Niemieckie Nazistowskie Obozy Zagłady_2014 PL Nf

Niemieckie Nazistowskie obozy koNceNtracyjNe

3N i e m i e c k i e N a z i s t o w s k i e o b o z y k o N c e N t r a c y j N e

Wielki kryzys gospodarczy (19291933), ktry dotkn praktycznie wszystkie pastwa wiata, spowodowa gwa-towne zaamanie si gospodarki Niemiec i radykalizacj nastrojw spoecznych. Rosa w si NSDAP, partia Adolfa Hitlera, goszca hasa walki z dyktatem wersalskim i systemem weimar-skim. W wyborach do Reichstagu w lipcu 1932 r. hitlerowcy zdobyli najwicej gosw, a 30 stycznia 1933 r. prezydent Hindenburg powoa rzd koalicyjny, w ktrym Hitler obj stanowisko kanclerza. Gdy 27 lutego 1933 r. spon gmach Reichstagu, win za jego podpalenie pr-bowano obarczy komunistw, a dzie pniej prezydent wyda dekret o ochronie narodu i pastwa, ktry otworzy drog dyktaturze partii hitlerowskiej. Po mierci prezydenta Paula von Hindenburga w 1934 r. Hitler jako naczelnik i kanclerz Rzeszy zdoby nieograniczon wa-dz. Przeciwnikw NSDAP bezwzgldnie przeladowano, powszechnie stosujc wobec nich areszt ochronny (Schutzhaft), co faktycznie oznaczao deportacj do obozw, ktre wkrtce zaczto nazywa kon-centracyjnymi (Konzentrationslager).

Ju 21 marca 1933 r. na rozkaz Heinricha Himmlera w Dachau koo Monachium utworzono pierwszy obz koncentracyjny dla osb, wobec ktrych zastosowano areszt ochronny. Sta si on wzorem dla obozw koncentracyjnych w caych Niemczech. obozy powstay w Sach-senhausen na przedmieciach Oranienburga pod Berlinem (lipiec 1936), Buchenwaldzie koo Weimaru (lipiec 1937), Flossenbrgu w Ba-warii (maj 1938), Mauthausen we wczonej do Rzeszy Austrii (sierpie 1938), Neuengamme koo Hamburga (grudzie 1938).

Pocztkowo obozy koncentracyjne podlegay policji, zsyano tam osoby zagraajce narodowi i pastwu. Odbywao si to bez wyro-ku sdowego, nakaz osadzenia w obozie wydawaa policja polityczna (Gestapo). Do wybuchu II wojny wiatowej obozy koncentracyjne byy

Adolf Hitler przejmuje wadz wNiemczech.

Pierwsze obozy koncentracyjne.

Himmler przejmuje kontrol nad sieci obozw koncentracyjnych wNiemczech.

Lata 19331939

4 N i e m i e c k i e N a z i s t o w s k i e o b o z y k o N c e N t r a c y j N e

Winiowie obozu koncentracyjnego wDachau podczas apelu, czerwiec 1938 r.


miejscem odosobnienia, nie za masowego wyniszczania uwizionych. Narodowosocjalistyczna propaganda gosia hasa ich reedukacji cika praca i surowa dyscyplina miaa ich przywrci na ono niemie-ckiej wsplnoty narodowej. W rzeczywistoci by to rodek eliminacji ze spoeczestwa osb uznanych za wrogw; w obozach zmuszano je do pracy ponad siy, torturowano fizycznie i psychicznie.

