđó.Nhữngloàihọhànggầngũihiệnđangsốngtrênkhuvựcliêntụcchắcchắnđãphảiđượchìnhthànhkhikhu\ạrcnàybịđứtđoạn,vàkhiđiềukiệnsốngkhôngchuyểnbiếntrêncácphầnkhácnhaumộtcáchkhôngnhậnbiếtđược.Khihaibiếnthểhìnhthànhừênhaivùngkhácbiệtcủamộtkhuvựcliêntục,mộtbiếnthểtrunggianthườngđượchìnhthành,thíchhợpvớivùngtrunggian;nhưngdựavàonhữnglýlẽđưara,biếnthểtrunggiansẽthườngtồntạivớisốlượngíthơnsovớihaidạngthứcmànóliênkết;kếtquảlàhaidạngthứcđượcliênkếtnày,vớinhữngbiếnđổivàcảithiệnnhiềuhơnnữa,vàdotồntạivớisốlượngnhiềuhơn,sẽchiếmưuthếlớnsovớibiếnthểtrunggiankémđôngđúcnày,vànhờđómàsẽthànhcôngtrongviệcthaythếrồidẫnđếnsựtuyệtchủngcủacáthểtrunggian.

Chúngtacũngđãthấytrongchưomgnàylàchúngtanênhếtsứccẩnthậnkhikếtluậnnhữngthóiquencuộcsốngkhácbiệtnhấtkhôngthểchuyểnhóalẫnnhau;chẳnghạnnhưcondoiđãkhôngthểđượchìnhthànhnhờvàosựlựachọncủatựnhiêntừmộtconvậtmàlúcđầuchỉcóthểlượntrongkhôngtrung.

Chúngtađãbiếtmộtloàitrongđiềukiệnsốngmớicóthểthayđổithóiquencủanó,hoặcđadạnghóathóiquen,vớivàithóiquenkhônghềgiốngvớicủacácthànhviêncùngloàigầngũinhấtcủanó.Vìthếchúngtacóthểhiểu,nhưngphảiluônnhớmỗicơthểsốngđềucốgắngtồntạiđượcởbấtcứnơinàonócóthểtồntại,bằngcáchnàomànóđãxuấthiện:cónhữngconngỗngcaonguyênvớichâncómàng,chimgõkiếnsốngởtrênmặtđất,chimhétlặndướinước,hảiâuvớithóiquencủachimanca.

Mặcdùniềmtinrằngmộtbộphậnhoànhảonhưconmắtcóthểđãđượchìnhthànhthôngquasựlựachọncủatựnhiênlàquáđủđểlàmngạcnhiênbấtcứai,nhưngtrongtrườnghợpcủabấtcứbộphậnnào,nếuchúngtabiếtđếncácchuồichuyểnhóadàiphứctạp,mỗicáiđềutốtchocơthểchủ,thìtrongđiềukiệnsốngthayđổi,khônghềcósựkhôngthểmangtínhlogictrongviệchấpthụđượcbấtcứmứcđộnàocóthểhìnhdungracủasựhoànhảothôngquasựlựachọncủatựnhiên.Trongtrườnghợpchúngtakhôngbiếtnhữngbướcchuyểnhóatrunggian,chúngtaphảihếtsứccẩnthậnkhikếtluậnkhôngbướctrunggiannàođãtồntại,vìsựtưomgđồngcủanhiềuphầnhoặcbộphậnvàcáctrạngtháitrunggiancủachúngthểhiệnnhữngsựchuyểnhóahoàntoàntrongchứcnăngítnhấtlàcóthểxảyra.Chẳnghạnnhưbóngcárõrànglàđãchuyểnhóathànhláphổithởkhí.Mộtbộphậntrongcùngmộtlúcthựchiệnnhiềuchứcnăngrấtkhácnhau,vàsauđóđượcchuyênmônhóachỉthựchiệnmộtchứcnăng;vàhaibộphậnhoàntoànkhác

biệtđãthựchiệncùngmộtchứcnăngtrongcùngmộtlúc,mộtcáiđượchoànthiệntrongkhiđượchỗtrợbởicáicònlại,chắcchắnthườngphảichủyếutạođiềukiệnchosựchuyểnđổi.

Chúngtacònquáthiếuhiểubiết,tronghầuhếtcáctrườnghợp,đểcóthểkhẳngđịnhchắcrằngbấtcứphầnhaybộphậnnàolàkhônghềquantrọnggìđốivớiđcrisốngcủamộtloài,rằngcácbiếnđổitrongcấutrúccủanóđãkhôngthểđượctíchtụmộtcáchchậmchạpnhờvàosựlựachọncủatựnhiên.Nhưngchúngtacóthểtựtinnóirằngnhiềubiếnđổi,hoàntoànlàdocácquyluậtcủatăngtrưởng,vàbanđầukhônghềcóíchcholoàixéttrênmọigócđộ,nhưngsaunàyđãđượcconcháutậndụng.Chúngtacũngcóthểtinmộtbộphậntrướcđâyhếtsứcquantrọngthườngđượcgiữlại(nhưcáiđuôicủamộtđộngvậtnướcđượcgiữlạibởiconcháusốngtrêncạncủanó),mặcdùnóđãtrởnênquákhôngcầnthiếttớimứcnókhôngthể,trongtìnhtrạnghiệntại,cóđượcthôngquasựlựachọncủatựnhiên-sứcmạnhchỉtácđộngthôngquasựduytrìcácbiếnđổicólợitrongcuộcđấutranhsinhtồn.

Sựlựachọncủatựnhiênsẽchẳngsảnsinhracáigìtrongmộtloàimàchỉcólợihaycóhạicholoàikhác:chodùnócóthểtạoradễdàngcácphầnhaybộphận,vàsựthảibỏrấtcóíchhoặcthậmchíkhôngthểthiếu,hoặclàrấtcóhạiđốivớiloàikhác,nhưngtrongtấtcảcáctrườnghợpthìđềucóíchchocơthểchủ.Sựlựachọncủatựnhiêntrongmồinướcđãchứanhiềuđộngthựcvậtphảichủyếuthôngquasựcạnhtranhcủacáccưdânnàyvớicưdânkhác,vàdođósẽtạorasựhoànthiện,haysứcmạnhtrongcuộcchiếnsinhtồn,chỉtheochuẩnmựccủađấtnướcđó.Chínhvìthế,cáccưdâncủamộtnước,thôngthườnglàcácnướcnhỏ,sẽthườngyếuthế,nhưchúngthấychúngthựcsựyếuthế,trướccáccưdâncủanướckháclớnhơn.Bởivìtrongcácnướclớnhơnsẽcónhiềucáthểhơn,vànhiềudạngthứcđadạnghơn,vàsựcạnhtranhởđókhốcliệthơn,vànhưthếtứclàtiêuchuẩncủasựhoànthiệncũngcaohơn.Sựlựachọncủatựnhiênkhôngnhấtthiếtsinhrasựhoànmỹtuyệtđối,và,nhưchúngtacóthểphánxéttừnănglựchạnchếcủamình,sựhoànmỹtuyệtđốikhôngthểtìmthấyởmọinơi.

Dựatrênlýthuyếtcủasựlựachọntựnhiên,chúngtacóthểhiểuthấuđáoýnghĩacủatưtưởngcổxưatronglịchsửtựnhiên,Naturanonfacitsaltum.Tưtưởngcổxưanày,nếuchúngtachỉnhìnvàocáccáthểhiệntại,khônghoàntoànđúng,nhưngnếuchúngtađểýđếntấtcảcáccưdântrongquákhứ,thìlýthuyếtcủatôichắcchắnphảiđúng.

Mọingườithườngcôngnhậnrằngtấtcảcáccơthểsốngđãđượctạoranhờ

vàohaiquyluậtvĩđại-TínhđơnnhấtcủaKiểuloại,vàCácđiềukiệncủaSựsinhtồn.Khinóitínhđơnnhấtcủakiểuloạicónghĩalàmộtsựthốngnhấtcơbảntrongcấutrúc,màchúngtanhìnthấytrongcácthựcthểhữucơcủacùnglớp,vàcáimàhoàntoànđộclậpvớithóiquencuộcsốngcủachúng.Dựatrênlýthuyếtcủatôi,tínhđơnnhấtcủakiểuloạiđượcgiảithíchbằngtínhđơnnhấtcủasựditruyền.Cụmtừcácđiềukiệncủasựsinhtồn,thườngđượcchorằngbởiCuvierhìnhtượng,hoàntoànphùhợpvớisựlựachọncủatựnhiên.Bởivìsựlựachọncủatựnhiêntácđộngthôngquahoặclàbâygiờthíchnghivớicácbộphậnthayđổicủamỗicáthểsốngvớiđiềukiệnsốnghữucơvàvôcơ;hoặcbằngcáchđãthíchnghichúngtrongsuốtgiaiđoạndàiđãqua;sựthíchnghitrongmộtsốtrườnghợpđượctrợgiúpbởiviệckhôngsửdụngvàsửdụng,bịảnhhưởngtrựctiếpyếuớtcủađiềukiệnsốngbênngoài;vàtrongtấtcảcáctrườnghợpchịusựchiphốicủavàiquyluậttăngtrưởng.Vớilýdonày,trênthựctế,quyluậtcủaCácđiềukiệncủaSựsinhtồnlàquyluậtcaohơn;donóbaogồm,thôngquasựditruyềncủacácsựthíchnghitrước,quyluậtcủaTínhđơnnhấtcủaKiểuloại.

CHƯƠNGVIIBẢNNĂNGBảnnăngcóthểsosánhđượcvớithóiquen,nhưngkhácbiệtvềnguồngốc-Bảnnăngđãthayđổi-Cácconrệpvừngvàkiến-Cácbảnnăngcóthểbiếnđổi-Cácbảnnăngtrongđiềukiệnthuầnhóa,nguồngốccủachúng-Bảnnăngtựnhiêncủachimcucu,ostrict,vàongnghệ-Kiếnthợ-ong,vàbảnnăngxâytổcủanó-Nhữngkhókhănliênquantớilýthuyếtvềsựlựachọntựnhiêncủabảnnăng-Cácconcôntrùngvôtínhvàkhôngcókhảnăngsinhsản-Tổngkết

Chủđềvềbảnnăngcóthểhữudụngtrongcácchươngtrước,nhưngtôinghĩlàsẽtốthơnnếuthảoluậnchủđềnàymộtcáchriêngrẽ,đặcbiệtlàkhibànvềbảnnăngxâytổtuyệtvờicủacácconong,vàbảnnăngnàyđốivớinhiềubạnđọccólẽsẽlàmộtkhókhănđủlớnđểcóthểquangbỏđilýthuyếtcủatôi.Phảinóitrướcrằngtôikhôngcóliênquangìtớinguồngốccủacácsứcmanhtinhthầnchủđạo,hơnlàvớisứcbảnthânsứcmạnhcủacuộcsống.Chúngtachỉquantâmtớitínhđadạngcủabảnnăngvàcácđặctínhtinhthầnkháccủacáccoấnđộngvậtthuộccùnglớp.

Tôikhôngcóýđịnhđưarabấtcứđịnhnghĩanàovềbảnnăng.Chúngtacóthểdễdàngchứngminhlàvàibiểuhiệnxúccảmđượcxếpvàodạngbảnnăng;nhưngtấtcảmọingườiđềuhiểunócónghĩalàgì,khingườitanóibảnnăngthúcđẩyconchimcucudicưvàđẻtrứngtrêntổcủacácconchimkhác.Mộthànhđộngmàbảnthânchúngtacầnphảitrảiquavàcókinhnghiệmmớithựchiệnđược,khiđượcthựchiệnbởimộtconvật,nhấtlàbởiconcon,khôngcótrảinghiệmnào,vàkhiđượcthựchiệnbởinhiềuconvậttheocùngmộtcách,khôngbiếtvớimụcđíchgìđểchúngthựchiệnhànhđộngnày,thìthườngđượccoiđólàmangtínhbảnnăng.Nhưngtôicóthểchứngminhlàkhôngmộtđặcđiểmnàocủabảnnănglàphổbiến.NhưôngPierreHuberphátbiểu,mộtphầnnhỏcủaphánxétvàlýlẽ,thườngcóvaitrònhấtđịnh,thậmchítrongcácconvậtrấtbénhỏtrongtựnhiên.

FrederickCuviervàvàinhàtâmlýhọckhácđãsosánhthóiquenvớibảnnăng.Sựsosánhnày,tôinghĩ,đưaramộtquanniệmchuẩnxácđángchúývềkhungcủatưduymàtrongđómộthànhđộngbảnnăngđượcthựchiện,nhưngchobiếtnguồngốccủanó.Cóbiếtbaohànhđộngvôthứctheothóiquenđượcthựchiện,thựcsựlàcónhữngđốinghịchvớimongmuốncóýthứccủachúngta!Nhưngchúngcóthểđượcthayđổibởimongmuốnvàlýlẽ.Cácthóiquencóthểdễdàngtrởnênliênquanvớinhau,vàvớicáckhoảngthờigianvàtìnhtrạngcơthểnhấtđịnh.Khiđãhìnhthành,chúng

thườngkhôngthayđổitrongsuốtquátrìnhtồntại.Vàiđiểmgiốngnhaugiữathóiquenvàbảnnăngcóthểchỉrađược.Khihátlạimộtbàihátnốitiếng,nhưthếtrongbảnnăng,mộthànhđộngnàykếtiếphànhđộngkhácbởigiaiđiệu;nếumộtngườibịngatkhiđanghátgiữachừng;haykhiđanglặplạimộtđiềugìđótheothóiquen,anhtathôngthườngbuộcphảiquaytrởlạitừđầuđểkhôiphụclạichuỗiýnghĩquenthuộc:nhưlàôngp.Huberpháthiệnravớimộtconbướmcon,màtạoramộtcáicáivõngrấtphứctạp;bởivìnếuônglấymộtconbướmconđãxâyxongcáivõngcủanó,cứcholàsáutầngvàđặtnỏtrongmộtcáicáivõngchỉcóbatầngthìconbướmconnàyđơnthuầnchỉthựchiệnxâylạinốttầngbốn,nămvàsáu.Cònnếumộtconbướmconlấyrakhinóđangxây,cứcholàbatầngvàđặtnóvàomộtcáicáivõngxâyxongsáutầngsaochophầnlớncôngviệcđãlàmhộnó,khônghềcảmthấycólợigìcả,nócảmthấyxấuhổvàđểhoànthànhcáicáivõngcủamình,nócóvẻépbảnthânbắtđầutừtầngthứba,nơimàmànóđangdangdở,vàdođócốgắnghoànthànhcôngviệcđãđượchoànthành.

Nếuchúngtagiảđịnhbấtcứhànhđộngtheothóiquennàođượcditruyền-vàtôinghĩnócóthểchứngminhthựctếnàyđãxảyra-thìsựgiốngnhaugiữacáibanđầulàmộtthóiquenvàmộtbảnnăngtrởnênrấtgầngũitớimứckhôngthểphânbiệt.NếuthiêntàiMozart,khôngchơipianôlúcbatuổikhihầunhưchưathựchànhgì,màchơibảnnhạcđúngnhưkiểukhôngthựchành,ôngtađãcóthểđượcnóithựcsựchơitheobảnnăngcủamình.Nhưngchúngtasẽmắcphảimộtlỗinghiêmtrọngkhigiảđịnhrằngnhiềubảnnănghơncóđượcnhờvàothóiquentrongmộtthếhệ,vàsauđóchuyểnlạinhờvàoditruyềnchocácthếhệkếtiếp.Ngườitacóthểchứngminhrõràngnhữngbảnnăngtuyệtvờinhấtmàchúngtabiếttới,nhữngbảnnăngcủaconongvàkiến,khôngthểhọcđược.

Mọingườiđềucôngnhậnbảnnănglàquantrọngnhưcấutrúchiệnhữuhìnhđốivớilợiíchcủamỗiloài,trongđiềukiệnsốnghiệntạicủanó.Trongđiềukiệnsốngthayđổi,ítnhấtcóthểlàcácbiếnđổinhỏcủabảnnăngcóthểcólợichomộtloài;vànếungườitachứngminhđượccácbảnnăngthựcsựthayđổiítthìtôikhôngthấycókhókhănnàođểsựlựachọncủatựnhiênduytrìvàtíchtụliêntụccácbiếnđổicủabảnnăngtớimứcđộcólợi.Tôitinchínhnhưthếmàtấtcảcácbảnnăngphứctạpnhấtbắtnguồn.Vìcácchỉnhđổicủacấutrúchữuhìnhxuấthiện,đượctănglênbởiviệcsửdụnghaythóiquen,vàbịlàmsuygiảmhoặcmấtđibởisựkhôngsửdụng,tôikhôngnghingờbảnnăngcũngtưcmgtựthế.Nhưngtôitincácảnhhưởngcủathóiquenchilàphụnếusovớicácảnhhưởngcủasựlựachọntựnhiêncủacáicóthểđượcgọilàcácbiếnđổingẫunhiêncủabảnnăng;chínhlànhữngbiếnđốihìnhthànhtừnhữngnguyênnhânchưabiếttớitạoracácsailệchnhỏcủa

cấutrúccơthể.

Khôngmộtbảnnăngphứctạpnàocóthểđượctạorabởisựlựachọncủatựnhiên,trừkhibởisựtíchtụchậmchạp,dầndần,cácbiếnđổinhỏbénhưngcólợi.Dovậynhưtrongtrườnghợpcủacấutrúccơthể,chúngtaphảitìmratrongtựnhiên,khôngphảicáclàcácsựchuyểnhóathựcsựmàthôngquađócácbảnnăngphứctạpđượchìnhthành-bởivìnhữngcáiđóchỉcóthểtìmthấytrongcáccáthểkhaisinhcủamồiloài-nhưngchúngtaphảitìmthấytrongcácnhánhconcháusaunàyvàibằngchứngchonhữngkiểuchuyểnđổinhưvậy;hoặcítnhấtchúngtaphảicóthểchứngminhnhữngthayđổicủavàidạngloạilàcóthểxảyra;vàđiềunàylàchúngtachắcchắncóthểlàmđược..Tôiđãvôcùngngạcnhiênkhitìmra,tínhđếncảcácbảnnăngcủađộngvậtítđượcquansáttrừởchâuâuvàBắcMỹ,vàcảkhôngbảnnăngnàođượcbiếttớitrongsổcácloàiđãbịtuyệtchủng,rấtthườngxuyêncácbướcchuyểnhóadẫntớisựhìnhthànhcácbảnnăngphứctạpnhấtcóthểtìmrađược.QuanđiểmcủaNaturanonfacitsaltumápdụngđượcvớiđộthíchhợpgầnnhưtưorngtựchocácbảnnăngcủacácbộphậncơthể.Sựthayđổicủabảnnăngcóthểđôikhiđượctrợgiúpbởicùngloàicócácbảnnăngkhácbiệttrongcácgiaiđoạnsốngkhácnhau,haytrongcácmùakhácnhaucủanăm,hayởtrongcáctìnhhuốngkhácnhau...;trongtrườnghợpđóhoặcmộtbảnnăngnàyhaybảnnăngkhácđượcsựlựachọncủatựnhiênduytrì.Vànhưthếtínhđadạngcủabảnnăngtrongcùngloàicóthểđượcchứngminhxuấthiệntrongtựnhiên.

Mộtlầnnữanhưtrongtrườnghợpcấutrúccơthế,vàkháđúngvớilýthuyếtcủatôi,bảnnăngcủamỗiloàilàcóíchchobảnthânchúng;nhưngnhưchúngtađượcbiết,khôngbaogiờtạorachỉtốtchocácloàikhác.Mộttrongnhữngvídụcụthểnhấtvềmộtđộngvậtthựchiệnmộthànhđộngchicólợichomộtconkhác,màtôiquenthuộc,làaphidesằnsàngtiếtchấtngọtcholoàikiến:chúngtựnguyệnlàmviệcnàynhưthếnàothìxinmờicácbạnxemsựmiêutảnàycủatôi.Tôiloạiratấtcảcácconkiếntừmộtnhómkhoảngmườihaiconaphidetrênmộtphiếnlácây,vàkhôngchochúngtụhọplạitrongvòngvàigiờ.Saukhoảngthờigiannày,tôicảmthấychắcchắnrằngconrệpvừngmuốntiếtchấtdịchngọt.Tôiquansátchúngmộtlúcquakínhhiểnvi,nhưngkhôngconnàotiếtdịchcả;tôisauđóvuốtvechúngbằngmộtsợitóctheođúngmộtcáchgiốngnhấtnhưkiểucủaconkiếnsửdụngăngtencủanóđốivớiconrệpvừng;nhưngcũngkhôngconnàotiếtdịch.Sauđó,tôiđểmộtconkiếnchạyvàochỗcácconrệpvừng,vànóngaylậptứccóvẻnhư,thôngquasựphấnkhíchchạyquanhcủanó,nhậnbiếtrõcómộtđámrệpvừngrấtđông;conkiếnbẳtđầutròchơiăngtencủanótrênbụngcủatừngconaphis,vàmỗiconrệpvừng,saukhicảmnhậnăngten,ngaylậptức

nângbụngcủanóvàtiếtramộtgiọtchấtlỏngngọt,màconkiếnvôcùngthíchthúkhihútvào.Thậmchílànhữngconrệpvừngnhỏcũnglàmnhưvậy,chứngtỏrằnghànhđộngnàylàmangtínhbảnnăng,khôngphảilàđúcrúttừkinhnghiệm.Nhưngdochấtdịchnàyvôcùngdính,cólẽtiệnlợichoconrệpvừngnếutáchbỏđichấtdịchđó;vàcólẽlàconrệpvừngtheobảnnăngtiếtchấtdịchkhôngchỉtốtchokiến.Mặcdùtôikhôngtinrằngcóbấtcứđộngvậtnàotrênthếgiớinàythựchiệnmộthànhđộngchỉtốtchoconkháccủaloàiriêngrẽ;nhưngmỗiloàicốgắngtậndụngcácbảnnăngcủaconkhác,nhưmỗicontậndụngcấutrúccơthểyếuhơncủacácconkhác.Dođómộtlầnnữa,trongvàitrườnghợp,nhữngbảnnăngnhấtđịnhkhôngthểđượccoilàhoànhảotuyệtđối;nhưngvìchitiếtvềcácđiểmnàyvàđiểmkháckhôngphảilàkhôngthểthiếu,chúngcóthểbỏquaởđây.

Nhưmứcđộnàođócủabiếnđổicủabảnnăngtrongđiềukiệntựnhiên,vàsựkếthừacủanhữngbiếnđổinhưvậy,làkhôngthểthiếuđốivớitácđộngcủasựlựachọntựnhiên,nhưnhiềuvídụcóthểđượcđưaraởđây;nhưngdothiếuthờigianvàgiấybútđãcảntrởtôi.Tôichỉcóthểkhẳngđịnhchắcrằngcácbảnnăngthựcsựlàthayđổi-chẳnghạnnhưbảnnăngditrú,trongcảphạmvivàphươnghướng,vàtrongtoànbộsựmấtmátcủanó.Tươngtựnhưthếvớitổcủacácconchim,màmộtphầnthayđổiphụthuộcvàocáctìnhhuốnglựachọn,vàvàothiênnhiênvànhiệtđộcủađấtnướccưcưtrú;nhưngthườngdonguyênnhânchúngtakhôngbiết;ôngAudubonđãđưaramộtvàitrườnghợpđángchúývềsựkhácbiệttrongcáctổcủacùngloàithuộcmiềnBẳcvàNamnướcMỹ.Sựsợhãikẻthùnhấtđịnhchắcchắnlàmộtđặctínhcủabảnnăngnhưcóthểtìmthấytrongnhữngconchimnon,mặcdùnómạnhthêmthôngquakinhnghiệm,vàbởisựsợhãichínhkẻthùcủacácconvậtkhác.Nhưngnồisợconngườidầndầnthuđược,nhưtôiởđâuđóđãchứngminh,bởirấtnhiềucáthểngụcưtrêncácđảohoangvắng;vàtôicólẽđãnhìnthấymộtvídụnhưthế,thậmchíởnướcAnh,trongsựhoangdạihơncủatấtcảcácconchimlớnsovớicủaconchimnhỏhơncủachúngta;bởivìnhữngconchimlớnthườngbịconngườiquấynhiễu.Chúngtahoàntoàncóthểcoitínhhoangdãhơncủacácconchimlớnlàdonguyênnhânnêutrên;bởivìởtrênnhữngđảokhôngcóngườiở,nhữngconchimlớnkhôngđángsợhơnnhữngconchimnhỏ;conchimáclà,hếtsứcthậntrọngởnướcAnh,đượcthuầnhóaởNaUy,giốngnhưconquạmàuởAiCập.

Cấutrúcthôngthườngcủacủacáccáthểcùngloài,sinhratrongtếgiớitựnhiên,làvôcùngđadạngcóthểchứngminhbằngvôsốthựctế.Vàitrườnghợpvềthóiquenbấtthườngcủamộtsốloàinhấtđịnhcóthểđưa,nhữngcáinếucólợithìcóthểsẽtạođiềukiệnpháttriển,thôngquasựlựachọncủatự

nhiên,nhữngbảnnănghoàntoànmới.Nhưngtôinhậnthứcđầyđủrằngnhữnglờituyênbốchungnày,nếukhôngcócácchứngcứđikèm,khócóthểlàmngườiđọctintưởng.Tôichỉcóthểlặplạisựđảmbảocủatôirằngtôikhôngnóinếukhôngcóchứngcứxácthực.

Khảnăng,thậmchílàxácsuất,củacácbiếnđổiđượcditruyềncủabảnnăngtrongđiềukiệntựnhiênsẽđượclàmmạnhthêmbởiviệcxemxétmộtvàitrườnghợptrongđiềukiệnthuầnhóa.Chúngtasẽkhôngcókhảnăngđếnhậnranhữngphầntưomgứngmàthóiquenvàsựlựachọncủacáigọilàcácbiếnđổingẫunhiênđãđóngvaitròtrongchỉnhđổicácđặcđiểmtưduycủacácconvậtthuầnhóacủachúngta.Mộtsốvìdụgâytòmònhưngđángtincậyvềsựditruyềntấtcảcáchìnhdạngcủacấutrúcvàsởthích,vàtưomgtựnhưthếnhữngmưumẹo,mánhkhóekỳlạnhất,liênquanđếnkhungtưduytrongnhữnggiaiđoạnnhấtđịnhcóthểđượcđưara.Nhưngchúngtahãynhìnvàocáctrườnghợptươngtựcủavàigiốngchó:ngườitakhôngthểnghingờlànhữngconchỏsănnon(chínhtôiđãbiếtmộtvídụđángkinhngạc)sẽđôikhichỉthậmchílàhỗtrợnhữngconchókhácởnhữnglầnđầutiênđượcmangrangoài;thamồivềchắcchắnlàtrongmộtmứcđộnàođóđãđượcditruyềnlạibởiloàichóthamồi;vàkhuynhhướngchạyxungquanh,thayvìởmộtchỗ,đàncừubởiconchóchăncừu.Tôikhôngthểbiếtrằngnhữnghànhđộngnày,đượcthựchiệnbởinhữngconchónonchưahềtiếpxúcvớithếgiớibênngoài,vàtrongcáchgần-nhưtươngtựcủamỗicáthể,đượcthựchiệnvớisựsungsướngbởimỗigiống,vàmụcđíchcũngkhôngđượcbiết-bởivìconchósănconkhôngbiếthơnlànóđánhhơitìmmồiđểgiúpchủnhâncủanó,sovớiconbướmtrắngbiếttạisaonóđẻtrứngtrênlácủacảibắp-Tôikhôngthấyrằngnhữnghànhđộngnàycơbảnlàkhácnhaukhixéttrêngócđộcủabảnnăngthựcsự.Nếuchúngtabắtgặpmộtloạisói,khicònbévàchưađượchuấnluyện,ngaykhinótrôngthấyconmồi,nóđứngyênmộtchỗkhôngđộngđậygìnhưlàmộtbứctượng,vàsauđóbòtừtừđếnvớitưthếlạlùng;vàloạisóikhácthìchạyxungquanhđànhươu,thayvìđứngyênmộtchỗ,vàđưachúngtớimộtnơixa,chúngtachắcchắncóthểgọiđâylànhữnghànhđộngbảnnăng.Bảnnăngthuầnhóa,nhưchúngtacóthểgọinó,thìkémcốđịnhvàkémkhôngthayđổihơnnhiềunhưbảnnăngtựnhiên;nhưngchúnglạibịảnhhưởngbởisựlựachọnkémmãnhliệthơnnhiều;vàđãđượctruyềnlạitrongmộtkhoảngthờigianngắnkhônggìcóthểsosánhđược,trongđiềukiệnsốngítcốđịnhhơn.

Nhữngbảnnăngthuầnhóa,thóiquenvàcấutrúcnàyđượcditruyềnmạnhmẽnhưthếnàovàchúngtrờnênhòalẫnvàonhaumộtcáchđángtòmònhưthếnào,đượcthểhiệnđầyđủkhinhữnggiốngchókhácbiệtđượclaivới

nhau.Mọingườibiếtrằngmộtsựlaighépvớichóbunđãảnhhưởngtớisựdũngcảmvàcứngrắncủachósănthỏquanhiềuthếhệ;mộtsựlaighépvớichósănthỏđãmangtớichotoànbọhọnhàchóchăncừuxuhướngsănthỏ"rừng.Nhữngbảnnăngthuầnhóa,đượcthửnghiệmbằngcáchlaighép,giốngvớibảnnăngtựnhiên,màtrongcáchtuôngtựtrởnênhòatrộnvàovớinhaumộtcáchthúvịnhưngkhóhiểu,vàtrongmộtthờigiandàithểhiệndấuvếtcủabảnnăngbốhoặccủamẹ:vídụnhư,ôngLeRoymiêutảmộtconchó,màcụcủanólàchósói,vàconchónàychỉthểhiệntínhhoangdãcủabốmẹchúngtheođúngmộtcách,khôngđitheođườngthẳngtớichủnhânkhiđượcgọi.

Bảnnăngthuầnhóađôikhiđượcnhắctớinhưlàcáchànhđộngđãditruyềntừlâuchỉtừthóiquenépbuộcvàlâudàiliêntục,nhưngtôinghĩđiềunàykhôngđúng.Khôngaitừngnghĩđếnviệcdạy,hoặccólẽđãdạychimbồcâunhàolộncáchnhàolộn-mộthànhđộng,nhưtôiđãtừngchứngkiến,đượcconchimnonthựchiện,nhưngconmàchưabaogiờnhìnmộtconchimbồcâunhàolộn.Chúngtacóthểtinrằngmộtconchimbồcâunàođóđãthểhiệnxuhướngyếutớithóiquenkỳlạnày;vàrằngsựIựachọnlâudàiliêntụcnhữngcáthểtốtnhấttrongcácthếhệkếtiếpnhauđãbiếnnhữngconchimnhàolộntrởthànhnhưhiệnnay;vàởgầnvùngGlasgowcócácconhouse-tumbler,nhưtôinghetừôngBrent,nhữngconkhôngthểbaycaoquábốnmươicentmétmàđầukhôngvượtquáchânsau.Mộtđiềuđángnghingờlàliệuđãtừngcóaicóýđịnhdạyconchóđánhhơi,nếunhưkhôngcóconchónàomộtcáchtựnhiênthểhiệnxuhướngkiểunày,vàđiềunàyđôikhiđượcbiếtlàxảyra,nhưtôiđãtừngthấymộtconchósụcthuầnchủng.Khixuhướngđầutiênđãbiểuhiện,sựlựachọncóchọnlọcvàcácảnhhưởngditruyềncủasựhuấnluyệnépbuộctrongmỗithếhệkếtiếpnhausẽsớmhoànthànhcôngviệc;vàsựlựachọnvôthứcvẫncònlàmviệc,domỗingườiđềucốmuađược,khônghềcóýđịnhcảithiệncongiống,nhữngconchóđánhhơivàđisăntốtnhất;mặtkhác,trongmộtvàitrườnghợpchỉcầnthóiquenkhônglàđủ;huấnluyệnconthỏnonlàkhónhấttrongtấtcảcácconvật;hầunhưkhôngcóbấtcứconvậtnàolạithuầnhóahơnconthỏnhưngtôikhôngchorằngconthỏđãtừngđượclựachọnvìtínhthuầnhóacủanó;tôicoichúngtaphảigántoànbộsựthayđổitừtínhhoangdãvôcùngtớitínhthuầnhóavôcùng,đơnthuầnlàdothóiquenvàsựgiamhãmlâudàivàkín.

Bảnnăngtựnhiênmấtđitrongđiềukiệnthuầnhóa:vídụcụthểvềtìnhtrạngnàybiểuhiệntrongnhữngcongiốngcủagàmàhiếmkhithậmchílàkhôngbaogiờ"gàấptrứng",tứclàkhôngbaogiờmuốnngồitrêntrứngcủachúng.Chitínhquenthuộcthôikhiếnmọingườikhôngnhìnracáchtưduysuynghĩcủacácđộngvậtthuầnchủngcủachúngtađãbịchỉnhsửaphổbiến

vànhiềunhưthếnàobởisựthuầnhóa.Mọingườikhócóthểngờtìnhyêuconngườiđãtrởthànhbảnnăngtrongconchó.Tấtcảchósói,cáo,chórừngvàcácloàithuộchọmèo,khiđượcthuầnhóa,hầunhưđềurấtthíchtấncônggiacầm,cừuvàlợn;vàxuhướngnàyđãthấylàkhôngthểthayđổiđượctrongloàichóđượcmangvềnhàkhicònbétừcácnướcnhưTierradelFuegovàúc,noinhữngngườikémpháttriểnkhônggiữcácconvậtthuầnhóanày.Mặtkhác,nhữngconchóđượchuấnluyệncủachúngta,thậmchílàkhiconrấtbé,cầnđượcdạylàkhôngtấncônggiacầm,cừuvàlợn!Mộtđiềuchắcchắnlàđôikhichúngcũngtấncông,vàsauđóbịđánh;vànếukhôngdạyđược,chúngsẽbịtiêudiệt;vànhưthếthóiquen,vớimứcđộnhấtđịnhcủasựlựachọn,cólẽđãphốihợpthôngquasựditruyềntrongviệchuấnluyệnloàichócủachúngta.Trongkhiđónhữngcongàconđãmấtđi,hoàntoànlàdothóiquen,sựsợhãicácconchóvàmèomàchắcchắnlànỗisợnàytrướcđâylàbảnnăngcủachúng,theocáchtưomgtựnhưlànórõrànglàbảnnăngcủacongàlôinon,mặcdùđượcnuôinấngbởigàmái.Khôngphảilàgàconmấtđitoànbộnỗisợhãi,màchỉlànỗisợmèovàchó,vỉkhigàmáikêucụctácbáohiệunguyhiểm,chúngsẽchạy(nhấtlàđốivớicongàtâynon)từchỗnamdướicongàmái,ẩnmìnhtrongđámcỏhaybụicâyxungquanhđấy;vàhànhđộngnàychắcchánlàdobảnnăng,nhưchúngtathấytrongnhữngconchimđất,conchimmẹcủachúngbaymất.

Nhưngbảnnăngnàyđượcgiữlạitrongcáccongàbéđãtrởnênvôdụngtrongđiềukiệnthuầnhóa,bởivìcongàmáimẹđãhầunhưmấtkhảnăngbaydokhôngsửdụngđến.

Vớilýdonày,chúngtacóthểkếtluậnrằngbảnnăngthuầnhóađãthuđượcvàbảnnăngtựnhiênbịmấtđimộtphầndothóiquen,vàmộtphầnbởidosựlựachọncủaconngườivàsựtíchtụ,trongsuốtcácthếhệ,thóiquenvàhànhđộngtưduylạlùng,màbanđầudokhônghiểubiếtnênchúngtagợichúngxuấthiệndongẫunhiên.Trongvàitrườnghợp,chỉthóiquenbắtbuộcđãđủđếtạoranhữngthayđổitríócdượcditruyềnlạinhưvậy;trongnhữngtrườnghợpkhácthìthóiquenépbuộckhôngcóảnhhưởnggì,vàtấtcảđềulàkếtquảcủasựlựachọn,theođuổimộtcáchcóphươngphápvàkhôngýthức,nhưngtronghầuhếtcáctrườnghợpthìcảsựlựachọnvàthóiquencùngtácđộng.

Cólẽchủngtasẽhiểuthấuđáonhấtnhữngbảnnăngtrongthếgiớitựnhiênđượcchỉnhđổinhưthếnàobởisựlựachọn,bằngcáchxemxétvàitrườnghợp.Tôichỉchọnrabatrongvàitrườnghợpmàtôithuthậpđược.Tôisẽđểnhữngtrườnghợpcònlạichocáctácphẩmsaunàycủamình-chủnglàbảnnăngkhiếnconchimcucuđẻtrứngtrêntổcủacácconchimkhác;bảnnăng

làmnôlệcủavàiloạikiếnnhấtđịnh,vàkhảnănglàmlượccủaong:haibảnnăngsaucùngđãvàhiệntạiđượccácnhàtựnhiênhọccoilàhaibảnnăngtuyệtvờinhấttrongsốtấtcảcácbảnnăngđượcbiếttới.

Mọingườihiệntạiđềuthừanhậnnguyênnhântrunggianvàcuốicùngcủabảnnăngcủachimcucu,làconmáiđẻtrứng,khôngphảihàngngày,màhaihaybangàvmộtlần;tứclànếumàconmàinàyđịnhlàmtổchochínhnóvàngồitrênnhữngquảtrứngcủanóthỉnhữngquảrađầutiênsẽkhôngđượcấptrongmộtthờigiannhấtđịnh,hoặclàsẽcónhữngquảtrứngvàconchimnoncótuốikhácnhautrongcùngmộttổ.Nếuđúnglànhưthểthìquátrìnhđẻvàấptrứngcóthểlàquádài,khôngthuậntiện,nhấtlàkhichimmáiphảidicưrẩtsớm;vànhữngconchimnởsớmsẽcóthẻchỉđượcchimbôchoăn.NhưngconchimcucuMỹđúnglàđanggặptìnhcảnhkhókhănnày;conmáitựlàmtốchomìnhroilầnlượtấpcácquảtrứngcủanó,tấtcảviệclàmcùnglúc.CóngườikhẳngđịnhđôikhiconchimcucuMỹcũngđẻtrứngtrêntôcủacácconchimkhác;nhưngtheonhưtiênsỳBrewer,mộtngườigiàukinhnghiệmvàhiểubiếtsâu,thìlờikhắngđịnhđólàsailầm.Tuynhiêntôicóthểđưaravàivídụvềcácloạichimkhácnhaumàngườitabiếtlàđôikhiđẻtrứngtrêntổcủacảcconchimkhác.BâygiờchúngtahãygiảthiếtnhữngcontổtiêncủaloàichimcucuchâuâucủachúngtacóthóiquencủaloàichimcucuMỳ;nhưngconmáiđôikhiđẻtrứngtrêntổcủacácconchimkhác.Nếunhũngconchimhưởnglợitừthóiquenkhôngthườngxuyênnày,haynếunhữngconnontrởnênmạnhmẽhơnnhờlợithếđượctậndụngbảnnăngchamẹlâmlẫncủachimkhác,hơnlàcủachínhchamẹchúngnó,conmáicógánhnặngnhungkhôngthểlàmnósuysụpbằngcáchsinhranhữngđứaconvàquảtrứngcótuôíkhácnhautrongcùngmộtthờiđiểm,thìconchimgiàvàconchimnonđượcnuôinấngsẽthuđượcmộtlợithế.Vàsựsosánhdẫntôitinrằngconchimnonnhờđóđượcchămsócsẽ,thôngquasựditruyềnrấtdễtheothóiquenkhôngthườngxuyênvàkỳlạcủamẹđẻchúng,vàđếnlượtmìnhchúngsẽcóxuhướngđẻtrứnglêntổcủacácconchimkhác,vànhờđóthànhcôngtrongviệcnuôicon.Thôngquaquátrìnhliêntụccủatựnhiênnày,tôitinrằngbảnnăngkỳlạcủaconchimcucucủachúngtacóthể,vàđã,đượctạora.Tôixinnóithêmrằng,theonhưtiếnsỹGrayvàvàingườiquansátkhác,conchimcucuchâuâukhônghoàntoànmấtđitìnhyêuchamẹđốivớiconcái.

Thóiquenkhôngthườngxuyêncủacủacácconchimđẻtrứngtrêntổcủaconchimkháchoặclàcủacùngloàihaykhácloài,khôngphảilàhiếmđốivớiloàiGallinaceae;vàđiềunàycólẽgiảithíchnguồngốccủamộtbảnnăngkỳlạtrongnhómhọhàngcủaostrict.Đốivớivàiconmáiostrict,ítnhấtlàtrongtrườnghọpcủaloàinướcMỹ,giaophốirồiđẻranhữngquả

trứngđầutiêntrongmộttốvàsauđótrongtổkhác;vànhữngquảtrứngnàyđượcconđựcấp.Bảnnăngnàycóthểđượcgiảithíchbằngthựctếlànhữngconmáiđẻsốlượngtrứnglớn;nhưngnhưtrongtrườnghọpcủaconcuckoo,trongkhoảngthờigianhaihoặcbangày.TuynhiênbảnnăngnàycủaloàiostrictMỹvẫnchưađượchoànthiện;vìmộtsốlượnglớnđángngạcnhiêntrứngnằmrảiráckhắpcáccánhđồngđếnmứctrongmộtngàyđitìmkiếmtôinhặtđượckhôngíthơnhaimươiquảtrứngbịthấtlạcvàlãngphí.

Nhiềucononglàdạngsốngnhờởđợ,vàluônluônđẻtrứngtrêntổcủaconongkhácloại.Trườnghợpnàycònđángchúýhơnlàtrườnghợpcủaconchimcucu;bởivìloàiongkhôngchỉcóbảnnăngmàcòncócảcấutrúcđượcđiềuchỉnhchophùhợpvớithóiquentầmgửicủachúng;vìchúngkhôngsởhữucơquanthụphấnhoacáímàcóthểsẽcầnthiếtnếuchúngmuốnchứathứcănchoconongconcủachínhchúng.Tươngtựvậy,vàiloàicủasphegidae(cácconcôntrùnggiốngnhưconrệpvừng)sốngãnbámtrêncácloàikhác;vàôngFabremớiđâyđãtrinhbàynhữnglýdothuyếtphụcđểtinrằngmặcdùTachytesnigrathôngthườnglàmtốchochínhnóvàchứatrongđócácconmồiđãbịtẻliệtđểnhữngconấutrùngcủanósaunàycóthứcăn,nhưngkhiloàicôntrùngnàytìmthấymộttổđãđượcđàosẵnvàcóchứathứcăncủaconkhác,nótậndụngphầnthưởngnày,vàtrongtìnhhuốngnàytrởthànhconvậtănbám.Trongtrườnghợpnày,giốngnhưtrườnghợpcủaconcuckoo,tôibiếtcháclàsựlựachọncủatựnhiênđãbiếnmộtthóiquenkhôngthườngxuyêntrởthànhthườngxuyên,nếulàcólợicholoài,vànếuconcôntrùngmàtổvàthứcãnchứatrongđócủanóbịchiếmđoạttrắngtrợn,khôngbịtuyệtchủng.

Bảnnănglàmnôlệ-BảnnăngđángchúýnàylầnđầutiênđượcpháthiệnratrongFormica(Polyerges)rufescenscủaôngPierreHuber,mộtnhàquansáttốthơn,thậmchílàcảngườibốnổitiếngcủaôngta.Nhữngconkiênnàyhoàntoànphụthuộcvàonhữngkẻnôlệcủanó;nếukhôngcósựtrợgiúpcủanhữngtênnôlệ,thìloàikiếnnàysẽbịtuyệtchủngngaytrongvòngmộtnăm.Nhữngconđựcvàconcáicókhảnăngsinhsảnkhônglàmviệc.Nhữngconkiếnthợvàconcáikhôngcỏkhảnăngsinhsàn,mặcđùđasốchúngđềuđầynănglượngvàmạnhmẽtrongviệcbắtgiữcácconnôlệ,khônghềlàmviệcgìkhác.Chúngkhôngthểtựlàmtổchomình,haychoconấutrùngcủachúngăn.Khicáitổcũtrởnênkhôngcòntiệndụngnữa,vàchúngbuộcphảidicư,chínhlànhừngconnôlệquyếtđịnhsựdicư,vàthựctếlàtrởthànhnhữngchủnhâncủanóbànghàmcủachúng.NhữngchủnhânnàyhoàntoànvôtíchsựđếnmứcmàkhiôngHubernhốtbamươiconkhôngcóbấtcứconnôlệkèmtheo,nhưnglạicórấtnhiềuthứcănmàconchủthíchnhất,vàcùngvớiconấutrùngvàconkénđểkhiếnchúnglàm

việc,nhưnenhữngconkiếnnàychanglàmgìcả,thậmchíchúngcònkhôngtựănnổi,vànhiềuconđãbịchếtvìđói.ÔngHubersauđóđưavàoduynhấtmộtconnôlệ(F.fusca),vàconnàyngaylậptứclàmviệc,choãnvàcứusốngnhữngconchủcònsốngsót;làmvàicáitô,chămsócấutrùng;vàlàmmọithửtrởnênbìnhthường.Điềugìcóthểkỳdiệuhơnlànhữngthựctếrõràngnày?Nếuchúngtađãkhôngbiếtbấtcứmộtconkiếnsinhrađểlàmnôlệnàokhác,sẽlàvôvọngđểtiênđoánmộtbảnnăngtuyệtvờinhưvậyđãđượchoànthiện.

Formicasanguinea,tươngtựnhưvậy,lầnđầutiênđượcpháthiệnbởiôngp.Huberlàmộtloạikiếnnôlệ.LoàinàyđượctìmthấyởvùngphíanamnướcAnh,vàôngF.Smithđãquansátnghiêncứunhữngthóiquencủachúng.TrongviệnbảotàngnướcAnhmàtôimangnợnhiềuvớinhữngthônetinquýbáumàtôiđượccungcấpvềchủđềnàyvàcácchủđềkhác.MặcdùhoàntoàntinvàonhữngpháthiệncủaôngHubervàôngSmith,tôiđàcốgắngtiếpcậnchủđềvớisựnghingờ,vỉbấtcứaicũngđềucólýdoxácđángđểnghingờtínhđúngđancủamộtbảnnăngphithườngvàkhỏhiểunhưlàtựbiếnmìnhthànhkẻnôlệ.Dođóởđâytôixinđưarasựquansátmàtựchínhtôithựchiện,ítchitiếthơnmộtchút.TôimởmườibổntổcủaF.sanguima,vàtrongtấtcảcáctổtìmthấyvàiconnôlệ.NhữngconđựcvàconcáisinhnởđượccủaloàinôlệchỉđượctìmthấytrongnhữngcộngđồngchuẩnmựcvàchưabaogiờđượcnhìnthấytrongcáctổcủaF.sanguinea.Nhữngconnôlệmàuđenvàkhôngquánửacỡcủaconkiếnchủmàuđỏ,khiếnchosựtươngphảnbềngoàicủachúnglàrấtlớn.Khicáctổcóxáođộngnhỏ,connôlệđôikhiđưara,vàgiốngnhưchủnhâncủachúng,rấttứcgiậnvàbảovệcáitổ:khitổbịxáođộngnhiềuấutrùngvàkéncónguycơgặpnguyhiểm,cácconnôlệlàmviệctíchcựccùngvớichủnhânđểmangnhữngâutrùngnàyđitớimộtnơiantoàn.Nhưvậythìchúngtathâyrõlànhữngconnôlệcảmthấyhoàntoànnhưởnhà.Trongsuốtthángsáuvàthángbảy,banămliêntiếp,tôiđãquansátnhiềugiờcáctổkiếnởSuưeỵvàSussex,khôngbaogiờnhìnthấymộtconnôlệhoặclàrờihoặcvàomộtcáitô.Dotrongnhữngthángnày,connôlệcósốlượngrâtít,tôinghĩchúngcóthểcưxửkhácđìnếusốlượngđôngđúc;nhưngôngSmithđãchotôibiếtrằngôngđãquansátnhữngcáitổđóvàothángnăm,sáuvàtám,ởcảSurreyvàHampshire,vàkhôngbaogiờnhìnthấymộtconnôlệ,chodùsốlượngcủachúnglàlớnởthángtám,rakhỏihoặcđivàotổ.Vìthếôngtacoichúnglàcácconnôlệtrongnhàtuyệtđối.Trongkhiđó,thìcácconchủđượctrôngthấythườngxuyênmangchấtliệuvàotố,vàtấtcảthứcănkiểuloại.Tuynhiêntrongthángbảynămnay,tôibắtgặpmộtcộngđồngcósốlượngcácconnôlệlớnbấtbìnhthường,vàtôitrôngthấymộtsốconnôlệtràtrộnlẫnvàovớicácconchủrờikhỏitổvàđidọccùngconđườngtớimộtcâythông

Scotchcao,cáchtổgầnhaimươinhămcentimet.Chúngtrèolêncâynàycùngnhau,cólẽlàđêtìmconaphidehaycocci.TheonhưôngHuber,ngườicórấtnhiềucơhộiđểquansát,trongnướcThụySỳ,cácconnôlệthườngxuyênlàmviệcxâytổcùngvớiconchủ,vàchỉmìnhchúngmởvàđóngcửavàobuổisángvàbuổitoi;vànhưôngHuberdiễnđạtrõ,nhiệmvụchínhcủanólàđếtìmracácconaphide.ĐiểmkhácbiệttrongcácthóiquenthườngxuyêncủaconnôlệvàconchủtronghainướccólẽchỉtùythuộcvàoviệcconnôlệbịbắtvớisốlượnglớnhơnởThụySỹhơnlàởAnh.

Mộtngàytôimaymắncócơhộichứngkiếnsựdicưtừtổnàysangtổkhác,vànólàmộttrongnhữngcảnhthúvịnhấtđểchứngkiếncácconchủthậntrọng,nhưôngHuberđãtuyênbố,nhữngconnôlệcủanóbằngquaihàm.Mộtngàykháctôivôcùngngạcnhiênbởimộtsolượnglớncácconnôlệbâuxungquanhmộtchồ.chàcchắnlàkhôngđểtìmthứcăn;chúngtiếntớivàbịđuốiđiquyếtliệtbởimộtcộngđồngđộclậpcủamộtloàinôlệ(F.fusca)\vàđôikhitớitậnbatrongsốnàybámvàochâncủacủaloàinôlệF.sanguinea.Consaumộtcáchtànnhẫngiếtchếtcácđốithủnhỏhơn,vàmangxácchếtcủanhữngconnàytớitổcủachúnglàmthứcăn,cáchđẩykhoảnghaimươibảycentimet;vàchúngbịcảnkhôngđểchonuôiconấutrùngnhưlànôlệ.SauđótôiđàomộtnhómcácconấutrùngcủaF.ỷuscatừtổkhác,vàđặtchúngxuốngởmộtnơigầnnơixảyrađụngđộ;chúngbịbắtgiữngay,vàmangđibởinhữngconbạochúa,nhữngconthíchlàmđiềunàyvôcùng,rốtcuộcthìchúnglàkẻchiếnthắngtrongcuộcchiến.

Cùnglúcđó,tôiđặttrêncùngmộtnơimộthộpnhỏcácconấutrùngcủaloàikhác,F.flava,vớimộtsốítcácconkiếnnhỏmàuvàngvẫnbámvàokhuvựctổnhưthế.Loàinàyđôikhi,mặcdùkhihiếm,bịbiếnthànhnôlệ,nhưđãđượcôngSmithmiêutả.Mặcdùloàinàyvôcùngnhỏbénhưngchúnglạirấtdũngcảmvàtôiđãthấychúngtấncôngácliệtcácconkiếnkhác.Trongmộtvídụ,tôithấyhếtsứcngạcnhiênkhitìmramộtcộngđồngkiếnF.flavađộclậpdướimộttảngđánằmphíadướitổcủaloàiF.sanguineanôlệ,vàkhitôivôtìnhdẫmphảihaitổnày,cácconkiếnnhỏtấncôngcácconkiếnlớnvớisứcdũngcảmphithường.BâygiờtôitòmòlàliệuF.sanguineacóthểphânbiệtconấutrùngcủaF.fusca,conthườngbiếnthànhnôlệ,vớinhữngconcủaloàiF.flavanhỏnhưngmãnhliệt,màchúngkhôngbaogiờbắt;vàtôicóbằngchứnglàchúngđãngaylậptứcphânbiệtđược;chúngkhôngvuimừngngaylậptứcbắtgiữconấutrùngF.fusca,tráilạichúngrấtsợhãikhichúngbắtgặpconấutrùng,haythậmchíđấttừtổcủaF.flavavàngaylậptứcbỏchạy;nhưngtrongkhoảngmườilămphút,ngaysaukhitấtcảcácconkiếnvàngnhỏđãbỏđi,chúnglấylạicanđảmvàmangconấutrùngđi.

MộtbuổitốitôiđãthămmộtcộngđồngkháccủaF.sanguinea,vàtìmthấymộtsốcácconkiếnnàyvàotổcủachúng,mangxácchếtcủaF.fusca(chothấyrằngnókhôngphảilậmộtsựdicư)vànhiềuconấutrùng.Tôitheodấuvếtcủachúngkhoảngbamươinhămcentimettớimộtbụicâyrậmrạp,chotớikhiconF.sanguineacuốicùngđira,mangtheomộtconấutrùng,nhưngtôikhôngthểtìmracáitổcôlậpnàytrongbụicây.Tuynhiêncáitổchắcđãphảiởđâuđó,bơivìhaihaybaconF.fuscađãchạyxungquanhvớisựkíchđộngmạnhmẽvàmộtconđứngnguyênkhôngnhúcnhíchvớiconấutrùngcủanótrênmồm,gầnngôinhàhoangtàncủachúng.

Đâychínhlànhữngthựctếnhưvậy,chodùkhôngcầntôikhẳngđịnhlại,đốivớibảnnăngtuyệtvờicủaviệctrởthànhnôlệ.ChúngtađãthấysựtươngphảncựclớngiữathóiquenbảnnăngcủaF.sanguineavớicủaF.rufescens.Consaukhôngtựxâytổchomình,khôngtựquyếtđịnhsựdicư,khôngthulượmthứcănchobảnthânvàchoconcái,thậmchícònkhôngtựănđược:nótuyệtđốiphụthuộcvàonhữngconnôlệđôngđúc.Trongkhiđó,Formìcasanguinea,sởhữuítnôlệhơnnhiều,vàcàngíthơnvàothờigianđầuvàhè.Cácconchủquyếtđịnhxemkhinàovàởđâuthìsẽxâytô,vàkhichúngdicư,chúngmangtheoconnôlệ.CảởThụySỹvàAnh,connôlệcóvẻnhưrấtchămlotớiconấutrùng,cònconchủthìtựnóđitìmkiếm,sănbắtcácconnôlệ.ỚThụySỹ,nhữngconchủvànôlệlàmviệccùngnhau,cùngxâyvàmangthứcănvềtổ:cảhai,nhưngchủyếulànôlệcóxuhướngchămlo,nhưnócóthểđượcgọilànhưthế,conaphidecủachúng;vàdovậycảhaicùngthulượmthứcănchocộngđồng.TạinướcAnh,conchủthườngmộtmìnhđirangoàiđểtìmkiếmvậtliệulàmtổvàthứcănchobảnthânchúng,cácconnôlệvàconấutrùng.TứclàconchủởnướcAnhthìítđượcnôlệphụcvụhơnnhiềusovớiconchủởThụySỹ.

ThôngquanhữngbướcnàomàF.sanguineabắtnguồn,tôikhôngđủkiếnthứcđểtiênđoán.Nhưngnhưnhữngconkiến,màkhôngphảilànôlệ,sẽ,nhưtôithấy,mangđinhữngconấutrùngcủaloàikhác,nếuđặtrảirácxungquanhtổcủachúng.Cóthểlànhữngconấutrùngnàybanđầuđịnhđểlàmthứcăncóthểđãpháttriển;vàcácconkiếnđókhônghềcóýđịnhnuôinấngtheobảnnăngđó,vàlàmcôngviệcmàchúngsẽlàm.Nếusựxuấthiệncủachúngchứngtỏcóíchcholoàiđãbắtchúng-nếunócóíchhơnnữađốivớiloàiđểbắtgiữcácconkiếnthợhơnlànuôinấngchúng-thóiquenthuthậpconấutrùngđểlàmthứcăncólẽthôngquasựlựachọncủatựnhiênđãđượclàmmạnhmẽthêmvàtrởthànhcốđịnhchomụcđíchkhácbiệtlànuôinấngnôlệ.Mộtkhibảnnăngnàyđượchìnhthành,nếuđượctriểnkhaitrongchừngmựcnhỏhơnnhiềuthậmchílànhỏhơnsovớiF.sanguineacủanướcAnh,mànhưchúngtabiếtítđượctrợgiúptừcácconnôlệhơnsovớiloài

cùngloạitạiThụySỳ,tôikhôngthấycóbấtcứkhókhănnàosựlựachọncủatựnhiêntăngvàbiếnđổibảnnăng-luôngiảđịnhrằngmỗibiếnđổilàcóíchđốivớiloài-chotớikhimộtconkiếnđượchìnhthànhhoàntoànphụthuộcvàocácconnôlệcủanónhưloàiFormicarufescens.

Bảnnăngxâytổcủađànong-Tôiởđâysẽkhôngđivàochitiếtnhỏnhặtcủachủđềnày,màchỉtrìnhbàyphầncơbảncủacáckếtluậnmàtôiđãrútra.Aiđóchắcchắnphảilàvôcảmvàngungốckhimàxemxétcấutrúchoànmỹcủamộtconong,cựckỳthíchhợpvớicácmụcđíchcủanó,màkhôngcảmthấythánphục,trầmtrồ.Chúngtanghetừcácnhàtoánhọcchobiếtcácconongtrênthựctếđãgiảiquyếtđượcmộtvấnđềhếtsứcphứctạpvàkhóhiểu,xâynêncáitổvớihìnhdángchuẩnxácđểgiữlạiđượcnhiềumậtongnhấtcóthể,vớisựtiêutốnítnhấtcóthểcủasápongquýbáutrongviệcxâydựng.Ngườitanóirằngkểcảmộtngườithợthủcôngkhéotay,vớicácdụngcụvàphươngphápthíchhọp,cũngkhócóthểtạorađượcôtrêntổongnhưthựcmàmộtđànongxâynên.Nếuđượcbanchobấtcứbảnnăngnàomàbạnmuốn,vàđầutiênlàkhôngthểhìnhdungnổilàmcáchnàomàchúngtạorađượctấtcảcácgócvàcáibàocầnthiếtnhưthế,hoặcthậmchíhìnhdungrakhinàochúngđượclàmhoànchỉnh.Nhưngsựkhókhănkhônglớnnhưlàbanđầunócóvẻnhưthế:Tôinghĩtấtcảcáccôngviệcđẹpđẽnàycóthểđượclàmrõdựavàovàibảnnăngrấtđơngiản.

TôiđượcôngWaterhousehướngdẫnđiềutrachủđềnày,ngườimàđãchứngminhhìnhdángcủacácôcómốiquanhệgầngũivớisựxuấthiệncủacáccácôxungquanh;vàquanđiểmdướiđâycólẽchỉnêncoilàmộtsựđiềuchỉnhlýthuyếtcủaôngtathôi.Chúngtahãynhìnvàonguyêntắcvĩđạicủasựchuyểnhóa,vàxemliệuTựnhiêncóđểlộchochúngtabiếtphươngpháplàmviệccủabàhaykhông.Ởphíabênkiacủachùmsêringắn,chúngtacóđànongnghệsửdụngcáikénđểgiữmậtcủachúng,đôikhithêmvàochúngcácốngsáp,vàtươngtựthếtạonênnhữngôtrònkỳlạvàkhácbiệtcủasápong.Ởđầubênkiacủachuỗi,chúngtacóthểcócácôlỗongcủaonghive,đặttrênmộtlớpđôi:mọingườiđềubiếtmỗiônàylàhìnhlụclăngđềuvớicáccánhbêncủasáumặtluônvuônggócvớinhauvàhợpvớinhauthànhkimtựtháp,tạothànhbởibahìnhthoi.Bahìnhthoinàycỏcácgócnhấtđịnhvàbagócmàtạothànhđếhìnhkimtựthápcủamộtôđơnởmộtmặtcủalỗtổong,đivàohợpthànhnềnmóngcủabaôliênkếtbênmặtđốidiện.Trongcáichuỗigiữasựcựckỳhoànhảocủacácôcủaonghivevàtínhđơngiảncủaôcủanhữngconongnghệ,chúngtacócácôcủaMeliponadomesticaMê-xi-cô,đượcmiêutảvàvẽrabởimộtcáchcẩnthậnbởiôngPierreHuber.ChínhloàiMeliponalàcócấutrúctrunggiangiữaongnghệvàonghive,nhưnggiốngvớiconsauhơn:nótạoramộtcáilỗsáponggần

nhưthôngthườngcủacácôhìnhtrụ,trongđócácconnonđượcấpvàngoàiravàiôtocủasápongđểgiữmật.Nhữngcáiôsaunàycódạnggầnnhưhìnhcầuvàkíchcỡgầnbằngnhau,vàgộplạithànhkhốilớndịthường.Nhưngđiểmquantrọngcầnchúýlànhữngônàyluônđượctạothànhtheomứcđộtươngđồngvớinhaukhiếnchúngcóthểđặthoặcvỡvàonhau,nếuhìnhcầukhônghoànthành;nhưngtìnhtrạngnàykhôngbaogiờđượcphépxảyra,nhữngconongxâycácbứctườngsápphanggiữacácquảcầucóxuhướnglắpghépvớinhau.Dovậymỗiôtạothànhbởiphầncầubênngoàivàhai,ba,hoặchơncácmặtphẳngtuyệtđối,theonhưôkếtnốihai,ba,hoặchơnnữacácôkhác.Mộtôtiếpxúcvớibaôkhác,mà,từkhốicấucókíchthướcgầnnhưtươngtự,rấthayxảyra,bamặtphẳngkếthợpthànhmộtkimtựtháp;vàkimtựthápnày,nhưôngHuberđãnhậnxét,làmộtsựbắtchướcnhưincủabệhìnhkimtựthápbamặtcủaôcủaonghive.Giốngnhưtrongôcủacononghive,nhưthếởđây,bamặtphẳngtrongbấtcứônàocầnthiếtđivàosựxâydựngcủabaôgắnvớinhau.rõrànglàloàiMeliponatiếtkiệmsápongbằngcáchxâydựngnày;bởivìcácbứctườngphanggiữanhữngôgắnvớinhaukhôngnhânđôi,nhưngcóđộdàygiốngnhưphầncầubênngoài,vàmỗiphầnphẳngtạomộtphầncủahaiô.

Suynghĩvềtrườnghợpnày,tôicảmthấylànếuMeliponatạohìnhcầucủanóởmộtkhoảngcáchchotrướcgiữamồikhốivàtạochúngcókíchcỡgiốngnhauvàđãsắpxếpchúngtheotrụcđốixứngtrênmộtlớpđôi,cấutrúcđượctạothànhcólẽđãhoànhảonhưlàcủalỗtoongcủaonghive.TheođótôiviếtchogiáosưMillercủatrườngđạihọcCambridge,vànhàhìnhhọcnàyđãdànhthờigianquýbáucủaôngđểđọcqualờinhậnđịnhcủatôi,vàdựatrênthôngtincủaông,nóivớitôirằngđiềunàyhoàntoànchínhxác:

Nếumộtsốcáchìnhcầugiốngnhauđượctạothànhvớitâmcủachúngđặttrênhailớpsongsong,vớitâmcủamỗiquảcầucáchkhoảngbánkínhnhânvớicănbậc2haybánkínhnhânvới1,41421(hoặcởkhoảngcáchngắnhơn),từcáctâmcủasáuquảcầubaoquanhtrongcùnglớp;vàởcùngkhoảngcáchtừtâmcủacácquảcầugắnvớinhautronglớpkhácsongsong;thìnếumặtphẳngcủacáckhuvựcgiaonhaugiữavàihìnhcầutrongcảhailớpđềuđượchìnhthành;điềunàysẽhìnhthànhnênmộtlớpđôicủalăngtrụsáucạnhliênkếtvớinhaubởibanềnhìnhkimtựtháptạothànhbởibahìnhthoi;vàcáchìnhthoimàuvàcácmặtcủahìnhlụclăngsẽcómọigócbằngnhauvớicáckíchthướctốtnhấtđượctạoratừcácôcủaonghive.

VớilýdođóchúngtacóthểkếtluậnchắcchắnlànếuchúngtacóthểthayđổichútítbảnnăngmàloàiMeliponađãcósẵn,vàtrongchúngkhôngtuyệthảocholắm,loàiongnàysẽtạoranhữngcấutrúctuyệtvờinhưcủaloàiong

hive.ChúngtaphảithừanhậnloàiMeỉiponatạoranhữngcáiôcóhìnhcầutuyệtđốivàcókíchthướcgiốngnhau;vàchúngtakhôngnênngạcnhiênkhinhìnthấycácconongnàyđãđãlàmnhưvậytrongchừngmựcnàođó;cũngnhưkhinhìnthấynhữnghanghìnhtrụhoànhàomànhữngconcôntrùngkhácđãxâyởtrêncácthâncây,thôngquacáchxoayvòngquanhmộtđiểmcốđịnh.ChúngtaphảithừanhậnloàiMeliponasắpxếpcácôcủa

chúngtheotầnglớpnhưchúnglàmvớicácôhìnhtrụcủachúng.Vàchúngtacònphảitiếnxahơnnữađểthừanhận,điềunàylàkhókhănlớnnhất,chúngbằngcáchnàođóphánđoánchínhxácởkhoảngcáchnàođứngcáchnhữngconongthợbạnbècủachúngkhivàiconđanglàmtổhìnhcầu;nhưngchođếnnàycácconMelỉponalàcókhảnăngphánđoánkhoảngcách,chúngluônxâytổcủamìnhsaochophầnlớngiaonhau;nhưthếsauđóchúngsẽtậphợpcácđiểmgiaonhaulạitrênmộtmặtphẳngtuyệtđối.Chúngtavẫntiếptụcphảithừanhận,nhưngtráivớisựthừanhậnngaytrướcđó,sựthừanhậnnàykhônghềcókhókhăngì,làsaukhicáchìnhlụclăngđượctạothànhbởicácphầngiaonhaucủacáchìnhcầugắnliềnnhautrongcùngmộtmặt,cácconongcóthểkéodàinhữnghìnhsáucạnhđótớibấtkỳđộdàicầnthiếtnàođểgiữkhốilượngmật;theođúngnhưcáchmàcácconongnghệthôsơthêmnhữngtrụcxoaysápongvàocácmiệngtròncủacáikéncũkỹ.Thôngquanhữngbiếnchỉnhnhưvậycácbảnnăngchưahoànhảotrongchúng-khócóthểnóilàhoànchỉnhhơnbảnnăngxâytổcủacácconchim-Tôitinrằngloàionghiveđãthuđược,nhờvàosựlựachọncủatựnhiên,khảnăngkiếntrúckhôngthểbắtchướcđược.

Nhưnglýthuyếtnàycỏthểđượckiểmchứngthôngquathínghiệm.TheomẫucủaôngTegetmeier,tôitáchriênghailỗtổong,đặtgiữachúngmộtmộtmiếngsáponghìnhvuôngdày,cácconongngaylậptứcđàonhữngcáihốbéhìnhtròntrênđó;vàkhichúngđàosâunhữngcáihốbénày,chúnglàmcáclỗngàymộtrộngrachotớikhichotớikhicáccáilỗchuyểnthànhnhữnglòngchảonông,màchúngtathấynhưlàmộthìnhcầuhoặcmộtphầncủahìnhcầutrònthậtsựvàkhoảngđườngkínhcủamộtô.Đốivớitôiđiềuthúvịnhấtlàkhiquansátvàiconongbắtđầuđàonhữngcáilòngchảogầnnhau,chúngbắtđầucôngviệcởnhữngkhoảngcáchcốđịnhsovớinhau,vàchotớikhicáclòngchảođãđạtđượcđộrộngnhưnêuởtrên(chẳnghạnnhưkhoảngđộrộngcủamộtôbìnhthường),vàởđộsâukhoảngsáulầnđườngkínhcủahìnhtrònmàchúngtạothànhmộtphần,cácvànhlòngchảogiaonhauhoặcchạmvàonhau.Ngaykhitìnhhìnhnàyxuấthiện,cácconongthôikhôngđàonữa,vàbắtđầuxâynhữngbứctườngsápphẳngtrêncácđườngcủasựgiaonhaugiữacáclòngchảosaochomỗihìnhlụclăngđượcxâytrêncáccạnhtrangtríbànghoacủamộtlòngchảomịn,thayvìtrên

nhữngđườngthẳngcủakimtựthápbamặtnhưtrongtrườnghợpcủacácôtổongbìnhthường.

Sauđótôiđặtcáccononghivenàyvào,thayvìmộtmảngsáphìnhvuôngdày,màlàmộtmiếngmỏngnhưlưỡidao,hẹpvàbé,cómàusomđỏ.Cácconongngaylậptứctrênmỗibênđàonhữnglòngchảobégầnnhautheogiốngnhưcáchtrướcđó;nhưngmiếngsápquámỏngđếnnỗiđáycủacáclòngchảo,nếunhưchúngđãđàotớicùngmộtđộsâunhưtrongthínghiệmtrướcsẽchạmvàonhautừhaiphíađốilập.Nhưngcácconongkhôngmuốnđểđiềunàyxảyra,vàchúngdừngsựđàobớicủamìnhđúnglúc,ngaykhichúngđãđàosâumộtchútvàlòngchảotrởnênphang;vànhữnglòngchảophẳngnày,đượctạothànhbởicáccáiđĩanhỏcómàusápđỏcóvịtrí,nhưlàconmắtchúngtacảmnhận,ởchínhxácmặtphangcủaphầngiaonhautưởngtượnggiữacáclòngchảotrênhaimặtđốinhaucủamiếngsáp.Trongcácphần,chỉmộtít,tỷlệlớnđĩahìnhthoiđượcđểgiữahailòngchảođốidiện,nhưngtácphẩm,từtìnhtrạngkhôngtựnhiêncủacácthứ,khôngđượcthựchiệncẩnthận.Nhữngconongchắcđãphảilàmviệcvớicùngmộttốcđộgầnnhưnhautrênhaimặtđốidiệncủamiếngsápongmỏngmàusomđỏ,vìchúnggặmtheohìnhtrònvàlàmsaulòngchảoởcảhaimặt,vớimụcđíchđểcóđượcnhữngcáiđĩaphẳngnhưthếgiữacáclòngchảo;bằngcáchdừnglàmviệctrênmặtphảngtrunggianhaymặtphẳngcủasựgiaonhau.

Xemmiếngsápongmỏngrấtmềmvàlinhđộng,tôikhôngthấycóbấtcứkhókhănnàođốivớicácconong,trongkhilàmviệcởhaimặtcủamiếngsápmỏng,hìnhdungkhichúngđãgặmdầnmiếngsáptớiđộmỏngthíchhợp,vàsauđódừnglàmviệc.Trongnhữnglỗongbìnhthường,tôicảmthấylàcácconongkhôngphảilúcnàocũnglàmviệcthànhcôngvớicùngmộttốcđộnhưnhautừhaimặtđốilập,bởivìtôiđãđểýnhữnghìnhthoihoànthiệnnửachừngtạiđáycủamộtôvừamớibắtđầu,màhơilõmởmộtmặt,nơitôichorằngnhữngconongđãđàoquánhanh;vàlồivềphíađốidiện,nơimànhữngcononglàmviệcchậmhơn.Trongmộtvídụđiểnhình,tôiđặtcáilỗvàolạitổong,vàđểchobọnongtiếptụclàmviệctrênđótrongkhoảngthờigianngắn,vàkiểmtralạiônày,tôinhậnthấynhữngcáiđĩahìnhthoiđãđượchoànthành,chúngtrởnêncựckỳphang:điềunàytuyệtđốilàkhôngthể,nếutínhđếnsựđộmỏngdínhcủanhữngcáiđĩahìnhthoibé,rằngchúngđãcóthểtạorađiềunàybằngcáchgặmdầnphầnlồira;thếlàtôinghingờlàtrongtrườnghọpnàyconongđứngởphíađốidiệncủalỗtổongnàyđểđẩyvàbẻcongmiếngsápmỏngvàấmnày(tôiđãthửvàđiềunàydễdàngthựchiệnđược)thànhmộtmặtphangtrunggianhoànchỉnhvà,đólàmphẳngnó.

Từthínghiệmtrênmiếngsápongmỏngsơnmàuđỏ,chúngtanhậnthấyrõrànglànếunhữngconongmuốnxâychobảnthânchúngmộtbứctườngsápmỏng,chúngcóthểtạocácôtổongthànhcáchìnhphùhợpbằngcáchđứngởnhữngkhoảngcáchthíchhọpsovớinhau;vàbằngcáchđàovớicùngtốcđộ;cũngnhưbằngcáchgặmnhấmđểlàmranhữnglỗhìnhcầucókíchthướcbằngnhau,nhưngkhôngbaogiờđểcáchìnhcầuvỡvàonhau.Bâygiờcácconong,cóthểnhậnthấyrõbằngcáchxemxétcạnhcủamộtlỗđanglớndần,thậtsựtạođượcmộtbứctườngcứngvàđiềuchỉnhđượctheohoàncảnhcụthểhoặclàmviềnxungquanhchocáilồđó;vàchúnggặmnhấmdầntừmặtđốidiệnvào,luônđàosâutheohìnhtròn.Chúngkhônglàmhoàntoànđáybamặthìnhkimtựthápcủabấtcứmộtônàotrongcùngmộtthờiđiểm,màchỉlàmộtđĩahìnhthoiđứngtrênphầnngoàicùngmépđanglớn,hoặchaiđĩa,nhưtrườnghọpcóthểxảyra;vàchúngkhôngbaogiờhoànthànhphầnméptrêncủađĩahìnhthoi,chotớikhitườnghìnhlụclăngbắtđầuđượcxây.Vàinhậnxéttrênlàkhácbiệtđốivớinhàtiềnbốisinhhọcnổitiếngởgiaiđoạngầnđây,ôngHuber,nhưngtôitinvàotỉnhchínhxáccủachúng,vànếucóthờigianvàgiấybút,tôisẽchứngminhchúngphùhợpvớilýthuyếtcủatôi.

LờinhậnđịnhcủaôngHuberlàchínhcáiôđầutiênđượcđàongoàimộtbứctườngmặtsongsong,làkhông,hoàntoànđúng;sựbắtđầuđầutiênthườnglàmộtphầnđầunhỏcủasáp;nhưngởđâytôisẽkhôngđivàochitiết.Chúngtathấyvaitròvôcùngquantrọngcủaviệcđàotrongcấutrúccủaô;nhưngsẽlàsailầmlớnkhiaiđógiảthiếtrằngnhữngconongkhôngthểxâynênmộtbứcsápongtườngcứngởvịtríthíchhợp-tứclàdọctheomặtphẳngcủaphầngiaonhaugiữahaihìnhcầuliềnnhau.Tôicómộtvàimẫuchứngminhlàchúngcóthểlàmđược.Thậmchílàtrongcáivànhtrònhaybứctườngxungquanhmộtcáilỗđanglớn,đôikhichúngtacũngnhìnthấycảsựuốncong,tươngứngvớivịtrícủamặtphangcủađĩahìnhthoinằmdướicácôsaunày.Nhưngmộtbứctườngsápongcứngtrongmọitrườnghợpđượchoànthànhphầncuốicùng,chủyếubằngcáchgặmnhẩmtừhaiphía.Cáchmàconongxâytổlàkhákỳlạ;chúngluônxâybứctườngsápđầutiênvớiđộdàyhơnhaimươihoặcbamươilầnnhữngtườnghoànchỉnhquálàmỏngcủacácô,màcuốicùngthìcũngchỉđểđấykhôngdùng.Tôicóthểhiểuchúnglàmviệcnhưthếnàobằngcáchcoilànhữngngườithợxâyđầutiêntrátđầymộtlớpximăng,vàsauđóbắtđầucắtchúngđimộtcáchđềunhautừhaiphía,chotớikhimộtbứctườngrấtmỏngvàmượtnằmởgiữađượchoànthành;nhữngngườithợxâyluônchấtđốnglạinhữngphầnximăngbịcắtbỏđi,vàthêmximăngmớivàođỉnhcủatườngmỏngđó.Vànhưthếchúngtasẽcómộtbứctườngmỏngngàymộtdày,nhưngluônđượcbaoquanhbởimộtmáitườngkhổnglồ.Từtấtcảcácô,nhữngômớibắtđầu

vànhữngôđãhoànthành.Dođóđượcbaoquanhbởimáitườngsápcứngchắc,vàcácconongcóthểtụhợpvàbòtrênnhữngômàkhônglàmtổthườngnhữngbứctườnglụclăngtinhtếyếuớtmàchỉlàmộtphầnbốntrămcủamộtinch[1]vềđộdày;cácđĩacủanềnmỏnghìnhkimtựthápcóđộdàygấpđôi.Bằngcáchxâydựngkỳlạnày,độcứngchắctiếptụcđượctruyềnchocácôvớiviệctiếtkiệmsápongtốiđa.

[1]1Mộtinchtươngđươngvới2,54cm

Đầutiêncóvẻnhưđiềunàythêmvàonhữngkhókhănđểhiểumộtôđượctạoranhưthếnào,rằngvôsốcáccononglàmviệccùngnhau;mộtconsaukhilàmviệctrongkhoảngthờigianngắntrênmộtôsẽchuyểnsangôkhác;saochonhưôngHubernóinhiềucáthểthậmchílàmviệcngaylúcbắtđầuxâyôđầutiên.Trênthựctếtôicóthểminhchứngđiềunày,bằngcáchchecácphầnrìacủacácbứctườnghìnhlụclăngcủaduynhấtmộtô,hoặclềbênngoàitậncùngcủamộtvànhhìnhtròn,vớimộtlớpsáponglỏngmàusonđỏvôcùngmỏng;vàtôilúcnàocùngnhậnthấyrằngmàuđượckhuyếchtántinhtếnhấtbởicácconong-tinhtếnhưmộthọasĩcóthểlàmvớicâycọcủaanhta-bởicácnguyêntửmàuđượclấytừđiểmmàchúngđượcđặttrênđóvàtớitrongcácrìamépđanglớndầncủatấtcảcácôxungquanh.Côngviệcxâydựngdườngnhưlàmộtsựcânbằngtạoragiữanhiềuconong,tấtcảđềutheobảnnăngđứngcáchxamộtkhoảngnhấtđịnhbàngnhau,tẩtcảđềucốbaotrùmcáchìnhcầuvàsauđóxâyđắplênhayđểkhông,mặtphẳngcủaphầngiaonhaugiữacácquảcầu.Thậtlàtòmòkhighichútrongcáctrườnghọpcủakhókhăn,khihailỗonggặpnhauởmộtgócđộ,cácconongthườngphávỡhoàntoànvàxâylạitheocáchkháccácôđó,đôikhilặplạihìnhdángđầutiênchúngđãkhôngchấpnhận.

Khimàcácconongtìmravịtríđứnglàmviệcthíchhọp-chẳnghạnnhưtrêncànhcủamộtthângỗ,đặtngaydướiphầngiữacủamộtlỗđangphìnhravềphíadướisaocholỗđóphảiđượcxâytrênmộtmặtcủacành-trongtrườnghọpnàyconongcóthểxâynềnmỏngcủamộttrongcácbứctườngcủamộtlụclăngmới,tạinơihoàntoànthíchhọpcủanó,đặttrênnhữngôđãđượchoànthànhkhác.Cácconongcókhảnăngđứngtạivịtrícáchnhauthíchhọpsovớinhauvàsovớicácbứctườngcửanhữngôhoànthànhcuốicùng,rồisauđóbằngcáchđậpvàocáchìnhcầutưởngtượng,chúngcỏthểxâymộtbứctườngtrunggiangiữahaiquảcầugắnvớinhau;nhưngnhưtôiđãthấy,chúngkhôngbaogiờgặmđivàhoànthànhphầncuốicùngcácgóccủamộtôchotớikhiphầnlớncủacảôđóvàcácôxungquanhđãđượcxây.Khảnăngnàycủacácconongtrongnhữnghoàncảnhnhấtđịnhnằmdướimộtcáitườngcứngởvịtríthíchhợpcủanógiữahaiômớibẳtđầuxây

dựng,làquantrọngvàvìnóchứađựngthựcté,màbanđầucóvẻnhưrấttráingượcvớilýthuyếttrêncủatôi;tứclànhữngôtrênlềngoàicùngcủanhữngconongbắpcàyđôikhihoàntoàncódạnghìnhlụclăng;nhưngtôikhôngcóđiềukiệnđểđivàochitiếtvềchủđềnày.Tôicũngkhônggặpkhókhăngìtrongtrườnghợpcómộtconcôntrùngduynhất(nhưtrongtrườnghợpcủaconongchúa)tạoranhữngôhìnhlụclăng,nếunólàmviệcmộtcáchkháctừbêntrongvàbênngoàicủahaihoặcbaôcùngbắtđầuxâydựng,luônđứngởkhoảngcáchtưomgđốithíchhợptừcácphầncủacácômớiđượcbấtđầu,trànquacáchìnhcầuvàhìnhtrụ,vàxâynênmặtphangtrunggian.Ngườitathậmchícònhìnhdunglàmộtconcôntrùngcóthể,bằngcáchcốđịnhtrênmộtđiểmmàtạiđóbắtđầumộtô,vàsauđótiếnrabênngoài,đầutiêntớimộtđiểmvàsauđótớinămđiểmkhác,tạicáckhoảngcáchthíchhợptươngđốitừđiểmtrungtâmvàtừcácđiểmkhácvớinhau,đậpvàomặtphangcủaphầntươnggiaodođótạonênmộthìnhlụclăngtáchbiệt;nhưngtôikhôngbiếtlàtrườnghợpnhưthếđãtrôngthấychưa;vàcóđiềugìtốtmanglạitừviệcxâymộthìnhlụclăngduynhất,vìtrongquátrìnhxâydựngcủanóthìcầnnhiềuvậtliệuhơnlàsovớimộthìnhtrụ.

Dosựlựachọncủatựnhiênchỉtácđộngthôngquasựtíchtụcácbiếnđổinhỏbétrongcấutrúchaybảnnăng,mỗicáiđềucólợichocáthểtrongđiềukiệnsống,aiđócólýkhihỏilàmthếnàomàmộtsựkếtiếpdàivànhiềubướccủacácbảnnăngkiếntạođượcchỉnhđổi,tấtcảđềucóxuhướngtiếntớikếhoạchhoànhảohiệntạicủaviệcxâydựng,cóthểcólợichocontổtiêncủaonghive?Tôinghĩcâutrảlờikhôngkhókhăngì:mọingườiđềubiếtrằngcácconongluôncốgắnglấyđủmậthoa;vàôngTegetmeierđãnóivớitôiquathínghiệmngườitatimramộtcononghivetiêutốnkhôngíthơntừsáuđếnbảycânđườngcátđểtạoranửacânsápong;tứclànhữngconongphảihútvàtiêuthụmộtkhốilượngkhổnglồmậthoatrongmộtcáitốđểđủsảnsinhrakhốilượngsápcầnthiếtchoxâydựngtổ.Homnữa,nhiềuconongphảinghỉkhônglàmviệctrongnhiềungàytrongsuốtquátrìnhtiếtsáp.Mộtsựtíchtrữkhốilượngmậtonglớnlàkhôngthểthiếuđểduytrìsựtồntạisốlượnglớncácconongtrongmùađông;vàđộantoàncủatổongthìnhưmọingườibiếtlàdựachủyếuvàosốlượngongcóthểsốngđượcdựavàokhốilượngmậtongđó.Dođósựtiếtkiệmsápphầnlớnlànhờtíchkiệmmậtchắcchắnphảilànhântốquantrọngnhấtchosựthànhcôngcủabấtkỳhọnhàongnào.Tấtnhiênlàsựpháttriểncủabấtkỳloàiongnàocũngsẽphụthuộcvàocácconvậtsốngkýsinhtrênchúngvàkẻthùcủachúng,hoặcvàonhữngnguyênnhânkhácbiệtkhác,nhưthếcónghĩalàtấtcảchúngđềukhôngphụthuộcvàokhốilượngmậtongmàchúngcóthểthuthập.Nhưngchúngtahãygiảđịnhrằngcáctácnhânsauquyếtđịnh,nhưchúngcólẽđãthườngquyếtđịnhtrongthựctế,sốlượngcủaongnghệcóthểtồntại

trongmộtđấtnước;vàchúngtahãytiếptụcgiảđịnhcộngđồngongđósốngquađượcmùađông,vànhưvậysẽcầnphảicómậtong:trongtrườnghọpnàykhôngaicóthểnghingờrằngongnghệsẽcómộtlợithếnếumộtsựchỉnhđổinhỏtrongbảnnăngcủachủngkhiếnchúngxâynhữngcáiôsáponggầnnhauđểgiaonhaumộtchút;bởivìbứctườngchung,thậmchílàcủahaiôkềnhau,cóthểtiếtkiệmchútsáp.ChínhvìthếnósẽcàngcólợichocácconongnghệcủachúngtanếuchúnglàmnhữngôchuẩnmựchơnvàgầnnhauhơnvàkếthợplạithànhmộtkhốilớngiốngnhưlàôcủaloàiMelipona;bởitrongtrườnghợpnày,mộtphầnlớncủabềmặtbaobọccủamỗiôsẽcóđóngvaitrònhưlàbềmặtbaobọccủaôkhác,vànhờđókhốilượnglớnsápongsẽđượctiếtkiệm.Mộtlầnnữa,cũngvớinguyênnhântưorngtự,loàiMeliponasẽđượchưởnglợiíchnếuchúnglàmcácôgầnnhauhơn;vàđồngđềuhơntheomọihướngsovớinhưhiệntại;vìsauđó,nhưchúngtađãthấynhữngmặtcầusẽhoàntoànbiếnmất,vàchúngsẽđượcthaythếbằngcácmặtphang;vàloàiMeliponasẽxâyđượcnhữngcáitổhoànhảonhưlàtổcủaonghive.Ngoàisựhoànhảotrongkiếntrúc,sựlựachọncủatựnhiênkhôngthểlàmđược;vìtổcủaonghive,nhưchúngtathấy,làhoàntoànhoànmỹtrongviệctiếtkiệmsáp.

Vìthế,nhưtôitintưởng,bảnnăngtuyệtvờinhấttrongtấtcảcácbảnnăngđượcbiếtđến,bảnnăngcủaonghive,cóthểđượcgiảithíchbàngsựlựachọncủatựnhiênđãtậndụnghàngloạtcácchỉnhđổinhỏliêntục,kếtiếpnhaucủanhữngbảnnăngđơngiảnhơn;sựlựachọncủatựnhiên,chậmchạptừtừ,ngàycànghoànthiện,đãđiềukhiểnnhữngconongtrànquanhữnghìnhcầubằngnhautạimộtkhoảngcáchchotrướctrongmộtlớpđôi;xâynênvàđàosápdọcmặtphẳngcủaphầngiaonhau.Tấtnhiênlànhữngconongkhôngbiếtchúngđangtrànquanhữngquảcầuvớikhoảngcáchxanhauchotrướchơnlàchúngbiếtvềvàigóccủahìnhlụclăngvàcủacácđĩahìnhthoiđáylàgì.Độnglựccủaquátrìnhlựachọntựnhiêntiếtkiệmsápong;nhữngđànongnàolãngphíítsápongnhất,thànhcôngnhất,vàđãtruyềnlạithôngquasựditruyềnbảnnăngtiếtkiệmsápthìmớithuđượcchoconcháusaunày,cơhộitốtnhấtđểtồntạitrongcuộcđấutranhchosựsinhtồn.

