Factsheet Vroegsignalering bij armoede en schuldenCirca 80% van de cliënten van wijkteams heeft te maken met financiële problemen.

Met uw cliënten voert u daar niet altijd het gesprek over, omdat zij bij u komen met

andere problemen of omdat uw focus niet direct bij hun financiële situatie ligt.

Maar financiële stress leidt ertoe dat mensen slechter gaan functioneren, erdoor

verlamd raken. En daardoor óók onvoldoende goed kunnen werken aan hun andere

problemen. Deze factsheet helpt u om schulden vroegtijdig te signaleren, en het

onderwerp bespreekbaar te maken met uw cliënten.

Voorkomen is beter dan genezen: vroegsignalering

Bij vroegsignalering gaat het om het herkennen, in een zo vroeg mogelijk stadium, van signalen die duiden

op financiële problemen en het in beeld te brengen van die problemen. In dit stadium kunnen kleine

interventies al groot effect hebben. Hieronder zijn mogelijke signalen vermeld die kunnen wijzen op

financiële problematiek. Deze signalen komen voort uit wetenschappelijk onderzoek, gecombineerd

met ervaringen uit de praktijk.

Herkennen van mogelijke signalen van financiële problemen

Hieronder noemen we een aantal signalen die kunnen wijzen op financiële problematiek. Deze signalen

zijn niet allemaal wetenschappelijk onderbouwd, maar zijn ook gebaseerd op de ervaringen van vrijwilli-

ge en professionele deskundigen.

Direct zichtbare signalen

brievenbus puilt uit

post ligt overal in huis

post is ongeopend

brieven van deurwaarder of incassobureau

huis/hulpvrager/gezin oogt onverzorgd/

verwaarloosd

geen saldo bij pinnen

lege koelkast/voorraadkast of eenzijdig gevuld

koud in huis (door afsluiting energie)

kinderen zonder ontbijt naar school

niet nakomen van afspraken.

achterstand met de huur en/of energie.

Minder zichtbare signalen

doktersbezoek uitstellen vaker ziek dan gemiddeld langdurig werkloos/arbeidsongeschikt ingrijpende gebeurtenis, zoals echtscheiding,

overlijden van partner hulp en contact vermijden slaap- en concentratieproblemen niet meer naar verjaardagen gaan geld vragen aan/lenen van familie, vrienden incassobureaus en deurwaarders aan de deur mensen vinden het lastig om vooruit te kijken gebrek aan digitale vaardigheden kinderen niet mee op schoolreisje.

Het gesprek aangaan

Het aangaan van het gesprek is pittig; houdt u in elk geval rekening met de volgende aspecten:

Uw voorbereiding: bereid het gesprek goed voor. Sla een logisch bruggetje vanuit uw betrokkenheid

bij uw cliënt naar de vermoede financiële problemen.

Uw houding: mensen schamen zich vaak voor hun financiële problemen en hun onvermogen om dit

zelf op te lossen. De manier hoe u het gesprek voert en uw houding zijn van grote invloed. Hoewel

voor u zeer waarschijnlijk vanzelfsprekend, willen we hier toch noemen dat het erg belangrijk is om

respectvol te zijn, niet te veroordelen en hulpbereidheid uit te stralen.

Motivatie hulpvrager: een gemotiveerde cliënt gaat effectiever en meer zelfredzaam aan de slag dan

een minder gemotiveerde. Luister goed en probeer het antwoord op de volgende vraag te vinden:

‘Wat motiveert mijn cliënt?’. Ga op zoek naar zijn motivatie en voorkom daarmee dat u mensen gaat

motiveren met argumenten die voor uzelf belangrijk zijn.

Wat motiveert mijn cliënt?

Voorbeeldvragen

Met één van de volgende vragen kunt u het

gesprek openen:

Geef uw cliënt de ruimte om zijn eigen antwoord te formuleren en te bepalen of hij hierover

door wil praten. Al antwoordt hij niet meteen, u heeft toch wat in beweging gebracht wat kan

leiden tot bewustwording. En dat is de eerste stap naar het zoeken van een oplossing.

Een verandering naar een nieuwe, fi nancieel zelfredzame situatie vraagt vaak ook, of zelfs juist,

gedragsverandering. Denkt u dat de hulpvrager dat kan opbrengen? Heeft hij bijvoorbeeld

voldoende zelfvertrouwen om te veranderen? Want dan ontstaat ook de intrinsieke motivatie.

Dit kan soms een tijd duren en misschien langer dan u zelf wenselijk vindt. Probeer het toch te

respecteren.

‘Hoe was het om het formulier in

te vullen voor de aanvraag van een

traplift?’

‘Ik zie dat er overal papieren en

ongeopende brieven liggen. Ik

maak me hier zorgen over. Wat is

uw gevoel bij uw administratie?’‘Hoe is het gegaan met de sportdag

op de school van uw zoon? Zie ik

het goed dat hij graag zou willen

sporten, maar u hier geen geld voor

heeft? Wilt u dat ik u uitleg wat de

gemeente kan doen om te zorgen

dat uw zoon toch kan sporten?”

‘Stel dat u morgen wakker wordt en

geen zorgen meer heeft. Hoe zou

uw leven er dan uitzien?’

Doorverwijzen

Bedenk goed waar uw grenzen liggen en wanneer u uw cliënt moet doorverwijzen:

Thuisadministratieprojecten in de gemeenten

In bijna iedere gemeente vindt u projecten voor hulp bij de thuisadministratie. Die bieden

laagdrempelige hulp bij het op orde brengen van de administratie en kunnen mensen begeleiden

naar verdere hulp op financieel gebied.

Gemeentelijke schuldhulpverlening

Wanneer er sprake is van één van de volgende scenario’s, verwijst u direct door naar de

gemeentelijke schuldhulpverlening:

1. Woningontruiming: uw cliënt heeft een brief ontvangen van de deurwaarder dat deze de

woning komt ontruimen. Laat uw cliënt dan direct contact opnemen met de gemeentelijke

schuldhulpverlening, zodat de ontruiming mogelijk wordt voorkomen.

2. Dreigende afsluiting van energie en water.

3. Loonbeslag: is er sprake van beslag op uitkering of salaris (loonbeslag) en twijfelt u aan de

juistheid van de beslagvrije voet? In dat geval kan uw cliënt namelijk niet al zijn vaste lasten betalen,

waardoor er nieuwe schulden ontstaan.

Verdieping

Deze factsheet biedt u enkele handvatten voor vroegsignalering van financiële problemen en voor

het aangaan van het gesprek. In de e-learning module Signaleren en begeleiden bij financiële

problemen (Movisie/Nibud) kunt u in een uur uw competenties op dit vlak uitbreiden: zie movisie.nl

Wilt u leren wat geldstress doet met mensen doe dan de e-learning module Geldstress. De training

Aanpakken armoede en schulden in de wijk biedt u bovendien praktische handvatten voor het

signaleren en begeleiden van financiële problemen. Mail met opleidingen@nibud.nl voor toegang

tot de module of aanmelding voor de training.

Op de website van het Nibud vindt u verder ook allerlei gratis checklists, handreikingen en tools. En

op geldplanvoorvrijwilligers.nl vindt u online geldplannen om direct aan het werk te gaan met uw

cliënt. Als u daar start met de quickscan weet u binnen enkele minuten of extra hulp noodzakelijk is.

Meer informatie

Kijk op nibud.nl of mail naar opleidingen@nibud.nl

© Nibud 2018