W 1934 r. sie niemieckich obozw podporzdkowano Reichsfhre-rowi SS (naczelnemu dowdcy) Heinrichowi Himmlerowi, ktry od 1936 r. peni rwnie funkcj dowdcy niemieckiej policji. Dawao to Himmlerowi wadz nad potnym aparatem, majcym za zada-nie ochron Rzeszy przed wrogami wewntrznymi, za ktrych uzna-wano przeciwnikw politycznych. Dlatego te pierwszymi winiami obozw byli niemieccy komunici, socjaldemokraci, czonkowie zwiz-kw zawodowych, duchowni katoliccy i protestanccy, a po nocy kryszta-owej (9/10 listopada 1938 r.) take niemieccy ydzi. Osadzano w nich niepodane elementy. Do tej kategorii zaliczono pospolitych prze-stpcw, wczgw, ebrakw, prostytutki, homoseksualistw, a nawet czonkw grupy religijnej Badaczy Pisma witego (wiadkowie Jeho-wy) oraz Romw i Sinti (Cyganw). Szacuje si, e do wybuchu wojny przez obozy koncentracyjne w Niemczech przeszo 170 tys. osb.

We wrzeniu 1939 r. w ramach reorganizacji naczelnego kierowni-ctwa SS utworzono Gwny Urzd Bezpieczestwa Rzeszy (Reichssi-cherheitshauptamt RSHA) jako jeden z dwunastu tzw. Gwnych Urzdw SS. Od tego czasu nakazy osadzenia w obozie koncentracyj-nym oraz wszelkie decyzje dotyczce dalszego losu winiw, w tym decyzj o jego zwolnieniu z obozu, wydawa wycznie RSHA. W prze-dedniu II wojny szef Policji Bezpieczestwa i Suby Bezpieczestwa Reinhardt Heydrich wyda oklnik mwicy o koniecznoci zastoso-wania aresztu ochronnego wobec Polakw umieszczonych na listach proskrypcyjnych.


1 wrzenia 1939 r. Niemcy napady na Polsk, wywoujc tym samym II wojn wiatow. 3 wrzenia Wielka Brytania i Francja wypowie-dziay wojn Niemcom, nie podejmujc jednak adnych dziaa zbrojnych. Polska zostaa pozostawiona swojemu losowi. Sytuacj pogor-szya agresja ZSRR dokonana 17 wrzenia i zajcie przez Armi Czerwo-n wschodnich terenw Polski.

Mimo przewagi militarnej agresorw i koniecznoci obrony przed natarciem na dwch frontach armia polska walczya przez 35 dni. Do 28 wrzenia bronia si stolica Polski Warszawa. Ostatni bitw kam-panii wrzeniowej regularne wojsko polskie stoczyo 25 padzierni-ka pod Kockiem. Polska przegrywaa osamotniona. Opinia europejska bya pena uznania dla bohaterskiego oporu Polakw.

Polska w II wojnie wiatowej

Po napaci ZSRR wadze Rzeczypospolitej uday si na emigracj. 1 pa-dziernika 1939 r. w Pary zosta zaprzysiony rzd gen. Wadysawa Sikorskiego (w listopadzie przenis si do Angers); od czerwca 1940 r. dziaa w Londynie. Premier Sikorski zosta take po rezygnacji marsz. Rydza-migego, naczelnym wodzem Wojska Polskiego formowanego we Francji, a od lata 1940 r. w Anglii. Polskie Siy Zbrojne na Zachodzie bray udzia m.in. w bitwie o Angli, walczyy w Norwegii, Francji, Li-bii. W 1944 r. uczestniczyy w operacji w Normandii, a nastpnie w wy-zwoleniu Francji, Belgii, Holandii i Woch oraz w dziaaniach na terenie Niemiec1.

Niemiecka polityka na okupowanych ziemiach polskich wczasie II wojny wiatowej

Wybuch II wojny wiatowej.

1 W 1943 r. w ZSRR utworzono polskie formacje wojskowe podporzdkowane wadzom komu-nistycznym. Walczyy one wraz z Armi Czerwon na froncie wschodnim, a w 1945 r. bray udzia w dziaaniach na terenie Niemiec, m.in. w zdobyciu Berlina.