Chắcchắnlànhiềubảnnăngrấtkhỏgiảithíchcóthểtráingượcvớilýthuyếtvềsựlựachọncủatựnhiên-nhữngtrườnghọptrongđóchúngtakhôngthểhiểumộtbảnnăngcóthểbắtnguồnnhưthếnào;nhữngtrườnghợpmàtrongđócácbướcchuyểnhóatrunggiankhônghềđượcbiếttớihaytìmthấy;nhữngtrườnghợpbảnnăngkhônghềquantrọnggìkhiếnchúngkhócóthểđượcnóilàchịuảnhhưởngcủasựlựachọncủatựnhiên;nhữngtrườnghợpmàbảnnănghoàntoàngiốngnhautrongcácconvậtrấtcáchbiệttrongtựnhiênđếnmứcmàchúngtakhôngthểlýgiảiđượcsựtươngđồngcủanó

bànghiệntượngditruyềntừmộtchamẹchung,vànhưthếphảitinlàchúngthuđượcbảnnăngnhờvàocáctácđộngđộclậpcủacủasựlựachọncủatựnhiên.Tôiởđâysẽkhôngbànvềcáctrườnghọpnày,nhưngsẽchỉquantâmđếnmộtkhókhănđặcbiệt,màbanđầutôicảmthấykhôngthểvượtqua.Tôimuốnnóiđếnnhũngconcáivôsinhhoặcvôtínhtrongcộngđồngcácloàicôntrùng:vìcáccáthểvôtínhnàythườngkhácnhaurõnéttrongbảnnăngvàtrongcấutrúcsovớicảconđựcvàconcáicókhảnăngsinhsản,vàdokhôngthểsinhsản,chúngkhôngthểđểlạiconcháuchođờisau.

Chủđềnàyrấtđángđượcthảoluậnkỹnhưngtôiởđâychỉxinbàntớimộttrườnghợpduynhất,đólàcủanhữngconkiếnthợhaycòngọilàkiếnvôsinh.Tạisaonhữngconkiếnthợlạikhôngsinhsảnđượclàmộtđiềukhókhănđểgiảithích;nhưngcũngkhônglớnhơnkhókhănđểgiảithíchcủabấtcứbiếnđổiđángchúnàocủacấutrúc;vìngườitacóthểchứngminhvàiloàicôntrùngvànhữngđộngvậtcóđốtkháctrongtựnhiênđôikhitrởnênvôsinh;vànếucácconcôntrùngđócóxuhướngxãhộichúngcólợichocộngđồngtứclàmộtsốlượngchúngđượcsinhrahằngnămđểlàmviệcnhưngsốnàykhôngthểđẻcon,tôithấykhôngkhólắmđểnhậnraảnhhưởngcủasựlựachọncủatựnhiên.Nhưngtôiphảibỏquakhỏkhănbanđầunày.Khókhănlớnnhấtnằmởchỗnhữngconkiếnthợkháchẳnsovớicảcácconkiếnđựcvàkiếncáisinhđẻđượctrongcấutrúc,cũngnhưtronghìnhdángcủaphầnchínhgiữavàtìnhtrạngmấtcánhvàđôikhilàcảmẳtnữa,vàtrongbảnnăng.Chỉxétđếnbảnnăngthôi,sựkhácbiệtlớngiữaconkiếnthợvàconkiếncáihoànchỉnhsẽcóthểtốthơnnhiềuminhhọabằngonghive.Nếumộtconkiếnthợhaymộtconcôntrùngđơntínhnàokháccóthểtrạngbìnhthường,tôisẽkhôngchầnchừgìkhithừanhậnngaytấtcảcácđặcđiểmcủanócóđượcthôngquatácđộnglâudàichậmchạpcủasựlựachọncủatựnhiên;tứclàmộtcóthểsinhravớisựbiếnchỉnhnhỏcólợitrongcấutrúc;biếnđổinàyđượcditruyềnlạichođứacon,màmộtlầnnữalạibiếnđổivàlạiđượclựachọn,vàcứnhưthếmãi;nhưngtrongtrườnghợpcủaconkiếnthợ,chúngtacómộtconcôntrùngkhácbiệthẳnsovớichamẹcủanó,nhưnghoàntoànvôsinh;tứclànókhôngbaogiờcóthểtruyềnlạinhữngbiếnđổicấutrúcthuđượcliêntụcchoconcháu.Aiđósẽhỏilàmcáchnàođểcóthểgiậithíchtrườnghợpnàythíchứngvớilýthuyếtvềsựlựachọncủatựnhiên?

Đầutiênhãynhớlạirằngchúngtacóvôsốvídụ,cảởtrongcácloàithuầnchủngcủachúngtavàcảởtrongtựnhiên,củatấtcảcácloạikhácbiệtcủacấutrúcmàđãtrởthànhtươngquanvớinhauvềcácđộtuổinhấtđịnhvàvớimộttronggiớitính.Chúngtacónhữngđiểmkhácnhaukhôngchỉtươngquantronggiớitính,màcòncảvớigiaiđoạnngắnkhihệthốngsinhsản

đanghoạtđộng,nhưlàbộlôngcướccủanhiềuconchim,vàtrongcáihàmmóccâucủacáhồiđực;củanhữngconbòđựcthiến,nhữnggiốngnhấtđịnhcósừngdàihơncácloàibògiốngkhác,sovớisừngcủaconbòđựchaybòcáicủacùnggiốngđó.Dođókhôngcókhókhănthựcsựnàotrongbấtcứđặcđiểmnàotrờnêntươngquanvớitìnhtrạngvôsinhcủanhữngthànhviênnhấtđịnhcủacộngđồngcôntrùng:sựkhókhănnằmởviệchiểubằngcáchnàonhữngthayđổitươngquannhưthếtrongcấutrúccóthểđượctíchtụmộtcáchchậmchạpbằngsựlựachọncủatựnhiên.

Khókhănnày,mặcdùcóvẻnhưkhôngthểvượtquanổi,nhưngđãđượclàmgiảmnhẹ,haynhưtôitintưởng,đãbiếnmấtkhichúngtanhớlạirằngsựlựachọncóthểtácđộngtớicảmộthọ,cũngnhưtớicáthểvànhưvậycóthểđạtđượcmụcđíchmongmuốn.Nhưthế,mộtloạirauưachuộngđemđinấu,vàcáthểđóbịtiêudiệt;nhưngnhữngngườilàmvườnđãgieogiốngnhiềucáthểnhưthế,vàtựtinsẽcóđượcbiếnthểgầngiốngvậy;nhữngngườinhângiốnggiasúcthíchthịtbéovàtươingoncùngnhau;convậtbịđemđigiếtmổ,nhưngngườinhângiốngvẫntiếptụctạoracácconkháccùngvớihọđó.Tôicũngcóniềmtintươngtựvàosứcmạnhcủasựlựachọn,tôikhôngnghingờmộtgiốngbòluônchoraconbòthiếnvớicáisừngrấtdài,cóthểđượctạorabằngcáchchămsóckỹlưỡngnhữngcáthểbòđựcvàbòcái,khiđemgiaophốichoraconbòvớicáisừngdàinhất;vàkhôngmộtconbòthiếnnàocóthểđãtừngsinhragiốngcủamình.Nhưthếtôitinđiềunàycũngxảyravớicácconcôntrùngcóthiênhướngxãhội:mộtsựbiếnchỉnhnhỏcủacấutrúchoặccủabảnnăng,cómốiquanhệtươngtácvớitìnhtrạngvôsinhcủanhữngthànhviênnhấtđịnhcủacộngđồng,làcỏlợichocộngđồngđó:kếtquảlàcácconcáicókhảnăngsinhsảnvàcácconđựccủacùngcộngđồngđópháttriểnmạnhmẽ,vàtruyềnlạichonhữngđứaconcủachúngxuhướngsinhracácthànhviênvôsinhcócùngbiếnđổi.Vàtôitinquátrìnhnàyđãđượclặpđilặplạichotớikhikhốilượngkhácbiệtrấtlớngiữaconcáicókhảnăngsinhsảnvàconcáivôsinhcủacùngloàinổilên.

Nhưngchúngtavẫnchưatớiđỉnhđiểmcủasựkhókhăn:thựctếlànhữngconvôsinhcủavàiloàikiếnkháckhôngchỉsovớiconcáicókhảnăngsinhsảnvàconđựcmàcònkhácnhautớimứcđộkhótinlàđượcchiathànhhaihoặcthậmchíbađẳngcấp.Nhưngcấpđộnàynóichungkhôngchuyểnhóalẫnnhau,màcóthểđượcđịnhnghĩarànhmạch;khácnhauhẳnhoi;nhưlàcủahailoàithuộccùngmộtchi,hoặchơnlàhaichithuộccùngmộthọ.NhưthếtrongEciton,cócácconkiếnthợvàkiếnlính,vớicáihàmvàbảnnăngkhácnhauhoàntoàn:trongCryptocerus,conkiếnthợcủariêngchỉmộtđẳngcấpmangmộtkiểuláchắntuyệtvờitrênđầucủachúng,tácdụngcủanóvẫnchưađượcbiết;trongMyrmecocystusMêxicô,conkiếnthợcủađẳngcấp

khôngbaogiờrờikhỏitổcủanó;chúngđượcchoănbởicácconkiếnthợthuộcđẳngcấpkhácvàchúngcómộtcáibụngcựckỳtođểtiếtchấtdịchdạngmậtong,thaythếchỗcủachấttiếtrabởicácconrệpvừng,haybởivàigiasúcthuầnhóanhưchúngcóthểđượcgọinhưvậy,màcácconkiếnchâuâucủachúngtacanhgiữhaycầmtù.

Aiđócóthểsẽnghĩtôiđãquátựtinvàonguyênlývềsựlựachọncủatựnhiên,khitôikhôngthừanhậnnhữngthựctếtuyệtvờivàrõràngnhưthếngaylậptứclàmlýthuyếtcủatôiđổvỡhoàntoàn.Trongtrườnghợpđơngiảnhơnđốivớiconcôntrùngđơntính,tấtcảtrongmộtđẳngcấphaytrongcùngloại,màdosựlựachọncủatựnhiên,nhưtôitinlàhoàntoàncóthể,làchokhácbiệtsovớiconcáisinhsảnvàconđực-trongtrườnghợpnàychúngtacóthểtựtinkếtluậnthôngquasựsosánhcácbiếnđổibìnhthườngrằngmỗibiếnđổinhỏ,liêntục,vàcólợibanđầucólẽkhôngxuấthiệntrongtấtcảcácconvôsinhcủacùngmộttổ,màchỉmộtvàiconthôi;vàrằngthôngquasựlựachọnlâudàiliêntụccủabốmẹcókhảnăngsinhsảnmàsinhranhữngconđơntínhvớicácbiếnđổicólợi,tấtcảcácconđơntínhcuốicùngcũngsẽcónhữngđặcđiểmmongmuổn.Dựatrênquanđiểmnày,chúngtađôikhiphảitìmthấytrongnhữngconcôntrùngđơntínhcủacùngloài,trongcùngtổchothấysựchuyểnhóacủacấutrúc;vàđiềunàychúngtatìmthấy,thậmchílàthườngxuyên,khixemxétvàiconcôntrùngđơntínhtrongsốítcácconcôntrùngchâuâuđượcnghiêncứucủachúngta.ÔngF.SmithđãchomọingườithấyrằngnhữngconđơntínhcủavàiloàikiếnnướcAnhkhácnhauvềkíchthướcvàđôikhivềmàusắc;vàrằngnhữngdạngthựchoàntoàntráingượcđôikhicóthểcómốiliênkếthoànhảobởicáccáthểtrongcùngmộttổ:Bảnthântôiđãtừngsosánhsựchuyểnhóatuyệtvờicủakiểunày.Thườngthìnhữngconkiếnthợtohơnhoặcbéhơnsẽcósốlượngđôngđảonhất;vàrằngcảcontolẫnconnhỏđềuđông,trongkhinhữngconcókíchcỡtrunggianlàít.Formicaílavacókiếnthợtovànhỏhơn,vớivàiconcókíchcỡtrunggian;vàtrongloàinàynhưôngF.Smithđãquansátnhữngconkiếnthợtohơncómắtđơngiản(ocelli),mặcdùnhỏnhữngdễdàngnhậnra,tráilạinhữngconkiếnthợbéhơncóocellicủachúngthôsơ.cẩnthậnlấyravàimẫucủanhữngconkiếnthợnày,tôicóthểkhẳngđịnhchắcrằngđôimắtcủacácconkiếnbéhơnthôsơhơnnhiềuvàđiềuđóchỉcóthểđượcgiảithíchlàdokíchcỡcủachúngbéhơn,vàtôihoàntoàntintưởng,mặcdùkhôngdámkhẳngđịnhnhữngconkiếncókíchcỡtrungbìnhthìcũngcóđôimắttotrungbình.Ởđâychúngtacóhaicơthểcủanhữngconkiếnvôsinhtrongcùngmộttổ,khácnhaukhôngchỉvềkíchcỡmàcòntrongcơquanthịgiác,nhưnglạiđượcliênkếtbởivàithànhviêntrunggian.Tôixinnóithêmrằngnếunhữngconkiếnthợnhỏhơnlàcóíchnhấtđốivớicộngđồng,vànhữngconđựcvàconcáiđãđượclựachọnliên

tục,màngàycàngchoranhiềuconkiếnthợbéhơn,chođếnkhitấtcảcácconkiếnthợtrởnêntìnhtrạnghiệnnay,thìchúngtasẽcómộtloàikiếnvôsinhgầngiốngnhưnhữngconcủaMyrmica.VìnhữngconkiếnthợcủaMyrmicathậmchí;ònkhôngcóocellithôsơ,mặcdùnhữngconđựcvàconcáicủachinàycóocellipháttriểnđầyđủ.

Tôicóthểđưaramộttrườnghợpnữa:tôitựtinnóirằngtôiđãtìmthấynhữngbướcchuyểnhóatrongcácbộphậnquantrọngcủacấutrúcgiữanhữngđẳngcấpcủacácconvôsinhtrongcùngmộtloài,vàtôiđãđượcôngF.Smithcungcấpnhiềumẫutừcùngmộttổcủaconkiếndẫnđường(Anomma)khuvựcTâyPhi.Bạnđọccólẽsẽđánhgiácaokhốilượngkhácbiệttrongcácconkiếnthợnày,bằngcáchkhôngđưaranhữngđođạcthựctếcủatôi,màbằngvídụminhhọacụthể:sựkhácbiệtlàgiốngnhưnhữnggìchúngtathấymộttậphợpnhữngngườithợđangxâymộtngôinhàtrongđócónhiềungườithợlm60,vànhiềungườicaotầmlm80;nhưngchúngtaphảigiảđịnhnhữngngườicôngnhântolớncóđầutogấpbốnthayvìbalầnsovớiđầucủanhữngcôngnhânbé,vàquaihàmtogấp5lần.Homnữaphầnhàmcủacácconkiếnthợmàkíchthướckhácnhauthìkhácbiệttolớntrongkiểudáng,vàtronghìnhdạngvàsốlượngcủarăng.Nhưngthựctếquantrọngđốivớichúngtalàmặcdùnhữngconkiếnthợcóthểđượcchiavàocácđẳngcấpcủacáckíchcỡkhácnhau,nhưngchúngchuyểnhóalẫnnhaumộtcáchkhôngcảmnhậnđược,nhưlàcấutrúckhácnhaulớntronghàmcủachúng.

Vớinhữngthựctếtrướcmặt,tôitinrằngsựlựachọncủatựnhiên,bằngcáchtácđộnglênnhữngbốmẹsinhsảnđược,cóthểsẽtạoramộtloàimàthườngsinhracácconđơntính,hoặclàtấtcảcókíchcỡtohơnvớimộtdạngcủaquaihàm,hoặclàtấtcảcáckíchcỡnhỏvớicáchàmhoàntoànkhácnhau;haycuốicùng,đâylàđiểmkhókhănnhấtcủachúngta,mộtbộcácconkiếnthợcủamộtcấutrúcvàmộtkíchcỡ;cùngmộtbộcácconkiếnthợvớikíchthướcvàcấutrúckhácnhau;mộtloạtcácdạngchuyểnđổiđầutiênđãđượchìnhthành,nhưtrongtrườnghợpcủaconkiếndẫnđường,vàsauđólàcácdạngđốilập,từcóíchnhấtđốivớicộngđồng,sinhravớisốlượngngàymộtnhiềuthôngquasựlựachọncủatựnhiêncủachamẹmàsinhrachúng;chotớikhikhôngconnàocócấutrúctrunggianđượcsinhra.

Dođótôitinrằngthựctếtuyệtvờicủahaiđẳngcấpkhácbiệtrõràngcủacácconkiếnthợvôsinhsốngtrongcùngmộttổ,cảhaiđềucókhácbiệtlớnsovớinhauvàsovớichamẹchúng,đãhìnhthành.Chúngtacóthểthấychúngcóíchnhưthếnàochomộtcộngđồngxãhộicủacácconcôntrùng,dựatrênnguyênlýphâncônglaođộnglàcóíchđốivớiconngườivănminh.

Vìcácconkiếnlàmviệctheobảnnăngđượcditruyềnlạivớicáccôngcụvàvũkhíđượcditruyền,vàkhôngphảibởikiếnthứcthulượmđượcvàcáccôngcụmớiđượchìnhthành,mộtsựphânchialaođộnghoànhảocóthểảnhhưởngtớichúngchivìcácconkiếnthợbịvôsinh;vìnếuchúngđãkhôngbịvôsinh,chúngđãgiaophốivớinhau,bảnnăngvàcấutrúccủachúngđãhòalẫnvàonhau.Tôitintựnhiênđãgâyrasựphânchialaođộngđángngưỡngmộcủacộngđồngcácconkiến,thôngquasựlựachọncủatựnhiên.Nhưngtôibuộcphảithúnhậnlà,vớitấtcảsựtintưởngcủamìnhvàonguyênlýnày,tôikhôngbaogiờnêntiênđoánsựlựachọncủatựnhiênđạttớimứcđộcaonhưvậy,nếutrườnghợpcủanhữngconvôsinhnàykhôngthuyếtphụctôi.Dovậytôiđãthảoluậntrườnghợpnàymộtchútnhưngkhôngthểđủdài,nhằmchothấysứcmạnhcủasựlựachọncủatựnhiên,vàtưcmgtựnhưvậychotớinayđiềunàylàkhókhănlớnnhấtđốivớilýthuyếtcủatôi.Trườnghợpcũngrấtthúvịvìthấyrằngvớiđộngvật,cũngnhưvớithựcvật,bấtkỳkhốilượngthayđổinàotrongcấutrúccóthểbịtácđộngcủasựtíchtụhàngloạtcácbiếnđổinhỏvànhưchúngtaphảigọichúnglàmangtínhngẫunhiên,màxéttrênbấtcứgócđộnàođềucóích,khôngcầnđếnsựtácđộngcủaluyệntậpvàthóiquen.Vìkhôngsựluyệntậpthóiquenhayvolition,trongcácthànhviênhoàntoànbịvôsinhcủamộtcộngđồngcóthểđãảnhhưởngtớicấutrúchaybảnnăngcủacácthànhviênsinhsảnđược,vàchỉnhữngconnàymớiđếlạiconcháu.Tôingạcnhiênlàkhôngaipháttriểntrườnghợpnàyđiểnhìnhcủacácconcôntrùngđơntínhnày,chốnglạihọcthuyếtnốitiếngcủaLamarck.

Kếtluận-Tôiđãcốgắnghếtsứctrongchươngnàyđểngắngọnchứngminhnhữngđặcđiểmtríóccủacácconvậtthuầnchủngcủachúngtalàthayđổi,vàrằngnhữngthayđổiđóđượcditruyềnlại.Vàcònngắngọnhơnchothấycácbảnnăngthựcsựbiếnđổinhỏtrongmôitrườngtựnhiên.Sẽkhôngcóaitranhcãibảnnănglàquantrọngnhấtđổivớimỗiconvật.Vìvậytôikhônggặpkhókhăngìđốivớisựlựachọncủatựnhiên,trongđiềukiệnsốngthayđổi,đểtíchtụcácbiếnđổinhỏcủabảnnăngtớibấtcứmứcđộnào,trongbấtcứchiềuhướngnàocóích.Trongmộtsốtrườnghợpthóiquenhoặcsựsửdụngvàkhôngsửdụngcólẽđãpháthuytácdụngcủachúng.Tôikhôngcốýnóirằngnhữngthựctếcungcấptrongchươngnàycàngkhẳngđịnhthêmtínhđúngđắncủalýthuyếttôiđưara;nhưngkhôngtrườnghợpkhókhănnào,theonhưtôithấy,làchốnglạinó.Mặtkhác,thựctếlànhữngbảnnăngkhôngphảilúcnàocũngtuyệtđốihoànhảovàdễbịnhầmtưởng;rằngkhôngbảnnăngnàoxuấthiệnmàchỉmanglạilợiíchchocácđộngvậtkhác,nhưngrằngmỗiconvậtđềutậndụngbảnnăngcủacácconvậtkhác;rằngchuẩnmựctronglịchsửtựnhiêncủaNatuaranonfacitsaltumlàcóthểápdụngđượcchocảbảnnăngvàcấutrúcvậtthể,vànócóthểđượcgiảithích

mộtcáchdễdàngdựavàoquanđiểmđãnêu,chứnếukhôngthìkhôngthểgiảithíchđược-tấtcảcóxuhướngkhẳngđịnhtínhchuẩnxáccủalýthuyếtvềsựlựachọncủatựnhiên.

Lýthuyếtnàycũngđượcmộtsốítcácthựctếkhácliênquanđếnbảnnăngủnghộ;nhưbằngtrườnghợpphổbiếncủacácloàihọhànggầngũinhưngchắcchắnriêngbiệt,khisốngtạicácvùngcáchxanhautrêntráiđấtvàtrongđiềukiệnsốngkhácbiệtđángkể,nhưnglạithườnggiữlạicácbảnnànggiốnghệtnhau.Chẳnghạnchúngtacóthểhiểudựatrênnguyênlýcủasựditruyền,nhưthếnàomàconchimhéttạivùngNamMỹxâytổcủachúngtrênbùn,giốngnhưcáchkỳlạcủachimhétnướcAnh;nhưthếnàomànhữngconchimhồngtướcđựcỢrogỉodytes)củavùngBắcMỹxâytổgiốngnhưgàtrốngđểngủgiốngnhưcácconchimhồngtướcđựcKitty-mộtthóiquenhoàntoànkháclạsovớithóiquencủabấtcứloàichimnàokhácđượcbiếtđến.Cuốicùng,nócóthểkhôngphảilàmộtsựsuyluậnlogiccholắm,nhưngvớitrítưởngtượngcủatôi,nólàrấtđánghàilòngkhicoinhữngbảnnăngkiểulàconchimcucuđẩynhữngconchimanhemcủachúng,cácconkiếnchuyênlàmnôlệ,cácấutrùngcủaIchneumonidaeăntrongvòngđờisâucủachúng-khôngphảilàcácbảnnăngđượcChúađặcbiệtbanchohaytạora,màlànhữnghệquảnốitiếpnhaucủamộtquyluậtchung,dẫnđếnsựtiếnhóacủatấtcảcácthựcthểsống,đólà,sinhsôinảynở,biếnđổi,giữlạinhữngconkhỏenhấtvàtiêudiệtnhữngkhỏenhấtvàloạiđinhữngconyếunhất.

CHƯƠNGVIIISỰLAIGHÉPGIỮAHAILOÀIRIÊNGBIỆTSựphânbiệtgiữatínhvôsinhcủanhữngconlaigiữacácgiốngvàgiữacácloàithếhệđầutiên-Tínhvôsinhthayđổitheomứcđộ,khôngphổbiến,chịuảnhhưởngcủalaigiốngchéogiữacácloài-Cácquyluậtđiềuchỉnhtínhvôsinhcủacáthểlaighépkhácloài-SựvôsinhkhôngphảilàsảnphẩmcủaChúatrờimàlàdoTựnhiên-Cácnguyênnhâncủasựvôsinhcủanhữngconlaigiữacácgiốngvàgiữacácloàithếhệđầutiên-Sựtươngđồnggiữacácảnhhưởngcủađiềukiệnsốngthayđổivàcủalaighépgiống-Khảnăngsinhsảncủacácbiếnthểkhilaigiốngvàcủanhữngđứaconkhôngphảilàbiếnthể-Cáthểlaigiữacácloàivàcáthểlaigiữahaigiốngđượcsosánhkhôngphụthuộcvàokhảnăngsinhsảncủachúng-Tổngkết

Đasốcácnhàtựnhiênhọcđềunhấttrílàcácloài,khiđượcđemlaivớinhau,sẽkhôngcókhảnăngsinhsản,vớimụcđíchlàđểtránhtìnhtrạnglẫnlộngiữagiữatấtcảcácdạngsốnghữucơ.Hiểnnhiênlàlúcđầuquanđiểmnàycóvẻnhưkháhọplý,bởivìcácloàitrongcùngmộtnướckhócóthểphânbiệtđượcnếuchúngcókhảnănglaidễdàng.Tôinghĩ,tầmquantrọngcủathựctếlànhữngconlaigiữacácloàikhácnhauthôngthườngkhôngthểsinhđẻđượcđãbịmộtsốnhànghiêncứunhậnthứcđúngđắn.Theolýthuyếtsựlựachọncủatựnhiên,trườnghợpnàylàđặcbiệtquantrọng,nhấtlàkhitínhvôsinhcủaconlaigiữacácloàikhôngthểlàcólợiđốivớichúng,vàdođósẽkhôngcóđượcnhờvàosựduytrìliêntụccácmứcđộcólợicủatínhvôsinh.TuynhiêntôivẫnhivọngcóthểchocácbạnthấytínhvôsinhkhôngphảilàthuđượctheocáchđặcbiệthaylàdoChúasinhra,màlàdongẫunhiênmàcótừcácsaibiệtthuđượckhác.

Đểtrìnhbàychủđềnày,tôigộphaiphânlớpthựctếminhhọa,xétởmứcđộlớnchúngkhácnhauvềcobản.Đólàtínhvôsinhcủahailoàikhilầnđầutiêncấyghép,vàtínhvôsinhcủanhữngcáthểlaisinhrabởichúng.

Tấtnhiênlàcácloàithuầnchủngcóbộphậnsinhsảntốt,nhưngkhiđemlai,chúngsinhrahoặclàítconhoặckhôngsinhnởgì.Nhữngconlailạicóbộphậnsinhsảnkhônghoạtđộng,nhưchúngtacóthểnhậnrarõtrongnhântốcủaconđựccủacảđộngvàthựcvật;mặcdùcáccoquancócấutrúchoànhảo,theonhưkínhhiểnvichobiết.Trongtrườnghợpđầutiên,haiyếutốgiớitínhcùngnhautạorabàothailàhoànhảo;trongtrườnghợpthứhai,chúnghoặclàkhôngpháttriểnhoặcpháttriểnlệchlạc.Sựphânbiệtnàylà

quantrọng,khimànguyênnhâncủatínhvôsinh,kháphổbiếntrongcảhaitrườnghợp,phảiđượcxemxét.SựphânbiệtnàycólẽđãbịhiểusaidotínhvôsinhtrongcảhaitrườnghợpđềubịcoiđólàsảnphẩmcủaChúatrời,chúngtakhôngthểgiảithíchđượctìnhtrạngnày.

Khảnăngsinhsảntốtcủacácbiếnthể,màngườitabiếtchúngbắtnguồntừbốmẹchung,khiđemlaighép,vàtươngtựnhưkhảnăngsinhsảncủacácđứaconlaicủachúng,theolýthuyếtcủatôi,quantrọngtươngđươngvớitínhvôsinhcủacácloài;vìdườngnhưnócungcấpmộtsựphânbiệtkháiquátrõrànggiữabiếnthểvàloài.

Thứnhất,đốivớitínhvôsinhcủaloàikhilaighépvàcủanhữngconcháulaicủachúng.Tôikhôngthểnghiêncứucácbảnghichépvàtácphẩmcủahainhàquansáttỷmỷvàđángngưỡngmộ,KolreutervàGartner,nhữngngườiđãcốnghiếngầnnhưtrọnđờimìnhchochủđềnày,màkhôngcảmthấythựcsựbịấntượngsâuđậmvềtínhphổbiếncủasựvôsinh.ÔngKolreuterbiếnquyluậtnàymangtínhrộngrãi;nhưngsauđócũngđưarangoạilệ,vìtrongmườitrườnghợptrongđóôngtìmrahaidạng,màtheonhưđạiđasốcáchọcgiảlàhailoàiriêngbiệt,cókhảnăngsinhsảntốt,ôngngaylậptứcxếpchúngvàobiếnthể.ÔngGartnercũngkhiếnquyluậttrởthànhphổbiếnvớimứcđộtươngđương;vàôngphảnbáclạikhảnăngsinhsảntốttrongmườitrườnghợpcủaôngKolreuter.Nhưngtrongnhữngtrườnghợpnàyvàrấtnhiềutrườnghợpkhác,ôngGartnerbuộcphảicẩnthậnđếmcáchạtgiống,nhàmđểchứngminhxemcóbấtkỳmứcđộnàocủasựvôsinhkhông.Ôngluônsosánhsốlượnglớnnhấtcủacáchạtgiốngtạorabởihailoàikhiđemlaighépvớinhauvàbởiconcháucủachúngvớisốlượngtrungbìnhsinhrabởibốmẹthuầnchủngtrongtựnhiên.Nhưngmộtmộtnguyênnhânchínhgâyrasaisótmàtôithấycầnphảiđượctrìnhbàyởđây:mộtcâykhiđemđilaighépphảibịphábỏcơquansinhdục,vàcáiquantrọnghơnlàphảibịcáchlynhằmtránhviệcphấnhoađượccácconcôntrùngmangtớihoakhác.HầuhếttấtcảcáccâyôngGartnerthínghiệmđềutrồngtrongchậu,vàchắcchắnlàgiữtrongmộtphòngnhàông.Việccácquátrìnhnàythườnggâyhạiđốivớitínhsinhsảncủamộtcâylàkhôngthểbịnghingờ,vìôngGartnerđưaratrongbảngcủaôngnhiềutrườnghợpcâybịôngphábỏcơquansinhsảncủachúng,tựcấythêmkhảnăngsinhsảnvớiphấnhoacủabảnthânchúng,và(ngoạitrừtấtcảcáctrườnghợpnhưloàiLeguminosae,màchúngtakhócóthểbiếncảichúng)nửatrongsốhaimươicâynàycócơquansinhsảnbịtổnthươngởmứcđộnhấtđịnh.Hơnnữa,nhưôngGartnertrongnhiềunămquađãliêntụccấyghéphoaanhthảovàhoaanhthảovàng,nhữngcâymàchúngtacólýdochínhđángđêtinchúnglàcácbiếnthể,vàchỉmộthoặchaicâylàcókhảnăngsinhhạtgiống;nhưông

tìmthấyởcâyhổngườixanhvàđỏphổbiến(Anagallis,arvensisvàcoerulea)mànhữngnhàthựcvậthọcdanhtiếngnhấtxếpchúngvàobiếnthể,hoàntoànlàvôsinhcùngnhau;vànhưôngtacũngđitớikếtluậntươngtựtrongvàitrườnghợpgiốngnhưthe;tôicảmthấyrằngnhữngthựctếđóchophépchúngtanghingờxemliệunhiềuloàikhácthựcsựlàvôsinh,khilaighépgiữacácloài,nhưôngGartnertinthế.

Mộtmặt,rõrànglàtínhvôsinhcủanhiềuloàikhiđemlaighéplàvôcùngkhácbiệttrongmứcđộvàtiếntriểndầndầnkhôngcảmnhậnđược.Mặtkhác,khảnăngsinhsảncủacácloàithuầnchủngdễdàngbịảnhhưởngbởinhiềuhoàncảnhkhácnhau.Vớitấtcảcácmụcđíchthựctiễn,điểmkhókhănnhấtlàđểnóikhinàokhảnăngsinhsảnhoànhảokếtthúcvàkhinàothìsựvôsinhbắtđầu.Tôinghĩkhôngcóbằngchứngnàotổthơn,cầnthiếthơnlàhainhàquansátdanhtiếngnhấtcủamọithờiđại,KolreutervàGartner,đãđitớihaikếtluậntráingượchẳnnhauđốivớicùngmộtloài.Điềuhữuíchnhấtlàsosánh-nhưngtôikhôngcóchỗởđâyđểđivàochitiết-bằngchứngđưarabởicácnhàthựcvậthọcgiỏinhấtvềcâuhỏiliệunhữngdạngnghingờnhấtđịnhnênđượcxếpvàoloàihaybiếnthể,vớibằngchứngvềsựvôsinhcungcấpbởicácnhàlaighéploàikhácnhau,hoặcbởichínhhọcgiảđó,dựavàocácthínghiệmtiếnhànhtrongvàinămqua.Dovậyngườitacóthểchứngminhkhôngphảitínhvôsinhcũngkhôngphảikhảnăngsinhsảncungcẩpbấtkỳsựphânbiệtrànhmạchgiữaloàivàbiếnthể;màbằngchứngtừnguồnnàylàchuyểnhóadầndần,vàcũngđángnghingờvớimứcđộtưomgđưomgnhưlàbằngchứngrútratừcáckhácbiệtmangtínhthểtrạngvàcấutrúc.

Xétvềtínhvôsinhcủacácconlaitrongcácthếhệkếtiếpnhau;mặcdùôngGartnercóthểnuôivàiconlaighépgiữaloài;cẩnthậnkhôngchochúnglaivớihoặclàbộmẹthuầnchủng,trongsáuhoặcbảy,vàởmộttrườnghợplêntớimườithếhệ,nhưngôngtakhẳngđịnhchắcchắnrằngkhảnăngsinhsảncủachúngkhôngbaogiờtăngcảmàtráilạigiảmmạnh.Tôikhôngnghingờvềtínhđúngđắncủakếtluậnnày,vàkhảnăngsinhsảncủachúngđộtngộtgiảmtrongvàithếhệđầu.Tuynhiêntôitínlàtrongmọitrườnghợpkhảnăngsinhsảnsuygiảmvìmộtlýdođộclập,chínhlàlýdolaighépchéogần.Tôiđãthuthậpđượcsốlượnglớncácbằngchứngchothấyviệclaighépgầnsẽlàmgiảmkhảnăngsinhsản,vàmộtlầnlaighépngẫunhiênvớimộtcáthểhaybiếnthểkhácbiệtsẽtăngkhảnăngsinhsản.Tôikhôngthểnghingờtínhđúngđắncủaniềmtincủahầuhếtgiớinhângiống.Cácconlaigiữaloàiítkhiđượctạorabởicácnhàthínghiệmvớisốlượnglớn;vàdoloàibốmẹhoặcloàilaigầngũikhác,thườngsốngchungtrongmảnhvườn;việctiếpxúcvớicácconcôntrùngphảibịngăncấmhoàntoàntrongsuốt

mùarahoa:nhưthếcácconlailoàinóichungsẽtăngkhảnăngsinhsảnquamỗithếhệphấnhoacủabảnthânchúng;vàtôitinchắcđiềunàysẽgâyhạitớikhảnăngsinhnởcủachúng,khảnăngđóđãbịgiảmđibởinguồngốclairồi.LuậnchứngcủatôicàngcócơsởvữngchắchơndựavàomộtlờiphátbiểuđángchúýliêntụcđượcôngGartnernhắclạirằngthậmchílànhữngconlaikémsinhnởđượccấyghépbởiphấnhoalaicủacùngloại,khảnăngsinhsảncủachúng,bấtchấpnhữngảnhhưởngxấucủatiểuxảo,đôikhităngmạnh,vàtiêptụcgiatăng.Bâygiờ,trongquátrìnhcấyghépkhảnăngsinhsảnnhântạo,phấnhoathườngđượclựachọnngẫunhiên(nhưtôiđượcbiếtdựavàokinhnghiệmbảnthân)từcácbaophấncủamộtloàihoa,nhưtừcácbaophấncủachínhhoadùngđểcấyghépkhảnăngsinhsảnnhântạo;đểchosựlaighépgiữahaihoa,mặcdùtrêncùngmộtcây,nhờđóthànhcông.Hơnnữa,mỗikhinhữngthínghiệmphứctạpđangtronggiaiđoạntriểnkhai,mộtnhàthínghiệmhếtsứccẩntrọng,nhưôngGartner,đãcóthểloạiđibộphậnsinhsảncủađứaconlai.Điềunàychắcsẽđảmbảotrongmỗithếhệlaighépvớiphấntừmộtcâyhoakhácriêngbiệt,hoặclàtừcùngmộtcâyhoặclàtừmộtcâykháccủacùngcáthểlaicấy.Dovậytôitintưởngrằngthựctếlạlùngvềsựgiatăngcủatínhsinhsảnquacácthếhệkếtiếpcủanhữngconlailoàiđượccayghépkhảnăngsinhsảnnhântạocóthểđượcgiảithíchthôngquathựctếlàngườitatránhcáctrườnghợplailoàigầnnhau.

Bâygiờchúngtahãyxemđếnkếtquảcủathuđượccủangườiquansátgiỏithứba,Hon.vàRev.w.Herbert.Ôngkhẳngđịnhrõràngtrongkếtluậncủamìnhlàvàiconlailoàihoàntoànsinhnởtốt-cókhảnăngsinhsảngiốngnhưloàichamẹ-nhưlàcủaôngKolreutervàGartnertrongmộtchừngmựcnàođấyvềsựvôsinhcủagiữacácloàiriêngrẽlàmộtquyluậttấtyếu.ÔngnàycũngthínghiệmtrêncáccâygầngiốngnhưcủaôngGartnerđãlàm.Tôinghĩsựkhácbiệttrongkếtquảcủahọcóthểdokỹnăngvànhàkínhcủaôngta.Trongsốnhiềulờiphátbiểuquantrọngcủaông,tôichỉđưaraởđâymộtlờiphátbiểu,đólà"mọinoãntrongmộtquảđậuCrinumcapenseđượccấytạokhảnăngsinhsảnbởic.revolutumsinhramộtcây,màôngnóitôikhôngbaogiờnhìnthấyxuấthiệntrongmộttrườnghợpcủasựthụtinhtựnhiêncủanó".

Nhưthếởđâychúngcókhảnăngsinhsảnhoànhảo,thậmchícònhơncảsựhoànhảothôngthườngtrongmộtcáthểlaithếhệđầutiêngiữahailoàikhácnhau.

TrườnghợpnàycủaCrinumkhiếntôinhớđếnmộtthựctếkhálạkỳ:cócáccáthểcâyvớinhữngloàinhấtđịnhcủaLobelỉa,vàvớitấtcảcácloàicủachiHìppeastrummàdễdàngthuđượckhảnăngsinhsảnhơnnhiềubằngphấn

hoacủaloàikhácriêngbiệt.Vìngườitatìmthấynhữngcâynàyđẻhạtgiốngvàophấnhoacủamộtloàikhácbiệt,mặcdùhoàntoànvôsinhđốivớiphấncủabảnthânchúng,bấtchấpthựctếlàphấnhoacủachúngrấttốt,vìchúnggiúploàikhácsinhsảnđược.Tứclànhữngcâycáthểnhấtđịnhvàtấtcảcáccáthểcủaloàinhấtđịnhtrênthựctếcóthểđemlaidễdànghơnsovớiviệcchúngtựsinhsản!Vídụ,củhànhcủaHỉppeasstrumaulicumchorabốnbônghoa;babôngđượcôngHerbertgiúpcóthểsinhsảnvớiphấnhoacủachínhchúng,vàsauđóbôngthứtưtiếpnhậnphấnhoacủamộtcáthểlaihỗnhợpcónguồngốctừbaloàikhácbiệt.Kếtquảlà"buồngnhụycủabahoađầutiênngaylậptứcngừngpháttriển,vàsauvàingàythìbịchếthoàntoàn,tráilạibônghoađượcthụphấnbởiphấnhoacủacáthểlaihỗnhợpcóbầunhụytăngtrưởngnhanhvàmanhmẽvàchorahạtgiốngkhỏemạnh,mọcdễdàng".Trongmộtbứcthưgửichotôivàonăm1839,ôngHerbertnóisauđóôngđãcốgắngthửlàmthínghiệmtrongsuốt5năm,vàôngtiếptụclàmthínghiệmđósauvàinămtiếpđó,vàkếtquảluônluônkhôngthayđổi.KếtquảnàycũngđãđượcnhữngnhàquansátkháckhẳngđịnhtrongtrườnghợpcủaHippeastrumvớitiêuchícủanó,vàtrongnhữngtrườnghợpcủacácchikhác,nhưLobelia,OassiýìoravàVerbascum.Mặcdùnhữngcâymangthínghiệmnàychắcchắnlàkhỏemạnh,vàmặcdùcảnoãnlẫnphấncủacùngmộthoalàtốtđốivớicácloàikhác,nhưngchúnglàkhônghoànhảovềmặtchứcnăngtrongviệctựđộngchung,chúngtaphảisuyrarằngcâykhôngởtrongtìnhtrạngtựnhiênbìnhthường.Tuynhiên,thựctếnàychothấyđôilúcdựavàonhữngnguyênnhânkhóhiểuvàkémquantrọngthìkhảnăngsinhsảndễdànghaykhókhăncủaloàikhiđemlai,sovớichínhloàiđấykhitựthụtinh.

Cácthínghiệmcủathựctiễncủanhữngngườilàmvườn,dùkhôngdiễnravớiđộchuẩnxáckhoahọc,song,cũngđángđểxemxét.NhiềungườibiếttínhphứctạpvôcùngcủacáchthứccủaloàiPelargonium.Fuchsia,Calceolaria,Petunia,Rhododendron...đãđượclaighép,nhưngnhiềucáthểlaitừchúngvẫnchohạtgiốngđềuđều.VídụôngHerbertkhẳngđịnhrằngcáthểlaitừCalceolariaintegri/oỉiavàplantaginea,nhữngloàihoàntoànxalạ,vềtínhcách""sinhđẻraconcháucứnhưthểnólàmộtloàitựnhiêntừnhiềungọnnúiởChile".TôiđãtrảiquamộtvàikhókhănđểbiếtrõmứcđộcủakhảnăngsinhnởcủavàicáthểlaiphứctạpRhododendron.Tôikhẳngđịnhlànhiềucáthểtrongsốchúngsinhđẻtốt.Chẳnghạnnhưôngc.NoblechotôibiếtôngđangtrồngmộtsốlượngcâyđểlaighéptạoramộtcáthểlaigiữaRhodPontisumvàCatawbiense,vàcáthểlainày"sinhsảncựckỳdễdàng,khóaicóthểtưởngtượngđược".Nếucáccáthểlaigiữacácloài,khiđượcchămsóctốt,vẫntiếptụcsuygiảmkhảnăngsinhsảnquacácthếhệkếtiếpnhau,nhưôngGartnercholànhưthế,thựctếnàychắcđãphảiđược

nhiềungườilàmvướngnhắctới.Nhữngngườilàmvườntrồngnhiềucâycủacáccáthểlaitươngtựnhauvàđượcchămsóctốt,vìnhờtácnhâncôntrùng,vàicáthểcủacùngmộtbiếnthểlaiđượcchophéplaighéptựdovớinhau,vàdođóảnhhưởngcóhạitớiviệclaighéphọhàngvìsẽkhôngpháthuytácdụng.Bấtkỳaingaylậptứcđồngývềtínhhiệuquảcủatácnhâncôntrùngbằngcáchđemnhữngbônghoacủaloạikémsinhnởhơncủarhododendronlai,nhữngcâykhôngcóphấnhoathìanhtasẽtìmthấytrêncácđầunhụynhiềuphấnmangđếntừcáchoakhác.

Đốivớiđộngvật,ngườitatiếnhànhítthínghiệmcẩnthậntrênchúnghơnnhiềusovớithựcvật.Nếunhữngsắpxếphệthốngcủachúngtalàđángtintưởng,tứclànếucácchiđộngvậtriêngbiếtgiốngnhưlàcácchithựcvật,thìchúngtacóthểsuyluậnrằngđộngvậtbịtáchbiệtởmứcđộlớnhơntrongtựnhiêncóthểdễdànglaighépvớinhauhơnlàcâycối;nhungtôinghĩnhữngconvậtsinhratừsựlaighépnhưthếsẽkémkhảnăngsinhsànhơn.Tôinghingờliệucóbấtkỳtrườnghợpđộngvậtnàođượcxemxétcẩnthậnrõrànghaykhông.Songchúngtanênnhớrằng,docóítconvậtlaighépdễdàngtrongđiềukiệnbịgiamhãm,ítthínghiệmchínhxácđượctiếnhành:vídụchimhoàngyếncholaighépvớichínloàichimhọsẻ,nhưngdokhôngmộtloạichimhọsẻnàotrongchínloàitrênsinhsảnthoảimáitrongđiềukiệnbịgiamcầm,chúngtakhôngcóquyềntrôngđợinhữngconlaithếhệđầutiêngiữachúngvàchimhoàngyến,haycácconlaicủachúng,sẽsinhnởtốt.Mộtlầnnữa,khixétvềkhảnăngsinhsảntrongcácthếhệkếtiếpcủacácconvậtlailoàivớikhảnăngsinhsảntốthơn,tôikhôngbiếtmộtvídụnàochothấytrongđóhaihọcủacùngcáthểlaiđãđượcnuôicùngthờiđiểmnhưngkhácbốmẹ,nhằmtránhảnhhưởngxấucủaviệclaigiốngcácconhọhàng.Đốilậplại,anhchịemthườngđượcchogiaophốivớinhauquamỗithếhệkếtiếp,đingượclạilờicảnhbáoliêntụccủamọinhànhângiống.Vàtrườnghọpnày,khôngcógìđángngạcnhiênvềsựvôsinhkhôngthểthiếucủacácconvậtlaingàymộttăng.Nếuchúngtahànhđộngnhưthế,vàtừngcặpanhchịemtrongtrườnghọpcácconvậtthuầnchủng,màdonguyênnhânnàođichăngnữa,cóxuhướngvôsinhítnhất,conlaisẽchắcchắnbịmấttrongmộtvàithếhệ.

Chodùtôikhôngbiếtbấtcứtrườnghợprõràngnàovềcácconvậtlailoàisinhnởtốt,tôicóvàilýdođểtinrằngconlaitừCervulusvaginalisvàReevesii,vàtừPhasianuscolchicusvớip.torquatusvàvớip.versicolorlàhoàntoànsinhnởđược.NhữngconlaicủaloàingỗngTrungQuốcthôngthường(Ắ.cygnoides),nhữngloàikhácbiệtnhautớimứcchúngthườngđượcxếpvàochikhácnhau,thườngsinhsảntrongđấtnướcnàyvớichamẹthuầnchủng,chúngđãsinhsảntrongchínhnhóm.Hiệntượngnàyđãđược

ôngEytonchứngthực,ngườinuôihaicáthểlaitừcùngchamẹnhưngấpkhácnhau;vàtừhaiconchimnày,ôngcóthêmkhôngíthơntámconchimlai(cháucủangỗngthuầnchủng)từmộtcáitổ.TuythếởẤnĐộ,nhữngconngỗnglainàychắcchắnsinhđẻdễdànghơnnhiềuvìtôiđảmbảochắc,dựatrênhainhànghiêncứukhoahọctàinăng,ôngBlythvàđạitáHutton,toànbộđàncủanhữngconngỗnglainàyđượcnuôiởnhiềuphầnkháctrênthếgiới;vàdochúngđượcgiữlạivìcólợitrongkhibốmẹthuầnchủngcủachúngkhôngtồntại,chúngchắcchắnphảiđãđẻnhiều.

MộthọcthuyếtkhởixướngbởiôngPallas,đượcđasốcácnhàtựnhiênhọcđươngđạitánthành.Đólàhầuhếtcácconvậtthuầnchủngcủachúngtađềubắtnguồntừhaihaynhiềuhơncácloàinguyênthủy,dohòalẫnvớinhaubởiquanhệgiaophốihọhànggầngũi.Đứngtrênquanđiểmnày,nhữngloàinguyênthủychắcphảihoặclàbanđầuđẻracáccáthểlaisinhnởtốthoặclànhữngcảthểlaisauđótrởnênsinhsảndễdàngtrongđiềukiệnthuầnhóa.Sựgiảithíchthứhainàyđốivớitôicóvẻnhưlàcókhảnăngnhất,vàtôitinvàotínhxácthựccủanó,chodùnókhôngcóbằngchứngtrựctiếpnàoủnghộ.Chẳnghạnnhưtôinghĩloàichónhàcủachúngtacónguồngốctừvàiloạivậthoangdã,nhưngloạitrừcáctrườnghợpkiểuloàichónhàthuầnbảnđịacủaNamMỹ,tẩtcảlàsinhnởđược;vàsựsosánhkhiếntôirấtnghingờliệuvàiloàigốcnguyênthủycócùngsinhsảnkhôngvàsinhranhữngcáthểlaicóthểsinhsảntốt.DovậymộtlầnnữachúngtacólýdotinrằngnhữngcongiasúccóbướuẤnĐộsinhnởtốt;nhưngdựatrênnhữngthựctếmàôngBlythđưachotôi,chúngphảiđượccoilàcácloàikhácnhau.Xéttrênquanđiểmvềnguồngốcloàicủacácconvậtthuầndưỡngcủachúngta,chúngtaphảihoặclàtừbỏniềmtinvàosựvôsinhphổbiếncủacácloàikhácnhaukhiđemlai;hoặclàchúngtaphảicoitínhvôsinh,khôngphảilàđặcđiểmcốđịnh,màlàmộtđặcđiểmcóthểloạibỏkhỏibởisựthuầndưỡng.

Cuốicùng,xemxétđếntấtcảcácthựctếrõràngvềsựlaighépcủacácđộngvậtvàthựcvật,chúngtacóthểrútrakếtluậnmứcđộnhấtđịnhcủatínhvôsinh,cảtrongnhữngthếhệlaigiốngvàtrongcảcáccáthểlailoàithếhệđầutiên,làmộtkếtquảcựckỳthôngthường,nhưngvớikiếnthứchiệntạicủachúngta,điềunàykhôngthểđượccoilàđúngtuyệtđối.Cácquyluậtđiềuchỉnhtínhvôsinhcủacáccáthểlaigiốngvàloàiđầutiên-Chúngtabâygiờsẽxemxétchitiếthơnmộtchútcáchoàncảnhvàquyluậtđiềuchỉnhtínhvôsinhcủacáccáthểlaigiốngvàloàiđầutiên.Mụctiêuchínhcủachúngtasẽlàxemliệucóhaykhôngcácquyluậtámchicácloàiđượcbantặngđặcbiệtđặcđiểmnày,nhằmtránhsựlaighépcủachúngkhihòalẫnvàovớinhaudẫnđếntrạngtháilẫnlộn.Nhữngquyluậtvàkếtluậnsauchủyếuđượcrút

ratừcôngtrìnhnghiêncứuđángkhâmphụccủaôngGartnervềquátrìnhlailoàicủacáccây.Tôigặpvàikhókhănđểbiếtxemtầmápdụngcủaquyluậtnàyđếnđâuđốivớicácconvật,vàxemkiếnthứccủachúngtabiếtđếnđâutronglĩnhvựcđộngvậtlailoài,tôirấtngạcnhiênkhipháthiệnlàquyluậtnóichungđúngvớicảhaivưomgquốcđộngvậtvàthựcvật.

Cácnhàkhoahọcđãnhậnxétrằngmứcđộsinhđẻ,cảcủacáthểlaigiốngvàlailoài,chuyểnhóahoàntoàntừvôsinhtớikhảnăngsinhsảntốt.Mọingườichắchẳnsẽngạcnhiênkhibiếtcónhiềucáchkỳlạsựchuyểnhóanàycóthểđượcchứngminhtồntại;nhưngởđâytôichibànđếnnhữngđiềucơbảnnhất.Khiphấnhoacủamộtcâytrongmộthọđượcđặttrênđầunhụyhoacủacâytrongmộthọkhácbiệt,nókhônghoàntoàngiốngnhưnhữnghạtbụivôcơ,khônghềcóảnhhưởnggì.Từtínhvôsinhhoàntoàn,phấnhoacủaloàikháctrongcùngchiđặttrênđầunhụyhoacủaloàikhácnàođó,thìlaichoravàihạtgiốngtốt,chuyểnsangmứccókhảnăngsinhđẻhoànhảo,vànhưchúngtathấy,trongvàitrườnghợpđặcbiệt,thậmchílàquámắnđẻlàđằngkhác,trêncảnhữnggìmàphấnhoacủabảnthâncâysẽsinhra.Trongchínhnhữngcáthểlailoài,cóvàicáthểđãkhôngbaogiờsinhnởvàcólẽsẽkhôngbaogiờsinhsản,thậmchílàvớiphấncủabốmẹthuầnchủng,mộthạtgiốngsinhsảnduynhấtthôi:nhưngtrongmộtsốtrườnghợpkiểunày,dấuvếtđầutiênvềkhảnăngsinhsảncóthểđượcpháthiệnra,bởiphấnhoacủamộttronghaibốmẹthuầnchủngkhiếnhoacủacáthểlaihéosớmhơnnótrongkhiđángraphảisốnglâuhơn;vàhiệntượnghéosớmnhưthếlàdấuhiệnphổbiếnchobiếtquátrìnhsinhsảnhóabắtđầu.Từmứcđộcựcđiểmcủatínhvôsinhchúngtacócáccáthểlaitựsinhsảnchorangàycànglớnsốlượngcáchạtgiốngtớikhảnăngsinhsảnhoànhảo.

Cáccáthểlaitừhailoàikhókếthợpvớinhau;vàhiếmkhiđẻraconcái,thôngthườngcókhảnăngvôsinhrấtcao;nhưngtìnhtrạngtươngđươnggiữakhókhăntạoracáthểlaiđầutiên,vàsựvôsinhcủacáccáthểlailoàimàdođóđượcsinhra-hainhómhiệntượngthườnggâysựkhóhiểu-khônghềchặtchẽxéttrênmọigóccạnh.Chúngtacónhiềutrườnghợptrongđóhailoàithuầnchủngdễdàngkếthợpđượcvớinhaubởitácnhântrợgiúpbấtthường,vàtạorakhánhiềucáthểlai;songnhữngcáthểlainàyđángchủýlàbịvôsinh.Mặtkhác,cónhữngloàihiếmkhilai,hoặccựckỳkhóđểlàmnhưthế,nhưngcuốicùngvẫnlaiđượcthìlạicókhảnăngsinhsảntốt.Thậmchítronggiớihạncủamộtchi,vídụnhưchiDianthus,haitrườnghợpđốilậpnàydãxuấthiện.

Khảnăngsinhsản,củacảcáthểlaigiốngvàcáthểlailoài,dễdàngbịảnhhưởngbởicácđiềukiệnxấuhơnsovớikhảnăngsinhsảncủacáccáthể

thuầnchủng.Tươngtựthếmứcđộkhảnăngsinhsảnvềbảnchấtlàbiếnthiên;vìnókhôngbaogiờgiữnguyênkhihailoàilaighéptrongcùngđiềukiệnhoàncảnh,nhưngmộtphầndựavàothểtrạngcủacáccáthểđãđượclựachọnngẫunhiênđểthínghiệm.Dovậychínhlàvớicáccáthểlailoài,domứcđộsinhsảncủachúngthườngkhácnhaunhiềutrongvàicáthểtrồngtừcáchạtlấyratừmộtquảnangvàtrồngtrongcùngđiềukiệnnhưnhau.

Cụmtừmốiquanhệhệthốngcónghĩalàsựgiốngnhaugiữacácloàitrongcấutrúcvàthểtrạng,nhấtlàtrongcácbộphậncấutrúcquantrọngvềmặtsinhlýkhácnhauíttrongcácloàihọhàng.Hiệngiờkhảnăngsinhsảncủacáccáthểlailoàiđầutiên;vàcủacáccáthểlaisinhrabởichúng,chủyếubịđiềuchỉnhbởimốiquanhệhệthống.Chúngtachứngminhtốtđiềunàydựavàothựctếlàcáccáthểlaisinhrabởinhiềuloàiđượccácnhàhệthốnghọcxếpvàonhữnghọriêngrẽ.Nhữngsựtưomgứngmốiquanhệhệthốngvàyếutốhỗtrợlaighépkhôngcósựchặtchẽxéttrênmọimặt.Vôsốtrườnghợpvềcácloàihọhànggầngũicóthểđượcđưara.Nhữngloàihọhàngnàysẽkhôngkếthợpvớinhau,hoặcnếucóthìvôcùngkhókhăn;vàmặtkhácnhữngloàihoàntoànkhácbiếtkếthợpvớinhauthựcsựdễdàng.Trongcùngmộthọcóthểcóchi,nhưDianthus,mànhiềuloàisẵnsàngchosựlaighép;chikhácnhưSilene,ngườitađãcốgắnghếtsứcmàvẫnkhôngthểtạoramộtcáthểlaigiữacácloàicựckỳgầngũi.Thậmchíchỉtrongmộtchithôi,chúngtacũnggặpsựkhácbiệtđó;vídụ,nhiềuloàicủachiNicotianađãđượclaihơnlàloàithuộcbấtcứchinào.NhưngôngGartnertìmthấyrằngN.acuminata,khônglàmộtloàiriêngbiệtđiểnhìnhluônkhôngthểsinhnởđược,haylàmchochúngsinhnởbởikhôngíthơntámloàicủaNicotianakhác.Rấtnhiềuthựctếtươngtựcóthểđượcdẫnra.

Khôngaicóthểchỉraloạinàohaymứcđộkhácnhaunàotrongbấtcứđặcđiểmcóthểnhậnthấynàolàđủđểcảntrởhailoàilaivớinhau.Ngườitacóthểchứngminhcâythườngkhácnhautrongthóiquenvàđặcđiểmchungbênngoài,vànhậnrasựkhácnhautrongmọiphầncủacâyhoa,thậmchítrongcảquảvàtrongphấn,tronglámầm,cóthểlaiđược.Nhưngcâyhàngnămvàcâylâunăm,nhữngcâysẽkhôhéosaumộtkhoảngthờigianvànhữngcâyxanhmãimãi,sốngởnhữngkhuvựcđịalýkhácnhau,vàthíchhợpvớicácđiềukiệnkhíhậuhoàntoàntráingược,thườngdễdànglaighépđược.

Thôngquasựlaighéptraođổigiữahailoài,vídụnhưngựagiốnglầnđầutiênđượclaighépvớimộtconlừacái,vàsauđómộtconlừađựcvớimộtconlừacái:thìhailoàinàyđượcgọilàlaighéptraođổi.Nhữngsựkhácbiệtkhóhiểunhấttrongnhântốhỗtrợviệclaighéptraođổithườngxuấthiện.

Nhữngtrườnghợpnhưthếlàrấtquantrọng,vìchúngchứngtỏkhảnăngtrongbấtcứhailoàilaighépnàothườnghoàntoànkhôngphụthuộcvàomốiquanhệhệthốngcủachúng,hayvàobấtcứđặcđiểmcóthểnhậnranàotrongtoànbộtổchứccủachúng.Mặtkhác,trườnghợpnàyrõràngchothấykhảnănglaighépliênquanđếnnhữngkhácbiệtthểtrạngkhôngthểcảmnhậnđượcbởichúng,vàchỉnằmtronghệthốngsinhsản.ÔngKolreuterđãquansátsựkhácbiệttrongkếtquảcủacáccuộclaighéptraođổigiữahailoàicốđịnh.Tôixinđưaramộtvídụ:MirabilisjalappacóthểdễdànglaisinhsảnđượcvớiphấncủaM.longỷlora,vàcáthểlaidođócókhảnăngsinhsảntốt.ÔngKolreuterđãthửhơnhaitrămlần,trongsuốttámnăm,đểlaitạogiữaM.longỷloravớiphấncủaM.jalappa,nhưngcuốicùngvẫnkhôngthànhcông.Vàitrườnghợpđángngạcnhiênnhưthếcóthểđượcdẫnra.ÔngThuretcũngbiếtmộtsốthựctếdạngđóxuấthiệnởcácloàirongbiểnhayFuci.Homnữa,ôngGartnertìmthấyrằngsựkhácbiệtnàycủayếutốhỗtrợtiếnhànhlaighéptraođổilàrấtphổbiếntrongmộtmứcđộthấphơn.Ôngđãquansátnóthậmchítrongcácdạngthứccựckỳgầngũi(nhưMatthiolaannuavàglabra)tớimứcnhiềunhàthựcvậthọcxếpchúngvàochỉlàcácbiếnthể.Mộtthựctếđángchúýnữalàcáccáthểlaisinhratừlaighéptraođổi,mặcdùchắcchắnlàphứctạpđốivớihailoàicốđịnh,loàimàlúcđầuđượcdùnglàmconbốsauđódùnglàmconmẹ,thôngthườngkhácbiệttrongkhảnăngsinhsảnởmứcđộnhỏ,vàđôikhiởmứcđộlớnhơn.

ÔngGartnercóthểđưaravàiquyluậtkỳlạkhác.Vídụnhưvàiloàicókhảnăngđặcbiệtlaivớiloàikhác;nhữngloàikháctrongcùngmộtchicókhảnăngđặcbiệtditruyềnphầnlớnlạinhữngđặcđiểmcủachúngchoconcháulai;nhưnghaikhảnăngđặcbiệtnàykhôngnhấtthiếtphảiđicùngnhau.Chúngtacũngcónhữngcáthểlainhấtđịnhmàbìnhthườngthayvìcóđặcdiêmtrunggiancủahaibốmẹ,lạichỉrấtgiốngmộttronghai;vàcáccáthểlainhưthế,mặcdùbềngoàigiốngvớimộttronghaibốmẹthuầnchủng,rấthiếmkhicóthểsinhsảnđược.Nhưthế,mộtlầnnữa,trongsốcáccáthểlaicóđặcđiểmcấutrúctrunggian,ngoạitrừcáccáthểđặcbiệtkhácthườngđôikhiđượcsinhrarấtgiốngvớichỉbổhoặcmẹthuầnchủng;vànhữngdạnglainhưthếthườngcuốicùngsẽvôsinh,thậmchícáccáthêlaikhácpháttriêntrongcùngmộtnhómcókhảnăngsinhsảntốt.Nhữngthựctếnàychứngminhrằngkhảnăngsinhsảnhoàntoànkhôngphụcthuộcvàosựgiốngnhaubênngoàisovớichamẹthuầnchủngcủachủng.

Xemxétnhữngquyluậtvừanêura,màchiphốikhảnăngsinhsảncủacáccáthểlaiđầutiênvàcủacáccáthểlaisinhrabởichúng,chúngtanhậnthấykhicácdạngthức,màđượccoilàloàiriêngbiệtrõràng,giaophốivớinhau,khảnăngsinhsảncủachúngchuyểntừvôsinhtớimứcđộsinhsảnhoàn

hảo,thậmchílàquáhoànhảotrongnhữngđiềukiênmôitrườngnhấtđịnh.Việckhảnăngsinhsảncủachúng,bêncạnhviệcrấtnhạycảmvớiđiềukiệnthuậnlợivàkhôngthuậnlợi,vềbảnchấtlàluônthayđổi.Điềunàykhôngphảilúcnàocũnggiốngnhautrongmứcđộtrongcáccáthểlaiđầutiênvàcáccáthểlaiđượcsinhrasauđóbởichúng.Khảnăngsinhsảncủacáccáthểlaithếhệsaukhôngliênquanđếnmứcđộmàchúnggiốngbềngoàivớibốhoặcmẹchúng.Vàcuốicùngyếutổhồtrợcủaviệctạoracáccáthểlaithếhệđầugiữahailoàibấtkỷkhôngphảilúcnàocũngbịchiphốibởimốiquanhệhệthốnghaymứcđộgiốngnhaugiữachúng.Lờiphátbiểusaunàyhiểnnhiênđượcchứngminhbởiquátrìnhlaitraođổigiữahailoàicốđịnh,bởivìlầnlượtmộtloàiđượcsửdụnglàmconbốsauđólàconmẹ,thìthườngcókhácbiệtnhấtđịnh,vàđôikhinhữngkhácbiệtkỳlạnhấtcóthểhìnhdungra,trongyếutốhỗtrợsựgiaohợp.Hơnnữa,nhữngcáthểlaithếhệsausinhratừviệclaighéptraođổithườngkhácbiệttrongkhảnăngsinhsản.

Bâygiờliệunhữngquyluậtphứctạpvàkỳlạnàyhàmýrằngcácloàiđãđượcchúatạorakhôngsinhsảnđượcđơnthuầnchỉlàđểngăncảnchúngkhônghòalẫnvàonhautrongtựnhiên?Tôikhôngnghĩnhưvậy.Bởivìtạisaotínhvôsinhlạibiếnđổimạnhnhưthếkhinhiềuloàiđemlaighép,màtấtcảtrongđóchúngtađềucoicótầmquantrọngnhưnhautrongviệctránhkhôngchochúngphatrộnlẫnlộn?Tạisaomứcđộvôsinhxétvềbảnchấtluônbiếnđổitrongcáccáthểthuộccùngloài?Tạisaovàiloạidễdànglaighépcósựtrợgiúpcủanhântốhồtrợ,nhưngsinhracáccáthểlaivôsinh;vànhữngloàikháccựckỳkhóđểlaighépnhưngkhithànhcônglạiđẻracáthểlaisinhsảntốt?Tạisaochúngtalạithuđượcnhữngkếtquảkhácxanhaukhilaighéptraođổigiữahailoàicốđịnh?Ngườitathậmchícònhỏitạisaosảnphẩmcủacáccáthểlaithếhệsaulạiđượcchophép?Đebanchocácloàikhảnăngđặcbiệtsinhracáccáthểlaithếhệsau,vàsauđódừngsựsinhsảncủachúnglạivớimứcđộkhácnhaucủasựvôsinh,khôngliênhệchặtchẽvớitácnhânhỗtrợcủasựlaighéplầnđầutiêngiữachamẹchúng,cóvẻnhưlàmộtsựsắpxếplạkỳ.

Mặckhác,nhữngquyluậtvàthựctếkểtrênđốivớitôirõrànghàmýtínhvôsinhcủacảconlaithếhệđầuvàthếhệsauđơngiảnchỉphụthuộcvàonhữngkhácbiệtchưađượcbiếtđến,chủyếutronghệthốngsinhsản,củanhữngloàimàđemlaighép.Nhữngkhácbiệtnàyrấtkỳlạvàhạnchếtrongtựnhiên,rằng,trongsựlaighéptraođổigiữahailoàinhântốgiốngđựccủamộtloàisẽthườngảnhhưởngthoảimáilênnhântốgiốngcáicủaloàikia,nhưngkhôngcóchiềuhướngngượclạixảyra.Chúngtanêngiảithíchkỹcànghơnmộtchútbằngmộtvídụmàtôikhinóitínhvôsinhdophụthuộc

vàocácđiểmkhácnhaukhácvàkhôngphảilàChúasinhravớisựđặcbiệtgìcả.Vìkhảnăngmộtcâycóthểlaighépvớicâykháclàhoàntoànkhôngcóýnghĩagìcảđốivớilợiíchcủanótrongcuộcsốngtựnhiên,tôimặcđịnhkhôngaichorằngkhảnăngnàylàmộtđặcđiểmcólợiđượcChúabancho,màthừanhậnnóphụthuộcvàocácsựkhácbiệttrongquyluậtcủasựtăngtrưởngcủahaicây.Chúngtađôikhicóthểhiểutạisaomộtcâynàykhônglaighépvớicâykhác,dotốcđộtăngtrưởngkhácnhaucủachúng,trongđộcứngcủathâncây,trongthờigiantiếtnhựacây...Nhưngtrongphầnlớncáctrườnghọp,chúngtakhôngthểchỉrõranguyênnhânnày.Tínhđadạngphongphútrongkíchthướccủahailoạicây,mộtcâydạnggồ,mộtcâydạngthảomộc,mộtcâyxanhmãivàmộtcâyxanhmộtthờigian,vàsựthíchnghivớicácloạithờitiếtkhíhậukhácnhaunhiều,khôngphảilúcnàocũngcảntrởhailoạicâylaighépvớinhau.Nhưtrongquátrìnhlaighépthếhệsau,việcnàybịhạnchếbởimốiquanhệhệthống,bởivìkhôngaicóthểlaighépcáccâythuộcvềnhữnghọhoàntoànxalạ;vàmặtkhácnhữngloàigầngũihaybiếnthểthuộccùngmộtloàikhônggặpkhókhăngìđểlaighépvớinhau.Nhưngkhảnăngnày,trongquátrìnhlaighépthếhệsaukhônghoàntoànbịchiphốibởimốiquanhệhệthống.Mặcdùđãcónhiềuchikhácbiệtthuộccùngmộthọlaighépvớinhau,trongcáctrườnghọpkhác,loàithuộccùngmộthọkhônglaivớinhau.Câylẽlaighépdễhơnnhiềuvớicâymộcqua,màđượcxếpvàochikhácbiệt,hơnsovớitáo,thànhviêncủacùngmộtchi.Thậmchícácbiếnthểkhácnhaucủalêcũngcómứcđộdễdàngkhácnhauvớicâymộcqua,vàtươngtựnhưthếvớicácbiếnthểcủacâymơlaighépvớicácbiếnthểnhấtđịnhcủacâymận.

NhưôngGartnerpháthiệnrađôikhicónhữngkhácbiệtvềbảnchấttrongcáccáthểkhácnhaucủacùnghailoàikhilaighép;vìthếôngSagarettinđiềunàyđúngvớinhữngcáthểkhácbiệtcủahailoàicốđịnhkhiđemlaivớinhau.Nhưtrongcáclaighéptraođổi,yếutốhỗtrợthườngrấtkhôngđồngđều,nhưđôikhinótronglaighépthường,vídụcâylýgaiphổbiếnkhôngthểghépvớicâylýchua,trongkhiđóthìcâylýchualạicóthể,mặcdùkhókhăn,ghépvớicâylýgai.

Chúngtađãthấytínhvôsinhcủacáthểlaithếhệsau,màcóhệthốngsinhsảnkhônghoànthiện,làmộttrườnghợprấtkhácbiệtsovớisựkhókhăncủaviệcgiaophốihailoàithuầnchủng,màcóbộphậnsinhsảnhoànhảo;songhaitrườnghợpkhácbiệtnàytrongmộtchừngmựcnàođólàsongsong.Cócáigìđóxuấthiệntrongsựlaighép;vìôngThouinđãtìmthấybaloàicủaRobinia,sinhhạtgiốngdễdàngtrêncácrễcâycủachúng,vàcóthểlaighépkhôngcógìkhókhănđángkểvớiloàikhác,vìthếkhichiếtghépthìtrởnênvôsinh.Mặtkhác,mộtloàicủaSorbus,khichiếtghépvớiloàikhácthìcho

raquảnhiềugấphailầnsovớikhitựraquảbằngrễcủachúng.HiệntượngnàygiúpchúngtanhớlạitrườnghợpvôcùngkhácthườngcủaHippeastrum,Lobelia...chohạtgiốngdễdànghơnkhithụphấnvớiloàikháchơnlàkhithụphấncủabảnthânnó.

Dovậychúngtanhậnthấyrằngmặcdùcómộtkhácbiệtrõràngvàcơbảngiữakhảnăngbámdínhđơnthuầncủacáccáthểlaighép,vàsựkếthợpcủanhântốgiốngđựcvàgiốngcáitrongquátrìnhsinhsản,vàrằngcómộtmứcđộthôcủasựtươngquantrongkếtquảchiếtcànhvàlailoàikhácbiệt.Vàdochúngtaphảinghiêncoicácquyluậtphứctạpđiềuchỉnhyếutốhỗtrợgiúpcáccâycóthểchiếtghépvớinhaunhưnglàphụthuộcvàocácđiểmkhácbiệtđượcbiếtđếntronghệthốngdinhdưỡngcủachúng.Tôitincácquyluậtđiềuchỉnhyếutốhỗtrợcủacáccáthểlaithệhệđầulàphụthuộcvàocáckhácbiệtkhôngbiếttới,chủyếulàtronghệthốngsinhsảncủachúng.Nhữngđiểmkhácbiệt,trongcảhaitrườnghợp,tuântheoởmứcđộnàođấy,nhưcóthểđãđươcngườitamongđợi,mốiquanhệhệthống,quađóngườitacốthểhiệnmọidạnggiốngnhauvàkhácnhaugiữacácơthểsốnghữucơ.NhữngthựctếđốivớitôikhônghẳnámchỉmứcđộkhókhănítnhiềucủahoặclàchiếtghéphoặclàlaighépcùngnhaunhiềuloàilàmộtmónquàtặngđặcbiệtcủaChúa;mặcdùtrongtrườnghợpcủalaighép,sựkhókhănlàquantrọngchosựkéodàivàổnđịnhcủacácdạngthứcnhấtđịnh,nhưtrongtrườnghợpcủachiếtghép,nókhôngquantrọngđốivớicuộcsốngcủachúng.

Nhữngnguyênnhâncủasựvôsinhcủathếhệlaiđầutiênvàthếhệlaisauđỏ.Haitrườnghợpnàylàkhácnhaucơbản,bởivìnhưvừanhậnxét,trongsựgiaohợpcủahailoàithuầnchủngcónhântốgiốngđựcvàgiốngcáihoànchỉnh,tráilạitrongcáccáthểlaithếhệsaulàkhônghoànchỉnh.Thậmchítrongcáccáthểlaithếhệđầu,nhữngkhókhăntrongviệctạorađượcsựkếthợpchắcchắnphụthuộcvàovàinguyênnhânkhácbiệt.Chắcchắnđôikhitồntạinhữngcáiphivậtchấttrongnhântốgiốngđựctiếntớitếbàotrứng,nhưtrongtrườnghợpcâycónhụyhoaquádàiđốivớinhữngốngphấnđểchạmtớibầunhụyhoa.Ngườitacũngquansátthấyrằngkhiphấncủamộtloàiđượcđặttrênđầunhụycủamộtloàihọhàngxa,mặcdùnhữngổngphấnnhôra,chúngkhôngchạmtớibềmặtcủađầunhụy.Mộtlầnnữa,nhântốgiốngđựccóthểtiếpxúcvớinhântốgiốngcáinhưngkhôngcókhảnăngkhiếnbàothaipháttriển,giốngnhưlàtrườnghợpcủavàithínghiệmcủaôngThurettrênFuci.Khôngmộtsựgiảithíchnàocóthểđượcđưarachonhữngthựctếnày,hơnlàtạisaonhừngcâynhấtđịnhkhôngthểchiếtghépvớinhau.Cuốicùng,mộtbàothaicóthểpháttriển,vàsauđóbịtiêudiệtởgiaiđoạnđầu.Tìnhtrạnggiaiđoạnsaunàyvẫnchưađượcchúýđếnđầyđủ;

nhưngtôitin,dựavàobằngchứngmàôngHewittcungcấp,ngườicónhiềukinhnghiệmvàkiếnthứcvềlaighépcácconchimhọgà,rằngcáichếtsớmcủabàothailànguyênnhânthườngxuyêngâyratínhvôsinhcủanhữngcáthểlaiđầutiên.Banđầutôicảmthấykhómàchấpnhậnđượcquanđiểmnày;docáccáthểlaithếhệsau,khiđãđượcsinhra,thườnglàkhỏemạnhvàsốnglâu,nhưchúngtađãthấytrongtrườnghợpcủaconlathôngthường.Songnhữngcáthểlaithếhệsaulạisốngtrongnhũngmôitrườngkhácnhautrướcvàsaukhisinh:khiđượcsinhravàsốngtrongmộtnướcmàhaibốmẹchúngcóthểtồntại,chúngthườngđượcđặttrongđiềukiệnsốngthíchhợp.Nhưngmộtcáthểlaichỉthừahưởngmộtnửatínhcáchvàthểtrạngcủaconmẹ,vànhưvậytrướckhisinhra,chotớikhinóđượcnuôidưỡngtrongvỏbọccủamẹhaytrongtrứnghoặchạtgiốngsinhrabởicáthềmẹ,nócóthểtiếpxúcvớicácđiềukiệnkhôngthuậnlợivàdođórấtcóthểbịchếtsớm;nhấtlàkhicáccáthểnonrấtnhạycảmvớiđiềukiệnsốngbấtlợi,nguyhiểm.

Nóiđếntínhvôsinhcủacáccáthểlaithếhệsau,trongđỏcácnhântốgiớitínhkhôngpháttriểnhoànhảo,trườnghọpnàysẽrấtkhácbiệt.Tôiđãtừngnhắcđếnmộtkhốilượnglớncácthựctếmàtôiđãthuthậpđượcchothấykhicácconvậtvàcâycốibịmangđikhỏiđiềukiệnsốngtựnhiênquenthuộccủachúng,cơquansinhsảncủachúngrấtdễbịảnhhưởngnghiêmtrọng.Trênthựctếđiềunàylàmộtcảntrởlớnđốivớicácloàiđộngvậtthuầnhóa.Giữatínhvôsinhlạiđượcthêmvàovàiđặcđiểmcủacáccáthểlaithếhệsau,córấtnhiềuđiểmtươngđồng.Trongcảhaitrườnghợp,tínhvôsinhkhônghềphụthuộcvàotìnhtrạngsứckhỏechung,vàthườngđikèmvớisựquákhổhoặcnhiềuchấtdinhdưỡng.Trongcảhaitrườnghợp,tìnhtrạngvôsinhxuấthiệnvớicácmứcđộkhácnhau;trongcảhaitrườnghọp,nhântốgiốngđựcdễbịảnhhưởngnhất;nhưngđôikhinhântốgiốngcáilạibịảnhhưởngnhiềuhơnnhântốgiốngđực.Trongcảhaitrườnghọp,xuhướngtiếntớiởmộtchừngmựcnhấtđịnhvớimốiquanhệhệthống,vìtoànbộcácnhómđộngthựcvậtkhôngcókhảnăngsinhsảndosốngtrongđiềukiệnmôitrườngtựnhiênkhôngquenthuộcnhưnhaucóxuhướngsinhranhữngcáthểlaithếhệsauvôsinh.Mặtkhác,mộtloàitrongnhómcóthểchốnglạisựthayđổimạnhmẽcủađiềukiệnsốngvớikhảnăngsinhsảnkhôngbịtổnthương;vàcóloàinàođótrongnhómkhákỳlạkhisinhranhữngcáthểlaicókhảnăngsinhsản.Khôngaicóthểnói,chotớikhithửlàm,liệubấtkỳconvậtnhấtđịnhnàosẽsinhsảntrongđiềukiệngiamhãmhaybấtcứloàicâynàođẻhạtgiốngtrongđiềukiệnnuôitrồng.Vàkhôngaicóthểnói,chođếnkhithửlàm,liệuhailoàicủamộtchicósảnsinhracáccáthểlaicókhảnăngsinhsảnkémhaytốt.Cuốicùngkhicácthựcthểhữucơsốngtrongđiềukiệnkhôngtựnhiênđốivớichúngquavàithếhệ,chúng

sẽcựckỳdễcóxuhướngbiếnđoi.Tôinghĩđiềunàylàdohệthốngsinhsảncủachúngbịảnhhưởngđặcbiệt,chodùởmứcđộthấphơnsovớikhisựvôsinhxảyra.Nhưvậychínhlàvớicáccáthểlaiđờisau,bởivìcáccáthểlaiđờisaunàytrongcácthếhệkếtiếpnhaulàrấtdễcóxuhướngbiếnđổinhưnhữngthínghiệmđãchỉra.

Dovậychúngtathấyrằngkhicácthựcthểhữucơbịđặttrongđiềukiếnsốngkhôngquenthuộc,vàkhicáccáthểlaiđượcsinhrabởisựlaighépphitựnhiêngiữahailoài,hệthốngsinhsản,độclậpvớitìnhtrạngsứckhỏechung,bịảnhhưởngbởitínhvôsinhtheocáchrấtgiốngnhau.Trongtrườnghọpnày,khiđiềukiệnsốngcóbiểấnđộng,chodùthườngởmứcđộnhỏtớimứcmàchúngtakhôngđểýđến;trongtrườnghọpkhác,cáccáthểlaithếhệsau,điềukiệnsốngbênngoàikhôngbiểấnđộng,nhưngtổchứcbịxáotrộnbởihaicấutrúcvàthểtrạngkhácnhaubịhòavàothànhmột.Dohiếmcókhảnăngxảyralàhaitổchứctrởthànhmột,màkhôngxuấthiệnnhữngxáotrộntrongquátrìnhpháttriển,hayảnhhưởnggiaiđoạn,haymốiquanhệqualạicủacácbộphậnkhácnhauvàcácphầnvớinhau,haytớiđiềukiệnsống.Khicáccáthểlaicóthểsinhsảnnộitại,chúngtruyềnlạichoconcháuthếhệnàyquathếhệkháccấutrúchợpnhấtđó,vànhưthếchắcchúngtasẽkhôngngạcnhiêngìkhibiếttínhvôsinhcủachúng,mặcdùbiếnđổiđôichút,hiếmkhisuygiảm.

Tuynhiênchúngtaphảithừanhậnchúngtakhôngthểhiểu,ngoàinhữnggiảthiếtmùmờ,vàithựctếliênquanđếntínhvôsinhcủacáccáthểlaithếhệsau;chẳnghạnnhưkhảnăngsinhsảnkhôngđồngđềugiữacáccáthểlaitạoratừnhữnglaighéptraođổi;haytínhvôsinhgiatăngcủacáccáthểlaimàđôikhirấtgiốngvớibốhoặcmẹthuầnchủng.Tôicũngkhôngcóýnóicácnhậnđịnhnêutrênlàbảnchấtsâuxacủavấnđề:tôikhôngđưarabấtcứmộtsựgiảithíchnàotạisaomộtcơthể,khiđặttrongđiềukiệnkhôngquenthuộc,lạibịvôsinh.Tấtcảnhữnggìmàtôimuốnnói,ởtronghaitrườnghọp,trongmộtsốkhíacạnhgầngũi,làsựvôsinhlàkếtquảthườngthấy-trongmộttrườnghọpdođiềukiệnsốngbịxáođộng,trongtrườnghợpkialàdotổchứccơthểbịbiếấnđộngkhihaitổchứccơthểtrởthànhmột.

Nódườngnhưlàmộtsựtưởngtượngquámức,nhưngtôinghingờrằngđiềutươngđươngcũngđúngvớimộttậphợpcácthựctếkhágầngũimặcdùrấtkhácnhau.Tôinghĩchínhlàmộtniềmtinlỗithờinhưngcựckỳphổbiếnxéttrênmộtsốlượngcácbằngchứngđángkể,rằngbiếnđổinhỏtrongđiềukiệnsốnglàcólợichotấtcảcáccơthểsống.Chúngtathấynhậnđịnhnàyđúngkhicácnhànôngvàngườilàmvườnthườngxuyêntraođổihạtgiống,mầmcây...,từmảnhđấthaykhíhậunàysangmảnhđấtkhíhậukhácvàngượctrở

lại.Saukhitìmhiểucácđộngvật,chúngtanhậnrõlợiíchlớnđếntừhầuhếttấtcảthayđổitrongthóiquencuộcsống.Mộtlầnnữa,cảvớicâycốivàconvật,cóvôsốbàngchửngrằngsựlaighépgiữacáccáthểrấtkhácnhautrongcùngmộtloài,tứclàgiữacácthànhviêncủacácgiốnghaytiểugiốngkhácnhau,sẽsinhranhữngcáthểkhỏemạnhvàsinhsảntốt.Tôithựcsựtin,dựatrêncácthựctếđãđượcnêuratrongchươngbốn,rằngsốlượnglaighépnhấtđịnhlàkhôngthểthiếu,thậmchíđốivớinhữngcáthểlưỡngtính;vàrằngviệclaighépcáccáthểhọhànggầngũitrongsuốtvàithếhệliêntụcgiữamốiquanhệgầnnhất,đặtbiệtkhicáccáthếnàybịgiữtrongcùngđiềukiệnsống,luônluônchoracáccáthểyếuớtvàvôsinh.

Dovậynócóvẻlà,mộtmặt,nhữngbiếnđổinhỏtrongđiềukiệnsổngcólợichotấtcảcácthựcthểsống,vàmặtkhácnhữngsựlaighépnhẹ,tứclàlaighépgiữacáthểđựcvàcáthểcáicủacùngmộtloàimàđãbiếnđổivàtrởnênđôichútkhácbiệt,sinhranhữngconcháumạnhkhỏesinhsảntốt.Nhưngchủngtađãthấyrằngnhữngthayđổilớnhơnhoặcthayđổicủabảnchấtđặcbiệt,thườngkhiếnchocácthựcthểhữucơbịvôsinhởmứcđộnhấtđịnh;vànhữnglaighéplớn,tứclàgiữacáccáthểđựcvàcáthểcáicủaloàiđãtrởnênkhácbiệtlớn,thườngđẻranhữngcáthểlaibịvôsinhởmứcđộnhấtđịnh.Tôikhôngthểthuyếtphụcbảnthânlàsựsongsongnàylàngẫunhiênhoặcmộtảoảnh.Cảhaitậphợpthựctếcóvẻnhưliênkếtvớinhaubởimộtmốiquanhệchungnhưngchưađượcbiếttới,màcơbảnliênquanđếnnguyênlýsống.

Khảnăngsinhsảncủacácbiếnthểkhilai,vàcủacácconcháulaicủachúng-Ngườitacóthểkhẳngđịnh,nhưmộtlậpluậnchặtchẽnhất,rằngchắcchắnphảicómộtsựkhácbiệtcơbảngiữabiếnthểvàloài,vàrằngchắcchắnphảicólồitrongnhữngnhậnđịnhnêutrên,giốngnhưlàcácbiếnthể,tuychúngkhácbiệtnhaunhiềutronghìnhdángbênngoài,laighépvớinhaudễdàngvàđẻracáccáthểsinhsảnhoànhảo.Tôihoàntoàncôngnhậnrằngđiềunàylúcnàocũngđúng.Nhưngkhichúngtaxemxétcácbiếnthểsinhratrongtựnhiên,chúngtangaylậptứcphảiđốimặtvớinhữngkhókhăncóhyvọnggiảiquyếtđược;bởivìnếuhaibiếnthểgiảđịnhđượctìmthấytrongbấtcứmứcđộvôsinhnàocùngnhau;chúngngaylậptứcđượccácnhàtựnhiênhọcxếpvàodạngloài.Chẳnghạnnhưcâyhổngườixanhvàđỏ,câyhoaanhthảovàcâyhoaanhthảovàng,nhữngcâymàđượcnhiềunhàthựcvậthọcgiỏinhấtcủachúngtacoilàbiếnthể,thìtheoôngGartnerlạikhônghoàntoànsinhsảntốtkhiđemlai,vàdovậyôngta,khônghềnghingờgìcả,xếpchúngvàoloài.Nếuchúngtalậpluậntheomộtvòngtròn,khảnăngsinhsảncủatấtcảcácbiếnthếsinhratrongđiềukiệntựnhiênsẽchắcchắnphảicóđược.

Nếuxétđếncácbiếnthểđượcsinhrahaycholàsinhratrongđiềukiệnthuầnhóa,chúngtavẫncónghingờ.ChẳnghạnnhưcóngườinóigiốngchóSpitzĐứcgiaohợpdễdàngvớicáohơncácgiốngchókhác,hayvàigiốngchóbảnđịaởvùngNamMỹkhôngsẵnsànggiaohợpvớicácgiốngchóchâuâu.Lờigiảithíchmàmọingườisẽđưaravàcólẽlàchuẩnxácchínhlànhữngconchónàycónguồngốctừvàiloàinguyênthủykhácnhau.Tuynhiênkhảnăngsinhsảntốtcủaquánhiềubiếnthểthuầnhóa,khácnhaulớntronghìnhdángbênngoài,chẳnghạnnhưcủachimbồcâuhaycảibắp,làmộtthựctếđángquantâm;nhấtlàkhinóphảnánhcórấtnhiềuloài,mặcdùrấtgiốngnhaubênngoài,lạicuốicùngbịvôsinhkhiđemlaigiống.Tuythế,vàixemxétchorằngkhảnăngsinhsảncủacácbiếnthểthuầnhóalàítđặcbiệthơnlànhưbanđầungườitatưởng.Ngườitacóthểchứngminhchỉnhữngsựkhácnhaubênngoàigiữahailoàikhôngquyếtđịnhmứcđộvôsinhkhiđemlai.Vàchúngtacóthểápdụngquyluậttươngtựchocácbiếnthểthuầnhóa.Mộtsốnhàtựnhiênhọcnổitiếngtinrằngquátrìnhthuầnhóalâudàisẽcóxuhướngxóabỏsựvôsinhtrongcácthếhệliêntiếpcủacáthểlai,màbanđầuchỉhơibịvôsinh;vànếulànhưvậy,chúngtachắcchắnkhôngthểtrôngđợitìmthấyđượcsựvôsinhxuấthiệnvàbiếnmấttrongđiềukiệnsốnggiốngnhau.Cuốicùng,vàđiềunàyđốivớitôichođếngiờlàxemxétquantrọngnhất,nhữnggiốngđộngthựcvậtmớisinhratrongđiềukiệnthuầnhóabởisựlựachọncóphươngphápvàvôthứccủaconngười,phụcvụmụcđíchvàýthíchcủaanhta,anhtakhôngmongmuốncũngkhôngthểlựachọn,nhữngbiếnđổinhỏtronghệthốngsinhsản,haynhữngkhácbiệtkháctrongthếtrạngliênquanđếnhệthốngsinhsản.Anhtachocácbiếnthểcủamìnhăncùngloạithứcăn;đốixửvớichúnggầnnhưnhau,vàkhôngmongmuốnthayđổithóiquencuộcsốngcủachúng.Tựnhiêntácđộngđồngbộvàchậmchạptrongsuốtnhữngquãngthờigiandàilêntoànbộcơthểcấutrúc,trongbấtcứphươngcáchcóthểtốtchosinhvậtvànhưvậttựnhiênhoặclàtrựctiếp,màcólẽlàgiántiếpnhiềuhơn,thayđổihệthốngsinhsảncủamộtvàiconcháucủabấtcứloàinào.Thấyđượcsựkhácbiệttrongquátrìnhlựachọn,thựchiệnbởiconngườivàtựnhiên,chúngtachắcsẽkhôngngạcnhiênkhibiếtcóvàisựkhácbiệttrongkếtquả.

Tôiđãnóinhưthếcácbiếnthểcủacùngloàilúcnàocũngsinhsảntốtkhiđemlai.Nhưngtôicảmthấykhôngthểchốnglạiđượcbằngchứngcủasựtồntạimộtmứcđộnhấtđịnhtínhvôsinhtrongmộtsốítcáctrườnghợpsau,màtôisẽtrìnhbàyngắngọn.Bằngchứngcósứcmạnhmàdựavàođótôitinvàotínhvôsinhcủanhiềuloài.Bằngchứngnàycũngcóđượctừnhữngngườiquansátchốnglạiquanđiểmcủatôi,nhữngngườicoitrọngtấtcảcáctrườnghợpkháckhảnăngsinhsảnvàsựvôsinh.NhàsinhvậthọcGartnerđãđểchomộtloạingôlùncóhạtmàuvàngvàmộtloạicóhạtmàuđỏphát

triểncùngnhautrongvườncủaôngtrongvàinăm,vàmặcdùnhữngcâyngônàykhôngcùnggiới,chúngkhônghềthụphấnchonhau.Sauđó,ôngthụphấnchomườibacâyhoamộtloạingôtừphấncủaloạicònlại,nhưngchỉcómộtcâychomầm,vàmầmnàychỉchoranămhạtngô.Sựépbuộcgiaophấntrongtrườnghợpnàykhônghềgâytổnhạichocâybởiđâylànhữngcâyngôkhácgiới.Tôichorằngkhôngainghingờđâylàhaicâyngôkhácloài,vàđiềuquantrọngđángnóiởđâylànhữngcâyconđượcnuôidưỡngsauquátrìnhtựthụphấnhoàntoàncókhảnăngsinhsản,dovậyGartnerkhônghềnghingờrằngđâylàhailoàingôkhácnhau.

GirodeBuzareingueslaibaloạibíkhácnhau,vàôngkếtluậnrằngsựthụphấnlẫnnhaucàngkhónếusựkhácbiệtgiữacácloạicànglớn...nhưngcácdạngthứcmàđượcdùnglàmthìnghiệmthìtheoôngSagaret,ngườikiểmtratínhvôsinhđểđưarasựphânloạicủamình,nênxếpchúngvàodạngbiếnthể.

Trườnghợpsaucònđángchúýhơn;vàdườngnhưmớixemquathìkhôngthểtinđược.NhưngđólàkếtquảcủasốlầnthínghiệmkhổnglồtrongnhiềunămquatrênchínloàiVerbascumbởimộtnhàquansátđầykinhnghiệmnhưngrấtphảnđốiquanniệmcủatôi,nhưôngGartner.ĐólàcácbiếnthểvàngvàtrắngthuộccùngloàiVerbascumkhilainộibộđẻraíthạtgiốnghơnsovớimộttronghaibiếnthểmàukhisinhsảndựavàophấncủachínhhoacùngmàucủanó.Hơnnữaôngtakhẳngđịnhrằngkhicácbiếnthểvàngvàtrắngcủacùngmộtloàilaighépvớibiếnthểvàngvàtrắngcủamộtloàiriêngbiệtkhác,thìnhiềuhạtgiốngđượcsinhrahơngiữasựlaighépcủacáchoacùngmàusovớinhữnghoakhácmàu.NhưngnhữngbiếnthểcủaVerbascumkhôngchothấybấtcứsựkhácbiệtnàongoàimàuhoara;vàđôikhimộtbiếnthểcóthểmọcratừhạtgiốngcủabiếnthểkhác.

Dựavàosựquansátcủatôiđốivớicâyhoathụcquỳ,tôicónghingờchúngthểhiệnnhữngthựctếtuôngtự.

ÔngKolrueter,ngườisựchínhxáctrongcôngviệcđượcmọinhàquansátđềucôngnhận,đãchứngminhđượcmộtđiềuđánglưutâm,làmộtbiếnthểcủacâythuốclámanđẻhơn,khiđemlaivớimộtloàihoangdãkhácbiệt,sovớicácbiếnthểkhác.Ônglàmthínghiệmtrênnămdạngthứcmàthườngđượccôngnhậnlàcácbiếnthể,vàđãđượcôngtakiểmtrachặtchẽnhất,tứclàbằngsựlaighéptraođổi,vàôngtanhậnthấycáthểlaisinhrahoàntoànsinhsảntốt.Nhưngmộttrongnămbiếnthể,khiđượcsừdụnglàbốvàmẹ,vàđemlaivớiNicotianaglutinosa,luônsinhracáccáthểlaivớimứcđộvôsinhkhôngcaonhưnhữngcáthểlaitừbốnbiếnthểkháckhichúngđemlai

vớiN.glutinosa.Dovậyhệthốngsinhsảncủabiếnthểnàychắcchanphảithayđổitheocáchvàởmứcđộnàođó.

Dựavàocácthựctếnàyvàsựkhókhănlớntrongviệccôngnhậntínhvôsinhcủacáchbiếnthểtrongtựnhiên,đốivớimộtbiếnthểđượcthừanhậnnếusựvôsinhtrongbấtcứmựcđộnàocũngđượcxếpvàodạngloài;doconngườichỉlựachọncácđặcđiểmbênngoàikhitạoracácbiếnthểthuầnhóakhácbiệtnhất;vàdokhôngmongmuốnhoặckhôngcókhảnăngtạoranhữngkhácbiệtchứcnăngvàtínhkỳquặctronghệthốngsinhsản;dựavàocácthựctếvàsựquansáttrêncủatôi,tôikhôngnghĩrằngkhảnăngsinhsảnphổbiếncủacácbiếnthểcóthểđượcchứngminhlàlúcnàocũngxảyra,hayhìnhthànhsựkhácbiệtcơbảngiữacácbiếnthểvàloài.Đốivớitôi,khảnăngsinhsảnrộngrãicủacácbiếnthểlàkhôngđủđểbácbỏquanđiểmmàtôiủnghộkhinóiđếntínhvôsinhphổbiếnnhưngkhôngphảilúcnàocũngthếcủacáccáthểlaithếhệđầutiênvàcủaconcháuchúng.Đólànókhôngphảilàdochúatạora,màlàphụthuộcvàocácbiếnđổilâungàythuđược,nhấtlàtronghệthốngsinhsảncủacácdạngthứcđượcđemđilai.

Cáccáthểlailoàivàbiếnthểsosánh,khôngphụthuộcvàokhảnăngsinhsảncủachúng-Khôngliênquanđếncâuhỏivềkhảnăngsinhsản,concháucủaloàikhiđượclaivàcủacáthểkhiđượclaicóthểsosánhvớinhautrongvàikhíacạnhkhác.ÔngGartner,ngườirấtmongmuốntìmrađượcsựphânbiệtrạchròigiữaloàivàbiếnthể,chỉcóthểtìmthấyrấtít,nhưtôicảmnhận,nhữngkhácbiệtkhôngquantrọngmấygiữanhữngcáthểgọilàconcháulaicủacácloài,vàcáthểgọilàconcháulaicủabiếnthể.Vàtrongkhiđóchúngkhágiốngnhauvềnhiềumặt.

Ởđâytôichỉthảoluậnchủđềnàyhếtsứcngắngọn.Điểmkhácbiệtquantrọngnhấtlà,trongthếhệlaibiếnthểđầutiênthayđổinhiềuhơnsovớicáthểlailoài;nhưngôngGartnerthừanhậnrằngnhữngcáthểlailoàiđãđượcthuầnhóatừlâuthườnghaybiếnđổitrongthếhệđầutiên;vàbảnthântôiđãtừnggặpnhữngvídụđángngạcnhiênvềthựctếnày.ÔngGartnercònthừanhậnlànhữngcáthểlaigiữacácloàihọhànggầngũibiếnđổinhiềuhơnsovớicáccáthểlaigiữacácloàiriêngbiệt;vàđiềunàychothấylàsựkhácbiệttrongmứcđộtínhbiếnđổichuyểnhóadầndần.Khicáccáthểlaigiữacácbiếnthếvàcáccáthểsinhsảntốthơnlaigiữacácloàiđượcnhânrộngquavàithếhệ,mộtkhốilượngcựclớncủatínhbiếnđốitrongconcháucủachúnglàphổbiến;nhưngchúngtacóthểthấyvẫntồntạimộtvàitrườnghợpcủacảcáthểlailoàivàcáthểlaibiếnthểtừlâuvẫngiữlạiđượctínhđồngđềucủađặcđiểm.Tuynhiêncólẽtínhbiếnđổiquavàithếhệliêntiếpcủacáccáthểlaibiếnthểlàlớnhơnsovớicáthểlailoài.

Tínhbiếnđổilớnhơncủacáccáthểlaibiếnthểsovớicáccáthểlailoàiđốivớitôilàkhôngcógìđángngạcnhiêncả.Bởivìchamẹcủacáccáthểlaibiếnthểlàbiếnthể,vàđasốcácbiếnthểthuầnchủng(rấtítthínghiệmđượctiếnhànhtrêncácbiếnthểtựnhiên),vàđiềunàytronghầuhếtcáctrườnghợphàmýgầnđâycótínhbiếnđổi;dođóchúngtacóthểtrôngđợitínhbiếnđổinhưthếsẽtiếptụcvàsẽđượcthêmnhiềuvàocáitrộilêntừhoạtđộnglaighép.Mứcđộbiếnđổiíttrongcáccáthểlailoàitừlầnlaighépđầutiênhaytrongthếhệđầutiên,đốilậpvớitínhbiếnđốicựcđộcủachúngtrongcácthếhệkếtiếp,làmộtđiềugâytòmòvàđángđếquantâm.Bởivìnóchứađựngvàcungcấpbằngchứngủnghộquanđiểmmàtôiđãcholànguyênnhâncủatínhbiếnđổithôngthường;đólàdohệthốngsinhsảnvôcùngnhạycảmvớisựthayđổiđiềukiệnsống,dođóhaytrởnênvôdụnghoặcítnhấtlàkhôngthựchiệntốtchứcnăngsinhsảnracongiốngvớidạngbốmẹ.Bâygiờcáccáthểlailoàicủathếhệđầutiênlàconcháucủacácloài(loạitrừnhữngdạngđãđượcthuầnhóatừlâu)màcơquansinhsảncủachúngvẫnchưahềbịảnhhưởnggì,vàchúngkhôngbiếnđổi;nhưngbảnthâncáccáthểlailoàilạicóhệthốngsinhsảnbịảnhhưởngnặngnềvàconcháucủachúngbiếnđổirấtmạnhmẽ.

Nhưngquaytrởlạisựsosánhgiữacáccáthểlailoàivàcáthểlaibiếnthể:ôngGartnertuyênbốrằngcáccáthểlaibiếnthểdễcóxuhướngquaytrởlạicácđặcđiếmdạngbốmẹhơnlàcáccáthểlailoài;nhưngđiềunày,nếuđúng,thìchắcchắnchỉlàmộtsựkhácbiệttrongmứcđộ.ÔngGartnercònđixahơnkhilailoài,mặcdùhếtsứcgầngũi,laivớimộtloàithứba,cáccáthểlaisinhrasẽrấtkhácbiệtsovớinhau;tráilại,nếuhaibiếnthểhoàntoànkhácbiệtcủamộtloàiđượclaivớimộtloàikhác,cáthếlaisinhrakhôngkhácbiệtnhiềulắm.Nhưngtheotôiđượcbiết,kếtluậnnàychỉdựatrênmộtthínghiệmduynhấtdoôngKolreutertiếnhành.

ChỉmộtmìnhnhữngđiềunàylànhữngđiểmkhácbiệtkhôngquantrọngmàôngGartnercóthểchỉra,giữacáccâylailoàivàcâylaibiếnthể.Trongkhiđó,sựgiốngnhautrongcáccáthểlaibiếnthểvàtrongcáccáthểlailoàivớichamẹtươngứngcủachúng,nhấtlàtrongcáccáthểlailoàisinhratừcácloàicóquanhệgầngũivớinhau,theoôngGartner,tuântheonhữngquyluậttươngtự.Khihailoàilaighépvớinhau,mộtloàiđôikhicósứcmạnhđặcbiệtấnđịnhcácđặcđiểmcủachúngchocáccáthểlaisinhra;vàtôitinđiềutươngtựcũngxảyravớicácbiếnthểcủacây.Vớiđộngvậtchắcchắnlàmộtbiếnthểthườngcósứcmanhđặcbiệthơnsovớibiếnthểkhác.

Cáccâyrađờitừnhữnglaighéptraođổi,thôngthườngrấtgiốngnhau;vàtươngtựnhưvậyvớicáccáthểlaibiếnthếtừmộtlaighéptraođổi.Cảcá

thểlailoàivàlaibiếnthểđềucóthểbịgiảmxuốngdạngthứcbốmẹ,thôngquacáclầnlailặplạitrongcácthếhệkếtiếpnhauvớidạngbốmẹthuầnchủng.

Vàinhậnđịnhnàychắcchắncóthểápdụngđượcchođộngvật;nhưngchủđềnàyvôcùngphứctạp,mộtphầnlàdosựtồntạicủacácđặcđiểmgiớitínhthứcấp,nhưngquantrọnghơnlàdosứcmạnhđặcbiệttrongviệcditruyềnlạicácđặcđiếmxuấthiệnởtrongmộtgiớitínhnhiềuhơnlàởgiớitínhkia,khimộtloàilaivớimộtloàikhác,vàkhimộtloàilaivớimộtbiếnthểkhác.Changhạn,tôinghĩnhữnghọcgiảđóđúng,nhưngngườitakhẳngđịnhloàilừacósứcmạnhđặcbiệthơnloàingựakhiếnchocảconlasinhratừngựacáivàlừađựcvàconlasinhratừngựađựcvàlừacái,giốngconlừahơnlàngựa;nhưngrằngsứcmạnhđómạnhhơntrongconlừađựcsovớiconlừacái,khiếnchoconlasinhratừngựacáivàlừađực,thìgiốngconlừahơnsovớiconlađượcsinhratừngựađựcvàlừacái.

Cáchọcgiảkhácnhấnmạnhnhiềuvàotrựctếthừanhậnlàchỉcácđộngvậtlaicáthểđượcsinhrarấtgiốngvớimộttronghaibốmẹchúng;nhưngngườitađôikhilạitìmthấyđiềunàycũngxảyravớicáccáthểlailoài;nhưngtôitiếpxúcítvớicáccáthểlailoàihơnnhiềusovớicáccáthểlaibiếnthế.Xemxétcáctrườnghợpmàtôithuthậpđượctừcácđộngvậtlaichéorấtgiốngvớichamẹ,nhữngsựgiốngnhaunàydườngnhưchủyếuchỉnằmởcácđặcđiểmhầunhưdịthườngtrongbảnchấtcủachúngvàđãđộtnhiênbiếnmất-chẳnghạnnhưchứngbạchtạng,chứngnhiễmsắctố,thiếuđuôihaysừng,haycóthêmnhữngngóntayhoặcngónchân,vàkhôngliênquanđếncácđặcđiểmmàdầndầncóđượcthôngquasựlựachọn.Kếtquảlàsựtrởlạiđộtnhiêncácđặcđiểmbìnhthườngcủachamẹthườnghayxuấthiệnởnhữngcáthểlaibiếnthểmàbắtnguồntừcácbiếnthểđộtnhiênsinhravàbándịthườngtrongcácđặcđiểm,sovớicáccáthểlailoàicónguồngốctừnhữngloàihìnhthànhmộtcáchtựnhiênvàchậmchạp.Xéttrêntổngthể,tôihoàntoànđồngývớitiếnsỹProsperLucas,ngườisaukhiđãsẳpxếpmộtkhốilượngkhổnglồcácbằngchứngvềđộngvậtlạivớinhau,đãrútrakếtluậnnhữngquyluậtcủasựgiốngnhaugiữađứaconvớichamẹlànhưnhau,chodùbốmẹcókhácnhauíthaynhiều,tứclàtrongsựgiaohợpgiữacáccáthểcùngbiếnthểhaygiữacáccáthểkhácbiếnthể,hoặclàgiữacácloàiriêngrẽ.

Tạmkhôngbànđếnnhữngcâuhỏivềtínhvôsinhvàkhảnăngsinhsản,trongtấtcảcáckhíacạnhkhácthìchúngtahìnhnhưcósựtươngđồngchunggiữaconcháucủacácloàilaighép,vàcủacácbiếnthểlaighép.Nếuchúngtanghĩnhữngloàiđượcđặcbiệttạora,vàcácbiếnthểtạoradocác

quyluậtthứcấp,sựtươngđồngnàysẽthựcsựlàngạcnhiên,khóhiểu.Nhưngnólạihoàntoànphùhọpnếutađứngtrênquanđiểmlàkhôngcósựkhácbiệtcơbảngiữaloàivàbiếnthể.

Tổngkếtchương-Nhữnglaighépđầutiêngiữanhữngdạngđủđiềukiệnđểxếpvàoloài,vàcáccáthểlaisinhrabởichúng,rấtthườnghay,nhưngkhôngphảilúcnàocũngvậy,bịvôsinh.Tínhvôsinhởtấtcảcácmứcđộ,vàthườngnhỏbétớimứcmàhainhàthínghiệmhọctàinăngvàcẩnthậnnhấttừtrướctớigiờ,đãđitớinhữngkếtluậnđốingượctrongviệcxếploạicácdạngthứcthôngquacácthừnghiệmnày.Tínhvôsinhvềbảnchấtlàbiếnđổitrongcáccáthểcủacùngmộtloài,vànódễdàngbịảnhhưởngbởiđiềukiệnsốngthuậnlợihoặckhông.Mứcđộvôsinhkhônghoàntoàntuântheomốiquanhệhệthống,màbịđiềuchỉnhbởimộtvàiquyluậtphứctạpkhóhiểu.Thôngthườngthìcósựkhácbiệt,đôikhilàkhácbiệtlớntrongcáclaighéptraođổigiữahailoàicốđịnh.Nókhôngphảilúcnàocùngcómứcđộngangbằngtrongmộtcáthểlaithếhệđầuvàtrongcáccáthểlaithếhệsau.

Theocáchtươngtựnhưchiếtghépcây,khảnăngmộtloàihaybiếnthểgiaokếtvớiloàihaybiếnthểkhácnóichunglàphụthuộcvàonhữngđiểmkhácbiệtchưađượcbiếttớitronghệthốngsinhdưỡngcủachúng,nhưtrongsựlaighép,hồtrợíthaynhiềuđểmộtloàigiaophốivớimộtloàikhác,làdonhữngkhácnhauchưabiếttớitronghệthốngsinhsảncủachúng.ChúngtakhôngcòncólýdoginữađểtinrằngcácloàiđượcChúabantặngchomứcđộvôsinhkhácnhauđểtránhtìnhtrạngchúnghòalẫnvớinhautrongtựnhiên,hơnlànghĩthựcvậtcũngđượcChúatạoravớicácmứcđộkhókhăntươngđưomgtrongviệcchiếtghépvớinhauđểtránh,chúngtrởthànhghépáptrongcáckhurừngcủachúngta.

Sựvôsinhcủacáccáthểlaiđầutiêngiữahailoàithuầnchủng,màhệthốngsinhsảncủachúnghoàntoàntốt,cóvẻnhưphụthuộcvàomộtvàiđiềukiệnhoàncảnhnhấtđịnh;ởmộtsốtrườnghợpthìchủyếulàdophôithaichếtsớm.Sựvôsinhcủacáccáthểlaithếhệsau,cóhệthốngsinhsảnkhônghoànthiện,cảcấutrúcvàhệthốngnàycủachúngbịxáođộngdohaicấutrúctrởthànhmộtcủahailoàikhác,cóvẻnhưquanhệmậtthiếtvớisựvôsinhmàrấtthườnghayảnhhưởngtớinhữngloàithuầnchủng,khiđiềukiệnsốngtựnhiêncủachúngbịxáođộng.Quanđiểmnàyđượcủnghộbởisựsongsongcủaloạikhác;đólàsựlaighépcủacácdạngthứcchỉkhácnhauítlàcólợichosứckhỏevàkhảnăngsinhsảncủaconcháucủachúng;vàrằngnhữngthayđổinhỏtrongcuộcsốngrõràngcólợichosứckhỏevàkhảnăngsinhsảncủatấtcảcáccơthểsốnghữucơ.Khôngcógìphảingạcnhiênlà

mứcđộkhókhănđểgiaohợphailoài,vàmứcđộvôsinhcủacácconcháulaithếhệbalàthườngtươngứng,chodùlàdonhữngnguyênnhânkhácnhau;docảhaiđềuphụthuộcvàokhốilượngkhácbiệtcủamộtdạngnhấtđịnhgiữacácloàimàđượcđemlaicấy.Vàchúngtacũngkhôngphảilấylàmngạcnhiênsựhỗtrợthựchiệnlaighépthếhệđầutiên,khảnăngsinhsảncủathếhệlaithứhaiđượcsinhra,khảnăngcóthểchiếtghépvớinhau-mặcdùkhảnăngchiếtghépnàylàphụthuộcnhiềuvàohoàncảnhđiềukiệnkhácbiệt-tấtcảsẽchạy,ởmộtmứcđộnhấtđịnh,songsongvớimốiquanhệhệthốngcủacácdạngthứcđemđithínghiệm;vìmốiquanhệhệthốngcổhìnhthànhtấtcảthểloạinhữngđặcđiểmgiốngnhaugiữatấtcảcácloài.

Nhữngcáthểlaiđờiđầugiữacácdạngmàmọingườiđềucholàbiếnthể,hayđủđiềukiệnđểxếpvàodạngbiếnthể,vàconcháulaicủachúng,thườngrấthay,nhưngkhôngphảilúcnàocũngthế,sinhsảntốt.Khảnăngsinhsảngầnnhưlàphổbiếnvảhoànhảonàykhônglàmchúngtangạcnhiênkhinhớlạirằngchúngtahaycóxuhướnglậpluậnvòngquanhliênquanđếncácbiếnthểtrongtựnhiên;vàkhichúngtanhớrằngsốlượngcácbiếnthểthuầnchủngnhiềuhơnbởisựlựachọnchỉcácđặcđiểmbềngoài,vàkhôngbởicácđặcđiểmkhácbiệttronghệthốngsinhsản.Trongtấtcảcácmặtkhác,loàitrừkhảnăngsinhsản,hầunhưcósựgiốngnhaulớngiữacáthểlailoàivàcáthểlaibiếnthể.Vàcuốicùngnhữngbằngchứngđượcđưaraởtrongchưomgnàyđốivớitôicóvẻnhưkhôngđingượclạivới,thậmchílàcònủnghộ,quanđiểmkhôngcósựkhácbiệtcơbảnnàogiữaloàivàbiếnthể.

CHƯƠNGIXTRONGĐIỀUKIỆNKHÔNGHOÀNTHIỆNCỦACÁCBẰNGCHỨNGĐỊALÝSựthiếuvắngcủacácbiếnthểtrunggianngàynay-Bảnchấtcủasựtuyệtchủngcủacácbiếnthểtrunggian;vềsốlượngcủachúng-Sựbàomòncủathờigian,điềunàycóthểsuyratừtỷlệlắngđọngvàxóimòncủađất-Sựnghèonàntrongbộsưutậpcổsinhvậthọc-Sựgiánđoạntrongcácdạngđịalý-Sựthiếuvắngcủacácbiếnthểtrunggiantrongmọidạng-Sựxuấthiệnđộtngộtcủacácnhómloài-Sựxuấthiệnđộtđộtcủachúngtrongcácđịatầngthấpnhấtcóhóathạch.

TrongchươngVI,tôiđãliệtkêcácýkiếnbấtđồngchínhphảnbáclạilýthuyếtcủatôivềnhữngvấnđềđượcbànđếntrongcuốnsáchnày.Hầuhếtcácýkiếnnàyđangđượcđưarathảoluận.Thứnhất,đólàsựkhácbiệtgiữacácdạngcụthể,chúngkhôngthểtrộnlẫnvớinhaudùbằngvôsốcácmốiliênkếtchuyểnhóa.Đâyrõrànglàmộtkhókhăn.Tôiđặtlýdogiảithíchtạisaonhữngmốiliênkếtnhưvậykhôngthườngxuấthiệntrongthờiđạingàynay,cácđiềukiệnsốngrấtthuậnlợichochúngvớinhữngdiệntíchmênhmôngtrongđóđiềukiệnvậtchấtđãđượcnângcấp.Tôimuốnlàmrõmộtđiềurằngcuộcsốngcủatừngloàiphụthuộcnhiềuvàosựtồntạicủacácthểhữucơkhác,hơnlàvàokhíhậu;dođóđiềukiệntiênquyếtđốivớicuộcsốngcủamỗiloàiđólạikhôngthểnângcấpđượcmộtcáchvôtìnhnhưđộnónghayđộẩm.Tôicũngmuốnchỉrarằngcácbiếnthếtrunggian,dotồntạivớisốlượngíthơnsovớicácdạngmànóliênkết,nóichungsẽbịđánhbạivàbịđàothảitrongquátrìnhbiếnđổivàtiếnhóahơnnữa.Tuynhiên,nguyênnhânchínhkhiếnvôsốcácmốiliênkếttrunggiankhôngcònngàynayxuấthiệntrongtựnhiênlạiphụthuộcnhiềuvàoquátrìnhchọnlọctựnhiên,trongđócácbiếnthểmớiliêntiếpthaythếvàđàothảicácdạngbốmẹcủachúng.Nhưngnếuchỉxétvềtỷlệ,quátrìnhđàothảinàydiễnratrênmộtquymôrấtlớn,cóthểsuyđoánrằngsốlượngcácbiếnthểtrunggianphảiđãtừngtồntạitrêntráiđấtnàythậtsựlàrấtlớn.Nhưngtạisaotấtcảcácdạngđịalý,địachấtlạikhôngcódấuhiệucủacácliênkếttrunggiannày?Chắcchắnlàmôđịachấthọckhôngthểkhámphárabấtkỳchuỗihữucơtiếnhóanàonhưvậy;vàđâycóthểlàtrởngạilớnnhấtđốivớilýthuyếtcủatôi.Tôitinrằnglờigiảithíchđượcẩnchứatrongsựkhônghoànthiệncủacácbằngchứngđịalý.

Điềuđầutiênphảighinhớđólàtronglýthuyếtcủatôi,nhữngdạngtrunggiannàođãtừngtồntại.Tôinhậnthấyrằng,khinghiêncứuhailoàibấtkỳ,sẽrấtkhótránhkhôngtựvẽrachobảnthânmìnhmộtdạngcóthểliênkếttrựctiếphailoàiđóvớinhau.Nhưngsuynghĩđólàhoàntoànsailầm;chúngtanênluôntìmkiếmnhữngdạngtrunggiangiữacácloàivàchotấtcảcácloàinhưngkhôngbiếttổtiêncủachúngnhưthếnào;vàdạngtổtiênnóichungsẽcómộtsốkhácbiệtsovớicácthếhệconcháuvềsau.Dướiđâylàmộtvídụđơngiản:Chimbồcâuđuôiquạtvàbồcâutodiềuđềulàconcháucủaloàibồcâunúi;nếuchúngtacótấtcảcácbiếnthểtrunggianđãtừngtồntại,chúngtasẽcómộtxâuchuỗicựckỳgầngiữahaigiốngtrênvàloàibồcâunúi;nhưngchúngtasẽkhôngcómộtbiếnthểliênkếttrựctiếpgiữachimbồcâuđuôiquạtvàbồcâudiềuto;vídụ,khôngcóbấtcứđiềugìliênkếttừviệccáiđuôipháttriểnrộngravớiviệcnhiềuthứcănlàmtodiều,nhữngđặcđiểmnổibậtcủahaigiốngtrên.Hơnnữa,haigiốngtrênđãtrởnênquákhácbiệt,đếnnỗinếuchúngtakhôngcócácchứngcứlịchsửhaygiántiếpvềnguồngốccủachúng,chúngtasẽkhôngthểquảquyếtkhisosánhcấutrúccơthểchúngvớiloàibồcâunúi,rằngliệuchúngcóphảicónguồngốctừloàinàyhaytừcácloàicùngpháikhácnhưc.oenas.

Đốivớicácloàitựnhiên,nếuchúngtaquansátcácloàirấtkhácnhau,vídụnhưngựavàheovòi,chúngtakhôngcóbấtcứlýdonàođểcóthểgiảđịnhrằngcómộtmốiliênhệtrựctiếpgiữachúng,màchỉlàmốiliênhệgiữatừngloàivàmộtloàitổtiênchungkhôngđượcbiếtđếncủachúng.Loàitổtiênchungnày,trongcấutạocơthểcủamìnhnóichungđặcđiểmtươngđồngvớicảloàiheovòivàloàingựa,nhưnglạicónhữngđặcđiểmcụthểkhácbiệtcảhailoàitrên,thậmchícònnhiềuhơnnhữngkhácnhaugiữahailoài.Dođó,trongtấtcảcáctrườnghợpnhưvậy,chúngtakhôngthểnhậnradạngbốmẹcủabấtcứhaihaynhiềuloàinào,ngaycảkhichúngtasosánhtừngchitiếtcấutạocơthểcủadạngbốmẹvớicácconcháuđãtiếnhóacủachúng,trừkhicùnglúcđó,chúngtacómộtchuỗihoànhảovềcácquanhệliênkết.

Theolýthuyếtcủatôi,cókhảnăng,mộttrongsốhaidạngsinhvậtcóthểlàconcháucuảdạngkia;vídụloàingựabắtnguồntừloàiheovòi;vàtrongtrườnghợpnàysẽtồntạimốiliênhệtrựctiếpgiữachúng.Nhưngnhữngtrườnghợpnhưvậychothấymộtdạngđãtồntạitrongmộtthờigiandàimàkhôngbiếnđổigì,trongkhidạngconcháucủanóđãcónhữngbiếnđổirátlớn;vàyếutốcạnhtranhgiữacácsinhvật,giữaloàichamẹvàloàiconcáisẽlàmchođiềunàytrởnênhiếmhơn;trongtấtcảcáctrườnghợp,nhữngdạngsinhvậtmớivàđãtiếnhóasẽcóxuhướngthaythếnhữngdạngsinhvậtcũvàchưatiếnhóa.

Theolýthuyếtchọnlọctựnhiên,mọiloàisinhvậtsốngđềucóquanhệvớicácloàichamẹcủamỗiphái,donhữngkhácbiệtkhônglớnhơnnhữnggìchúngtađãthấygiữacácbiếnthểtrongcùngmộtloàingàynay;vànhữngloàichamẹnày,ngàynaynóichungđềuđãtuyệtchủng,cũngsẽcómốiquanhệtươngtựvớicácloàitổtiên,dođócácloàitựutrunglạisẽđượcxếpvàocáclớplớnhơn.Vìthếsốlượngcácdạngliênkếttrunggian,giữatấtcảcácsinhvậtđangsốngvàđãtuyệtchủnglàvôcùnglớn.Nhưngchắcchẳcrằng,nếunhưlýthuyếtnàyđúng,nhữngdạngliênkếtđóvẫnđangtồntạitrêntráiđấtnày.

Sựbàomòncủathờigian-Chodùcònrấtnhiềucácdạngliênkếttrunggianvẫnchưađượctìmthấydướidạnghóathạch,dokhôngđủthờigianđểdiễnraquánhiềuchuyểnhóahữucơnhưthế,mọibiếnđổiđượctácđộngmộtcáchtừtừthôngquaquátrìnhchọnlọctựnhiên.Tôithậmchíkhócóthểnhắclạivớiđộcgiả-nhữngngườicóthểkhôngnghiêncứuvềsinhvật-nhữngsựkiệndẫnđếnsuynghĩvềnhữngbàomòncủathờigian.NgườiđọccóthểđãtừngđọctácphẩmvĩđạicủangàiCharlesLyell“Cácthànhphầncủađịachất”-côngtrìnhvốnđượccoilàđãtạoracuộccáchmạngtrongkhoahọctựnhiên,nhưngkhôngthừanhậnmứcđộrộnglớnđếnkhôngthểgiảithíchnổitrongquákhứ,hãyngừngđọccuốnsáchnàyngaylậptức.Đólàvìnếuchưacôngnhậnđiềuđóthìkhôngchưathểnghiêncứu“cácthànhphầncủađịachất”,hoặcđọcnhữngcôngtrìnhchuyênmôncủacáchọcgiảkhácvềcácdạngkhácnhau,vàđểnhậnthứcđượccáchmỗitácgiảđưaraýkiếndùlàchưađầyđủvềđộlâudàicủamỗidạngđịachất,thậmchílàmỗiđịatầng.Mộtngườicầnphảimấtnhiềunămtựtiênhànhthínghiệmvớicácđịatầngkhácnhau,quansátnướcbiểnmàimòncáclớpđávàtạoracáclớptrầmtích,lúcđóanhtamớicóthểhyvọnghiểuđượcmọithứvềsựbàomòncủathờigian,hiệntượngvẫnthườngxuyênxảyraxungquanhchúngta.

Sẽrấtcóíchkhiđidạodọctheonhữngđườngbờbiểndài,nhữngnơicódạngnhữngnúiđácaotrungbình,vàđánhdấuquátrìnhmủnracủađá.Tronghầuhếtcáctrườnghợp,cácngọnsóngchỉchạmđượcvàocácváchtrongkhỏangthờigianrấtngắnhailầnmỗingày,vàcácđợtsóngchỉănsâuvàocácváchđákhichúngmangtheocátvàsỏi;dođócólýdođểtinrằngnướcngọtkhôngcótácđộng,hoặcnếucóthìlàrấtíttrongviệcbàomònđá.Cuốicùng,nềncủacácváchđãbịxóimòn,nhữngmảnhvỡkhổnglồrơixuống,vànhữnggìcòncốđịnhsẽdầnbịănmòn,từngmảnhnhỏmột,chođếnkhikíchthướccủachúngchỉcònrấtnhỏ,đếnmứccóthểbịsỏngcuốnđi,sauđóchúngdầnchìmvàovớisỏivàcát.Nhưngchúngtavẫnthườngxuyênnhìnthấycácchânváchđávẫncòntồntạixungquanhcáctảngđámòn,tấtcảđềuđượcbaophủbởimộtlớprấtdàycácsinhvậtbiển,chothấy

chúngđãbịmàimònnhưthếnàovàchúngítkhibịcuốnđi.Hơnnữa,nếuchúngtacứlầntheobấtcứváchđánúinàođangbịxóimòntrongvàidặm,chúngtasẽthấychỉởđâyvàkia,trongmộtkhỏangcáchkhôngxahaychiquanhđúngmộtvòng,váchđáđóđangphảichịusựbàomòncủathờigian.Sựxuấthiệntrênbềmặtvàthảmthựcvậtchothấydấuấncủathờigiandonướcđãrửatrôinềncủachúng.

Tôitinrằngngườinàođãnghiêncứukỳcácđộngtháicủabiểnsẽcóấntượngsâusắcbớitốcđộchậmchạpmởcácbờbiểnnúiđáđãbịănmòn.NhữngquansátcủaHughMiller,SmithvàJordanHilllàấntượngnhất.Vớiấntượngđó,hãythừđểbấtcứaithínghiệmcáclớpcuộikếtdàyhàngnghìnfeet.Nhữnglớpcuộikếtnàydùcóthểđượchìnhthànhnhanhhơnsovớicáclớptrầmtíchkhácnhưnglạilàtừsỏiđãbịănmòn,mỗihònsỏiđềughidấuấncủathờigian;dođósẽrấttốtchoviệcđưarakếtluậnxemcáclớptrầmtíchđãđượctíchtụchậmnhưthếnào.ChúngtanhớđếnnhậnxétnổitiếngcủaLyellrằngđộdàykíchthướccủacácdạngtrầmtíchlàkếtquảvàthướcđosựxóimònvỏtráiđấtđãphảihứngchịu.Vàmứcđộănmònđượcthểhiệnquasựlắngđọngcáclớptrầmtíchởrấtnhiềunước.GiáosưRamsayđãđưachotôisốliệuvềđộdàytốiđa,tronghầuhếtcáctrườnghọpbằngđolườngthựctế,mộtvàitrườnghợpkháclàướctínhcủatừngdạngởcácvùngkhácnhauởnướcAnh,vàdướiđâylàkếtquả:

Địatầngđạicổsinh(khôngbaogồmcáctầngđálửa):57.154feet

Địatầngthứsinh:13.190feet

Địatầngthứba:2.240feet

Tấtcảtạonêấnđộdàylà72.584feet,tươngđươngxấpxỉ13,75dặmAnh.MộtvàidạngtrongsốnàychỉcórấtmỏngởAnhlạicóđộdàyhàngnghìnfeetởchâuâulụcđịa.Hơnnữa,giữamỗidạngkếtiếpnhau,theoýkiếncủahầuhếtcácnhàđịalýhọc,chúngtacónhữngkhỏangtrốngthờigianvôcùnglớn,nhữngcộtchốngcaongấtcủanhữngdãynúiđátrầmtíchởAnhchínhlànhữngbằngchứngkhôngđầyđủvềthờigiancủaquátrìnhtíchtụ.NhữngnhàquansátgiỏiđãướctínhrằngtrầmtíchđượclắngđọngbởiconsôngMissisipivĩđạivớitốcđộchỉ600íèettrongvònghàngtrămnghìnnăm.Sựđánhgiánàycóthểkhôngchínhxác;tuynhiênnếuxemxétvềkhỏangkhôngrộnglớnmànhữnglớptrầmtíchcógiátrịđượcvậnchuyểnquanhờthủytriềuởbiên,cóthểthấyquátrìnhtíchtụởmỗivùngchắcchắnphảidiễnracựckỳchậmchạp.

Nhưngkhốilượngbàomòncủamồiđịatầng,khôngphụthuộcvàomứcđộtíchtụcủacácvậtbịbàomòn,cóthểlànhữngchứngcứtốtnhấtvềsựbàomòncủathờigian.Tôinhớrằngđãtừnggặpnhiềukhókhănvớicácbằngchứngvềsựbàomònkhiquansátcáchònđảocónúilừađãbịănmònbởisóngbiến,bịtỉadầnvàocácváchnúidựngđứngcaomộthainghìnfeet;cònnhữngcondốcthoaithoảicủacácdòngdungnham,dotrướcđâychúngởdạnglỏng,ngaylậptứcchothấymứcđộsâucủacáctầngđấtđácứngđãtừngcóthờiănsâuracửabiển.Câuchuyệntươngtựvẫnđượckểmộtcáchđơngiảnhơn-nhữngvếtnứtlớnmàdọctheođócácđịatầngnhôlênởphíabênnàyvàchìmxuốngởphíabênkia,đếnđộcaohoặcđộsâuhàngnghìnfeet,dovỏtráiđấtbịnứt,bềmặtđấtđãbịsanphanghoàntoànbởicáctrạngtháicủabiển,nênkhôngcóbấtcứdấuvếtnàocủasựbiếnvịnàycóthểnhìnthấytừbênngoài.

VídụsựđứtđọancủadãyCravenchạylêncaonhững30dặm,vàdọctheođườngnứtnày,sựthayđổitheochiềudọccủađịatầngđượctínhtừ600đến3000feet.GiáosưRamsayđãđưaratínhtoánvềsựsụtlúncủaAnglesealà2300feet,vàôngchotôibiết,ôngtuyệtđốitintưởngsựsụtlúnnàyởMerionethshirelà12000feet,nhưngtrongnhữngtrườnghợpnày,khôngcógìtrênbềmặtchothấynhữnghayđổitolớnnày.Cáccộtđácủamộthoặccảhaibênđềuđãbiếnmất.

Tôiđãcóýđịnhđưaramộttrườnghợpkhác,đỏlàmộttrongnhữngtrườnghọpnổitiếngvềsựxóimònởWeald.Mặcdùphảithừanhậnrằngsựxóimònấytươngđốinhẹnếusosánhvớicáchiệntượngxóimòntrêndiệnrộngởcácđạitầngđạicổsinh,trongcácphầncóđộdàymườinghìnfeet,nhưđãđượcghitronghồikýcủagiáosưRamsaycũngvềchủđềnày.TuyvậyđâyvẫnsẽlàmộtbàihọchaynếuđứngtrênđỉnhDownsởphíabắcvànhìnvềphíanamcủađỉnhnày,mộtngườisẽcóthểtựvẽracácđỉnhnúiđávốnđãbaophủWealdtrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnhtừkhihìnhthànhđỉnhnúiđávôicủavùngnày.TheonhữnggìgiáosưRamsayđãnóivớitôi,khỏangcáchtừphíabắcđếnphíanamđỉnhDownslà22dặm,độdàycủacáctầngđạichấtthìvàokhỏangtrungbìnhlà1100feet.Nhưngnhưgiảthuyếtcủamộtsốnhàđịachấthọc,nếusắpxếpcácnúiđácũđãnằmdướiWeald,nơimàởcácsườnnúicónhữnglớptrầmtíchtíchtụmỏnghơnởcácnơikhác,nhữngtínhtoántrênsẽlàsailầm.Tuynhiên,nhữngnghingờnàykhôngảnhhưởngnhiềuđếnnhữngtínhtoánđốivớivùngcựctâycủakhuvựcnày.Sauđónếuchúngtabiếtđượcmứcđộmànướcbiểnthườngcuốntrôimộtdãynúiởbấtcứđộcaonào,chúngtacóthểtínhđượcthờigiancầnthiếtđểănmòncảdãyWealđ.Tấtnhiênlàđiềunàykhôngthểthựchiệnđược,nhưngđểxâydựngmộtvàihiểubiếtthôsơvềvấnđềnày,chúngtacó

thểgiảsừrằngnướcbiểncóthểănmònmộtváchnúiđãcao500feetvớitốcđộ1inchtrongmộtthếkỷ.Thoạttiêntốcđộnàynghecóvẻquánhỏ,nhưngkếtquảnàysẽkhôngthayđổinếuchúngtagiảsửmộtváchnúicaomộtthướcAnhsẽbịănmònvớitốcđộcứhaimươihainămlạiănmònmất1thướcAnh.Tôihơinghingờlàliệucópháibấtcứnúiđánào,dùlàmềmnhưđávôi,cóthểchịuđựngđượcmứcănmònnày;mặcdùkhôngnghingờgìrằngmứcđộbịănmòncủacácdãynúicaosẽnhanhhơnsovớicácmảnhvỡcủanhữngváchnúibịrơi.Mặtkhác,tôikhôngtinrằngbấtcứđườngbờbiểnnào,dùdàimườihayhaimươidặm,cóthểchịuđựngsựănmòntrongkhichiềudàicũngbịrútngắn;vàchúngtaphảinhớrằnghầuhếtcácđịatầngđiềucónhữnglớpcứnghơndođãchốngđỡsứctấncôngcủanước.Dođó,trongđiềukiệnbìnhthường,tôicóthểkếtluậnrằngđốivớimộtđỉnhnúicao500feetthìtốcđộxóimònmộtfeetmộtthếkỷlàhợplý.Dựatheocácsốliệutrên,vớitốcđộnày,sựănmòncủađỉnhWealdsẽphảimấttới306662400năm,tươngđươngvới300triệunăm.

CácthayđổicủanướcngọtởWeald,khinướcdângcao,khócóthểcócáctácđộnglớn,nhưngcóthểlàmgiảmđinhữngsốliệuđãướctínhởtrên.Mặtkhác,trongmứcđộdaođộngmàchúngtabiếtrằngkhuvựcnàyđãtừngtrảiqua,bềmặtđãtồntạihàngtriệunămnhưđất,dođóđãthóatđượccáctácđộngcủabiểncả,khibịnhấnchìmtrongmộtthờigiancũngdàitươngđương,chúngcũngđãthoátđượctácđộngcủabiểncả.Vìthếcókhảnăngcómộtthờikỳdàihơn300triệunămđãtrôiquakểtừgiaiđoạnsaucủakỳthứsinh.

Tôiđưaranhữngnhậnxétnàyvìchúnghếtsứcquantrọngđốivớichúngtatrongviệctìmracáckếtluậnkhác,tuykhônghoànchỉnh,vềsựbàomòncủathờigian.Trongtừngnămcủanhữnggiaiđoạntrên,trêncảthếgiới,đấtvànướcđãbịchiếmhữubởicácdạngsinhvật.sốlượngcácthếhệlàkhôngxácđịnh.

Sựnghèonàntrongbộsưutậpsinhvậtcổcủachúngta-Mọingườiđểuthừanhậnrằngcácbộsưutậpsinhvậtcốcủachúngtalàkhônghoànthiện.KếtluậncủanhànghiêncứusinhvậtcổnổitiếngEdwardForbeskhôngthểbịlãngquên,đólàsốlượngcácloàihóathạchđượcbiếtvàđượcđặttêntừcácmẫuvậtđơnlẻvàthườnglàvụnvặt,hoặclàtừcácmẫuvậtđượcthuthậpởmộtvàiđiểm.Chỉmộtphầnrấtnhỏtrênbềmặttráiđấtlàđãđượckhaithácđịalý,vàkhôngcókhuvựcnàođượcquantâmmộtcáchđầyđủ.Khôngdạnghữucơmềmnàođượcbảotồn.Vỏvàxươngcủacácloàiđãbịphânhủyvàbiếnmẩtkhibịbỏquênởđáybiển,nơicáctrầmtíchkhôngthểtíchtụđược..Tôitinrằngchúngtavẫnđangtiếptụccónhữngquanđiểmsailầm

khitựthừanhậnrằngtrầmtíchđãlắngđọnglạiởgầnnhưkhắpđáybiển,vớitốcđộđủnhanhđểbaophủvàbảotồncácdấutíchhóathạch.Khixemxétmộtvùngrộnglớncủađạidương,màunướcbiểnxanhtươichothấysựtinhkhiếtcủanó.Cónhiềutrườnghợpquátrìnhtrongđịnhdạngđịachấtđãđượcthựchiệnsaumộtkhỏangngừngkhổnglồcủathờigian,bởicácdạngđịachấtkhác,khôngcầnlớpđáyđãbịxóimòn,điềunàychỉcóthểđượcgiảithíchtrênquanđiểmrằngđáybiểnkhôngphảiluôntrongtìnhtrạngkhôngbiếnđổi.Nhữngtàntíchcònsótlạibịbaophủtrongcátvàsỏisẽlộradonướcmưakhicáctầngcátsỏinàydânglên.Tôisuyđóanrằngchỉcómộtsốíttrongsốcácsinhvậtbiểnsốngtrongđiềukiệnmứcnướccaothấpkhácnhaucỏthểđượcbảovệ.Vídụ,mộtsốloàiChthamalinae(mộtchinhỏthuộchọchântơkhôngcuống)sốngtrêntấtcảcácngọnnúitrênthếgiớivớisốlượngrấtlớn;chúngchỉsốngởvùngduyênhải,trừmộtsốloàisốngởĐịaTrungHải,sốngtrongnhữngvùngnướcsâu.HóathạchcủachúngđãđượctìmthấyởSicily,nơimàchođếnnayvẫnchưatìmthấycácloàikhácởđịatầngthứba;tuynhiênhiệnnayloàinàyđượcbiếtđếnlàpháiChthmalustồntạitrongthờikỳđávôi.LoàithânmềmChitoncũngcóhiệntượngtươngtự.

NóivềcácsinhvậttrêncạnsốngtrongkỷThứhaivàKỷđạicổsinh,sẽlàthừakhituyênbốrằngnhữngbằngchứngcủachúngtôithuthậpđượctừnhữnghóathạchcònlạilànhữngmảnhvỡcựckỳvụn.Vídụ,khôngmộtsinhvậttrêncạncómainàođượccholàthuộcvềnhữngthờikỳnày,trừmộtngoạilệdongàiC.LyellkhámpháratrongtầngtrầmtíchđávôiởBắcMỹ.vềcáchóathạchcủacácđộngvậtcóvú,chỉcầnđọclướtquamộtlầnbảnglịchsửtrongphụlụccuốnManualcủaLyellmàkhôngcầnđọcchitiếtcảcuốnsáchcũngcóthểthấyđượcmứcđộhiếmhoiđếtìmthấyvàbảotồnđượcnhữnghóathạchnày.Sựhiếmhoiđócũngkhôngphảilàđiềugìđángngạcnhiên;khichúngtanhớrầngmộtphầntrongbộxươngcủacácđộngvậtcóvútrêncạnđãđượcpháthiệnralớnnhưthếnàotrongcáchangđộngvàcácđáyhồ;màđólạikhôngphảilàcáchangvàđáyhồcócùngthờikỳvớicácdạngđịachấtthứsinhhoặcđạicổsinhcủachúngta.

Nhưngsựkhônghoànthiệncủacácbằngchứngđịalýchủyếulàdomộtnguyênnhânkhácquantrọnghơntấtcảcácnguyênnhântrên;đólàtừmộtvàidạngđịachấtđượcphânbiệtvớinhaubởicáckhỏangngắtquãngcủathờigian.Khichúngtađọcthấycácbảngsắpxếpcácdạngđịachấttrongcáccuốnsách,haykhichúngtalầntheochúngtrongtựnhiên,rấtkhótránhkhỏiviệctinrằngcácdạngđạichấtnàylàliêntụcvớinhau.NhưngtừcôngtrìnhvĩđạicủangàiR.MurchisonởNga,chúngtabiếtđượckhỏangcáchvềthờigiangiữanhữngdạngđịachấtởnướcnàylớnnhưthếnào;ởBắcMỹvà

cácvùngkháctrênthếgiớicũngvậy.Mộtnhàđịalýhọcchuyênnghiệpnhấtchỉtậptrungchúýđếnnhữngvùngđấtrộnglớn,thìsẽkhôngbaogiờđặtranghivấnrằngtrongcácthờikỳcòntrốngvàítkếtquảcủađấtnướcanhta,nhữngbãitrầmtíchlớn,chứarấtnhiềucácdạngsinhvậtmớivàkỳlạ,cóthểđượctíchtụởđâuđó.Vànếutrongtừnglãnhthổriêngbiệt,ngườitakhócóthểđưaraýkiếnvềđộdàicủathờigianđãtrôiquagiữacácdạngđịachấtliêntiếpnhau,chúngtacóthểsuyrarằngkhôngởđâucóthểđưarakếtluậnchắcchắnđược.Nhữngthayđốithườngxuyênvàtolớnvềkếtcấukhỏangvậthọccủacácdạngđịachấtliêntiếpnhau,nóichungthườngtạoranhữnngbiếnđồilớnvềđịalýởnhữngvùngđấtlâncận,nơitrầmtíchđượctìmthấy,cùngvớiniềmtinvềnhữngkhòangthờigiankhổnglồgiữacácdạngđãbiếnmất.

Nhưngtôinghĩchúngtacóthềbiếttạisaocácdạngđịalýcủamỗivùnglạiluôntrongtìnhtrạngbịgiánđoạn;cácdạngđịachấtkhôngnốitiếpliêntục.HiếmcómộtthựctếnàolạigâykhókhănchotôinhiềuhơnkhithửnghiệmhàngtrămdặmbờbiểnởNamMỹ,vốnđãnhôlêncaohơnvàitrămfeettrongthờikỳgânđây,ngòaisựthiêuvắngcủabấtcứbãitrầmtíchnàotrongthờikỳgầnđâyđủrộngđểtồntạidùchitrongmộtthờikỳđịalýngắnngủi.DọctheobờbiểnphíaTâynơicưtrúcủarấtnhiềuđộngvậtbiểnkỳlạ,cáclớpđấtởtầngthứbakhôngđượcpháttriểnđầyđủ,dođókhôngbằngchứngnàovềcácđộngvậtbiểnkỳlạởđâysẽđượclưugiữlạichođếncácthờikỳsau.SuynghĩmộtchútcóthểgiảithíchtạisaodọctheođườngbờbiểnđangnhôlênởphíaTâycủaNamMỹ,khôngtìmthấycácdạngđịachấtcóquymôlớnchứanhữnghóathạchmớiđâyhoặctrongkỷthứba,mặcdùnguồncungcấptrầmtíchphảilàrấtlớn,dosựbịănmònkhổnglồcủacácdãynúiđávenbiểnvàtừcácrìacũngchảyvàobiển.Khôngnghingờgì,câutrảlờichínhlàcácvùngbãilắngởduyênhảivàcậnduyênhảiđangtiếptụcbịbàomòn,ngaykhichúngđượcbồiđắpbởisựdânglênchậmchạpvàtừtừcủađấttrongkhivẫnbịsóngănmòn.

Tôinghĩ,chúngtacóthểyêntâmkếtluậnrằngtrầmtíchphảiđượcthíchtụthànhnhữngkhốicựckỳdày,cứngvàrộngđểchốnglạisựănmònkhôngngừngcủasóngbiểnkhimựcnướcbiểnthayđổi.Nhữngbãitíchtụtrầmtíchdàyvàrộngnàycóthểđượchìnhthànhtheohaicách.Thứnhất,đóđộsâurấtlớncủabiển,theonhữngnghiêncứucủaE.Forbes,chúngtacóthểkếtluậnrằngsẽcórấtítsinhvậtcưtrúdướiđáybiển,vàkhiđáybiểndânglênsẽchochúngtamộtkếtquảkhônghoànchỉnhvềcácdạngsinhvậtđãtừngtồntại.Thứhai,đólàtrầmtíchcóthểnếuđượctíchtụtheobấtkỳquymôvàđộdàynàotrênmộtđáynôngnếuđáybiểntiếptụclúnxuống.Trongcáchthứhai,tốcđộchìmxuốngvàtốcđộcungtrầmtíchcòntươngđương

nhau,biểnsẽtiếptụclún,điềunàysẽcólợichocácsinhvật,dođósẽhìnhthànhcácdạnghóathạchcóđượcđộdàyđủđểchốngchọivớibẩtcứsựănmònnàokhibiểndânglên.

Tôicũngchorằngcácdạngtổtiêncủachúngta,vốncórấtnhiềudướidạnghóathạchcũngđượchìnhthànhtrongquátrìnhbịnhấnchìmcủađất.Kểtừkhicôngbốquanđiểmcủamìnhvềvấnđềnàynăm1845,tôiđãtheodõitiếntrìnhđịalý,vàđãrấtngạcnhiênkhipháthiệnrarằngtấtcảcáctácgiảkhinghiêncứuvấnđềnàyđềuđưađếnkếtluậnnhưtrên.TôichỉcóthểbổsungthêmrằngchỉcócácdạngtổtiênkỷthứbaởđườngbờbiểnphíatâycủaNamMỹcóđủđộlớncầnthiếtđểchốngchọivớibấtcứsựănmònnào,nhưngnócũngkhôngthểtồntạitrongmộtthờigiandài.Vàdạngđịachấtnàychắcchắnđãđượchìnhthànhkhimứcđộdaođộngcủatráiđấtđãgiảmbớt,dođómớitrởnêntươngđốidàynhưvậy.

Cácdữkiệnđịalýchỉchochúngtabiếtrằngtừngkhuvựcđãtrảiquarấtnhiềumứcđộdaođộngmộtcáchtừtừ,vàcóvẻnhưnhữngdaođộngnàyđãtácđộngđếnmộtkhỏangkhônggianrộnglớn.Cácdạngđịalýcuốicùngcónhiềudướidạnghóathạchvàđủdàyvàrộngđểchốngchọilạisựnhấnchìmcóthểđãđượchìnhthànhtrênmộtkhônggianlớntrongthờikỳnhấnchìm,nhữngnơicóđủtrầmtíchđểgiúpbiểntiếptụcnhấnchìm,baophủvàbảovệcácdấutíchcònsótlạitrướckhichúngbịphânhủy.

Mặtkhác,chừngnàođáybiểncònởtrạngtháiđứngyên,cácbãilắngđọngdàycóthểsẽkhôngđượctíchtụởnhữngnơibịnhấnchìmvốnrấtthuậnlợichocácsinhvật.Điềunàycàngítxảyrahơntrongcácthờikvchuyếngiaocủaquátrìnhtiếnhóa;haynóimộtcáchchínhxáchơn,nhữngnềnmớitíchtụsẽbịpháhủydonềnnàysẽnhôcaolêntronggiớihạncácbiếấnđộngcủabiển.

Docácvấnđềtrênnêncácbằngchứngđịalýsẽbịgiánđoạn.Tôicảmthấytinvàotínhchânthựccủaquanđiểmnày,vìchúngđượcđặttrongmốiliênhệchặtchẽvớicácyếutốchungđãđượcngàic.LyellvàE.Porbescùngđưaramộtcáchđộclậpvớinhau.

0đâycómộtđiềucầnlưuý,tronggiaiđoạncácvùnglụcđịadânglênvàmứcnướcbiểnhạxuống,cácđiềukiệnsốngmớisẽđượchìnhthành.Nhưđãgiảithíchởtrên,cáchoàncảnhsốngsẽởđiềukiệnthuậnlợinhấtchoviệchìnhthànhcácloàivàcácgiốngmới.Nhưngthôngthườngthìnhữnggiaiđoạnđókhôngđượcghilạitrênnhữngdấutíchlịchsử.Mặtkhác,khinướcbiếnrút,sốlượngcáckhuvựccósựsốngvàsốcácsinhvậtsẽgiảmđi

(trừnhữngsinhvậtsốngởvenbờbiểntrướckhilụcđịatáchrathànhcácquầnđảo).Vàcuốicùng,sốloàiđượctạomớisẽíthơnsốnhữngloàiđãbiếnmấtvìnhữngbiếấnđộngvềđịalý.Chínhvàothờikỳđầucủagiaiđoạnhìnhthànhlụcđịa,cáclớptrầmtíchchứanhiềuhóathạchđãđượchìnhthành.Cóthểnóirằngthiênnhiênđãđượcbảovệđểchốngđỡlạivớinhữngbiếấnđộngtừdạngnàysangdạngkháccủachínhnó.

Từnhữngnhậnxéttrên,cóthểthấyrõrànglà,nếuxemxétmộtcáchtổngthể,cácdầutíchđịalýlàkhônghoànthiện;nhưngnếuchúngtachỉgiớihạnsựchúýcủamìnhvàobấtcứmộtdạngđịalýnào,chúngtasẽthấyrấtkhógiảithíchtạisaochúngtakhôngthểtìmthấynhữnggiốngtươngđốitiếnhóagiữacácloàicóquanhệvớinhauvềnguồngốc.Trongmộtvàitrườnghợp,trêncùngmộtdạngđịalýcóthểtìmthấycácgiốngkhácnhaucủacùngmộtloàiđượcphânbốởtầngtrênvàtầngdướicủadạngđịalýđó,nhưngnhữngtrườnghợpnhưvậythườngrấthiếmvàthườngbịbỏqua.Mặcdùđểhìnhthànhmộtdạngđịalýphảimấtmộtkhỏangthờigiannhấtđịnh,nhưngtôiđãpháthiệnrakhánhiềulýdogiảithíchtạisaotrongcácdạngđịalýlạikhônglưulạicácchuỗiquanhệgiữacácloàigiốngnhưkhichủngcònsống,tuyvậytôikhôngcócáchnàođểquyếtđịnhthứtựtầmquantrọngcủanhữnglýdođó.

Mặcdùmỗidạngđịalýcóthểđạidiệnchomộtthờikỳrấtdàitrongquákhứ,nhưngkhỏangthờigianđókhônglàgìnếusovớikhỏangthờigiancầnthiếtđếmộtloàicóthểbiếnđổisangthànhmộtloàikhác.TôiđượcbiếthainhànghiêncứuhóathạchmàýkiếncủahọrấtđượctôntrọnglàBronnvàWoodward,họđãkếtluậnrằngthờigiantrungbìnhđểhìnhthànhmỗidạngđịachấtthườngdàigấphai,thậmchígấpbathờigiancầnthiếtđểhìnhthànhcácdạngđặcbiệt.Vàgiốngnhưtôi,họcũngchorằngcómộtsốkhókhănkhóvượtquacảntrởchúngtađưarakếtluậnchínhxácvềvấnđềnày.Khichúngtapháthiệnrabấtcứloàigìởgiữacáclớpđịachất,chúngtacóthểsẽhấptấpkếtluậnrằngdạngsinhvậtđóchưahềxuấthiệntrướcđây.Vàmộtlầnnữakhichúngtabiếtđượcmộtloàinàođóđãbiếnmấttrướckhihìnhthànhcácdạngđịachấtphíatrên,chúngtakhôngthểvộivàngkếtluậnrằngloàiđóđãvĩnhviễnbiếnmất.Chúngtađãquênmấtvùngđạilụcchâuâunhỏbénhưthếnàokhisosánhvớicảthếgiới,cũngnhưquênrằngmộtdạngđịalýcórấtnhiềutầngkhácnhauởkhắpchâuâuvàcóquanhệmậtthiếtvớinhau.

Đốivớitấtcảcácloàisinhvậtbiển,chúngtacóthểyêntâmkếtluậnrằngcómộtlượnglớnsinhvậtđãdicưđếncáckhuvựckháctrongcácthờikỳcónhữngbiếấnđộngvềthờitiếtvàcácbiếấnđộngkhác;vàkhichúngtatìm

thấymộtloàinàoxuấthiệnlầnđầutiêntrongmộtdạngđịachất,cókhảnăngloàiđóđãdicưđếnkhuvựcnày.Vídụ,kháđặcbiệtlàmộtsốloàiđãxuấthiệntươngđốisớmhơnởtầngđạicổsinhởBắcMỹsovớiởchâuâu;tứclàsaumộtkhoảngthờigian,chúngđãdicưtừMỹsangvùngbiểnchâuâu.Trongkhitiếnhànhthínghiệmvớicáclớptrầmtíchmớiđượchìnhthànhnhấtởmộtvàinơitrênthếgiới,chúngtôiđãđểýthấytronglớptrầmtíchđócómộtsốloàikháphổbiếntrongthờiđạihiệnnay,nhưngdầnbiếnmấtởvùngvenbiển,hoặcngượclại,rấtpháttriểnởcácbờbiểnlâncận,nhưnglạirấthiếmhoặckhôngxuấthiệntrongcáclớptrầmtíchởđó.TôiđãpháthiệnramộtđiềuthúvịlàcómộtsốlượngnhấtđịnhcácsinhvậtđãdicưtrongkỷBănghà,thờikỳchỉđểlạimộtphầntrongcácdấutíchđịalýngàynay,vàcóthểthấyđượcsựthayđổirấtlớnvềmứcđộbấtthườngcủanhữngbiếấnđộngvềthờitiết,vềnhữngkhoảngthờigianbiếnmấtlạkỳ,tấtcảđềudiễnratrongkỷBănghà.Tuynhiên,cóthểsẽcóýkiếnnghingờrằngcóphảiliệutrêntấtcảcácphầntưcủatráiđất,ởcáctầngđịachấtthứsinh,baogồmcảcáctầngcóhóathạch,đãdiễnraquátrìnhtíchtụcùngthờikỳnàyhaykhông.CũngcóthểgiảsửrằngtrầmtíchđãlắngxuốngtrongsuốtcảkỳBănghàởgầncủasôngMississipi,trongmộtđộsâunhấtđịnhmàởđócácsinhvậtbiểncóthểsinhsôinảynở,mànhưchúngtađãbiếtlàhàngloạtcácbiếấnđộngđịalýởcácvùngkháccủanướcMỹcũngdiễnravàothờigiannày.KhitầngđáysôngnàyđãlắngxuốngởvùngnướcnôngcủagầncủasôngMississipibỗngdânglêntạimộtthờiđiểmnàođótrongkỷBănghà,nhữngphầnhữucơcònsótlạicóthểsẽxuấthiệnvàbiếnmấtởcáctầngđịachấtkhácnhau,dosựdicưcủacácsinhvậtkhicónhữngbiếấnđộngvềđịalý.Vàtrongtươnglai,mộtnhàđịalýhọctiếnhànhthínghiệmvớinhữngtầngđịachấtnàycóthểcóxuhướngsẽkếtluậnrằngthờigiansốngtrungbìnhcủacácháathạchtrongtầngđấtđóngắnhơnsovớicảkỷBănghà,chứkhôngphảidàihơn.

Đecóđượcmộtsựbiếnđổihoànchỉnhgiữahailoàitronghaitầngkhácnhautrongcùngmộtlớpđịachất,chắcchắnquátrìnhtíchtụvàlắngđọngphảidiễnratrongmộtthờigiantươngđốidàimớiđủđểquátrìnhbiếnđổichậmchạpgiữacácloàidiễnra.Dođócáctầnglắngđọngthườngrấtdày,vàcácloàitrongđóphảisốngởcùngmộtvùngtrongcảquátrìnhđó.Nhưngchúngtôiđãnhậnthấycáclớpđịachấtdàycóhóathạchchỉcóthểtíchtụđượctrongthờigiannướcrút,vàđểduytrìđộsâucũ-điềukiệncầnthiếtđểcùngmộtloàicóthểsốngtrongcùngmộtkhuvực,lượngcungtrầmtíchphảigầnnhưcânbàngvớilượngnướcđãrút.Nhưngkhinướcrútthườngnhẩnchìmluôncảnhữngvùngtạotrầmtích,dođónguồncungtrầmtíchkhiquátrìnhnàydiễnra.Trênthựctế,hiếmkhicósựcânbàngtươngđốigiữanguồncungtrầmtíchvàdiệntíchđãbịnhấnchìm.Theoquansátcủanhiều

nhànghiêncứu,cáctầnglắngđọngdầythườngcóítcácphầnhữucơ,trừởhaitầngtrêncùngvàdướicùngcủanó.

Cóvẻnhưmỗidạngđịachấtriêngbiệtcũngnhưtấtcảcácdạngđịachấttrênbấtcứnướcnàonóichunglàthườngbịgiánđoạntrongquátrìnhtíchtụ.Khiquansátdạngđịachấthìnhthànhtừcáclòngsôngcóchứacáckhoángchấtkhácnhau,chúngtacólýdođểtinrằngquátrìnhlắngđọngđãthườngxuyênbịngắtquãng,dosựthayđổithuỷtriềucủabiểnvànguồncungtrầmtíchcủacácdạngtựnhiênkhácnhaunóichungđềulàkếtquảcủanhữngthayđổivềđịalýcầnnhiềuthờigian.Ngaycảnhữngnghiêncứucácdạngđịachấtgầnđâynhấtcũngkhôngđưarađượckhoảngthờigiancầnthiếtđểlắngđọngđượcmộtlớptrầmtích.Rấtnhiềuvídụcóthểđưaravềnhữnglòngsôngchỉdầykhoảngvàifeetnhữngphảimấtmộtkhoảngthờigianvôcùngdàimớitạothànhđược;dođóhìnhthànhnêncáclớptrầmtíchmỏnghơncũngphảimấtmộtkhoảngthờigiantươngđốidài.Rấtnhiềuvídụcóthểđưaraminhchứngchonhữngtầngđịachấtthấphơnđãđượcnângcaorồilạibịnhấnchìm,sauđóđượcbaophủbởicáctầngđịachấtphíatrêncócùngdạng-cácdẫnchứngthểhiệnđiềunàydùchưađượcxemxétthấuđáovẫnchothấycósựngắtquãngtrongquátrìnhtíchtụ.Trongnhữngtrườnghợpkhácmàchúngtôiđãcóđầyđủbằngchứngnhấtvềcáccâyhoáthạch,dùđãhoáthạchnhưngvẫnđứngthẳngnhưkhichúngmọclênnhưngtrảiquanhữngkhoảnglặngdàivềthờigianvànhữngbiếnđổivềmứcđộtrongquátrìnhlắngđọng,đãkhôngphảilàloàicâyđãtừngđượcbảovệtrướcđây,dođó,Messrs.LyellvàDawsonđãtừngratầngcác-bondầy1400feetởNovaScotia,vớitầngrễnguyênthuỷcủamình,từngtầngtừngtầngmột,khôngíthơn68lớpkhácnhau.Dođó,khicácloàicùngxuấthiệnởđáy,ởgiữavàngaytrênđầutầngđịachất,cókhảnănglàchúngkhôngsốngcùngmộtthờiđiểmtrongcảquátrìnhlắngđọng,nhưngđãbiếnmấtvàtáixuấthiện,cóthểlàrấtnhiềulầntrongcùngmộtkỷnguyênđịalý.Nếunhữngloàinàyđềuđãtrảiquamộtlượngđángkểcácbiếnđổitronghầuhếtcácthờikỳđịalý,mộtbộphầntầngđịalýsẽkhôngthểbaogồmtấtcảcácbiếndạngtrunggianmàtheolýthuyếtcủatôilàđãtồntạitrongquátrìnhtiếnhoácủacácloài,baogồmcácdạngđãbiếnđổiítnhiều.

Điềuquantrọngnhấtcầnghinhớlàcácnhàtựnhiênhọcđãkhôngcóbấtcứquytắcvàngnàođểphânbiệtgiữacácloàivàcácgiống,họchỉnhậnbiếtdựatrênmộtvàibiếndịnhỏcủatừngloài,nhưngkhibắtgặpnhữngkhácbiệttươngđốilớngiữahaidạngbấtkỳ,họxếptấtcảchúngvàomộtloài,trừkhihọcókhảnăngliênkếtchúnglạibàngnhữngdạngtrunggiancóquanhệgầnnhau.Dođóchúngtakhócóthểhivọngrằnggâytácđộngđếncáctầngđịalý.GiảsửBvàclàhailoàikhácnhau,vàmộtloàithứba,A,đượctìm

thấyởlớpđịachấtdướiBvàc,ngaycảkhiAnhấtđịnhlàthểtrunggiangiữaBvàc,nhưngnóvẫnđượcxếpvàoloàithứba,khácbiệtvớihailoàitrên,trừkhicùngmộtlúcnócóthểkếtnốivớicảhailoàitrênthôngquacácgiốngtrunggian.Điềunàycầnphảighinhớ,nhưđãgiảithíchởtrênlàAphảilàthểtrunggiangiữaBvàc,dùxétvềcấutrúckhôngphảiAgiốnghoàntoànBvàc.Dođóchúngtacóthểbắtgặpnhữngloàibốmẹvàcácconcháuđãbiếndạngcủachúngtrongcáctầngđịachấttừthấpđếncaocủacùngmộtdạngđịachất,vàtrừkhichúngtabắtgặpmộtvàithểchuyểnđổitrunggian,nếukhôngchúngtasẽkhôngthểnhậnramốiquanhệgiữachúngvàsẽxếpchúngvàocácloàihoàntoànkhácbiệtnhau.

Cácnhànghiêncứuhoáthạchđãpháthiệnranhữngđiểmkhácnhauhìnhthànhnêncácloài,vàhọlàmđượcđiềunàycàngthuậnlợihơnnếucáctầngtrầmtíchxuấthiệnởcáclớpphụkhácnhaucủacùngmộtdạngđịachất.MộtvàinhàsinhvậthọccókinhnghiệmđãxếprấtnhiềuloàivàonhómhoànhảocủaD"Orbignyvàmộtvàiloàikhácvàocácgiống,vàdựatrênquanđiểmnày,chúngtôiđãtìmramộtsốbằngchứngvềnhữngbiếnđổi.Hơnnữa,nếuchúngtaxemxétnhữngkhoảnglặngrộnglớnhơn,đólànhữnggiaiđoạntáchbiệtnhưngliêntiếpnhaucủacùngmộtdạngđịachấtlớn,chúngtasẽnhậnthấynhữnghoáthạchđãhìnhthành,mặcdùnóichungthườngđượcxếpvàocácdạngkhácnhaunhưngvẫncóquanhệgầngũihơnsovớinhữngloàiđượctìmthấyởcácdạngđịalýphâncáchnhaurộnghơn,nhưngđốivớichủđềnày,tôisẽquaylạiởchươngsau.

Mộtnhậnxétkháccầnđượclưuý:vớinhữngđộngthựcvậtcókhảnăngnhângiốngrộngrãivàkhôngmangtínhthuầnchủngcao,cólýdođểnghingờrằng,cácgiốngbanđầuthườngchỉmangtínhđịaphương,vànhữnggiốngđịaphươngnàykhôngphântánrộngrãivàthaythếcácdạngchamẹchúngchođếnkhichúngđãtiếnhoávàđượchoànthiệnđếnmộtmứcđộnàođó.Theoquanđiểmnày,cơhộikhámpháratrongmộtdạngđịachấtởbấtcứnướcnàotrongnhữngthờikỳchuyểnđốibanđầugiữahaidạnglàrấtnhỏ,đốivớinhữngthayđổiliêntiếpđượcgiảsửrằngchỉmangtínhđịaphươnghoặcchỉgiớihạntrongmộtvàiđịađiểmmàthôi.Hầuhếtcácđộngvậtbiểnđềurấtđadạng,vàchúngtađãnhậnthấyrằngcácthựcvậtđadạngnhấtthườngcónhiềugiốngnhất,dođóđốivớisòvàmộtsốđộngvậtbiểnkhác,cóthểcónhữngloàicórấtnhiềugiống,vượtquágiớihạnhiểubiếtcủacácnhàsinhvậthọcvềcácdạngđịachấtởchâuâu,thườngtănglên,trướchếtlàđốivớicácgiốngđịaphươngvàsauđólàđếncácloàimới;vàđiềunàymộtlầnnữasẽlàmgiảmrấtnhiềucơhộitìmranhữnggiaiđoạnchuyểnđổitrongbấtkỳmộtdạngđịachấtnào.

Mộtđiềukháccầnghinhớlàtronghiệntại,vớicáclớptrầmtíchđãđượcnghiêncứu,haidạngcóthểhiếmkhiliênkếtvớinhaubởicácgiốngtrunggianvàdođókhócóthểkếtluậnlàchúngcùngmộtloài,chođếnkhithulượmđượcrấtnhiềudạngtrầmtíchtừnhiềunơikhácnhau,vàtrongtrườnghợpcáchoáthạchđãkhôngbịtácđộnggìbởicácnhànghiêncứucổvật.Cóthểchúngtasẽkhôngđủkhảnăngđểliênkếtcácloàivớinhaubàngcácmốiliênhệđadạng,hoànhảo,trunggianvàđãhoáthạchbằngcáchtựhỏibảnthânxemliệu,vídụ,cácnhàđịalýhọcởtươnglaicókhảnăngchứngminhrằngcácconcháucủacácgiốngcừu,ngựa,chó...ngàynaycóthừahưởngmộtvàiđặctínhtừcácloàichamẹnguyênthuỷhaykhông,hoặcliệumộtsốloàisòsốngởcácbờbiểnởBắcMỹ,vốnđượccoilàcácloàikhácvớiđạidiệncủachúngởchâuâu,vàđượcmộtsốnhàsinhvậthọccoilàcácgiống,cónhữngđặcđiểmgìđặcbiệtkhácbiệthaykhông.Điềunàysẽbịảnhhưởngkhôngchỉbởinhữnggìcácnhàđịalýhọckhámphátrongcáclớphoáthạchcóvôsốcáctầngtrunggian,vàđốivớitôi,sựthànhcôngnàycũngsẽkhôngthểđạtđượcởmứccaonhất.

Cácnghiêncứuđịalý,mặcdùđãbổsungthêmrấtnhiềuloàivàonhữngchủngsinhvậtđãtồntạivàbiếnmất,vàđãthuhẹpnhữngkhoảngtrốnggiữamộtvàinhómsinhvật,nhưngvẫnchưalàmđượcgìnhiềutrongviệcphávỡsựphânbiệtgiữacácloài,bằngcáchkếtnốichúngquacácgiốngtrunggianhoànhảovàđadạng,vàđiềunàyđãkhôngảnhhưởng,cókhảnănglàlýlẽchắcchắnvàrõràngnhấtcóthểdùngđểphảnbáclạilýthuyếtcủatôi.Dođó,tôicầnphảitổngkếtlạinhữnggìđãnêuởtrênvớinhữngminhhọacụthể.QuầnđảoMalaycódiệntíchtươngđươngtừcựcbắcchâuâuđếnĐịaTrungHải,từAnhđếnNga,vàdođócócùngsốlượngcácdạngđịachấtđãtừngđượcthínghiệmởnướcMỹ.TôihoàntoànđồngývớingàiGodwin-Austenrằngcácđiềukiệnsốnghiệnnaycủaquầnđảonày,vớivôsốcácđảoriêngrẽởcácvùngbiểnrộnglớnvànông,cóthểdạidiệnchođiềukiệnsốngtrướcđâycủachâuâu,khidiễnraquátrìnhtíchtụcủahầuhếtcáclớptrầmtích.QuầnđảoMalaylàmộttrongnhữngkhuvựccónhiềudạnghữucơnhấttrênthếgiới,nếutấtcảcácloàiđượctìmthấyđềuđãtừngsốngởđây,chínhvìvậychúngtathấyđượcmứcđộkhônghoànthiệncủalịchsửtựnhiêncủathếgiớinày.

Nhưngchúngtacótấtcảcáclýdođểtinrằngcácsinhvậtsổngởkỷthứbacủaquầnđảonàyđãđượcbảoquảntheocáchkhônghoànchỉnhtrongcácdạngđịachấtmàchúngtachorằngđãtừngđượctíchtụtạiđó.Theotôisuyđoán,khôngcónhiềuđộngvậtvùngduyênhải,hoặcnhữngloàisốngởcácdãynúiđávenbiểnđãbịhoáthạch;vànhữngloàibịvùixuốngcátsỏicóthểtồntạiđượctrongmộtgiaiđoạnrấtdài.Bấtcứnơinàotrầmtíchkhông

đượctíchtụởlòngbiển,hoặckhôngđượctíchtụởmứcđủdàyđểbảovệcáccơthểhữucơbêntrongkhỏibịphânhuỷ,khôngthểlưulạibấtcứphẩnnàosótlạicủacácsinhvậtđó.

Trongquầnđảocủachủngta,tôitinrằngcácdạnghoáthạchcóthểđượchìnhthànhvớiđộdàyvừađủđểtồntạitrongmộtthờigiandài,kểcảtrongtươnglainhưcácdạngthứsinhđãtừngtồntạitrongquákhứ,chỉtrongthờikỳbịnhấnchìm.Cácgiaiđoạnnhấnchìmcóthểđượctáchravớinhaubởicáckhoảnglặngrấtlớn,trongđócáckhuvựccóthểđượcnânglênhoặcnhấnxuống;trongkhidânglên,mỗidạnghoáthạchcóthểbịpháhuỷ,gầnnhưlàngaykhivừatíchtụxong,docáctácđộngvađậpcủasóngbiển,nhưchúngtađãthấyởbờbiểnNamMỹ.Trongthờikỳnhấnchìm,rấtnhiềusinhvậtcũngcóthểbịtuyệtchủng,trongthờikỳtiếnhoá,sẽcórấtnhiềubiếndị,nhưngnhữngdấutíchđịalýcủathờikỳđóthườnglàkhôngđầyđủ.

Cóthểcóýkiếnnghingờrằngvềđộdàicủathờikỳchìmxuốngtoànbộhaymộtphầncủaquầnđảo,cùngvớisựtíchtụtrầmtích,cóthểvượtquákhoảngthờigiantrungbìnhđểhìnhthànhmộtdạngđịachấttươngtự;vànhữngbấtngờnàykhôngtáchrờiđốivớisựbảotồncủatấtcácácbiếndạngtrunggiangiữahaihaynhiềuloài.Nếunhữngbướctiếnhoánàykhôngđượcbảovệđầyđủ,cácgiốngchuyểnđổisẽxuấthiệnvớitưcáchlàcácloàimới.Cũngcókhảnănglàmỗithờikỳnhấnchimkéodàicóthểbịngắtquãngbởicácdaođộngvềmứcđộ,vànhữngthayđổinhỏvềkhíhậucũngcóthểtácđộngđếnquátrìnhnày;vàtrongcáctrườnghọpnày,cưdâncủacácquầnđảosẽphảidicư,vàkhôngcódấutíchnàovềsựtiếnhoácủachúngđượclưulạitrongcáctầngđịachấtcủakhuvựcnày.

Rấtnhiềusinhvậtbiểncủabánđảongàynayrấtđadạng,họhàngcủachúngcóthểxếpthànhdãydàihàngnghìndặm,vàcácsốliệutìmthấykhiếntôitinrằngnhấtđịnhcónhiềuloàicònđadạnghơnthườngtạoracácgiốngmới;vàcácgiốngnàycóthểbanđầuchỉsốngtậptrungtrongmộtvùngmàthôi,nhưngkhichúngcóthêmnhữngbiếndịnhấtđịnh,hoặckhibiếnđổivàtiếnhoácaohơn,chúngsẽdầndichuyểnvàphântánrộngcáchxanơichamẹchủngtừngsinhsống.Khinhữnggiốngnàyquaytrởvềnơiquêchađấttổcủamình,dochúngđãkhácnhiềusovớitrướcđây,hoặccóthểkhôngnhiềulắmnhưngcũngcóthểvẫnđượcxếpvàohàngnhữngloàivàgiốngmớibởicácnhàsinhvậthọc.

Nếusauđó,nếucácchúýtrêncóthểtinđược,chúngtakhôngcóquyềnhyvọngsẽtìmthấytrongcácdạngđịachấtcủachúngtamộtsốlượngkhôngxácđịnhnhữngthểtrunggianhoànhảo,màtheolýthuyếtcủatôilàcóliên

hệvớitấtcảcácloàitrongquákhứvàhiệntạicủacùngmộtnhómvàomộtchuỗisinhvậtdàivàcónhiềunhánh.Chúngtachỉcóthểtìmkiếmmộtvàimốiliênhệ,vốncóquanhệchặtchẽhơn,hoặcmộtvàiquanhệvềkhoảngcáchvớinhau,vànhữngmốiliênhệđó,hãyxếpchúnggầnvớinhau,nếuđượctìmthấytrongcáctầngkhácnhaucủacùngmộtdạngđịachấtsẽđượchầuhếtcácnhàsinhvậthọcxếpvàolànhữngloàimới.Nhưngtôikhônghềtừngnghingờvềđộnghèonàncủacácbằngchứngđịalývềcácchuỗisinhvậtsốngđượcbảoquảndướidạnghoáthạch,hoặckhônggặpbấtcứkhókhănnàotrongquátrìnhtìmkiếmnhữngmốiquanhệtrunggiangiữacácloàicùngxuấthiệntrongcácdạngđịachất.

vềsựxuấthiệnđộtngộtcủatấtcảnhómcácloàicóhọhàngvớinhau-Cáchthứcđộtngộtmàcảnhómloàixuấthiệnbấtngờtrongmộtvàidạngđịachấtnhấtđịnh,đãđượcthừanhậnbởimộtsốnhànghiêncứusinhvậthọc,vídụnhưAgassiz,Pictetvàmộtnhânvậtrấtcỏuytín,giáosưSeđgwick,nhưmộtphảnbiệnquantrọngđốivớiquanđiểmvềsựbiếnđổitheochuỗicủacácloài.Nếumộtsốloài,thuộcvềcùngmộtchủnghoặccùngmộthọ,đãthựcsựbắtđầucuộcsốngcùngmộtlúc,thựctếcóthểrấtquantrọngđốivớilýthuyếtditruyềnvớiquátrìnhbiếnđoidiễnrachậmchạpthôngquachọnlọctựnhiên.Đốivớisựpháttriểncủamộtnhómsinhvật,vốnđềucónguồngốctừmộttổtiênnàođó,chắcrằngđóphảilàmộtquátrìnhdiễnravôcùngchậm;vànhữngtổtiênnàyhẳnđãphảisốngrấtlâutrướckhinhữngconcháutiếnhoácủachúngxuấthiện.Nhưngchúngtađãliêntụcđánhgiáquasựhoànthiệncủabảnghiđịalý,vànhậnđịnhmộtcáchsailầm,vìcácchủnghoặchọnhấtđịnhđãkhôngđượchìnhthànhtrongmộtgiaiđoạnnhấtđịnh,màchúngkhôngtồntạitrướcgiaiđoạnđó.Chúngtaliêntụcquênthếgiớilớnnhưthếnào,sosánhvớivùngmàcácdạngđịalýởđóđãđượckhảosátcẩnthận;chúngtaquênrằngnhữngnhómloàicóthểđãtồntạiởnơikháclâuvàđượcnhânlênmộtcáchchậmchạptrướckhichúngdicưđếnnhữngquầnđảocốxưacủachâuâuvàMỹ.Chúngtakhôngtínhđếngiớihạnkhổnglồcủanhữngkhoảngthờigian,màcólẽđãlướtquacácdạngđịachấtliêntiếpnhau,cólẽtrongvàitrườnghợpdàihơnthờigiancầnthiếtđểtíchtụmộtdạngđịachất.

Nhữngkhoảnglặngnàysẽcótạorathờigianchosựnhânlêncủacácloàitừmộtvàihoặcsốítdạngchamẹnàođó;vàtrongdạngđịachấttiếptheo,nhữngloàinhưvậysẽxuấthiệnnhưthểthìnhlìnhđượctạoravậy.

Ởđâytôicóthểnhắclạimộtnhậnxéttrướcđâyđãtừngđượcđưara,đạiýlàsẽmấtmộtthờikỳkếtiếpdàiđểmộtthểhữucơthíchnghivớimộtcuộcsốngđặcbiệtvàmớinàođó,vídụbayxuyênquakhôngkhí;nếukhôngkhi

điềukiệnsốngnàyxuấthiện,vàmộtítloàinhưvậythunhậnnhữnglợithếlớnhơnsovớicácthểhữucơkhác,trongmộtkhoảngthờigiantươngđốingắncầnthiếtđểsảnsinhnhiềudạngphânkỳ,cóthêlantruyềnnhanhchóngvàrộngrãitrênkhắpthếgiới.

Tôisẽđưaramộtsovídụđểminhhọanhữngnhậnxétnày;vàđểthểhiệnrằngchúngtađãkhôngtrungthựckhimắcphảisailầmđigiảsừrằngtoànbộcácnhóm(của)nhữngloàiđãđượcsinhramộtcáchbấtngờ.Tôicóthểnhắclạidẫnchứngnổitiếngmàtrongnhữngluậnánđịalý,đượcxuấtbảnkhôngquálâutrướcđây,mộttầnglớpđôngđảođộngvậtcóvúluônluônđượcchorằngbấtngờxuấthiệnvàokỷthứba.Vàbâygiờmộttrongnhữnghiểubiếtphongphúnhấtvềnhữnghóathạchcủađộngvậtcóvúlạithuộcvềgiữakỷthứsinh;vàmộtđộngvậtcóvúthậtđãđượcpháthiệntrongđácátkếtđỏmớiởgiaiđoạngầnnhưbắtđầucủakỷnguyênlớnnày.Cuvierđãtừngkếtluậnrằngkhôngcóconkhỉnàoxuấthiệntrongbấtkỳđịatầng,tầnglớpxãhộithuộckỷthứbanào;nhưngbâygiờnhữngloàiđãtuyệtchủngđãđượcpháthiệnởẤnĐộ,NamMỹ,vàchâuâu,thậmchícònởcácgiaiđoạntrướcnữa.Trườnghợpnổibậtnhất,tuynhiên,làtrườnghợpcủahọcávoi;đâylànhữngđộngvậtkhổnglồcóxương,sốngởbiển,vàởkhắpthếgiới,vấnđềlàkhôngphảichỉmộtbộxươngcávoiđãđượctìmthấytrongtấtcảcácdạngđịachấtthứsinhnào,cóvẻhoàntoàngiúpchoviệckhẳngđịnhniềmtinrằngthứtựphânbiệtlớnnàyđãbấtngờđượctạoratrongkhoảnglặngthứnhìgầnđâynhấtvàdạngđịachấtthuộckỷthứbasớmnhất.NhưngbâygiờchúngtacóthểđọctrongPhầnphụcủacuốnTàiliệu,củaLyellđượcxuấtbảnvàonăm1858,nhữngbằngchứngrõràngvềsựtồntạicủacávoitrongtrêncátxanh,thờiđiểmnàođótrướckhikếtthúckỷthứnhì.