Gen. Wadysaw Sikorski zpolskimi onierzami we Francji.r.: Domena Publiczna

Twrc nazwy Polskie Pastwo Podziemne by legendarny kurier Jan Karski. 15 grudnia 1943 r. wpimie wydawanym przez Mi-nisterstwo Informacji wLondynie ukaza si artyku Karskiego pt. Polskie Pastwo Podziemne, w ktrym opisywa organizacj, cele i metody dziaania polskiej konspiracji.

r.: Zbiory Roberta Szuchty


Nowe wadze zostay uznane przez Polakw w kraju oraz przez pastwa sojusznicze za konstytucyjn kontynuacj II Rzeczypospolitej. W pierwszych miesicach wojny na okupowanych ziemiach polskich za-czto tworzy konspiracyjne instytucje pastwowe podporzdkowane rzdowi RP na uchodstwie. S one nazywane wsplnym mianem Pol-skiego Pastwa Podziemnego. Polskie Pastwo Podziemne miao struktury cywilne szkolnictwo, kultura i nauka, opieka spoeczna, sdownictwo (dziedziny ycia pub-licznego zakazane przez okupanta) oraz wojskowe. Zadaniem pionu wojskowego, ktry tworzyy pocztkowo Suba Zwycistwu Polski, a na-stpnie Zwizek Walki Zbrojnej przeksztacony w lutym 1942 r. w Armi Krajow, latem 1944 r. liczc ok. 350 tys. onierzy, bya walka z oku-pantami. W sierpniu 1944 r. w Warszawie wybucho powstanie zbroj-ne, w ktrym zgino ok. 150 tys. osb, a miasto zostao przez Niemcw zrwnane z ziemi.

Widok zniszczonego Starego Miasta wWarszawie (zdjcie z1945r.)r.: Domena Publiczna

Pion wojskowy odpowiada rwnie za bezpieczestwo instytucji cywil-nych Polskiego Pastwa Podziemnego oraz zapewnia czno midzy krajem a wadzami polskimi na uchodstwie. Prowadzi te dziaalno wywiadowcz na potrzeby pastw sprzymierzonych.


zachodnie z Pomorzem, lskiem i Wielkopolsk oraz centralne z Ma-zowszem (49 proc. terytorium i ok. 22 mln ludnoci) przez Niemcy. Ziemie, ktre zaja armia niemiecka, podzielono na rne kategorie administracyjne. Cz najbardziej wysunit na zachd wcielono do Rzeszy, nadajc im nazw Kraj Warty (Wartegau), na pozostaych te-renach utworzono na podstawie zarzdzenia Hitlera z 12 padzier-nika 1939 r. Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych polskich

Podzia terytorium Polski midzy IIIRzesz i ZSRR

28 wrzenia 1939 r. Wehrmacht i Armia Czerwona spotkay si w Brzeciu nad Bugiem. Niemieccy i radzieccy dowdcy przyjli uro-czyst defilad wojsk.

Tego samego dnia w Moskwie podpisano radziecko-niemiecki trak-tat o granicach i przyjani, w ktrym modyfikowano wczeniej wyty-czon granic midzy Niemcami a ZSRR. Terytorium Polski zostao podzielone pomidzy agresorw. Wschodnia Polska (ok. 51 proc. tery-torium i ok. 14,3 mln ludnoci) zostaa zajta przez ZSRR, a ziemie

onierze niemieccy iradzieccy wituj wsplne zwycistwo nad Polsk wczasie defilady wBrzeciu nad Bugiem.

r.: Domena Publiczna


obszarw (Das Generalgouvernement fr die besetzten polnischen Gebiete) z niemieckim rzdem cywilnym. Na jego czele stan Hans Frank, ktry na sw siedzib, a jednoczenie stolic Generalnego Gu-bernatorstwa, obra Krakw. Po agresji niemieckiej na ZSRR w czerw-cu 1941 r. cz ziemi polskich dotychczas okupowanych przez ZSRR wczona zostaa do Generalnego Gubernatorstwa jako Dystrykt Gali-cja, a pozostae zajte przez Niemcw tereny wczono do Komisariatu Rzeszy Ukraina (Reichskommissariat Ukraine) i Komisariatu Rzeszy Wschd (Reichskommissariat Ostland).