Tôicóthểđưaranhữngdẫnchứngkhácmàtôiđãtừngđượctậnmắtchứngkiếnvàbịgâyẩntượngrấtmạnh.TrongmộtluậnvănnóivềnhữngconhàSessilehóathạch,tôiđãphátbiểurằng,từsốlượngnhữngloàithuộckỷthứbađãtuyệtchủngvàtừngtồntại;từsựphongphúkhácthườngcủanhữngcáthểcủanhiềuloàikhắpthếgiới,từvùngBắccựcđếnđườngxíchđạo,sốngởnhiềukhuvựcsâukhácnhautừnhữnggiớihạnthủytriềutrênđến50fathon;từcáchthứchoànhảotrongđónhữngdạngđượcgiữgìntrongnhữnglớpđáythuộckỷthứbagiànhất;từsựdễdàngmàchỉcầnmộtđoạnconđậplàcóthểnhậnbiếtđược;từtấtcảnhữngđiềukiệntrênnày,tôichorằngcónhữngconhàsessiletồntạitrongthờikỳthứnhì,chúngchắcchắnđãđượcbảotồnvàpháthiệnra,vàkhônggiốngmộtloàiđãđượcpháthiệnratrongnhữnglớptrầmtíchcủathờikỳnày,tôikếtluậnrằngnhómlớnnàyđãbấtngờpháttriểnvàothờiđiểmbắtđầucủakỷthứba.Đâylàmộtrắcrốigâytácđộngkhôngtốttớitôi,trongkhitôinghĩrằngsựxuấthiệnđộtngột

mộtnhómlớncácloàinữa.Nhưngcôngtrìnhcủatôisẽkhóđượcđượcxuấtbản,domộtnhàsinhvậthọctàigiỏi,M.Bosquet,gửichotôibảnvẽcủamộtdạnghoànhảocủamộtconsòsessilemàôngđãtựmìnhlấyđượctừnhữngtảngnúiđãởBỉ.Và,sessilenàylàhàChthamalus,mộtchủngphổbiến,lớn,vàcómặtởkhắpnơinhưngkhôngthểđượctìmthấytrongbấtkỳxãhộinàothuộckỷthứba.Từđóchúngtabâythểbiếtchắcchắnrằngnhữngconhàsessiletồntạitrongthờigianthờikỳthứnhì;vànhữngconhànàycóthểlàtổtiêncủanhiềuloàiđãtồntạivàthuộckỷthứbacủachúngta.

Tìnhhuốngphổbiếnluônđượccácnhàsinhvậthọcnhấnmạnhởtrênvềsựxuấthiệnrõrànglàrấtđộtngộtcủacảnhómcácloài,làcủaloàicáteleostea,sốngởcácvùngnướcthấptrongkỷđávôi.Nhómnàybaogồmphầnlớnnhữngloàiđãtừngtồntại.Gầnđây,giáosưPictetđãđínhchínhlạisựtồntạicủachúng-tronggiaiđoạnsaucủasựtiếnhoá;vàmộtsốnhàsinhvậthọcnàođótinrằngnhấtđịnhmàcónhữngloàicágiàhơnmàchođếnnayvẫnchưađượcbiếtđến,thậtsựchínhlàteleostean.Giảthiếtrằng,tuynhiên,dotoànbộnhómđóđãbiếnmất,nhưýkiếncủaAgassiz,tạithờiđiểmbắtđầucủadạngđịachấtđávôi,sựviệcchắcchắnrấtđángchúý;nhưngtôikhôngthểthấy)rằngđólàmộtkhókhănkhôngthểkhắcphụcnếudựatrênlýthuyếtcủatôi,trừphinócóthểgiốngnhư-nhữngloàicủanhómnàyđộtnhiênxuấthiệnvàđồngthờitrênkhắpthếgiớitrongcùngmộtthờikỳ.Điềunàygầnnhưquáđủđểnhậnxétkhócóvậthóathạch-cánàođượcbiếttừphíanamcủađườngxíchđạo;vàđượcnêutrongcuốn“Nhàsinhvậthọc”củaPictetnósẽcórấtítnhữngloàiđượcbiếttừvàidạngđịachấtởchâuâu.Thậmchíngàynay,nếuquầnđảoMalayđượcchuyểnđổivàođấtliền,thìẤnĐộDươngnhiệtđớisẽtrởthànhmộtvòngcungbaoquanh,lớnvàhoànhảo,trongđóbấtkỳnhómđộngvậtbiểnlớnnàocũngcóthểđượcnhânlên;vàởđâychúngcònlạirấtít,chođenkhivàiloàidầnthíchnghivớiđiềukiệnkhíhậu,vàđượcphéptănggấpđôisovớiởmiềnnamchâuPhihoặcchâuúc.

Từnhữngđiềutrênvànhữngnhậnxéttươngtự,nhưngchủyếutừnhữngthiếusótvềkiếnthứcđịachấtcủanhữngnướckhácbênngoàichâuẢuvàchâuMỹ;vàtừsựcáchmạngvềýtưởngcủacácnhàsinhvậthọccủachúngta,từnhữngkhámphátừnhiềunhữngnămtrước,khiếntôicóthểphátbiểuvềsựkếtiếpcủacácdạnghữucơkhắpnơitrênthếgiới,giốngnhưmộtnhàtựnhiênhọcchỉcónămphútđứngtrênmộtvùngcàncỗinàođóởchâuÚcvàsauđóbànluậnvềsốlượngvàphạmvicủacácsinhvậtcủanó.

vềsựxuấthiệnđộtngộtcủanhữngnhómnhữngloàicóquanhệchặtchẽvớinhauởnhữngtầngđịachấtcóhóathạchthấpnhấtđượcbiếttới.Đâycũnglà

mộtkhókhănlớn,thậmchícònlớnhơnkhókhăntrước.Tôimuốnđềcậpđếncáchmàtrongđómộtsốnhómloàiđộtngộtxuấthiệntrongtầngthấpnhấtchứahóathạch.Hầuhếtlýlẽcóthểthuyếtphụctôilàtấtcảcácloàiđangtồntạicủacùngmộtnhómđềulàkếthừatừmộttổtiên,mứcđộđượcbiếtđếncũngngangbàngnhau.Vídụ,tôikhôngthểnghingờgìrằngtấtcảcáctrùngtamdiệpkỷSilurianđãđượckếthừatừmộtloàitômcuanàođãsốngrấtlâutrướckỷSilurian,vàcólẽkhácnhiềusovớibấtkỳđộngvậtnàođãđượcbiếtđến.VàiđộngvậtthờiSiluriancổxưanhất,nhưNautilus,Lingula,khôngkhácnhiềusovớinhữngloàiđangsốnghiệnnay;vàtrênlýthuyếttôikhôngthểgiảđịnhrằngtấtcảnhữngloàicổxưađềulàtổtiêncủanhữngloàihiệnnayvìchúngkhôngmangnhữngđặctínhcủabấtkỳdạngtrunggiannào.Honnữa,nếucónhữngtổtiêndạngnày,chúnggầnnhưchắcchắnđãbịtiêudiệtbởinhữngconcháuđãtiếnhoácủachúng.

Vậythì,nếulýthuyếtcủatôilàđúng,sẽkhẳngđịnhrằngtrướckhiđịatầngSilurianthấpnhấtđượcbồiđắp,mộtthờigiandàitrôiqua,cóthểlàdàihơntoànbộkhoảngthờigiantừkỷSilurianxaxưađếnngàynay;vàrằngtrongkhoảngthờigianrộnglớnvàchưađượcbiếtđếnnày,thếgiớiđãtiếnhoávớinhữngtạovậtmới.

Trảlờichocâuhỏitạisaochúngtakhôngtìmthấynhữngthờikỳnguyênthuỷrộnglớnnàyvàchúngchưađượcghilại,tôicóýkiếnnhưsau:Mộtsốnhàđịachấtnổitiếngnhất,nhưôngR.MurchisonđãbịthuyếtphụcrằngchúngtanhìnthấytrongnhữnglớphữucơcònlạicủađịatầngSilurianthấpnhấtbìnhminhcủacuộcsốngtrênhànhtinhnày.Nhữngnhàkhoahọclỗilạckhác,nhưLyellvàsauđólàE.Forbesđãtranhluậnvềkếtluậnnày.Chúngtakhôngđượcquênrằngchỉmộtphầnnhỏcủathếgiớiđượcbiếtđếnmộtcáchchínhxác.M.BaưandeđãđãbổsungthêmvàohệthốngSiluriannhiềuloàiđặcbiệtvàmới.NhữngdấuhiệucủacuộcsốngđãđượcpháthiệnratrongtầngLongmyndởdướitầngBarrande.Sựcómặtcủanhữngnútnhỏchấtphốtphátvàchấtnhựađườngtrongvàitảngđávôsinhởtầngthấpnhất,chothấyđãtừngcósựsốngtồntạitrongnhữngthờikỳnày.NhưngkhókhăntrongviệclígiảisựthiếuvắngnhiềuhóathạchmàtheolýthuyếtcủatôilàkhôngnghingờgìđãđượctíchlũytrướckỷnguyênSilurianởđâuđó,thìrấtlớn.Phảichăngnhữngtầngđịachấtcổxưanhấtnàyđãbịnhấnchìmtoànbộ,hoặcbịxoásạchvìbiếnchất,nênchúngtachỉtìmthấynhữngtàndưnhỏcủanhữngdạngđịachấtnốitiếpchúngtrongthờikỳđó,vànhữngđiềuđónóichungcũngtrongđiềukiệnbịbiếndạng.NếunhữngmôtảmàchúngtađangcóvềcáclớptrầmtíchcủakỷSilurianởnhữngvùngmênhmôngởNgavàBắcMỹ,khônghỗtrợquanđiểmnày,nhữngdạngđịachấtcàngcổxưa,thìchắcphảichịuđựngrấtnhiềutácđộngcủaquátrìnhchìm

lấpvàbiếndạngcàngnhiều.

Trườnghợpnàyhiệnnayvẫnkhôngthểgiảinghĩađược;vàcóthểđượccoinhưmộtlýlẽhợplýchốnglạinhữngquanđiểmnêutrên.Đểchỉrarằngtừnayvềsausẽcóđủlýlẽđểgiảithíchđiềunày,tôisẽđưaramộtsốgiảthuyết.Từdạngtựnhiêncủanhữngthểhữucơcònlại,

vốnkhôngxuấthiệnnhữngnhữngtầngđịachấtquásâu,trongvàidạngđịachấtcủachâuâuvàchâuMỹ;vàtừsốlượnglắngđọngdàyhàngtrămdặm,chúngtacóthểsuyrarằngtừnhữnghònđảođầutiênđếnnhữnghònđảocuốicùng,hoặcnhữngkhoảngđấtrộng,bấtcứnơinàodiễnraquátrìnhlắngđọng,đềuxuấthiệntrongkhulâncậncủanhữnglụcđịađãcóchâuâuvàBắcMỹ.Nhưngchúngtakhôngbiếttìnhtrạngcủasựvậtởđoạntrunggiangiữanhữngsựhìnhthànhnốitiếpnhau;chúngtakhôngbiếtphảichăngnếutrongnhữngquãngthờigianđóchâuâuvàHoaKỳđãtồntạinhưnhữngdảiđấtkhônổilêntrênmặtbiểnhaylànhữngvùngđấtngầmnằmtronglòngđạidươnggầnlụcđịamàtrênđókhônghềcómộtkhốitrầmtíchnàokếttụ,haylàđáybiểncủamộtvùngbiểnmởrộng.

Chúngtathấyrằngnhữngđạidươnghiệnnaycódiệntíchgấpbadiệntíchđấtliềnvànhữngđảonhỏnằmrảirác;nhưngchúngtakhôngthấymộthònđảonàothựcsựmangtínhchấtđạidươnglạichứađựngnhữngvếttíchthuộcthờikỳđạicổsinhvàkỷđệnhị.Dođó,chúngtacóthểkếtluậnrằng,ởnhữngnơicóđạidương,thìvàonhữngthờikỳnhưkỷđạicổsinhhayđệnhịđềukhôngtồntạinhữnglụcđịahayđảolụcđịa;vìnếucóthì,nhữngkhốikếttầngcổsinhvàđệnhịkỷtấtcảđãđượchìnhthành.Sauđó,mộtphầnkhốiấysẽphảinhôcaolênsaunhữngbiếấnđộngđịachấtđãphảixảyratrongcácgiaiđoạnkéodàiấy.Nhưvậy,nếuchúngtacóthểdựavàonhữngsựkiệntrênđểkếtluậnmộtđiềuthìđólà:ởnhữngvùnghiệnnayngậpchìmtrongnướcbiểnđãcóniênđạitừthờikỳxaxưanhấtmàchúngtacóthểbiết,vàmặtkhác,ởnhữngvùngmàhiệnnaylàlụcđịa,thìtừkỷCambrycũngđãcónhữngvùngđấtliềnrộnglớnvàchúngchắcchắnđãphảitrảiquanhữngbiếấnđộngđịachấtmạnhmẽ.Bảnđồmàutôiđínhkèmvớicuốnsáchvềcácđảosanhôđãdẫntôiđếnkếtluậnrằngnhữngđạidươnglớnhiệnnayvẫnlànhữngkhoảnglúnxuống;rằngnhữngquầnđảolớnbaogiờcũnglàtrungtâmcủacáchoạtđộngđịachấtmạnhmẽ,vàcáclụcđịavẫnlànhữngvùngđấtnhôcao.Nhưngliệuđâycóphảilàthựctếkéodàitừthờikỳkhaisinhquảđấtkhông?Trongkhitráiđấttrảiquanhiềubiếấnđộng,cáclụcđịangàynaydườngnhưđượchìnhthànhchủyếunhờvàolựcđẩysinhratừnhữngbiếấnđộngđịatầng;nhưngcũngcóthểlàquacácthờiđại,nhữngdiệntíchthuộcdiệnvậấnđộngưuthếđãkhôngthayđổi

theothờigian.ỞmộtthờikỳrấtxatrướckỷCambry,ởnhữngvùnghiệnnaylàđạidương,cóthểđãcónhữnglụcđịavànhữngđạidươngvôcùngrộnglớnbaophủcácvùnghiệnnaylàlụcđịa.ChủngtacũngkhôngthểgiảđịnhchẳnghạnnhưđáybiểnhiệnthờicủaTháiBìnhDươngtrởthànhlụcđịathìchúngtasẽtìmthấyởđónhữngtầngđịachấtcóniênđạicổxưahơntầngđịachấtcủaXilua,giảthiếtrằngcáctầngtrầmtíchđãđượctíchtụởđó;vìnócóthểxảyraviệcnhữngtầngđịachấtbịchìmxuốngvàidặmgầntrungtâmtráiđấtvàchịuáplựccủamộtkhốinướckhổnglồ,đãcóthểtrảiquanhữnghoạtđộngbiếnđổiđịachấtnhiềuhơnsovớinhữngđịatầngnằmgầnvỏquảđất.Tôiluônluôncảmthấycầncósựgiảithíchđặcbiệtchonhữnglớpđấtđáđãđượcnungnóngdướiápsuấtlớnởmộtsốvùngrộnglớntrênthếgiới,vínhưNamMỹ,vàchúngtacóthểchắcchắnrằngchúngtasẽtìmranhữngtầngđịachấtđãbịxóimòntrướckỷXilua.Nhữngkhókhănvềnhiềumặtmàchúngtavừathảoluận,nhưviệckhôngtìmthấymốiliênhệtrunggiangiữanhữnggiốnghiệnnayvàgiốngxưakia,sựxuấthiệnđộtngộtcủatoànbộmộtgiốngnàođótrongcáctầngđịachấtởchâuâu,haysựbiếnmấtgầnnhưhoàntoàncủacáchóathạchdướitầngđịachấtXiluahiệnnay.ChứngcớlàcácnhàcổsinhvậthọcnhưCuvier,Agassiz,Owen,Barrande,Falconer,vàE.ForbesvàcácnhàđịachấthọcnhưLyell,Murchison,Sedgwick,đềuđãnhấttríủnghộvàđôikhinhiệtthànhvớinguyênlíchủngloạibấtbiến,vềphíabảnthân,theonhưẩndụcủaLyell,tôicoinhữngthưđồđịachấtnhưmộtpholịchsửtráiđấtkhôngđầyđủ,đượcviếtbằngmộtthứtiếngluônthayđổi,màchúngtachỉsởhữucuốnsáchsaucùng,liênquantớichỉvàibanước.Trongcuốnsáchấy,thithoảngmớicómộtvàichươngđượcbảoquản,vàtrongnhữngtrangsáchcủanhữngchươngđóchỉcómộtsốtranglàcòncóthểhiểuđược.Mồimộtchữcáicủathứtiếngấy,mộtthứtiếngthayđổidầndần,chấtliệumàlịchsửđượcghichéplạibàng,cóthểthayđổiđôichútquacácchươngdosựđứtquãnggiữacácchươngvớinhau,cóthêtượngtrưngchonhữnghìnhtháiđãthayđổiđộtngột,bịchônvùitrongnhữngtầngđịachấtliêntiếpvàphântáncủachúngta.Giảthuyếtnàyđãlàmgiảmnhiều,nếukhôngmuốnnóilàlàmmấthẳn,nhữngkhókhănmàchúngtađãthảoluậntrongchương.

CHƯƠNGXSỰNỐITIẾPĐỊACHẤTHỌCCỦASINHVẬTSựxuấthiệndầndẩnvàkếtiếpcủacácloàimới:tốcđộbiếnđổikhácnhaucủachúng-Nhữngloàiđãmấtđikhôngxuấthiệnlại-Nhữngnhómloàituântheocùngquyluậtchungtrongsựxuấthiệnvàbiếnmấtnhưmộtloàiđơnlẻ-vềsựtuyệtchủng-vềsựthayđổikiểuhìnhhữucơtrênkhắpthếgiới-vềnhữngmốiliênhệhọhànggiữacácloàiđãtuyệtchủngvớinhau,vàvớinhữngloàiđangtồntại-vềtrạngtháipháttriểncủanhữngkiểuhìnhcũ-vềsựnốitiếpcủanhữngloạihìnhgiốngnhautrongcáckhuvựctươngtựnhau-Tómtắtchươngnàyvàchươngtrước.

Bâygiờchúngtasẽxemxétcácsốliệuvàquyluậtliênquantớisựnốitiếpđịalícủacácsinhvậthữucơphùhợpvớiquanđiểmchungvềsựbấtbiếncủacácloàihoặclàphùhợpvớisựbiếnđổidầnvàchậmcủacácloài,thôngquachọnlọctựnhiênvàditruyền.

Cácloàimớixuấthiệnrấtchậm,trênđấtliềnvàdướimặtnước,lầnlượttừngloàimột.GiáosưLyellđãchỉrarằngnhữngchứngcứtìmthấyđượctừcáctầngđịachất

thuộcKỉthứ3khócóthểbịbỏqua;vàmỗinămnhữngmảngtrốngkiếnthứclạiđượclấpđầy.Trongnhữngtầngđấtđượcxétnghiệmgầnđâynhất,chỉcómộthailoàituyệtchủngvànhữngdichỉvềloàimớiđượcpháthiện,trongkhiniênđạicủanhữngtầngđấtnàythuộcloạikhácổ.NếuchúngtatinvàonhữngquansátcủaPhilippiởSicily,chúngtasẽthấynhữngloàisinhvậtbiểntrênhònđảonàyđãtrảiquarấtnhiềunhữngbiếnđổiliêntụcvàdầndần.NhữnglớpđấtđáthuộcKỉthứ2tuycóvụnhơnnhưngtheoquanđiểmcủaBronn,sựbiếnmấtvàxuấthiệncủanhữngdichỉvềnhữngloàisinhvậttuyệtchủngkhôngxảyrađồngthờitrongcáckỉ.

Cácloàiđộngvậtthuộccácchivàlớpkhácnhaukhôngbiếnđổigiốngnhauvềtốcđộvàmứcđộ.TrongnhữnglớpđấtđácổnhấtthuộcKỉthứ3,mộtsốloạivỏcủasinhvậthiệncònsốngtrênTráiĐấtvẫncóthểđượctìmthấygiữanhữnghóathạchcủacácsinhvậttuyệtchủng.TrườnghợphóathạchcủamộtconcásấucóđặcđiểmtươngđồngvớinhữngđộngvậtcóvúvàthanlằnđãtuyệtchủngtronglớpđấtđátìmthấyởvùnghạHimalayacũnglàmộtvídụđiểnhìnhđượcngàiFalconerđưara.LoàiđộngvậthìnhlưỡiởkỉSiluakhôngkhácvớiloàivậtcùngloạihiệnđangtồntại,trongkhiphần

lớnnhữngđộngvậtgiápxácvàthânmềmthuộckỉSiluađãthayđổirấtnhiều.Sựsinhsảnởtrêncạndườngnhưthayđổinhanhhơnnhiềusovớiởdướimặtbiển.Cócơsởđểtinrangcácsinhvậtbậccaocủathiênnhiênthayđổinhanhhơncácsinhvậtbậcthấp.Tuyvậy,vẫncónhữngngoạilệchotrườnghợpnày.KhimộtloàiđãhoàntoànbiếnmấtkhỏiTráiĐất,chúngtahoàntoàncóthểtinrằngmộtcáthểtươngtựsẽkhôngthểxuấthiệnlại.Ngoạilệduynhấtcủaquyluậtnàylàcác“cụmsinhvật”củangàiBarrande.Theoôngnày,cácdichỉcủamộtsốsinhvậtsẽxuấthiệntronglớpđấtđácổ,vàrồilạixuấthiệnmộtlầnnữatrongmộtlớpđấtđácổkhác.NhưngtôithấygiảithíchcủaLyellrằngđóchỉlàmộttrườnghợpdicưtừmộtkhuvựcđịalíxaxămtới,cóvẻnhưcũngcóthểchấpnhậnđược.

Nhữngbằngchứngtrênrấtphùhợpvớigiảthuyếtcủatôi.Tôikhôngtinvàobấtcứmộtquyluậtpháttriểnbấtdibấtdịch,khiếnchotấtcảcácsinhvậtcủamộtvùngthayđổiđộtngột,hoặcđồngthời,hoặcởmộtmứcđộgiốngnhaunhấtđịnh.Quátrìnhbiếndịchắcchắnphảidiễnrarấtchậm.Khảnăngbiếndịcủamỗiloàilàhoàntoànkhácnhau.Liệunhữngbiếndịđócóthểđượctậndụngbởichọnlọctựnhiên,vàliệusựbiếndịđóđượctíchluỹnhiềuhayítởcácloàikhácnhau,tuỳthuộcvàorấtnhiềuyéutốkháchquanphứctạp-phụthuộcvàogiaophốichéo,vàotỉlệgiaophốitrongnhữngđiềukiệnvậtchấtđangthayđổicủavùng,vàđặcbiệtlàbảntínhcủanhữngđộngvậtmàloàibiếndịphảicạnhtranh.Dođó,khôngcógìlạkhimộtloàicóthểgiữkiểuhìnhtươngtựlâuhơncácloàikhác,hoặcgiảcóthayđổithìcũnglàrấtít.Chúngtacũngthấyhiệntượngnàyxảyratrongsựphânbốđịalí.Vídụ:nhữngconbọcánhcứngvànhữngchiếcvỏlụcđịaởMadeirađãthayđổikhánhiềusovớinhữnghọhàngthâncậnnhấtcủachúngởchâuâu,trongkhinhữngchiếcvỏbiểnvàcácloàichimthìlạikhônghềthayđổi.Chúngtacóthểhiểuđượcsựthayđổinhanhchónghơncủanhữngloàisốngtrêncạnvànhữngđộngvậtbậccaosovớisinhvậtbiếnvàđộngvậtbậcthấp,domốiquanhệphứctạpgiữađộngvậtbậccaovớimôitrườngsốnghữucơvàvôcơcủachúng,đãđượcgiảithíchtrongmộtchươngtrước.Khinhiềusinhvậttrongmộtvùngđãđượcthayđổivàhoànthiện,chúngtacóthểhiểu,vềkhíacạnhcạnhtranh,vàtrongmốiquanhệgiữasinhvậtvớisinhvật,rằngbấtkìmộtcáthểnàokhôngtrảiquaquátrìnhbiếndịvàhoànthiện,cóthểsẽbịđẩytớichỗdiệtvong.Bởivậy,nếuchúngtaquansáttrongmộtkhoảngthờigianđủdài,chúngtasẽthấycuốicùngthìtấtcảcácsinhvậtđềuthayđổi,bởinhữngsinhvậtnàokhôngthayđổiđềusẽbịtuyệtchủng.

Trongnhữngquãngthờigiandàibàngnhau,tỉlệbiếndịtrungbìnhcủacáccáthểtrongcùngmộtlớpcóthểgầnbằngnhau.Nhưngdoviệctíchluỹ

nhữngditíchhoáthạchphụthuộcvàolượnglớntrầmtíchlắngxuốngtrongmộtkhuvựckhinướcrút,cáclớpđấtđácủachúngtađượctíchtụvàonhữngthờiđiểmbấtthườngvàcáchxanhau,dovậy,sốlượngbiếndịhữucơđểlạitrênnhữnghoáthạchsótlạitrongnhữngtầngđấtđáliêntiếpkhônggiốngnhau.Mỗilớpđấtđáởđâykhôngđánhdấumộtbướctạohoávàhoànthiệnmớicủathiênnhiênmàchỉlàmộttrườnghợphihữu,trongnhữngthayđổichậmchạpcủamôitrường.

Chúngtacóthểhiểurõtạisaokhimộtloàibiếnmấtnósẽkhôngbaogiờxuấthiệnlại,ngaycảkhicónhữngđiềukiệnsốnghữucơvàvôcơtươngtự.Tuyconcháucủaloàisinhvậtcóthểthaythếchỗcủamộtloàikháctrongtựnhiên,song-cả2kiểuhình,cảcũvàmới-sẽkhôngthểgiốngnhauhoàntoàn,bởicả2sẽđềuđượcditruyềnnhữngđặcđiểmkhácnhautừtổtiêncủachúng.Vídụ,nếutấtcảnhữngconchimbồcâuđuôiquạtbịtiêudiệt,bằngviệcnỗlựctrongmộtkhoảngthờigiandài,chúngtacóthểtạoramộtgiốngbồcâumớikhôngkhácgìgiốngchimcủachúngtahiệnnay.Nhưngnếunhũngconchimbồcâunúicũngbịtiêudiệt,vàchúngtahoàntoàncóthểtinlànhữngcáthểbốmẹthườngsẽbịtiêudiệtvàthếchỗbởiconcháucủachúngởnhũngthếhệsau,chủngtavẫncóthểtạorađượcmộtloàibồcâuđuôiquạtgiốnghệtvớiloàichimbồcâuhiệnđangtồntạitừmộtloàichimbồcâubấtkì,hoặcngaycảtừloàichimbồcâuđãđượcthuầnhóa,bởitấtcảnhữngconchimbồcâuđuôiquạtmớiđượctạorachắcchắnsẽđượcthừakếtừtổtiêncủachúngmộtsốđặctínhkhácbiệtnhỏ.

Nhiềunhómloài,hợplạithànhcácchivàhọ,cũngtuântheonhữngquyluậtchungtrongsựbiếnmấtvàxuấthiệnnhưtùngloàiriênglẻ,thayđổinhanhhoặcchậm,vàởmứcđộmạnhyếukhácnhau.Mộtnhómsẽkhôngxuấthiệnlạimộtkhinóđãbiếnmất,nếukhôngthìsựtồntạicủanó,trongtuổithọcủanó,làliêntục.Tuytôibiếtnhũngngoạilệcủaquyluậtnàycótồntạisonglạiquáít,ítđếnnỗimộtsốngườinhưE.Forbes,Pictet,vàWoodward(nhữngngườikhôngđồngtìnhvớiquanđiểmcủatôi),cũngphảicôngnhậnsựthậtđó,vàgiảthuyếtcủatôicũngrấtbámsátnhữngquyluậtđó.Dotấtcảnhữngloàitrongmộtnhómcócùngmộttổtiênlàmộtloàinàođó,rõràngbấtcứmộtloàinàotrongnhómxuấthiệnliêntiếpcùngvớithờigian,thìnhữngcáthểthuộcloàiđócũngđãtồntạimộtkhoảngthờigiandàitươngtựđểcóthểsảnsinhranhữngcáthểmớivàbiếndịhoặcnhữngcáthểcũvàkhôngbiếnđổi.Cácloàithuộcchiđộngvậthìnhlưỡichắcchắnđãphảitồntạiliêntiếptừthếhệnàyquathếhệkhác,từcấutrúcSiluathấpnhấtchođếnngàynay.

Chúngtađãthấytrongchươngtrước,đôikhicácloàitrongmộtchidường

nhưcóvẻxuấthiệnmộtcáchrấtđộtngột.Tôiđãcốđưaramộtsốgiảithíchchođiềunày,nhưngnếuđólàsựthậtthìquanđiểmcủatôichắcchắnsẽbịbácbỏhoàntoàn.Song,nhữngtrườnghợpnhưvậylàcựckìhiếm,vớiquyluậtchunglàsựtăngdầnvềsốlượng,chođếnkhinhómđãđạtconsốcựcđại,vàrồi,sớmhaymuộn,sốlượngnàydầndầngiảm.Nếusốloàitrongmộtchi,haysốchitrongmộthọ,đượcthểhiệnbởimộtđườngbiểudiễncóđộdàythayđổi,đixuyênquanhữnglớpđịatầngliêntiếp,nơimàhóathạchcủacácloàiđượctìmthấy,đườngbiểudiễnnàysẽđôikhitưởngchừngnhưđượcbắtđầuởphầncuốicủanó,khôngphảibằngmộtnétthanhmảnh,màlạiđộtngột,độdàytăngdầncùngvớithứtựcủacáclớpđấtđá,đôikhigiữđộdàykhôngđổitrongmộtkhoảngthờigian,vàrồicuốicùngmỏngdầnởnhữngtầngđấttrêncùng,đánhdấuquátrìnhdiệtvongvàcuốicùnglàtuyệtchủngcủaloàiđó.Sựtăngdầnvềsốlượngcácloàitrongmộtchirẩtphùhợpvớigiảthuyếtcủatôibởicácloàihợpthànhchi,cácchihợpthànhhọchỉcóthểtăngdầndần,doquátrìnhbiếndịvàsinhsảnvềsốlượngcáckiểuhìnhtưorngtựnhấtthiếtphảidiễnratừtừ-mộtloàitạođiềukiệnchomộthoặchailoàibiếndịpháttriển,nhữngbiếndịnàydầnbiếnthànhmộtloài,vàcứtiếptụcnhưvậy,nhưsựđâmchồicủanhữngcànhcâyconcủamộtcâylớn,chođếnkhicảcâyđãlớnmạnh.

vềsựtuyệtchủng-Chođếngiờchúngtamớichỉnhắcquavềsựbiếnmấtcủacácloàivàcácchi.Giảthuyếtchọnlọctựnhiênvềsựtuyệtchủngcủacáccáthểcũvàsựtạothànhcáccáthểmớivàcảitiếnliênquanrấtmậtthiếtvớinhau.QuanniệmcũvềviệctấtcảsinhvậttrênTráiĐấtđềuđãbịtiêudiệtbởithiêntaitrongcácgiaiđoạnliêntiếpgiờđâyđãđượcloạibỏ,kểcảnhữngnhàđịachấthọcnhưEliedeBeaumont,Murchison,Barrande,nhữngngườimàquanđiểmcủahọchắcchắnsẽkhiếnhọnghĩnhưvậycũngđãthayđổi.Trongkhiđó,từviệcnghiêncứucáctầngđịachất,chúngtacóthểchứngminhrằngcácloàivàcácnhómloàiđộngvậtbiếnmấtdầndần,đầutiêntạimộtkhuvựcrồiđếnmộtkhuvựckhác,vàrồicuốicùnglàbiếnmấthoàntoànkhỏimặtđất.Cácloàivànhómloàikhácnhautồntạitrongnhữngkhoảngthờigiankéodàirấtkhácnhau;cónhữngnhómđãtồntạitừthủakhaisinhsựsống,trongkhicómộtsốđãbiếnmấttừcuốithờikìĐạiTrungSinh.Khôngcómộtquyluậtnhấtđịnhnàoquyđịnhkhoảngthờigiantồntạicủabấtcứloàihayhọnào.Quátrìnhdiệtvonghoàntoàncủamộtloàiđộngvậtnóichungchậmhơnsovớiquátrìnhsinhsảncủachúng.Nếusựxuấthiệnvàbiếnmấtcủamộthọđượcbiểudiễnnhưvídụtrên,bằngmộtđườngthẳngcóđộdàythayđổi,đườngbiểudiễnnàycóxuhướngnhọndầnvềphíangọn,đánhdấuquátrìnhdiệtvongvàcuốicùnglàtuyệtchủng,sovớiphầnđầucủanó,nơiđánhdấusựxuấthiệnđầutiênvàsựtăngtrưởngvềsốlượngcủaloàiđó.Tuynhiên,trongmộtsốtrườnghạp,vínhưloàisòcúc,sựtuyệt

chủngcủachúngvàocuốiKỉthứ2đãđếnmộtcáchrấtnhanhchóng.

Chủđềvềsựtuyệtchủngcủacácloàiđộngvậtđềuliênquantớimộtđiềubíẩnkhôngrõlído.Mộtsốtácgiảchorằngdomỗicáthểcómộttuổithọnhấtđịnh,nênđiềuđócũngđúngđốivớimộtloài.Sựtuyệtchủngcủacácloàiđộngvậtlàmtôirấthứngthú.TôiđãtìmthấyởLaPlatamộtchiếcrăngngựa,bịchônvùicùngvớinhữnghoáthạchcủaloàiMastodon,Megatherium,Toxodon,vàmộtsốloàiđộngvậtđãtuyệtchủngkhác,lẫnvớirấtnhiềuvỏđộngvậtởmộtthờiđiểmđịachấtrấtmuộnmàvẫncònsốngngàynay.SongđiềulàmtôingạcnhiênnhấtlàdongựalàgiốngvậtchỉđượcnhậpsangNamMỹkểtừsaukhingườiTâyBanNhacómặttrênlụcđịa,lạiđãsinhsôivàpháttriểnkhắptoànvùngvềsốlượng.Tôitựhỏibảnthânđiềugìđãcóthểdẫnđếnsựtuyệtchủngcủaloàingựacổkhimàcácđiềukiệnsổngrõràngquáthuậnlợi.Song,tôicònphảingạcnhiênhơnnữakhigiáosưOwenthôngbáorằngđókhôngphảirăngcủamộtconngựacổ,màlàrăngcủamộtloàisinhvậtkhácđãtuyệtchủng.Nếugiốngngựanàycònsống,vớisốlượngcóhạn,chắcchắnrằngkhôngcónhàtựnhiênhọcnàolạicóthểphủnhậnsựquýhiếmcủanó.Sựquýhiếmlàthuộctínhcủarấtnhiềuloàisinhvậttrêntoàntráiđất.Nếuchúngtađặtracâuhỏitạisaoloàinàyhayloàikialạiquýhiếm,chúngtasẽtrảlờirằngnhữngđiềukiệnsốngbấtlợicholoàinàyxuấthiện.Nhưng,nhữngđiềukiệnbấtlợiđólàgìthìchúngtakhócóthểbiếtchínhxácđược.Nếucoiloàingựacủachúngtacònsống,vàlàmộtloàiđộngvậtrấtquýhiếm,vàquaviệcphântíchnghiêncứucácloàithúcóvúkhác,ngaycảloàithúsinhsảnchậmnhưvoi,vàquátrìnhbiếnthànhngựahoangcủanhữngconngựathuầnởNamMỹ,chúngtacóthểchắcchắnrằngvớiđiềukiệnsốngthuậnlợithìchỉtrongmộtvàinămgiốngngựanàysẽcómặttrênkhắplụcđịa.Nhưngchúngtakhôngthểbiếtđượcnhữngđiềukiệnbấtlợinàođãkiểmsoátsựpháttriểnvềsốlượngcủaloàingựanày,rằngnhữngđiềukiệnđógồmmộthaynhiềuyếutốbấtngờ,vàothờiđiểmnàocủatuổithọcủaloàingựa,vàởcấpđộnàochúngcùngảnhhưởngtớiloàingựa.Nếunhữngđiềukiệnbấtlợinàyvẫncứtiếpdiễn,kểcảmộtcáchchậmchạp,chúngtachắcchắnsẽvẫnkhôngthểbiếtđượcchúnglàgì,vàdầndần,giốngngựanàysẽtrởnênngàycàngquýhiếmvàcuốicùngcũngtrởthànhtuyệtchủng,thayvàovịtrícủanólàmộtloàicókhảnăngcạnhtranhthànhcônghơn.

Sựtăngtrưởngvềsốlượngcủamộtloàinàođóluônluônđượckiểmsoátbởinhữngnhântốvôhìnhvànhữngnhântốnàylàthừađủđểgâyratìnhtrạngquýhiếm,haycuốicùnglàtuyệtchủng.Trongnhữngtầngđịachấtthuộc

Kỉthứ3chúngtacóthểthấyrấtnhiềutrườnghợptrongđótìnhtrạngquýhiếmxảyratrướcsựtuyệtchủng.Đâylàkếtquảcủaquátrìnhdiệtchủngcủacácloàidướisựtácđộngcủaconngười.Tôixinnhắclạiquanđiểmcủabảnthân(đãđượcxuấtbảnvàonăm1845):Việcchấpnhậncácloàilâmvàotìnhtrạngquýhiếmtrướckhibịtuyệtchủng,khôngcảmthấybấtngờtrướcsựquýhiếmđó,vàrồilạicảmthấyngạcnhiêntrướcsựtuyệtchủngcủaloàiđóthậtchẳngkhácgìviệccôngnhậnrằngbệnhtậtlàdấuhiệucủacáichết,hoàntoànkhôngcảmthấyngạcnhiêntrướcbệnhtật,nhưngrồikhingườimắcbệnhmấtthìlạiphânvânvànghingờliệucóphảingườiđóchếtvìmộthànhđộngbạolựcnàođó.

Thuyếtchọnlọctựnhiênchủyếudựatrênquanđiểmmỗiloạivàmỗiloàimớiđượchìnhthànhvàduytrìbởichúngcónhữngđặcđiểmcạnhtranhmớiưuviệthơnsovớicácloàikhác,cuốicùnglàsựdiệtvongtấtyếucủanhữngcáthểkémưuviệthơn.Quanđiểmnàycũngđượcápdụngtrongviệcchănnuôigiasúc.Khimộtloạimớicóưuđiểmhơnđượctạothành,đầutiênnósẽthaythếnhữngloạikháckémưuviệthơntrongnhữngvùnglâncận.Khiđãđượccủngcốnhữngđặctínhưuviệtcủamình,nósẽđượcvậnchuyểnđếnnhữngvùngmới,vínhưgiốngbòsừngngắn,vàthaythếvịtrícủacácgiốngkhácởcácnướckhácnhau.Dođó,sựxuấthiệncủanhữngkiểuhìnhmớivàsựbiếnmấtcủanhữngkiểuhìnhcũ,dùnhântạohaytựnhiên,đềugắnliềnvớinhau.Trongmộtsốnhómđộngvậtpháttriểnthànhcông,sốlượngcáccáthểmớiđượcsinhratrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnhlàlớnhơnsốlượngcáthểcũđãbịtiêudiệt.Nhưngchúngta*cũngbiếtrằngsốlượngcáthểđượcsinhrakhôngphảilàtăngmãimãi,hoặcítnhấtlàtrongnhữngthờikìđịachấtvềsau,dovậy,khikhảosátnhữngcàngxaxưa,sựsảnsinhmộtsốlượngcáccáthểmớicũngđãtiêudiệtmộtsốlượngcáthểcũtươngđương.

Nhưđãgiảithíchvàminhhoạbằngcácvídụ,quátrìnhcạnhtranhtựnhiênsẽxảyragaygắtnhấtgiữacáccáthểtươngđồngvềcàngnhiềumặt.Dođó,nhữngcáthểđãđượccảitiếnvàthayđối,mangđặctínhưuviệthơnthườngsẽgâyrahiệntượngtuyệtchủngởnhữngcáthểởđờitrước.Nếurấtnhiềucáthểkhácnhauđãđượchìnhthànhtrongmộtloài,thìnhữngloàihọhànggầnnhấtloài,vínhưcácloàitrongcùngmộtchi,sẽlàđốitượngdễbịtuyệtchủngnhất.Dovậy,theoquanđiểmcủatôi,nhữngloàimớicócùngchungmộtloàitổtiên,haymộtchimớisẽthaythếmộtchicũ,trongcùngmộthọ.Nhưngcũngcónhữngtrườnghợpmộtloàimớitrongmộtlớpsẽthaythếđượcvịtrícủamộtloàithuộcmộtlớpkhác,vàgópphầntiêudiệtloàiđó.Vànếunhiềucáthểanhemđượctạoratừkẻxâmlăngthànhcôngnày,rấtnhiềusinhvậtkhácsẽphảinhườnglạichỗchonó.Đồngthời,nhữngcáthể

họhànggầnvớiloàixâmlăngnàysẽthườngphảigánhchịunhữngđặctínhkémưuviệthơndoditruyền.Nhưngbấtkểlàmộtloàithuộccùnghaykháclớpbịhấtcẳngbởiloàikhácđãđượccảitiến,thayđổi,mộtsốítnhữngnạnnhânlạivẫncóthểtồntạilâudài,dothíchứngđượcvớimộtđiềukiệnsốngriêngbiệtnàođó,hoặcdosốngtạinhữngkhuvựchẻolánh,noichúngthoátkhỏisựcạnhtranhkhốcliệtvớicácloàixâmlăng.VínhưloàisòlớnTrigoniasốngởKỉđịachấtthứhaivẫncònsốngtrongvùngbiểncủaÚc,vàmộtsốthànhviêncủaloàicávảylángvẫnsốngtrongcácvùngnướcngọt.Dođóquátrìnhdiệtvongcủamộtnhómthườnglàmộtquátrìnhchậmhơnquátrìnhsinhsảncủanó.

NgoạitrừtrườnghợploàibọbathuỳdườngnhưtuyệtchủngđộtngộtởcuốithờikìĐạicổSinh,haycủaloàisòcúcvàocuốikỉSilua,tanênchúýrằngquátrìnhdiệtchủngdầndầncóthểđãdiễnratrongnhữngquãngthờigianởgiữanhữngtầngđịachấtliêntiếp.Hơnthếnữa,hoặcdoditrúđộtngộthoặcquátrìnhsinhtrưởngnhanhbấtthường,rấtnhiềuloàicủamộtnhómmớicóthểchiếmđoạtmộtkhuvựcmới,vàchúngcũngsẽtiêudiệtnhữngcưdângốcmộtcáchnhanhkhôngkém.Vànhữngcáthểphảinhườngchỗthườngsẽtrởthànhhọhàng,dochúngthườngcóchungnhữngđặctínhkémưuviệthơn.

Dovậy,theoquanđiểmcủatôi,phươngthứcmàcácloàiriênglẻvàcácnhómloàitrởnêntuyệtchủngrâtphùhợpvớithuyếtchọnlọctựnhiên.Sựtuyệtchủngkhôngcógìkhiếnchúngtaphảingạcnhiên,vànếuchúngtacầncảmthấyngạcnhiênthìhãyngạcnhiênvềgiảđịnhrằngchúngtacóthểhiểuđượchếtnhữngyếutốphứctạpvàbấtngờgópphầntạonênsựtuyệtchủng.Nếuchúngtaquêndùchỉtrongmộtgiây,rằngmồiloàithườngcóxuhướngtăngtrưởngbấtthường,vàsựtăngtrưởngnàyluônđượckiểmsoát,mặcdùrấtítkhiđượcconngườibiếtđến,toànbộhoạtđộngcủathiênnhiênsẽtrởnênvônghĩa.Chođếnkhinàomàchúngtacóthểnóimộtcáchchắcchantạisaoloàinàycónhiềucáthểhơnloàikia,tạisaochỉcóloàinàymàkhôngphảiloàikháccóthểđượchộinhậpvàomộtđấtnướcthìchỉkhiđóchúngtamớinêncảmthấyngạcnhiêntạisaochúngtakhôngthểlígiảiđượcsựtuyệtchủngcủariêngmộtloài,haycủamộtnhómloàinàođó.

Mọicáthểtrênthếgiớibiếnđổigầnnhưđồngthờivớinhau.

Khôngcỏmộtpháthiệnkhảocổhọcnàonổibậthơnpháthiệnrằngmọicáthểbiếnđổigầnnhưđồngthờivớinhautrêntoànthếgiới.DođónhữngtầngđịachấtthuộckỉPhấnTrắngcủachâuâuvẫncóthểđượctìmthấyởnhữngnơihẻolánhnhấtcủathếgiới,dướinhữngđiềukiệnkhíhậukhácnhau,

ngaycảkhikhôngcóbấtcứmộtmẫuđịachấtnàođượctìmthấy,vídụnhưởBắcMĩ,NamMĩcậnxíchđạo,tạiTierradelFuego,tạiMũiẢoVọng,haytrêncaonguyênẤnĐộ.Tạinhữngđịađiểmnày,nhữnghoáthạchhữucơtrongmộtsốlớpđấtmangnhữngđặcđiểmtươngđồngđếnkhôngngờsovớinhữnghoáthạchđượctìmthấytrongkỉPhấnTrắng.Hoáthạchcủanhữngloàigiốngnhaukhôngphảibaogiờcũngđượctìmthấy,bởitrongmộtsốtrườnghợp,khôngcómộtloàigiốngnhauhoàntoàn,màchúngchỉthuộccùngmộtchi,mộthọ,haychỉlàmộtbộphậncủamộtchi,haychỉgiốngnhauvềcấutrúcbênngoài.Hơnthếnữa,nhữnghoáthạchkhôngđượctìmthấytrongkỉPhấnTrắngởchâuâu,màchỉđượctìmthấyởtrongnhữngtầngđịachấtphíatrênhoặcdưới,cũngkhôngđượctìmthấyởnhữngđịađiểmtrên.TrongmộtsốtầngđịachấtĐạicổSinhkếtiếpnhauởNga,Tâyu,vàBắcMĩ,sựgiốngnhaugiữacácloàitươngtựnhaucũngđượcquansátthấybởimộtsốtácgiảkhác.NgàiLyellcũngkhẳngđịnhđiềunàysaukhiquansátmộtsốđịađiểmtrầmtíchởBắcMĩvàchâuâu.Ngaycảkhikhôngxétđếnnhữnghoáthạchthườngđượctìmthấyởthếgiớicũvàmới,vẫncóthểthấyrõsựtươngđồngchunggiữacácthếhệsinhvậtliêntiếptrongkhoảngthờigiantừĐạicổSinhđếnĐạiTrungSinh,vànhữngtầngđịachấtnàyvẫncóthểđượcliênhệvớinhaumộtcáchdễdàng.

Tuynhiên,nhữngquansátnàychỉđượcbaogồmcácloàisinhvậtbiển.Chúngtakhôngcóđủsốliệuđểcóthểđánhgiásựthayđổisongsongcủacácloàicảtrêncạnvàdướinước.Song,chúngtacóthểnghingờviệcliệunhữngsinhvậtnàycóthayđổihaykhôngbởinếunhữngloàinhưMegatherium,Mylodon,Macrauchenia,vàToxodonditrúđếnchâuâutừLaPlata,vàkhôngcómộtbấtcứmộttàiliệunàonóivềnguồngốccủachúng,ítngườisẽnghingờviệcchúngđãtừngchungsốngvớinhữngloàisòvẫncòntồntạingàynay.SongtừviệcnhữngconvậtkìlạnàysốngchungvớiloàiMastodonvàloàingựa,chúngtacóthểkếtluậnrằngchúngsốngvàomộttrongbakỉcuốicủathờikìĐạiTrungSinh.

Khinóivềnhữngsinhvậtbiển“biếnđổiđồngthờitrêntoànthếgiới”,chúngtanênchúýrằnglờikhẳngđịnhnàykhôngchínhxácđốivớikhoảngthờigiankéodàiđếnnghìnhaytrămnghìnnăm,vànócũngkhônghoàntoànchínhxácvềmặtđịalí.BởinếutasosánhtấtcảnhữngsinhvậtbiểnsốngtạichâuâungàynayhaytấtcảnhữngsinhvậtbiểnsốngởchâuâutrongkỉPlaitôxen(thờikìcáchđây1triệunăm,kéodàitámtrămnghìnnăm,baogồmcảthờikìbănghà)vớinhữngloàitưomgtựởNamMĩhoặcởÚc,thìngaycảnhữngnhàtựnhiênhọctàigiỏinhấtcũngkhómàkhẳngđịnhđượcđặcđiểmgiốngnhaugiữanhữngloàisốngtạichâuâuvớinhữngloàisốngởphíaNamxíchđạo.Mộtsốnhàquansáttêntuổicũngkhẳngđịnhrằng

nhữnghoáthạchđượctìmthấytạiHoaKìcónhiềuđặcđiểmtươngđồngvớinhữnghoáthạchđượctìmthấyởchâuẨutrongthờikìĐạiTrungSinhhơnlàvớinhữngloàihiệnđangsốngtạikhuvựcnày.NếuđiềunàylàđúngthìrõràngnhữngtrầmtíchhoáthạchvenbiểnkhuvựcBắcMĩtừnaysẽđượcxếploạicùngvớinhữngtầngđịachấtcóniênđạicaohơntạichâuâu.Dođó,trongmộttươnglaikháxa,ởnhữngtầngđịachấtchứađựnghoáthạchcósựtươngđồngởmộtmứcđộnàođó,vàloạibỏnhữngtầngđịachấtchứađựngnhữnghoáthạchmàchỉđượctìmthấyởnhữngtầngđịachấtcổhơnnằmphíadưới,nhữngtầngđịachấthiệnđạimàđặcbiệtlànhữngtầngtrầmtíchtrêncùngcủakỉthứ3,kỉthứ4vàtầngtrầmtíchhiệnđạicủachâuẨu,BắcvàNamMĩ,vàủcsẽđượcsẳpxểpnganghàngvềphươngdiệnđịachất.

NhữngnhàquansátkìcựunhưbàVemeuilvàArchiacđềubịảnhhưởngbởisựthậtrằngcáccáthểsống

biếnđổiđổiđồngthờitrêntoànbộTráiĐất.SaukhiđãnóiđếnsựtươngđồngnhauvềkiểuhìnhởnhữngsinhvậtthuộcĐạiCổSinhsốngtạichâuâu,họcònthêmrằng:“Nếugặpphảihiệntượngkìlạnày,chúngtacầnhướngsựchúýtớikhuvựcBắcMĩ,nơimàhàngloạtnhữnghiệntượngkìlạtươngtựđãđượctìmthấy,vàcóvẻnhưnhữngbiếndịởcácloàisinhvật,sựtuyệtchủngcủachúng,vàsựtạothànhloàimớikhôngphảidonhữngthayđổivềquyluậtthuỷtriềuhaynhữngnguyênnhânmangtínhkhuvựcvàđươngđạimàlàdonhữngquyluậtchungcủathếgiớiđộngvật.NhữngkếtluậnmạnhmẽtươngtựcũngđãđượcngàiBaưandephátbiểu.Quảlàvôvọngkhichúngtacoinhữngthayđổivềthuỷtriều,khíhậu,haynhữngđiềukiệnvậtchấtkháclànguyênnhâncủanhữngbiếndịcủanhữngsinhvậtsốngtrongnhữngđiềukiệnkhíhậukhácnhautrêntoànthếgiới.Hơnthếnữa,ngàiBarrandecònkhẳngđịnhrằngchúngtanênxemxétmộtquyluậtđặcbiệtnàođó.Chủngtasẽnhìnnhậnvấnđềnàymộtcáchrõrànghơnkhiquansátsựphânbổcácsinhvậthữucơ,vàtìmhiểusựkhácnhaunhỏbétrongmốiquanhệgiữađiềukiệnvậtchấtcủamộtvùng,vàbảntínhcủanhữngcưdânsinhsốngtrongvùngđó.

Sựbiếnđổisongsongcủacácsinhvậttrênthếgiớihoàntoàncóthểgiảithíchđượcbàngthuyếtchọnlọctựnhiên.Cácloàimớiđượctạothànhbởisựxuấthiệncủacácloạimới.Nhữngloạimớinàythườngcóđặcđiểmưuviệthơnsovớinhữngcáthểcũ,trongkhinhữngcáthểthốngtrịkhác,hoặccónhữngđặcđiếmưuviệthơnsovớinhữngcáthểkháctrongkhuvực,thườngsẽtạođiềukiệnchosựxuấthiệncủanhữngloạimớihoặcnhữngloàisơkhaikhác,bởinhữngloạivànhữngloàisơkhainàybắtbuộcphảicóđặcđiểmcònưuviệthơnloàihiệnđangthốngtrịđểcóthểduytrìnòigiốngvà

tồntại.vềvẩnđềnày,chúngtacónhữngbằngchứngchắcchắnnhất.Nhữngloàicâythốngtrịlànhữngloàicâyđượctìmthấynhiềunhấttronglãnhthổcủanó,đượcphổbiếnnhiềunhất,dođãsảnsinhrađượcsốlượngloạimớinhiềunhất.Việcloàithốngtrị,cókhảnăngbiếndịcao,vàkhảnăngkhuếchtánxa,đãxâmchiếmmộtphầnlãnhthổcủanhữngloàikhác,làloàicókhảnăngkhuếchtánxahơnnữa,vàtạodựngnênnhữngloạivàloàimớiởnhữngvùngmớilàhoàntoàntựnhiên.Quátrìnhkhuếchtáncóthểrấtchậm,phụthuộcnhiềuvàonhữngthayđổiđịachấtvàkhíhậu,hoặcvàosựtrùnghợpngẫunhiên,nhưngvớithờigian,nhữngcáthểthốngtrịsẽvẫnthànhcôngtrongviệcpháttán.Quátrìnhnàyrấtcóthểchậmhơnđốivớinhữngsinhvậtsốngtrêncạntrênnhũnglụcđịakhácnhausovớinhũngloàithuỷcưsốngtrongnhũngvùngbiểnnốitiếpnhau.Dođó,chúngtathườngnhậnthấysựbiếnđốisongsongởnhữngđộngvậttrêncạnởmộtcấpđộnhẹhơnlàởdướinước.

Trongquátrìnhkhuếchtáncủamình,mộtloàithốngtrịcóthểgặpnhữngloàikhácưuviệthơnchínhbảnthânnó,vàquátrìnhkhuếchtán,hoặcngaycảsựtồntạicủaloàikémưuviệthơnđósẽkhôngcòn.Chúngtakhôngbiếtchínhxácđiềukiệnnàolàtốtnhấtchosựsinhsôicủanhữngloàithốngtrịmới,songvớimộtsốcáthểxácđịnh,nhữngđiềukiệnđócóthểlà:sựxuấthiệncủanhữngthayđổicólợi,giảmthiểucạnhtranhvớinhữngcáthểđịaphưomg,hoặcmởrộnglãnhthổsống,hoặcngaycảtìnhtrạngbịcôlập,đượclặpđilặplạitrongmộtkhoảngthờigiandài(nhưđãgiảithíchởtrên).Nếumộtphầntưthếgiớinàycónhữngđiềukiệnthuậnlợichođộngvậttrêncạnpháttriểnvàmộtphầnkhácchođộngvậtdướibiểnpháttriển,thìvớimộtkhoảngthờigianđủdàivànhữngđiềukiệnđóởcùngmộtcấpđộ,thìbấtcứnơiđâunhữngcưdâncủahaivùngnàygặpnhau,cuộcchiếnsẽrấtdàivàkhốcliệt,vànhữngcáthểxuấtthântừhaivùngđềucóthểchiếnthắng.Nhưng,vớithờigian,nhữngcáthểthốngtrịởmứcđộcaonhất,bấtkểđượcsinhraởđâu,đềucókhuynhhướngtrởnênthịnhhành.Vàvớisựthịnhhànhcủachúng,sựtuyệtchủngcủanhữngcácthểvàkiểuhìnhkémưuviệthơnlàkhôngthểtránhkhỏi,vàbởinhữngcáthể,kiểuhìnhnàythườngcómốiliênhệditrưyềnvớinhau,từngnhómsinhvậtsẽdầndầnbiếnmất,mặcdùởdâyhoặcđómộtcáthểvẫncóthểsốngsóttrongmộtquãngthờigiandài.

Từđó,theotôi,sựbiếnđổiđồngthờivàliêntiếpcủasinhvậttrênthếgiớirấtphùhợpvớiquanđiểmnhữngloàimớiđượctạonêntừsựkhuếchtánvàbiếndịcủanhữngloàithốngtrị.Nhữngloàimớiđượctạonên,chỉnhbảnthânchúngcũnglànhữngloàithốngtrị,doditruyền,hoặcdođãcómộtđặcđiểmnàođóưuviệthơnsovớinhữngcáthểbốmẹvàcácloàikhác.Chính

nhữngcáthểnàymộtlầnnữalạikhuếchtán,biếndị,vàtạonênmộtloàimới.Nhữngkiểuhìnhbịđánhbạivàphảinhườnglạichồchonhữngcáthểmớivàưuviệthơnthườngsẽcóhọhàngvớinhaudoditruyền,nêncùngvớisựxuấthiệncủanhữngnhómmới,đãđượccảitiến,từngnhómsinhvậtcũcũngbiếnmấtdầndầnvàsựbiếnđổihaichiềucủasinhvậttrênkhắpthếgiớicũngsẽtuântheoquyluậtnày.

Tôiđãđưaranhữnglídolígiảisựbồitụcủacáctầnghoáthạchcủachúngtahiệnnay,chúngđượchìnhthànhkhimàmựcnướcđãrútxuống.Nhữngtầngtrầmtíchvàhoáthạchlớnđượctạonêntrongkhoảngthờigianmựcnướchạxuốngkhithềmđạidươngổnđịnh,hoặctăng,hoặckhicáclớpđấtđákhôngkịpchelấpvàbảotồnnhữngsinhvậthữucơ.Trongnhữngkhoảngthờigiandàinày,nhữngsinhvậtsinhsốngtạicácvùngcóthểđãtrảiquanhữngbiếnđổivàdiệtchủngkhálớn,vàhiệntượngditrúphổbiếntrêntoànthếgiới.Docáchoạtđộngđịachấtthườngcóảnhhưởngrấtlớntớimộtkhuvựcrộnglớn,rấtcóthểnhữngtầngđịachấtđươngđạiđãđượchìnhthànhtrênmộtdiệnrộng,theotừngvùngtrênthếgiới.Songchúngtacũngkhôngcólídochắcchắnnàođểkhẳngđịnhrằngđâylàmộtquátrìnhbấtbiếnvàrằngnhữngvùngrộnglớnluônchịuảnhhưởngcủacáchoạtđộngđịachấttươngtựnhau.Khihaitầngđịachấtđựơcbồitụở2khuvựckhácnhautrongnhữngkhoảngthờigiangầngiốngnhau,vàvớinhữngnguyênnhânđãgiảithíchởtrên,chúngtacóthểquansátthấyquátrìnhtiếnhoá.Song,cácloàisinhvậtsẽkhôngnhấtthiếtgiốngnhaubởimộttronghaivùngsẽcónhiềuthờigianhơndànhchoquátrìnhbiếndị,tuyệtchủng,ditrú.

Nhữngtrườnghợptươngtựcóthểđãxảyratạichâuâu.TronghồikícủamìnhvềnhữngrảitrầmtíchthuộckỉEoxenởAnhvàPháp,ngàiPrestwichđãphácthảonênnhữngmốiliênhệsongsongmậtthiếtgiữacáctầngđịachấtliêntiếpgiữahainước.Sosánhmộtsốtầngđịachấtcủa2nướcnàyvớinhau,ôngpháthiệnthấymộtsựtươngđồngkhákìlạvềsốlượngcácloàicónguồngốccùngmộtchi,songnhữngloàisinhvậtđólạimangnhữngđặcđiểmkhácnhaurấtkhógiảithíchkhixétđếnkhoảngcáchgiữahaivùng.Giảthuyếtrằngđãtừngcómộteođấtngăncáchtạmthời2vùngbiểnvới2hệđộngvậtkhácnhaucóvẻnhưlàmộtcáchgiảithíchkháhợplíchonhữngsựkhácbiệtnày.NhàđịachấthọcLyellcũngđãrútranhữngkếtluậntươngtựtừviệcnghiêncứunhữngtầngđịachấtthuộcthờikìĐạiTrungSinh.ÔngBarrandecũngkếtluậnrằngcómộtsựtươngđồngsongsongkìlạgiữanhữnghoáthạchtrongdảitrầmtíchthuộckỉSiluaởBôhimiavàbánđảoXcăngđinavi.Mặcdầuvậy,ôngvẫntìmthấymộtsốlượnglớnsựkhácbiệtgiữacácloài.Nếunhữngtầngđịachấtở2nướcAnhvàPhápkhôngđượcbồitụtrongcùngmộtkhoảngthờigian,tứclàsựhìnhthànhcủamộttầngtại

mộtnướcxảyratrướchoặcsausựhìnhthànhcủatầngđịachâttươngứngtạinướccònlại,vàcácloàisinhvậtsinhsốngtrongcả2vùngnàyvẫntiếptụctiếnhoátrongsuốtquátrìnhhìnhthànhvàtạmdừnghìnhthànhcáctầngđịachấtchứahoáthạch,vànếunhữngtầngđịachấtởcả2vùngđượcsắpxếptheothứtựtươngtựnhau,mộtcáchphùhcrp,tạonênmộtảogiácvềsựpháttriểnsongsongcủacácloàisinhvật,thicácloàisinhvậtđượctìmthấytrongnhữngtầngđịachấttươngứngởcả2vùngchắcchắnsẽkhônggiốngnhau.

Giờđâychúngtasẽxemxétmốiquanhệgiữacácloàiđãtuyệtchủngvàcácloàicòntồntại.Mốiquanhệnàylàmộtphầncủathếgiớitựnhiênvàcóthểđượclígiảibằngnguyênlíditruyền.Mộtcáthểtuyệtchủngcànglâuthìlẽdĩnhiênnósẽcàngkhácsovớicáccáthểhiệnđangtồntại.NhưngnhưnhàphânloạihọcBucklandđãtừngnói,bấtcứhoáthạchnàocũngcóthểđượcxếploạivàonhómsinhvậtvẫncòntồntại,hoặcgiữachúng.Sựthậtrằngnhữngloàituyệtchủnggiúpchúngtahoànthiệnsơđồmốiliênhệgiữacácloài,họ,bộđãtuyệtchủnglàkhôngthêchốicãibởinếuchúngtachỉchúýđếnhoặcnhữngloàiđãtuyệtchủnghoặcnhữngloàicònsống,sơđồcủachúngtasẽkhôngthểhoànhảobằngnếuchúngtakếthọpcảhaivớinhau.Riêngvớiđộngvậtcóxươngsống,nhàkhảocổhọclỗilạcOwencủachúngtacóthểliệtkêrấtnhiềunhữngtrườnghọpcácsinhvậtđãtuyệtchủngxenvàogiữacácsinhvậtđangtồntạitrongsơđồcácmốiquanhệ.Cuvierđãphânloạithúthànhhaibộlớnloàidadày(Pachyderm)vàđộngvậtnhailại(Ruminant),nhưngnhàkhảocổhọcOwencủachúngtađãpháthiệnraquánhiềumốiliênhệhoáthạchđếnnỗiôngphảithayđổitoànbộsựsắpxếpcủa2bộnày,vàđưamộtsốsinhvậttrongbộpachydermvàotrongnhómphụcủabộruminant.Vínhưôngđãtriệttiêuphầnlớnnhữngkhácbiệtrõrànggiữalợnvàlạcđà.Đốivớicácsinhvậtkhôngcóxươngsống,BarrandeđãkhẳngđịnhôngđượcdạyrằngcácsinhvậtthuộcthờikìĐạiTháicổđềucùngbộ,họ,chivớicácsinhvậtngàynay,songsựkhácnhaugiữachúngkhôngchỉítnhưthế.

Việccácloàiđãtuyệtchủngđượccoinhưlàtrunggiangiữacácloàihiệnđangtồntạiđãbịmộtsốtácgiảphảnbác.Sựphảnbácnàylàcólínếuchúngtacoisự“trunggian”nàykhẳngđịnhcácđặcđiểmcủamộtloàiđãtuyệtchủnglàtrunggianchohailoàihiệnđangtồntại.Song,trongthựctế,rấtnhiềuloàisinhvậthoáthạchchắcchắnsẽphảiđượcxếploạiởgiữacácloàicònsống,mộtsốgiốngtuyệtchủnggiữacácgiốngcòntồntại,vàngaycảcácgiốngthuộccáchọkhácnhau.Nếunhưcávàbòsátngàynaycómộttáđặcđiểmkhácnhau,thìnhữngtổtiênxaxưacủacảhaichắcchắnsẽcósốlượngnhữngđặcđiểmkhácnhauíthơnbởimặcdùngàynayđâylàhailoài

rấtkhácnhau,songtạimộtthờiđiểmđủxưatrongquákhứ,2loàinàycóthểđãcónhữngđặcđiểmgầngiốngnhaunàođó.

Quanniệmphổbiếnhiệnnaylàmộtsinhvậtcàngcốthìsẽcàngcónhiềukhảnăngchỉramốitươngđồnggiữanhữngnhómsinhvậtrấtkhácnhaungàynay.Kếtluậnnàychỉcóthểápdụngđượcvớinhữngnhómsinhvậtđãphảitrảiquanhiềubiếnđổitrongcácgiaiđoạnđịachất,vàđểkiểmtrasựchínhxáccủanóquảlàrấtkhóbởiđôikhicónhữngsinhvật,vínhưloàiLepidosirenđượcpháthiệncócácđặcđiểmgiốngvớirấtnhiềunhómsinhvậtkhácnhau.Song,nếuchúngtasosánhloàibòsátxưa,loàiếchnháicổ,loàicácổ,loàiđộngvậtthânmềmcổ,vànhữngconthúthuộcthờikìBăngHàvớiconcháucủachúngngàynay,chúngtakhôngthểphủnhậnsựchínhxáccủalờikếtluậnnày.

Bâygiờchúngtasẽđánhgiámứcđộphùhợpcủanhữngsuyluậnvàvỉdụnàyvớithuyếtditruyềnvàbiếndị.Dovấnđềnàykháphứctạp,tôiđềnghịbạnđọcgiởlạibảngtrongchươngIVcủacuốnsáchnày.Giảsửnhữngchữinnghiêngvàcóđánhsốlàcácchi,vànhữngđườngchấmphânnhánhtừđóralàbiểuhiệncủanhữngloàicủamỗichi.Tuyhìnhvẽthậtđơngiản,vàchỉbiểudiễnđượcrấtítloàivàchi,nhưngđiềunàykhôngquantrọnglắm.Cácđườngngangcóthểđượchìnhdungnhưnhữnghệthốngđịachấtkếtiếpnhau,vàtacóthểcoitấtcảcáckiểuhìnhphíadướiđườngbiểudiễntrêncùngđềuđãtuyệtchủng.Bachihiệnđangtồntạia14,q14,p14hợplạithànhmộthọnhỏ,b14,vàf14thànhmộthọnhỏhoặcmộthọphụ,o14,Ĩ14,m14mộthọthứ3.CảbahọnàycùngvớinhữngchiđãtuyệtchủngthuộcmộtdòngnốitừcáthểbốmẹA,sẽtạothànhmộtbộdođềuđãđượcditruyềnlạimộtsốnhữngđặcđiểmtừtổtiênchungcủachúng.Theonguyênlícácđặctínhcókhuynhhướngbiếndị,đượcgiảithíchbởisơđồnàytrongnhữngphầntrước,mộtkiểuhìnhcàngmớithìsẽcàngkhácxasovớitổtiênnguyênthủy.Dođóchúngtahiểutạisaonhữnghóathạchcổxưanhấtngàynaylạikhácnhữngsinhvậtđangtồntạinhiềunhất.

Song,sựphânlitínhtrạngcủacácđặctínhkhôngphảilàmộttrườnghợptấtyếu,dosựphânhướngcủanhữngtínhtrạngnàychỉphụthuộcvàonhữngcáthểconcháucủamộtloàichiếmđượcnhiềuvịtríkhácnhautrongnềnkinhtếcủathiênnhiên.Dovậy,rấtcóthểnhưtrườnghợpcủanhữnghóathạchthuộckỉXilua,mộtloàicóthểtồntạivớinhữngbiếndịnhỏtươngứngvớinhữngbiếnđổicủađiềukiệnsống,vàduytrìbiếndịđótrongmộtthờigiandài.TrườnghợpnàyđượcbiểudiễnbởiconsốF14trongsơđồ.

Tấtcảcáckiểuhìnhcònsốnghayđãtuyệtchủng,đềubắtnguồntừA,hình

thànhnênmộtbộ,vàdonhữnghiệuquảliêntụccủaquátrìnhtuyệtchủngvàphânlitínhtrạng,bộnàyđãchiarathànhnhiềuhọvàhọphụ,mộtsốhọnàyđãtuyệtchủngởnhũngthờikìkhácnhau,mộtsốhọvẫncòntồntạiđếnngàynay.

Trongkhinhậnxétsơđồ,giảsừnếuchúngtatìmthấyởnhữnghóathạchbịchônvùitrongnhữngtầngđịachấtkhácnhau,ởđoạndướicủachuỗi,bahọtrêncùngsẽđượccoilàítkhácnhauhơn.Nếunhữngchial,a5,aio,f8,m3,mó,m9,đượckhaiquậtlên,thìnhữngbahọtrêncùngnàysẽliênquanmậtthiếtvớinhauđếnmứcchúngcóthểphảiđượcxếploạithànhmộthọlớn,nhưtrườnghợpcủacácđộngvậtnhailạivàđộngvậtdadày.Nhưngnếucóngườiphảnđốiviệckhẳngđịnhnhữngchiđãtuyệtchủngmangnhữngđặcđiểmtrunggian,tứclàliênkếthọbachiđangsốnghiệnnay,thìđiềuđócũngđúng,dochúnglàtrunggian,songlàtrunggiantrongmộtquátrìnhdàivàlắtléovớinhũngkiểuhìnhrấtkhácnhau.Giảsửnhiềukiểuhìnhđãtuyệtchủngđượctìmthấyởphíatrênmộttrongnhữngtầngđịachấtkhácnhau-trênsốVIchẳnghạn-màngườitalạikhôngtìmthấymộtkiểuhìnhnàodướiđó,thìcó2họ(chủyếulàa14trởđivàb14trởđi)sẽphảiđượchợpnhấtthànhmộthọlớnvàhaihọcònlại(chủyếutừa14đếnf14,giờđâybaogồm5chi,vàtừo14đếnm14)sẽvẫnkhácnhau,songởmộtmứcđộíthơnsovớitrướckhitìmthấynhữnghóathạch.Nếuchúngtagiảsửrằngcácchicủa2họnàykhácnhauởmộttáđặcđiểm,vàtrongtrườnghợpnày,vàothờiđiểmVI,chúngsẽchỉkhácnhauởmộtvàiđặcđiểmdoởgiaiđoạnnày,chúngchưaphânlitínhtrạngnhiềulắmsovớitổtiêncủabộnhưsaunày.Dovậycácchicổxưavàtuyệtchủng,ởmộtcấpđộnàođó,mangnhữngđặcđiểmtrunggianvềtínhtrạnggiữanhữngconcháubiếndịcủachúnghoặcgiữahọhàngthânthuộcnganghệvớichúng.

Trongtựnhiên,mọiviệcsẽphứctạphơnnhữnggìđượcthểhiệnởsơđồbởicácnhómsinhvậtsẽcósốlượngđônghơn,chúngsẽtồntạitrongnhữngkhoảngthờigianngắndàirấtkhácnhau,vàsẽcónhữngbiếndịởnhiềucấpđộkhácnhau.Trongkhichúngtachỉsởhữutậpcuốicùng(vàtrongtìnhtrạnghếtsứckhôngđầyđủ)củaphosáchđịachất,chúngtahoàntoànkhôngthểmongchờviệchoànthiệnnhữngkhoảngtrốnglịchsửcủathiênnhiên,quađóthốngnhấtcáchọ,bộsinhvậtvớinhau,trừnhữngtrườnghợphếtsứchãnhữu.Chúngtachỉcóthểgiảđịnhrằngnhữngnhómsinhvậtđóđãtrảiquanhữngquátrìnhbiếndịtrongcáckìđịachất,vàcónhiềuđiểmgiốngnhauhơnsovớiconcháuchúngngàynay,đượcthểhiệnquanhữngtầngđịachấtxaxưa.Nhữngnghiêncứucủanhữngnhàkhảocổhọclỗilạcđềuchứngminhđiềunày.

Nhưvậy,thuyếtditruyềnvàbiếndịlàthuyếtduynhấtgiảithíchđượcnhữngvấnđềchínhtrongmốiliênhệgiữacácsinhvậttuyệtchủngvớinhau,vàgiữacácsinhvậtđãtuyệtchủngvớicácsinhvậtđangtồntại.

Cũngtrongthuyếtditruyềnvàbiếndịnày,cáchệđộngvậtcủabấtcứgiaiđoạnnàotronglịchsửquảđấtcũngsẽlànhữnghệđộngvậtvớinhữngđặcđiểmkiểuhìnhtrunggiancủanhữnghệđộngvậttrướcvàsaunó.Dođó,nhữngloàithuộcthếhệthứ6trongbiểuđồlàthếhệnhữngconlaibiếndịcủanhữngloàithuộcthếhệthứ5,vàlàbốmẹcủathếhệconlaicàngbiếndịhơnthứ7.Dovậy,chúngchắcchắnsẽmangnhữngđặcđiểmtrunggiancủanhữngsinhvậtởthếhệtrướcvàthếhệsau.Tuynhiên,chúngtacũngphảitínhđếnsựtuyệtchủngcủanhữngloàiởthếhệtrước,vàsựxuấthiệncủacácloàimớidobiếndịhoặcdicưtrongnhữnggiaiđoạntrunggiangiữacáctầngđịachấtliêntiếp.Chịutácđộngcủanhữnghoạtđộngnày,hệđộngvậtcủatừnggiaiđoạnđịachấtchắcchắnmangnhữngđặcđiểmtrunggiancủanhữnghệđộngvậttrướcvàsaunó.KhinhữnghoáthạchthuộckỉĐêvônlầnđầutiênđượctìmàngasy,cácnhàkhảocổhọcđãquansátthấyrằngnhữnghoáthạchnàymangnhữngđặcđiểmtrunggiancủanhữnghoáthạchthuộckỉXiluaởdưới,vàkỉthanđáởtrên.Songmỗihệđộngvậtcũnglạikhônghoàntoànmangtínhchấttrunggianbởisựhìnhthànhcáctầngđịachấtliêntiếpnhautrảiquanhữngkhoảngthờigiankhácnhau.

Songcũngtồntạimộtsốngoạilệ.VídụđiểnhìnhnhấtlàkhitiếnsĩFalconersắpxếploàivoivàloàimastodontheo2cáchkhácnhau.Đầutiênôngsắpxếpchúngtheonhữngđặcđiểmgiốngnhauvềkiểuhình,vàlầnthứ2theogiaiđoạntồntạicủatừngloài.Sosánhhaicáchsắpxếp,kếtquảchothấythứtựở2cáchsắpxếpkhônggiốngnhau.Nhữngloàicóđặcđiểmđặctrưngnhất,hoặctrunggiannhấtvềđặcđiểmvàtuổithọđềukhôngphảilànhữngloàicổnhấthoặctrẻnhất.Nhưngnếuchúngtagiảsửrằngnhữngsốliệuvềsựxuấthiệnvàtuyệtchủnglàhoàntoànchínhxác,chúngtavẫnkhôngthểbiếtđượcliệunhữngcáthểđượcsinhracótồntạitrongnhữngkhoảngthờigiangiốngnhauhaykhông?Mộtcáthểrấtcổxưatrongmộtsốtrườnghợpvẫncóthểsốnglâuhơnmộtcáthểđượcsinhrasauđó,nhấtlàđốivớinhữngsinhvậtsốngtrêncạntạinhữngđịađiểmkhácnhau.Nóicáchkhác,nếunhữngtộcchimbộcâuthuầnhoáhiệnđangtồntạivàđãtuyệtchủngđượcsắpxếptheonhữngđặcđiểmgiốngnhau,cáchsắpxếpnàysẽkhônggiốngvớicáchsắpxếptheothờigianchúngxuấthiện,vàsẽcàngkhônggiốngnếuđượcsắpxếptheothờigiantuyệtchủngbởingàynayloàichimbồcâuđábốmẹvẫncònsống,trongkhinhữngloạinằmgiữaloàichimbồcâuđávàchimbồcâuđưathưđãtuyệtchủng.Nhữngconchimbồcâuđưathưvớiđặcđiểmnổibậtlàchiếcmỏdàilạixuấthiệnsớmhơn

nhữngconchimbồcâunhàolộn.

Cómốiliênquanmậtthiếtvớilờikhẳngđịnhrằngnhữnghoáthạchhữucơtừmộttầngđịachấttrunggian,ởmộtcấpđộnàođó,cũngmangnhữngđặctínhtrunggian,làmộtsựthậtđượctấtcảcácnhàkhảocổhọcđồngý:Cáchoáthạchtừ2tầngđịachấtliêntiếpcósựtươngđồngrõrànghơnhoáthạchtừhaitầngđịachấtcáchxanhau.GiáosưPictetcũngquansátthấynhữngđiểmtươngđồngchunggiữanhữnghoáthạchhữucơtừnhữngtầngđịachấtthuộckỉPhấnTrắng,mặcdùđólànhữnghoáthạchtiêubiểuchotừnggiaiđoạn.QuanniệmcủagiáosưPictetrằngkiểuhìnhcủamỗiloàilàmộtđặcđiểmbấtdibấtdịchdườngnhưđãbịlaychuyển,nhấtlàdotínhphổbiếncủanhữnghoáthạchnày.Mộtngườiđãquáquenvớisựphânbổcủacácloàiừênthếgiớisẽkhôngtìmhiểunhữngmốitươngđồnggiữanhữngloàiđặctrưngtrongnhữngtầngđịachấtliêntiếpvớilídolànhữngđiềukiệnsốngxaxưahầunhưkhôngthayđổi.Nhưngchúngtacũngnênnhớrằng,cácsinhvậtsống,hoặcítnhấtlànhữngsinhvậtbiển,đãbiếndịgầnnhưđồngloạttrêntoànthểgiới,trongnhữngđiềukiệnthờitiếtvàđiềukiệnsốnghếtsứckhácbiệt.Chúngtahãythửsuyngẫmvềđiềukiệnsốngkhắcnghiệttrongkỉplaitôxen,kéodàichođếnhếtkỉBăngHà,vàchúýtớinhữngảnhhưởngnhỏbécủanótớitừngsinhvậtbiển.

Đốivớithuyếtditruyền,ýnghĩađầyđủcủaviệcnhữnghoáthạchtrongnhữngtầngđịachấtliêntiếpcómốiliênquanmậtthiếtvớinhaulàquárõràng,mặcdùchúngđượcxếploạinhưnhữngloàikhácnhau.Doquátrìnhhìnhthànhcáctầngđịachấtthườngxuyênbịcắtngang,nênchúngtakhôngthểtìmthấytấtcảnhữnghoáthạchtrunggiancủanhữngloàixuấthiệnvàtuyệtchủngởđầuvàcuốimộtgiaiđoạntrongmộthoặchaitầngđịachấtliêntiếp.Nhưngchúngtahoàntoàncóthểtìmthấynhữngloàihọhàng,haycònđượcmộtsốtácgiảgọilàloàiđạidiện,khichúngtaxétđếnnhữngtầngđịachấtcáchnhaunhữngkhoảngthờigianđịachấtkhôngquáxa.Tómlại,chúngtasẽtìmthấynhữngbằngchứngchoquátrìnhbiếndịdầndầnvàrấtkhóhiểucủamộtsốcáthể.

Sựpháttriếncủacácloàisinhvậtcố-vấnđềliệunhữngkiểuhìnhđươngđạiđạtsựpháttriểncaohơnnhiềusovớinhữngkiểuhìnhcổxưalàmộtvấnđềđãgâynhiềutranhcãi.Song,vìnhữngnhàtựnhiênhọcvẫnchưathểđồngýđượcvớinhaunhữngtiêuchuẩnđểđánhgiámứcđộpháttriểncaothấpcủacáckiểuhình,nêntôisẽkhôngđềcậptớivấnđềnày.Mặcdùvậy,ởmộtmứcđộnàođó,dựatrênthuyếtcủamình,tôivẫncảmthấyrằngnhữngkiểuhìnhmớiphảiđạtsựpháttriểncaohơncáckiểuhìnhcũbởimỗiloàimớiđượchìnhthànhdocómộtsốđặcđiểmcólợihơnnhữngcáthể

kháctrongcuộcđấutranhsinhtồn.Dướiđiềukiệnthờitiếtgầntươngtựnhau,nếunhữngsinhvậtthuộckỉEoxentrongmộtkhuvựctrênthếgiớiđượcthảchocạnhtranhvớinhữngsinhvậtgốccủakhuvựcđóhiệncònđangtồntại,thìchắcchắnhệđộngthựcvậtkỉEoxensẽbịđánhbạivàtiêudiệt,cũngnhưhệđộngvậtĐạiTrungSinhsẽbịhệđộngvậtEoxenđánhbại,hoặcnhưhệđộngvậtĐạicổSinhsẽbịhệđộngvậtĐạiTrungSinhđánhbạivàtiêudiệt.Việcquátrìnhphát

triểnnàycóảnhhưởnglớntớicấutạotổchứccủanhữngsinhvậtthànhcôngđươngđạikhôngcógìlạ,nhưngđểcóthẻkiểmnghiệmquátrìnhnàythìquảlànangiải.Tômcuakhôngphảilànhữngđộngvậtpháttriểncaonhẩttronglớpđộngvậtthâncứng,songchúngđãđánhbạiloàisinhvậtthânmềmpháttriểncaonhất.TừnhữnggìquansátđượctừquátrìnhpháttriểncủahệđộngthựcvậtAnhởNewZealand,chúngtacóthểtinrằngnếutấtcảcácloàiđộng,thựcvậtcủanướcAnhđượcthảhoangtạiNewZealand,thìvớithờigian,mộtloạtcácloàiđộng,thựcvậtAnhsẽtrởthànhhoangdạivàsẽtiêudiệtrấtnhiềuđộng,thựcvậtgốc.Trongkhiđỏ,từviệcquansátnhữnggìđangxảyratạiNewZealandvàviệcchưatừngcómộtcưdânthuộckhuvựcnambáncầuhoangdạihoáthànhcôngởbấtcứnơiđâutạiChâuẨu,chúngtanghingờkhảnăngnếutoànbộhệđộngthựcvậtởNewZealandđượcthảhoangtạiAnh,liệucómộtsốlượnglớncácloàicóthểđánhbạihệđộngthựcvậtAnhhaykhông,vềkhíacạnhnày,tacóthểkếtluậnrằnghệđộngthựcvậtởAnhpháttriểncaohơnởNewZealand.Trongkhiđó,ngaycảnhàtựnhiênhọctàigiỏinhất,nghiêncứuhệđộngthựcvậtởcả2nướccũngkhôngthểtiênđoánđượckểtquảnày.ÔngAgassizlạikhẳngđịnhrằngcácloàiđộngvậtcổxưa,ởmộtmứcđộnàođó,giốngphôithaicủacácloàiđộngvậtcùnglớp,haysựditruyềnđịalícủacácloàiđãtuyệtchủngởmộtmứcđộnàođó,tươngđươngvớisựpháttriểnphôithaiởcácloàiđộngvậthiệnđại.vềvấnđềnày,tôiđồngývớigiáosưPictetvàHuxleykhinóirằngsựchínhxáccủathuyếtnàychưathểđượcchứngminh.Song,tôilạitintưởngrằngnósẽđượcchứngminhtrongmộttươnglaikhôngxa,vàsẽđúng,ítnhấtvớicácnhómphụ,haycácnhánhđãtáchkhỏinhautrongkhoảngthờigiangầnđâybởithuyếtcủaAgassizkháphùhợpvớithuyếtchọnlọctựnhiên.Trongmộtchươngsautôisẽchứngtỏrằngmộtcáthểđãpháttriểnrấtkhácvớibàothaicủanó,donhữngthayđổibấtngờxảyrakhicáthểcònquanhỏ,vàbởiđượcditruyềnlạiởmộtđộtuổinhấtđịnh.Quátrìnhnàyhoàntoànkhôngảnhhưởngtớibàothai,trongkhiđó,quacácthếhệliêntiếp,nótiếptụcbổsungsựkhácbiệtgiữacáthểđãpháttriểnvàbàothai.Dođó,bàothaicóthểcoilàđạidiệnchonhữngđiềukiệnsốngcổxưa,vàítbịthayđổicủatừngsinhvật.Quanđiểmnàycóthểđúng,nhưngnósẽkhôngbaogiờcóđượcbằngchứngđầyđủ.Mặcdùnhữngconthú,bòsát,và

cácổxưanhấtthuộcnhữnglớpriêngbiệt,vàmộtsốcáthểcóthểcóítđặcđiểmkhácnhauhơnnhữngcáthểcùnglớpđươngđại,songkhảnăngtìmthấyhoáthạchnhữngđộngvậtcóđặcđiểmgiốngvớibàothaicủađộngvậtcóxươngsốnglàrấtnhỏ,vàchỉcóthểxảyrakhimàcáctầngđịachấtxưahơntầngđịachấtkỉXiluađượctìmthấy.NgàiCliítđãchứngminhcáchđâynhiềunămnhữnghóathạchthúđượctìmthấytrongcáchangđộngcủaúccónhữngđặcđiểmrấtgầnvớinhữngloàithúcótúihiệnnaytạichâulụcnày.Mộtsựtươngđồng,màmộtconmắtkhôngchuyênvẫncóthểnhậnthấyrõđượcđượcthểhiệnquanhữngmảnháogiápkhổnglồcủacontatouđượctìmthấyởnhiềuvùngthuộcLaPlata.GiáosưOwencũngđãchứngminhrõràngphầnlớnnhữnghóathạchthủbịchônvùivàđượctìmthấytạicácvùngấyđềucómốiliênhệvớinhữngloàihiệnđangsốngtạiNamMĩ.MốiliênhệnàycònđượcthấyrõhơnnữaởbộsưutậpkìlạgồmnhữnghàicốthóathạchthuthậpđượctrongcáchangđộngtạiBrasilbởiLundvàClausen.Nhữngsựkiệnấyđãthuhútsựchúýcủatôi,đếnnỗinăm1839và1845tôiđãnhấnmạnhnhiềuđếncái“quyluậtkếtiếpcủacácloạihình”-vàđến“nhữngquanhệkìdiệugiữanhữnggiốngđãmấtvớinhữnggiốngcònsốngtrongcùngmộtlụcđịa”.Sauđó,giáosưOwencũngmởrộngkháiniệmđóchocáchóathạchthúởCựuthếgiới.NócũngđượcápdụngtrongviệckhôiphụclạinhữngconchimlớnđãtuyệtchủngởNewZealandvàtạinhữngconchimtrongcáchangđộngởBrazil.ÔngWoodardđãchứngminhrằngquyluậtấycũngthíchhợpvớiốcởbiển,songkhôngrõbằngdosựphânbốrộngrãicủaphầnlớncácchiđộngvậtthânmềm.Ngườitacòncóthểthêmvàonhiềuthídụkhác,nhưmốiliênhệgiữaloàiốctrêncạnđãmấtvàhiệncònsốngởđảoMadeirahaytạivùngbiểnnướclợAralo-Caspian.

Vậy,quyluậtvềsựkếtiếpcácloạihìnhnhưnhautrongnhữngvùngnhưnhaucóýnghĩagì?SaukhiđãsosánhkhíhậuhiệnnaycủachâuúcsovớikhíhậucủamộtsốbộphậncủaNamMĩởcùngvĩđộ,sẽrấtlàtáobạonếumộtmặtgiảithíchsựkhácnhaugiữacácsinhvậtcủa2lụcđịaấyquasựkhácnhaucủacácđiềukiệnvậtlídẫnđếnsựkhácnhauvềkiểuhình;vàmặtkhácgiảithíchthôngquasựgiốngnhaucủacácđiềukiện,docósựtươngđồnggiữacácloàivàogiaiđoạncuốiĐạiTrungSinh.ChúngtacũngkhôngthểchorằngdomộtquyluậtbấtbiếnmàchâuúcđãchỉsảnsinhranhiềunhấthoặcchỉriêngcácloàithúcótúivàmộtmìnhNamMĩsảnsinhraloàivôxỉvàmộtsốkiểuhìnhriêngcủanó.Thậtvậy,chúngtabiếtrằngxưakiachâuâuđãsảnsinhranhiềugiốngthúcótúivàtrongcáccôngtrìnhnghiêncứutrướcđây,tôicũngđãchứngminhrằngquyluậtphânbốcủagiốngthúcótúitrêncạnởMỹngàynayđãkhácrấtnhiều.BắcMĩtrướcđâyđãcónhữngđiềukiệntựnhiêntươngtựnhưnhữngđiềukiệntựnhiêncủavùngNamMĩngàynayvàngượclại.PháthiệncủaFalconervàCautleycũngchỉ

rarăngloàithúởẤnĐộtrướcđâycónhiêuđặcdiêmgiốngvớiloàithủởchâuPhingàynay.Điềutươngtựcũngcóthểđượcápdụngchocácsinhvậtbiển.

Thuyếtbiểndịvàditruyềnđãcóthểgiảithíchngayđượcquyluậtkếtiếptrongmộtthờigiandàinhưngkhôngphảilàbấtbiếncủacácloạihìnhnhưnhautrongnhữngvùngnhưnhau.Domọisinhvậtởmỗinơitrênthếgiớiđềucókhuynhhướngpháttánthếhệconcháuđãbiếndịmộtchútmangnhữngdặctínhtươngtựtổtiêncủachúngtrongnhữngthờikìkếtiếp.Nếunhữngsinhvậtcủamộtlụcđịatrướckiađãkhácrấtnhiềusovớinhữngsinhvậtcủamộtlụcđịakhác,thìconcháuđãbiếndịcủachúngcũngsẽlạikhácnhauởmặthìnhthứcvàcấpđộtươngtự.Nhưngsaunhữngkhoảngthờigiandàivànhữngthayđổiđịalíquantrọngkéotheonhiềuhiệntượngdicưtươnghỗ,thìnhữngkiểuhìnhkémưuviệthơnthườngsẽnhườngchỗchonhữngkiểuhìnhsiêuviệt,cóưuthế,vàdovậysẽkhôngcósựbấtbiếntrongsựphânbốcácloàisinhvậttrướcđâyvàsaunày.

Cóngườicóthểhỏiliệuconlười,contatou,vàconănkiếnngàynayởNamMĩcóphảilàconcháuthunhỏcủaloàiMegatherium,vànhữngconquáivậtkhổnglồhọhàngkháchaykhông?Đâylàmộtđiềuhoàntoànkhôngthểchấpnhậnđược.Nhữngsinhvậtkhổnglồnàyđãhoàntoàntuyệtchủngvàkhônghềcóconcháu.Song,trongnhữnghangđộngởBrazilngườitatìmthấynhữngloàisinhvậtđãtuyệtchủngkháccónhiềuđiểmtươngđồngvềkíchthướcvàmộtsốđặcđiểmkhácvớinhữngconvậthiệnđangsốngtạiNamMĩngàynay.Mộtsốhóathạchđượctìmthấyởđâyrấtcóthểlàtổtiêncủanhữngloàiđangsống.Lưuýlàtheothuyếtcủatôithìtấtcảcácloàicùngmộtchiđềubắtnguồntừmộtloàiduynhất,vànếutrong6chi,mồichicó8loài,cùngđượctìmthấytrongmộttầngđịachất,vàtrongtầngđịachấttiếptheocũngcó6chiđạidiệnhoặctươngđồngvớicùngsốlượngloài,chúngtacóthểkếtluậnrằngchỉcómộtloàitrongmỗichicũđãđểlạinhữngconcháuđãthạyđổi,cấuthành6chimới.7loàitrongcùngmộtchicònlạiđãtuyệtchủngvàkhônghềđểlạiconcháu.Hoặclà(màđâylàtrườnghợpthườngxảyranhất),chỉcóhaihaybaloàicủa2hay3chicũlàbốmẹcủa6chimới,tấtcảchivàloàikhácđềuđãbịtuyệtchủng.Trongnhữngbộđangthoáitrào,baogồmsựgiảmvềsốlượngcácloàivàchi,nhưtrườnghợploàivôxỉởNamMĩ,sốlượngloàivàchiđểlạiconcháuđãbiếnđổisẽcòníthơn.

TÓMTẮTCHƯƠNGNÀYVÀCHƯƠNGTRÊN

Tôiđãcốgắngchứngminhrằngcácđồthưđịachấtcủachúngtalàrất

khônghoànchỉnh,rằngchỉmộtbộphậnnhỏcủatráiđấtđãđượckhaithácvềmặtđịachấtmộtcáchcẩnthận;rằngchỉmộtsốlớpsinhvậtđãđượcbảoquảntrongtrạngtháihóathạch;rằngsốlượngnhũngmẫuvậtvàloàisinhvậtđượcbảotồntrongcácviệnbảotànglàkhôngđángkểsovớisốlượngcácthếhệđãtồntạitrongthờigianhìnhthànhmộttầngđịachất;rằngdophảicósựrútluicủamựcnướcbiểnmớichophépcáctrầmtíchđượcbồitụ,cáchóathạchđượcbảovệnênnhữngkhoảngthờigianrấtdàiđãtrôiquagiữacáctầngđịachất;rằngrấtcókhảnănghiệntượngtuyệtchủng,biếndịxảyramạnhhơntrongnhữngthờikìnướcbiểnrút,vàcácthờikìsaunàybấtlợichoviệcduytrìcáchóathạchnênsốlượnghìnhtháiđượcbảotồnphảiíthơnrấtnhiều;rằngmỗitầngđịachấtkhôngđượctíchtụmộtcáchliêntục;rằngthờigianchoviệchìnhthànhmộttầngđịachấtthườngngắnhơnthờigiantồntạitrungbìnhcủamộtgiốngloài;rằnghiệntượngdicưđãđóngmộtvaitròquantrọngtrongsựxuấthiệnđầutiêncủanhữnghìnhtháimớitrongmỗivùngvàtầngđịachất;rằngcácgiốngđượcpháttánlàgiốngđãthayđổinhiềunhất,vàthườngđãsảnsinhranhữnggiốngmớinhiềunhất;vàlúcđầucácloạimớiđềucótínhchấtđịaphương.Kếthợpcácnguyênnhânnàylạivớinhau,vànósẽlàmchoquátrìnhhìnhthànhđịachấtcựckìhổng,nhưngtasẽgiảithíchđượcmộtphầnlớntạisaochúngtatìmthấynhiềumốiliênhệtrunggiannhưngkhôngtìmthấyvôsốnhữngbiểndịnốiliềnnhauvàcáckiểuhìnhđãmấtvàcònsống.

Ngườikhôngthừanhậnnhữngquanđiểmnàyvềbảnchấtcủacáctàiliệuđịachấtthìsẽbácbỏluôntoànbộthuyếtcủatôi.Bởianhtakhôngthểtìmđượcvôsốnhữnghìnhtháichuyểntiếptrướckiađãliênkếtnhữnggiốnggầnnhauhaytiêubiểumàngườitathẩyởnhữngtầngnốinhautrongcùngmộttầngđịachất.Anhtacũngsẽkhôngtinvàonhữngkhoảngthờigiankhổnglồđãtrôiquagiữacáctầngđịachấtliêntiếp,vàbỏquasựquantrọngcủavaitròcủadicưtrongkhinghiêncứutầngđịachấtcủamộtvùngnàođó.Anhtacũngcóthểchorằngsựxuấthiệnđộtngộtcủamộtnhómloàilàmộtđiềuhiểnnhiên,mặcdùthườngthìđóchỉlàbềmặtcủasựviệc.AnhtacòncóthẻhỏinếuvôsốsinhvậtđãtồntạitừlâutrướckhitầngđịachấtXiluađượchìnhthànhthìgiờđâytàntíchcủachúngđâu?Tôichỉcóthểtrảlờicâuhỏisaucùngnàymộtcáchgiảdụrằngcácđạidươngcủachúngtađãtồntạitừrấtlâurồi,vàcácđạilụccủachúngtađãđượchìnhthànhtừthờikìtrướckỉXilua,nhưngtrướcthờikìấymộtkhoảngthờigiantươngđươngthếgiớicóthểđãcómộtbộmặtkhác,vànhữngchâulụccũ,đượchìnhthànhbởinhữngtầngđịachấtcổxưahơncảnhữnggìchúngtađãbiết,cóthểgiờđâyđãởtrongtrạngtháibiếnchấthoặcchônvùidướiđáybiển.

Nhưngngoạitrừnhữngkhókhănnày,tấtcảcácsựkiệnđángchúýkháccủa

ngàngkhảocổhọcđềucóvẻnhưrấtphùhợpvớithuyếtditruyềnvàbiếndịthôngquachọnlọctựnhiên.Quađóchúngtacóthểhiểucácloàixuấthiệnmộtcáchtừtừvàliêntiếpnhưthếnào,tạisaocácloàitrongcùngmộtlớpthườngkhôngnhấtthiếtthayđổiđồngthời,hoặcởmộtcườngđộvàtốcđộtươngtự,nhưngvớithờigian,mọiloàisinhvậtđềusẽphảitrảiquabiếndịíthaynhiều.Sựtuyệtchủngcủacácloàicũgầnnhưlàmộthậuquảtấtyếucủaviệcsinhsảncácloàimới.Chúngtacóthểhiểutạisaomộtloàisinhvật,mộtkhinótuyệtchủngthìnósẽkhôngbaogiờxuấthiệnlạinữa.Cácchisinhvậttăngvềsốlượngmộtcáchtừtốn,vàtồntạitrongnhữngkhoảngthờigiandàingắnkhácnhau,vàphụthuộcvàorấtnhiềuyếutốkháchquan.Loàisinhvậtthốngtrịcủanhómsinhvậtthốngtrịthườngsinhrarấtnhiềuthếhệconcháubiếndị,vàtừđónhiềunhómvànhómphụmớiđượchìnhthành.Trongkhiđó,cáccáthểcủanhữngloàikémưuviệthơn,docócùngmộtđặctínhditruyềnbấtlợinàođótừcùngmộttổtiên,sẽdầndầntrởthànhtuyệtchủng,vàsẽkhôngđểlạithếhệconcháunàotrênthếgiới.Nhưngsựtuyệtchủnghoàntoàncủabấtcứmộtnhómsinhvậtnàocũnglàmộtquátrìnhdiễnrarấtlâudài,domộtsổconcháucóthểđượcsốngtrongnhữngmôitrườngthíchhợpvàcáchli.Khimàmộtloàibiểnmất,nósẽkhôngxuấthiệnlại,dosựliêntụctrongditruyềnđãbịphávỡ.

Chúngtacóthểhiểusựpháttáncủanhữngkiểuhìnhunviệt,nhừngkiểuhìnhcónhiềubiếnđổinhất,cùngvớithờigian,sẽpháttánrakhắpthếgiớinhữngthếhệconcháumangnhữngđặcđiểmtươngđồngnhưngbiếndị,vànhữngthếhệconcháunàythườngsẽthếvịtrícủanhữngnhómsinhvậtkhôngcạnhtranhnổitrongcuộcđấutranhsinhtồn.Dovậy,saunhữngkhoảngthờigiandài,cácsinhvậttrêntráiđấtdườngnhưđãđồngthờithayđổi.

Chúngtacóthểhiểuđượccungcáchmàtấtcảcácsinhvậtđangsốngvàđãchết,hợplạithànhmộthệthốngvĩđạidotấtcảđềucóliênquanquacácthếhệ.Doxuthếbiếndịliêntụccủakiểuhình,chúngtacóthểhiểuđượctạisaomộtsinhvậtcàngcổxưasẽcàngkhácsovớicácsinhvậthiệnđangtồntại.Tạisaonhữnghìnhtháicổxưalạilấpchỗtrốnggiữanhữnghìnhtháihiệnnay,vàcókhitậphợpthànhmộtnhữngnhómsinhvậttrướckiađượccoilàkhácnhau,hoặcthôngthườngthìlàmgiảmsựkhácbiệtsinhhọcgiữachúng.Mộtkiểuhìnhcàngcổthìởmộtmứcđộnàođónómangnhữngđặctínhtrunggiangiữacácnhómhiệnnayđãphânlivìmộtkiểuhìnhcàngcổbaonhiêuthìnósẽcàngcỏnhữngđặcđiểmgiốngvớitổtiêncủacácnhómsinhvậtđãphânlibấynhiêu.Cáckiểuhìnhđãtuyệtchủngthườngítkhimangnhữngđặctínhtrunggiangiữacáckiểuhìnhcònsống;màchỉlàtrunggianquamộtđườngvòngdàivàlắtléoquarấtnhiềunhữngkiểuhìnhkhác

nhauhoặcđãtuyệtchủng.Chúngtacóthểthấyrõtạisaonhữnghóathạchhữucơtrongcáctầngđịachấtkếtiếplạigầnvớinhauhơnnhữnghóathạchtươngtựtrongnhữngtầngđịachấtkhácdocómốiliênhệgiaphả,vàtạisaonhữnghóathạchchônvùitrongmộttầngđịachấttrunggianlạimangnhữngđặcđiểmtrunggian.

Sinhvậtcủamỗithờikìđịachấtliêntiếptronglịchsửtráiđấtđãchiếnthắngnhữngkẻđitrướcchúngtrongcuộcđấutranhsinhtồn;đồngnghĩavớiviệcchúngchiếmmộtvịtrícaohơntrongthangthiênnhiên,vàđiềuđócũnggiúpcácnhàkhảocổhọctựlígiảivớibảnthânrằnghệthốngtổchứcchungđãtiếnhóa.Nếusaunàyviệcnhữngđộngvậtcổxưamangnhữngđặcđiểmgiốngvớiphôithaicủanhữngđộngvậtcùngmộtlớpngàynayđượcchứngminhthìhọcthuyếtcủatôisẽtrởnêndễhiểuhơn.Sựkếtiếpnhữngloạihìnhtổchứcgiốngnhautrongnhữngvùngtươngtựnhau,trongnhữngthờikìđịachấtcuốicùng,khôngcònlàmộtbímậtnữavàđãđượcgiảithíchthôngquacácquyluậtditruyền.

Vậynếunhưgiảđịnhcủatôivềviệcnhữngđồthưđịachấtkhônghoànthiện,vàcóthểnóirằngchúngtacóthểchứngminhrằngchúngkhócóthểtrởnênhoànthiệnhơn,nhữngphảnbácđốivớithuyếtchọnlọctựnhiênsẽhoàntoànbiếnmấthoặcbịgiảmđirấtnhiều.Mặtkhác,tấtcảcácquyluậtkhảocổhọcđềukhẳngđịnhrằngcácloàilàsảnphẩmcủaditruyền,cácloàicổđượcthaythếbởinhữngloàimớivàưuviệthơn,vànhữnghìnhtháinàylạilàkếtquảcủacácquyluậtbiếndịluônluônhoạtđộngquanhta,đượcbảoquảnbởiquátrìnhchọnlọctựnhiên.

CHƯƠNGXIPHÂNBỐĐỊALÝTìnhtrạngphânbổhiệntạikhôngthểlàdosựkhácnhauvềđiềukiệnvậtlý-Tầmquantrọngcủacácgiớihạn-Sựgiốngnhaucủacácsinhvậtởcùngmộtlụcđịa-Cáctrungtâmcủasựtạothành-Cácphươngtiệnphântán,bằngcáchthayđổikhíhậuvàđiềukiệnđất,vàcácbiệnphápđượcápdụngtùytheothờiđiểmkhác-SựphânbốtheođịalýtrênthếgiớitrongthờikỳBănghàKhixemxétsựphânbốcủacácsinhvậtcótổchứctrênbềmặttráiđất,chúngtasẽthấyngaymộtthựctếrằng,sựtươngđồnghoặckhôngtươngđồnggiữacáccưdântrêncácvùngkhácnhaukhôngthểdođiềukiệntựnhiênvànhiệtđộgiữacácvùngđó.Hầuhếttấtcảcáctácgiảđãnghiêncứuvềvấnđềnàycũngđềuđiđếnkếtluậnnhưvậy.ChỉriêngtrườnghợpcủaMỹcũngđãđủđểchứngminhchothựctếnày:Nếukhôngtínhđếnvùngphíabắc-nơiquátrìnhbănghóađấtđaidiễnraliêntục-thìtấtcảcáctácgiảđềuthốngnhấtrằngmộttrongnhữnngsựphânbốcơbảnnhấtvềđịalýlàgiữavùngCựulụcđịavàTânthếgiới.NhưngnếuđihếtcácvùnglụcđịacủaMỹ,từmiềnTrungnướcMỹđếnđiểmcựcnam,chúngtasẽgặpcácđiềukiệnsốnghầunhưrấtkhácnhau;từcácvùngẩmướtnhất,đếnnhữngsamạckhôcằn,nhữngdãynúicaosừngsững,nhữngthảonguyêncỏxanh,nhữngrừnggià,đầmlầy,hồvàcácsônglớn...,mỗinơicómộtkiểukhíhậukhácnhau.KhócómộtkiểukhíhậuhayđiềukiệnsốngnàokhôngtồntạisongsonggiữavùngCựulụcđịavàvùngTânthếgiới-ítnhấtlàcácloàicóthểdichuyểntừhaivùngkhôngcónhữngkhácnhaucơbảnvềđiềukiệnsống,rấtkhótìmthấynhữngloàicóđiềukiệnsốnghoàntoànkhácbiệt,ràngcácđiềukiệnđóchỉkhácnhauchútít.Vídụ,vùngTânthếgiớinónghơnsovớiCựulụcđịa,nhưngởđókhôngcócácloàiđộngthựcvậtkháchoàntoàn.Tuyvậy,cácsảnphẩmsốnggiữahaivùngnàythìkhácnhaukhánhiều.

Ởbáncầunam,nếuchúngtasosánhcácmiềnđấtrộnglớnởÔxtrâylia,NamPhivàmiềntâyNamMỹ,giữavĩđộ25°và35°,chúngtasẽthấycónhữngYÙngrấtgiốngnhauvềđiềukiệnsống,nhưngđiềunàykhôngcónghĩalàkhôngthếchỉrabaloàiđộngthựcvậttươngđốikhácnhau.HaychúngtasosánhcácsảnphẩmcủaNamMỹởphíaNamcủavĩđộ35°namvớiởvĩđộ25°bắc,nơicóđiềukiệnkhíhậutươngđốikhácnhau,sẽnhậnthấychúngcómốiliênquanmậtthiếtvớinhau,hơnlàsovớicácsảnphẩmởÔxtrâyliahàychâuPhicócùngkhíhậu.Cáckếtluậntươngtựcũngcóthểrútrakhinghiêncứusinhvậtởcácvùngbiểnkhácnhau.

Mộtthựctếquantrọngkhácchúngtacầnlưuýlàgiớihạncủabấtkỳloàinào,nóicáchkháclànhữngcảntrởđổivớiviệcdicưtựdo,cóliênquan

chặtchẽvàquantrọngtớisựkhácnhaugiữacácsảnphẩmcủacácvùngkhácnhau.ĐiềunàycóthểthấyrõquanhữngkhácbiệttolớncủahầuhếtcácsinhvậtsốngtrêncạnởvùngTânthếgiớivàCựulụcđịa,trừvùngphíabắc,nơiđấtđaigầnnhưnốiliền,vàởđósựkhácnhauvềkhíhậulàrấtítnêncácdạngsinhvậtônđớiởmiềnbắccóthểdicưtựdo,giốngnhưcácsinhvậtbiểnngàynay.SựkhácbiệtnàycóthểthấygiữacáccưdânởÔxtrâylia,châuPhivàNamMỹcócùngvĩđộ,ởcácnướcnàycácloàihàunhưlàsốngtáchbiệtvớinhau.Ởcáclụcđịacũngcóhiệntượngtươngtự;dosựkhácnhaugiữanhữngdãynúicaongấtnốitiếpnhauvớicácsamạcmênhmông,đôilúclàvớinhữngdòngsônglớn,chúngtasẽtìmthấysựkhácnhaugiữacácsinhvật;mặcdùnhữngdãynúi,nhữngconsông,...làkhôngthểvượtqua,hoặccóvẻnhưsẽtồntạirấtlâu,nhữngkhácbiệtđóởmứcđộthấpnếuxétvềnhữngđặcđiểmcủatừnglụcđịariêngbiệt.

Đốivớimôitrườngbiển,chúngtacũngthấycóhiệntượngtươngtự.KhôngcóhailoàiđộngvậtbiểnnàocósựkhácbiệtrõrànghơnkhisosánhgiữabờbiểnphíađôngvàphíatâycủavùngphíaNamvàTrungMỹ;tuynhiênnhữngđộngvậtnàychỉbịngăncáchbởieobiểnnhỏnhưngkhôngthểvượtquaPanama.HướngtâycủacácbờbiểnởchâuMỹ,mộtkhônggianrộngchobiếnlấnvàovàkhôngcómộthònđảonhỏnhưmộtnơikhôngchàođónsựdicư;vàngaykhivượtquachướngngạivậtnày,sẽgặpbờđôngcủaTháiBìnhDương,vớinhữngđộngthựcvậthoàntoànkhác.Nhưvậylàcóbaloàiđộngvậtbiểntrảidàitừphíabắcsangphíanam,theođườngsongsongkhôngcáchxanhaumấy,dướiđiềukiệnkhỉhậutươngtựnhau;nhưngbịngăncáchvớinhaubởinhữngràocảnkhôngthểvượtquanhưđấtliềnhoặccửabiểnnênchúnghoàntoànkhácbiệtnhau.Mặtkhác,nếutiếptụcđitiếpvềhướngtâytừnhữnghònđảophíađôngởnhữngkhuvựcnhiệtđớicủaTháiBìnhDương,thấyvôsốcáchònđảohạnchếdicư,chomãitớisaukhisangnửabáncầubênkiađếncácbờbiểncủachâuPhi;vàtrongsuốtquãngđườngdàiđó,cũngkhôngcóbấtcứđộngvậtbiểnnàođượcđịnhnghĩarõrànghoặchoàntoànkhácbiệt.Mặcdùhiếmkhimộtconcua,consò,haycácóđiểmchungvớicácđộngvậtđãnóiởtrêncủavùngĐôngvàTâyMỹ,vùngphíađôngcácđảoởTháiBìnhDương,nhưngcónhiềuloàicátừTháiBìnhDươngđếnẤnĐộDương;vànhiềuloàisòcũngrấtphổbiếnởcácđảophíađôngcủaTháiBìnhDươngvàbờphíađôngcủachâuPhi,dùchúngởcùngmộtkinhđộnhưngcóvĩtuyếntráingượcnhau.

Mộtthựctếthứba,phầnnàođãnamtrongnhữngđiềuđãđềcậpởtrênlàsựđồngdạngcủanhữngsảnphẩmcủacùnglụcđịađóhoặcbiển,mặcdùcácloàiđượcphânbiệtrõràngởmộtsốđiểmvàmứcđộkhácnhau.Đólàquyluậttổngquát,vàmỗilụcđịalạicóvôsốcácvídụminhhoạchoquyluật

ấy.Tuyvậy,vídụnhàtựnhiênhọcđitừphíabắcđếnphíanamkhôngbaogiờbịẩntượngbởicáchrằngnhómđượcphânbiệtvớinhau,rằnglàbởimốiliênhệ,khảnăngthaythélẫnnhau.Anhtanghetiếngnhữngloàichimcùnggiống,vànhậnthấychúnggầnnhưnhau,cáchxâytổcủachủngcũngtươngtựnhau,nhưngkhônghoàntoàngiốngnhau,cácquảtrứngcũngnhưvậy.ỞđồngbằnggầneobiểnMagellancóloàiđàđiếuchâuphiMỹ,vàvềphíabắclàđồngbằngcủaLaPlatacónhữngloàikhácnhưngcũngthuộcgiốngđó;chúngcónhữngđặcđiểmkhácvớiđàđiểuchâuPhicũngsốngcùngởvĩđộđó.

TrêncùngcácđồngbằngcủaLaPlata,cóthểthấycácconagoutivàbizcacha,nhữngđộngvậtcóthóiquengiốngthỏrừngvàthỏnuôi,cócùngđẳngcấpnhưngchủngmangnhữngđặcđiểmvềcấutrúcgiốngchâuMỹ.

ChúngtalênnhữngđỉnhcaongấtởCordilleravàsẽthấynhữngloàibizcacha;xuốngbiểnchúngtachỉcóthểtìmthấyhảilyhoặchươuxạnhưngcócấutạocơthểkiểuchâuMỹ.NếuđểýtớinhữnghònđảocủachâuMỹ,chủngcóthểkhácvềcấutrúcthuộcđịalý,vềcácsinhvậtcưtrúnhưngchủnglànhữngloàimangđặctrưngcủaMỹlàloàisinhvậtkiểuMỹphổbiếncảởtrêncạnvàdướimặtnước.

Chúngtacóthểthấyđặcđiểmnàydạnghữucơnằmsâudướilòngđất,vượtquacảkhônggianvàthờigian,trongcùngnhữngvùngđóđấtvànước,độclậpvớicácđiềukiệnbênngoài.

Mốiràngbuộcnày,theolýthuyếtcủatôi,đơngiảnlàsựthừakế,đãtựcó,nhưchủngtađãbiết,sảnsinhnhữngtếbàotươngđốigiống,hoặc,giốngtrườnghợpnhữngbiếndịcóđặcđiểmgầnnhưgiốngnhau.Sựkhácnhaugiữacácloàicưtrúởnhữngvùngkhácnhaucóthểđượccholàbiếnđổithôngquachọnlọctựnhiên,vàphụthuộcởmứctươngđốinhữngảnhhưởngtrựctiếpcủacácđiềukiệnvậtlýkhácnhau.

Mứcđộkhácnhausẽphụthuộcvàosựditrúcủanhữngdạngtrộihơntừvùngnàyđếnvùngkhácvớimứcđộíthoặcnhiềuhơn,trongmộtsốgiaiđoạn;trongcáchànhđộngvàphảnứngcủachúng,bêntrongcuộcđấutranhchocuộcsống;quanhệgiữacácdạnghữucơ,nhưtôiđãtừngnhậnxétlàquantrọngnhấttrongtấtcảcácquanhệ.Dođótầmquantrọngcaocủanhữngràocảnđượcthểhiệnthôngquaviệckiểmtrahoạtđộngdicưkhiquátrìnhbiếnđổidiễnrachậmchạp,thôngquachọnlọctựnhiên.

Trongvôsốloài,việccónhiềunhữngcánhân,đãtừngchiếnthắngnhiềuđối

thủbêntronghọhàngcủachínhmìnhsẽcócơhộitốtnhấtđểthốnglĩnhnhữngnơiởmới,khichúngđếnmộtđấtnướcmới.Ởnơiởmớicủamình,chúngsẽđượcsốngtrongcácđiềukiệnmới,vàsẽthườngxuyênbiếnđổihơnnữa;dođóchúngsẽtiếptụcchiếnthắng,vàsẽsảnsinhnhữngnhómconcháuđãtiếnhoá.Trênnguyênlýnàyvềsựthừakếcótiếnhoá,chúngtacóthểhiểulàmsaonólạilàmộtthếhệ,cácthếhệvàthậmchílàcảmộthọđangsốngtrongcùngmộtvùnglạicóthểphổbiếnvànổitiếngđếnthế.

Tôitinrang,nhưđãnhậnxéttrongchươngtrước,khôngcóquyluậtnàovềnhữngtiếnhoácầnthiếtvìtínhbiếnthiêncủamỗiloàilàmộtthuộctínhđộclập,đượcpháthuythôngquachọnlọctựnhiên,chođếnlúcnókiếmhệ,khảnăngthaythếlẫnnhau.Anhtanghetiếngnhữngloàichimcùnggiống,vànhậnthấychúnggầnnhưnhau,cáchxâytổcủachủngcũngtươngtựnhau,nhưngkhônghoàntoàngiốngnhau,cácquảtrứngcũngnhưvậy.ỞđồngbằnggầneobiểnMagellancóloàiđàđiểuchâuphiMỹ,vàvềphíabắclàđồngbằngcủaLaPlatacónhữngloàikhácnhưngcũngthuộcgiốngđó;chúngcónhữngđặcđiếmkhácvớiđàđiểuchâuPhicũngsốngcùngởvĩđộđó.

TrêncùngcácđồngbằngcủaLaPlata,cóthểthấycácconagoutivàbizcacha,nhữngđộngvậtcóthóiquengiốngthỏrừngvàthỏnuôi,cócùngđẳngcấpnhưngchúngmangnhữngđặcđiểmvềcấutrúcgiốngchâuMỹ.

ChúngtalênnhữngđỉnhcaongấtởCordilleravàsẽthấynhữngloàibizcacha;xuốngbiểnchúngtachỉcóthểtìmthấyhảilyhoặchươuxạnhưngcócấutạocơthểkiểuchâuMỹ.NếuđểýtớinhữnghònđảocủachâuMỹ,chúngcóthểkhácvềcấutrúcthuộcđịalý,vềcácsinhvậtcưtrúnhưngchúnglànhữngloàimangđặctrưngcủaMỹlàloàisinhvậtkiểuMỹphổbiếncảởtrêncạnvàdướimặtnước.

Chúngtacóthểthấyđặcđiểmnàydạnghữucơnằmsâudướilòngđất,vượtquacảkhônggianvàthờigian,trongcùngnhữngvùngđóđấtvànước,độclậpvớicácđiềukiệnbênngoài.

Mốiràngbuộcnày,theolýthuyếtcủatôi,đơngiảnlàsựthừakế,đãtựcó,nhưchúngtađãbiết,sảnsinhnhữngtếbàotươngđốigiống,hoặc,giốngtrườnghợpnhữngbiếndịcóđặcđiểmgầnnhưgiốngnhau.Sựkhácnhaugiữacácloàicưtrúởnhữngvùngkhácnhaucóthểđượccholàbiếnđổithôngquachọnlọctựnhiên,vàphụthuộcởmứctưomgđốinhữngảnhhưởngtrựctiếpcủacácđiềukiệnvậtlýkhácnhau.

Mứcđộkhácnhausẽphụthuộcvàosựditrúcủanhữngdạngtrộihơntừvùngnàyđếnvùngkhácvớimứcđộíthoặcnhiềuhơn,trongmộtsốgiaiđoạn;trongcáchànhđộngvàphảnứngcủachúng,bêntrongcuộcđấutranhchocuộcsống;quanhệgiữacácdạnghữucơ,nhưtôiđãtừngnhậnxétlàquantrọngnhấttrongtấtcảcácquanhệ.Dođótầmquantrọngcaocủanhữngràocảnđượcthểhiệnthôngquaviệckiểmtrahoạtđộngdicưkhiquátrìnhbiếnđổidiễnrachậmchạp,thôngquachọnlọctựnhiên.

Trongvôsốloài,việccónhiềunhữngcánhân,đãtừngchiếnthắngnhiềuđốithủbêntronghọhàngcủachínhmìnhsẽcócơhộitốtnhấtđểthốnglĩnhnhữngnơiởmới,khichúngđếnmộtđấtnướcmới.Ởnơiởmớicủamình,chúngsẽđượcsốngtrongcácđiềukiệnmới,vàsẽthườngxuyênbiếnđổihơnnữa;dođóchúngsẽtiếptụcchiếnthắng,vàsẽsảnsinhnhữngnhómconcháuđãtiếnhoá.Trênnguyênlýnàyvềsựthừakếcótiếnhoá,chúngtacóthểhiểulàmsaonólạilàmộtthếhệ,cácthếhệvàthậmchílàcảmộthọđangsốngtrongcùngmộtvùnglạicóthểphổbiếnvànổitiếngđếnthế.

Tôitinrằng,nhưđãnhậnxéttrongchươngtrước,khôngcóquyluậtnàovềnhữngtiếnhoácầnthiếtvìtínhbiếnthiêncủamồiloàilàmộtthuộctínhđộclập,đượcpháthuythôngquachọnlọctựnhiên,chođếnlúcnókiếmlợichocánhântrongcuộcđấutranhvấtvảvìcuộcsống,vìvậymứcđộtiếnhoácủacácloàikhácnhausẽlàkhôngthốngnhấtvềsốlượng.Nếu,vídụ,mộtsốloài,trongsựcạnhtranhtrựctiếpvớinhau,dicưtớimộttậpthểtrongmộtnướcmới,pháttriểnsauvàhoàntoàncôlập,thìchúngsẽphảibiếndịchútít,nếukhôngchúngkhôngthểtồntạivàpháttriểnđược;

Nhữngnguyênlýnàyđượcthựchiệnthôngquaviệcmangcácdạnghữucơvàotrongnhữngquanhệmớivớinhau,vàtrongmộtđộnhỏhơntrongđiềukiệnsốngmới.Nhưchúngtađãthấytrongchươngtrướccóvàidạnggiữgầnnhưnguyêntấtcảđặctínhcủamìnhtừmộtthờikỳthuộcđịalýtừxaxôi,vìthếmàcácloàinhấtđịnhđãditrúquanhữngkhoảngkhôngrộngvàđãbiếnđổiđirấtnhiều.

Xétvềquanđiểmnày,rõrànglàmộtvàiloàicùnggiốngmặcdùsổngởnhữngvùngxanhấtcủathếgiới,trướcđấynhấtđịnhđãxuấtpháttừcùngmộtnguồngốc,bướcchúngđãthừakếtừcùngmộttổtiên.Trongtrườnghọpcủanhữngloàiđó,vốnđãtrảiquatấtcảcácgiaiđoạnđịalývàđãtiếnhoárấtít,khôngkhóđểtinrằngchúngđãcùngdicưđếntừmộtvùngdonhữngthayđổilớnvềđịalývàthờitiếtvớisốlượngrấtlớn.Nhưngtrongnhiềutrườnghọpkhác,chúngtacólýdođểtinrằngnhữngloàitrongcùngmộtgiốngđãđượcsảnsinhratronggiaiđoạntươngđốigầnđâylàrấtkhó.

Cũnglàđiềuhiểnnhiênrằng,cáccáthểcùngloàiđósốngởcôlậpvàxaxôi,chắcchanphảixuấtpháttừmộtnơiduynhất,nơichamẹcủachúngđãđượcsinhra.Nhưđãgiảithíchtrongchươngtrước,khôngthểtinđượcnhữngcánhângiốngnhauởchỗđượcsinhrathôngquachọnlọctựnhiêntừchamẹhoàntoànkhácnhau.Dođóchúngtôiđặtracâuhỏiliệucóphảicácloàiđãđượctạorachỉởmộthoặchaynhiềuđiểmtrênbềmặttráiđất.Chắcchắncónhiềutrườnghợpcựckỳkhókhăn,trongviệchiểulàmsaonhữngcùngloàigiốngnhaucóthểđãditrútừmộtđiểmnàođóđếnvàiđịađiểmcôlậpvàxaxôi,vàchúngđượctìmthấytronggiaiđoạnhiệnnay.Tuynhiêntínhđơngiảncủasuynghĩnàylàmỗiloàiđềuđượcsinhratạimộtđiểmnàođótrêntráiđất

Nóichungmọingườithườngchorằng,trongđasốcácvùngsốngcủamộtloàiliêntục;vàkhimộtcâyhoặcđộngvậtsốngởhaiđiểmquáxanhau,hoặcvớimộtkhoảnglặngcủatựnhiênnhưvậy,vìkhônggianđókhôngthểdễdàngbăngquabởisựditrú,nêntạoramộtsốđiểmngoạilệvàkháđặcbiệt.Khảnăngdicưngangquabiểncógiớihạnphânbiệthơnđốivớinhữngđộngvậtcóvúvàdođóchúngtakhôngthểgiảinghĩađượcnhữngtrườnghợpcủađộngvậtcóvúđósốngởcácđiểmkhácnhaucủathếgiới.

KhôngcónhàđịachấtnàonhữngtrườnghợpnhưnướcAnhtrướcđâyđãđượchợpnhấtvớichâuâu,vàvìvậycùngsởhữucácđặcđiểmđó.Nhưngnếucùngnhữngloàiđócóthểđượcsảnsinhởcácđiểmriêngbiệt,thìtạisaochúngtakhôngtìmmộtloạiđộngvậtcóvúduynhấtphổbiếnởcảchâuâuvàchâuúchoặcNamMỹ?Điềukiệnsốngcũnggầnnhưthế,dođóvôsốnhữngđộngvậtvànhữngcâychâuẨuđãnhậpquốctịchtrongMỹvàchâuÚc;vàvàicâynguyênthủygiốnghệtlànhưthếcũngởnhữngđiểmrấtxanhautrêncácbáncầunamvàbắc?Tôitinrằng,câutrảlờilànhữngđộngvậtcóvúđókhôngcókhảnăngditrú,trongkhivàiloàicây,donhiềucáchphântán,đãditrúngangquakhoảngcáchrộnglớn.Nhữngảnhhưởnglớnvàấntượngcủanhữngcảntrởđốivớiviệcphântáncủamỗiloại,chỉdễhiểunếuxéttrênquanđiểmphầnlớnnhữngloàiđãđượcsinhraởnửabênnàytráiđấtvàkhôngcókhảnăngđểditrútớinửakhác.Mộtsốhọ,chi,hoặccácthếhệsau,vàmộtnhómlớncácchicủacùngmộtloàivẫnsốngtrongmộtvùngduynhất,vàcácnhàtựnhiênhọcnhậnthấynhữngthếhệđầutiênhoặcnhữngthếhệcácloàicóliênquanchặtchẽđếnnhau,nóichungthườngcưtrúhoặcphảicưtrútrongcùngmộtkhuvực.Điềukhácthườnglà,nếu,đếncácthếhệthấphơn,tớitừngcánhâncủacùngmộtloàiđó,mộtquytắcđốidiệntrựctiếpthịnhhành;vàcácloàikhôngphảicưtrú,màlàđãđượcsảnsinhtronghaihoặcnhiềuhơnđịađiểmkhácnhau.Dođóđốivớitôi,cũngnhưnhiềunhàtựnhiênhọckhác,nhấttríquanđiểmrằngmỗiloàichỉđược

sinhratrongmộtvùng,vàsaunàyđãditrútừvùngđókhicókhảnăngdicưvànhữngđiềukiệnsổngphùhợp.

Chắcchắnnhiềutrườnghợpxảyramàchúngtakhôngthểgiảithíchlàmthếnàonhữngloàiđócóthểdicưtừvùngnàytớivùngkhác.Nhưngnếukhíhậuvàđiềukiệnđịalýthayđổi,chắcchắndiễnratrongbênniênđạiđịalýgầnđây,nhấtđịnhsẽbịngắtquãnghoặcchuỗiquanhệcủaloàiđósẽkhôngliêntục.Dođóchúngtakhôngcầnxemxétnhiềuxemliệunhữngngoạilệcủatínhliêntụccónhiềutrongtựnhiênhaykhông,màchúngtanênbỏlòngtinđốivớinhữngnhậnxétthôngthường,rằngmồiloàiđãđượcsảnsinhửatrongcùngmộtvùng,vàđãdicưxahếtmứccóthể.

Nhưngsauvàinhậnxétsơbộ,tôisẽbànluậnvềmộtlớpnổibậtnhấtcủanhữngsựviệc;đólà,sựtồntạinhữngloàiđótrênnhữngđỉnhnúicao,vàởnhữngnơixaxôivùngnamcựcvàBắccực;vàhailà(trongchươngsau),sựphânbốrộngcácsinhvậtsốngtrongvùngnướcngọtvàthứbalàbiếnđổicủanhữngloàiđótrênnhữnghònđảovàtrênđấtliềntáchrabởihàngtrămdặmbiển.Nếusựtồntạicủaloàiđóởnhữngđịađiếmcôlậpvàcáchxatrênbềmặttráiđất,haycóthểtrongnhiềutrườnghợpđượcgiảithíchtrênquanđiểmlàmồiloàiđãditrútừmộtnơiđơnlẻ;rồisauđó,dosựthiếuhiểubiếtcủachúngtađốivớinhữngthayđổivềkhíhậuđịalývàcácphươngtiệnchuyênchở,cóthểkếtluậnrằngđâylàmộtquyluậtchung.

Đểbànluậnvềchủđềnày,chúngtasẽvàiloàiphânbiệtrõràngcủamộtgiống,trênlýthuyếtcủatôiđãđượcthừakếtừmộttổtiênchung,cóthểđãditrú(trảiquasựbiểnhoátrongthờiđiểmnàođótrongthờigianditrúcủachung)từvùngtổtiêncủachúngđãsống.Phảichăngđiềunàychothấynhữngtrườnghợpgầnnhưkhôngthayđổi,ởmộtvùng,hầuhếtcácsinhvậtcưtrúcủanóthìcóquanhệgầngũivớinhau,hoặcthuộcvềcùngmộtthếhệvớinhữngloàiởmộtvùngthứhai,cóthểđềulàconcháucủacácsinhvậtđãdicưtừnơikhácđến.Chúngtacóthểrõràngchịuđựng,dựatrênnguyênlýtiếnhoá,tạisaocưdâncủamộtvùnglạiliênquantớicưdâncủavùngkhác,từđâunóđãđượccungcấp.Mộthònđảonúilửa,chothấy,đãbùngnổvàthànhhìnhởkhoảngcáchhàngtrămdặmtừlụcđịa,cólẽnhậnnótrongquátrìnhxâmlăng,vànhữngconcháucủanósaukhiđãbiếnhoá,vẫncòncóliênquanrõràngbởisựthừakếtớinhữngcưdâncủalụcđịachâuâu.Nhữngtrườnghợpnàykháphổbiếntrongtựnhiênnhưngchúngtakhôngthểgiảinghĩađượctrênlýthuyếtvềsựtạothànhđộclập.Quanđiểmvềquanhệcủanhữngloàitrongmộtvùngvớinhữngloàitrongvùngkhác,khôngkhácnhiều(dođượcthaythểbởisựđadạngcủaloài).

Vớinhữngdạnghữucơkhôngbaogiờđượclaigiống(nếutừngtồntại),nhữngloài,nhấtđịnhđãđượcthừakếtừmộtsựcácthếhệtrướclàconlai,sẽkhôngbaogiờđãlẫnvớinhữngcánhânhoặcnhữngthểlaikhác,nhưngsẽcóthểloạibỏlẫnnhau;dođó,ởcácgiaiđoạnsaucủathểlaivàđãtiếnhoá,tấtcảcáccáthểcủatừngthểlaisẽđượcthừakếtừmộtchamẹđơn.Nhưngtrongđasốcáctrườnghợp,tứclà,vớithểhữucơthườngxuyênhọpnhấtkhisinhra,hoặcnhữngthểlai,tôitinrằngtrongthờigianrấtchậmcủaquátrìnhbiếndị,nhữngcáthểcủacácloàisẽđãđượcgiữgầnnhưđồngdạngbởilaigiống;nhưvậycáccánhânđósẽtiếptụcthayđoiđồngthời,vàtoànbộsốlượngcácthểlaisẽkhônggiớihạnởmỗigiaiđoạn,từmộtchamẹđơn.Đểminhhọanhữnggìđãnóiởtrên,cóthểlấyvídụ:LoàingựađuanướcAnhcủachúngtakhácrấtítsovớinhữngconngựathuộccácgiốngkhác;nhưngchúngkhôngcósựkhácnhauvượttrộiđótừmộtcặpbổmẹđơnghépđôinào,vàtiếptụcđượcchămsóctrongquátrìnhlựachọnvàhuấnluyệnnhiềucánhântrongnhiềuthếhệ.

Trướckhibànluậnvềbalớpcủacácdẫnchứng,tôiđãlựachọnđếgiớithiệusốlượnglớnnhấtnhữngkhókhăntronglýthuyết“Nhữngtrungtâmđơnlẻcủacáctạovật",Tôiphảinóithêmmộtchútvềnhữngphươngtiệnphântán.

NHỮNGPHƯƠNGCÁCHPHÂNTÁN

NgàiC.Lyellvànhữngtácgiảkháccóthểđãtừngđềcậpđếnvấnđềnày.Tôichỉcóthểđưaraởđâynhữnggiớithiệutrừutượngvàngắngọnnhấtvềnhữnglýlẽquantrọngnhấtmàthôi.Sựthayđổicủakhíhậunhấtđịnhphảicótầmảnhhưởngmạnhđốivớiditrú:Mộtvùngkhikhíhậucủanóthayđổicóthểtạocơhộilớnđểcácloàiditrú,nhưnghiệntạiđiềunàylàkhôngthể.Tuynhiên,tôisẽnóikỹhơnvềvấnđềnày.

Nhữngsựthayđốicủacáclớpđấtphảicũngcóảnhhưởnglớn:mộteođấthẹpcóthểphânrahaihệđộngvậtbiểnkhácnhauđãbịnhấnchìm,hoặccácthếhệtrướcđãbịnhấnchìm,vàhaihệđộngvậtbâygiờsẽhòahọphoặccóthểtrướcđâyđãhòahợp:nơibiểnbâygiờmởrộng,đấtởcácthờikỳtrướcđãnốicáchònđảovớinhauhoặcthậmchínhữnglụcđịacùngnhau,vànhưvậyđãchophépcácsinhvậttrêntráiđấtđitừmộtnơinàyđếnnơikhác.Khôngcónhàđịachấtnàophảnđốiviệcthayđổicủacáctầngđãxuấthiệntrongthờikỳcácthểhữucơtồntại.EdwardForbesnhấnmạnhrằngtấtcảcáchònđảoởĐại

TâyDươngsaunàymớiđượcnốivớichâuâuhoặcchâuPhi,vàchâuâu

giốngnhưvớiMỹ.Cáctácgiảkhácđãtheogiảthuyếtnhưvậymàkếtluậnratínhbắccầuquatừngđạidương,vàđãhợpnhấtgầnnhưmồihònđảotớimộtvùngđấtliềnnàođó.NếuthựcchấtnhữnglýlẽcủaForbeslàđángtincậy,mọingườicầnthừanhậnrằnghiếmcómộthònđảonàotồntạiđơnlẻmàgầnđâykhônghợpnhấtvớilụcđịanàođó.Quanđiểmnàyđãgiảithíchnhữngđiềurắcrốivềsựphântáncủacùngmộtloàiởcácđịađiếmcáchxanhau,vàloạibỏnhiềukhókhăn.

Đốivớitôi,cóthừabằngchứngvềdaođộnglớntrongnhữnglụcđịacủachúngta;nhưngkhôngphảilànhữngthayđổilớnvềvịtrívàsựmởrộngcủacáclụcđịanày,vìchúngđãhọpnhấtvớinhautrongthờikỳgầnđâyvàvớimộtvàihònđảongoàiđạidương.Tôithừanhậnsựtồntạitrướcđâycủanhiềuhònđảo,ngàynayđãbịchônvùidướiđáybiển,cóthểđượccoinhưnơicưtrúchocácloàithựcvậtvàcảcácđộngvậttrongquátrìnhdicưcủamình.Vàtôitinrằngtrongnhữngđạidươngcósanhô,nhữnghònđảobịchìmnhưvậybâygiờđãđượcđánhdấubởinhữngcáivòngsanhôhoặcnhữngđảosanhôvòngquanhchúng.Bấtcứkhinàoquanđiểmnảyđượcthừanhậnhoàntoàn,tôitinrằngsẽcóngàyđó,mỗiloàiđãxuấtpháttừmộtnơisinhđơnlẻ,vàkhikhoảngthờigianchúngtabiếtđếnnhữngphươngtiệnphânbố,chúngtasẽcóthểquantâmđếnsựantoàncủaviệcmởrộngcáclụcđịatrướcđây.Nhưngtôikhôngtinrằngcóthểchứngminhtrongnhữngthờikỳgầnđây,vốnkhátáchbiệt,đãliêntục,hoặcgầnnhưliêntục,họpnhấtvớinhau,vàvớinhiềuhònđảođạidương.Mộtvàidẫnchứngvềsựphânbố,vídụnhưsựkhácbiệtlớntrongcáchệđộngvậtbiểnởhaibờcủamỗilụcđịa,quanhệgầngũicáccưdânthuộckỷthứbacủamộtvàikhuvựcvàthậmchílàcảbiểnvớicưdâncủachúng,quanhệtrongmộtmứcđộnhấtđịnh(nhưchúngtacóthểthấysauđây)giữasựphânbốcủanhữngđộngvậtcóvúvàđộsâucủabiển,nhữngyếutốnàyvàcácdẫnchứngkhácđốivớitôicóvẻnhưchốnglạiviệccónhữngthayđổilớnvềmặtđịalýđãdiễnratrongthờikỳgầnđây,cũngnhưtrongcáclýthuyếtcủaForbevànhữngngườiủnghộông.Tỷlệtựnhiênvàtươngđốicủacácsinhvậtcưtrútrêncáchònđảođạidươngcũngcóvẻnhưchốngđốilạiniềmtinvềsựliênquancủanhữnghònđảonàyvớiđấtliềntrongquákhứ.

Tôiphảinóivàiđiềuvềcáigọilàcácphươngtiệnngẫunhiêncónghĩa,nóichínhxáchơnlàcácphươngtiệnphânbốngẫunhiên.

Tôisẽchỉgiớihạntrongphạmvicácthựcvậtmàthôi.Trongcôngviệclàmvườn,câynàyhoặccâykiasẽđượccholàkhôngthíchứngtốtvớiviệcphânbốrộngnhưngcóthểdichuyểnquabiểntrongcácđiềukiệnnhưthếnàothìhoàntoànkhôngđượcbiếtđến.Chođếnkhitôithửnghiệmvớisựgiúpđõ

củangàiBerkeley,tôikhôngthểgiảithíchđượctạisaocáchạtgiốngcóthểchốnglạiđượctácđộngcủanướcbiển.Vàtôiđãrấtngạcnhiênkhitìmthấytrong87loại,64loạinảymầmsaubịnhúngnướctrong28ngày,vàmộtsốhạtítsốngsótđượcsaukhibịnhúngchìmtrong137ngày.Đethuậntiện,tôiđãthínghiệmvớicáchạtnhỏvàchỉsauvàingày,chúngđãkhôngthểnoilêntrênbềmặtbiển,dođókhôngthếbiếtđượcchúngrasaosaukhigặpnướcbiển,vềsau,tôithửvớivàihạttráicâylớnhơn,hạtđiều.,vàmộtsốhạtđãđónổilênmộtthờigiandài.Aicũngbiếtvềsựkhácnhaugiữacâyxanhvàcâychogỗkhinhữngtrậnlụtcóthểrửatrôitấtcảnhữnghạtgiốngmớigieotrồnghoặccácnhánhcây,nhữnghạtnàycóthểsẽđượclàmkhôtrêncácbờsông,sauđónhữngdòngchảysẽcuốnnhữnghạtnàychảyrabiển.Dođótôiđãlàmkhônhữngthânvànhánhcủa94câycóquảchỉn,vàđểchúngtrongnướcbiển.Đasốhạtchìmnhanhchóng,sauđómộtvàihạtmàuxanhlụcnổilêntrongmộtkhoảngthờigianrấtngắn,trongkhicáchạtkhônôilâuhơn;vídụ,hạtdẻchìmngaylậptức,nhưngkhikhô,chúngnổiđược90ngàyvàvềsaunảymầm;câymăngtâyvànhữngquảdâutâychínnoiđược23ngày,khikhôchúngnổiđược85ngày,vànhữnghạtgiốngvềsaunàycũngnảymầm;hạtgiốngchíncủacâyHelosciadiumchìmtrongvàingày,khikhôchúngnổiđượctrên90ngày,vàvềsaucũngnảymầm.Trongsốtấtcả94hạtkhôđượcthửnghiệm,18hạtnổihơn28ngày,vảmộtvàihạttrongsố18hạtđónổitrongmộtkhoảngthờigiandàihơnrấtnhiều.Nhưvậylàcó64/87hạtgiốngnảymầmsaukhibịnhúngchìmtronghaimươitámngày;và18/94câyvớiquảchín(nhưngkhôngphảilàtấtcảcácloàitrongthínghiệmđượctiếnhànhtrướcđó)nối,saukhiphơikhô,hơn28ngày,từnhữngdẫnchứngnàychúngtacóthểkếtluậnrằnghạtgiốngcủa14/100câycủabấtkỳvùngnàocũngcóthểnổitrênmặtbiểntrongthờigianhaimươitámngày,vàvẫncònnguyênkhảnăngnảymầmcủamình.

TrongTậpbảnđồvậtlýcủaJohnston,tốcđộtrungbìnhcủadònghảilưuởĐạiTâyDươnglàbamươibadặmDiem(VàidòngchảyvớitốcđộsáumươidặmDiem),vớitốcđộtrungbìnhnàynhữnghạtgiốngcủa14/100câytừnướcnàycóthểđượcthảnổingangqua924dặmbiểntớinướckhác;vàkhimắccạn,nếuđượccuốntớinhữngđịađiêểmthuậntiện,chúngsẽnảymầm.

Saunày,Martensđãtừngthừtheocáchtươngtự,nhưngtheocáchtốthơnnhiềuanhtađặtnhữnghạtgiốngtrongmộtcáihộptrongbiểnthựctế,đểchúngcóthểbịướtvàphơibàytrongkhôngkhínhưthậtđángthảtrênbiểnthậtvậy.Anhtathử98hạtgiống,phầnlớnkhácvớicủatôi;nhưnganhtachọnnhiềuquảlớnvàcáchạttươngtựtừnhữngcâysốnggầnbiển;vàđiềunàyđãtạothuậnlợichoviệcnổivàchốnglạicáctácđộngtiêucựccủanước

biển.Mặtkháctrướcđóanhtakhônglàmkhôcâyhoặcnhữngnhánhcóquả;vàđiềunày,nhưchúngtađãthấynhìnthấy,sẽgiúpchúngnổiđượclâuhơn.Kếtquảlà18/98củanhữnghạtgiốngcủaanhấynổiđược42ngày,vàsauđóvẫnnảymầmđược.Nhưngtôichorằngnhữngcâyđóđượcnổitrênsóngtrongkhoảngthờigianíthơnsovớisựthínghiệmcủachúngtôi.Dođósẽantoànhơnđểgiảthiếtrằngkhoảng10/100câycủamộthệthựcvật,saukhiđãkhô,cóthểđượcthảnổingangqua900dặmbiểnrộng,vàrồivẫnnảymầm.Điềuthủvịlàcáchạtlớnthườngnổilâuhơncáchạtnhỏ,vìnhữngcâycóhạthayquảlớnkhócóthểphântánbằngcácphươngtiệnkhác.Nhưnghạtgiốngđôilúccóthểphântánbằngcáchkhác.Gỗlàmnhàcómặttrênđasốcáchònđảo,thậmchícảtrênnhữnghònđảongoàinhữngđạidươngrộnglớnnhất;vàcáccưdântrêncáchònđảosanhôởTháiBìnhDương,sừdụngcáccôngcụbằngđá,đơấnđộctừnhữnggốccủanhữngcáicâytrôidạtđến,vàđátrởthànhmộtloạicôngcụđặcbiệt.Tôitìmthấytrongquátrìnhthửnghiệm,khiđáthườngđượcđắpquanhgốccây,sẽlàmlấphếtcáckhehởkhiếncáchạtkhôngthểđượcrửasạchtrongquátrìnhvậnchuyểnmấtnhiềuthờigian:mộtphầnđấtnhỏđượcbaoquanhbởimộtcâysồitrên50tuổi,cóbacâyhailámầmnảyra:Tôirấtchắcchắnvềsựchínhxáctrongquansátnày.Mộtlầnnữa,tôicóthểchothấynhữngxácchimnổitrênvềbiểnthithoảngmớitránhđượcsựphânhuỷcủanướcbiểnvàhạtcủanhiềuloạihoa,vídụ,nhữnghạtđậuHàLanchỉsauvàingàynhúngnướcbiểnđãchếtnhưngmộtvàihạtthứcăncủachimbồcâu,cóthểnổitrênnướcbiểnnhântạotới30ngày,sauđó,rấtngạcnhiênlàvẫncóthểnảymầm.Nhữngchúchimhiếmkhithấtbạitrongviệcthựchiệnnhiệmvụlàcơquanvậnchuyểncáchạtgiống.Tôicóthểđưaranhiềudẫnchứngchothấynhiềuloàithườngxuyêncóthểvượtđạidươngrasao.Tôinghĩchúngtacóthểđặtragiảthiếtrằngtrongđiềukiệntốcđộbaytrungbìnhcủamộtconchimthườnglà35dặmmộtgiờ;nhữnghạtcứngđượcvậnchuyểnkhôngxây

xátchútnàoquahệtiêuhoácủamộtchúgàtây.

Tronghaitháng,tôinhặtđượctrongvườncủamình12loạihạtgiống,cótrongphâncủanhữngconchimnhỏ,vàchúngcóvẻkháhoànhảo,vàmộtvàitrongsốchúngđãnảymầmkhitôithửtrồng.Tuynhiêncómộtthựctếquantrọnghơnlà:Cáchạtgiốngđượcvậnchuyểntrongbịdạdàychimkhôngdạdàyépnát,cũngnhưkhôngbịhỏng,vìnhưtôiđãthửnghiệm,hạtvẫnnảymầm;saukhimộtchúchimpháthiệnvàtiêuthụhếtmộtlượngthứcănlớn,cóthểkhẳngđịnhrằngtấtcảcáchạtkhôngđượcchuyểnvàodiềuchimtrong12hoặcthậmchí18giờ.Mộtconchimcóthểdễdàngbịcuốnđitới500dặm,riêngdiềuhâuluôntìmkiếmnhữnngconmồimệtmỏithìsốlượnghạtgiốngđượcphântáncònnhiềuhơnnhiều.ÔngBrentđãchotôi

biếtmộtngườibạncủaanhtađãkhôngthảbồcâubaytừPhápđếnAnhnữa,vìchúngthườngbịgiếtbởichimdiềuhâu.Vàiloàidiềuhâuvànhữngconcúthườngănhếtconmồicúamình,vàsaumộtkhoảngtừmườihaiđếnhaimươigiờ,thảiranhữngchất,theotôibiếttừnhữngsựthínghiệmvềđộngvậthọc,cóchứacáchạtcókhảnăngnảymầm.Vàihạtgiốngcủayếnmạch,lúamỉ.câykê,bạchyến,câygai,cỏbalá,vàcâycủcảiđườngcóthểnảymầmsaumườihaiđếnhaimươimốtgiờtrongdạdàycủanhữngconchimmồikhácnhau;vàhaitrongsốcáchạtcủcảiđườngđãpháttriểnchỉsauhaingàyvàmườibốngiờ

Tôinhậnthấy,nhungloàicánướcngọt,thườngănhạtgiốngcủanhiềucâytrêncạnvàdướinước:cálạithườngxuyênbịchimănthịt,vànhưvậyhạtgiốngcóthểđượcchuyênchởtừchỗnàyđếnchỗkhác.Tôiđãnhồinhiềuloạihạtgiốngvàotrongdạdàycủanhữngconcáchết,vàsauđóchocácloàinhưđạibàng,cò,vàbồnôngăn;nhữngconchimnàysaunhiềugiờ,hoặcthảicáchạtgiốngnàyratừmiệnghoặcchuyênchúngvàotrongphâncủamình;vàmộtvàitrongsốcáchạtnàyvẫncònkhảnăngnảymầm.Tuynhiên,mộtsốhạtnhấtđịnhbịphânhuỷtrongquátrìnhnày.Mặcdầumỏvàchânchimnóichunglàkhásạch,nhưngtôicóthểthấyrằngđấtđôikhicódínhvàochúng,cólầntôiđãloạibỏhaimươihaigamđấtsétkhôbànchâncủamộtchúgàgô,vàtrongđấtnàycócảhạtgiốngcủamộtsốcây.Nhưvậyhạtgiốngcóthểthỉnhthoảngđượcchuyênchởquanhữngkhoảngcáchlớn;nhiềudẫnchứngcóthểchothấyrằngtrongđấtluôncónhiềuhạtgiống.

Dotrongcáctảngbăngđềucónhiềuđấtvàđá,thậmchícócảbụicây,xương,vàtổcủacácloàichimđất,tôitinrằngchúngđôilúcđãchuyênchởnhữnghạtgiốngtừvùngnàysangvùngkháccủavùngNamcựcvàBắccực,nhưgiảthuyếtcủaLyell;vàtrongkỷBănghàtừnhữngvùngônhòabâygiờnàysangcácvùngkhác.TrongkỷAzores,dosốlượnglớncủacáccâyphổbiếnởchâuâu,khisosánhvớicâycủacáchònđảokhácgầnđấtliềnhơn,nhưngàiH.Watsonđãnhậnxét,từđặctínhmiềnbắccủahệthựcvậtkhisosánhvớivĩđộ,tôichorằngnhữnghònđảonàyphầnnàođượccungcấphạtgiốngtrongnhữngtảngbăngtrôicủakỷbănghà.Theoyêucầucủatôi,ngài

LyellđãviếtchongàiM.Hartunghỏivềviệcliệucóphảiôngtađãquansátnhữnghònđácuộibấtthườngtrênnhữnghònđảonày,vàôngtatrảlờirằngôngđãtìmthấynhữngmẫuđáhoacươnglớnvànhữngmẫuđákhácchưabaogiờxuấthiệntrêncácquầnđảo.Từđâychúngtacóthểsuyrarằngnhữngtảngbăngtrôitrướcđâyđãdừnglạibênbờnhữnghònđảonày,vàcóthểđãmangđếnđâyhạtgiốngcủacáccâymiềnbắc.Khixemxétnhữngphươngtiệnchuyênchởtrên,vàvàiphươngtiệnkhác,chắcchắnsẽđược

khámphátiếp,cóthểhoạtđộngsaunhiềunăm,nhiềuthếkỷvàhàngnghìnnăm,tôinghĩđósẽlàmộtdẫnchứngtuyệtdiệunếunhiềuloàithựcvậtđượcphânbốrộngrãi.Nhữngphươngtiệnchuyênchởnàyđôikhiđượcgọilàngẫunhiên,nhưngcáchgọiđókhôngchínhxác:cácdònghảilưukhôngphảilàngẫunhiên,cũngnhưhướnggiócủamộtvàicơnbãohayxảyra.

Rõrànglàkhôngphảitấtcảcácphươngtiệnchuyênchởmangnhữnghạtgiốngquanhũngkhoảngcáchrấtlớn;donhữnghạtgiốngkhôngđủkhảnăngtồntạilâudàikhiphảichịunhữngtácđộngcủanướcbiểntrongmộtthờigiandài,chủngcũngkhôngthểtồntạiquálâutrongcơthểcácloàichim.Tuynhiên,nhữngphươngtiệnnàyđủsứcthỉnhthoảngchuyênchởquanhũngkhoảngrộnghàngtrămdặmcủabiển,từđảonàyđếnđảokia,từđấtliềnrađảochứkhôngphảitừlụcđịanàysanglụcđịakhác.Nhũnghệthựcvậtcủanhữnglụcđịacáchxakhôngthểđượctrộnlẫnnhờcácphươngtiệnnàyvẫnmangnhữngđặcđiểmkhácbiệtnhưchúngtavẫnthấyhiệnnay.Những

dònghảilưu,theohướngcủachúngsẽkhôngbaogiờmangnhữnghạtgiốngtừBắcMỹđếnAnh,tuynhiênchúngcóthểmangnhữnghạtgiốngtừtâyẤnĐộDươngđếnbờbiểnphíatâycủaMỹ,ởđó,nếukhôngbịphânhuỷsaumộtthờigiandàitrôinổitrênmặtbiểnthìcũngchếtvìđiềukiệnkhíhậucủaMỹ.Gầnnhưmỗinăm,đềucómộthoặchailầnchimbịcuốnđiquacảĐạiTâyDương,từBắcMỹđếnbờtâycủaAilenvàAnh;nhưngcáchạtgiốngchỉcóthểđượcvậnchởnhữngchúchimnàytheomộtcáchduynhất,đólà,trongđấtdínhvàochâncủachúng-điềunàykhônghềlàngẫunhiên.Thậmchíngaycảtrongtrườnghợpnày,cơhộiđểhạtgiốngrơivàonhữngvùngđấtthuậnlợivàpháttriểncũnglàrấtnhỏ.Nhưngđósẽlàmộtsailầmlớnkhichorằngdocáchònđảopháttriểnđầyđủ,vídụnhưAnh,từlâuđãkhôngtiếpnhậnmộtsinhvậtdicưnàođượcđưađếntừchâuâuvàcáclụcđịakhácnêncáchònđảoxahơncũngsẽcóhiệntượngnhưvậy.Tôitinrằngtrongsốhaimươihạtđượcmangtớicácđảoxaxôibởicácđộngvật,hiếmkhicónhiềuhơnmộthạtcóthểthíchnghiđượcvớinơiởmớinhưbìnhthường.Nhưngđốivớitôiđiềunàycóvẻkhônghợplýcholắmkhiphảnbáclạiýkiếnlàcácphươngtiệnphântánngẫunhiênxuấthiệntrongmộtthờigiandàimấtđitrongcácbằngchứngđịalý,trongkhicácđảodânglênvàthànhhình,vàtrướckhinócóđầyđủcáccưdâncủamìnhtrênmặtđấttrầntrụi,vớirấtíthoặchầunhưkhôngcósâubọcóhạihoặccácloàichimsinhsống,gầnnhưmồihạtgiống,tìnhcờdicưđếnchắcchắnđềunàymầmvàsốngsót.

SỰPHÂNTÁNTRONGKỶBĂNGHÀ

Cácđặcđiểmnhậndạngcủanhiềuđộngthựcvật,trêncácđỉnhnúicao,đượcphânrabởinhữngvùngđấtthấpdàihàngtrămdặm,nơinhữngloàitrêndãyAnpơkhôngcókhảnăngtồntại,làmộttrongnhữngtrườnghợpnổibậtnhấttừngđượcbiếtvềcùngmộtloàisốngởnhữngnơicáchxanhau,mặcdùkhảnăngchúngdicưtừnơinàyđếnnơikhácđãbịloạitrừ.CóthểthấyvídụlànhữngcâyhoatuyếtmọctrêndãyAnpơcómặtởcảchâuâuvàchâuMỹ.NhữngdẫnchứngđóđãđưaGmelinđếnkếtluậnrằngnhữngcùngloàiđượctạorađộclậptạicácđịađiểmkhácnhaunhưngđượcđưađếncácvùngkhácnhauquacácphươngtiệnphântán.

KhắpmộtvùngrộnglớncủanướcMỹ,cónhữngtảngđábấtthường,nhữngtảngđághilạisựtrôidạtđếncủanhữngtảngbăngtrôi,chothấythờikỳvôcùnglạnhgiátrướcđây.Nhữngảnhhưởngtrướcđâycủakhíhậubănggiáđốivớisựphânbốcủacáccưdânchâuâu,nhưđãđượcgiảithíchrấtrõràngbởiEdwardForbes.NhưngchúngtasẽđitheoquanđiểmvềcácbiếndịvớiviệcgiảthiếtsẽđếnmộtkỷBănghàmới,sauđósẽtanbiếnnhưtrướcđây.Nhữngcưdâncủanhữngvùngônhòahơncùnglúcđivềhướngnam,nhưngchúngbịngănlạibởinhữngràocảnvàbịtiêudiệt.Nhữngngọnnúibịbaophủbởibăngtuyết,nhữngcưdântrướcđâytrêndãyAnpơchuyểnxuốngtớinhữngmiềnđồngbằng.Trướckhithờitiếtlạnhđạtđếnmứccaonhất,chúngtasẽcómộthệđộngvậtvàhệthựcvậtBắccựctươngđồng,cómặtởkhắpchâuâu,kêcảnhữngvùngphíanamcủadãyAnpơ,thậmchívàocảtrongTâyBanNha.NhữngvùngônhòabâygiờcủaMỹcũngvậy,cóđầynhữngđộngthựcvậtBắccực,vàởchâuâucũngcóhiệntượngtươngtự;đốivớicưdântồntạiquanhcáccực,màchúngtatagiảthiếtlàcóxuhướngđixuốnghướngnam,cũngsốngtrongmôitrườngtươngtựnhưvậy.ChúngtacóthểnghĩràngkỷBănghàđếnBắcMỹkhôngcùnglúcđếnchâuâu,dođóhiệntượngdicưđếnmiềnnamcũngsẽdiễnrakhôngđồngđều;nhưngkếtquảcuốicùngvẫnkhôngmấykhácbiệt.

Khitráiđấtnóngtrởlại,nhữngdạngđịachấtBắccựcrútluivềphíabắc,kéotheosựdichuyểnvềphíabắccủacácsinhvậtônđới.Trongkhituyếttantừnhữngngọnnúi,nhũngdạngđịachấtBắccựctiếptụcbịrửatrôivàtanranhanhhơnkhisứcnóngtăng,trongkhinhữngbạnđồnghànhcủachúngtiếptụcbắctiến.Từđây,khisứcnóngđãhoàntoàntrởlại,nhữngloàiBắccựcđó,vốnvừasốngtrênvùngđấtthấpcủaTânthếgiớivàCựulụcđịa,đượcđểlạilẻloitrênnhữngđỉnhnúicaoởnhữngvùngcựccủacảhaibáncầu.

NhưvậychúngtacóthểhiểuđặcdiểmnhậndạngcủacácthựcvậttrênnhữngngọnnúiởMỹvàchâuAulàrâtlớn.Vàchúngtacũngcóthểcho

ràngnhữngcâytrêndãyAnpơcóliênquanđếncácsinhvậtđangsốngởBắccựcvàởcảnhữngvùngphíabắc,trongkhithờitiếtvẫntiếptụclạnh,sựdicưvàtáidicưthườnglàtừphíabắcxuốngphíanamvàngượclại.Vidụ,thựcvậttrêndãyAnpơ

XcotlantheonhưnhậnxétcủangàiH.c.Watson,vàcủaPyreneescóquanhệđặcbiệthơnvớithựcvậtởphíabắcbánđảoScandinavia,củaMỹvớiLabrador;thựcvậttrêncácngọnnúicủaSiberiatớinhữngđiểmcựcbắccủanướcđó.QuanđiểmnàychothấydonhữngbiếnđổiđãđượcthừanhậncủakỷBănghà,tôicóthểhàilòngkếtluậnrằngsựphânbốcácsinhvậtđãtồntạicủaBắccựcvàdãyAnpơởchâuâuvàMỹ,rằngởnhữngvùngkhácchúngtacũngtìmthấycùngnhữngloàiđótrênnhữngđinhnúicao,chúngtacóthể,chứngminhkhíhậulạnhhơnsẽkhiếncácsinhvậtphảidicưđếnnhữngnơiấmhơn.

Nếukhíhậu,từkỷBănghàđếnnayluônấmhơnsovớitrướcđó(nhưnhậnxétcủamộtvàinhàđịachấtMỹtừsựphânbốcáchóathạchGnathodon),nhữngsinhvậtônhòavàBắccựcsauđóđãdicưtrởlạivềphíabắc,vàđãtớinhữngvùngđấtcưtrúhiệntạicủachúng;nhưngtôichưatìmthấybấtcứbằngchứngđángtincậynàovềđiềunày.

NhữngdạngđịachấtBắccực,trongthờigiandicưxuốngmiềnnamvàcóxuhướngquaytrởlạiđịnhcưlâudàiởphíabắc,cũngsẽsốngdướicùngcácđiềukiệnkhíhậuđó,và,chúngsẽtiếptụcsốngcùngtrênmộtcơthể;dođócácquanhệcủachúngvớinhaukhônghềbịphávỡ,vàtheonhữngnguyêntắcđãnêuratrongchươngnày,chúngsẽkhôngbiếndịnhiều.NhưngvớinhữngsinhvậtởdãyAnpơcủachúngta,saukhibịcôlậpmộtkhoảngthờigiantráiđấtnóngtrởlại,trênnhữngvùngđấtthấpvàtrêncácngọnnúicaosẽdầnbịbiếnđổikháctrướcvàsốngsót,vàchúngsẽbịnhầmlẫnvớicácsinhvậtnguyênthuỷcủadãyAnpơcổxưa,nhữngloàiđãtồntạitrênngọnnúinàytrướckhikỷnguyênBănggiábắtđầu,vàtrongthờikỳlạnhnhấtchúngsẽtạmthờitựđiềuchỉnhbằngcáchdichuyểnxuốngđồngbằng;chúngsẽbịtácđộngbởinhữngđiềukiệnkhíhậukhác.Mốiquanhệcủachúngdođóphầnnàocũngsẽbịảnhhưởngvàphảibiếnđổi;vàchúngtatìmthấynhữngtrườnghợpmàđộngthựcvậtcủadãyAnpơgiốnghệtmộtsốloàiởchâuâu.

Đeminhhọađiềunày,tôitinrằng,trongkỷBănghà,cóthểgiảthiếtràngcácsinhvậthiệnđangtồntạiđãbắtđầuđồngloạtxuấthiện.NhưngnhữngnhậnxétđãnêutrênvềsựphânbốcủacácdạngsinhvậtBắccựcvàcảcácsinhvậtởcùngônđớivànhiệtđới,vànhữngnhậnxétvềcácsinhvậtở

nhữngngọnnúithấphơnvàởmiềnđồngbằngBắcMỹvàchâuâu;đãchothấyđượcsựgiốngnhaugiữacácdạngsinhvậttrênthểgiới.Hiệntại,nhữngsinhvậtônđớivàhànđớibậcthấpcủaTânthếgiớivàCựulụcđịađượcphâncáchnhaubởiĐạiTâyDươngvàcựcbắccủaTháiBìnhDương.TrongkỷBănghà,khinhữngcưdâncủaTânthếgiớivàCựulụcđịadicưnhiềuxuốngphíanam,chắcchắnchúngvẫnbịphâncáchbởikhônggianlớncủađạidương.Tôitinrằngkhókhăntrêncóthểđượckhắcphụcbằngcáchpháthiệnrasơmnhữngthayđổicủakhíhậu.ChúngtacólýdođểtinrằngrằngtrongkỷPliocenemới,trướckỷBănghà,khiphầnlớnnhữngcưdâncủathếgiớisốngtrongđiềukiệnkhíhậuấmhơnhiệnnay.Từđâychúngtacóthểnghĩrằngnhữngsinhvậthiệnsốngtrongkhíhậucủavĩđộ60°,trongkỷPliocenechắcchắnđãdichuyểnđếnvĩđộ66°-67°;vànhữngsinhvậtBắccựcchínhgổcđósổngtrêncácvùngđấttanratừcực.Bâygiờnếuchúngtanhìnvàoquảđịacầu,chúngtasẽthấyrằngdướiVòngtrònCựccáclụcđịagầnnhưlàliêntụctừTâyu,xuyênquaSiberia,đếnĐôngMỹ.Vàtínhliêntụcnàycủacáclụcđịa,vàđãkhiếncácvùngkhíhậucósựgiaolưuthuậntiệnhơn.

Việctinrằng,từnhữnglýdođượcnhắcđếntrướcđây,cáclụcđịacủachúngta,tuynhiêncódài(lâu)cònlạigầnnhưcùngvịtrítươngđốikhinhữngsinhvậtdicưmớiđến,mộtphầndonhữngbiếấnđộngvềmựcnướcvàđất,tôinghiêngvềquanđiểmởtrên,cóthểthấyrằngthờikỳtráiđấtấmlênvàổnđịnhhơn,nhưthờikỳkỷPliocene,mộtsốlớấnđộngthựcvậtđósốngởxungcáckhuvựcđấtliềngầnnhưliêntụctrongcảvùngTânthếgiớivàCựulụcđịa,bắtđầudầndicưvềhướngnamnơicókhíhậuấmhơn,rấtlâutrướckhibắtđầukỷBănghà.Chúngtacỏthểthấy,nhữngconcháucủachúng,phầnlớnsổngtrongcácđiềukiệnđãbiếnđổi,ởTrungÂuvàMỹ.Trênquanđiểmnàychúngtacóthểhiểumốiquanhệ,vớirấtítsựnhậnbiết,giữanhữngsinhvậtcủaBắcMỹvàchâuâu,mốiquanhệrấtđángchúý,vềkhoảngcáchcủahaivùng,vàsựphâncáchbởiĐạiTâyDươngcủachúng.Chúngtacóthểhiểunhữngdẫnchứngvànhậnxétcủamộtsốnhàquansát,rằngnhữngsinhvậtđócủachâuâuvàMỹtrongthờigianvềsauthuộckỷthứbacóquanhệchặtchẽvớinhauhơnchúngsovớihiệntại;trongthờikỳtráiđấtấmtrởlạivàphânrathànhTânthếgiớivàCựulụcđịa,cácvùnglụcđịagầnnhưlàliêntục.

TrongthờikỳsứcnónggiảmdầnxuốngcủakỷPliocene,mộtsốloàiphổbiếnởTânthếgiớivàCựulụcđịa,ditrúxuốngphíanamcủaVòngtrònCực,quanhệgiữachủngchắcchắnđãbịcắtđứthoàntoàn.Vàkhinhữngđộngthựcvậtditrúvềhướngnam,chúngsẽdầnbịphatrộnvớicáccưdâncủaMỹ,đãphảicạnhtranhvớichúngvàvớicảnhữngloàicủacựulụcđịa.

Docácđiềukiệnbiếndịđềurấtthuậnlợi,nênđãxảyranhiềubiểndị.KhisosánhnhữngsinhvậthiệntạicủanhữngvùngônđớiởTânthếgiớivàCựulụcđịa,chúngtasẽtìmthấyrấtítnhữngloàiđồngnhất,nhưngchúngtatìmthấynhiềudạngphânloại,vàinhàtựnhiênhọcdựavàonhữngbằngchứngđịalý,vànhữngngườikhácthìlạiphânbiệtdựatrêncơthểcủanhữngsinhvậtcóquanhệgầngũivớinhauhoặcnhữngdạngsinhvậttiêubiểucónhữngđặcđiểmnhậndạngrõràng.

Giốngnhưtrênđấtliền,trongbiểncũngcóhiệntượngdicưchậmchạpxuốngmiềnnamcủamộthệđộngvậtbiển,trongkỷPliocenehoặcthậmchísớmhơn,xuốngcácbờbiển,theolýthuyếtvềsựbiếndị,nênnhiềudạngcóquanhệgầngũihiệnnayđãtừngsốngtrongnhữngvùnghoàntoàntáchbiệt.Nhưvậy,tôinghĩ,chúngtacóthểhiểuđượcsựcómặtcủanhiềudạngtiêubiểuthuộckỷthứbavàtồntạitrêntrêncácbờbiểnphíaTâyvàphíaĐôngcủaBắcMỹônhòa;trườnghợptiêubiểulàcácloàisòbiển(nhưđượcmôtảtrongcôngtrìnhđángnểcủaDana),củacácloàicávànhữngđộngvậtbiểnkhác,trongĐịaTrungHảivànhữngvùngbiểncủaNhậtBản,nhữngvùngbâygiờđãđượcphâncáchrabởimộtlụcđịa.

Nhữngtrườnghợpvềcácmốiquanhệnàycủanhữngcưdâncủađạidưcmgbâygiờđãtáchra,vàcủanhữngcưdânquákhứvàhiệntạicủanhữngvùngđấtônhòaBắcMỹvàchâuâu,làkhôngthểgiảithíchđượcdựatrênlýthuyếtcủasựtạothành.Chúngtakhôngthểnóirằngchúngđãđượctạoragiốngnhau,trongcácđiềukiệnvậtlýtưcmgtựnhưnhau;vídụ,nhữngnướcNamMỹvớinhữngnướcmiềnNamchâuâu,chúngtacóthểthấyrằngtuycácđiềukiệnsốngởđâytưcmgđốigiốngnhaunhungcáccưdâncủachúngthìhoàntoànkhácnhau.

NhưngkhiquaylạibànvềkỷBănghà,tôihoàntoànbịthuyếtphụcbởiquanđiểmcủaForbesvềsựpháttriển.Ởchâuâuchúngtacónhữngbằngchứngrõràngnhấtvềthờikỳbănghà,từnhữngbờbiểnnướcAnhđếnvùngOural,vàtừphíanamđếnPyrenees.Chúngtacóthểsuyrarằng,từnhữngđộngvậtcóvúbịđóngbăngvàcáccâycỏnúitrongtựnhiêncủaSiberiachịunhữngảnhhưởngtưcmgtựnhau.DọctheoHimalaya,ởnhữngkhuvựcrộngtới900dặm,nhữngdòngsôngbăngđãđểlạidấuấnvềsựxuấthiệncủamình;vàtrongSikkim,cóthểthấycâyngôbámchắcvàonhữngtảngbăngkhổnglồcótừxaxưa.PhíaNamđườngxíchđạo,chúngtacónhữngbằngchứngchínhxácnhữngbiếnđổivềkhíhậulạnhgiáởNiuDilân;vàđốivớicácthựcvậtcũngvậy,dođượcphânbốrộngrãitrênnhữngngọnnúitronghònđảonàycũngcóhiệntượngtươngtự.Nếucómộttàiliệuđángtincậycôngbốvềhiệntượngnày,thìchúngtasẽcóbằngchứngxácthựcvềnhữngvậấn

độngcủabăngtuyếtởvùngđôngnamchâuúc.

ỞBắcMỹsaukhiquansátnhữngtảngbăngởphíađôngvàphíanam,ởvĩđộ36°-37°,vàởnhữngbờbiểnTháiBìnhDươngvốncókhíhậurấtkhácnhau,vàởxaphíanamởvĩđộ46°cónhữngnúiđãkhôngbìnhthường.ỞCordilleravùngNamMỹXíchđạo,nhữngsôngtừngrộnghơnnhiềusovớihiệntại.ỞChile,tôirấtngạcnhiênvềởcấutrúcnhữngkhuđấtrộnglớn,khoảng800feet.vềđộcao,dọctheothunglũngAndestôibâygiờcảmthấybịthuyếtphụctrướctảngbăngkhổnglồ,dấuvếtcònlạicủacảmộtdòngsôngbăng.Tiếnlênphíanamvềcảhaiphíacủachâuâu,từvĩđộ41°tớicựcnam,chúngtacónhữngbằngchứngrõràngnhấtvềsựvậấnđộngcủanhữngtảngbăngđượcđưađếnđâytừnhữngvùngđấtxaxôi.

ChúngtakhôngbiếtrằngchínhxáckỷBănghàgiaiđoạnnàonếuchỉthôngquacácbảnghiđịalý.Nhưngchúngtacóđầyđủcácbằngchứngchothấykỷnguyênđónằmtrongthờikỳđịalýgầnđâynhất.Chúngtacũngcónhữngbằngchứngtuyệtvờichothấythờikỳnàykéodàitrongmộtthờigiankhổnglồ.Khôngcóbằngchứngrõràngnàomangnghĩangượclại,chúngtaítnhấtcóthểchấpnhậnbănggiáđồngthờidiễnraởphíatâyvàphíađôngBắcMỳ,ởCordilleradướiđườngxíchđạovàdướiởcáckhuvựcấmáphơn,vàởcảvùngcựcnamchâuẨu.Nếuđiềunàyđượcthừanhận,thìthậtkhótránhkhỏiviệctinrằngnhiệtđộcủatoànbộthếgiớiởthờikỳnàyphầnnàođãdịumáthơn.Nhưngtheotôisựdịumátnàylàdoxuốngcáckinhđộthấphơn.

Trênquanđiểmnàyvềthếgiới,hoặcítnhấtlàvềmộtsốlụcđịa,khíhậudầnlạnhlênsẽdẫnđếnsựphânbổlạisinhvậttừcựcnàyđếncựckiacủatráiđất.ỞMỹ,cóthểthấyrằngtrongsốbốnmươivànămmươinhữngcâycóhoacủavùngTieưadelFuego,khôngcómộtbộphậnhệthựcvậtkhácbiệthoàntoànsovớichâuâu.TrênnhữngđỉnhnúicaocủaMỹcónhữngloàiđặcbiệtthuộcvềchủngchâuâuđãxuấthiện.TrênnhữngnúicaonhấtcủaBrazil,ítchủngchâuâuđượctìmthấygầnGardner,chúngkhôngtồntạiởnhữngvùngnónghơn.CũngnhưvậytrênđỉnhSillacủadãyCaraccasHumboldtlừngdanhđãtừlâutìmthấynhữngloàimăngnhữngđặctrưngcủachủngCordillera.TrênnhữngdãynúicủadãyAbyssinia,vàidạngsinhvậtchâuâuvàmộtsốđạidiệnnàođócủahệthực’vậtđặcbiệtcủamũiCapexuấthiện.ỞmũiHyvọng,cómộtvàidạngsinhvậtchâuâu,vốnchưađượcconngườibiếtđến,vàtrênnhữngngọnnúi,ítdạngsinhvậtchâuâutiêubiểunàođượctìmthấy,vàcảnhữngloàichưađượckhámpháởhaivùngnhiệtđớibiệtlậpcủachâuPhi.TrênđỉnhHimalaya,vàtrênnhữngngọnnúicôlậpcủabánđảoẤnĐộ,trênnhữngdãynúicaoởCeylon,vàtrênnhững

dãynúilửacủaJava,nhiềuthựcvậtcủachâuẢucũngxuấthiện,nhưngchưađượcpháthiệnraởnhữngvùngđấtthấp.MộtdanhsáchcủachủngtậphọptrênnhữngđỉnhcaongấtcủaJavacànglàmnổibậtbứctranhvềtậphọpcácloàitrêncácngọnđồichâuâu.CòncódẫnchứngchothấynhữngcâybámchắcvàonhữngđỉnhcaocủanhữngnúicủaBorneolànhữngđạidiệntiêubiếucủachâuúc,cómặttrênkhắpbánđảocủaMalacca,rồixuấthiệnthưathớtrảirácởẤnĐộvàNhậtBản.

Trênnhữngngọnnúimiềnnamchâuúc,giáosưF.Myllerđãkhámphávàiloàiđạidiệnchochâuâu;nhữngloàikhácchưađượcconngườibiếtđến,xuấthiệntrênnhữngvùngđấtthấp;vàcómộtdanhsáchdàicủacácchủngchâuâuởchâuúc.Từđâychúngtacóthểthấyrằngtrênthếgiới,nhữngcâybámchắcvàonhữngnúicaongấthơn,vàởnhữngvùngđấtthấpônđớicủanhữngbáncầunamvàbắc,tuychúngcónhữngđặcđiểmkhácnhaunhưngđềucóquanhệmậtthiếtvớinhau.

Cóthểgọingắngọncácsựviệctrênbằngmộtkháiniệmchung,đólàsựphânbốđịalý.Tôixintríchdẫnmộtnhậnxétcủamộtngườiđángkính,giáosư.Dana,rằngchắcchắnrấtkỳdiệukhicácsinhvậtởNiuDilângầngiốngvớicácsinhvậtởAnhvàcáclụcđịakhác.NgàiJ.RichardsoncũngnóivềsựtáixuấthiệntrởlạicủamộtsốloàicáphíaBắcởNiuZealand,Tasmania...TôicũngđượcbiếtrằngcóhaimươinhămloàicủadãyAlgaedicưtớiNiuZealandvàchâuâunhungkhôngtạoracácsinhvậtbiểnnhiệtđớitrunggian.