Tereny wcielone do Rzeszy od samego pocztku wojny byy podda-wane intensywnej germanizacji. Obejmowaa ona m. in. wysiedle-nia i wywaszczenia. Tysice Polakw i ydw umieszczano w obozach przejciowych i przesiedleczych. W pierwszej kolejnoci wysiedlano wacicieli ziemskich, kupcw, rzemielnikw, rolnikw posiadajcych wasne gospodarstwa i inteligencj. Cay ich majtek przechodzi na wasno Rzeszy niemieckiej.

Miejsce tych ludzi, wyrzuconych z wasnych domw, ograbionych z dorobku caego ycia, szykanowanych na przerne sposoby, mieli za-j niemieccy kolonici sprowadzani z krajw batyckich (Litwa, o-twa, Estonia) oraz z Europy poudniowo-wschodniej (Rumunia). Do koca 1941 r. sprowadzono ok. 200 tys. Niemcw.

Wedug rde niemieckich i przyjtych przez historykw szacun-kw z ziem polskich okupowanych przez Rzesz niemieck w latach 19391944 wysiedlono lub przesiedlono z rodzinnych miejscowoci prawie 1672 tys. osb, z ktrych 365 tys. deportowano do Generalnego Gubernatorstwa, a ponad 37 tys. wywieziono do Rzeszy w celu zniem-czenia.

Niemieckie wadze okupacyjne stosoway wobec ludnoci cywilnej w Generalnym Gubernatorstwie bezwzgldn polityk terroru. Chcc sparaliowa polskie spoeczestwo, zastraszy je i nie dopuci do oporu okupant przez cay czas wojny prowadzi systematyczn akcj eksterminacji inteligencji i warstw przywdczych.

Hans Frank o zasadach polityki niemieckiej wobec spoeczestwa polskiego i o stosowaniu terroru wobec Polakw.

W oglnoci mona powiedzie, e bdziemy musieli liczy si z ros-ncym oporem ze strony inteligencji, Kocioa i byych oficerw. Istnie-j ju formy organizacyjne, skierowane przeciw naszemu panowaniu

Antypolska polityka okupanta w Generalnym

Gubernatorstwie.

Wysiedlenia obywateli polskich zziem

wcielonych do Rzeszy


w tym kraju. Nie potrzebujemy trwoy si z tego powodu, lecz moemy spokojnie oczekiwa dalszego rozwoju wypadkw. Przy najmniejszej pr-bie podjcia jakiej akcji przez Polakw przyjdzie do potwornej wyprawy niszczycielskiej przeciw nim. Nie cofnbym si wtedy przed najokrut-niejszym terrorem i jego nastpstwami.

Ju w 1940 r. policja niemiecka przeprowadzia nadzwyczajn akcj pacyfikacyjn, nazywan akcj AB (Ausserordentliche Be-friedungsaktion). W ramach akcji AB zabito w sumie 6,5 tys. osb,

Cmentarz wPalmirach, miejsce pochwku ofiar masowych egzekucji.

Ta niewielka wioska na skraju Puszczy Kampinoskiej pod Warszaw ju na pocztku okupacji staa si symbolem zbrodni hitlerowskich. Egzekucje na lenej polanie rozpoczy si wgrudniu 1939r. itrway do lipca 1941r. Zamordowano tu ponad 2 tys. osb uznanych przez Niemcw za elit polskiego spoeczestwa.



Bochnia 18 grudnia 1939 r. Jedna z pierwszych egzekucji na polskiej ludnoci cywilnej na okupowanych ziemiach polskich.