Nếuquansátcóthểthấyrằngcónhữngdạngsinhvậtcựcbắcởbáncầunam,trênnhữngdãynúiởgiữahaivùngnhiệtđới,thìđókhôngphảilàcácloàiđếntừBắccựcmàlàđếntừcácvùngônđới.NhưôngH.c.Watsonmớiđâyđãnhậnxét:"Khilùidầnvềphíaxíchđạotừhaicực,nhữnghệthựcvậttrêndãyAnpơhoặccácdãynúikháctrởnêníthơnvàítmangđặctínhBắccựchơn".Nhiềudạngsinhvậtsốngởvùngnúicácvùngnhiệtđớicủatráiđấtvàởbáncầumiềnnam,đượcxếphạngtheosựphânbiệtrõràngcácđặctínhdovàinhàtựnhiênhọctiếnhành,trongđócócảcácbiếndịvàmộtsốloàicóquanhệmậtthiếtvớinhaucũngđượcxếpthànhcácloàiriêngrẽ.

Bâygiờchúngtasẽxemxétkỹnhữngdẫnchứngđãđượcđềcậpởtrên,rằngtheocácbằngchứngđịalýtoànbộthếgiới,hoặcmộtbộphậncủanó,trongkỷBănghàđồngthờilạnhnhiềuhơnsovớihiệnnay.KỷBănghàchắcchanđãkéodàirấtlâu;vàkhichúngtabiếtđượcsựrộnglớncủagiaiđoạnnày,chúngtasẽbiếtđượcmứcđộphântánvàdicưcủacácđộngthựcvậtgiaiđoạnnàylớnđếnmứcnào.Khikhíhậudầntrởnênlạnhhơn,tấtcả

nhữngcâynhiệtđớivànhữngsinhvậtkhácsẽrútluivềphíađườngxíchđạo,mangtheocácsinhvậtônđới.Nhữngcâynhiệtđớicólẽđãtuyệtchủngkhánhiều;khôngaicóthểnóinhiềurasao;cólẽtrướcđâyởmũiHyvọng,vàmộtphầncủachâuúcônđớiđãcórấtnhiềuloàisinhvậtsinhsống.Dochúngtađềubiếtnhiềuđộngthựcvậtnhiệtđớicóthểchốngcựkhátốtvớikhíhậulạnh,nhiềuloàicóthểđãtránhkhỏisựdiệtvongtrongkhíhậuônđới,đặcbiệthơnlàviệctránhbịrơivàotrongnhữngnơiấmnhất.Nhưngđiềucầnnhớlàtấtcảcácsinhvậtnhiệtđớisẽchỉchịuđựngtớimộtphạmvinhấtđịnh.Mặckhác,nhữngsinhvậtônđới,saukhidicưđếngầnđườngxíchđạo,chúngsẽsốngtrongcácđiềukiệnmới,vàítđauđớnhơn.Vànhấtđịnhlànhiềuhạtgiốngônđới,nếuđượcbảovệkhỏinhữngsựtấncôngcủacácđốithủkhác,cóthểchốngcựtốtvớikhíhậuấm.Tôichorằngđiềunàylàcóthểxảyra,khinghĩđếnnhữngsinhvậtnhiệtđớiđãbịtổnthươngdocácthayđổivàkhôngthểchốngcựlạicácđốithủcạnhtranhônđớimạnhmẽvàtrộihơn,nhữngloàicóthểcóthâmnhậpvàorấtnhiềuquốcgia,thậmchícảvượtquađườngxíchđạo.Nhữngloàimớiđến,đượchưởngcácđiềukiệnnhưđấtcao,khíhậukhô;vàtôiđượcbiếtđộẩmởcácvùngchítuyếnsẽpháhuỷnhữngcâycổthụđếntừvùngkhíhậuônhòa.Mặtkhác,nhữngkhuẩmướtnhấtvànóngnhấtđãcungcấpmộtchỗtrúẩntuyệtvờichocáccưdânnhiệtđớibảnxứ.CácvùngphíabắctrongphạmviphíatâyHimalaya,vàdãyCordillera,cóvẻđãcungcấpnơiởchocácloàimớiđếnnày:vàmộtdẫnchứngnổibậtlàtấtcảcácthứcâycóhoa,khoảngbốnmươisáucây,phổbiếnởTierradelFuegovàchâuâuvẫncòntồntạiởBắcMỹ.Tôitinrằngrằngkhíhậubiểndướiđườngxíchđạocũnggiốngnhưtrênđỉnhnúicaokhoảngsáuhoặcbảynghìnfeet.Trongthờikỳlạnhnhấtnày,nhữngvùngđấtthấpnhiệtđớirộnglớnđượcbaophủbởicảcâycỏônđớivànhiệtđới,cànglàmtăngthêmsựsumsuêkỳlạcủadãyHimalaya.

Dođó,tôitinrằng,mộtsốcây,độngvậttrênđất,cácsinhvậtđãditrútrongthờigiankỷBănghàtừvùngônđớiranhgiớigiữacựcnamvàcựcbắccủavùngnhiệtđới,vàvàiloàithậmchícònvượtquacảđườngxíchđạo.Khitráiđấtấmtrởlại,nhữngdạngônđớinàytựnhiêndicưđếnnhữngvùngnúicaohơn,dochúngbịtiêudiệtởnhữngvùngđấtthấp;nhữngloàiđãkhôngdicưđượcđếnđườngxíchđạo,lạiquaytrởvềphíabắchoặcvềhướngnam,quêhươngcũcủachúng;nhưngnhữngloài,chủyếulàtừphíabắc,vượtquađườngxíchđạo,vẫntiếptụcdicưđếnnhữngvĩđộônhòahơncủabáncầuđốidiện.MặcdầuchúngtacólýdođểtinrằngnhữngbằngchứngđịalýthấytoànbộcáccáthểcủavùngBắccựcđềuđãtrảiquagầnnhưmọibiếndịtrongthờigianditrúđếnmiềnnamvàquaytrởlạimiềnbắc,trườnghợpnàykhácvớinhữngloàidicưởvùngnúiởgiữahaivùngnhiệtđới,vàởbáncầumiềnnam.Vàcáckẻlạmặtphảiđấutranhvớinhiềudạngsốngmới;

chúngtựlựachọnnhữngsựbiếndịtrongcấutrúccủamình,nhữngthóiquen,vànhữngđặctínhcólợichochủng.Dođó,tuynhữngloàidicưnàyvẫncónhữngđiểmgiốngvớicácloàinàyởBắccựchoặcởbáncầunam,nhưngkhitồntạitrongnhữngvùngđấtmớicủamình,cácbiếndịtrởnênrõnéthơnvàtrởthànhđặcđiểmphânbiệt

Vànhưvậy,khinhữngdạngnàyđượctrộnlẫnvớinhautrongkỷBănghà,nhữngdạngsinhvậtmiềnbắcsêtiêudiệtnhữngdạngmiềnnamyếuhơn.Cũngtheocáchđóchúngtathấyrằnghiệnnay,cónhiềusinhvậtchâuâusổngởLaPlata,vàvớimộtsốlượngíthơnởchâuúc,trongmộtphạmvinhấtđịnhđãtiêudiệthếtcácsinhvậtbảnxứnatives;trongkhiđórấtítdạngsinhvậtmiềnnam,đãtrởthànhcáccưdâncủachâuâu,saukhidichuyểnđếnđâytronghaihoặcbathếkỷtrướctừLaPlata,vàtrongbamươihoặcbốnmươinămtrướctừchâuúc.Nhữngloàinàycũngđãxuấthiệntrênnhữngvùngnúigiữahaivùngnhiệtđới.KhôngnghingờgìrằngtrướckỷBănghàvớinhữngdạngsinhvậttrêndãyAnpơ;đãpháttriểntrộihơnvàpháttriểnsangcácvùngrộnglớnhơnvàđịnhcưởphíabắc.Ởnhiềuhònđảo,sốlượngcácsinhvậtđịaphươnggầnnhưđượccânbằnghoặcthậmchíđônghơnsovớicácsinhvậtmớidicưđến;vànếucácsinhvậtbảnxứkhôngthậtsựbịtiêudiệt,sốlượngcủachúngcũnggiảmbớtđángkể,vàđâylàgiaiđoạnđầutiêncủasựtuyệtchủng.Mộtngọnnúilàmộthònđảotrênmặtđất;vànhữngngọnnúiởgiữahaivùngnhiệtđớitrướckỷBănghàchắcchắnlàhoàntoàntáchbiệt;tôitinrằngcácsinhvậtcủacáchònđảotrênđấtliềnnàyđãsinhracácloàiởnhữngvùngrộnglớnhơnvềphíabắc,theođúngcáchnhữngsinhvậtcủacácđảophảinhượngbộcácsinhvậtđếntừđấtliền,phùhợpvớisựphânbốcủaloàingười.Sauđâytôisẽnóivềnhữngđiềucầnlưutâm,đólànhữngbiếncốcủanhữngloàiđồngnhấtởnhữngnơixaxôinhưKerguelen,NiuDilân,vàFuegia,tôitinrằngkhikỷBănghàkếtthúc,nhữngnúibăngtrôi,nhưýkiếncủaLyell,phầnlớnđượcquantâmđếnsựphântáncủachúng.Nhưngsựtồntạicủavàiloàikhákhácbiệtsovớicácloàikhác,thuộcvềnhữngchủngriêngởphíanam,ởnhữngnơixaxôikhácởbáncầunam.Theolýthuyếtcủatôivềsựditruyềncácbiếndị,cómộtkhókhăncầnlưutâm.Domộtíttrongsốnhữngloàinàyrấtkhácbiệt,chúngtakhôngthểgiảthiếtrằngchúngbắcđầudicưvàcsonhữngbiếndịcầnthiếttừkỷBănghà.Đốivớitôi,cácdẫnchứngtrênchothấysựphânbiệtrõràngvàđặcbiệtgiữanhữngloàidicư;vàtôibuộcphảiquantâmđếnvùngphíanam,giốngnhưởbáncầubắc,trướckhikỷBănghàbắtđầu,trênđấtliềncủacựcnamhạcánhbaotrùmtoànnước,cómộthệthựcvậtbậccaovàhoàntoàncôlập.TôinghingờrằngtrướckhihệthựcvậtnàybitiêudiệtbởikỷnguyênBănggiá,mộtsốđãđượcphântánrộngrãitớinhiềuvùngcủabáncầunamdocácphươngtiệnvậnchuyểnngẫunhiênvànhữngdạng

trunggianởnhữnghònđảođãbịchìmhoặcvẫnđang,vàcólẽbởinhữngnúibăngtrôitrongkỷBănghà.Donhữngphươngtiệnnày,tôitinrằng,nhữngbờbiểnmiềnnamcủaMỹ,úc,vàNiuDilânđãcórấtnhiềuloàithựcvậtđadạng.

Ngàic.Lyellcũngcùngquanđiểmvớitôikhinóivềtácđộngcủanhữngthayđổilớnvềkhíhậuđốivớiphânbốđịalý.Tôitinrằngthếgiớimớitrảiquamộtquátrìnhbiếnđổilớn;điềunàycùngvớinhữngtiếnhoátrongchọnlọctựnhiêncóthểgiảithíchđượcsựphântáncủamộtsốloàihiệnhữuvàcácloàicóquanhệgầngũivớinhau.Nhữngsinhvậtsốngdướinướccóthểtrongmộtthờigianngắntrôitừphíabắcđếnphíanam,điquađườngxíchđạo.Tuynhiên,thuỷtriềuđểlạinhữngvậtmànócuốntheotrêncácbờbiển,dođócácsinhvậtsốngdướinướcđượcđưalêncácđỉnhnúi,dầntừvùngnhiệtđớikéodàiđếnđườngxíchđao.Nhiềuloàiđãtrảiquanhữngthờikỳkhókhănvàsốngsótđượclâudàitrênmặtđất,đónggópvàocácbảnghiđịalýrằngchúngtaquantâmởnhữngvùngđấtthấpxungquanh.

CHƯƠNGXIIPHÂNBỐĐỊALÝ-TIẾPTHEOSựphânbốcácsinhvậtnướcngọt-vềcácsinhvậttrêncácđảoởđạidưcmg-Sựvắngmặtcácloàiếchnháivàcácloàithúsốngtrêncạn-vềquanhệcủacácsinhvậttrêncáchònđảovớicácsinhvậtởvùngđấtliềngầnđảonhất-vềsựthuộcđịahóatừnguồngầnnhấtvớisựbiếnđổithườngxuyên-Tómtắtchươnghiệntạivàcácchươngtrước

Conngườihẳnđãtừngnghĩrằng,bởivìhồvàcáchệthốngsôngbịngăncáchvớinhaubởicácdảiđất,nêncácloàinướcngọtsẽkhôngthểbiếnđổinhiềutrongcùngmộtnước,vàbởivìbiểnrõrànglàmộtràocảnkhócóthểvượtqua,nêncácloàinàykhôngthểvươntớicácđấtnướcxaxôiđược.Nhưngthựctếthìhoàntoànngượclại.Chủngtakhôngchỉcócácloàinướcngọt,thuộcnhữnglớphoàntoànkhácnhau,vớivôsốchủngloại,mànhữngloàicùnghọcònxuấthiệnrấtnhiềutrênkhắpthếgiới.Tôinhớrấtrõràng,khilầnđầutiênthuthậpcácloàisinhvậttạicácvùngnướcngọtởBraxin,tôiđãhếtsứcngạcnhiênvìsựtươngđồngcủacácloàicôntrùngnướcngọt,cácmảnhvỏsò...cũngnhưsựkhácbiệtcủacácsinhvậtsốngtrêncạnởxungquanhsovớicácloàinàycủanướcAnh.

Nhưngkhảnăngbiếnđổimạnhmẽnàycủacácloàinướcngọt,mặcdùhếtsứcđángngạcnhiên,songtôinghĩ,tronghầuhếtcáctrườnghợp,vẫncóthểgiảithíchbằngviệccácloàingàycàngbiếnđổiđểphùhợphơn,theohướngcóích,chonhữngcuộcdicưngắnvàthườngxuyêntừaonàysangaokhác,hoặctừdòngsuốinàysangdòngsuốikhác;vàkhảnăngphântánrộngrãigầnnhưlàhậuquảtấtyếucủanănglựcnày.Ởđây,chúngtacóthểxemxétmộtvàitrườnghợp.Liênquanđếncá,tôinghĩrằng,nhữngloàigiốngnhaukhôngbaogiờxuấthiệntrongnhữngthủyvựcởnhữnglụcđịaxaxôi.Nhưngtrêncùngmộtlụcđịa,cácloàibiếnđổirấtnhiềuvàgầnnhưkhôngtheoquyluậtnào;vìvậy,haihệthốngsôngsẽcómộtsốloàicágiốngnhauvàmộtsốloàicákhácnhau.Cómộtsốbằngchứngthựctếthiênvềkhảnăngchorằng,cácloàinàyđôikhicóthểđượcpháttánmộtcáchtìnhcờ,giốngnhưviệcloàicáliveđôikhibịnhữngcơngiócuốntheoởnĐộ,cũngnhưkhảnăngtồntạitrứngcủacácloàinàykhibịtáchkhỏimôitrườngnước.Tuynhiên,cánhântôilạitinrằng,sựpháttáncácloàicánướcngọtchủyếulàdonhữngthayđổinhỏcủađấtliềntrongthờikỳgầnđây,làmchocácconsôngchảyvàonhau.Cũngvậy,cóthểđưaranhữngvídụchothấyhiệntượngnàyđãxảyratrongcáccơnlũ,màkhôngcósựthayđổinào

trongđấtliền.ChúngtađãcóđượcnhữngbằngchứngtronghoàngthổcủasôngRhinevềnhữngthayđổiđángkểtrongmựcđấtliềntrongphạmvimộtthờikỳđịachấtrấtgầnđây,vàkhibềmặttráiđấtcóđầyrẫynhữngvỏsònướcngọtvàsòtrêncạn.Sựkhácbiệtrõrệtgiữanhữngloàicáởhaisườncủanhữngdãynúiliêntiếpcóvẻcũngđưađếncùngmộtkếtluận.Nhữngdãynúinàyhẳnđãchiarẽcáchệthốngsôngvàngănhoàntoànkhôngchocáchệthốngsôngnàynốivớinhau,vềsựtồntạicủacácloàicánướcngọtcócùnghọởnhữngnơirấtxatrênthếgiới,rõrànglàcórấtnhiềutrườnghợpmàhiệntạichúngtakhôngthểgiảithíchđược;nhưngmộtsốloàicánướcngọtnàođóthuộcvềmộtdạngrấtcổ,vàtrongnhữngtrườnghọpđó,hẳnsẽcónhiềuthờigianchonhữngbiếấnđộngđịachấtmạnhmẽ,vàkếtquảlàthờigianvàcảphươngtiệnđểchocácloàiđócóthểdicư.Tiếptheo,cánướcmặncóthểdầndầnquenvớiviệcsốngtrongmôitrườngnướcngọt;và,theoValenciennes,hiếmcómộtnhómcácloàicáduynhấtnàochỉcóthểsốngtrongmôitrườngnướcngọt,vàvìvậy,chúngtacóthểtưởngtượngrằng,mộtloàicábiểncủanhómcánướcngọtcóthểdichuyểnđidọcbờbiển,dầndầnbiếnđổivàthíchnghivớinhữngvùngnướcngọtởmộtmảnhđấtxaxôinàođó.

Mộtsốloàisinhvậtbiểncóvỏbảovệbênngoàisốngởvùngnướcngọtcóphạmviphânbốrấtrộng,vàcácloàicùnghọ,màtheothuyếtcủatôiphảicóchungbốmẹvàphảitiếnhóatừmộtnguồnduynhất,xuấthiệnkhắpnơitrênthếgiới.Sựphânbốcủacácloàinàybanđầurấtkhóhiểuvìcácconchimkhôngthểvậnchuyểntrứngcủacácloàinày,vàloạitrứngnàysẽbịnướcbiểnlàmhỏngngaytứckhắc,giốngnhưnhữngcontrưởngthành.Thậmchítôiđãkhôngthểhiểulàmthếnàomàmộtsốloàiđãđượcthíchnghilạicóthểpháttriểnnhanhđếnvậytrêncùngmộtđấtnước.Songcóhaithựctếmàtôiquansátđược-vàkhôngcònnghingờgìnữa,vẫncònnhiềusựkiệnnữacầnđượcquansát-đãgiúplàmsángtỏphầnnàovấnđềnày.Khimộtconvịtđộtngộtxuấthiệnởmộtcáiaophủđầybèotấm,tôiđãhailầnnhìnthấynhữngthựcvậtbénhỏnàydínhchặtvàolưngconvịt;vàtôingẫunhiênpháthiệnrarằng,mặcdùkhôngchủtâmsongconvịtđãmangđếnmộtítsinhvậtnướcngọttừmộtcáiaokháckhiconvịtcốgắngrũbỏmộtchútbèotấmkhiđitừaonàysangaokia.Nhưngmộttácnhântrunggiankháccólẽcònhữuhiệuhơn:Lấymộtchúvịtlàmđạidiệnchomộttrongnhữngconchimđangngủtrongmộtcáiaotựnhiên,haytrongmộtbểnuôithủysinh,nơicórấtnhiềutrứngcủasinhvậtbiểncólớpvỏbảovệbênngoàinướcngọtđangnở.Tôitreochâncủamộtconvịtlênvàthấyrằng,cóvôsốnhữngsinhvậtbiểncólớpvỏbảovệbênngoàibétíxíuvàvừamớinởđangbòtrênchânconvịt,vàbámchặtvàochúngđếnmứcmàkhinhấcchânvịtrakhỏinướcthìnhữngsinhvậtbiểncólớpvỏbảovệbênngoàinàycũngkhôngthểrơira,

nhưngnếunhữngconsinhvậtbiểncólớpvỏbảovệbênngoàinàylớnhơnmộtchútthìchúngsẽtựnguyệnrờikhỏichânconvịt.Nhữngđộngvậtthânmềmvừamớinởnày,mặcdùđãhoànchỉnhvềbảnchất,chỉsổngđượctrênchânconvịt,trongđiềukiệnkhôngkhíẩmướt,từmườihaiđếnhaimươigiờ;vàtrongkhoảngthờigiannày,mộtconvịthaycondiệccóthểbayđượcítnhấtsáuđếnbảytrămdặm,vàchắcchắnsẽphảiđậuxuốngmộtcáiaohaymộtdòngsuốinhỏ,nếunóđịnhbayquabiểnđếnmộthònđảotrênđạidươnghayđếnmộtnơixaxôinàođó.NgàiCharlesLyellcũngbáochotôibiếtrằng,ngườitađãbắtđượcmộtconDyticus,màtrênngườinócómộtconAncylus(mộtconShellnướcngọtgiốngconsaosao)đangbámchặt;vàmộtconbọcánhcứngwatercùnghọđó,mộtconColymbetes,từngđậutrênboongtàuBeagle,khicontàunàyđangởcáchxavùngđấtliềnđếnbốnmươidặm:khôngaicóthểbiếtđược,conAncylusnàycóthểbayđượcbaoxanữakhicómộtcơngióthuậnchiều.

vềcácloàithựcvật,từlâungườitađãbiếtrằng,nhiềuloàinướcngọtvàngaycảnhữngloàisinhsốngởđầmlầyxuấthiệnởnhữngmôitrườngsốngởrộnglớn,kểtừcáclụcđịachođếnnhữnghònđảoxaxôinhấttrênđạidương.NhưôngAlphDeCandolleđãnhậnxét,đángchúýnhấtlàđiềunàyđượctìmthấyởnhữngnhómlớncacloàithựcvậttrêncạn,vốnchỉcómộtsốítthànhphầnsốngđượctrongmôitrườngnước;vìnhữngthànhphầnnàydườngnhưngaylậptứccóđượcnhữngphạmvisốngrấtrộng,cứnhưthểđólàmộtkếtquảtấtyếu.Tôinghĩ,nhữngphươngtiệnpháttánthuậnlợigiúpgiảithíchđượcthựctếnày.Trướcđây,tôiđãtừngnóiđếnviệclà,đất,mộtđôikhi,tuyhiếm,bámmộtchútvàochânhoặcmỏcủanhữngconchim.Nhữngconchimđangngụplặntrongnước,thườnghaykiếmănởnhữngrìaaođầybùn,nếubỗngnhiênbịxuabayđi,chắcchắnchânchúngsẽdínhđầybùn.Tôicóthểchỉrarằng,nhữngconchimthuộcbộnàylànhữngconvậthoangdãnhất,đôikhiđượctìmthấyởnhữnghònđảohoangxaxôinhấttrênđạidương.Nhữngconchimnàykhócóthểđậutrênmặtbiển,vìthếmàbùntrênchânchúngkhócóthểđượcrửasạch,khinhữngconchimnàytrôngthấyđấtliền,chẳcchanchúngsẽbayđếnnhữngbãinướcngọttựnhiênkiếmăn.Tôikhôngtinrằng,cácnhàthựcvậtbiếtrõràng,bùnchứabaonhiêuhạtgiốngtrongnó.Tôiđãlàmthửvàithínghiệmnhỏ,nhưngsẽchỉdẫnrađâythínghiệmđángchúýnhất:Vàotháng2,tôilấy3thìacàphêđầybùntừbađiểmkhácnhau,dướinước,trênbờcủamộtcáiaonhỏ,lượngbùnnàykhikhôchỉnặngcó6,75aoxơ.Tôigiữnóđểnghiêncứutrongvòng6tháng,nhổravàđếmtừngloàithựcvậtkhichúnglớnlên;nhữngloàithựcvậtnàythuộcrấtnhiềuloại,consốcuốicùnglênđến537loài;vậymàtấtcảchỗbùnlỏngđóchỉđượcchứavỏnvẹntrongcómộtcáichéncàphêdùngđểănsáng!Xemxétnhữngsựkiệnnàytôichorằng,chúngtasẽkhôngthểgiải

thíchnổinếunhữngconchimbiểnkhôngmangnhữnghạtgiốngcủacácloàithựcvậtnướcngọtđiđếnnhữngnơicựckỳxaxôi,vàdođó,sốlượngnhữngloàithựcvậtnàykhônglớnđếnnhưvậy.Cóthểcũngchínhtrunggiannàygiúpchuyênchởtrứngcủamộtsốloàiđộngvậtnướcngọtnhỏhơn.

Cáctrunggiankháccóthểchưađượcbiếtđếncũngcóvaitrònhấtđịnh.Tôiđãchỉrarằng,cácloàicánướcngọtănmộtsốloạihạt,mặcdùsauđóchúngthảiranhiềuloạikhác;ngaycảnhữngconcánhỏcũngnuốtcáchạtcỡvừa,nhưhạtcủacâysúngvàcâyPotamogeton.Condiệcvànhữngconchimkhác,từthếkỷnàyquathếkỷkhác,đãăncácloàicá,sauđóchúngbayđivàđếnnhữngvùngnướckhác;hoặcbịcuốnbayquabiển,vàchúngtađãthấyrằng,nhữnghạtcâyđóvẫncóthểnảymầm,khiđượcthảiratrongphâncủachimnhiềugiờsauđó.Khitôinhìnthấyhạtcủanhữngcâysúng,Nelumbium,cókíchthướcrấtto,vànhớđếnlờinhậnxétcủaôngAlphDeCandollevềloàithựcvậtnày,tôiđãnghĩrằng,sựphânbốcủaloàinàyvẫnkhôngthểgiảithíchđược.NhưngAudubontuyênbố,ôngđãtimthấyhạtcủacâysúngmiềnnamloạilớn(cólẽtheotiếnsỹHooker,làcâyNelumbiumluteum)trongdạdàycủamộtcondiệc,chodùtôikhôngđượcbiếtsựthực,songphéploạisuykhiếntôitinrằng,mộtcondiệcbayđếnmộtcáiaokhácvàănmộtbữacálớnởđó,rồisauđócóthểđãthảiphâncóchứahạtcủacâyNelubiumchưatiêurangoài;hoặccáchạtcâyđócóthểđãbịrơikhiconchimmẹmớmmồichochimcon,giốngnhưtrườnghợpcáđôikhicũngbịrơimàtađãbiết.

Trongkhixemxétcáccáchphântánnày,cầnphảinhớrằng,khilầnđầutiênmộtcáiaohoặcmộtdòngsuốihìnhthành,vídụ,trênmộthònđảonhỏđangnổilên,thìbanđầuchưacósinhvậtnàosinhsống;vàmộthạtgiốnghaymộtcáitrứngduynhấtsẽcónhiềucơhộisốngsótđược.Mặcdùsẽcómộtcuộcđấutranhđếgiànhlấysựsốnggiữacáccáthểcủacácloài,chodùít,vốnđãđangcưngụtrênmộtcáiao,songdosốlượngloàinhỏ,sovớisốlượngloàitrêncạn,nênsựcạnhtranhgiữacácloàisốngtrongnướccólẽsẽítkhốcliệthơnsovớinhữngloàisốngtrêncạn;kếtquảlà,mộtloàimớitừvùngnướccủamộtnướckhácxâmnhậpvàosẽcónhiềucơhộichiếmđượcmộtchỗtrúngụhơnsovớimộtloàitrêncạn.Chúngtacũngnênnhớrằng,mộtsố,cólẽrấtnhiềuloàisinhvậtnướcngọtcómứcđộtiếnhóathấp,vàchúngtacólýdođểtinrằng,nhữngsinhvậttiếnhóathấpđóthayđổihoặctrởnênthíchnghichậmhơnsovớicácloàitiếnhóacao;vàdođócầnnhiềuthờigianhơnsovớimứctrungbìnhđếchúngdicưsovớicácloàicùngthangtiếnhóanhưngsốngtrongmôitrườngnước.Chúngtakhôngnênquênkhảnăngcónhiềuloàimàtrướcđâyđãxuấthiệnliêntụcnhưnhữngloàinướcngọttừngxuấthiệnởnhữngkhuvựcrộnglớn,rồisauđólạibịtuyệt

chủngởnhữngvùngtrunggian.Nhưngtôitinrằng,sựphânbốrộngrãicủanhữngloàithựcvậtnướcngọtvàcácloàiđộngvậtcấpthấphơn,dùlàduytrìđúngdạngsốngbanđầuhayđãbiếnđổiởmộtmứcđộnàođó,vẫnphụthuộcchủyếuvàosựpháttánrộngrãicáchạthaytrứngcủachúngnhờcácloàiđộngvật,đặcbiệtlànhờvàocácloàichimnướcngọt,lànhữngloàicókhảnăngbayxa,vàthườngdichuyểntừnơinàyđếnnơikiavàthườnglàđếnnhữngvùngnướckhácnhau.Tựnhiên,cũnggiốngmộtngườilàmvườncẩnthận,vìvậylấycáchạtgiốngcủamìnhtừmộtmôitrườngtựnhiêncụthể,sauđóthảchúngởnhữngnơikháccũngcónhữngđiềukiệnphùhợpvớichúngnhưvậy.

vềcácloàisinhvậtcưtrútrênnhữnghònđảoởđạidương-Giờđâychúngtađếnvớilớpsựkiệncuốicùngtrongbalớpsựkiệnthựctế,màtôicoilàthểhiệnmứcđộkhóvàcaonhất,vớiquanđiểmchorằng,tấtcảmọicáthểcủacùngmộtloàihoặccácloàicùnghọđềuxuấtpháttừcùngmộtbốmẹduynhất,vàvìvậytấtcảđềuxuấtpháttừmộtđịađiểmchung,chodùtheothờigian,chúngđãđếncưtrútạimộtđiểmxaxôinàođótrêntráiđất.Tôicũngđãchỉrarằng,tôikhôngthếtrungthựcmàthừanhậnquanđiểmcủaForbesvềsựmởrộnglụcđịa.Quanđiểmnàynếuđượctheođuổiđếncùngsẽdẫnđếnniềmtinrằng,trongphạmvithờikỳgầnđây,tấtcảcáchònđảohiệncógầnnhưhoặcthựcsựnốivớimộtlụcđịanàođó.Quanđiểmnàysẽgiúploạibỏđikhánhiềukhókhăn,songtôinghĩ,nólạikhônggiúpgiảithíchtấtcảcácsựkiệnliênquanđếncácsinhvậtởđảo.Trongnhữngnhậnxétdướiđây,tôisẽkhônggiớihạnmìnhtrongchỉduynhấtmộtcâuhỏivềsựpháttán,màsẽxemxétmộtsốsựkiệnkhác,cóliênquantớitínhđúngđắncủahaihọcthuyếtvềsựhìnhthànhđộclậpvàvềnguồngốccósựbiếnthái.

Sốlượngtấtcảcácloàithuộctấtcảcácloạisinhsốngtrêncáchònđảoởđạidưcmglàrấtítỏisovớisốlượngcácloàitrêncùngmộtdiệntíchtưcmgđưcmgởlụcđịa:ôngAlphDeCandoỉlexácnhậnthựctếnàyđúngvớicácloàithựcvật,vàWollastonđốivớicácloàicôntrùng.NếuchúngtaxemxéttớiyếutốphạmvirộngvàmôitrườngbiếnđổicủaNiuDiLân,trảidàitrênmộtvùngrộng780dặm,vàsosánhcácloàithựcvậtbậcthấpcủachúng,vớisốlượngchỉcó750loài,vớicácloàiđótrênmộtdiệntíchtưcmgđưcmgtạimũiHảovọnghoặcởOtxtrâylia,thìtôinghĩ,chúngtacũngbuộcphảithừanhậnrăng,cómộtyêutốnàođó,hoàntoànđộclậpvớibấtkỳkhácbiệtnàovềđiềukiệntựnhiênđãlàmnênsựkhácbiệtlớnđếnnhưvậyvềsốlượngcácloài.NgaymộthạtCambridgethôicũngđãcóđến847thựcvật,vàhònđảoAngleseanhỏbécũngcóđến764thựcvật,songchỉcómộtsốcâydươngxỉvàmộtsốcâynhậpnộicótrongsốcácloàinàyvàkếtquảsosánh

vềmộtsốkhíacạnhkháccũngkhôngthựcsựhợplý.Chúngtacóbằngchứngchothấy,hònđảohoangAscensionthờinguyênthủyđãtừngcómộtsốloàithựcvậtrahoa;tuynhiềuloàiđãtựthíchnghiđược,nhưchúngđãthíchnghiởNiuDiLânvàởmỗihònđảotrênđạidươngkháccóthểgọitênđược.ỞSaintHelena,chúngtacólýdođểtinrằng,cácloàithựcvậtvàđộngvậtđãthíchnghigầnnhưhoặcthựcsựđãhủydiệtcácloàithựcvậtbảnxứ.Nếungườinàođóthừanhậnhọcthuyếtvềsựsángtạocủatừngloàiriêngbiệt,ngườiđósẽphảithừanhậnrằng,mộtsốlượngđủlớncácloàithựcvậtvàđộngvậtcókhảnăngthíchnghitốtnhấtđãkhôngđượctạoratrêncáchònđảoởđạidương;bởivìconngườiđãvôtìnhmangchúngđếntừnhiềunguồnkhácnhaumàcònlâumớiđầyđủvàhoànhảosovớitựnhiên.

Mặcdùtrêncáchònđảoởđạidương,sốlượngchủngloạicácloàisinhsốngrấtítỏi,songtỷlệcácloàiđặchữu(lànhữngloàikhôngtìmthấyởmộtnơinàokháctrênthếgiới)thườngcựckỳlớn.Vídụ,nếuchúngtasosánhsốlượngcácloàisinhvậtbiểncólớpvỏbảovệbênngoàitrêncạnđặchữuởMadeirahoặcsốlượngloàichimđặchữutrênquầnđảoGalapagosvớisốlượngcácloàiđặchữutìmthấytrênbấtkỳlụcđịanào,vàsauđósosánhdiệntíchcủacáchònđảovớidiệntíchcủalụcđịa,thìtađềusẽthấyđiềunàylàhoàntoànđúng.Theolýthuyếtcủatôithìđiềunàyhoàntoàncóthểxảyra,vìnhưđãgiảithích,cácloài,đôikhiđếnđượcmộtnơisaunhiềuchặnghànhtrìnhởnhữngvùngmớivàcôlập,vàbuộcphảicạnhtranhvớinhữngsinhvậtkhác,rõràngsẽcókhảnăngtiếnhóa,vàsẽtạoramộtnhómcácthếhệsauđãtiếnhóa.Songvìtrongmộthònđảo,gầnnhưtấtcảcácloàithuộccùngmộtlớpnàođólàđặchữumàcácloàicủamộtlớpkháchoặccủamộtbộphậnkháctrongcùngmộtlớpcũngphảilàđặchữu,vàsựkhácbiệtnàydườngnhưphụthuộcvàonhữngloàikhôngtrởnênthíchnghiđượcđãdunhậpvàovớinhữngđiềukiệnthuậnlợivàtheomộtnhóm,vìthếmàmốiquanhệqualạigiữacácloàiđókhôngbịthayđổinhiều.Vìvậy,trêncáchònđảoGalapagos,gầnnhưmỗiloàichimđấtliền,chỉcóhaitrongsố11loàichimbiểnlàđặchữu;vàrõrànglàcácconchimbiểncóthểđếncáchònđảonàydễhơnnhiềuchimđấtliền.Mặtkhác,Bermuda,cũngcáchxaBắcMỹtươngtựnhưtừquầnđảoGalapagosđếnNamMỹ,vàcóđiềukiệnđấtđairiêngbiệt,songlạikhôngcómộtloàichimđấtliềnđặchữunào;vàquasựmiêutảtàitìnhcủangàiJ.M.JonesvềhònđảoBermuda,chúngtabiếtrằng,rấtnhiềuloàichimBắcMỹ,trongsuốtnhữngchuyếndicưhàngnămcủamình,thườngxuyênhoặcđôikhidừngchânởhònđảonày.Madeiracũngkhôngcómộtloàichimriêngbiệtnào,songrấtnhiềuloàichimchâuâuhoặcchâuPhigầnnhưmỗinămđềubayquađây,nhưngàiE.v.Harcoutthôngbáochotôi.Nhưvậy,haihònđảoBermudavàMadeirađềucónhưng

loàichim,màquanhữngthờikỳdàiđãđấutranhcùngnhauởquêhươngcũcủachúng,vàsauđóđãtựthíchnghilẫnnhau,đếnkhiđịnhcưởquêhươngmớicủamình,mỗiloàisẽđượcnhữngloàikhácgiúpchúnggiữđúngnhữngđặcđiếmcũngnhưthóiquencủamình,vàkếtquảlàgầnnhưkhôngbiếnhóagì.LạilấyvídụcủaMadeira.HònđảonàycómộtsốlượnglớncácloàiShelltrêncạnriêngbiệt,trongkhikhôngcóđượcdùchỉ1loàisòbiểnnào:giờđây,mặcdùchúngtakhôngbiếtrằngsòbiểnđãđượcpháttánnhưthếnào,songchúngtacóthểthấyrằng,trứnghoặcấutrùngcủasòbiếncólẽbámvàorongbiểnhoặcnhữngtấmgỗtrôinổi,hoặcvàochâncủanhữngconchimlội,cóthểsẽđượcmangđixahơnnhiềusovớisòđất,xa3đến400dặmtrênbiển.CácbộkhácnhaucủacácloàicôntrùngởMadeiraminhchứngrõràngnhữngthựctếgiốngnhau.

Cácđảotrênđạidươngđôikhithiếuđimộtsốlớpnhấtđịnh,vàchỗcủanhữnglớpnàyrõràngsẽbịnhữngloàisinhvậtkhácchiếmlấy;trênquầnđảoGalapagos,cácloàibòsát,vàởNiuDiLânlàcácloàichimkhôngcócánhkhốnglồđãchiếmchỗcủacácđộngvậtcóvú.TronghệthựcvậtcủaquầnđảoGalapagos,tiếnsĩ.Hookerđãchỉrarằng,mộtsốlượnglớncáclớpkhácnhaukháchẳnsovớichúngsongsốngởnơikhác.Nhữngtrườnghợpnhưvậythườngđượcgiảithíchlàdosựkhácbiệtvềđiềukiệntựnhiêncủađảo;nhưngcáchgiảithíchnàyđốivớitôidườngnhưcònchưathỏađáng.Tôitinrằng,phươngthứcdunhậpítnhấtcũngcótầmquantrọngnhưtínhchấtcủacácđiềukiệntựnhiên.

Cóthểđưaranhữngsựkiệnnhỏnổibậtvềcácsinhvậtsinhsốngtrêncáchònđảoxaxôi.Vídụ,ởmộtsốhònđảonhấtđịnhkhôngcóđộngvậtcóvúsinhsống,mộtsốthựcvậtđặchữuvớicáchạtcómócrấtđẹp,tuynhiêngầnnhưkhôngcóquanhệnàođángchúýhơnlàsựthíchnghicủacáchạtcómócđểcóthểmangđinhờdavàlôngcủacácloàiđộngvậtbốnchân.Theoquanđiểmcủatôi,trườnghợpnàykhôngkhógiảithích,vìmộthạtcómóccóthểđượcmangđếnmộthònđảonhờmộtsốcách;vàloàicâysaunàycóthểđượcbiếnđổiđimộtít,nhưngvẫngiữcáchạtcómóccủamình,sẽhìnhthànhnênmộtloàiđặchữu,cóthêmmộtbộphậnphụvôdụngnhưbấtkỳmộtcơquanthôsơnào-vídụ,nhưnhữngcáicánhbịteolạitừcánhtrướccủanhiềuloàibọcánhcứngtrênđảo.Lạinữa,cáchònđảothườngcónhiềucâyhaybụirậmthuộcnhữngbộmàởnhữngnơikhácthườngchỉcócácloàithuộcdạngthảomộc;bởivìcácloàicây,nhưôngAlphDeCandolleđãchỉra,chodùnguyênnhânlàgìđinữa,thườngchỉxuấthiệnởnhữngphạmvihẹp.Vìthế,cáccâykhócóthểvươntớinhữnghònđảoxaxôitrênđạidương;vảmộtloàithảomộc,chodùkhôngcócơhộicạnhtranhđượcvềtầmvócsovớimộtcâyđãpháttriểnhoànchỉnh,khiđãđượcđặtvàomột

hònđảovàchỉphảicạnhtranhvớicácloàicâythảothôi,thìnóhoàntoàncóthểchiếmđượclợithếbằngcáchlớnnhanhhơnvàcaohơnsovớicácthựcvậtkhác.Nếuđúngnhưvậy,thìchọnlọctựnhiênthườngcóxuhướngtăngthêmtầmvócchocácloàicâythảokhipháttriểntrênmộthònđảo,đếnbấtkỳbộnàomàcáccâythuộcvề,vàvìvậy,thườngtrướctiênbiếnchúngthànhcácbụirậmvàcuốicùngthìthànhcáccâyto.

vềsựvắngmặtcủatoànbộcácbộtrêncácđảongoàiđạidương,BoryStVincenttừlâuđãnhậnxétrằng,cácloàiếchnhái(ếch,cóc,sagiông)chưabaogiờđượctìmthấytrênbấtkỳhònđảonàotrongrấtnhiềuhònđảorảikhắpcácđạidươnglớn.Tôiđãdồnhếttâmtríđểkhẳngđịnhnhậnđịnhnày,vàtôithấyđiềunàytuyệtđốiđúng.Tuynhiên,tôicũngcamđoanrằng,thựcsựcóếchtồntạitrênnhữngdãynúicủahònđảolớncủaNiuDiLân;nhưngtôinghingờrằng,ngoạilệnày(nếuthôngtinnàylàchínhxác)cóthểđượcgiảithíchnhờtrunggianbănghà.Sựvắngmặtchungcủaếch,cóc,vàsagiôngtrênrấtnhiềuhònđảongoàiđạidươngkhôngthểlàdođiềukiệntựnhiêncủachúng,thựctếdườngnhưcáchònđảonàylạiđặcbiệtphùhợpvớinhữngđộngvậtnày;vìếchđãđượcdunhậpvàoMadeira,Azores,vàMauritusvàđãnhânlêngấpbộiđếnmứctrởthànhmộtloàigâyhại.Nhưngbởivìchúngtabiếtrằngcácđộngvậtnàyvàtrứngcủachúngkhôngtồntạiđượctrongmôitrườngnướcbiển,nêntheoquanđiểmcủatôi,chúngtacóthểhiểuđượctạisao,khócóthểcótrườnghợpcácloàinàyđượcvậnchuyểnquabiển,vàvìvậymàtạisaochúngkhôngtồntạitrênbấtkỳhònđảongoàiđạidươngnào.Nhưng,khómàgiảithíchtạisao,theolýthuyếtsángtạo,nhữngloàinàylạikhôngđượctạoraởđó.

Cácloàiđộngvậtcóvúlàmộttrườnghợpkháctươngtự.Tôiđãtìmkiếmkỹcàngnhữngchuyếnđitừxaxưanhấtnhưngchưakếtthúctìmkiếm.Tuynhiên,tôivẫnchưatìmthấydùchimộttrườnghợpduynhấtkhiếntôikhôngnghingờvềmộtloàiđộngvậtcóvúsốngtrêncạn(khôngkểcácloàiđộngvậtđãđượcthuầnhỏamàngườibảnxứnuôi)sinhsổngtrênmộthònđảocáchlụcđịahơn300dặmhaynhữnghònđảothuộclụcđịa,vànhiềuhònđảoởnhữngvịtrígầnhơnnhiềucũnghoangvắngnhưvậy.QuầnđảoFalkland,nơicóloàicáogiốngsói,gầnnhưlàmộttrườnghợpngoạilệ.Songnhómnàykhôngthểđượccoilàđảongoàiđạidươngvìnónằmtrênbờsôngnốivớiđấtliền;hơnthếnữa,nhữngnúibăngtrướcđâyđãmangcáctảngđáđivềphíabờtâycủanó,vàcácnúibăngnàycóthểtrướcđâyđãmangtheocảnhữngconcáo,nhưngàynaychúngtavẫnthườngthấyởcácvùngcực.Tuynhiên,khôngthểnóirằng,nhữnghònđảonhỏsẽkhôngthíchhợpchocácloàiđộngvậtcóvúnhỏ,vìcácloàicóvúnàyxuấthiệntạirấtnhiềuvùngtrênthếgiớiởnhữnghònđảorấtnhỏ,nếugầnvớimộtlụcđịa,

vàhiếmcóthểgọitênramộthònđảonàocónhữngloàivậtbốnchânnhỏhơnlạikhôngthíchnghivànhânlêngấpbội.

*

**

NgàiWindsorEarlđãcómộtsốquansátđángchủýtheohướngnàyđốivớiquầnđảorộnglớnMalay,quầnđảocắtngangbởimộtđạidươnglớngầnCelebes;vàchínhđạidươngnàyđãchiacắthaihệđộngvậtcóvúhoàntoànriêngbiệt.Ởcảhaiphíacủađạidương,cáchònđảođềunằmtrêncácbờchìmdướimặtbiểnkhásâu,vàđềucónhữngloàibốnchângiốnghệthoặccóquanhệhọhàngkhágầngũisinhsống.Khôngcònnghingờgìnữa,córấtítđiểmkhácthườngtrênquầnđảorộnglớnnày,vàtrongmộtsốtrườnghợptakhócóthểđưarađượcmộtđánhgiádocóthểcómộtquátrìnhthíchnghicủamộtsốđộngvậtcóvúthôngquatrunggianlàconngười;nhưngchúngtasẽsớmcónhiềuđiềugiúplàmsángtỏvềlịchsửtựnhiêncủaquầnđảonàynhờnhiệthuyếtđángkhâmphụccùngcácnghiêncửucủangàiWallace.Tuytôivẫnchưacóthờigianđểnghiêncửuvấnđềnàyởtấtcảcácnơikháctrênthếgiới,songnhưtôiđãtìmhiểuvànhìnchung,mốiquanhệnàyđượcgiữvững.Chúngtathấyrằng,Anhbịngăncáchvớichâuâubởimộtkênhhẹp,vàcácloàiđộngvậtcóvúcóởcảhaiphía;chúngtabắtgặpnhữnghiệntượnggiốngthếtrênnhiềuhònđảongăncáchvớiÔtxtrâyliabởinhữngconkênhtươngtự.QuầnđảoTâynnằmtrênmộtbờbiểngầnchìm,sâugần1000sải,vàởđây,chúngtatìmthấynhữngdạngsốngchâuMỹ,songcácloàivàthậmchícácchihoàntoànkhácbiệt.Bởivìmứcđộbiếnđổitrongmọitrườnghợpđềuphụthuộcvàokhoảngthờigianởmộtmứcđộnhấtđịnh,vàtheonhữngthayđổivềđộsâu,rõrànglànhữnghònđảobịngăncáchbởinhữngconkênhhẹpsẽdễcókhảnăngkhôngngừnghợplạivớiđấtliềntrongmộtthờigianngắn

sovớinhữnghònđảobịngăncáchbởinhữngconkênhsâuhơn.Vìthếchúngtacỏthểhiểurằng,mốiquanhệthườngcógiữađộsâucủabiểnvàmứcđộtươngđồngvềcấutrúcgiữacácsinhvậtcóvúsinhsốngtrênđảovớicácsinhvậtđótrênmộtlụcđịalánggiềng-đólàmộtmốiquanhệkhôngthểgiảithíchnổitrênquanđiểmcáchànhviđộclậpcủasựsángtạo.

Tấtcảnhữngnhậnxétđãnóiởtrênvềnhữngsinhvậtsinhsốngtrênnhữnghònđảoởđạidương-cụthểlà,sựkhanhiếmchủngloại,sựphongphúvềcácdạngsốngđặchữuởnhữnglớphayphầncủalớpcụthể,sựvắngmặtcủacảmộtnhóm,vídụnhómếchnhái,vàcủacácđộngvậtcóvúsốngtrên

cạnkhôngkểsựcómặtcủacácloàidơitrênkhông,sựcânxứngkhácthườngcủamộtsốthứthựcvậtnhấtđịnh,vídụcácdạngthânthảođãvàđangpháttriểnthànhcâyv.v...-đốivớithuyếttôidườngnhưcóvẻphùhợphơnnếutalưutâmđếncáchìnhthứcvậnchuyểnđặcbiệtkháhiệuquảtrongsuốtmộtthờigiandàihơnlàchútâmvàovấnđềcáchònđảotrênđạidươngtrướcđâyđãtừngđượcnốivớinhữnglụcđịagầnnhấtbằngnhữngdảiđấtliêntục.Vìđốivớiquanđiểmthứhaithìsựditrúsẽcóthểhoànchỉnhhơn,vànếuchúngtathừanhậncósựbiếnđổi,thìtấtcảcácdạngsốngsẽphảiđượcbiếnhoáđồngđềuhơntheođúngtầmquantrọngbậcnhấtcủamốiquanhệgiữasinhvậtnàyvớisinhvậtkhác.

Tôikhôngphủnhậnrằngkhócóthểhiểuđượclàmthếnàomàmộtsốsinhvậtsinhsốngtrênnhữnghònđảoxaxôihơn,chodùvẫnduytrìcùngmộtdạngsốnghayđãbiếnđổikểtừkhilầnđầuxâmnhậpvàođảo,lạicóthểđếnđượcnhữngnơiởhiệnnaycủachúng.Nhưngchúngtakhôngnênxemnhẹkhảnăngnhiềuhònđảođãtồntạinhưnhữngbếnnghỉchânchodùbâygiờkhôngcònmộtbằngchứngnàovềvấnđềnày.Ởđây,tôisẽđưaramộtvídụduynhấtchomộttrongsốrấtnhiềutrườnghợpkhókhăn.Đólà,trêngầnnhưtấtcảcáchònđảotrênđạidương,ngaycảnhữnghònđảonhỏnhấtvàbịcôlậpnhấtđềucónhữngloàigiápxáctrêncạnsinhsống,chủyếulàcácloàiđặchữu,nhưngđôikhicũngcómộtsốloàimàtacóthểtìmthấyởnhữngnơikhác.Tiếnsĩ.Aug.A.GouldđãđưaranhiềutrườnghợpkháthúvịvềcácloàigiápxáctrêncạntrênnhữnghònđảocủaTháiBìnhDương.Ngàynayaicũngbiếtrằng,cácloàigiápxáctrêncạncóthểdễdàngbịtiêuhủybởimuối,trứngcủacácloàinày,ítnhấtlànhữngquảtrứngmàtôiđãthử,khichìmtrongnướcbiểnsẽbịhỏng.Tuynhiên,theoquanđiểmcủatôi,hẳnphảicómộtcáchchuyênchởnàođóđặcbiệthiệuquảmàchúngtachưađượcbiết.Liệunhữngsinhvậtvừamớinởcókhinàobòlênvàbámchặtvàochâncủanhữngloàichimđậutrênmặtđấtngủquađêmvànhờthếmàđượcmangđikhông?Tôiđãchợtnảyraýnghĩlà,cácloàigiápxáctrêncạn,cóthểtrôitrongnhữngkhenứtcủanhữngmảnhgỗvụntrôinổiđiquacácnhánhbiểnkhárộng.Vàtôithấyrằng,mộtsốloàiđúnglàtồntạitrongtrạngtháinàymàkhônghềbịhưhỏngkhibịchìmtrongnướcbiểntrongsuốt7ngày:mộttrongsốnhữngloàigiápxácnàylàloàiHelixpomatia,tôiđặtnóvàonướcbiểntrong20ngàyvànóvẫnhồiphụcđượchoàntoàn.Doloàinàycómộtlớpvảybàngđávôidày,nêntôigõbỏlớpvảyđóvàkhinóhìnhthànhnênmộtlớpmàngmới,tôilạiđặtnóvàonướcbiểnmườibốnngàynữa,vànóvẫnphụchồivàbòđi;tuynhiên,chúngtavẫncầntiếnhànhthêmnhiềuthínghiệmnữatheohướngnày.

Sựkiệnđángchúýnhấtvàquantrọngnhấtđổivớichúngtôiliênquanđến

cácsinhvậtsinhsốngtrênđảolàsựgiốngnhauvềcấutrúcgiữanhữngsinhvậtnàyvớicácsinhvậtsốngtrênvùngđấtliềngầnđónhất,mặcdùthựcsựkhôngthuộccùngmộtloài.Cóthểđưaravôsốcácvídụvềđiềunày.Tôisẽchỉđưaramộtvídụ,đólàvídụcủaquầnđảoGalapagos,nằmdướiđườngxíchđạo,cáchbờbiểnNamMỹkhoảng500-600dặmởđây,gầnnhưmỗisảnvậtcủađấtliềnvàbiểnđềumangmộtđặctrưngkhôngthểnhầmlẫncủachâuMỹ.Cóhaimươisáuloàichimtrêifđấtliền,vàhaimươinhămloàitrongsốđóđượcngàiGouldxếpvàocácloàiđặchữu,màngườitagiảthiếtlàđượchìnhthànhnêntạiquầnđảonày;tuynhiên,sựtươngđồnggầngũicủahầuhếtcácloàichimnàyvớicácloàiởchâuMỹtrongtừngđặcđiểm,trongsựpháttriển,dángvẻ,giọnghót,thìhếtsứcrõràng.Điềunàycũngxảyratươngtựvớicácloàiđộngvậtkhác,vàvớigầnnhưtấtcảcácloàithựcvật,nhưngàiHookerđãchỉratrongkýsựtuyệtvờicủaôngvềthảmthựcvậtcủaquầnđảonày.Nhàtựnhiênhọcnày,khiquansátcácsinhvậtsinhsốngtrênnhữnghònđảocónguồngốctừnúilửanàyởTháiBìnhDương,cáchxađấtliềnhàngtrămdặm,vẫncócảmgiácnhưôngđangđứngtrênđấtMỹ.Tạisaolạinhưvậy?TạisaonhữngloàisinhvậtđượccoilàđãđượchìnhthànhnêntừquầnđảoGalapagos,vàkhôngthểtìmthấyởmộtnơinàokhác,lạicóthểmangnhữngđặctrưngrõrànggiốngvớinhữngloàiởchâuMỹ?Khôngcógìtrongcácđiềukiệnsống,trongđặcđiểmđịachấtcủacáchònđảo,trongđộcaohaykhíhậu,haytrongtỷlệmộtsốlớpliênquanđếnnhaugiốngvớinhữngđiềukiệncủabờbiểnNamMỹ:thựctếlàgiữahaiđịađiểmnàycòncósựkhácbiệtđángkểtrênnhiềukhíacạnh.Mặtkhác,giữahaiquầnđảoGalapagosvàquầnđảoCapedeVerde,sựgiốngnhauvềđặctínhcủađấtlàpháttriểntừnúilửa,vềkhíhậu,độcao,vàquymôquầnđảolạikhágiốngnhau:songcácloàisinhvậtsinhsốngtrênhaihònđảonàylạihoàntoànkhácbiệt!CácsinhvậttrênđảoCapedeVerdegiốngcácsinhvật*củachâuPhi,cũngnhưcácsinhvậttrênGalapagosgiốngsinhvậtcủachâuMỹ.Tôitinrằng,thựctếrõràngnàykhôngthểđượcgiảithíchbàngquanđiểmthôngthườngvềsựsángtạođộclập;trongkhitrênquanđiểmvẫnđượcduytrìởđây,thìrõrànglàquầnđảoGalapagoscókhànăngtiếpnhậncácsinhvậtmới,chodùbằngnhữngphươngthứcvậnchuyểnđặcbiệt,hayvìtrướckiahònđảonàyđượcnốiliềnvớivùngđấtliềnthuộcchâuMỹ;cònquầnđảoCapedeVerdethìvớichâuPhi;vànhữngsinhvậtmớiđócóthểđãbiếnđổi;tuynhiênnguyêntắccủaditruyềnvẫnlàmlộranguồngốcbanđầucủachúng.

Cóthểđưararấtnhiềuhiệntượngtươngtự;thựcsựthìcómộtnguyêntắcgầnnhưphổbiếnlà,cácloàisinh

vậtđặchữutrêncáchònđảoluôncósựliênquanđếncácsinhvậtởchâulục

gầnhònđảođónhất,hoặcởnhữngquầnđảokhácgầnđó.Córấtítngoạilệ,vàphầnlớncácngoạilệnàyđềucóthểgiảithíchđược.VìvậymàtheochúngtôiđượcbiếttừbáocáocủatiếnsĩHooker,cácthựcvậttrênvùngđấtKerguelen,mặcdùcóvịtrígầnchâuPhihơnchâuMỹ,lạicóliênquan,vàrấtmậtthiếtvớicácloàisinhvậtởchâuMỹ.Songtrênquanđiểmchorằng,hònđảonàychủyếucócácloạihạtdođấtvàđátrênnúibăngdocácdònghảilưumangđến,thìtahoàntoàncóthểhiểuđượctrườnghợpngoạilệnày.NiuDiLânnếuxétvềcácloàisinhvậtđặchữucũngcóliênquanchặtchẽhơnvớichâuÚc,vùnglụcđịagầnnhất,sovớibấtkỳvùngnàokhác;vàđiềunàyhoàntoàncóthểthấytrướcđược;songđấtnướcnàyrõràngcũngliênquantớiNamMỹ,mộtlụcđịa,tuygầnNiuDiLânthứhaisauúc,songlạiquáxaxôivàdođósựliênquanđólạitrởnênkhácthường.Songkhókhănnàygầnnhưbiếnmấtkhixéttrênquanđiểmchorằng,cảNiuDiLân,NamMỹvàcáchònđảophíaNamkháctừtrướcđâyrấtlâurồiđềuđãxuấtpháttừmộtđiểmgầnnhưtrunggianmặcdùrấtxaxôi,đólàtừcácquầnđảonamcực,khimàchúngđượcbaophủbởimộtlớpphủthựcvật,trướckhithờikỳbănghàbắtđầu.SựgiốngnhaumàtiếnsĩHookerđãbảođảmvớitôilàcóthực,mặcdùkhôngrõràng,giữathảmthựcvậtởgócphíatâynamcủaÚcvàmũiHảovọngcònlàmộttrườnghợpđángchúýhơnnhiều,vàhiệntạivẫnkhôngthếgiảithíchnổi;songsựtươngđồngnàychỉhạnchếtrongphạmvicácloàithựcvật,vàtôitintưởngrằng,mộtngàynàođóchúngtasẽgiảithíchđượctrườnghợpnày.

Đôikhichúngtaquansátđượcquyluậtnàođókhiếnchocácloàisinhvậttrênmộthònđảo,mặcdùhoàntoànkhácbiệtsongvẫnliênkếtchặtchẽvớicácsinhvậttrênlụcđịagầnnhất,đượcthểhiệntrênquymônhỏ,songtheomộtcáchthứcthúvị,tronggiớihạncủacùngmộtquầnđảo.Vìvậy,nhưtôiđãchỉra,nhiềuhònđảocủaquầnđảoGalapagoscórấtnhiềuloàisinhvậtcóquanhệchặtchẽvớinhaumộtcáchhếtsứckỳlạ,nêncácsinhvậttrênmỗihònđảoriêngbiệt,mặcdùhầunhưđặchữu,lạiliênquantớinhaunhiềuhơntớisinhvậtởbấtkỳnorinàokháctrênthếgiới.Vàđiềunàytheoquanđiểmcủatôihoàntoàncóthểxảyra,vìcáchònđảoởgầnnhauđếnmứcchúngcóthểtiếpnhậncácsinhvậtnhậpcưcócùngmộtnguồngốchoặctiếpnhậncácsinhvậtcủanhau.Songsựkhácbiệtgiữacácsinhvậtđặchữutrêncácđảolạicóthểlàmộtluậncứchốnglạiquanđiểmcủatôi;vìchúngtahoàntoàncóthểđặtracâuhỏi:tạisaocónhữnghònđảoởrấtgầnnhau,cócùngmộtđặctrưngđịachất,cùngđộcao,khíhậu,v.v...lạicónhiềuloàisinhvậtnhậpcưlạibịbiếnđốiđikhácnhauchodùởmứcđộnhỏ.Trongsuốtmộtthờigiandài,luậncứnàyvẫnlàmộtkhókhănlớnđốivớitôi;songthựcra,luậncứnàyphầnlớnbắtnguồntừmộtsailầmănsâuvàotiềmthứckhichorằngđiềukiệntựnhiêncủamộtđấtnướclàyếutốquantrọngnhấtđốivớimột

sinhvậtnhậpcư;trongkhitôinghĩrằng,khôngphảitranhcãigìnữa,đặctrưngcủacácloàisinhvậtnhậpcưkhác,màmôiloàiphảicạnhtranh,ítnhâtcũnglàmộtnhântôcótầmquantrọngtưcmgđương,vànhìnchunglàhơnquyếtđịnhkhảnăngthànhcôngcủasựnhậpcư.Bâygiờnếuchúngtaxemxétcáckhuvựckháctrênthếgiới(tạmgácsangmộtbêncácloàiđặchữumàchúngtachưathểđưavàoởđâykhiđangxemxétxemlàmthếnàomàcácloàinàylạibịbiếnđổitừkhinhậpcưvàođảo),chúngtasẽtìmthấyởnhiềuhònđảovôsốsựkhácbiệt.Sựkhácbiệtnàycóthểhiểuđượctheoquanđiểmchorằng,câypháttriểntrêncáchònđảonhờcácphươngtiệnvậnchuyển,lấyvídụcó1hạtgiốngcủamộtloàithựcvậtđượcmangđếnmộthònđảovàmộthạtgiốngcủamộtloàikhácđượcmangđếnmộthònđảokhác.Vìvậy,trướcđây,mộtloàinhậpcưởlạisinhsốngtrênbấtkỳmộthaynhiềuhònđảo,hoặcsauđónóđượcpháttántừmộthònđảosangcáchònđảokhác,nósẽphảitồntạitrongnhữngđiềukiệnsốngkhácnhauởnhữnghònđảokhácnhau,vìnóphảicạnhtranhvớinhữngnhómsinhvậtkhácnhau:vídụ,mộtloàithựcvậtcóthểtìmđượcđiềukiệnsốngphùhợpnhất,vớinhữngloàisinhvậtđặchữuphùhợphơntrênmộthònđảosovớitrênmộthònđảokhác,vànócóthểphảiđốimặtvớicáccuộctấncôngcủanhữngkẻthùphầnnàokhácnhau.Nếukhiđónóbiếnđổi,thìchọnlọctựnhiênhẳnsẽnuôidưỡngnhữngloàikhácnhautrênnhữngđảokhácnhau.Tuynhiên,mộtsốloàisinhvậtcóthểpháttánvàvẫnduytrìnhữngđặcđiểmbanđầucủacảnhóm,nhưchúngtanhìnthấytrêncáclụcđịa,mộtsốloàisốngrảirácrộngkhắpsongkhônghềbiếnđổigì.

ĐiềuthựcsựđángngạcnhiêntrongtrườnghợpcủaquầnđảoGalapagos,vàítngạcnhiênhơnmộtchúttrongmộtsốtrườnghợptươngtự,là,nhữngloàimớihìnhthànhtrênnhữnghònđảoriêngbiệtkhôngnhanhchóngpháttánđinhữnghònđảokhác.Songcáchònđảonày,mặcdùcóvịtrícựckỳgầnnhau,lạibịngăncáchbởicáceobiểnsâu,hầuhếtcáceonàyđềurộnghơneobiểnAnhvàvìvậykhôngcólýdogìđểchúngtachorằng,vàothờiđiểmbấtkỳnàođótrướcđây,cáchònđảonàynốiliêntụcvớinhau.Cácdònghảilưucủabiểnmạnhvàchảyngangquaquầnđảo,vàhiếmkhicócáccơngiómạnhởnhữnghònđảonày.Vìvậy,cáchònđảothựcsựbịngăncáchvớinhaunhiềuhơnsovớinhữnggìchothấytrênbảnđồ.Tuythếcórấtnhiềuloài,kểcảnhữngloàitìmthấyởnhữngnơikháctrênthếgiới,vànhữngloàichỉcóriêngởquầnđảohiệnrấtphổbiếnởnhiềuquầnđảo,vàchúngta,dựatrênnhữngsựkiệnnhấtđịnhcóthểsuyluậnrarằng,nhữngloàinàycólẽđãpháttántừđảonàysangđảokhác.Nhưngchúngtathườngcómộtquanđiểmsailầmvềkhảnăngcácloàicóhọgầnvớinhauxâmchiếmlãnhthổcủanhau,khicáclãnhthổthôngvớinhau.Điềuấychothấy,nếumộtloàisinhvậtcóđượcmộtlợithếnàođósovớimộtloàikhác,trongmộtthờigian

rấtngấn,nósẽthaythếtoànbộhaymộtphầnloàikia;songnếucảhailoàiđềuthíchnghitốtvớinơiởcủariêngmìnhtrongtựnhiên,thìcólẽchúngsẽduytrilãnhthổriêngđó,vàgiữriêngchomìnhlâudài.Đãquenvớithựctếlà,nhiềuloài,nhậpcưthôngquavậttrunggianlàconngười,đãpháttánnhanhmộtcáchđángngạcnhiênsangnhữngnướcmới,chúngtadễsuyđoánrằng,vìthếmàcácloàisinhvậtsẽpháttán,songchúngtacũngnênnhớrằng,cácdạngsốngđãnhậpcưvàonhữngnướcmới,thườngkhôngcóquanhệhọhànggầngũivớicácloàisinhvậtbảnđịa,songlànhữngloàihếtsứcriêngbiệtcủamộtgiốngriêng,chiếmmộttỷlệlớntrongrấtnhiềutrườnghợp,nhưAlphDeCandolleđãchỉra.TạiquầnđảoGalapagos,rấtnhiềuloài,thậmchícácloàichim,mặcdùđãthíchnghitốtvớiđiềukiệnsốngliêntụcbaytừhònđảonọsanghònđảokia,songvẫnhoàntoànkhácnhau;vìvậy,ởđócó3loàichimnhạitiếngcóquanhệhọhànggầngũi,mỗiloàichỉsinhsốngtrênmộthònđảocủariêngnó.Bâygiờhãygiảsửrằng,loàichimnhạncủađảoChathambịgiómangđếnđảoCharles,nơicũngcómộtloàichimnhạnriêng:nếunhưvậy,tạisaoloàichimnàylạicóthểpháttriểnđượcởđây?Chúngtacóthểsuyluậnrằng,trênđảoCharlesđãcóđầynhữngloàiriêngbiệtcủamình,vìmỗinăm,sốtrứngđượcsinhralàrấtlớnvàcácloàitrênđảoCharlescóchungnhữngđặcđiểmgiốngnhưtrênđảoChatham.Ngàic.LyellvàôngWollastonđãnóichuyệnvớitôivềmộtsựkiệnnổibậtvềchủđềnày,cụthểlà:MadeiravàhònđảonhỏPortoSantotiếpgiápvớiMadeiracórấtnhiềulòàigiápxáctrêncạnđặchữusongmangtínhđạidiện,mộtsốsốngtrongnhữngkheđá;vàmặcdùcórấtnhiềuđáhàngnămđượcvậnchuyểntừPortoSantođếnMadeira,songcácloàicủađảoPortoSantovẫnchưaxâmchiếmđảoMadeira;tuynhiên,cảhaihònđảođềucómộtsốloàigiápxáccủachâuâu.Nhữngloàinàyrõràngcólợithếsovớicácloàibảnđịa.Từcáccânnhắcnày,tôinghĩrằngchúngtakhôngcầnphảiquángạcnhiênvềvấnđềtạisaocácloàiđạidiệnvàcácloàiđặchữucưtrúởcáchònđảotrongquầnđảoGalapagoslạikhôngpháttriểnrộngkhắptừđảonàysangđảokhác.Trongnhiềutrườnghợpkhác,giốngnhưcácvùngtrêncùngmộtlụcđịa,cầnphảiđặcbiệtquantâmđếnviệckiểmtrasựtươngđồngcủacácloàitrongcùngmộtđiềukiệnsống.Vìvậy,mặcdùcácvùngđôngnamvàtâynamcủaúccócùngđiềukiệntựnhiên,vàlạiđượchợpthànhmộtkhốinhờđấtliềnliêntục,songchúngvẫncóvôsốcácloàithựcvật,chimvàđộngvậtcóvúđặchữu.

Nhữngnguyênlýquyđịnhtínhchấtchungcủaquầnthểđộngvậtvàquầnthểthựcvậttrêncácđảođạidươngcóthểđượcápdụngtrêndiệnrộnglớnnhất.Nguyênlýđóchínhlànhữngsinhvậtkhikhônggiốngnhauhoàntoàn,nhưngrõràngcóquanhệvớinhữngsinhvậtngụcưvùngmàtừđónhữngsinhvậtxâmchiếmlúcnàocũngsẵnsàngxuấthiện-nhữngkẻxâmchiếm

nàysauđóbiếnđổitheochiềuhướngtíchcựcvàtrởnênthíchnghihơnvớinơiởmớicủachúng.Chúngtanhìnthấynótrêntấtcảcácngọnnúi.ởtrêntấtcảcáchồvàtrongtấtcảcácđầmlầy.ĐốivớiloàisốngởnúiAlpơ,trừratrongnhữngdạngthựcvật'ươngtựnhauchođếnnay,chủyếulàcâycối,đãlanrộngxhăpthếgiớitrongkỷnguyênBănghà,cómốiquanhệvớinhữngcâycốibaomọctrênvùngđấtthấplâncận;dovậyởvùngNamMỹcócácconchimbắtruồiAlpơ,loàigặmnhấmAlpơ,cáccâycốiAlpơ...tấtcảđềulàdạngcủanướcMỹ;vàhiểnnhiênlàmộtquảnúikhiđangtrongquátrìnhtrồichậmchạplênthìmộtcáchtựnhiênnhữngsinhvậttừcácvùngđồngbằngxungquanhsẽchiếmcứquảnúiđó.Tìnhtrạngtươngtựcũngxảyrađốivớicácsinhvậtsốngởhồvàđầmlầy,chỉtrừramộtđiềulànhữngphưomgthứcgiúpvậnchuyểndễdàngđãgópphầnthúcđẩysựlantỏarộngkhắpcủacùngnhữnghìnhtháinhưnhautrênnhiềunơicủatráiđất.NhữngđặctínhcủađasốcácđộngvậtmùsốngtronghangvùngchâuMỹvàchâuâu,vànhiềutrườnghợptươngtựkháccungcấpcácthídụchosựápdụngcủacùngnguyênlýấy.Khimàtronghaivùng,dùởcáchxanhauthếnàođichăngnữa,ngườitabaogiờcũnggặpnhữngdạngloàirấtgiốngnhauhaytiêubiểu;bấtcứởđâukhiconngườibắtgặpnhữngloàicóquanhệgầngũivớinhau,thìhọcũngthấyởđấycónhiềuhìnhtháimàmộtsốnhàtựnhiênhọccoilànhữngloàikhácbiệtvànhữngnhàtựnhiênhọckháclạicoichúnglàbiếnthể;đólàhaiđiểmmàtheotôilàkhôngthểchốicãiđược;vậymàcácloạihìnhmậpmờđólạichứađựngnhữngbướcchuyểntiếptrongquatrìnhtiếnhóadầndầnchậmchạp.

Ngườitacóthểchứngminhbằngcáchnàyhaycáchkhácmốiquanhệgiữasứcmanhvàtầmdicưcủamộtloài,hoặclàtạithờiđiểmhiệntạihoặclàởmộtthờiđiểmtrướcđótrongcácđiềukiệnsốngthayđổi;vàsựtồntạimộtloàihọhàngvớichúngởmộtnơixaxôinàođótrênquảđấtnày.ÔngGouldcáchđâyđãlâunóivớitôirằngtrongnhữngchihọchimmàtrảirộngkhẳpthếgiới,rấtnhiềuloàitrongsốchúngcótầmhoạtđộngrấtrộng.Tôichorằngquyluậtnàynóichunglàđúng,mặcdùrấtkhóđểcóthểchứngminh.Trongsốcácloàiđộngvậtcóvú,chúngtachứngkiếnđiềunàyđượcthểhiệnhếtsứcrõnétởnhữngcondơi,vàởmứcđộthấphơnlàởFelidaevàCalnidae.Chúngtasẽnhậnranónếuđemsosánhnhữngconbướmvàconbọcánhcứng.Vàcũngnhưvậyđốivớiđasốsinhvậtnướcngọt,màvôsốchicủachúngxuấthiệnkhắptrênthếgiới,cũngnhưrấtnhiềucáthểcótầmhoạtđộngrấtlớn.Điềunàykhôngcónghĩalàtrongthếgiớicủanhữngchitầmxa,tấtcảcácloàiđềucótầmhoạtđộngrộng,vàthậmchílàchúngcómứcđộrộngtrungbìnhmàchỉcóthểlàvàiloàilanrấtrộng;vìnhữngsựhỗtrợmànhờđócácloàitầmrộngbiếnđổivàtạoranhữngdạngthứcmớisẽchủyếuquyếtđịnhtầmtrungbìnhcủachúng.Chẳnghạnhaibiếnthểcủa

cùngmộtloàicưngụởchâuâuvàchâuMỹ,vànhưthếtứclàloàinàycótầmhoạtđộngcựcxa;nhưngnếusựbiếnđổimạnhhơnrnộtchút,thìhaibiếnthểnàyđãcóthểđượcxếpvàodạngloài,vàtầmhoạtđộngchungdovậysẽbịgiảmđángkể.Nóvẫncònhàmchứamộtđiều,mặcdùítrõràng,lànếumộtloàicókhảnăngvượtquacácràocảndễdàngvàxuấthiệnnhiềunơi,chẳnghạnnhưtrườnghợpcủanhữngconchimcóđôicánhkhỏemạnh,nhấtđịnhsẽcótầmhoạtđộnglớnvìchúngtakhôngnênquênđểcótầmhoạtđộngrộngkhôngchỉhàmýsứcmạnhđêvượtquacácchưởngngạivật,màquantrọnghơnđólàsứcmạnhđểchiếnthắngtrongcuộcđấutranhsinhtồnvớinhữngkẻcạnhtranhtrênnhữngvùngđấtxaxôi.Nhưngkhiđứngtrênquanđiểmtấtcảcácsinhvậtđềubắtnguồntừmộtcặpchamẹchungduynhất,mặcdùbấtgiờđãbịmangđếnnhữngđiểmhẻolánhnhấtcủatráiđất,chúngtaphảitìmthấyvàđólàquyluậtchungchothấyítnhấtvàiloàicótầmhoatđộngrấtrộng;vìnólàcầnthiếtcáthểgốckhôngbiếnđoiphânbốrộngkhắp,trảiquasựbiếnchuyểntrongquátrìnhpháttán,vàđãsốngtrongnhưngtrongđiềukiệnđadạngphongphúthíchhợpchoviệcchuyểnđổiconcháucủachúng,đầutiênthànhcácbiếnthểmóivàcuốicùngthànhloàimới.

Khixemxétsựphânbốrộnglớncủamộtsốchinhấtđịnh,chúngtanênluônnhớmộtsốchilàcựckỳcođại,vàchắcđãphảitáchnhánhkhỏibốmẹchungtạimộtthờiđiểmxaxưa;đểchotrongnhữngtrườnghợpnhưthế,cóvôkhốithờigianchonhữngthayđổikhihậuvàđịachấtmạnhmẽvàchonhữngtainạntrongquátrìnhvậnchuyên;kếtquảlàđốivớisựditrúcủamộtvàiloàitớitấtcácvùngtrênthếgiới,nhữngnơimàchúngcóthểđãbịsửađổiíttheomốiquanhệcủanóvớiđiềukiệnmớicủachúng.Chủngtacũngcóvàilýdođểtinrằng,dựavàocácbằngchứngđịachấthọcrằngnhữngsinhvậtbétrongmỗilớplớn;thôngthườngthayđổivớitốcđộchậmhơnsovớidạngthứccaohơn;vàkếtquảlàcácdạngthứcthấphơncócơhộitốthơnđểlantỏarộngmàvẫngiữalạiđượcđặcđiểmcụthểtươngtự.Thựctếnày,cùngvớihạtgiốngvàtrứngcủanhiềudạngthứcthấprấtbévàthíchnghitốthơnchosựvậnchuyểnđixacólẽsẽgiảithíchchomộtquyluậtmàlâunayconngườiđãquansátthấyvàsaunàyđượcôngAlphdeCandollethảoluậnđặcbiệtliênquanđếncâycối,tứclàbấtcứnhómsinhvậtnàocàngthấpthìchúngcàngdễdànglantỏarộng.

Mốiquanhệmàchúngtavừamớibàntới-Cácsinhvậtthấpvàchậmbiếnđổitrảikhắprộnglớnhơncácsinhvậtcao;vàiloàithuộcchicótầmhoạtđộngrộngbảnthânchúnglàhoạtđộngrộng;nhữngthựctếnhưcácsinhvậtsốngtrênnúicao,ởhồvàtrênđầmlầycóliênhệ(vớinhữngngoạilệtrướcđóđãnêura)vớinhữngcáthểsổngtạivùngđấtthấpvàkhôxungquanh,

mặcdùđiềukiệncủanhữngvùngđấtnàylàrấtkhácbiệt;mốiquanhệhếtsứcgầngũicủacácloàiđặchữumàsốngtrêncácđảothuộccùngmộtquầnđảo;vànhấtlàmốiquanhệđángchúýcủanhữngcưdâncủatoànbộmỗiquầnđảohayđảovớinhữngcáthểtrênvùngđấtliềngầnnhất,theotôinghĩ-làkhôngthểgiảithíchđượcnếudựatrênquanđiểmhiệntạivềsựsángtạoriêngrẽmồiloài.Nhưngchúngtacóthểgiảithíchtốtcácmốiquanhệnàynếudựavàoquanđiểmvềquátrìnhthuộcđịahóatừnguồngầnnhấtvàsẵnsàngnhất,cùngvớibiếnđổivàsựthíchnghitốthơnsaunàycủacáccáthểđịnhcưmớivớingôinhàmớicủachúng.

Tómtắtchươnghiệntạivàcácchươngtrước-Trongnhữngchưomgnàytôiđãcốgắngchứngminhrằngnếuchúngtachấpnhậntrongchừngmựccóthểsựhiểubiếtcủachúngtavềtoànbộảnhhưởngcủathayđổikhíhậuvàđộcaovùngđất,màchắcchắnđãxuấthiệntronggiaiđoạngầnđây,vàcủanhữngthayđổikhácmàcólẽđãxuấthiệntrongcùngthờigianđó;nếuchúngtanhớlàchúngtarấtítkiếnthứcvềnhiềuphươngcáchkỳlạcủasựvậnchuyểnkhôngthuờngxuyên-mộtchủđềmàtừtrướctớinayvẫnchưađượckiểmchứngnghiêmtúc;nếuchúngtakhôngquênlàmộtloàicóthểđãthườnghaytrảikhắpliêntụctrênmộtkhuvựcrộnglớn,vàsauđóbịtuyệtchủngtrongnhữngmiềnđấttrunggianthìtôinghĩkhóđểtinrằngtấtcảcáccáthểthuộccùngmộtloài,chodùởnơiđâu,làconcủacùngchamẹ,làkhôngthểkhônggiảithíchđược.Vàchúngtađitớikếtluậnnày,mànhiềunhàtựnhiênhọcđãrútratrongsựchỉđịnhcủanhữngtrungtâmđơnlẻcủasựsángtạo,bởimộtvàisuyxétchung,nhấtlàtừtầmquantrọngcủacácràocảnvàtừsựphânbốtươngđồngcủanhữngtiểuchivàhọ.

Khinóiđếncácloàiriêngbiệtthuộccùngmộtchi,màtheolýthuếtcủatôichúngđãphảitrảiratừmộtnguồnbốmẹ;nếunhưchúngtatrongchừngmựcchophépchấpnhậnsựthiểuhiểubiếtcủamìnhnhưtrước,vànhớrằngmộtvàidạngsốngthayđổichậmnhất,vàthờigianchúngdicưlàvôcùngdàithìtôikhôngnghĩrằngnhữngkhókhănlàkhôngthểvượtqua;chodùnhữngkhókhănđótrongtrườnghợpnàyvàtrườnghợpcủacáccáthêthuộccùngmộtloàilàrấtđángsợ.

Khiđưaravídụminhhọavềcácảnhhưởngcủathayđổikhíhậuđếnsựphânbố,tôiđãcốthửnêuratầmquantrọngvôcùngcủaảnhhưởngcủakỷBănghà,màtôihoàntoàntinrằngnóđãảnhhưởngcùnglúctớitoànbộtráiđấthayítnhấtlàtớivànhđaiphíanam.Nhưchúngtađãthấy,phươngcáchvậnchuyểnkhôngthườngxuyênđadạngnhưthếnào,tôiđãthảoluậnkhádàivềphươngcáchphântáncácsinhvậtnướcngọt.

Nếunhưnhữngkhókhănkhôngphảilàkhôngthểvượtquatrongviệcthừanhậntheothờigiandàicáccáthểcủacùngmộtloài,vàtươngtựnhưthếcủacácloàihọhàng,đãpháttriểntừcùngmộtnguồn;thìtôinghĩtấtcảcácthựctếquantrọngnhấtcủasựphânbốđịalýcóthểgiảithíchđượcdựavàolýthuyếtvềsựdicư(thôngthườngcủanhiềudạngthứcsốngnổitrộihơn),cùngvớisựbiếnđổivànhânbảncácdạngsốngmớisauđó.Chúngtanhờđócóthểhiểuđượctầmquantrọngđặcbiệtcủanhữngràocản,lànướchayđấtliền,màcáchlyvàithảmđộngvậtvàthựcvật.Chúngtanhờđócóthểhiểusựđịaphươnghóacủanhữngtiểuchi,chivàhọ;vànhưthếnàomàởnhữngđộcaokhácnhau,chẳnghạnnhưvùngNamMỹ,cácsinhvậtsốngtrênđồngbằngvàcaonguyên,trongrừng,hồvàtrênđầmlầy,samạclạiliênhệmộtcáchvôcùngbíhiểmvớicácthựcthểtuyệtchủngmàtrướcđóđãcưngụtrêncùngmộtlụcđịa.Khinhớlàmốiquanhệtươngtáccủacácsinhvậtlàquantrọngnhất,chúngtacóthểhiểutạisaohaivùngcỏđiềukiệntựnhiêngầnnhưgiốngnhaulạithườngcónhữngdạngsốngrấtkhácnhautồntạitrênđó;bởivìtheodòngthờigiankểtừkhicácsinhvậtmớitớimộtvùng;theobảnnăngtựnhiênchophépnhữngdạngnhấtđịnhnhưngkhôngchophépnhữngdạngkhácxâmnhậpvàovớisốlượngíthoặcnhiều.Đúnghaykhôngnhữngsinhvậtxâmnhậpvàolạiphảiítnhiềucạnhtranhtrựctiếpvớinhauvàvớisinhvậtbảnđịa;vàtùythuộcvàokhảnăngcủanhữngsinhvậtdicưbiếnđổiíthaynhiều,cóthểxảyratrongcácvùngkhácnhau,độclậpvềđiềukiệntựnhiên,nhữngđiềukiệnsốngvôcùngđadạng-cóthểcóvôsốnhữngtácđộngvàphảnứnghữucơ-chúngtaphảitìmthấy,nhưchúngtađãtìmthấy,mộtsốnhómcáccơthểsốngthayđổirấtnhiềuvànhómkháclạithayđổirấtít-mộtsốpháttriểnvôcùngmạnhmẽ,mộtsốcựckỳítỏi-trongnhữngvùngđịalýrấtkhácbiệttrênthếgiới.

Dựavàochínhnhữngnguyênlýnày,chúngtacóthểhiểu,nhưtôiđãcốgắngchứngminh,tạisaocácđảongoàiđạidươnglạichỉcóítsinhvậttồntạinhưngđaphầnchúnglàcótínhchấtđịaphươngvàđặcbiệt;vàtạisao,trongmốiquanhệvớiphươngcáchdicư,mộtnhómcơthếsống,thậmchítrongcùngmộtlớp,toànbộloàicủanólạicótínhđịaphươngcụcbộ,vàcácloàicủanhómkháclạiphổbiếntrêncácvùngkháccủathếgiới.Chúngtacóthểthấytạisaotoànbộnhómcủacácsinhvật,nhưcácđộngvậtcóvútrêncạnvàdạngếchnhái,lạivangmặttrêncácđảođạidương,trongkhinhữnghònđảocáchlynhấtlạicónhữngloàiđộngvậtcóvúbayđượckỳlạcủariêngchúnghaycáccondơi.Chúngtacóthểhiểutạisaophảicónhữngmốiquanhệnhấtđịnhgiữasựxuấthiệncủacácđộngvậtcóvú,trongđiềukiệnbiếnđổiíthaynhiều,vớiđộsâucủavùngbiểngiữamộthònđảovàđẩtliền.Chúngtacóthểhiểurõtạisaotấtcảcáccưdântrênmộtquầnđảo,mặcdùtồntạitrêncáchònđảokhácbiệt,lạicómoiquanhệgầngũivớinhau,và

tươngtựvậy,cóquanhệnhưngkémgầngũihơnvớinhữngsinhvậtsốngởlụcđịagẩnnhấthaytừcácnguồnkhácmàtừđónhữngsinhvậtdicưbấtnguồn.Chúngtacóthểhiểutạisaotronghaikhuvực,chodùcáchrấtxanhau,lạicósựtươngtác,trongsựxuấthiệncủacácloàigiốngnhau,giữacácbiếnthể,giữacácloàiđangbịnghingờ,vàgiữanhữngloàiđặchữuvàđiểnhình.

NhưôngEdwardForbeskhicònsốngthườngkhăngđịnhlàcómộtsựtươngđồngtrongcácquyluậtcúasựsốngkhắpkhônggianvàthờigian:cácquyluậtđiềuchínhsựkếthừacủacácdạngthứctrongquákhứgầngiốngnhưnhữngquyluậtđiềuchỉnhtronggianđoạnhiệntạinhưngkhácbiệttrongnhữngkhuvựckhácnhau.Chúngtanhìnthấynótrongnhiềuthựctế.Sựtồntạicủamỗiloàivànhómloàilàliêntụctheothờigian;vìngoạilệđốivớiquyluậtnàyítđếnmứcmàchúngđượccoilàdochúngtachưapháthiệnratrongcácdạngtrunggianởđây,nhưngxuấthiệntrướcvàsau:tươngtựnhưthếtrongkhônggian,mộtquyluậtchunglàkhuvựcchỉcómộtloàiduynhấtsinhsống,haymộtnhómloài,làliêntục;vànhữngngoạilệ,khôngphảilàhiếm,nhưtôiđãcốthửlàmrõ,đượcgiảithíchnhờvàosựdicưtạimộtgiaiđoạnnàotrướcđótrongcácđiềukiệnkhácnhauhoặcnhờvàocácphươngcáchvậnchuyểnđặcbiệt,vànhờvàonhữngloàiđãbịtuyệtchủngtrênvùngđấttrunggian.Xétcảvềmặtkhônggianvàthờigian,loàivànhómloàicócácđiểmmàtạiđóchúngpháttriểnmạnhnhất.Nhómloài,thuộcvềhoặclàmộtgiaiđoạnthờigiannhấtđịnh,hayvàomộtkhuvựcnhấtđịnh,thườnghaycónhữngđặcđiểmtiểubiểulàcácđặcđiểmkhôngquantrọng,nhưlàmàusắccủađườngvân.Khixéttớicácgiaiđoạnkếthếthừalâudài,nhưlàxétđếncácvùngxaxôitrênkhắpthếgiới,chúngtanhậnthấyvàisinhvậtkhácbiệtít,trongkhiđónhữngsinhvậtthuộcvềmộtlớpkhác,haymộtbộkhác,haythậmchíchỉthuộcvềmộthọkháccủacùngbộ,lạikhácnhaurấtnhiều.Trongcảkhônggianvàthờigiannhữngthànhviênthấphơncủamỗilớpthườngthayđổiíthơnlànhữngthànhviêncaohơn;nhưngtrongcảhaitrườnghợpđềucỏngoạilệđángchúý.Đứngtrênquanđiểmcủatôithìnhữngmốiquanhệnàytrênkhắpkhônggianvàthờigianlàcóthểgiảithíchđược;vìchodùchúngtanhìnvàocácdạngthứcsốngthayđổiquacácthếhệkếtiếpnhautrêncùngmộtkhuvựccủathếgiới,haynhìnvàonhữngdạngcósựthayđổisaukhidicưtớinhữngvùngđấtxaxôi,trongcảhaitrườnghợpcácdạngtrongmồilớpđãliênkếtvớinhaubởisựràngbuộccủathếhệthốngthường;vànếuhaidạngthứccànggầnnhauvềhuyếtthống,thìchúngcànggầnnhauhơntheothờigianvàkhônggian;trongcảhaitrườnghợp,cácquyluậtcủasựbiếnđổilànhưnhau,vàcácsựchỉnhsửađãđượctíchtụbởicùngsứcmạnhcủasựlựachọntựnhiên.

CHƯƠNGXIIISỰTƯƠNGĐỒNGLẪNNHAUCỦACÁCTHỂHỮUCƠHÌNHTHÁIHỌC:

PHÔISINHHỌC:CÁCCƠQUANBANĐẦU

Sựphânloại,cácnhómnhỏtrongcácnhómsinhvật-Cácquyluậtcủahệthốngtựnhiênvànhữngkhókhăntrongviệcphânloại,giảithíchtheolýthuyếtditruyềncùngvớitiếnhoá-Sựphânloạicácbiếndị-Ditruyềnthườngđượcsửdụngtrongphânloại-Cácđặctínhtươngđồnghoặcđượcchấpnhận-Cácliênkếtchung,phứctạpvàphânkỳ-Cácnhómtuyệtchủngriêngbiệt-Hìnhtháihọcgiữacácthànhviêntrongcùngmộtlớp,giữacácbộphậntrongmộtcáthể-Phôisinhhọc,quyluậtcủanógiảithíchbởiviệccácbiếndịxuấthiệnkhisinhvậtcònnhỏ,vàđượcthừakếvàocùngđộtuổitươngđồng-Cáccơquansơkhaivàgiảithíchnguồngốccủachúng-TómtắtTừthuởbanđầucủasựsống,tấtcảcácthểhữucơgiốngnhauvềmứcđộditruyềncácđộ,dođóchúngcóthểđượcxếpvàocácnhómnhỏtrongcácnhóm.Sựphânloạinàyrõràngkhônggiốngnhómlạicácngôisaotrongcácchòmsao.Sựtồntạicủacácnhómcócủaýnghĩađơngiản,nếumộtnhómchỉphùhợpvớicuộcsốngtrênmặtđất,vànhómkháclạichỉsốngtrongnước;mộtnhómănthịt,nhómkháclạichỉănrauquantrọng,vânvân;cáctrườnghọprấtkhácnhautrongtựnhiên;chomọingườiđềubiếtrằngcácthànhviêntrongcùngmộtnhómconcũngcócácthóiquenkhácnhau.TrongchươngIIvàchươngIVvềBiếndịvàQuátrìnhchọnlọctựnhiên,tôiđãthửchứngminhbiếndị,rộnglớnvàphốbiếncủacácloàithuộccácchủnglớn.Cácbiếndị,hoặcphôithaicủacácloài,sauđótiếnhoálênthànhcácloàikhácvàmới;vàcácloàiđó,theonguyêntácvềthừakế,cóxuhướngtạoracácloàitrộivàmớikhác.Vàcácnhómlớn,mànóichungthườngbaogồmnhiềuloàitrội,sẽtăngthêmvôtận.Tôicũngđãthửchứngminhbiếndịvàthốngtrịcủaconcháucácloàiđótrongtựnhiên,cómộtxuhướngcácđặctínhkhôngthayđổitrongcủahọsẽđượcphântánrộngrãi.Kếtluậnnàycònđượchỗtrợbởiýkiếnvềtínhđadạnglớncủacácsinhvật,trongbấtkỳvùngnhỏnào,thamgiavàocuộccạnhtranhgaygắtnhấtbằngcáchnhìnvàocácdẫnchứngnhấtđịnhcủaquátrìnhtựnhiênhoá.

Tôicũngđãcốgắngchỉrarằngcómộtxuhướngkhôngthayđổilàcácloài

đangngàycàngtăngvềsốlượngvàcácđặctínhđượcphântánrộng,tiêudiệtvàthaythếcácloàiítnổibậthơn,íttiếnhoáhơn,vàcácloàibanđầu.Ngườiđọccóthểxemlạisơđồminhhọahoạtđộng,nhưđãgiảithích,củacácnguyênlýnày;vàanhtasẽthấykếtquảtấtyếulàsựbiếnđổitrongcácthếhệconcháu,từmộttổtiêntrởthànhnhiềunhómcóquanhệphụthuộclẫnnhau.Trongsơđồmỗichữcáitrênhàngtrêncùngcóthểđạidiệnchomộtgiốngbaogồmvàiloài;vàtấtcảchủngtrênhàngnàycùngnhautạothànhmộtlớp,vàvìtấtcảđềutừmộtchamẹcổxưanênđềucócáigìđóchung.Nhưngbachủngtrênởphíabêntrái,cũngtheonguyêntắcnày,cónhiềuđiểmchung,vàtạoramộtmứcdướinữa-họ,chikhácvớihaichủngtiếptheobêntayphải,cũngrẽratừmộtchamẹchungởgiaiđoạn(thứ)nămcủachuỗiquanhệ.Nămchủngnày,cóthểnhiềuhoặcíthơn,cócácđiểmchung;vàchúnghìnhthànhhọkhácgồmbachủngnữaởphíatayphải,vốnđãrẽnhánhtừtrước.Tấtcảcácchủngnày,xuấtpháttừmộtloài(A)vàkháchẳnsovớiloài(I).Nhưvậycónhiềuloàicùngcóchungmộttổtiênduynhấtđượcnhómlạivàotrongchủng;vàchủngbaogồmnhiềuchi,họ,bộ...tấtcảgọichunglàmộtlớp.Nhờvậy,cácdẫnchứngquantrọngtronglịchsửtựnhiênvềsựlệthuộccủanhómnhỏvớinhómlạikhôngphảilúcnàocũngkhiếnchúngtabấtngờ,nếutheogiảithíchcủatôi.

Cácnhàtựnhiênhọcđãcốgắngxếpcácloài,chủng,họ,chitrongmỗilớp,trongcáigìđượcgọilàHệthongtựnhiên.Nhưnghệthốngnàymangýnghĩagì?Mộtvàitácgiảxemnóđơnthuầnchỉlàmộtsơđồsắpxếpcácđốitượngsốngmàđasốlàgiốngnhau,vàtừđóphânracácđốitượngphầnlớnlàkhônggiống;hoặcnóimộtcáchtómtắt,làcácmệnhđềchung,trongđógồmcáccâucómộtđặctínhchung,vídụ,tấtcảcácđộngvậtcóvúkhácvớiđộngvậtănthịt,giữaloàichóthườngvàchógiống,vàsauđóbàngviệcthêmmộtcâuđơn,sẽmôtảđầyđủcácđặctínhcủamỗiloạichó.Sựlinhhoạtvàhữuíchcủahệthốngnàylàkhôngthểbàncãi.NhưngnhiềunhàtựnhiênhọcnghĩrằngHệthốngTựnhiêncòncónhiềuýnghĩahơnthế;họtinrằnghệthốngnàysẽgiúphémởcáckếhoạchcủaThượngđế;nhưngkhôngxácđịnhcáchsắpđặtvềthờigianvàkhônggian,hoặcthựcvậtcsoýnghĩathếnàotrongkếhoạchcủaThượngđế,đốivớitôicácđiềunàykhôngmấyýnghĩatrongviệctíchluỹkiếnthức.CáccáchdiễngiảiấylàcủaôngLinnaeus,vàchúngtathườngbắtgặpmộthainhiềudạngẩncócácđặctínhkhôngtạonêngiốngmàlàđượchưởngcácđặctínhcủamộtgiống,chothấycáccáthểtrongcácnhómphânrakhônggiốngnhauhoàntoàn,chúngchỉcócácđiểmchungmàthôi.Tôitinrằngnócònhàmchứanhiềuýnghĩahơn;sựgầngũiđócủacácthếhệconcháu,điềuduynhấtđượcbiếtlànguyênnhâncủasựgiốngnhaucủacácthểhữucơ,làmốiràngbuộcẩndocónhiềucấpđộtiếnhoámàphầnnàođãđểlộrasựphânloại.

Chúngtasẽxemxétcácquyluậttheosausựphânloại,vàcáckhókhăncủaquanđiểmrằngsựphânloạikhôngchỉgiúpchúngtabiếtnhữngkếhoạchbímậtcúatạovậtmàcònlàmộtsơđồtrongđóđặtcácmệnhđềchungvàcáccâuvàothànhcácnhómtươngtựnhau.Ngườitacóthểnghĩrằng(giốngnhưtrongthờicổđại),cácbộphậncủacấutrúcquyếtđịnhcácthóiquencủacuộcsống,vàvịtrícủamỗithếhữucơtrongtựnhiênlàđiềuquantrọngrấtcaotrongsựphânloại.Điềunàyhoàntoànđúng.Khôngaichúýđếnsựgiốngnhaubềngoàicủamộtconchuộtcốngvàmộtconchuộtchù,củaconcánượcvàconcávoi,củaconcávoivàcácloàicákhác.Tuynhiênsựgiốngnhaunàycóquanhệmậtthiếttớitoànbộcuộcsốngcủathểhữucơ,vẫnchỉđơngiảnđượcxếplà“Nhữngđặctỉnhđơnthuầnđượcchấpnhậnhoặccácđặctínhtươngtự”;Nhưngnếuxemxétcácgiốngnhaunàychúngtasẽphảisuynghĩlại.Nócóthểthậmchíđãtrởthànhmộtquyluậtchung,rằngnếubấtcứnàotrongmộttổchứccómộtthóiquenđặcbiệt,nósẽtạorasựphânloại.Vídụ:ôngOwen,khinóichuyệnvềcánược,đãnói:“Cáccơquankhảnăngsinhsảnthườngcóliênquantớicácthóiquenvàthứcăncủamộtđộngvật,tôiđãrấtchúývềmốiquanhệnày.Chúngthườngchorằngnhữngbiếnđổicủacơquannàyđơnthuầnchỉlàđểcómộtđặctínhcầnthiếtnàođỏ”.Nhưvậyvớicácthựcvật,điềuđángchúýlàcơquancủacâycỏ,màtoànbộcuộcsốngcủachúngphụthuộcvàođó,cóýnghĩarấtnhỏbé,trongkhicáccơquansinhsản,vớisảnphẩmlàcáchạtgiống,lạilàquantrọngnhất!

Dođó,trongviệcphânloại,chúngtakhôngđượcchỉtinvàosựgiốngnhaucủacácbộphậnbêntrong,dùchúngcóquantrọngnhưthếnàođốivớithếgiớibênngoài.Cólẽtừnguyênnhânnàymàgầnnhưtấtcảcácnhàtựnhiênhọcđãnhấnmạnhnhiềunhấtvàosựgiốngnhaugiữacáccơthểcótầmquantrọngsốngcònhoặcvềsinhlýhọccao.Rõràngquanđiếmnàycósựquantrọngcủacáccơquantrongphânloạilàchungnhất,nhưngkhôngphảilúcnàocũngđúngnhưvậy.Tầmquantrọngcủachúngtrongsựphânloại,tôitinrằng,phụthuộcvàotínhkhôngthayđổicủachúngtrongtấtcảcácnhómcủacácloài;vàsựkhôngthayđổinàyphụthuộcvàocáccơquanítthayđổitrongquáthíchnghicủacácloàivớicácđiêukiệnsông.Chỉcótầmquantrọngsinhlýhọccủamộtcơquanlàkhôngcógiátrịxácđịnhtrongsựphânloại,cóthểthấyrõquadẫnchứngduynhấtđólàtrongcácnhómliênquan,ởcùngmộtcơquan,chúngtacólýdođểgiảsửrằng,cócùnggiátrịsinhlýhọc,giátrịphânloạicủanólạirấtkhácnhau.Khôngnhàtựnhiênhọcnàocóthểnghiêncứuvớinhữngdẫnchứngnày;vànóhoàntoànđượcthừanhậntrongcácghichépcủahầuhếtcáctácgiả.Tôixintríchrađâycâunóicủamộtnhàtựnhiênhọccóuytínnhất,ôngRobertBrown,nóivềmộtsổcơquanbêntrongloàiProteaceae,vềtầmquantrọngchungcủachúngnhưsau:

“Nhưtấtcảcácbộphậncủachúng,khôngphảichỉtrongtrườnghợpnày,tôielàtrongtấtcảcáchọđềukhôngbàngnhau,vàtrongvàitrườnghợpcóvẻnhưcònthiếu”.TrongmộtcôngtrìnhkhácôngnóivềchủngConnaraceae:”Khácnhautrongviệccỏmộthoặcnhiềubuồngtrứng,cóhoặckhôngcóchấtalbumin.Cácđặctínhnàoquantrọnghơnnhiềuđặctínhvềgen,dùtấtcảchúngđãđủgiúptaphânbiệtgiữaCnestisvàConnarus”.Cóthểlấymộtvídụtrongloàisâubọ,trongnhánhHymenoptera,Antennae,nhưWestwoodđãnhậnxét,đasốlàgiốngnhautrongcấutrúc;nhữngtrongcácbộphậnkhácchúngkhácnhaunhiều,vàsựkhácnhaulạikháphụthuộcvàosựphânloại;tuythếkhôngnóirằngmàhaibộphậnnàytrongantennaecótầmquantrọngsinhlýhọckhôngbằngnhau.Bấtkỳvídụnàođưaracũngchothấysựkhácnhauvềtầmquantrọngtrongphânloạicùngmộtcơquanquantrọngtrongcùngmộtnhómcủacácthêhữucơ.

Mộtlầnnữa,khôngaicóthểnóirằngcáccơquannguyênthuỷvàyếuớtlàcáccơquancótầmquantrọngsinhlýhọchoặcsốngcòncaonhất;vậymà,chắcchắn,cáccơquantrongđiềukiệnnàythườngcógiátrịcaotrongsựphânloại.Khôngaicóthểbàncãirằngnhữngchiếcrăngbanđầutrongquaihàmtrêncủacácconthuộcloàinhailạisơsinh,hoặcmộtsổxươngbanđầunhấtđịnhcủabànchân,rấtcóíchtrongviệcthểhiệnsựtươngđồnggiữaloàinhailạivàcácloàivậtdadày.ÔngRobertBrownđãcốđưaranhữngdẫnchứngrằnghoanhósơkhailàquantrọngnhấttrongphânloạicácloàicỏ.

Nhiềuvídụcóthềđãchocủacácđặctínhbắtnguồntừcácphầnđượcxemlàcótầmquantrọngsinhlýrấtnhỏ,nhưngthườngđượccholàrấtcóíchtrongviệcnhậndạngtấtcảcácnhóm.Vídụ,theoOwen,việccóhaykhôngđườngthônglỗmũiđếnmiệng,làđặctínhduynhấtgiúpphânbiệtcávàcácloàibòsát,giốngnhưđộuốncủagócquaihàmcủacácthúcótúi,cáchgấpcánhcủacácloàisâubọ,màucủamộtsốloàitảonhấtđịnh,lôngtơcủacỏtựnhiên,cáclôngchim.NếuloàiOrnithorhynchuschỉcólôngvũthayvìtóc.đặcđiểmbênngoàirấtnhỏnàyđãđượccácnhàtựnhiênhọccoilàrấtquantrọngtrongviệcxácđịnhđộtươngđồngcủatạovậtkỳlạnàyvớichimvàcácloàibòsát,nhưmộtcáchtiếpcậncấutrúctrongbấtkỳmộtcơquanquantrọngbêntrongnào.

Sựquantrọng,đốivớisựphânloại,củacácđặctínhbìnhthường,chủyếuphụthuộcvàomốitươngquangiữachúngvớicácđặctínhkhácítquantrọnghoặcquantrọnghơn.Giátrịthựccủatổngthểcácđặctínhlàrấtrõràngtronglịchsửtựnhiên.Dođó,nhưđãnhậnxétởtrên,mộtloàicóthểtáchkhỏicácmốiliênkếtcủanódomộtvàiđặctính,củatầmquantrọngvềmặtsinhlýhọcvừavềmứcđộphổbiến,vàgiúpchúngtakhôngkhókhăngì

khixếphạngcácloàiđó.Từđây,đồngthời,ngườitacũngnhậnthấy,nếusựphânloạiđượcthựchiệndobấtkỳđặctínhđơnnào,dùtầmquantrọngcủanórasao,đềusailầm;vìkhôngbộphậnnàocủacáccơthểlạikhôngthayđổi.Tầmquantrọngcủamộttổngthếcủacácđặctính,thậmchílàkhôngquantrọng,nhưcáchnóicủaLinnaeus,làcácđặctínhđókhôngtạoracácgiống,nhưữnggiốngcócácđặctínhchung;cónghĩalànhữngđiểmchúngđócóthểrấtnhỏ.Mộtsốthựcvậtnhấtđịnh,thuộchọMalpighiaceae,cóhoahoànhảo;như.lussieuđãtừngnói:“Sốlượnglợncáctínhcáchphùhợpvớicácloài,giống,chủng,họ,chi,vàphùhợpvớiựphânloạicủachúngta.

Thựctếkhicácnhàtựnhiênhọcnghiêncứu,họkhôngtựquấyrầymìnhvềgiátrịsinhlýhọccủacácđặctínhmàhọsửdụngđểđịnhnghĩamộtnhóm,hoặctrongviệcphânloạicácloài.Nếuhọtìmthấymộtđồngdạnggầnnhưđặctính,vàchungchomộtsốlớncácloài,vàkhôngchungchocácloàikhác,thìhọsửdụngchúnglàđặctínhduynhấtcógiátrịcao;còncácđặctínhkhácítchunghơnthìchúngsửdụngnónhưgiátrịphụithuộc.Nguyênlýnàyđãđượcchấpnhậnbởinhiềunhàtựnhiênhọc.Nếumộtsốđặctínhnhấtđịnh,tuyluônđượctìmthấyđượcsựtươngquanvớicácloàikhác,dùkhôngpháthiệnramốiràngbuộchiểnnhiênnào,chúngsẽtrởthànhgiátrịđặcbiệtcủanhóm.Trongkhitrongđasốcácnhómcủacácđộngvật,cáccơquanquantrọng,vídụnhưmáu...đượccoilàcóíchnhấttrongsựphânloại;nhưngtrongvàinhómđộngvậtthìcáccơquansốngcònquantrọngnhất,đượcpháthiệnnhờcácđặctínhcủagiátrịkháphụthuộc.

Chúngtacóthểthấytạisaocácđặctínhbắtnguồntừphôithaicósựquantrọngbằngvớicácđặctínhbắtnguồntừđộngvậttrưởngthành,vìsựphânloạitấtnhiênbaogồmtấtcảcácgiaiđoạncủamỗiloài.Nhưngnórõràng,dựatrênquanđiểmbìnhthường,tạisaocấutrúccủaphôithailạiquantrọnghơncấutrúcnàycủađộngvậttrưởngthành,vìnóđóngvaitròquantrọngtrongtựnhiên.VậymàcácnhàtựnhiênhọclớnnhưMilneEdwards,Agassizđãchorằngcácđặctínhphôithailàquantrọngnhấttrongbấtkỳsựphânloạiđộngvậtnào;vàhọcthuyếtnàyđãđượcchấpnhận.Cùngdẫnchứngđócũngđúngvớicáccâycóhoa,trongđóhaiđặctínhchínhđềubắtnguồntừphôithaivịtrícủanoãnrụnghoặccáctừdiệp,vàtrêncáchpháttriểncủađọtcâynon(lôngtơ)vàrễmầm.Theoýkiếncủachúngtôivềphôisinhhọc,chúngtasẽthấytạisaocácđặctínhnhưvậylạirấtquý,theoquanđiểmcủasựphânloạingầmbaogồmcảsựditruyền.

Sựphânloạirõràngthườngbịảnhhưởngbởicácchuỗitươngđồng.Khônggìcóthểdễhơnviệcđịnhnghĩamộtsốđặcffilhchungcủatátcảcácloàichim;nhưngtrongtrườnghợpcủaloàigiápxác,địnhnghĩanhưvậykhông

thểđạtđược.Cóloàigiápxáckhócóđặctínhchung;tuythếchúngcóquanhệrõràngvớicácloàikhác,vàvớicácloàitrướcnó.

Phânbốđịalý,tuyđãđượcsửdụngkhônghợplý,trongsựphânloại,đặcbiệttrongcácnhómlớncóquanhệvớinhau.Temminckđãnhấnmanhvàotínhcóíchhoặcthậmchínhucầuthựctếcủacácnhómchim;vànóđãđượcmộtsốnhàcôntrùnghọcvàcácnhàthựcvậthọchọctập.

Cuốicùng,trongviệcsosánhgiátrịnhữngkhácnhaugiữanhómcácloài,nhưcácchi,họ,chủng.Vàinhàthựcvậthọctốtnhất,vídụnhưngàiBenthamvànhữngngườikhác,nhấnmạnhvàogiátrịchuyênquyềncủahọ.Vídụnhưtrongsốcáccâyvàcácsâubọ,cómộtnhómcủacácloài,trướchếtđượccácnhàtựnhiênhọcxếpvàomộtgiốngduynhất,vàsauđónângtớimứcchi,họkhôngphảivìhọnghiêncứuthêmvàpháthiệncấutrúcquantrọngcủacáckhácbiệt,trướchếtgiámsát,nhưngvìnhiềuliênminhcácloài,vớicácthứbậchơikhácnhaucủasựkhácnhau,đãsaunàyđượckhámphá.

Tẩtcảcácquyluậtvàcácsựgiúpđỡvàcáckhókhănđãđềcậptrướcvềsựphânloạiđượcgiảithích,nếutôikhôngrấtlừadốimình,thìdựatrênquanđiểmrằnghệthốngtựnhiêncóđượclàdoditruyềncủacácbiếndị;cácđặctínhmàcácnhàtựnhiênhọcxemxétchothấysựtươngđồngthậtsựgiữacáchailoàihoặcnhiềuhơnbấtkỳnào,vốnđượcthừakếtừmộtchamẹchung,vàchođếnlúcnàytấtcảsựphânloạiđềumangtínhphảhệ;cộngđồngcácditruyềnchegiấucácmốiràngbuộcmàcácnhàtựnhiênhọcnàovôtìnhtìmthấy,vàkhôngphảilàkếhoạchbímậtcủaThượngđế,hoặcviệcphátbiểucủacácmệnhđềchung,màlàsựphânracácnhómítnhiềugiốngnhau.

Nhưngtôiphảigiảithíchrõrànghơnquanđiểmcủamình.Tôitinrằngrằngsựsắpđặtcủacácnhómbêntrongmỗilớptrongsựlệthuộctrựctiếpvàquanhệtớicácnhómkhác,phảimangtínhphảhệchínhxácvềbảnchấttựnhiên;nếukhông,cóthểsốlượngnhữngbiếndịtrongvàinhánhhoặccácnhómliênkếtcócùngmộtcấp,nhưngsovớitổtiên,cóthểkhácnhiều,vìcácđộkhácnhaucủacácbiếnđổimàchúngtrảiqua;vàđiềunàyđượcbiểuthịquacáchxếphạngcácthểhữucơkhácnhauvàocácchủng,chi,họ.ChúngtasẽgiảthiếtcácchữcáitừAđếnLđạidiệncholiênminhchủng,sốngtrongkỷnguyênSilurian,vàthừakếtừmộtloàitồntạiởmộtthờikỳtrước.Cácloàicủabacủachủngnày(A,F,VàI)cóconcháumangcácbiếndị,thểhiệnbởimườilămchủngnhỏ(từa14tớiz14)nằmtrênhàngngang.Bâygiờtấtcảconcháutiếnhoátừcácmộtloàiđơn,đượcđạidiệncó

liênquantrongmáuhoặccùngmứcđộditruyền;chúngcóthểđượcgọicácanhemhọ;vậymàchúngrấtkhácnhau,mứcđộtiếnhoácũngkhácnhau.CácloàitiếpnốicủaA,pháttriểnthànhhaihoặcbahọ,cấuthànhkháchẳnvớinhữngdạngphátsinhtừthừakếtừI,cũngpháttriểnthànhhaihọ.Mộtsốloài,phátsinhtừA,đượcxếptrongcùnggiốngvớichamẹA;hoặccácdạngtừI,vớichamẹI.NhưnggiốngF14cóthểgiảđịnhlàcómangnhữngbiếndịnhỏvànósẽxếpcùngvớichamẹgiốngF;giốngnhưthểhữucơhữucơvẫncònsốngnàođóthuộcvềchủngthuộckỷ

Silurian.Nhưvậysốlượnghoặcgiátrịcủacácbiếndịgiữacácthểhữucơtấtcảliênquanđếnnhauvàcũngcórấtnhiềuđiểmkhácnhau.Tuyvậysựsắpđặtphảhệcủahọcònlạirấtchínhxác,khôngphảichỉvềthờigianhiệnhữu,màcònởcácthờikỳliêntiếpcủaditruyền.CácconcháuđãtiếnhoátừAsẽthừakếcáigìđóchungtừchamẹchungcủahọ,giốngnhưcácconcháucủaI.Nhưngdườngnhưcácthếhệconcháusaunàycònmangrấtítđặcđiểmchungcủacácthếhệtrước.TấtcảcácconcháucủagiốngF,theophảhệ,giảđịnhlàcónhữngbiếndịnhỏbé,nhưngchúngvẫnlàmộtloàiduynhấtnhưngbịcôlậpvàlàloàitrunggiangiữaIvàA;doFtrướcđấylàtrunggianvềđặctínhgiữaAvàI,vàcácchủngsaucủahaichủngsẽthừakếmộtsốđặctínhnhấtđịnhcủachúng.NếurẽnhánhcủaAbịđàothải,têncácnhómđượcđiềnthêmtheomộtđườngthẳng,sốloàitrongsơđồsẽítđivàchúngtasẽthấysựtươngđồnggiữacácnhómgiảmdần.Dođó,dựatrênquanđiểmhệthốngtựnhiênsắpđặttheophảhệ,mứcđộbiếndịcủacácnhómphảiđượcbiếuthịbàngviệcxếphạngchúngvàocácnhómcócấpbậckhácnhau.

Sẽdễhiểuđiềunàyhơnthôngquaminhhoạbằngcáccâuchữ.Nếuloàingườichúngtalàmộtnòigiốnghoànhảo,thìmộtsựsắpđặtphảhệcủachủngngườicóthểđưarasựphânloạitốtnhấtvềcácngônngữđangđượcnóitrênthếgiới;vànếutấtcảcácngônngữbịtuyệtchủng,vàtiếngđịaphươngvàcácngônngữtrunggianchậmchạpthayđổi,phảilàkểcả,chỉcóthểlàxuấthiệnmộtsốngônngữvượttrộivàlàmgiảmđisốlượngcácngônngữ.Doviệcphổbiếncácnềnvănminhcủacáctộcngười,thườngtừmộtchủngngườicónhiềubiếndị,vàlàmxuấthiệnnhiềungônngữvàcáctiếngđịaphương,cấpđộkhácnhautrongcácngônngữcũngvậycũngdosựtồntạivàsuyvongcủacáctộcngười.Nhưngtấtcảcácngônngữtrênthếgiớiđềuvẫncóđiểmchunglàvẫnsửdụngđếnlưỡi.

Đểxácnhậnquanđiểmnày,hãyliếcquasựphânloạicủacácbiếndị,đượcthừakếtừmộtloài.Chúngnhómlạidướicácloài,vớimứcbiếndịnhỏtrongsốcácbiếndị;vàtrongcácvậtnuôicâytrồngcuảchúngta,chúngtacũng

thấyđượccáccấpđộkhácnhau.Thửlấyvídụtừloàibồcâu.Nguồngốcsựtồntạicủacácnhómlàmcácnhómphụthuộclẫnnhau,biếndịcủacácloàicũngvậy,tứclàmứcđộditruyềncủacácbiếndịcũngtươngtựnhau.Quyluậtnàycũngđúngtrongviệcphânloạicácbiếndị,giốngnhưvớicácloài.Cáctácgiảnhấnmạnhđếnsựcầnthiếtcủaviệcphânloạicácbiếndịtrongtựnhiênthayvìtheomộthệthốngnhântạo.Trongviệcphânloạicácbiếndị,tôierằngnếuchúngtacócácgiốngthựctế,thìmộtsựphânloạiphảhệphổbiếnsẽthuậnlợihơn;vàthựctếlàvàitácgiàđãthửlàmviệcnày.

Vớicácloàitrongmộttrạngtháitựnhiên,mỗinhàtựnhiênhọcthậtramangyếutốditruyềnvàotrongsựphânloạicủaanhấy;anhtachovàođóthứbậcthấpnhấtcủaanhấy,hoặcthứbậcthấpnhấtcủamộtloài,haigiớitính;vàđôikhisựkhácbiệttrongcácđặctínhquantrọngnhấttolớntùytheoýkiếncủamỗinhàtựnhiênhọc:mộtdẫnchứngđơnlẻnhưviệcxácđịnhconđựcvàconcáicủa

loàihàtrưởngthành,điềunàylàrấtkhó.Nhàtựnhiênhọcgộpcảnhữngấutrùngđơnlẻtronggiaiđoạnbanđầucủacáccáthểriênglẻ,dùchúngcóthểrấtkhácnhauvàkhácvớithểtrưởngthành;nhưnganhtaxunggộpcácthếhệthaythếcủaloàiSteenstrupvốnchỉđượccoilàcáthểVềmặtkỹthuật.Anhtagộpcảcácquáivật;biếndị,khôngchỉvìchúnggầngiốngvớichamẹmàvìchúngđượcsinhratừdạngbốmẹđó.Anhtatinrằngcâyhoangọctrâmđượcthừakếtừcâyhoaanhthảovàng,vàthếnênxếpchúngvàocùngcácmộtloàiđơn,đưaramộtđịnhnghĩaduynhất.NgaykhibaloàilanOrchidean(Monochanthus,Myanthus,vàCatasetum),vốnđượcxếpvàobachủngkhácnhau,nhưngđượcbiếtlàđôikhiđượctạoratừcâyoảihưomg,ngaylậptứcchúngđượcgộpvàothànhmộtloàiđơn.Câuhỏiđặtracóthểlàlàmsaochúngtacóthểchứngminhđượcrằngloàicanguruđãđượcsinhra,quaquátrìnhtiếnhoátừloàigấu?Liệuchúngtacónênxếpchúngvàocùngmộtloàivớigấuhaykhông?Sựphỏngđoánnàytấtnhiênlàphilý;vàtôicóthểtrảlờibằngcáchhỏingượclạilàchúngtasẽlàmgìnếuthấymộtconcanguruhoànhảođượcmộtcongấusinhra?Theosuyluận,nósẽđượcxếpnganghàngvớigấu;nhưngchắcchắnlàtấtcảcácloàikhácthuộchọcangurusẽphảiđượcphânloạidướigiốnggấu.Nhưvậylàphilý,dosựditruyềnnóichungnênnhữngnéttưomgđồnglàcóthểhiểuđược.

Vìditruyềnthườngđượcsửdụngtrongviệcphânloạicáccáthểcủacùngmộtloài,mặcdùcácconđựcvàcáihaylưỡngtínhthìrấtkhácnhau;vàvìnóđãđượcsừdụngtrongviệcphânloạicácbiếndị,vớimộtlượngnhấtđịnh,đôikhilàmộtsốlượngđángkểcáccảibiến,chưachắccácyếutốnàyđãđượcsửdụngđểphânbiệtcácloàidướichủng,vàcácchủngdưới,dù

trongcáctrườnghợpnàynhữngbiếndịlàrấtnhiều,vàmấtrấtnhiềuthờigianmớihoànthành?Tôitinrằngnóđãđượcsửdụngmộtcáchvôtình;vàchỉcóthểtôimớicóthểhiểucácquyluậtvàcáchướngdẫnmàcácnhàhệthonggiỏinhấtcủachúngtađãápdụng.Chúngtakhôngcócácphảhệgiốngbằngvănbản;chúngtaphảidựnglêntínhditruyềnbởicácđặcgiốngnhaucủabấtkỳloạinào.Bởivậychúngtachọncácđặctínhbénhấtcóvẻđãđượcsửađổitrongquanhệvớicácđiềukiệnsốngcủamỗiloài.Cáccấutrúcsơkhaiđượccholàtốt,thậmchíđôikhitốthơncácbộphậnkháccủatổchức.Chúngtaquantâmkhôngchỉlàmộtđặctínhcóthểnhỏđếnmứcnào-đượcthếhiệnquasựuốncủagócquaihàm,cáchgấpcánhcủasâubọ,dachimđượcbaotrùmbởitóchoặclông-nếuchúngđúngvớinhiềuloàikhácnhau,đặcbiệtnhữngloàicóthóiquensốngkhácnhau,nósẽcógiátrịcao;chúngtacóthểtínhtoánđượcsựcómặtcủanótrongnhiềuloàicócácthóiquenkhácnhau,chỉbởisựthừakếcủanótừmộtchamẹchung.Chúngtacũngnênlưutâmtớicácđiểmđơncủacấutrúc,nhưngkhimộtvàiđặctínhdùnhỏxuấthiệnởmộtnhómlớncácthểhữucơcócácthóiquenkhácnhau,thìchúngtacóthểchắcchắnrằng,theolýthuyếtvềditruyền,cácđặctínhnàyđóđãđượcthừakếtừmộttổtiênchung.Vàchúngtabiếtrằngsựtươngđồngđóhoặctậphợpcácđặctínhđócógiátrịđặcbiệttrongsựphânloại.

Chúngtacóthểhiểutạisaocácloàihoặcmộtnhómcácloàicóthểkhôngcómộtsốđặctrưngquantrọngnhấtgiốngcáchọhàngnó,màvẫnđượcantoànxếpcùngloạivớinhau.Đólàdocácđặctínhđókhôngquantrọnghoặcchúnglàcácđặctínhlặntrongquátrìnhditruyền.Thửliênkếthaidạngkhôngcócácđặctínhđơnchungbởimộtchuỗicácnhómtrunggian,chúngtacóthểngaylậptứcsuyrarằngchủngthuộcmộtnhómditruyền,vàxếpchúngtấtcảvàotrongcùnglớpđó.Dochúngtachorằngsinhlýhọcrấtquantrọngtrongviệcduytrìcuộcsốngnóichunglàkhôngthayđổinhất,chúngtagắnchochúnggiátrịđặcbiệt;nhưngnếucùngcáccơquanđó,trongnhómkháchoặcphầnkháccủamộtnhómcóvaitròkhácchúngtasẽđánhgiáchúngthấphơnkhiphânloại.Chúngtacóthểthấyrõcácđặctínhsinhlýlạiquantrọngđếnvậytrongviệcphânloại.Phânbốđịalýđôikhicũngcóíchtrongcácchủnglớnvàphânbốrộng,bởivìtấtcảcácloàicủacùnggiốngđó,dùsốngởbấtkỳvùngtáchbiệtnàođềucóbêntrongcácđặcđiểmthừakếtừcùngmộtdạngchamẹ.

Từđâychúngtahiểusựkhácbiệtrấtquantrọnggiữacácsựtươngđồngthựctếvàtươngtựhoặccácđiểmgiốngnhauđượcchấpnhận.ÔngLamarcklàngườiđầutiênlưuýnênquantâmtớisựphânbiệtnày,vàýkiếnđóđượcôngMacleayvàmộtsốngườikhácủnghộ.Sựgiốngnhau,vídụnhưvềhìnhdạngcủathânthểvàtrongcácchinhưchântaytrước,giữacánược-động

vậtdadày,vàcảvoi,vàgiữacảhailoàiđộngvậtcóvúnàyvàcácloàicá.Trongcácloàisâubọcórấtnhiềuvídụ:Linnaeus,sailầmdocáctinvàocácbiểuhiệnbênngoàiđãxếpmộtloàibọcánhvàoloàimối.Chúngtanhìnthấyđiềunàyngaytrongcácvậtnuôicủachúngta,vídụgiữanhữngcâythânđặcvàcâycảiThụyĐiển.Sựgiốngnhaugiữachósănvàngựađuathikhóđánhđồnghơnsovớicácvídụvềcácđộngvậtkhác.Trênquanđiểmvềcácđặctínhthựcsựquantrọngchosựphânloại,tôichorằngchỉkhinàocácđặctínhditruyềnnàylộra,chúngtacóthểhiểurõràngtạisaosựtươngtựhoặccácđặctínhchungđượcthừanhận,mặcdùrấtquantrọngđốivớicácthểhữucơ,nhưnglạigầnnhưkhôngcógiátrịđốivớinhữngngườinghiêncứuhệthống.Cácđộngvật,thuộcvềhaidòngditruyềnkhácnhaunhất,cóthểsằnsàngthíchnghitrongcùngcácđiềukiện,vànhưvậygiảithíchvềsựgiốngnhauởbênngoài;nhưngnhữnggiốngnhaunhưvậysẽkhônglộramàthườngcóxuhướnggiấuđiđểtruyềnchocácconcháuhuyếtthốngcủachúngquaditruyền.Chúngtacóthểcũnghiểunghịchlýhiểnnhiênrằngnhữngđặctínhrấtgiốngnhauthườngtươngđồngkhisosáchcácloàitrongmộtlớphoặccáclớptrongmộtchủng,trongkhisựtươngđồngxuấthiệnkhicácthànhviêncủacùnglớpđósosánhvớimộtlớpkhác.Dođóhìnhdángcơthếvàcácchichỉtươngtựnhaukhicávoiđượcsosánhvớicácloàicá,dothíchnghitrongcảhailớpnàydophảibơixuyêntrongnước;nhưnghìnhdạngthânthểvàcácchichỉcốđặctínhtươngđồngkhisosánhgiữavàithànhviêncủahọcávoi;cácloàiđộngvậtcóvúnàycũngrấtđadạng,nhỏvàlớn,màchúngtakhôngthểnghingờrằngchúngđãthừakếhìnhdạngthânthểvàcấutrúccủacácchitừmộttổtiênchung.Điềunàycũngđúngvớicácloàicá.

Dothànhviêncủacáclớpkhácnhauđãthíchnghihơnnhờcácbiếndịnhỏvàliêntiếptrongcácđiềukiệnsốngtươngtựnhau,vídụnhưsốngtrongbamôitrườnglàđất,khôngkhívànước,chúngtacóthểhiểulàmthếnàocóthểquansátquanhệsongsonggiữacácnhómnhỏtrongcáclớpkhácnhau.Mộtnhàtựnhiênhọc,ấntượngbởitínhsongsongcủatựnhiênnàytrongmọilớpsinhvật,bằngcáchtùyýnânghoặchạgiátrịcủacácnhómtrongcáclớp(kinhnghiệmchothấyđiềunàythườngxảyra),cóthểdễdàngpháttriểnđặctínhsongsongđótrongmộtphạmvirộng;vànhờđóxuấthiệncácdạngtamphân,nhịphân,tứphân,ngũphân,thấtphân...

Doconcháutiếnhoácủacácnhómtrội,thườngthuộcnhữngchủnglớnhơn,cóxuhướngthừakếcáclợithế,từđómởrộngcácnhómcủachúngvàtrộihơnchamẹchúng,chắcchắnchúngsẽlantruyềnrộngrãi,vàchiếmlĩnhngàycàngnhiềunơitrongtựnhiên.Cácnhómtrộihơnvàlớnhơnnhưvậylạicóxuhướngtiếptụctăngthêmvềquymô;vàchúngtiêudiệtnhiềunhóm

yếuớthơnnhỏđơn.Từđó,chúngtacóthểkếtluậnrằngtấtcảcáccơquan,tồntạithờikỳgầnđâyhoặcđãbịtuyệtchủng,đềuthuộcmộtsốtrậttựlớn,dướiđóvẫncònmộtsốlớp,vàtấtcảnằmtrongmộthệthốngtựnhiênlớn.Vìsốlượngcácloàibậccaongàycàngítvàmứcđộphântánrộngrãicủachúngtrênkhẳpthếgiới,thực,tếkháấntượnglàviệckhámphárachâuúcđãkhôngchỉbổsungthêmmộtloàisâubọđơnvàomộtnhómmớimàchúngcònthêmhaihaibanhómthựcvậtvàohệthốngtựnhiên.

Trongchươngnóivềsựkếthừavềmặtđịalýtôiđãthửchỉra,theonguyênlýcủamỗinhómsinhvậtnóichungđềuphânkỳtrongthờigiandàicủaquátrìnhtiếnhoá,cáchcácloàitổtiênđãthểhiệncácđặctínhcủamìnhtrongmộtmứcđộtrunggiangiữacácnhómđangtồntại.Mộtvàidạngchamẹtrunggiancổxưađôilúcđãtruyềnlạichoconcháuchúngngàynaymộtvàiđặctínhvàđãđượccảibiếnchútít,cáimàchúngtagọilàcácnhómtrunggianhoặccácnhómkhácthường.Cácnhómcàngkhácthườngthìsốlượngcácloàiliênkếtbịtuyệtchủngcànglớn.Vàchúngtacónhữngbằngchứngchothấycácnhómkhácthườngđãbịtổnthấtrấtlớnbởisựtuyệtchủng,vìchúngnóichungđượcđạidiệnbởirấtítloài;vàcácloàinhưvậynhưxuấthiệnnóichungthườngrấtkhácnhau,điềunàycũngmangđếnsựtuyệtchủng.Vídụ,chủngOmithorhynchusvàLepidosirenlàkhácthườngvìchúngkhôngchỉđạidiệnchomộtloàimàlàcảchụcloàikhácnhau;nhưngsựđadạngvềloài,theotôisaukhitiếnhànhcáckhảosát,thôngthườngkhôngphảidovàichủngkhácthường.Tôinghĩchúngtacóthểdựavàodẫnchứngnàybằngcáchxemcácloàikhácthườngnhưcácnhómbạitrậnbởicácđốithủkhácthànhcônghơn,vớimộtsốítthànhviêngiữgìndomộtvàithayđổicólợicủatựnhiên.

Mr.Waterhouseđãnhậnxétrằng,khimộtthànhviêncủamộtnhómcủađộngvậtthểhiệnmộtsựtươngđồngvớimộtnhómkhác,sựtươngđồngnàytrongđasốcáctrườnghọpthườngphổbiếnvàkhôngđặcbiệt:giốngquanđiểmcủaôngWaterhouse,loàiRodent,loàithúcótúicónhữngđặcđiếmgầngiốngloàiMarsupial;nhưngtrongcácđiểmloàinàytiếpcậnthứtựnày,cácquanhệcủanórấtchungchung,vàkhôngphảiriêngvớibấtkỳmộtloàithúcótúinào.TrongkhicácđiểmtưomgđồngcủaBizcachavớicácthúcótúiđượctinlàcóthậtvàkhôngđơnthuầnlàđặctínhđượcchấpnhận,chúngphùhọpvớilýthuyếtcủatôivềsựthừakếchung.BởivậychúngtaphảigiảthiếtrằngtấtcảloàiRodents,baogồmcảBizcacha,đềurẽnhánhtừmộtloàithúcótúirấtcổxưanàođó,vàsẽcómộtđặctínhvớitấtcảcácloàithúcótúihiệnhữu;hoặccảcácloàigặmnhấmlẫnthúcótúiđềuphânnhánhratừmộttổtiênchung,cảhainhómlạitừngtrảiquarấtnhiềutiếnhoátrongcáchướngphânkỳ.TheoquanđiểmrằngchúngtacóthểgiảsửrằngBizcacha,

dosựthừakế,mangnhiềucủađặctínhcủatotiêncổxưacủanóhơncácloàigặmnhấmkhác;vàbởivậynósẽkhôngcóliênquanđặcbiệttớibấtkỳmộtloàithúcótúiđanghiệnhữu,nhưngcóquanhệgiántiếpvớitấtcảhoặcgầnnhưtấtcảcácloàithúcótúi,dođãgiữđượccácđặctínhcủatổtiênchungcủachúng,hoặccủacácthànhviênbanđầucủanhóm.Mặtkhác,nhưôngWaterhouseđãnhậnxét,trongsốtấtcảthúcótúi,loàiPhascolomyskhônggầngiốngvớihầuhếtcácloàigặmnhấm.Trongtrườnghợpnày,cóthểnghingờrằngsựgiốngnhauchỉlàsựtưomgtự,doPhascolomysdầnphảithíchnghivớicácthóiquengiốngnhưcácthóiquencủaloàigặmnhấm.Trướcđây,De

Candolleđãtừngcónghiêncứutươngtựvềsựtươngđồnggiữacácthựcvậtkhácnhau.

Theonguyênlýcủasựnhângiốngvàdầndầnphânkỳđặctínhcủacácloàithừakếtừmộtchamẹchung,cùngvớisựduytrìnhờsựthừakếcủavàiđặctínhchungcủachúng,chúngtacóthểhiểusựtươngđồnglantruyềnvàhếtsứcphứctạptrongtấtcảcácthànhviêncủacùnghọ,chihoặccácnhómcaohơnđượcnốivớinhau.Bốmẹchungcủacáchọ,phânnhánhradosựtuyệtchủngcủacácnhómkhácnhauvàcủadạidiệncácnhómsẽtruyềnmộtítcácđặctínhcủanó,quacácsửađổikhácnhautớimọiloàiconcháu;vàvàiloàisẽđượcliênhệvớinhaubởirấtnhiềusựtươngđồnglòngvòngrấtdài(điềunàycóthểnhìnthấyquasơđồnêutrên),tănglêndocácthếhệtrước.Dokhóthểhiệncácmốiquanhệmáuthịtgiữatấtcảcáccủacácdònghọquýpháivàcổxưatrước,thậmchíkhicósựgiúpđỡcủamộtcâyphảhệ,vàđiềunàygầnnhưkhôngthểlàmđượcnếukhôngcósựgiúpđỡnày,chúngtacóthểhiểunhữngkhókhănkhácthườngmàcácnhàtựnhiênhọcđãtrảiquađểmôtả,khôngcósựgiúpđỡcủamộtsơđồ,nhiềumốitươngđồnggiữacácthànhviêncủahệthốngtựnhiên.

Sựtuyệtchủng,nhưchúngtađãthấytrongchươngIV,đãđóngmộtvaitròquantrọngtrongviệcđịnhnghĩavàmởrộngcáckhoảnggiữavàinhómtrongmỗilớp.Chúngtacóthểchỉdựavàođóđểnhậnthấysựphânbiệttrongtoànbộcáclớp,củachimvớitấtcảcácđộngvậtcócánhkhácbởilòngtinrằngnhiềudạngsốngcổxưađãhoàntoànbiếnmất,quađótổtiêncủaloàichimđượcliênkếtvớitổtiêncácloàicócánhkhác.Cácloàitổtiêntrunggiangiữacávàếchnháithìkhôngbiếnmấthoàntoànnhưvậy.Ởđóđãvẫncòníthơntrongvàilớpkhác,ởcáclớpkhác,vídụnhưcácloàigiápxácvẫnđượcliênkếtvớinhaubởimộtchuỗitươngđồngdàinhưngdễvỡ.Sựtuyệtchủnggiúpphânracácnhóm:khôngcóphươngtiệntuyệtchủng,vìcácloàisốngtrêntráiđấtnàyđềuthìnhlìnhtáixuấthiện;mặcdùkhôngthể

địnhnghĩađượcsựkhácnhaugiữacácnhómnhữngcóthểliênkếtchúngvớinhaunhưđãlàmvớicácloàitừngtồntại,bởicácbướctinhtếnhưgiữacácbiếndịhiệnhữutinhtếnhất,tuyvậymộtsựphânloạitựnhiên,hoặcởmứcsắpđặttốithiểutrongtựnhiên,làcóthể.Chúngtasẽthấyđiềunàykhixemlạisơđồ:cácchữcái,từAđếnL,cóthểđạidiệncho11chủngSilurian,trongsốđócónhữngchủngtạoracácnhómconcháubiếndịlớn.Mỗiliênkếttrunggiangiữamộtchủngnàyvàchamẹnguyênthủycủahọ,vàmỗiliênkếttrunggiantrongmỗinhánhvàmứcdướinhánhcủacácconcháucủahọ,cóthểđượcgiảthiếtvẫncònsống;vàcácmốiliênkếtdođótrởthànhtinhtếnhưmốiliênkếtgiữacácbiếndịtinhtếnhất.Trongtrườnghợpnàykhócóthểđưarabấtkỳđịnhnghĩanàovìcácthànhviêncủavàinhómcóthểđượcphânbiệtvớichamẹcủachúngngaylậptức;hoặcvớitổtiêncổxưavàchưabiếtđựocbiếtđếncủachúng.Vậymàsựsắpđặttựnhiêntrongsơđồvẫncòntốt;và,trênnguyênlýcủasựthừakế,tấtcảcácconcháutừA,hoặctừI,đềucónhữngđiểmchung.Trongmộtcáicâychúngtacóthểchỉrõranhánhnàyhoặcnhánhkia,dùởhaihướngkhácnhauvàghépchúnglạicùngnhau.Chúngtakhôngthểđịnhnghĩavàinhóm;nhưngchúngtacóthểchọnracácloại,hoặccácmẫudạng,đạidiệnhầuhếtđặctínhcủamỗinhóm,dùlớnhaynhỏ,vàtừđóđưaramộtýtưởngchungvềgiátrịcủanhữngkhácbiệtgiữachúng.Chúngtasẽchắcchắnkhôngbaogiờthànhcôngtrongviệctạoramộttậphợphoànhảo;tuyvậy,chúngtađanghướngtớitrongphươngthứcnàyứongcáclớpnhấtđịnh,vàMilneEdwardsđãnhấnmanhrằng,quatầmquantrọngcủamỗiloàichúngtacóthểphânloạichúng.

Cuốicùng,chúngtađãthấyrằngquátrìnhchọnlọctựnhiêndẫnđếncuộctranhđấuchosựtồntại,vàtấtyếusẽgâyrasựtuyệtchủngvàphânkỳcủađặctínhconcháutừmộtloàichamẹtrội-giảithíchđặctínhphổbiếnvàlớnđótrongcácsựtươngđồngcủatấtcảcácthểhữucơ,tứclà,sựlệthuộccủachúngtrongnhómvàdướinhómlại.Chúngtasửdụngcácyếutốditruyềntrongviệcphânloạicáccáccáthểcủacácgiớitínhlẫncủamọilứatuổi,mặcdùcóítđặctínhchungcủamộtloài;chúngtasửdụngditruyềnbêntrongphânloạighinhậncácbiếndị,tuynhiênsựkhácnhauchúngcóthểtừchamẹ;vàtôitinrằngphầntửnàycủaditruyềnđãchegiấucácmốiràngbuộcmàbấtcứnhàtựnhiênhọcnàotìmthấytronghệthốngtựnhiên.Trênýtưởngnàyvềhệthốngtựnhiên,đượcsắpđặttheophảhệtrongcủanó,'vớicácthứbậccủasựkhácnhaugiữacácconcháutừmộtchamẹchung,đượcbiếuthịbằngcácchủng,chi,họ,cácthứtự,...màchúngtacóthểhoàntoànbiếnmất,quađótổtiêncủaloàichimđượcliênkếtvớitổtiêncácloàicócánhkhác.Cácloàitổtiêntrunggiangiữacávàếchnháithìkhôngbiếnmấthoàntoànnhưvậy.Ởđóđãvẫncòníthơntrongvàilớpkhác,ởcáclớp

khác,vídụnhưcácloàigiápxácvẫnđượcliênkếtvớinhaubởimộtchuỗitưcrngđồngdàinhưngdễvỡ.Sựtuyệtchủnggiúpphânracácnhóm:khôngcóphưomgtiệntuyệtchủng,vìcácloàisốngtrêntráiđấtnàyđềuthìnhlìnhtáixuấthiện;mặcdùkhôngthểđịnhnghĩađượcsựkhácnhaugiữacácnhómnhữngcóthểliênkếtchúngvớinhaunhưđãlàmvớicácloàitừngtồntại,bởicácbướctinhtếnhưgiữacácbiếndịhiệnhữutinhtếnhất,tuyvậymộtsựphânloạitựnhiên,hoặcởmứcsắpđặttốithiểutrongtựnhiên,làcóthể.Chúngtasẽthấyđiềunàykhixemlạisơđồ:cácchữcái,từAđếnL,cóthểđạidiệncho11chủngSilurian,trongsốđócónhữngchủngtạoracácnhómconcháubiếndịlớn.Mỗiliênkếttrunggiangiữamộtchủngnàyvàchamẹnguyênthủycủahọ,vàmỗiliênkếttrunggiantrongmỗinhánhvàmứcdướinhánhcủacácconcháucủahọ,cóthểđượcgiảthiếtvẫncònsống;vàcácmốiliênkếtdođótrởthànhtinhtếnhưmốiliênkếtgiữacácbiếndịtinhtếnhất.Trongtrườnghợpnàykhócóthểđưarabấtkỳđịnhnghĩanàovìcácthànhviêncủavàinhómcóthểđượcphânbiệtvớichamẹcủachúngngaylậptức;hoặcvớitổtiêncổxưavàchưabiếtđựocbiếtđếncủachúng.Vậymàsựsắpđặttựnhiêntrongsơđồvẫncòntốt;và,trênnguyênlýcủasựthừakế,tấtcảcácconcháutừA,hoặctừI,đềucónhữngđiểmchung.Trongmộthiểucácquyluậtchúngtaphảituântheokhiphânloại.Chúngtacóthểhiểutạisaophảiđánhgiákỹcácđiểmgiốngnhaunhấtđịnhxahơncácđiểmkhác;tạisaochúngtasửdụngcáccơquanvôíchvàsơkhai,hoặcđặctínhsinhlýhọcnhỏnhưngquantrọng;tạisaotrongviệcsosánhmộtnhómvớimộtnhómkhácchúngtathườngloạibỏcáctươngtựhoặccácđặctínhđượcchấpnhận,vàsửdụngcácđặctínhđócùngcácđặctínhbêntrongcácgiớihạncủacùngnhómđó.Chúngtacóthểnhìnthấyrõràngtấtcảcácmẫudạngđãtuyệtchủngvàcònsốngcóthểđượcnhómlạicùngnhautrongmộthệthốnglớn;vàlàtạisaovàithànhviêncủamỗilớpđượcliênkếtvớinhaubởicácchuồisựtươngđồngphứctạpnhất.Chúngtacólẽsẽkhôngbaogiờthoátkhỏihệthốngcácsựtươngđồnggiữacácthànhviêncủabấtkỳmộtlớpnào;chúngtacómộtđốitượngkháctrongsuynghĩ,vàkhôngquantâmđếnkếhoạchkhôngbímậtcủatạohóa,chúngtacóthểhyvọngcủngcốnhữngchuyểnbiếndầndần.

HÌNHTHÁIHỌC

Chúngtađãthấyrằngcácthànhviêncủacùnglớpvớicácthóiquenđộclậpcủachúngtrongcuộcsống,giốngnhautrongkếhoạchchungcủatổchức.Sựgiốngnhaunàythườngđượcbiểuthịbởikháiniệm'Đồngnhấtvềkiểu;’Hoặcbởiviệcnóirằngvàiphầnvàcáccơquantrongcácloàikhácnhaucủalớpcócùngvịtrí.ToànbộđềtàiđượcgọivớitênchunglàHìnhtháihọc.Đâylàngànhhọcthúvịnhấtcủalịchsửtựnhiên,haychínhlàlinhhồncủa

ngànhnày.Mộtkhimọithứđượcxâydựngtrêncùngmôhìnhđó,vàtrongđócóxương,đượcxếpvàocùngcácvịtrí,liệucáigìcóthểkỳlạhơnbàntayđócủaconngười,vừacóthểnắmchặt,vừacóthểđàobớiđểxâyđêchắnsóng,sovớichâncủaconngựa,vầyđiềukhiểncủacáheo,vàcánhcủadoi?GeoffroyStHilairdoiđãnhấnmạnhsựquantrọngcaocủamốiquanhệtưomgđốigiữacácvịtrítrongmộtcơquan:cácphầncóthểthayđổitrongphạmvicủamẫudạngvàvềkíchthước,vàtuythếchúngluônluônđượcnốicùngnhautrongcùngthứtựđó.Chúngtakhôngbaogiờtìmthấy,vídụ,xươngcủacánhtayvàtay,hoặccủabắpđùivàchân,bịđổichỗ.Xươngcủacácloàitươngtựnhaucũngsắpxếptươngtựnhau.Chúngtanhìnthấyquyluậtlớnđótrongcấutrúcmiệngsâubọ:miệngconsêncóthểuốnthànhhìnhxoắnốc,cononghoặcconrệpcóthểgấpmiệnglại,vàcácquaihàmlớncủamộtbọcánhcứng?Tuytấtcảcáccơquannàyphụcvụchocácmụcđíchkhácnhau,đềuđượchìnhthànhbởivôsốcácbiếndịcủamôitrên,cáchàmdưới.Quyluậttươngtựcũngđúngvớicấutrúcmiệngvàchântaycủaloàigiápxácvàcảcáccâyhoa.

Khôngthểgiảithíchđượcsựgiốngnhaunàycủathànhviêncủacùnglớpđó,bởitínhcóíchhoặcbởihọcthuyếtvềmụcđích.CuộcthửnghiệmthấtbạicủaOwenvẫnđượcchấpnhậnbởiđâylàcôngtrìnhthúvịnhấtcủaôngấy.Ôngnói“Dựatrênquanđiểmvềsựtạothànhđộclậpcủamỗithểhữucơbìnhthường,chúngtachỉcóthểnóirằng;câútrúccủacácđộngthựcvậtnhưvậylàdoýThượngđế”.

Theolýthuyếtcủaquátrìnhchọnlọctựnhiêncủacácbiếndịnhỏliêntiếp,mỗisựcảibiếnvàcólợichocáthểnhưngthườngảnhhưởngđếntưomgquantrongcủasựtăngtrưởngcủacácbộphậncủatổchức.Trongcácsựthayđổicủatựnhiênnày,rấtíthoặckhôngcósựsửađổimẫunguyênbảnhoặcđổichồcácphần.Cácxưcmgcủachântaycóthểđượcrútngắnvàmởrộngtớibấtkỳphạmvinào,vàdầndầnđượcbaobọctrongmàngdày,dođóvâycá;hoặcmộtbànchâncómàngcóthểcótấtcảxương,hoặcmộtsốxưomgnhấtđịnh,cóthểdàiravìmộtmụcđíchnàođó:tuythếsốlượngnhữngbiếndịlớnsẽkhônglàmthayđổikhungxươnghoặcmốiquanhệtươngđổigiữacácbộphận.Nếuchúngtagiảthiếttổtiêncổxưacủatấtcảcácđộngvậtcóvú,cóchântaycócấutrúcgiốngcácloàihiệnnaydocácmụcđíchkhácnhaunênchúngtacóthểngaylậptứchiểuýnghĩarõràngcủacấutrúccùngvịtríchântaycủatoànbộlớp.Dođóvớimiệngcủaloàisâubọ,chúngtachỉcóthểnghĩràngtổtiênchungcủachúngcómộtmôitrên,hàmdưới.Cácphầnnàyrấtđơngiản;quátrìnhchọnlọctựnhiênvàsauđósẽtạoracácbiểndịvôhạntrongcấutrúcvàhàmcủamiệngcủasâubọ.Tuynhiênrõrànglàcácđặcđiểmcủacácchủngnếubịdầnmờđithì

cuốicùngsẽmấthẳnbởisựyếuớtvàcuốicùngbởisựloạibỏhoàntoàncácphầnnhấtđịnh,bởisựghépnốicùngnhaucủacácphầnkhác,vàbởisựgấpđôihoặcsựnhânlêncủacácbộphậnkhác,cácsựbiếndịđềutronggiớihạnchophép.Vòiđiềukhiểncủacácconthằnlằnbiểnkhổnglồđãtuyệtchủng,vàchấtdínhtrongmiệngloàigiápxáclànhữngđặctínhđãmấtđi.

Trênlýthuyếtcủaquátrìnhchọnlọctựnhiên,chúngtacóthểthỏamãntrảlờicáccâuhỏinày.Trongnhữngloàicócánh,chúngtathấyđốtxươngsốngbêntrongmangcácquátrìnhvàcácphầnphụthêmnhấtđịnh;trongđộngvậtchânkhớp,chúngtathấythânthểchúngđượcchiathànhcácđoạn,sinhrangoàicácphầnphụthêm;vàtrongcácthứcâycóhoa,chúngtanhìnthấymộtđợtcủađườngxoắnốcvòngxoanliêntiếp.Mộtsựlặplạibấtđịnhcủaphầnđóhoặccơquanlàđiểnhìnhchung(nhưOwenđãquansát)củatấtcảcácmẫudạngcóbiếnđổithấphoặcnhỏbé-bởivậychủngtacóthểsẵnsàngtinrằngtổtiêncủaloàicócánhsởhữunhiềuđốtxươngsống;tổtiêncủaloàichânkhớpthìthâncónhiềuđoạn;vàtổtiêncácthứcâycóhoa,đềucónhiềuđườngxoắn.Trướcđâychúngtathấycáccấutrúcnàyliêntụclặplạivàtăngvềsốlượng;dođótrongquátrìnhchọnlọctựnhiên,trongthờigianđãdầnbiếnđổiđểthíchnghivớicácmụcđíchđadạngnhất.Vàtrongkhitoànbộsốlượngcủacácbiếndịđãđượcđemlạibởicácbướcnhỏliêntiếp,chúngtakhôngcầnphảingạcnhiênkhikhámpháratrongcácphầnhoặccáccơquan,cómộtsựgiốngnhaucơbảnnhấtđịnh,đượcgiữlạibởisứcmạnhcủanguyênlýthừakế.

Cácnhàtựnhiênhọcthườngxuyênghinhớcácdạngbiếnhoácủacácđộngvậtcóđốtxươngsống:Quaihàmcủacuabểđượcbiếnthànhcácchân;nhịhoavàcácnhụycủacáchoadầnmấtđi;nhưngtrongcáctrườnghợpnàycólẽlàđúnghơn,nhưgiáoswHuxleyđãnhậnxét,khinóicảđầuóclẫnđốtxưcmgsống,cảquaihàmlẫncácchân,...đềuđãtiếnhóa,khôngphảilàmộttừcácbộphậnkhác,màtừmộtphầntừchungnàođó.Tuynhiên,cácnhàtựnhiênhọcnóinhưvậytheonghĩaẩndụ:dothờigiandàicủaditruyền,cáccơquannguyênthủycủabấtkỳđốtxươngsốngnàođãđượcsửađổivàobiếnthànhđầuóchoặcquaihàm.Tuysựcảibiếncủatựnhiênnàyđãxuấthiệnkhárõ,cácnhàtựnhiênhọcđókhócóthểtránhdùngngônngữbóngbẩyđểthểhiệnýnghĩarõràngnày.

PHÔISINHHỌC

Khitìnhcờxemxétmộtsốcơquannhấtđịnhđótrongcáccáthể,pháttriểnnhằmcácmụcđíchkhácnhau,nhưngtrongphôithaichúnghoàntoàngiốngnhau.Cácphôithaicủacácđộngvậtkhácnhautrongcùngmộtlớpthì

thườngtươngtựnhautrongtrườnghợpcủaấutrùng,cácphôithaipháttriểntíchcực,vàđãđượclàmchothíchnghivớicuộcsốngđặcbiệt.Sựgiốngnhaucủacácphôithaiđôikhikéodàirấtlâu.Nghĩalàcácloàichimcủacùngmộtgiốngvàcácchủnghọhàng,thườnggiốngtrướchếtlàbộlông;nhưchúngtanhìnthấytronghoáthạchphôithaichimhétcólôngchim.Tronghọmèo,sưtửđượcphânbiệtrõnhất.Tuynhiênchúngtahiếmkhinhìnthấyphôithaibỏđicủahoakimtướchoặccâykimtước,củaphyllodineousacaceas,thườnggiốngnhauvềlámọcđối.

Cácđiểmcủacấutrúc,cácphôithaicủacácđộngvậtkhácnhaucủacùnglớpđógiốnglẫnnhau,thườngkhôngcóquanhệtrựctiếpđếncácđiềukiệntồntạicủachúng.Chúngtakhôngthể,vídụ,nghĩrằngtrongcácphôithaicủaloàicócánhcócácđộngmạchgầnmangcáchẻcóliênquanđếncácquiđịnhtươngtự,ởđộngvậtcóvúsơsinhđượcnuôinấngtrongdạconcủamẹ,trongtrứngcủaconchimđượcấptrongtổ,vàtrongtrứngcủamộtếchởdướinước.Chủngtaphảitintưởngvàođiềuđó,hơnlàchúngtaphảitinrằngcácxươngđótrongbàntaycủaconngười,cánhcủamộtcondơi,vàvâycủamộtcáheo,đềuliênquanđếnquiđịnhtươngtựcủacuộcsống.

Phôithaitrongquátrìnhpháttriểnnóichunglàcótổchức.Tôiýthứcvìkhócóthểđịnhnghĩarõràngđiềugìquyếtđịnhtổchứccaohơnhoặcthấphơn.Nhưngkhôngaicóthểtranhcãixemconbướmthìpháttriểncaohơnsâubướm.Trongvàitrườnghợp,độngvậtđãtrưởngthànhnóichunglàđượcxemlàthấphơnvềquymôsovớiphôithaiấutrùng,vớimộtsốloàigiápxáckýsinhnhấtđịnhvídụnhưloàihà:cácấutrùngtronggiaiđoạnđầutiêncóbacặpchân,mộtmắtđơnrấtđơngiản,vàmộtmiệng,sauđóchúngtăngthêmnhiềuvềkíchthước.Tronggiaiđoạnthứhai,giaiđoạnnhộngcủabướm,chúngcósáucặpchânxinhđẹpdùngđểbơilội,mộtcặpmắtlộnglẫy,vàrâuvôcùngphứctạp.Khicấutrúcnàyđượchoànthànhchúngsẽcốđịnhchocuộcsống:châncủachúngđượcchuyểnđổivàotrongcáccơquancóthểbắt;miệngchúngcũngcócấutrúchoànchỉnh;nhưngchúngcókhôngcórâuvàhaimắtbiếntrởlạithànhmộtđốmmắtđơn.Nhưvậyconhàcóthểđượccoilàđộngvậtbậcthấphơnsovớicấutrúc.Nhưngtrongcácchủngkhácấutrùnglạicócấutrúcbìnhthường,hoặcnhậpvàocáimàtôigọilàcácconđựccomplementalvàtrongđó,sựpháttriểnchắcchắnsẽthụtlùi;vìconđựclàmộtchỉlàbaotải,sốngmộtthờigianngắn,vàkhôngcómiệng,dạdày,hoặccơquanquantrọngkhác,trừcơquansinhsản.

Chúngtađãquennhiềuvớivậyviệcxemxétsựkhácnhautrongcấutrúcgiữaphôithaivàloàitrưởngthành,vàsựgiốngnhaugiữacácphôithaicủacácđộngvậtrấtkhácnhauđượcphânloại,chúngtacóthểđưaracácdẫn

chứngvềvấnđềnày.Nhưnghiểnnhiênkhôngcólýdotạisaocánhcủacondơi,hoặcvâycủacáheo,khôngcầnlộrangoàivớitấtcảcácphầntrongtỉlệthíchhợp,ngaykhibấtkỳcấutrúcnàocórõràngtrongphôithai.Vàtrongvàinhómcủacácđộngvậtvàcácthànhviênnhấtđịnhbêntrongcủacácnhómkhác,phôithaikhôngkhácnhiềusovớidạngtrưởngthành:nhưOwenđãnhậnxéttrườnghợpconmực:“Khôngtiếnhóa;đặctínhcephalopodicđượcbiểulộlâutrướckhicácbộphậncủaphôithaiđượchoànthành”;vàmộtlầnnữatrongconnhện,“ởđókhônggìlàxứngđángđượcgọilàtiếnhóa”.Ấutrùngcủasâubọ,thíchnghivớicácthóiquenđadạngvàtíchcựcnhất,hoặckhônghoạtđộng,đượcchamẹchoănhoặcđặttrongmôitrườngdinhdưỡngthíchhợp.

Rấtkhóđểchúngtacóthểgiảithíchnhữngdẫnchứngvềphôisinhhọc,đólàsựkhácnhaurấtchung,nhưngkhônglớntrongcấutrúcgiữaphôithaivàthểtrưởngthành;củacácphầntrongcùngphôithairiênglẻđó,màcuốicùngkhôngphụcvụchocácmụcđíchđadạng,cácphôithaităngtrưởnggiốngnhau;cácphôithaicủacácloàikhácnhaubêntrongcùnglớpđó,nóichunggiốngnhau;cấutrúccủaphôithaikhôngphảilàthểhữucơcóquanhệgầngũiđếnđiềukiệntồntạicủanó,nhưngphôithaitrởnêntíchcựcởbấtkỳthờikỳnàocủacuộcsốngvàphảinuôidưỡngchochínhnó;phôithairõràngđôikhilàmộttổchứcbậccaohơnhơấnđộngvậttrưởngthành.Tôitinrằngrằngtấtcảcácdẫnchứngnàycóthểđượcgiảithíchdựatrênquanđiểmcủaditruyềnvớisựcảibiến.

Cómộtgiảthiếtthườnghayđặtra,cólẽtừcácdịhìnhảnhhưởngphôithaiởmộtthờikỳrấtsớm,màlàcácbiếndịtấtyếuxuấthiệnởthờikỳđó.Nhưngchúngtacóítbằngchứngvềvấnđềnày;rõrànglànhữngngườichânnuôigiasúcnhưngựa,vàmộtsốloàikháccũngkhôngthểnóichínhxácchođếnlúcđộngvậtđượcsinhra,mẫudạngcuốicùngsẽrađời.Chúngtanhìnthấyđiềunàyrõràngtrongconcháucủachínhmình;chúngtakhôngthểluônluônbiếtchúngsẽcaohaythấp,haycócácđặctínhchínhxácnào.Câuhỏikhôngphảiởthờikỳmàcủacuộcsốngluôncóbiếndị,nhưngởthờikỳnàobiếndịđóhoàntoànlộrangoài.Sựbiếndịsẽdocácyếuđốgiốngcáivàgiốngđựcchịuảnhhưởngbởicácđiềukiệnsốngcủachamẹ,hoặctổtiêncủachúng.Tuyvậytácđộngchỉởthờikỳrấtsớm,thậmchítrướckhihìnhthànhphôithai,cóthểxuấthiệnmuộntrongcuộcsống;trongkhimộtbệnhditruyền,nếuđãxuấthiệntrongtrongthếhệtrướcsẽđượctruyềnlạichoconcháu.Hoặcmộtlầnnữa,sừngcủathúnuôilaiđãbịảnhhưởngbởihìnhdạngsừngcủacảhaigiốngchamẹ.Vìlợiíchcủamộtđộngvậtsơsinh,nócòntrongdạconcủamẹnó,hoặctrongtrứng,hoặcnóđượcnuôinấngvàbảovệbởichamẹcủanó,khôngphảilàđiềuquantrọngnếu

hầuhếtcácđặctínhđềuđượcnóhoàntoànthunhậntừkhicònbéhoặckhiđãtrưởngthành.Nókhôngảnhhưởng,vídụ,đếnmộtconchimnếucómỏnódàihơnthìsẽcónhiềuthứcănhơn,vìkhicònbéchúngđượcchamẹmớmmồi.Từđây,tôikếtluận,cóthểdotrảiquanhữngcảibiếnliêntiếp,bởicácloàiđãthunhậncấutrúchiệnhữucủanó,cóthểđiềunàyđãxảyrabấtngờởmộtthờikỳsaunàycủacuộcsống;vídụchínhquanhữngconvậtnuôicủachúngta.Nhưngtrongcáctrườnghợpkhácthậtlàkhócóthểnhữngbiếndịnàyxuấthiện.

Cácsựbiếndịnhấtđịnhcóthểchỉxuấthiệnởcáctuổitươngứng,vídụ,đặcbiệttrongsâubướm,tổkén,hoặccáctrạngtháithànhtrùngcủabướmtằm;hoặc,lầnnữa,trongsừngcủathúnuôitrưởngthành.Nhưnghơnthế,cácsựbiếndịnàycóthểcóxuấthiệnvàocùngmộttuổitươngứngởchamẹvàconcái.Tôikhôngchỉmuốnnóiđếncáctrườnghợpbấtbiến;vàtôicóthểđưararấtnhiềutrườnghợpcóbiếndịđãxảyrakhôngngờởmộttuổisớmhơnởconcáisovớiởchamẹ.

Hainguyênlýnày,nếusựthậtcủachúngđượcchấpnhậnsẽ,(tôitinrằngsẽgiảithíchrằngtấtcảxácđịnhtrongcácdẫnchứngvềphôisinhhọc).Nhưngtrướchếtchúngtasẽxemmộtvàitrườnghợptươngtựcủacácbiếndịvậtnuôi.Mộttácgiảnàođómàđãviếtvềloàichó,khẳngđịnhrằngchósănvàchóchăncừucóvẻkhácnhaunhưngthậtsựlàcácbiếndịcơquanhệgầngũi,vàcólẽthừakếtừcùngloàihoangdã;theonhữngngườichănnuôi,chủngkhácnhiềusovớichamẹchủng,đâylàtrườnghợpxétđoánbằngmắt.Tôinhậnthấymàcácconchóconđãthunhậnđầyđủsốlượngcáckhácbiệtgiữachamẹchúng.Nhưvậy,mộtlầnnữa,tôiđượcngherằngconbêbòvàngựađuanonkhácnhiềusovớicácđộngvậtnàykhitrưởngthành;điềunàylàmtôingạcnhiên,vìtôinghĩđócóthểlàsựkhácnhaugiữahaidònggiốngthuộcmộtlớpgâyrabởisựchọnlọcdâncácgiốngnhậpcư;nhưngviệcnàyđãđượcđotínhcẩnthận.Tôinhậnthấycácconngựanonkhôngcócáchnàothunhậnđầyđủsốlượngcủacácbiếndịcủachamẹchúng.

Cácbằngchứngtrênchophéptốikếtluậnrằngvàiloàibồcâunuôiđãthừakếcácđặctínhtừloàibồcâuhoangdã,khisosánhbồcâunoncủanhiềugiống,trongmườihaigiờsaukhichúngđượcsinhratôicẩnthậnđotilệcủamỏchim,chiềurộngcủamiệng,chiềudàicủalỗmũivàcủamimắt,kíchthướccủabànchânvàchiềudàicủachânvàđuôicủaloàihoangdãvàcảvậtnuôi.Vàchắcchắnlàchúngđượcxếpvàcácchủngkhácnhauvàlàsinhvậttựnhiên.Mộtvàiđặctínhsựkhácnhauvídụ,củachiềurộngcủamiệngkhócóthểđượcpháthiệnradạngnon.Nhưngcómộtngoạilệđángđólàloài

chimmặtngắnnonrấtkhácvớibồcâunúinontrongtấtcảcáctỉlệcủanótrongkhichúnggiốngnhaukhitrưởngthành.

Hainguyênlýtrêngiúptôigiảithíchcácdẫnchứngvềcácgiaiđoạnvềsaucủacácphôithaibiếndịcủavậtnuôi.Nhữngngườisànhlựachọnngựa,chóvàbồcâukhichúngđãtrưởngthành,chứngkhôngkhácmấyvềchấtlượngvàcấutrúcmongmuốnsaunày.Vàcáctrườnghợpchothấy,đặcbiệtlàcủabồcâu,cácsựkhácnhauđiểnhìnhcủagiátrịmỗidònggiống(lớp),đượctíchlũybởisựchọnlọcconngườinóichungkhôngxuấthiệnởmộtthờikỳsớmcủacuộcsống,vàđãđượcthừakếbởiconcáiởmộtcáchtươngứng,cũngkhôngphảilàthòikỳsớm.Nhưngtrườnghợpcủachimbồcâumặtngắn,sau12giờthunhậncáctỉlệthíchhợpcủanó,chothấyrằngđâykhôngphảilàquyluậtphổbiến;cácsựkhácnhauđặctrưngphảixuấthiệnởmộtthờikỳsớmhơnhơnthôngthờng,hoặc,nếukhôngphảivậythìcũnglàmộtthờiđiểmtươngứngchamẹkhitrưởngthành.

Bâygiờchúngtaápdụngcácdẫnchứngnàyvàhainguyênlýởtrên,mặcdùchưađượcchứngminh.Chúngtathửxemmộtgiốngchim,trênlýthuyếtcủatôilàtừmộtloàichamẹnàođó,vàvàiloàimớisửađổithườngxuyênquaquátrìnhchọnlọctựnhiênđểthíchnghivớicácthóiquen.Sauđó,từnhữngbướcbiếndịliêntiếpđãxảyrakhôngngờởmộttuổikhámuộn,vàđãđượcthừakếởmộttuổitươngứng,concủacácloàicủagiốngmớigiảđịnhcủachúngtasẽcóxuhướngbiểulộsựgiốngnhauvớicáccáthểtrưởngthành,đúngnhưchúngtađãthấytrongtrườnghợpcủabồcâu.Chúngtacóthểmởrộngquanđiểmnàytớitoànbộhọ,hoặcthậmchíphânloại.Các(kẻ)chitrước,vídụ,giốngcáccácchântrongcácloàichamẹ,cóthểtrởthànhcácbàntaysaukhitiếnhoá,cũngcóthểthànhchiđiềukhiển,cánh;vàtheohainguyênlýởtrêntứclàsựcảibiếnliêntiếpxảyrakhôngngờởmộttuổikhámuộn,vàthểhữucơthừakếởmộttuổimuộntươngứng,cácchântaytrongcácphôithaicủaconcháusẽgầngiốngloàichamẹcủachamẹvìchúngchưađượcsửađổi.Nhưngtrongcácloàimớiriênglẻ,cácchitrướctrongphôithaisẽkháccácchitrướccủađộngvậtđãtrưởngthành;cácchiđóđãcảibiếnởmộtthờikỳkhámuộncủacuộcsống,vàđãđượcchuyểnđổithànhcácbàntay,hoặccácchiđiềukhiển,hoặccáccánh.Dùảnhhưởngcủaviệcliêntụcsửdụnghoặckhôngsửdụngđếnmộtbộphậncóthểsẽcótrongviệcsửađổimộtcơquannhữngchủyếulàởđộngvậtđãtrưởngthành,đãcóđầyđủsứcmạnhcủanóvàphảitựkiếmsống;vàcáctácđộngnhưvậyđượctạorasẽđượcthừakếởmộttuổitươngứngkhiđãgiàđi.Trongkhiđócácđộngvậtnhỏsẽkhôngthayđổi,hoặcbiếnđổivớimứcđộnhỏhơndocáctácdụngnày.

Cáccơquansơkhai,yếuớt,hoặcbịloạibỏ-Cáccơquanhoặccácphầntrongcácđiềukiệnlạlùngnàythườngvôdụng,nóichungcórấtnhiềutrongtựnhiên.Vídụ,cácconđựcbanđầuđềucóvú,haynhưcáccánhngắncủachim,hoặcởrắnphổibịteođi,mộtsốloàiránkháclạicócácchibịteo.Vàitrườnghợpcáccơquansơkhaivôcùngkỳlạ;vídụ,sựcómặtcủarăngtrongcủathainhicávoi,nàokhivàsựcómặtcủarăng,màkhôngbaogiờđâmthủngrangoàilợicủa.Đólàdonguyêntắccơsởrăngcóthểđượcpháthiệnratrongmỏchimcủaphôithaimộtsốconchimnhấtđịnh.Khônggìcóthểrõrànghơnlàcáccánhcủasâubọ,đượchìnhthànhđểbaynhưngđãgiảmbớtvềkíchthước.

Ýnghĩacủacáccơquansơkhaithườngkháhoànhảo.Vídụcócácbọcánhcứngcủacùnggiốngđó(vàthậmchícủacáccùngloàicócảnhgiốngkíchthướccánhcủacácloàihọhàngnhưngkhôngpháttriểnđẩyđủ,giốngnhưvúởcácconđực.Cácconbòcáinuôitrongnhàchúngtathườngcóbốnvútrongđócóhaivúbịteođi,haivúcònlạirấtpháttriểnvàchosữa.Trongcáccâyriênglẻcùngloài,cáccánhhoađôikhixuấthiệnnhưcáccơquansơkhai,vàđôikhiởtrongmộttrạngtháiđượcpháttriểnkỹ.KhiphânracácgiớitínhtrongcáccâyVới,cáchoagiốngđựcthườngcómộtnhụybịteo;vàKelreuterđãpháthiệnrađólàdoviêcphốigiốnggiữacáccâygiốngđựcvớiloàicâylưỡngtính,trongconcáilaikíchthướcnhuỵtănglênhoàntoàngiốngtrongtựnhiên.

Mộtcơquanphụcvụđượchaimụcđích,cóthểsẽthànhsơkhaihoặcbịloạibcKnhườngchỗchocáccơquankháccóíchhơn.Trongcáccây,nhụysẽchophépcácốngphấnhoapháttriểnbảovệphấnhoabêntrong.Nhưngtronghọhoacánhkép,cáchoanhỏgiốngđực,màtấtnhiênlàkhôngthểđượcthụphấn,cómộtnhụytrongmộttrạngtháisơkhai,cácbộphậnkhácpháttriếntốtvàđượcbaophủbởicáclôngmaonhưtrongcáchoacánhképkhác,nhằmquétphấnhoarakhỏicácnhụyhoalâncận.

Dođócóthểnói,mộtcơquancóthểtrởthànhsơkhaichomụcđíchthíchhợpcủanó,vàđượcsửdụngchomộtđốitượngkhác.Ngoàiracòncócácvídụtươngtựkhác.

Cáccơquansơkhaitrongcáthểcủacácloàiphụthuộcvàosựthayđổitrongđộpháttriểnvàtrongcáckhíacạnhkhác.Hơnnữa,cácloàihọhàng,mứcđộsơkhaicủacácbộphậncũngkhánhiều.Vídụnhưtrạngtháicánhcủacácconmốicáitrongcácnhómnhấtđịnh.Cáccơquansơkhaicóthểbịloạibỏhoàntoàn;vàđiềunàyngụývìchúngtathấyhoàntoànkhônggìmthấymộtcơquannàođótrênmộtcơthểvìnóđãbiếnmất.Đốivớicâyhoa

mõmchóhầunhưkhôngtìmthấynhịhoathứnăm;nhưngđôikhilạicóthểnhìnthấy.Trongviệclầntheodấuvếtcácsựtươnghợpcủacùngbộphậntrongcácthànhviênkhácnhaucủamộtlớp,khônggìlàchunghơn,hoặccầnthiếthơn,việcsửdụngvàkhámpháracáccơquansơkhai.ĐiềunàyđượcchothấytrongcácbảnvẽcủaOwenđưaravềxươngđầuvàxươngchâncủangựa,conbò,contêgiác.

Đólàmộtdẫnchứngquantrọngvềcáccơquansơkhai,nhưrăngtrongvídụnóitrênvàởcávoivàloàiruminants,thườngđợcpháthiệnratrongphôithai,nhưngvềsaubiếnmấthoàntoànbộ.Tôitinrằngđâycũnglàmộtquyluậtphổbiếnmàmộtphầnsơkhaicủacơquanlớnhơntiếptụcđượcchiaratrongphôithai,hơnlàtrongthểtrưởngthành;vàởcơquanởđộngvậtnhỏítsơkhaihơn,hoặcthậmchíkhôngbiếtlàđangtrongđộsơkhainào.

Bâygiờtôisẽtrìnhbàyvềcácnguyênnhândẫnđếncáccơquansơkhai.Trongkhiđósốcáccơquanlàhoànhảothìnhữngcơquansơkhainàylạivôdụngvàkhôngcòngiátrịnhiềuchosinhvậtsởhữunó.Trongcáccôngtrìnhvềlịchsửtựnhiên,cáccơquansơkhainóichungđượcnóilàđãđượctạoravìmụcđíchlàmcânđối,hoặclàtheođúngtrậttựtrongsơđồcủatựnhiên;“Nhưngđiềunàyđốivớitôikhôngthểgiảithíchcácdẫnchứngđơngiảnnhất.Nhưvậykhônglẽvìcáchànhtinhquaytròntrongquỹđạoxungquanhmặttrời,cácvệtinhxungquanhcáchànhtinhnàycũngchỉcómặtvìmụcđíchcủasựđốixứngvàhoànthànhsơđồcủatựnhiênhaysao?”Mộtnhàsinhlýhọcnổitiếngchorằngsựcómặtcủacáccơquansơkhaithựctếlàsựdưthừa,hoặccóhạitớihệthống.Chúngtacóthểgiảthiếtsựhìnhthànhcácrăngsơkhaitrongphôithaiconbêlàdosựgiatăngnhanhchónglượngvôibàitiếtra?Dựatrênquanđiểmcủaditruyềnvớisựcảibiến,nguồngốccủacáccơquansơkhaithườngđơngiản.Chúngtacónhiềutrườnghợpxuấthiệncáccơquansơkhaitrongcácvậtnuôicủachúngta,vídụnhưđốtxươngcụtthaychođuôithứhai,vếttíchcủamộtcáitaiphụ,cácsừngnhỏtrongcácvậtnuôihoặchoacủasúplơ.Chúngtathườngnhìnthấycáccơquansơkhaitrongcácquáithai.Nhưngtôinghingờrằngnếuđưadùbấtkỳtrườnghợpcóthểđặttrongmộttrạngtháicủatựnhiêncủacáccơquansơkhai,xahơnnữalàcáccơquansơkhaiđóthểđượctạora;tôinghingờrằngliệucóphảitấtcảcácloàitrongtựnhiênđềuđãtừngtrảiquacácthayđổiđộtngột.Nhưngtôitinsựđàothảiđãdẫnđếnviệcgiảmdầndầncủanhiềucơquan,chođếnkhichúngtrởvềmứcsơkhai,nhưtrườnghợpmắtcủacácđộngvậtsốngởcáchangđộngtối,vàcánhcủachimsốngởcáchònđảongoàikhơivìítbaymàmấtkhảnăngbay.Cáccơquanhữuíchsốngtrongmộtsốđiềukiệnnhấtđịnhcóthểbịtổnthươngkhithayđổimôitrườngsốngvídụcánhcủabọcánhcứngsốngbằngcáchònđảonhỏvàbiệt

lập;vàgặpquátrìnhchọnlọctựnhiêntiếptụcgiảmbớtmộtcáchchậmchạpcáccơquan,chođếnkhinóđượctrởlạivôhạivàởtrạngtháisơkhai.

Bấtkỳthayđổivềchứcnăng,cóthểđượcđemlạibởicácbiếnđổinhỏcủaquátrìnhchọnlọctựnhiên;dođómộtcơquantheothờigianthayđổicácthóiquensống,vôíchhoặccóhạichomộtmụcđích,cóthểdễdàngđượcsửađổivàsửdụngchomụcđíchkhác.Hoặccơquanđócóthểđượcgiữchỉchomộttrongcácchứcnăngcũcủanó.Mộtcơquan,khitrởthànhvôích,cóthểlàdosựbiếndịcủanókhôngthểđượckiểmtrabởiquátrìnhchọnlọctựnhiên.Ởbấtkỳthờikỳnàocủacuộcsốngsựđàothảihoặcsựchọnlọcgiảmbớtmộtcơquannóichungkhithếhữucơđãtrưởngthànhvàcócácsứcmạnhđầyđủnguyêntắcsựthừakếởcáctuổitươngứngsẽtáisảnxuấtcơquantrongtrạngtháigiảmcủanóởcùngtuổiđó,vàvậythìsẽítkhiảnhhưởnghoặcgiảmbớtnótrongphôithai.Từđâychúngtacóthểhiểucáccơquansơkhaitrongphôithaitươngđốilớnhơn,vàtươngđốinhỏhơnởđộngvậttrưởngthành.Nhưngnếumỗibướccủaquátrìnhgiảmbớtnàysẽđượcthừakế,khôngphảiởtuổitươngứngmàsớmhơncơquansơkhaicóxuhướngbịmấttoànbộ,haylàđãbịloạibỏhoàntoàn.Nguyêntắcnàyđãđượcgiảithíchtrongmộtchươngtrước,bởinguyênliệunàohìnhthànhbấtkỳphầnnàohoặccấutrúc,nếukhônghữuíchchongườisởhữuchủngsẽđượccấtgiữnhưthờinóđãcótừxưa,điềunàysẽdẫnđếnsựloạibỏhoàntoàncáccơquansơkhai.

Trongkhicáccơquansơkhaicómặttrongmọibộphậncủatổchức,thườngtồntạilâudài,sẽđượcthừakếlàđiềuchúngtacóthểhiểuđượcdựatrênquanđiểmphânloạitheophảhệ.Dựatrênquanđiểmcủaditruyềnvớisựcảibiến,chủngtacóthểkếtluậnsựtồntạicủacáccơquansơkhailàkhônghoànhảo,vàvôích,bịloạibỏ,nhưtheohọcthuyếtbìnhthườngcủasựtạothành,cóthểthậmchíđãđượcđoántrước,vàcóthểđượctínhtoántheobởicácquyluậtthừakế.