Publiczne egzekucje wmiastach.

w tym 3,5 tys. przedstawicieli elit spoecznych i 3 tys. osb uznanych przez Niemcw za kryminalistw.

onierze niemieccy mordowali dziaaczy spoecznych, urzdnikw pastwowych, artystw i sportowcw. Niszczyli zabytki kultury: ko-cioy, paace, dwory. Zbiory muzealne i biblioteczne, prywatne zbiory sztuki, archiwalia byy wywoone do Rzeszy. Zlikwidowano instytucje kulturalne. Celem Niemcw byo cakowite zniszczenie polskiego y-cia kulturalnego.

Za zamanie prawa okupacyjnego groziy surowe kary, na dodatek Niemcy stosowali zasad odpowiedzialnoci zbiorowej. Symbolem po-lityki terroru byy masowe egzekucje publiczne w miastach. Nazwiska rozstrzelanych zakadnikw publikowano na afiszach rozlepianych na ulicach polskich miast. Wszyscy, nie tylko uczestnicy ruchu oporu, yli w poczuciu cigego zagroenia. Ludzi zatrzymanych w ulicznych a-pankach wywoono do obozw koncentracyjnych lub na roboty do Rze-szy. Take mieszkacom wsi groziy represje, egzekucje, pacyfikacje. Za udzielenie poparcia polskiemu ruchowi oporu Niemcy palili cae


Antyydowska polityka okupanta. Getta na okupowanych ziemiach polskich.

wsie, mordujc mieszkacw. Szacuje si, e w czasie II wojny wiato-wej z rk niemieckich zgino ponad 1,5 mln etnicznych Polakw.

Rwnie na terenach zajtych przez ZSRR stosowano polityk ter-roru. Obywatele polscy ginli w obozach, byli mordowani w wizie-niach, wywoono ich w gb ZSRR. Szacuje si, e represje dotkny ponad 600 tys. osb.

Od pocztku okupacji szczeglnie okrutnie przeladowano ydw. Zo-stali pozbawieni wszelkich praw, byli wysiedlani, wywaszczani, nie-mieccy onierze okrutnie si nad nimi zncali, szydzili z ich religii i obyczajw. Jednym z pierwszych aktw represji wobec ludnoci y-dowskiej byo odizolowanie jej od ludnoci chrzecijaskiej i skupienie w wyznaczonych czciach miast i miasteczek, w tak zwanych gettach; na terenie Generalnego Gubernatorstwa powstao ich ok. 600. Niemcy

Budowa muru oddzielajcego getto od aryjskiej czci miasta wWarszawie, sierpie 1940r.



Ostateczne rozwizanie kwestii ydowskiej.

zaczli organizowa getta ju jesieni 1939 r., najwiksze utworzono jesieni 1940 r. w Warszawie. Zlokalizowane w pnocnej czci mia-sta, otoczone byo trzymetrowej wysokoci murem z cegie. Na tere-nie liczcym 307 ha stoczono ponad 450 tys. ydowskich dzieci, kobiet i mczyzn. ydzi nie mieli prawa mieszka poza gettem. Getta sta-nowiy element niemieckiej polityki eksterminacyjnej narodu ydow-skiego. ydzi, odizolowani od wiata zewntrznego, byli zmuszani do niewolniczej pracy na rzecz Niemiec. Wielkie zagszczenie, choroby, gd i poczucie osamotnienia przyczyniay si do wysokiej miertelno-ci wrd mieszkacw.

Program wymordowania wszystkich europejskich ydw Niemcy nazy-wali ostatecznym rozwizaniem kwestii ydowskiej. Historycy uzna-j, e decyzja o ostatecznym rozwizaniu kwestii ydowskiej bya sum poszczeglnych decyzji i dziaa podejmowanych midzy lip-cem a padziernikiem 1941 r. przez kierownictwo partyjno-pastwowe III Rzeszy, poszczeglnych dowdcw i niemieckich administratorw okupowanej Europy. Decyzje te dotyczyy ydw mieszkajcych na wschodzie Europy, na ziemiach polskich wcielonych do Niemiec, po-zostajcych pod okupacj niemieck w Generalnym Gubernatorstwie, Niemczech, Austrii, Protektoracie Czech i Moraw, okupowanych pa-stwach Europy Zachodniej i Poudniowej, a take w krajach zwiza-nych sojuszem z III Rzesz.