Tómtắtchương-Trongchươngnàytôiđềcậpđếnsựlệthuộccủacácnhómvàotấtcảcáccơquantrongcơthể;bảnchấtcủamốiquanhệđó,từcácthểhữucơđãtuyệtchủnghoặccònsốngđượchợpnhấttừsựtươngđồngphứctạptrongmộthệthống;cácquyluậtvàcáckhókhănmàcácnhàtựnhiênhọcgặpphảitrongviệcphânloạigiátrịcủađặctính,nếuphổbiếnvàkhôngthayđổi,rằngliệusựquantrọngcuảcácđặctínhsốngcòncaohaycủacácđặctínhnhỏbéquantrọnghơn,sựđốilậptrongnhữngđánhgiátươngtựgiữacácđặctínhđượcchấpnhận,vàcácđặctínhtươngđồng;vàcácquyluậttươngtựkhác;mọithứtựnhiêndựatrênquanđiểmrằngcủabậcchamẹchungcủacácmẫuloàiđềuđượcnhàtựnhiênhọcxemxétnhưnhữngloài

cóquanhệgầngũiliênminh,cùngvớisựcảibiếncủahọquaquátrìnhchọnlọctựnhiên,vớicácsựngẫunhiênsựtuyệtchủngvàsựphânkỳcủacácđặctính.Khiđánhgiáquanđiểmnàyvềsựphânloại,cầnnhớrằngcácphầntửcủaditruyềnthườngđượcsửdụngtrongviệcxếphạnggiớitính,tuổi,vàghinhậnnhữngbiếndịcủaloàiđó,tuynhiênchúngcóthểkhácnhautrongcấutrúc.Nếuchúngtasửdụngphầntửnàynhiềuhơn,chắcchắnlàsựgiốngnhautrongcácthểhữucơ,thìchúngtasẽhiểuýnghĩacủahệthốngtựnhiên:đólàsựsắpđặttheophảhệ,vớicácthứbậccủasựkhácnhauđượcđánhdấubởicácthuậtngữnhưbiếndị,cácloài,chủng,họ,chi,vàcáclớp.

Trênquanđiểmvềsựditruyềncủacácbiếndị,tấtcảcácdẫnchứnglớntrongHìnhtháihọctrởnêndễhiểu,dùchúngtaxemxétcáccơquancùngvịtrí,vìbấtcứmụcđích,củacácloàikhácnhaucủamộtlớp;hoặccấutạovàvịtrícủacùngmộtbộphậntrêncácđộngvậtvàcâyriênglẻ.

Trênnguyênlývềcácbiếndịliêntiếp,ít,khôngtấtyếuhoặcnóichungxảyrakhôngngờởmộtthờikỳrấtsớmcủacuộcsống,vàthểhữucơthừakếởmộtthờikỳtươngứng,chúngtacóthểhiểuphầnlớncácdẫnchứngtrongPhôisinhhọc;tứclà,sựgiốngnhautrongmộtphôithairiênglẻcủacùngmộtcơquan,nàokhipháttriểnsẽrấtkhácnhaucảvềcấutrúcvàhàm;vàsựgiốngnhautrongcácloàikhácnhaucủamộtlớp,tuynhiênlàcáccơquantrùnghợpcủacácthànhviêntrưởngthànhchocácmụcđíchcàngkhácnhaucàngtốt.Larvaelàcácphôithaitíchcực,đãđượcsửađổitrongquanhệvớicácthóiquencủachúngtrongcuộcsống,quanguyênlýbiểndịditruyềnởcácthờikỳtươngứng.Khicáccơquangiảmbớtvềkíchthước,hoặcdobịđàothảihoặcchọnlọc,nóichungởthờikỳđócủacuộcsốngkhithểhữucơphảicómongmuốnthừakếnhữngbiếndịcủachínhmìnhtrongcáccơquannguyênthuỷvàsựloạibỏchúng,điềunàyđãkhôngchochúngtathấynhữngkhókhănkhôngthểgiảinghĩađược;ngượclại,sựcómặtcủachúngthậmchícóthểđượcđoántrước.Sựquantrọngcủacácđặctínhsinhlývàcủacáccơquansơkhaitrongsựphânloạirấtdễhiểu,dựatrênquanđiểmsựsắpđặttựnhiênlàmangtínhphảhệ.

Cuốicùng,theocácdẫnchứngđãđượcxemxéttrongchươngnày,tôithấyrõràngcóvôsốcácloài,chủng,vàhọcácthểhữucơ,giốngnhưthếgiớicủaconngười,cũngcótấtcảdòngdõi,cácnhóm,từchamẹchung,vàđãbiếnđổitrongquátrìnhditruyền,vàtôikhôngngầnngạigìkhichấpnhậnquanđiểmnày,dùnókhôngđượcủnghộbởicácdẫnchứnghoặccáclýlẽkhác.

CHƯƠNGXIVTÓMTẮTVÀKẾTLUẬNTómtắtlạinhữngkhókhăntronglýthuyếtchọnlọctựnhiên-Tómtắtnhữngtrườnghợptổngquátvàcụthểcủalýthuyếttrên-Nguyênnhâncủaquanniệmchungvềtínhkhôngthayđổicủaloài-Mứcđộpháttriểncủalýthuyếtvềchọnlọctựnhiên-Nhữngtácđộngcủaviệcápdụnglýthuyếtnàytrongnghiêncứuvềlịchsửtựnhiên-Mộtsốkếtluận.

Docảtậpsáchnàyđềuchỉđưaramộtvấnđềduynhấtnênrấtthuậntiệnchongườiđọckhitómlượclạinhữngdẫnchứngvàkếtluậnchính.

Nhiềuýkiếnphảnđốiyếuớtlýthuyếtnàycóthểđượcpháttriểndựatrênlýthuyếtvềnguồngốcloàivớinhữngthayđổithôngquachọnlọctựnhiên.Tôikhôngphủnhậnđiềuấy.Tôiđãcốgắngtạorasứcmạnhthậtsựchonhữngýkiếnnày.Khôngcógìkhótinhơnviệccáctổhữucơvàsinhvậtcàngphứctạpcànghoànthiện,khôngchỉdopháttriểnởmứccaohơn,vídụnhưconngười,màcòndosựtănglêncủavôsốcácbiếndị,thườnglàtốtchocáccơthểmangbiếndịđó.Tuynhiên,dùtrongtrítườngtượngcủachúngta,khókhănnàylàkhôngthểvượtquanhưngkhôngthểcoiđólàsựthậtnếuchúngtathừanhậnnhữnglýlẽsauđây.Đólàsựpháttriểndầndầntínhhoànthiệncủatấtcảcácthểhữucơvàcáthể,vốnđượcchúngtacóthểcoinhưđãtồntạihoặcđangtồntại;biếndịcủatấtcảcácthểhữucơvàcáthểdùchỉởmứcđộnhỏ;vàcuốicùnglàsựtranhđấuđểtồntạiđãdẫnđếnsựbảotồncủanhữngcấutrúcvàsinhvật.Tôinghĩ,tínhchânthựccủanhữnggiảthiếtnàylàđiềukhôngcầnphảitranhcãi.

Khôngnghingờgìrằngrấtkhóđểphỏngđoánmứcđộhoànthiệncủacácsinhvật,đặcbiệtlàđốivớinhữngnhómthểhữucơđãbịhỏnghoặcphávỡ;nhưngtrongtựnhiênchúngtacóthểthấyrấtnhiềudạngnângcấpkỳlạ,vídụnhưnhữngtrườnghợpđượcquyđịnhtheotiêuchuẩnNaturanonfacitsaltum.Chínhvìvậycầnhếtsứcthậntrọngkhiphátbiểurằngbấtcứloạithểhữucơhaysinhvậtnào,thậmchílàcảgiớitựnhiên,sẽkhôngthểtrởlạitìnhtrạngbanđầusaurấtnhiềubướcnângcấp.Nhưngphảithừanhậnrằngcónhiềutrườnghọpđặcbiệtkhógiảithíchtronglýthuyếtchọnlọctựnhiên,vàmộttrongnhữngtìnhhuốngkhókhănnhấtđólàsựtồntạicủahaihoặcbađẳngcấpđãđượcxácđịnhgiữakiếnthợvàkiếnchúa(cókhảnăngsinhsản)trongđànkiến;nhưngtôiđãcốgắnggiúpngườiđọcbiếtcáchkhắcphụckhókhănnày.

Xétvềkhảnăngsinhsảncủacácloàikhilaighéplầnđầutiên,điềusẽtạorasựđốilậpvềkhảnăngsinhsảncủacácthểlaikhilaighép,tôiphảinhắclạivớibạnđọcnhữngkếtluậnđãđượcđưaracuốichươngVIII,trongđónóikhảnăngsinhsảnnàychỉlàmộtđặcquyềnhơnlàsựvôsinhcủahaicâyđượcghépvớinhau;nhưngđólànhữngkhácbiệttìnhcờhoặcítcógiữabộmáysinhsảncủahailoàilaighép.Chúngtacóthểthấytínhđúngđắncủakếtluậnnàytrongcáckếtquảrấtkhácnhau,khihailoàigiốngnhauđượclaighépqualại;nghĩalàmồiloàisẽlầnlượtlàbố,sauđólàmẹtrongcáclầnlaighép.

Khảnăngsinhsảncủathểlaikhiđượclaighépvàcủacácthếhệconcháulaisaunàykhôngcókếtluậntổngquát,dođókhôngcógìđángngạcnhiênvềkhảnăngsinhsảncủachúngkhichúngtanhớrằngthểtrạngcũngnhưbộmáysinhsảncủachúngđãbịthayđổiđángkế.Honnữa,hầuhếtthểloạiđãđượcthínghiệmđềuđượcsinhratrongđiềukiệnđượcnuôidưỡng;vàvìsựthuầnhoánàycóxuhướngsẽtriệttiêukhảnăngsinhsảnnênchúngtakhôngthểhyvọngkếtquảsẽlàthểlaicókhảnăngsinhsảnbìnhthường.

Khảnăngsinhsảncủathểlairấtkhácsovớiloàiđượclaighépbanđầu,docáccơquansinhsảncủachúngtrởthànhbấtlựcvềchứcnăng;trongkhiởthếhệđilaighépđầutiên,hệthốngnàylàhoàntoànbìnhthường.Dotếbàocủatấtcảcácloàiđượcnhậnbiếtvềkhảnăngsinhsảnthôngquathểtrạngđãbịlàmxáotrộndonhữngđiềukiệnsốngmớihoặcđãcóbiếnđổi,nênthểtrạngcủachúngkhólòngkhôngbịxáotrộndosựkếthợpgiữacáctổchứckhácbiệtnhau.Quanhệsongsongnàylạiđượchỗtrợbởimộtquanhệsongsongkhácnhưngtheohướngngượclạigiữacácdẫnchứng;đólàsứcmạnhvàkhảnăngsinhsảncủatấtcảcáctổchứctểbàođượctănglêndonhữngthayđổinhỏtrongđiềukiệnsốngcủachủng,vàdođókhảnăngnàycủaconcháucácthểlaisaunàyđượcbiếnđổichútít.Dođó,nhữngthayđổiđángkểtrongđiềukiệnsốngvàsựlaighépgiữanhữngthểđãđượcbiếnđổinhiềusẽdẫnđếnsuygiảmkhảnăngsinhsản.Sựthayđổicủađiềukiệnsốngvàcácthểlaighépcàngítthìkhảnăngsinhsảncànglớn.

Quaytrởlạisựphânbốtựnhiên,nhữngkhókhănxuấthiệntronglýthuyếtvềnguồngốccủacácbiếndịđãđủnghiêmtrọng.Tấtcảcáccáthểcủacùngmộtloài,vàtấtcảcácloàitrongcùngmộtgiống,hoặcthậmchítrongcácnhómcaohơn,phảiđượcsinhratừnhữngbốmẹbìnhthường;vàtừđó,dùởbấtkỳvùnghẻolánhhaybiệtlậpnàotrênthếgiớimàchúngtôinghiêncứu,chúngphảitheotiếntrìnhmàcácthếhệnốitiếpnhauđãtrảiqua.Thườngthìchúngtôikhôngcókhảnăngđưarabấtkỳkếtluậnnào,dùchỉlàphỏngđoánvềtácđộngcủahiệntượngnày.Tuynhiên,dochúngtôicólýdođểtin

rằngmộtvàiloàiđãcócùngcấutrúcchitiếttrongmộtthờigiandài,dàinhấtcóthểtínhtheonăm,sẽcórấtnhiềusứcépđốivớisựphổbiếnrộngrãivàotừngthờiđiểmcủacùngmộtloài;trongmộtthờikỳdàisẽcónhiềucơhộitốtchosựdicưồạtbàngrấtnhiềucách.Mộtdãybịvỡhoặcgiánđoạncóthểthườngđượccholàdosựtuyệtchủngcủacácloàiởcácvùngtrunggian.Khôngthểchốicãirằngchúngtôivẫnchưaquantâmđúngmứcđếnđầyđủcáckhíacạnhcủasựthayđổivôcùngvềthờitiếtvàđịalýđãtácđộngđếntráiđấttrongthờikỳhiệnđại;vànhữngthayđổinàyrõràngsẽlàmthayđổivềtìnhhìnhdicưcủacácloài.Tôiđãđưaravídụđểchứngminhsứcảnhhưởngcủacácyếutốtrêntrongthờikỳbănghàđếnsựphânbốcủacácloàihiệntạivàmộtsốloàiđạidiệntrêncảthếgiới.Chúngtôicũngbỏquarấtnhiềucácphươngtiệnvậnchuyểntạmthời.Xétvềcácloàikhácnhautrongcùngmộtgiốngsốngởnhữngkhuvựcbiệtlập,xaxôi,doquátrìnhbiếnđổiđãchậmlạiđếnmứccầnthiết,tấtcảcácphươngtiệndicưsẽtrởthànhcóthểtrongmộtthờikỳrấtdài;vàkếtquảlàsựkhókhăntrongphânbốcácloàitrongcùngmộtgiốngsẽgiảmđimộtmứcđộnàođó.

Dotronglýthuyếtchọnlọctựnhiên,mộtsốlượngrấtlớncácthểtrunggianphảilàđãtồntại,liênkếttấtcảcácloàitrongtừngnhómbằngcáchthayđổidầndầnđếnmứchoànthiệnnhưcácthểlaingàynay,ngườitacóthểđặtracâuhỏisau:Tạisaochúngtakhôngthấynhữngthểliênkếtnàyởxungquanhchúngta?Tạisaokhôngphảitấtcảcácthểhữucơkhôngphatrộnvớinhautrongmộtthểhỗấnđộn?Đốivớinhữngthểđangtồntại,chúngtacầnnhớrằngchúngtakhôngcóquyềnhyvọng(trừmộtsốtrườnghợphiếmhoi)trựctiếpkhámphárađượcmốiliênkếtgiữachúng,chỉcóthểlàgiữatừngloàivàmộtsốthểđãbịtuyệtchủng.Ngaycảtrênmộtdiệntíchrấtrộngđãtồntạiliêntiếptrongmộtthờigiandài,ởđókhíhậuvàcácđiềukiệnsốngkhácthayđổimộtcáchvôtìnhtừmộtvùngbịchiếmlĩnhbởimộtloài,chúngtakhôngchỉcóquyềnhivọngthườngxuyêntìmthấynhữngthểlaitrunggiantrongcácvùngtrunggian.Vìvậychúngtôicólýdotinrằngchỉcómộtsốítloàiđangtrảiquaquátrìnhbiếnđổiởbấtcứthờikỳnào;vàtấtcảcácthayđổinàyđangcótácđộngmộtcáchtừtừ.Tôicũngđãchỉrarằngcácthểlaitrunggianlúcđầucóthểtồntạiởcácvùngtrunggiansẽcókhảnăngbịthaythếhởnhữngloàicùnggiống,vànhữngloàinày,dotồntạivớisốlượnglớnhơn,nóichungsẽbịbiếnđổivàcảithiệnvớitổcđộcaohơnsovớicácthểlaitrunggian;vốncósốlượngíthơn.Vìvậydầndầnthểlaitrunggiansẽbịthaythếvàbiếnmất.

Theolýthuyếtvềsựbiếnmấtcủamộtsốlượnglớncácmoiliênkết,giữanhữngcưdânđangsốngvàđãbịtuyệtchủngcủathếgiới,vàtrongtừnggiaiđoạnnốitiếpgiữanhữngloàiđãbịdiệtchủngvànhữngloàicổ,tạisao

khôngphảitấtcảnhữngcáccấutrúcđịalýđềucóliênquanđếnnhữngmốiliênhệnày?Tạisaokhôngphảitấtcảcácbộsưutậphoáthạchvẫncònlưulạinhữngbằngchứngrõràngvềsựbiếnđổidầndầnvàđộtbiếncủacácdạngsống?Chúngtôiđãkhôngtìmđượcnhữngbằngchứngđó,vàđóchínhlàlýdorõràngvàcóuylựcnhấtđểtạoracácýkiếnphảnđốilýthuyếtcủatôi.Mộtlầnnữa,tạisaokhôngphảitấtcảcácnhómcủanhữngloàicóquanhệthânthuộclạicóvẻsẽxuấthiệntrongnhữnggiaiđoạnkhácnhauvềđịalý?TạisaochúngtakhôngtìmranhữngtầngđịalýkhácnhauthờikỳSilua,đượclưugiữcùngvớitổtiêncủanhữngnhómsinhvậthoáthạchcủathờikỳnày?Tấtnhiên,tronglýthuyếtcủatôi,nhữngtầngđịachấtnàyphảiởđâuđó,đãlắngxuốngcùngvớitổtiêncácsinhvậttrênvàdầnthuộcvềnhữngthờikỳkhôngcònđượcngàynaybiếttới.

Tôicóthểtrảlờinhữngcâuhỏitrênvàloạibỏnhữngýkiếnphảnđốivềgiảthuyếtchorằngcácditíchđịalýcònlâumớihoànthiệnđượcnhưnhữnggìcácnhàđịalýhọcđãnghĩ.Điềunàykhôngthểbịbácbỏýkiếncholàsẽkhôngcóđủthờigianchobấtcứthayđổihữucơnào,saumộtkhoảngthờigianđãtrởnênvôcùnglớn,vượtquátầmhiểubiếtcủaconngười,sốlượngmẫuvậttrongtấtcảcácbảotàngcủachúngtagầnnhưchẳnglàgìnếusovớivôsốthếhệcủamuônvànloàichắcchắnđãtồntại.Chúngtakhôngnêntìmhiểumộtloàivớitưcáchlàchamẹcủabấtcứloàinàonếuchúngramuốnnghiêncứuloàiđóthậtkỹ,trừkhichúngtamuốncónhiềuliênkếttrunggiangiữaquákhứhoặcchamẹcủachúngvớitìnhtrạnghiệntại;vàcónhiềumốiliênhệchúngtakhócóhyvọngsẽpháthiệnra,dosựkhônghoànchỉnhcủacácditíchđịalý.Mộtsốcấutrúctrongvòngnghivấnđangtồntạicóthểđượcgọitênnghenhưtêncácthểlai;nhưngaisẽgiảsửđượcrằngtrongtươnglai,rấtnhiềucácmốiliênhệgiữacáchoáthạchsẽđượcpháthiện,rằngcácnhàtựnhiênhọcsẽcóthểquyếtđịnh,dựatrênquanđiểmchung,xemcácthểnghingờcóphảilàcácthểlaihaykhông?Ngườitacàngchậmpháthiệnramốiliênhệgiữahailoàicànglâubaonhiêuthìcàngđơngiảnbấynhiêukhiphânloạibấtcứquanhệhaythểlaitrunggiannàonhưmộtloàikhác.Chỉmộtphầnnhỏcủathếgiớiđãđượckhámphávềmặtđịalý.Chỉcỏdạnghữucơcủamộtsổlớpsinhvậtcóthểđượclưugiữdướidạnghoáthạch.Cácloàirấtđadạng,vàcácgiốngthìthườngchỉlàcácgiốngđịaphương,haiđiểunàykhiếnchoviệcxácđịnhcácmốiliênhệtrunggiantrởnênkhóhơn.Cácgiốngđịaphươngsẽkhôngdicưsangcácvùngkhác,dùlàvùnglâncậnhayxaxôi,chođếnkhichúngđượccảitạovàbiếnđổimộtcáchtươngđối;vàkhichúngđãdicưsangcácvùngkhác,nếuđượcpháthiệnradướidạngcáctầngđịachất,chúngsẽcóvẻngoàinhưthểxuấthiệnbấtngờởvùngđó,vàsẽđượcxếpvàocácloàimớimộtcáchđơngiản.Hầuhếtcácquátrìnhhìnhthànhđềubịgiánđoạnkhibắtđầupháttriển,và

tôitinrằngtuổithọcủachúngngắnhơnsovớituổithọtrungbìnhcủacácloàicụthể.Cácdạngđịachấtkhácnhauđượcphântáchbằngnhữngkhoảngtrốngthờigiankhổnglồ;đốivớiquátrìnhhìnhthànhcáchoáthạchđếnmứcđủdầyđểchốngđỡvớisựxuốngcấpcủađấttrongtươnglaichỉcóthểthựchiệnởnhữngnơinhiềutrầmtíchlắngxuốngvùngbờbiển.Vàothờiđiểmthayđổithuỷtriềuvàlúcnướcbiểnđứngyên,tầngđấtnàysẽtrống.Khimựcnướcbiểnkhôngthayđổicácdạngsinhvậtsẽđadạnghơn,cònkhithuỷtriềuthayđổi,sẽcónhiềusinhvậtbiếnmất.

vềhiệntượngkhôngcócácdạnghoáthạchởcáctầngđịachấtSiluathấpnhất,tôichỉcóthểđưalạigiảthuyếtđãtrìnhbàytrongchươngIX.Nếuchúngtanghiêncứuđủlâunhữngkhoảnglặngthờigian,địalýhọcsẽchỉrarằngcácloàiđềucósựbiếnđổi,vàchúngbiếnđổiđúngtheocáchlýthuyếtcủatôiđưara,tứclàthayđổimộtcáchchậmchạpvàdầndần.Chúngracóthểthấyrõđiềunàyquanhữnghoáthạchcònđếnngàynay,từnhữngquátrìnhhìnhthànhliêntiếpmộtcáchđềuđặnvàcóliênquanmậtthiếtvớinhau,hơnlàtừnhữnghoáthạchđượchìnhthànhtrongnhữnggiaiđoạntáchbiệtnhau.

Tấtcảnhữngýkiếnphảnđốivànhữngkhókhăntrêncóthểđượcđưaraphảnbáclạilýthuyếtcủatôi,vàtôiđãtómtắtlạinhữngcâutrảlờiđểgiảithíchchonhữngthắcmắcđó.Nhưngcầnphảiđặcbiệtlưuýnhữngsựphảnđốiquantrọnghơnliênquantớinhữngvấnđềmàhiệnnaychúngtavẫnchưachúýmộtcáchđúngmức;chúngtacũngkhôngnóilàchúngtakhôngquantâmtớinhữngvấnđếđó.Chúngtakhôngbiếttấtcảcácsựnângcấpchuyểnđổicóthểxảyragiữanhữngtổchứchữucơđơngiảnnhấtvàphứctạpnhất;khôngthểgiảvờlàchúngtabiếttấtcảnhữngphươngtiệnphânbốhếtsứcđadạngtrongsuốtmộtthờigiandài,hoặcgiảvờbiếtrằngcácditíchđịalýkhônghoànthiệnđếnmứcnào.Nhưngtrongsuynghĩcủatôi,nhữngkhókhăntrênkhôngthểpháhỏnglýthuyếtvềditruyềncóbiếndị.

Bâygiờchúngtasẽxemxétvấnđềdướimộtgócđộkhác.Chúngtôinhậnthấyđộngvậtđượcthuầnhoárấtđadạng.Điềunàydườngnhưlàdohệthốngsinhsảncómứcđộdễbiếnđổicaotrongcácđiềukiệnsống;dođóhệthốngnàykhikhôngbịbấtlựcsẽkhôngthểsinhranhữngconcháucódạnggiốngnhưchamẹ.Tínhdễthayđổiđượcquyđịnhbởmộtsốquyluậtphứctạpbằngmốitươngquancủatăngtrưởng,bằngviệcsửdụnghaybỏquakhôngsửdụng,vàbằngnhữngtácđộngtrựctiếpcủacácđiềukiệnvậtchấtcủacuộcsống.Rấtkhóđểđánhgiámứcđộbiếnđổicủavậtnuôi,nhưngchúngtôicóthểyêntâmnóirằngsốlượngnhữngbiếnđổiđólàrấtlớn,vàchúngđượctruyềntừđờinàysangđờikháctrongsuốtmộtthờigiandài.

Chừngnàocácđiềukiệnsốngcònchưathayđổi,chúngtacólýdođểtinrằngsựbiếnđổi,vốnđượcditruyềntừthếhệnàysangthếhệkhác,sẽtiếptụcđượcditruyềnchomộtsốkhôngđếmđượccácthếhệnữa.Mặtkhác,chúngtôicóbằngchứngvềviệcsựbiếnđổinếuđãdiễnramộtlầnthìsẽkhôngbaogiờngừng;cácgiốngmớiđôilúcvẫnđượcsinhrabởichínhcácsinhvậtđãđượcthuầnhoá.

Conngườitrênthựctếkhôngtạoratínhhaybiếnđổi;anhtachỉvôtìnhđưacácdạnghữucơvàonhữngmôitrườngsốngmới,sauđócácđiềukiệntựnhiênđãgâyranhữngbiếnđổi.Nhưngconngườicóthểvàđangchọnlọccácbiếndịdotựnhiênmanglại,rồinhânchúnglêntheocáchmàmìnhmongmuốn.Anhtacóthểtựdosửdụngcácbiếndịnàyvìlợiíchvàhammuốncủabảnthân.Anhtacóthểlàmđiềunàytheođúnglýthuyết,hoặccũngcóthểlàmmộtcáchvôthứcbằngcáchbảotồncáccáthểcóíchlợinhấtchoanhtavàothờiđiểmđó,khôngcầnsuynghĩđếnviệcthayđổinòigiống.Cómộtđiềuchắcchắnlàanhtacóthểgâyranhữngtácđộngrấtlớntớiđặcđiểmcủacácgiốngthôngquaviệcchọnlựatrongmỗithếhệnhữngcáthểcóítkhácbiệt,vốnkhôngcóítgiátrịđốivớinhữngngườikhôngnghiêncứukỹvềsinhvật.Quátrìnhchọnlọcnàylàmộtkhâuquantrọngtrongviệctạoranhữnggiốngvậtnuôikhácbiệtvàcóích.Việcnhiềugiốngdoconngườitạoraphầnlớncónhữngđặcđiểmcủacácloàitrongtựnhiênđượcthểhiệnquanhữngnghingờkhôngđượcgiảiquyếtvềviệcliệucóphảiđasốchúnglàcácgiốnghaylàcácloàikhôngthuầnchủng.

Hiệnkhôngcólýdorõràngnàogiảithíchchoviệccácthànhphầnhoạtđộngrấthiệuquảtrongđiềukiệnđượcthuầnhoálạikhônglàmđượcnhưvậytrongtựnhiên.Trongquátrìnhbảovệcáccáthểvànòikhỏemạnh,trongcuộcchiếnkhôngbaogiờchấmdứtđểtồntại.chúngtôiđãbắtgặpnhữngphươngphápchọnlọcmạnhvàhiệuquảnhất.Cuộcđấutranhđểtồntạirõrànglàkếtquảcủahiệntượngtănglêntheocấpsốnhâncủatấtcảcácdạnghữucơ.Tỷlệtăngcaonàycóthểthấyđượcquatínhtoán,quanhữngảnhhưởngcủasựthayđổigiữacácmùa(đãgiảithíchởchươngIII).Cónhiềucáthểđượcsinhrahơnlàchếtđi.Sựcânbàngvềthứcănsẽquyếtđịnhcáthểnàosẽsốngvàcáthểnàobịtiêudiệt.Docáccáthểcủacùngmộtloàisẽphảicạnhtranhvớinhaunêncuộcchiếnsinhtồngiữachúnglàkhốcliệtnhất.Cuộcchiếngiữacácgiốngtrongcùngmộtloàicũngvậy,sauđólàđếngiữacácloàitrongcùngmộthọ.Nhưngcuộcchiếnsẽrấtkhốcliệtgiữacácsinhvậtthiểusốtrongtựnhiên.Lợithếtốithiểucủamỗisinhvật,dùởbấtcứthờiđạihaykhíhậunàolàchúngcóthểcạnhtranh,hoặcthíchnghitốthơnvớinhữngthayđổivềđiềukiệnsốngdùlànhỏnhất,sẽtrởlạicânbằng.

Vớinhữngsinhvậtcógiớitínhphânbiệt,cáccuộcđấutranhtronghầuhếtcáctrườnghợpđềulàgiữacácconđựcđểsởhữuconcái.Cáccáthểmạnhnhất,haynhữngcáthểchiếnđấuthànhcôngnhấttrongcácđiềukiệnsốngkhácnhau,sẽcónhiềuconcháunhất.Nhưngsựthànhcôngsẽphụthuộcnhiềuvàocácvũkhíđặcbiệthoặccácphưcmgtiệntựvệ,hoặcvàosựduyêndángcủaconđực,vàmộtchútlợithếsẽmanglạithắnglợi.

Xétvềđịalýthìrõrànglàmỗivùngđấtđềuđãtrảiquanhữngbiếnđổivậtchấtvôcùngtolớn,dođóchúngtacóthểhyvọngrằngcácdạnghữucơsẽtrởnênđadạngtrongtựnhiên,giốngnhưcáchkhichúngđượcnuôitrongnhà.Vànếucóbấtkỳsựbiếndịnàotrongtựnhiên,đósẽlànhữngdẫnchứngkhôngthểđếmhếtnếuchọnlọctựnhiênchưađượcthựchiện.Ngườitathườngđánhgiámàkhôngdựatrêncáccăncứchínhxácrằngkhốilượngcácbiếndịtrongtựnhiênthìthườngbịgiớihạn.Conngườimặcdùchỉcóthểtácđộnglêncácđặcđiểmbênngoàivàkhôngthườngxuyên,nhưngtrongmộtthờigianngắncóthểtạoranhữngkếtquảquantrọngbằngcáchbổsungnhữngkhácbiệtcủacáccáthểvàonhữngsinhvậtđangđượcthuầnhoá,vàtấtcảđềuphảithừanhậnrằngítnhấtlàcósựkhácbiệtgiữacáccácthểtrongcùngmộtloàitrongtựnhiên.Nhưngbêncạnhnhữngkhácbiệtnày,tấtcảcácnhàtựnhiênhọcđềuphảithừanhậnrằngsựtồntạicủacácgiốngmàhọcholàđủkhácbiệtđểđượcghilạitrongcáccôngtrìnhmangtínhhệthống.Khôngaicóthểđưaranhữngsựkhácbiệtrõnétgiữasựcáckhácbiệtđặcbiệtvàcácgiốnghơikhácnhau,haygiữacácgiốngkhácnhaunhiềuhơnvàcácloàinhở,vàloài.HãyquansátnhữngđiềunàytheocáchphâncấpcácnhàtựnhiênhọctrongbộmáyđạidiệnởchâuâuvàBắcMỹ.

Vậynếuchúngtađangởtrongtìnhtrạnghaybiếnđổicủatựnhiênvàcómộttácnhânluônsẵnsànghoạtđộngvàchọnlọc,tạisaochúngtakhôngnghingờrằngnhữngsựbiếnđổicóíchchoconngười,dướinhữngmốiquanhệsốngphứctạp,cóthểđượcbảotồn,tăngcườngvàthừakếlại?Vànếuconngườicóthểkiênnhẫnchọnlọcnhữnggiốngcóíchchomình,tạisaotựnhiênlạikhôngthểlàmnhưvậyđốivớicácsinhvậtsốngcủamìnhtrongcácđiềukiệnsốngkhácnhau?Giớihạnnàocóthểđưarađốivớisứcmạnhnày,cótácdụngtrongmộtthờigiandàivàxemxétkỳvềthểchất,cấutrúcvàthóiquencủamỗisinhvậttheohướngthiênvềcáitốtvàloạibỏnhữngyếutốxấu?Tôikhôngnhìnthấybấtcứhạnchếnàođốivớisứcmạnhnày,trongviệcápdụngtừtừvàhợplýtừngdạngtrongmốiquanhệphứctạpnhấtcủacuộcsống.Lýthuyếtvềchọnlọctựnhiênđốivớitôilàđãkháphùhọp,ngaycảkhichúngtakhôngxemxétnhữnglýthuyếtkhác.Tôiđãcổtómtắtmộtcáchtươngđốinhữngkhókhăncảntrởvànhữngphảnđối,bâygiờchúngtasẽtrởlạivớinhữngdẫnchứngđặcbiệtvànhữnglýlẽủnghộ

chothuyếtnày.

Trênquanđiểmloàichỉlànhữnggiốngđặcbiệtvàvĩnhcửu,vàrằngmồiloàilúcbanđầutồntạichỉlàmộtgiống,chúngtacóthểthấytạisaokhôngthểvẽranhữngranhgiớiphâncáchgiữacácloài,thườngđượcgiảsửlàđãđượctạorabằngcáchoạtđộngsángtạođặcbiệt,vàcácgiốngđượcbiếtlàđãđượctạoratừcácquyluậtthứcấp.Cùngquanđiểmnày,chúngtacóthểhiểuquátrìnhnàydiễnranhưthếnàoởtừngkhuvựcnơirấtnhiềuloàitrongcùngmộtnòiđãđượcsinhra,vànơichủnglớnlên,nơicácnhómloàitrởnênnăngđộng,chủngtacóthểhyvọngrằng,nhưmộtquyluậtchung,sẽtìmthấycácnhómnàyvẫnđanghoạtđộng,vàđâylàtrườnghợpnếucácgiốngchỉmớilànhữngloàiđangphôithai.Hơnnữa,cácloàitrongmộtnòilớnhơn,cóthểnuôidưỡngnhiềugiốnghoặccácloàiđangphôithaihơnsẽgiữlạimộtmứcđộnhấtđịnhđặcđiểmcủacácgiống;dochúngkhácnhauvớisốlượngnhữngkhácbiệtnhỏhơnsovớiloàihaycácnòiíthơn.Cácloàicóquanhệhọhànggầnvớinhauvềmặthìnhthứcthuộcnhữngnhómnòilớnhơnđãtựgiớihạnlạivềphạmvi,vàchủngtụtậplạivớinhautrongnhữngnhómnhỏbêncạnhcácloàikhác.Cónhữngmốiquanhệlạlùngdựatrênquanđiểmrằngmỗiloàiđãđượctạoramộtcáchđộclập,nhưngrấtdễhiểukhinóitấtcảcácloàibanđầutồntạidướidạngcácthứ.

Dotuỳtheotỷlệsinhsảncấpsốnhâncủatừngloàinênmỗiloàisẽcóxuhướngtănglênvềsốlượng;vàvìnhữngthếhệconcháuđãbịbiếnđổicủamỗiloàiđềucóthểtănglênnhanhnênchúngsẽtrởnênđadạnghơnvềthóiquenvàcấutrúc,dođócóthểchiếmlĩnhngàycàngnhiềukhuvựctrongcơcấutổchứccủatựnhiên,vàsẽtạoratrongchọnlọctựnhiênkhuynhhướngbảotồntấtcảcácthếhệsaukhácnhaucủatấtcảcácloài.

Trongkhimỗiloàicóxuhướngtănglêntheocấpsốnhânquátrìnhsinhsảncủamình;vànhữngbiếndịcủaconcháumỗiloàisẽđượcphéptăngthêmkhichúngtrởnênđadạngvềthóiquenvàcấutrúc,vàsẽđượcphéptiếptụcsinhsốngởnhữngchỗrộngrãikhácnhautrongmôitrườngthiênnhiên,đâysẽlàmộtxuhướngkhôngthayđổitrongchọnlọctựnhiênđểgiữgìnconcáicủabấtkỳloàinào.Từđâytrongthờigiankhôngngừngkéodàicủaquátrìnhtiếnhoá,nhữngsựkhácnhauchútít,điểnhìnhcủacácgiốngtrongcùngmộtloàiđó,sẽcóxuhướngtăngthêmnhữngđặctrưngkhácnhaulớnhơncủanhữngloàicủacùngchủngđó.Sựtiếnhóađadạngvàmớitấtyếusẽloạibỏvàtiêudiệtnhữngsựgiốngtrunggianvàgià,íttiếnhoáhơn;vànhưvậynhữngloàiđượctrảlạitrongmộtphạmvinhậndạngvàphânbiệtrõràng.Nhữngloàitrộitrongnhữngnhómlớnhơncóxuhướngchonhữngdạngtrộivàmới;nhưvậynhómlớnsẽtrởnênlớnhơn,vàcùnglúcđócósự

phânbiệtrõrànghơnvềđặctính.Nhưngtrongkhitấtcảcácnhómkhôngthểthànhcôngtrongviệctănglênvềquymô,vìtráiđấtkhôngbảovệchúng,nhữngnhómtrộihơntiêudiệtnhữngnhómíttrộihơn.Xuhướngnàytheoquimônhómlớnlạitiếptụctăngthêmvềquymôvàtáchravềđặctính,cùngvớisựngẫunhiêngầnnhưtấtyếucủasựdiệtvong,giảithíchchosựsắpđặttấtcảcácdạngsinhvật,đểnhómlạinhữngnhómbịlệthuộc,tấtcảbêntrongmộttầngđấtrộng,màchúngtabâygiờvẫnnhìnthấykhắpnơixungquanhchúngta,vàđãphổbiếnởmọinơimọilúc.Hiệntượngnàycủacácthểhữucơlàkhôngthểgiảinghĩađượcnếuchỉhoàntoàndựatrênlýthuyếtvềsựtạothành.

Vìchọnlọctựnhiêndiễnrađơnlẻthôngquatíchlũynhữngbiếndịítỏi,liêntiếp,thuậntiện,nócóthểkhôngtạoranhữngcảibiếnlớnhoặcđộtngột;nócóthểdiễnratừngbướcchậmchạpvàrấtngắn.Đâylàquyluậtlệcủatựnhiên.Mỗisựbổsungmớimẻnàochokiếnthứccủachúngtagiúpchúngtasuynghĩđúngđắnvàchínhxáchơn,trênlýthuyếtđơngiảnnày.Chúngtacóthểrõràngnhậnthấytạisaothiênnhiên,córấtnhiềucácgiốngnhưnglạicórấtítngườipháthiệnra.Nhưngtạisaocầnphảilàmộtquyluậtcủathiênnhiênnếutừngloàiđềuđượctạoramộtcáchđộclập.Điềunàyconngườivẫnchưagiảithíchđược.

Nhiềuthựctiễnkháctheotôicóthểgiảithíchdựatrênlýthuyếtnày.Nhữngconchim,dướihìnhdạngcủachimgõkiến,cóthểđãđượctạorađểbắtsâubọtrênmặtđất;haynhữngconngỗngvùngcao,khôngbaogiờhoặchiếmkhibơi,cầnphảiđãđượcsinhracómàngchân;nhữngconchimhétrađờiđểlặnvàăncôntrùngdướinước;vàchimhảiâurađờivớinhữngthóiquenvàcấutrúcphùhợpvớicuộcsốngcủachimhảiđiểuhoặcchimGrebe..vàtrongvôsốcáctrườnghọpkhác.Nhưngtrênquanđiểmmỗiloàiđềuliêntụccốgắngtăngthêmvềsốlượng,chọnlọctựnhiênluônluônsẵnsàngthừanhậnnhữngconcháuđãbiếnđổichậmchạphoặctừcácvùngkhôngthuậnlợivềđiềukiệntựnhiên,nhữngsựviệcnàyloạibớtđitínhkỳlạcủatựnhiên,thậmchícòncóthểđoántrướcđược.

Trongkhichọnlọctựnhiêndiễnradosựcạnhtranh,nỏchỉkhiếnnhữngcưdâncủamỗinướcđượcthíchnghitrongquanhệởmộtmứcnàođócủasựhoànthiệnđốivớinhómcủachúng,đểchúngtakhôngcầncảmthấyngạcnhiênvìcưdâncủabấtkỳmộtnướcnào,mặcdầutrênquanđiểmbìnhthườnggiảthiếtrằngchúngđượcđặcbiệttạoravàlàmchothíchnghivớiđiềukiệnsốngcủanướcđó,vàđãtiêudiệtvàloạibỏbởinhữngkẻdicưtừnhữngvùngđấtkhác.Màchúngtacũngkhôngnênchorằngđólàđiềugìkỳdiệunếutấtcảcácsựdựtínhtrongtựnhiênkhông,trongkhảnăngxétđoán

củachúngta,tuyệtđốihoànthiện;vànếumộtsốtrongchúngtráingượcvớinhữngýtưởngcủachúngtavềsựtưorngthích.Chúngtakhôngcầnphảitựhỏivềviệcngòicủacononggâyracáichếtchochínhbảnthânchúng;ongđựcđượcsảnsinhnhiềunhưvậychỉđểlàmmộtviệcduynhấtrồilạibịtiêudiệtbởinhữngchínhchị,emgáitànnhẫncủachúng,sựlãngphíphấnhoađángngạcnhiêncủacâylinhsam,ởlòngthùghétbảnnăngcủaconongnữhoàngđốivớinhữngconcáichínhmình;ởviệcnhộngđượccungcấpsựsốngngaytrongcơthểsâubướm;vàởnhữngtrườnghợpkháctươngtựnhưvậykhác.Thựctế,điềukỳdiệulà,trênlýthuyếtchọnlọctựnhiên,cónhiềutrườnghợphoànhảohơnnhưngchưađượcpháthiệnra.

Nhữngquyluậtphứctạpvàítđượcbiếtđếnđiềukhiểnbiếndịcũngtươngtự,nhưchúngtacóthểthấy,nhữngquyluậtđiềukhiểnviệctạoranhữngdạngđặcbiệt.Trongcảhaitrườnghợpđiềukiệnvậtlýcóvẻđãgâyranhưnghiệuứngtrựctiếpnhưngnhỏbé;vậymàkhinhữngbiếndịnàyxâmnhậpvàobấtkỳkhuvựcnào,chúngthỉnhthoảnglạinhắclạivàiđặctínhcủanhữngloàithíchhợpvớikhuvựcđó.Trongtấtcảcácgiốngvànhữngloài,sựsửdụngvàsựkhôngdùngđếncóvẻđãgâyramộtvàihiệuứngnàođó;khócóthểphảnbáclạinhữngkếtluậnnàykhichúngtanhìn,vídụ,nhữngconthiênnga,cócánhnhưngkhôngbayđượccũngsốngtrongđiềukiệnsốnggầngiốngvịtnhà.Trongcảcácgiốnglẫncácloài,việccùngtăngtrưởngcóvẻđóngphầnquantrọngnhất,đểkhimộtphầnđãđượctiếnhoánhữngphầnkháctấtyếusẽtiếnhoátheo.Trongcảloàivàgiốngsựđảolộncácđặctínhmấtđãlâucũngthườngxuấthiện.Thậtkhôngthểgiảinghĩađượcnếudựatrênlýthuyếtcủasựtạothànhlàsựxuấthiệnthỉnhthoảngcủavệtvằntrênvaivàchâncủavàiloàingựavàcảtrongnhữngvậtlaicủachúng!Thậtđơngiảnkhilýlẽnàygiảithíchchochúngtatinrằngnhữngloàinàyđềuthừakếtừmộttổtiênchung,trongcùngmộtcách,giốngnhưcácnòibồcâuđãđượcsinhratừbồcâunúivàbồcâuxanh.

vềquanđiểmchungchorằngmỗiloàiđượcsinhramộtcáchđộclập,vậytạisaonhữngđặctínhđặcbiệt,hoặcnhữngđặctínhthiếtyếucủacácloàicùnggiốngđólạikhônggiốngnhau,thườnglànhiềuhơnsovớinhữngđặctínhchungmàtấtcảchúngđềucó?Tạisao,vídụ,màucủamộtbônghoasẽcóvẻthayđổitheogiốngcủacùngmộtloàihoa,nếunhữngloàikhác,giảsừlàđượctạorađộclập,cókhácnhauvềmàucủahoa,hơnlànếutấtcảcácloàicủagiốngcỏhoacùngmộtmàu?Nếuloàichỉlànhữngbiếndịđặcbiệtcủanhữngđặctínhđãtrởthànhvĩnhcửu,chúngtacóthểhiểusựviệcnày;vìchúngđãthayđổimộtkhichúngrễnhánhtừmộttổtiênchungtrongnhữngđặctínhnhấtđịnh,bởiđóchúngđãđếnvàphânbiệtđặcbiệtvớinhau;vàbởivậyđólànhữngđặctínhlặncóvẻdễbiếnhơnnhữngđặctínhchungđã

đượcthừakếmàkhôngcósựthayđổitrongmộtthờikỳdài.Điềukhôngthểgiảinghĩađượcdựatrênlýthuyếtvềsựtạothànhlàtạisaomộtbộphậncácloàitrongmộthọpháttriểntheocáchrấtkhácthườngvàbởivậy,nhưchủngtacóthểdễdàngsuyra,tầmquantrọnglớncủamỗiloài,nhấtđịnhphảilàthôngquabiếndị,nhưngtheoquanđiểmcủatôi,bộphậnnàyđãtrảiqua,domộtvàiloàiđãrẽnhánhtừmộttổtiênchung,mộtsốkháclạicóxuấthiệnnhữngbiếndịvàtiếnhoámới,dođóchúngtacóthểnóirằngbộphậnnàynóichunglàthểbiếndị.Nhưngbộphậnnàycóthểpháttriểntheocáchthứckhácthườngnhất,giốngnhưcánhcủadơi,vàtuythếnhưngkhôngbiếndịhơnsovớicácdạngcấutrúckhác,nếubộphậnnàyđãđượcthừakếtrongmộtthờikỳrấtdài;nêntrongtrườnghợpnàynósẽđãđượctrảlạikhôngthayđổibởichọnlọctựnhiênkhôngngừngkéodài.

Xemxétvấnđềbảnnăng,điềutuyệtvờilàchúngkhônggâyrakhókhănlớnnàongoàiviệccấutrúclạilýthuyếtchọnlọctựnhiêncủanhữngbiếndịliêntiếp,dùítnhưngcólợi.Chúngtacóthểhiểutạisaotựnhiênpháttriểntừngbướcmộtvớinhữngđộngvậtkhácnhaucủacùngmộtlớpvớimộtvàibảnnăngcủachúng.Tôiđãthửđưaranguyênlýtiếnhoáđãdầnảnhhưởngnhưthếnàođếnkiếntrúcđángnểtổong.Thóiquen,khôngnghingờgì,đôikhiđóngvaitròquantrọngtrongviệcsửađổinhữngbảnnăng;trừphinóchắcchắnkhôngcầnthiết,nhưchúngtađãthấy,trongtrườnghợpcủanhữngsâubọtrunglập,chếtđimàkhôngcóconcháunàođểthừakếnhữngthóiquenngừngkéodài.Trênquanđiểmchoràngtấtcảcácloàicùngmộtchủngđềusinhratừmộtchamẹchung,vàđãthừakếnhiềuđiểmchung,chúngtacóthểhiểulàmthếnàonhữngloàihọhàngđó,khiđượcđặttrongnhữngđiềukiệnsốngtươngđốikhácnhau,màvẫngầnnhưgiữnguyênđượccácbảnnăngđó;vídụ,tạisaoloàichimhétcủaMỹNamvẫnđắptổbằngbùngiốngnhưtổtiêncủachúngởAnh.Trênquanđiểmvềviệcbảnnăngđãdầnđượcthunhậnthôngquachọnlọctựnhiênchúngtakhôngcầnphảitựhỏitạisaovàibảnnăngrõrànglàkhônghoànhảomàvẫnđượcduytrì,trongđócócảnhữngbảnnănggâyhạichocácloàikhác.

Nếuloàichỉlànhữnggiốnglâudàivàđượcđánhdấukỹ,thìchúngtacóthểngaylậptứcthấyrằngtạisaoconcháucủachúnglạivẫntuântheonhữngquyluậtphứctạpđótheođúngnhưmứcđộcủachamẹchúng,—Trongviệcthuhútlẫnnhaubởisựlaigiốngliêntiếpchéoquá,vàtrongmộtvàiđặcđiểmkhác,“vàcácthếhệconlaicủacácbiếndịcũngnhưvậy.Mặtkhác,sẽlàkhálạlùngnếunhữngloàiđượcsinhrađộclập,vàcácbiếndịđãđwượcsảnsinhbởiquyluậtthứcấp.

Nếuchúngtathừanhậnbảnghiđịalýkhônghoànhảotuyệtđối,thìnhững

sựviệcghinhậnđượctừbảnghi,sẽhỗtrợcholýthuyếtditruyềncủasựtiếnhoá.Nhữngloàimớiđãđạtđếnnhữngkhoảnglặngchậmchạpvàliêntiếp;vàsốlượngcácloàithayđổi,saumộtkhoảngthờigiandàitươngđươngnhưvậy,trongcácnhómkhácnhauthìkhácnhaurẩtnhiều.Sựtuyệtchủngcủanhữngloàivàcủanhữngtoànbộnhómloàiđãđóngvaitrònổibậttronglịchsửcủathếgiớihữucơ,gầnnhưtấtyếusẽdiễnratheonguyênlýchọnlọctựnhiên;trongđónhữngloàigiàcũsẽbịtiêudiệtvàthaythếbởicácloàimớivàtiếnhoáhơn.Khôngchỉriêngtừngloàiđơnmàcảnhữngnhómloàisẽkhôngxuấthiệnkhicácchuỗiloàibìnhthườngbịgãy.Sựkhuếchtándầndầncủanhữngdạngtrội,vớiconcháutiếnhoádầndần,tạoranhữngdạngsốngmới,saumộtkhoảngthờigiandài,xuấthiệnnhưthểlàchúngđãthayđổiđồngthờitrênkhắpthếgiới.Nhữngdấutíchhóathạchcònlạicủamỗidạngđịachấtởmứcđộtrunggiangiữacácđặctínhcủahóathạchtrongcáctầngđịachấtởtrênvàởbêndưới,thìđơngiảnđượcgiảithíchlàdovịtrítrunggiancủachúngtrongquátrìnhsụtlún.Thựctếchothấytấtcảcácthểhữucơtuyệtchủngđềuthuộcvềcùngmộthệthốngvớicácthểhữucơgầnđây,cùngrơivàonhữngnhómtrunggian,đitheotừsựtồntạiđếnsựtuyệtchủnggiốngnhưchamẹchúng.Trongkhinhữngnhómđãthừakếtừmộttổtiêncổxưamộtsốđặctínhchung,cácthếhệconcháuđitrướcsẽthườngcónhiềuđặctínhtrunggianhơnsovớinhữngconcháuvềsaucủanó;vànhưvậychúngtacóthểhiểutạisaohóathạchcàngcổ,nócànghayđứngtrongmứctrunggiancaogiữacácloàiđangtồntạivớicácnhómcóquanhệhọhàng.Nhữngdạnggầnđâynóichungthườngđượcxemlà,theonghĩanàođó,ởbậccaohơnsovớitổtiênvàcácloàiđãtuyệtchủng;vàchúngcòncaohơncảnhữngloàimàchúngđãđánhbạitrongquátrìnhtiếnhoá.Cuốicùng,quyluậtvềsựchịuđựnglâudàicủacácloàicóquanhệhọhàngsốngtrêncùngmộtlụcđịa,vídụgiữacácloàithúcótúiởchâuúcvàởMỹ,vàmộtsốvídụkhác—làrấtdễhiểu,dođótrongcùngmộtvùng,nhữngloàiđangtồntạivànhữngloàiđãtuyệtchủngtựnhiênđượcliênkếtbởisựditruyền.

Xétvềsựphânbốđịalý,nếuchúngtathừanhậntrongmộtthờigiandàiđãdiễnrahiệntượngditrútừphầnnàycủathếgiớinàysangphầnkhác,dođiềukiệnkhíhậuvàđịalýthayđổivàbàngrấtnhiềucácphươngtiệnphânbổ,chúngtacóthểhiểu,theolýthuyếtditruyềncủacácbiếndị,nhữngdẫnchứngcụthểcủahiệntượngphânbốđịalý.Chúngtacóthểthấytạisaoluôncósựsongsonggiữaphânbốcácthểhữucơcảkhônggian,vàđịalýtrongcảthờigian;trongcảhaitrườnghợpnhữngthểhữucơđãđượckếtnốivớinhaubởimốiràngbuộcvềnguồngốcphátsinh,vànhữngphươngtiệntiếnhoácũngnhưthế.Chúngtacóthểthấyýnghĩacủacácdấutíchđịalýđãgâyấntượngchomọingườikhiđiqua,đólà,trongcùngmộtlụcđịa,trongcùng

nhữngđiềukiệnđadạngnhất,giữanóngvàlạnh,trênnúivàdướiđồngbằng,trênnhữngsamạcvàởnhữngđầmlầy,hầuhếtcưdânbêntrongmỗilớpđịachấtđềucómốiliênquanrõràngvớinhau;dochúngnóichungcùnglàconcháucủacùngtổtiênvànhữngloàiđếnsớmnhất.Cũngtheonguyênlýkẻđếntrước,kếthợptrongđasốcáctrườnghợpvớisựtiếnhoá,chúngtacóthểhiểuđược,vớisựgiúpđỡcủathờikỳBănggiá,đặcđiểmcủamộtsốítcâynàođó,vàcácloàicóquanhệgầnvớimộtsốloàikhác,trênhầuhếtcácđỉnhnúi,dướinhữngđiềukiệnkhíhậukhácnhaunhất;vàgiốngnhưvậyđốivớinhữngloàicóquanhệgầngũivớicáccưdâncủabiểnônđóiởmiềnnamvàmiềnbắc,mặcdùđãđượcphântáchbởibiểnởgiữahaivùngnhiệtđới.Mặcdùhaivùngcóthểcónhữngđiềukiệnsốngvềcơbảnlàgiốngnhaunhưngchúngtathườngngạcnhiênkhithấycưdâncủachúngkhácnhaukhánhiều,nếuchúngđãhoàntoàntáchbiệtvớinhausaumộtthờikỳdài;vìquanhệgiữacácdạnghữucơlàmốiquanhệquantrọngnhấtcủatấtcảcácquanhệ,vàvìhaivùngsẽđãtiếpnhậnnhữngcưdântừmộtđịađiểmthứbanàođóhoặctừlẫnnhau,trongnhiềuthờikỳvàvớinhữngtỉlệkhácnhau,quátrìnhtiếnhoáởhaivùngtấtyếusẽdiễnrakhácnhau.

vềsựdicư,vớinhữngtiếnhoáliêntiếp,chúngtacóthểhiểutạisaonhữnghònđảoởđạidươngcầnphảicómộtsốloàisinhsốngtrênđó,nhưngnhữngloàiđóphảirấtđặcbiệt.Chúngtacóthểthấyrõràngtạisaonhữngđộngvậtkhôngthểvượtquanhữngkhônggianrộngcủađạidương,vídụnhưếchvànhữngđộngvậtcólôngvũtrênmặtđất,lạikhôngthểsốngởnhữnghònđảongoàikhơi;vàmặtkhác,tạisaonhữngloàidơiđặcbiệtvàmới,vốncóthểvượtquađạidương,lạithườngcómặtởnhữnghònđảoxaxôivớiđấtliền.Nhữngdẫnchứngnhưsựcómặtcủanhữngloàidơiđặcbiệt,vàsựthiếuvắngtấtcảcácđộngvậtcóvúkhác,trênnhữnghònđảongoàikhơi,sẽkhôngthểđượcgiảinghĩahoàntoànnếudựatrênlýthuyếtvềsựtạothànhđộclập.

Sựtồntạicủanhữngloàicóquanhệgầngũihoặcnhữngloàiđạidiệntronghaivùngbấtkỳnào,đềungụýrằng,theolýthuyếtvềsựditruyềncủacácbiếndị,docảchamẹtrướcđóđềusốngởcảhaivùng;vàchúngtagầnnhưkhôngnhậnthấyrằngởmọinơinhiềuloàicóquanhệhọhànggầngũisốngởhaivùng,vàiloàiđồngnhấtchungcủacảhailoàihiệnvẫncòntồntại.Ởbấtcứnơinàoxuấthiệnnhiềuloàicóquanhệhọhàngnhưngđượcphânbiệtrõràng,nhiềudạngvànhữngbiếndịđángngờcủacùngnhữngloàiđócũngxuấthiện.Đólàmộtquytắcmangtínhtổngquátcaotrongđócưdâncủamỗivùngsẽliênquanđếnnhữngcưdânởvùnggầnnhấtmàtừđócácsinhvậtnhậpcưsinhra.ChúngtanhìnthấyđiềunàytronggầnnhưtấtcảcácthựcvậtvàđộngvậtởquầnđảoGalapagos,củaJuanFemandez,vàởnhững

hònđảokhácởMỹthìcómốiquanhệđặcbiệtgiữacácđộngthựcvậtởđấtliền;ởquầnđảoCapedeVerdevànhữnghònđảochâuPhikhácvớilụcđịachâuPhicũngcóquanhệnhưvậy.Phảithừanhậnrằngnhữngsựviệcnàykhôngthểgiảithíchđượcnếuxéttheolýthuyếtcủasựtạothành.

Thựctếlà,nhưchúngtađãthấy,tấtcảcácthểhữucơtrongquákhứvàhiệntạiđãcấuthànhmộthệthốngtựnhiêntolớn,nhómnàylệthuộcvàonhómkhác,vànhữngnhómđãtuyệtchủngthườngđứngsaucácnhómmớiđây,làđiềudễhiểunếudựatrênlýthuyếtchọnlọctựnhiênvớitínhngẫunhiêncủasựtuyệtchủngvàtínhphânkỳcủacácđặctính.Cũngtrênnhữngnguyêntắcnhưvậymàchúngtathấyđượcsựtươngđồngcủanhữngloàivàchủngbêntrongmỗilớpphứctạpvàquanhcorasao.Chúngtasẽhiểutạisaomộtsốđặctínhnhấtđịnhlạicóíchhơnsovớinhữngđặctínhkháctrongsựphânloại;tạisao,tuynhiênlànhữngđặctínhđãđượcchấpnhận,mặcdùvôcùngquantrọng,lạihiếmkhicóđượctừquátrìnhphânloạikhókhăn;tạisaonhữngđặctính,tuybắtnguồntừnhữngbộphậnđơngiản,khôngmanglạilợiíchgìchothểhữucơlạithườnglàkếtquảcủaquátrìnhphânloạibậccao;vàtạisaonhữngđặctínhtựnhiênlạilànhữngđặctínhquýgiánhấtcủamọithểhữucơ.Nhữngsựtươngđồngthựctếcủatấtcảcácthểhữucơđềulàdothừakếhoặcdoditruyền.Hệthốngtựnhiênlàmộtmộtsựsắpđặtphảhệ,trongđóchúngtaphảikhámpháranhữngdòngditruyềnbởinhữngđặctínhlâudàinhất,tuynhiêntầmquantrọngcủachúngđôilúckhôngđượcchúýđúngmức.

Khungxươngcủabàntaycủaconngười,cánhcủacondơi,vâycủacáheo,vàchâncủaconngựatươngtựnhau,giốngnhưvậysổđốtxươngsốngcổcủahươucaocổvàcủavoi,vàvôsốcácdẫnchứngkhácmộtlầnnữađượcgiảithíchtheothuyếtditruyềncủanhữngbiếndịliêntiếp,nhỏbévàvàchậm.Tuynhiên,sựgiốngnhauvềmẫuxươngtrongcánhvàchâncủamộtcondơigiốngnhaunhưngchúngđượcsửdụngchonhữngmụcđíchkhácnhau,hoặcnhưcàngvàquaihàmcủaconcua,trongnhữngcánhhoa,nhịhoa,vànhụycủacùngmộtbônghoa,cũngdễhiểunếuxemxéttrênquanđiểmtiếnhoádầndầncủanhữngphầnhoặcnhữngcơquanmàgiốngnhautrongtổtiênbanđầucủamỗilớp.Theonguyêntắccáctiếnhoádầndầnkhôngthườngxuyêndiễnravàocácthờikỳbanđầu,vànênquátrìnhditruyềncũngkhôngdiễnrasớmnhưvậy,rõràngchúngtacóthểhiểutạisaonhữngphôithaicủanhữngđộngvậtcóvú,chim,bòsát,vàcáthườnggiốngnhauđếnnhưvậy,nhưngdạngtrưởngthànhlạikhônggiốngnhau.Chúngtacóthểkhôngthắcmắcvìsaophôithaicủamộtđộngvậtcóvúhoặcchimthởbằngphổiđượcphânbiệtvớinhữngđộngmạchmangcá,docáphảithởkhôngkhíhoàtantrongnước,bởihệhôhấppháttriểntốt.

Sựđàothải,đượchỗtrợđôikhibởichọnlọctựnhiên,sẽthườngcóxuhướnggiảmbớtmộtcơquan,khinóđãtrởthànhvôíchdonhữngthóiquenthayđổihoặcdonhũngthayđổivềđiềukiệnsống;vàchúngtacóthểhiểurõđiểunàydựatrênýnghĩacủanhữngcơquansơkhai.Nhưngsựđàothảivàchọnlọcnóichungsẽdiễnraởtừngtạovật,khinótrưởngthànhvàthamgiađầyđủcủavàocuộctranhđấusinhtồn,vànhưvậytrongthờigianbanđầu,cáccơquansẽcómộtchútsứcmạnh;từđâycơquansẽkhônglàgiảmnhiềuhoặctrởlạibuổibanđầu.Vídụ,conbêđãcóbộrăng,vốnkhôngbaogiờcắtvàolợicủahàmtrên,bắtnguồntừmộtloàitổtiêncórăng;vàchúngtacóthểtinrằng,sốrăngtrongđộngvậttrưởngthànhđãgiảmbớt,trongthờigianpháttriểnliêntục,bởisựđàothảihoặcbởilưỡivàvịgiácđãđượcđiềuchỉnhphùhợpbởichọnlọctựnhiên;trongkhiởconbêvẫncònrăngmàkhônghềbịtácđộngbởichọnlọchoặcsựđàothải,vàtrênnguyênlýsựthừakếtừthờikỳxaxưađếnngàynay.Trênquanđiểmcủamỗithểhữucơvàmỗicơquanriêngbiệtđãđượcđặcbiệttạora,khôngthểgiảinghĩahoàntoànđượccáchphânchia,giốngnhưrăngtrongphôithaiconbêhoặcviệccánhdướicủamộtvàiloàibọcánhcứngbịteođi,nhấtđịnhlàmangdấuấncủasựvôdụng!Cóthểnóirằngtựnhiênphảitrảiquanhiềuđauđớnmớicóthểpháttriểnđượcbởinhữngcơquansơkhaivàbởinhữngcấutrúccùngvịtrí,sơđồtiếnhoácủatựnhiên,nhữngthứmàcólẽchúngtakhôngthểhiểunổi.

Bâygiờtôisẽtómtắtlạinhữngsựviệcvànhữngýkiếnchínhđãhoàntoànthuyếtphụctôirằngcácloàiđãthayđổi,vàvẫncònđangthayđổichậmchạpbởisựbảotồnvàsựtíchtụnhữngbiếndịphùhợp.Tạisaotấtcảcácnhàtựnhiênhọcnổitiếngnhấtvànhữngnhàđịachấtlạiloạibỏquanđiểmvềtínhcóthểbiếnđổicủacácloài?Khôngthểkhẳngđịnhrằngnhữngthểhữucơtrongtrongđiềukiệntựnhiênlạikhôngcósựbiếnđổinào;cũngkhôngthểchứngminhrằngsốlượngcácbiếndịtrongmộtthờigiandàilàcóhạn;khôngcósựphânbiệtrõràngnào,hoặccóthể,đượcđưaragiữacácloàivànhữngbiếndịđượcđánhdấukỳ.Khôngthểbảotồncácloàikhilaighéptrởthànhnhữngloàivôsinh,vàkhảnăngsinhsảncủacácbiếndịkhôngthayđổi;hoặcsựvôsinhđólàmộtdấuhiệuđặcbiệtcủatạohoá.Niềmtinrằngcácloàilànhữngtạovậtkhôngthayđổigầnnhưlàkhôngthểtránhđượcdolịchsửcủathếgiớiđượccholàchỉdiễnratrongkhoảngthờigianngắn;vàbâygiờnếuchúngtađãchấpnhậnýtưởngvềsựthiếusótcủathờigian,chúngtađãquávộivàngđưaragiảthuyếtmàkhôngcósựchứngminh,chorằngbảnghiđịalýhoànhảođếnnỗinócócungcấpchochúngtanhữngbằngchứngrõràngvềbiếnđổicủanhữngloàinếuđãtừngxảyra.

Nhưngnguyênnhânchínhgâyrasựmiễncưỡngtrongviệcthừanhậnmột

loàiđãsinhraloàikhácvàcácloàiđượcphânbiệtrõràngvớinhau,đólàviệcchúngtaluônchậmtrongviệcthừanhậnbấtkỳsựthayđổilớnnàocủatựnhiênvìchúngtakhôngnhìnthấynhữngliênkếttrunggian.Khókhănlànhiềunhàđịachấtcũngnghĩnhưvậy,nhưLyellđãtừngnhấnmạnhrằngnhữngváchđádốcđứng,nhữngthunglũngmớiđượckhaiquậtđềuđượchìnhthànhbởitácđộngtừtừcủasóngbiển.Đầuócchúngtacólẽkhôngthểlĩnhhộihếtýnghĩađầyđủcủathờihạncủamộttrămtriệunăm;nókhôngthểlàmtăngthêmnhữngtácđộngcủacácbiếndịítỏi,nhưngđượctíchlũyquavôsốcácthếhệ.

Mặcdùtôihoàntoàncôngnhậnsựđúngđắncủaquanđiểmđưaratrongchươngnàydướidạngchủđề,nhưngtôikhônghyvọngsẽbịthuyếtphụccácnhàtựnhiênhọcgiàukinhnghiệm,trongmộtthờigiandài,từmộtquanđiểmcủađốilậptrựctiếpvớiquanđiểmcủatôi.Sẽlàrấtdễđểchegiấusựkhônghiểubiếtcủachúngtadướinhữngcụmtừnhư“Kếhoạchcủasựtạothành”,“Sựthốngnhấtcủacácthiếtkế”...vàđểnghĩrằngchúngtađưaramộtcáchgiảithíchkhichủngtachỉtuyênbốlạichorõràngmộtsựviệc.Bấtkỳaichỉquantâmđếnviệccânđođongđếmnhữngkhókhănchứkhôngphảicáchgiảiquyếtnhữngkhókhănđóchắcchắnsẽphảnbáclýthuyếtcủatôi.Mộtvàinhàtựnhiênhọc,vốncóđầuóclinhhoạt,vànhữngngườiđãbắtđầunghingờvềsựbấtbiếncủacácloài,cóthểbịảnhhưởngbởichươngnày;nhưngtôitinrằngtrongtươnglaisẽcónhữngnhàtựnhiênhọctrẻtrungvàtiếnbộ,nhữngngườisẽcóthểnhìnthấycảhaimặtcủavấnđềbằngcáchnhìnkháchquan.

Mộtvàinhàtựnhiênhọcnổitiếngđãphátbiểuvềlòngtincủahọrằngcómộtsốloàitrongmỗichủngtrênthựctếkhôngphảilàloài;nhưngnhữngloàikhácthựctế,thìlạiđượcđộclậptạora.Điềunàyđốivớitôicóvẻlàmộtkếtluậnlạlùng.Phầnlớncủanhữngnhàtựnhiênhọctựxếpmộtsốloàivàocácnhómdựatrênnhữngđặctínhđiểnhìnhbênngoàicủanhữngloàithật,họthừanhậnrăngnhữngđặcđiểmđóđãđượcsảnsinhdobiếndị,nhưnghọtừchốimởrộngquanđiểmđóchonhữngloàicónhữngđậcđiểmhơikhácnhau.Tuyvậyhọkhônggiảvờrằnghọcóthểđịnhnghĩa,hoặcthậmchílàgiảthuyết,rằngloàinàođượcsinhratừtựnhiênvàloàinàođượcsinhrabởiquyluậtthứsinh.Họthừanhậnbiếndịnhưmộttrườnghợpcụthể,họtựýloạibỏyếutốnàytrongcáctrườnghợpkhác,màkhôngđưarabấtkỳsựphânbiệtnàogiữahaitrườnghợp.Sẽđếnlúccáchsuynghĩđóđượccoilàmùquáng.Nhưngliệuhọcóthậtsựtinrằngtrongvôsốnhữngthờikỳnhấtđịnhlịchsừ,nhữngnguyêntừcơbảncủatráiđấtđãthìnhlỉnhchiếusángvàocácmẫuvậtmỏngmanhhaykhông?Liệuhọcótinrằngởmỗigiaiđoạncủasựtạothành,cómộtcáthểhoặcnhiềucáthểsảnsinh?

Liệucóphảinhiềuloạinhữngđộngthựcvậtđượctạoranhưnhữngquảtrứnghoặchạtgiống,làmộtcơthểđầyđủ?Vàtrongtrườnghợpcủanhữngđộngvậtcóvú,liệucóphảichúngđượctạoranhưthứcăntừdạconcủamẹ?Mặcdầunhữngnhàtựnhiênhọcrấtđúngmứcyêucầucómộtgiảithíchđầyđủchonhữngkhókhănvềkhảnăngcóthểbiếnđổicủacácloài,nhưnghọđãlờđitoànbộđềtàivềsựxuấthiệnđầutiêncủanhữngloàimàhọthấycầnphảigiữkín.

Câuhỏiđặtralàtôisẽmởrộngthuyếttiếnhoáloàicủamìnhđếnđâu.Câuhỏinàyrấtkhótrảlời,vìcácdạngsinhvậtlàrấtđadạng.Nhưngmộtvàilýthuyếtcóthểđượcmởrộngrấtxa.Tấtcảcácthànhviêncủamộtlớpcóthểđượcnốivớinhaubởinhữngchuỗitươngđồng,vàhoàntoàncóthểđượcphânloạitheocùngnguyênlýđó,thànhtừngnhómphụthuộcđểnhómlại.Cáchóathạchcònlạiđôikhicũngcóxuhướnglấpđầynhữngkhoảnggiữatồntạinhữngthứtựrấtrộng.Nhữngthểhữucơtrongđiềukiệnsơkhairõràngchothấycótừngtồntạimộtloàitổtiênhữucơpháttriểnhoànthiện;vàđiềunàytấtyếulàngụýmộtsốlượngkhổnglồnhữngbiếndịcònlạitrongconcháu.Trongkhắpcảnhiềulớpcấutrúccómẫunhưnhau,trongthờikỳphôithainhữngloàigầngũithìgiốngnhau.Bởivậytôikhôngnghingờlýthuyếtvềsựditruyềnđãbaotrùmtấtcảhiệntượngtrên.Tôitinrằngnhữngđộngvậtđóđượcthừakếítnhấtlàtừbốnhoặcnămtổtiên.

Sựtươngđồngcũngdẫntôiđếnmộtsuynghĩmới,đólà,tấtcảcácđộngthựcvậtcóbắtnguồntừmộtnguyênmẫunàođó.Nhưngtínhtươngđồngcóthểlàmộthướngdẫnkhôngđángtincậy.Tuyvậytấtcảcácsinhvậtcónhiềuđiểmchung,trongsựcấutrúchóahọccủachúng,cấutrúctếbàocủachúng,vànhữngquyluậtvềsựtăngtrưởngvàsinhsảncủachúng.Chúngtathấyrằngtrongmộtđiềukiệnchậthẹp,mộtchấtđộcnàođóthườngcóảnhhưởngđếấnđộngthựcvậtnhưnhau;hoặcchấtđộcđócấtcẩnthậntrongnhữngtúitạoranhữngpháttriểnquáidịcâyhoahồnghoanghoặccâysồi.Bởivậytôisuyrarằngtínhtươngđồngmàcólẽtấtcảcácthểhữucơđãtừngsốngtrêntráiđấtnàyđềulàthừakếtừmộtmẫunguyênthủynàođó,vàongaynhữngcơthểhấpthụchúngđầutiên.

Khinhữngquanđiểmnêuratrongchươngnàyvềnguồngốccủacácloài,hoặccácquanđiểmtươngtựnóichungđượcthừanhận,chúngtacóthểlờmờnhìnthấytrướcrằngđósẽlàmộtcuộccáchmạngđángkểtronglịchsửtựnhiên.Cácnhànghiêncứuhệthốngsẽcóthểtiếptụctheođuổicôngviệccủahọnhưhiệnnay;nhưnghọsẽkhôngngừngthắcmắcrằngliệumẫudạngnàyvàmẫudạngđóthựcchấtlàmộtloài.Tôicảmthấychắcchắntừkinhnghiệmcủabảnthânrằngsẽkhôngdễdàngtìmracâutrảlời.Cácnhà

nghiêncứuhệthốngsẽchỉphảiquyếtđịnh(nếukhôngcóviệcnàymọiviệcsẽdễdànghơn)xemliệumộtloàibấtkỳnàocókhácbiệthoàntoànsovớicácloàikháckhông,từđóđưarađịnhnghĩa;vànếucóthểđịnhnghĩa,thìliệunhữngsựkhácnhauđócóđủquantrọngđểcómộttêngọiđặcbiệt.Điểmmớinàysẽtrởthànhlàmộtýkiếnquantrọnghơnnhiềuhơnnóhiệnnay;đốivớisựkhácnhau,dùrấtnhỏgiữabấtkỳhailoàinào,nếukhônghòahợpbởinhữngchuyểnbiếntrunggiantừtừ,thìsẽđượcxemxétbởiđasốcácnhàtựnhiênhọcđếnângcảhailoàinàytrongdãycácloài.Từnaytrởđichúngtaphảibắtbuộcthừanhậnsựphânbiệtduynhấtđógiữanhữngloàivànhữngbiếndịđượcđánhdấukỹ.Màcácbiếndịđượcbiếtđến,hoặcđượctinlà,đượcnốivớihiệntạibởinhữngthayđổitừtừtrunggian,giốngnhưcácloàitrướcđây.Từđây,khôngcầnxemxétsựtồntạicủanhữngbiếnđổitừtừtrunggiangiữabấtkỳhailoàinào,chúngtasẽxemxétcẩnthậnhơnvàđánhgiácaohơnsốlượngthựctếnhữngkhácbiệtgiữacácloài.Cókhảnănglànhữngloàibâygiờnóichungđượcghinhậnđơnthuầnlànhữngbiếndịtừnaytrởđicóthểsẽđượcxứngđángvớinhữngcáitênđặcbiệt,nhưcâyhồngdạivàcâyhoangọctrâm;vàtrongtrườnghợpnàycáctênchungvàtênkhoahọcsẽthốngnhấtvớinhau.Nóimộtcáchngắngọn,chúngtasẽnhìnnhậncácloàigiốngcáchcácnhàtựnhiênhọcnhìnnhậncácchủngvậy,họthừanhậnrằngchủnglàsựkếthợpkhôngtựnhiêncólợichonhau.Điềunàycóthểkhônglàmộtviễncảnhvuivẻ;nhưngchúngtaítnhấtcũngsẽđượcgiảiphóngkhỏiviệctìmkiếmvôíchnhữngđặcđiểmchưađượckhámphácủacácloài.

Nhữngbộmônkháccủangànhlịchsửtựnhiênpháttriểnlênnhiềutrongsựquantâmcủamọingười.Nhữngkháiniệmcácnhàtựnhiênhọcsửdụngnhưsựtươngđồng,mốiquanhệ,nhómkiểu,môhình,hìnhtháihọc,nhữngđặctínhđượcthừanhận,nhữngcơquansasẩyvàsơkhai,.,sẽkhôngchỉmangtínhtrừutượngmàsẽcóýnghĩarõràng.Khichúngtakhôngcònquantâmđếnviệcnhìnnhậncácthểhữucơtheocáchquansátmộtcontàubìnhthường,nhưnhìnnhữnggìngoàitầmhiểubiếtcủachúngta;khichúngtalưutâmtớicáctạovậtcủatựnhiênnhưmộtcáthểcólịchsửpháttriển;khichúngtaxemxétcáccấutrúcvàbảnnăngphứctạpgiốngnhưtổngcủacáccấutrúcđơngiảnvàhữuíchchosinhvậtsởhữunó,gầngiốngcáchkhichúngtaxembấtkỳphátminhcơkhílớnnàolàsựnângcấpcủalaođộng,kinhnghiệm,lýlẽvàthậmchílànhữngsailầmngungốccủanhiềucôngnhân;khinàochúngtanhìncácthểhữucơnhưvậy,tôinóiđiềunàytừkinhnghiệmcủabảnthân,rằngngànhnghiêncứulịchsửtựnhiênsẽtrởnênthúvịhơnnhiều.

Mộtlĩnhvựcgầnnhưchưacódấuchânngườivànhấtđịnhsẽđượcmở,dựa

trênnhữngnguyênnhânvàquyluậttiếnhoá,vềtươngquantăngtrưởng,trênnhữngảnhhưởngcủaviệcsừdụngvàsựđàothải,củatácđộngtrựctiếpcủanhữngđiềukiệnbênngoàivànhữngthứtươngtự.Việcnghiêncứunhữngcâytrồngvậtnuôitrongnhàsẽcógiátrịtolớn.Mộtgiốngmớiđangđượcnuôitrồngsẽlàđềtàiquantrọngvàthúvịhơnnhiềusovớiviệcnghiêncứuthêmnữanhữngloàiđãcóvôsốtrongtựnhiên.Sựphânloạicủasẽdẫnđếnkhoahọcphảhệhọc;vàrồisẽđưarađượcchínhxáccáigọilà“kếhoạchcủasựtạothành”.Nhữngquytắcphânloạikhôngnghingờgìsẽtrởnênđơngiảnhơnkhitrongsuynghĩcủachúngtacómộtđốitượngxácđịnh.Chúngtakhôngsởhữubấtcứnòigiốngnào;vàchúngtaphảikhámphávàlầntheovôsốcácsựphânnhánhphảhệhọctựnhiêncủachúngta,bằngnhữngđặctínhcủabấtkỳloạinàođãđượcthừakế.Nhữngthểhữucơsơkhaisẽnóilênđượcmộtcáchchínhxáccủanhữngcấutrúcmấtđãlâutrongtựnhiên.Nhữngloàivànhữngnhómloàicóthểđượcgọilàhóathạchsống,sẽgiúpchúngtatrongviệchìnhthànhmộtbứctranhloàicổxưacủacuộcsống.Phôisinhhọcsẽđểlộchochúngtabiếtcấutrúc,cóthểlàkhônghoànchỉnhtrongmộtmứcđộnàođó,củanhữngnguyênmẫucủamỗilớploàilớn.

Khichúngtacóthểcảmthấyđảmbảorằngnhữngcáthểtrongcùngmộtloài,vàtấtcảcácloàicóquanhệmậtthiếttrongcùngmộtchủngđềucùngbắtnguồntừmộttổtiên,vàđãdicưđếntừcùngmộtvùng,vàkhichúngtabiếtrõhơncácphươngtiệnphântán,nhờnhữngtiếnbộcủangànhkhoahọcđịachất,sẽtiếptụctìmđượcnhữngthayđổicủakhíhậuvàcủamứcđất,chủngtachắcchắnsẽđượcphéplầntheodấuvếtsựditrúcủanhữngcưdâncủatoànthếgiới.Thậmchíhiệnnay,bảngcáchsosánhnhữngkhácbiệtgiữanhữngsinhvậtsinhsốngdướibiếnvàtrêncạn,vàbảnchấtcủanhiềucưdâncủalụcđịađótrongmốiquanhệvớicácphươngtiệnphânbổcóthểgiúphiểuthêmnhiềuđiềuvềđịalýtrongquákhứ.

Khoahọcđịachấtcaoquýmấtđisựchínhxáccủanólàdosựkhônghoànhảocủacácbảnghiđịalý.Lớpvỏcứngcủatráiđấtvànhữngphầnđãbịchìmlấpcủanócònlạicầnphảiđượcxemnhưmộtbảotàngtươngđốiđầyđủ,nhưngvẫncónhữngkhoảngtrống.Sựtíchluỹmộtkhốilượnglớncácdạnghóathạchsẽđượcxemlàphụthuộcvàosựtrùngkhớpkhácthườngcủacáchoàncảnhsống,vànhữngkhoảngđểtrốnggiữagiaiđoạnliêntiếpcóthểlànhữngkhoảngthờigianrộnglớn.Nhưngchúngtanênthậntrọrigkhiđánhgiákhoảngthờigiancủanhữngkhoảngnàykhisosánhvớicácdạngđịachấtcủacácgiaiđoạntrướcvàsauđó.Chúngtaphảithậntrọngtrongviệccốgắngliênkếtchínhxáchaidạngđịachất,baogồmmộtítloàiđồngnhất,vìsựnhữngđặcđiểmchungđượcthừahưởnglạicủanhữngloài

này.Trongkhinhữngloàiđượcsảnsinhvàtiêudiệtmộtcáchtừtừbởinhữngloàihiệnvẫnđangtồntạivàtrongkhiđiềuquantrọngnhấtcủatấtcảcácnguyênnhânthayđổihữucơgầnnhưđộclậpcủanhữngbiếnđổithìnhlìnhvềđiềukiệnvậtlý,tứclà,quanhệlẫnnhaucủacơquancủacácthểhữucơ,sựtiếnhoácủathểhữucơảnhhưởngđếnsựtiếnhoáhoặcdiệtvongcủanhữngloàikhác;theođó,sốlượnghóathạchhữucơnhữnglớpđịachấtliêntiếpthayđổicỏlẽlàđểđolạinhữngkhoảngsailệchvềthờigian.Mộtsốloài,tuynhiên,tiếptụctồntạimàkhôngthayđổigìtrongmộtthờigiandài,trongkhimộtsốloàikhácdophảicanhtranhđểtồntạonênđãcónhữngbiếnđổinhấtđịnh;dođóchúngtakhôngđượcđánhgiáquácaosựchínhxácvềnhữngbiếnđổihữucơnhưlàcáchghilạithờigian.Trongthờikỳbanđầucủalịchsửtráiđất,khicácsinhvậtcòníthơnvàcólẽđơngiảnhơn,nhịpđộthayđổicólẽchậmhơn;vàvàolúcbìnhminhđầutiêncủacuộcsống,khicóítloàicócấutrúcđơngiảnnhấttồntại,nhịpđộthayđổithậmchícònchậmhơn.Toànbộlịchsửcủathếgiớinhưvẫnđượcbiếtmặcdùdàimộtcáchkhákhóhiểunhưngtừnaytrởđisẽtrởnêndễdựđoánnhưmộtgiaiđoạnnhấtđịnhmàthôi,sosánhvớinhữngkỷnguyênmànhữngtạovậtđầutiên,tổtiêncủavôsốcácloàiđãtuyệtchủngvàconcháuchúng,đượctạora.

Trongtươnglaixatôicóthểnhìnthấynhữngkhoảngtrốngdànhchonhữngnghiêncứuquantrọnghơn.Tâmlýhọcsẽđượcpháttriểntrêncơsởmộtnềntảngmới,đólàsựthulượmnănglựctrítuệcầnthiếtvàkhảnăngthíchứngdonhữngthayđổidiễnratừtừ.Nguồngốcvàlịchsửloàingườisẽđượcsoisáng.

Nhữngtácgiảnổitiếngnhấtcóvẻhoàntoànbằnglòngvớiquanđiểmrằngmỗiloàiđãđượctạoramộtcáchđộclập.Tôicũngđồngýrằngnhữnggìchúngtabiếtvềnhữngquyluậtgâyấntượngvềvấnđềtrên,cácloàiđãxuấthiệnvàtuyệtchủngtrongquákhứvàsựtồntạicủacácsinhvậtcưtrúcủathếgiới,vìsựsốngchếtcủamỗicáthểđãđượcxácđịnh.Khitôixemxéttấtcảcácdạngngoàinhữngdạngđịachấtđặcbiệt,nhưngtrongkhinhữngconcháudònghọcủaíthiệnthânnàođósổngướcaotrướccáigiườngđầutiêncủakỷSilurianđãđượcđặt,chúngcóvẻtừtôitớtrởthànhquýtộc.Xétđoántừđãqua,Chúngtacóthểyêntâmsuyrarằngkhôngphảilàsựsốngcủacácloàisẽtruyềnchoconcháumàkhôngthayđổitrongmộttươnglaixa.Vànhữngloàibâygiờđangtồntạiítnhiềugìsẽtruyềnchoconcháubấtkỳloàinàotớitrongmộttươnglaixa;theocáchmàtrongđótấtcảcácthểhữucơđềuđượcnhómlại,trưngbàyvớisốlượnglớnhơnsốloàicủamỗigiống,vàtẩtcảcácloàithuộcnhiềuchủng,khôngcóthểhệsauvàbịtuyệtchủnghoàntoàn.Chođếnlúcnàychúngtacóthểtiênđoánmộtchútvề

tươnglairằnghiệntượngnàysẽlàphổbiếnvàlanrộngtrongnhữngloài,thuộcvềnhữngnhómtrộivàlớnhơn,màcuốicùngsẽrấtphổbiếnvàsinhranhữngloàitrộivàmới.TrongkhitấtcảcácdạngsinhvậtđềulàconcháucủanhữngdònghọsốngrấtlâutừtrướckỷnguyênSilurian,chúngtacóthểcảmthấychắcchắnsựkếtiếpthôngthườngtheoquyluậtđãbịphávỡ,vàkhôngcóbấtcứtrậnđạihồngthủynàođãtànphátoànbộthếgiới.Từđâychúngtacóthểtinrằngmộtlúcnàođótrongtươnglai,hiệntượngnàysẽtrởlạitheođúngđộdàilịchsửnhưnóđãtừngdiễnra.Vàtrongkhiduynhấtsựchọnlọctựnhiêncótácđộngtốtchocácsinhvật,nósẽgiúpcảphầntrínãovàthểtrạngcủacácloàitiếnhoáhoànthiệnhơn.

Sẽrấtthúvịkhiquansátvencácbờsông,córấtnhiềudạngthựcvật,trênđócónhiềuchimchócsinhsống,caháttrênnhữngbụicây,vớinhiềusâubọsốngxungquanh,vàgiunbòxuyênqualớpđấtẩmướt,chothấyrằngnhữngdạngcócấutrúctỉmỉnày,cóđặcđiểmkhácnhau,tùythuộclẫnnhautheocáchtươngđốiphứctạp,đãđượcsinhratheoquyluậthànhđộngxungquanhchúngta.Nhữngquyluậtnày,khảnăngbắtnguồnlớnnhất,làtừsựtăngtrưởngvớiquátrìnhtáitạonòigiống;sựthừakếgầnnhưcómặttrongcảquátrìnhnày;tínhlinhhoạttừnhữngtácđộngtrựctiếpvàgiántiếpcủacácđiềukiệnsốngbênngoài,vàtừviệcsửdụnghaykhôngsửdụng;tỷlệcủaviệctăngthêmrấtcaotrongkhiđitớicuộctranhđấuvìcuộcsống,vàlàmộthệquảcủaquátrìnhchọnlọctựnhiên,thayvìquátrìnhphânkỳcủacácđặctínhvàsựtuyệtchủngcủacácloàiíttiếnhoáhơn.Nhưvậy,từcuộcchiếntrongthiênnhiên,từnạnđóivàsựtửvong,điềuquantrọngnhấtmàchúngtacóthểcảmnhậnđượclàsựxuấthiệnnhữngđộngvậtbậccaohơn,trựctiếpđitheosựtuyệtchủngđó.Đốivớiquanđiểmnàyvềcuộcsống,vớisứcmạnhcủamình,trướcđấyđượchútvàotrongmộtsốdạngnhấtđịnhvàtrongkhihànhtinhnàyđãđitiếptụcđitheoquyluậtcốđịnhcủalựchút,từmộtsựbắtđầuđơngiảnnhưthếhìnhthànhvôtậnđasốcácdạngsốngtựnhiênđẹpđẽvàkỳdiệu,vàchúngkhôngngừngsinhsôipháttriển.

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Hết.