Masowe mordowanie ydw Niemcy rozpoczli latem 1941 r. bez-porednio po inwazji na Zwizek Radziecki na terenach zajtych dwa lata wczeniej przez ZSRR (na mocy paktu Ribbentrop-Mootow). Tam ydzi ginli w wyniku masowych rozstrzeliwa, ktrych dokonyway jednostki Einsatzgruppen, Ordnungspolizei oraz KdS. Kiedy pojawia si nowa wydajniejsza technika zabijania: stacjonarna komora gazo-wa, eksterminacja ydw w obozach zagady w Generalnym Guberna-torstwie odbywaa si w sposb, mona rzec, przemysowy. Najwicej ydw yo w Europie Wschodniej, zwaszcza na ziemiach polskich i za-chodnich terenach ZSRR, dlatego te ze wzgldw cile tech nicznych (logistycznych) tu wanie Niemcy postanowili zrealizowa swj plan. Liczyli, e wiat zachodni nie dowie si, jak w rzeczywistoci wyglda ostateczne rozwizanie. Zakadali take, e lokalne spoecznoci nie podejm adnych dziaa w obronie ydw z powodu niechci do nich bd ze strachu.


Akcja Reinhardt.Ostateczne rozwizanie kwestii ydowskiej w Generalnym Guberna-torstwie i Okrgu Biaystok otrzymao kryptonim akcja Reinhardt (Aktion Reinhardt). Plan tej akcji przewidywa likwidacj gett, de-portacj ludnoci ydowskiej do obozw zagady oraz przejcie mienia pozostawionego przez zamordowanych. Akcj mia kierowa specjal-ny sztab ulokowany w Lublinie, kierowany przez Odilo Globocnika, tamtejszego dowdc SS i policji (SSPF). Sztab i personel akcji Re-inhardt liczy 453 oficerw i podoficerw SS oraz ok. 350 stranikw penicych sub wartownicz w obozach zagady. Do jej realizacji przystpiono w poowie marca 1942 r., kiedy ydw z likwidowanego getta w Lublinie przewieziono do obozu w Becu.


Wraz z wybuchem II wojny wiatowej Niemcy przystpili do rozbudowy sieci obozw koncentracyjnych. Nie tylko wzro-sa ich liczba, ale zmienio si ich przeznaczenie oraz skad narodowociowy wizionych. Obozy byy ju nie tylko miejscem osadze-nia, odosobnienia i reedukacji winiw, ale przede wszystkim na-rzdziem w walce z przeciwnikami politycznymi oraz czonkami ruchu oporu w krajach okupowanych przez Niemcw.

Zgodnie z ideologicznymi zaoeniami nazizmu ziemie polskie miay zosta oczyszczone z niepotrzebnego rasowo elementu, co oznacza-o wysiedlenie Polakw, i zgermanizowanie polskiego terytorium przez niemieckich kolonizatorw. W latach 19391945 na okupowanych zie-miach polskich Niemcy utworzyli kilka centralnych obozw koncentra-cyjnych, m. in. w Sztutowie (KL Stutthof) koo Gdaska, w Owicimiu (KL Auschwitz) na Grnym lsku, na Majdanku w Lublinie (KL Lub-lin) i w Krakowie (KL Plaszow). Kady z tych obozw mia liczne pod-obozy.

Najliczniejsz grup winiw obozw koncentracyjnych byli winio-wie polityczni. Na wierzchnim ubraniu, tzw. pasiakach, nosili naszy-ty trjkt w kolorze czerwonym. W Auschwitz tatuowano winiom na lewym przedramieniu numer ewidencyjny, w obozie na Majdanku w Lublinie winiw oznaczano metalowym znacznikiem z wybitym numerem ewidencyjnym.

Obozy koncentracyjne iobozy zagady jako element niemieckiej polityki okupacyjnej na ziemiach polskich

Niemieckie obozy koncentracyjne na

okupowanych ziemiach polskich.

Kategorie winiw.

Nowe zadania obozw koncentracyjnych.


Nie

mie

ckie

naz

isto

wsk

ie o

bozy

kon

cent

racy

jne

w o

kupo

wan

ej E

urop

ie w

cza

sie

II w

ojny

w

iato

wej

.


Kategorie winiw w KL Auschwitz i ich oznaczenia:

ydzi (tworzce szecioramienn gwiazd dwa trjkty) Winiowie polityczni (czerwony trjkt) osoby aresztowane w ak-cjach represyjnych lub za dziaalno w ruchu oporu, przewaali wrd nich Polacy. Winiowie aspoeczni (czarny trjkt) do tej kategorii zaliczono Cy-ganw oraz prostytutki. Jecy wojenni (oznaczenie SU, Sowjet Union) w Auschwitz byli to wy-cznie jecy sowieccy. Winiowie wychowawczy (oznaczenie EH, Erziehungshftling) oso-by osadzone w obozie za faktyczne lub rzekome naruszenie dyscypliny pracy. Winiowie kryminalni (zielony trjkt) wiadkowie Jehowy (fioletowy trjkt) Homoseksualici (rowy trjkt)

Oryginalna tablica z oznacze-niami kategorii winiw w nie-mieckich nazistowskich obozach koncentracyjnych.



Organizacja niemieckich nazistowskich obozw koncentracyjnych.

Prawie wszystkie obozy koncentracyjne miay wasne zakady produk-cyjne, gospodarstwa rolno-hodowlane albo lokowano przy nich wielkie fabryki koncernw niemieckich, ktrych produkcja najczciej zwi-zana bya z przemysem wojennym. Winiowie byli w nich zmuszani do niewolniczej pracy, mier z wycieczenia bya na porzdku dzien-nym. Dziesitkoway ich choroby, gd, wyczerpanie fizyczne i psy-chiczne, a take kompletna samowola nadzorcw SS. Przetrzymywano ich w ciasnych, nieogrzewanych nawet podczas surowych mrozw drewnianych barakach.

Wntrze baraku zdrewnianymi pryczami pitrowymi dla winiw wAuschwitz--Birkenau. Wtakim baraku przebywao kilkuset winiw.


Poddawani byli pseudomedycznym eksperymentom, w wyniku kt-rych umierali albo pozostawali na trwale okaleczeni.

Wszystkie obozy byy stworzone przez wadze Niemiec dla realizo-wania niemieckiej polityki nazistowskiej. Kierownictwo obozw, per-sonel administracyjny oraz obsug stanowili Niemcy bd Austriacy. Dochody obozw, pochodzce take z grabiey mienia nalecego do ofiar, zasilay budet pastwa nazistowskiego, z ktrego finansowano niemiecki wysiek wojenny.


W obozie osadzani byli take obywatele innych pastw okupowa-nej Europy. Poza Polakami, ydami, Romami oraz jecami sowiecki-mi nazici deportowali do KL Auschwitz ok. 25 tys. winiw innych narodowoci. Najliczniejsz grup wrd nich stanowili Czesi, i kolej-no Biaorusini, Niemcy, Francuzi, Rosjanie, Jugosowianie (Sowe-cy, Serbowie, Chorwaci) i Ukraicy. Do obozu trafiali te winiowie innych narodowoci (w liczbie od jednego do kilku, kilkunastu lub

Ju 14 czerwca 1940 r. hitlerowcy przewieli z wizienia w Tarnowie do obozu koncentracyjnego Auschwitz pierwszy transport 728 winiw politycznych. Byli to Polacy, wtym kilkunastu ydw, gwnie modzi ludzie, czonkowie podziemnych organizacji niepodlegociowych, onierze kampanii wrzeniowej 1939r., ktrych aresztowano, gdy prbowali przedosta si na Wgry, a stamtd do Francji, by wstpi do powstajcej tam armii polskiej.


Utworzenie KLAuschwitz.

Obz koncentracyjny Auschwitz zosta zaoony 27 kwietnia 1940 r. na rozkaz Himmlera na przedmieciach Owicimia, polskiego miastecz-ka wcielonego w 1939 r. do Rzeszy. By to najwikszy obz niemiecki w caej okupowanej przez nich Europie.

Obz usytuowano w budynkach koszar wojskowych. By przezna-czony dla Polakw z Grnego lska i Generalnego Gubernatorstwa dziaajcych ruchu oporu. Niemcy obawiali si, e nie starczy dla nich miejsca w przeludnionych wizieniach. Kolejnymi komendantami obo-zu byli: Rudolf Hss (do listopada 1943 r.), Arthur Liebehenschel (do maja 1944 r.) i Richard Baer (do stycznia 1945 r.).


kilkudziesiciu) m.in.: Albaczycy, Belgowie, Duczycy, Grecy, Hiszpa-nie, Holendrzy, Litwini, Luksemburczycy, otysze, Norwegowie, Ru-muni, Sowacy, Szwajcarzy, Wgrzy, Wosi oraz Argentyczyk, Bugar, Chiczyk i Estoczyk.

Przez cay okres istnienia obz by systematycznie rozbudowywany. W tym celu wysiedlono mieszkacw dzielnicy Zasole, a ich domy zbu-rzono. Do koca 1941 r. wysiedlono take ludno z okolicznych wsi: Babice, Budy, Rajsko, Brzezinka, Broszkowice, Pawy i Harme. Na oprnionym w ten sposb terenie o powierzchni 40 km utworzono tzw. obszar interesw obozu (Interessengebiet). Sam obz otoczono wy-sokim podwjnym ogrodzeniem z drutu kolczastego, przez ktry prze-pywa prd elektryczny o wysokim napiciu. Na supach ogrodzenia umieszczono reflektory, owietlajce obz w nocy. Na rozstawionych wzdu ogrodzenia wieach wartowniczych siedzieli uzbrojeni w bro maszynow SS-mani.

Do obozu wioda brama, nad ktr, wzorem innych niemieckich obozw koncentracyjnych, umieszczono napis Arbeit macht frei Praca czyni wolnym. Brama ta znajdowaa si od strony pnocnej obozu, niedostpnej i niewidocznej dla osb niepowoanych.

Ogrodzenie KL Auschwitzr.: Zbiory Roberta Szuchty

Rozbudowa KLAuschwitz.


Kompleks podobozw KLAuschwitz.

Integraln czci obozu Auschwitz bya sie obozw podporzdkowa-nych obozowi macierzystemu (Stammlager) zlokalizowanemu w Owi-cimiu. Kompleks KL Auschwitz skada si wic z trzech czci: 1) obozu macierzystego Auschwitz I; 2) obozu Auschwitz Birkenau (Aus-chwitz II) w oddalonej o 3 km wsi Brzezinka oraz 3) Auschwitz III-Mo-nowitz (zesp zakadw przemysowych, wrd ktrych najwikszym by IG Farbenindustrie zlokalizowany w wysiedlonych wsiach Dwory i Monowice, gdzie jeszcze w styczniu 1945 r. w ramach pracy przymu-sowej eksploatowano 35 tys. osb, w tym ok. 10 tys. winiw obozu koncentracyjnego). Obozowi KL-Auschwitz podporzdkowanych byo take ponad 40 podobozw wykorzystujcych niewolnicz prac wi-niw. Sie obozw filialnych KL Auschwitz obejmowaa teren lska, a najdalej oddalony znajdowa si w Brnie, na terenie czeskich Moraw.

Brama KL Auschwitz r. Zbiory Roberta Szuchty

Winiw przybyych do obozu podczas pierwszego apelu wita kierownik obozu Karl Fritzsch sowami:Zapowiadam wam, e przyjechalicie tutaj nie do sanatorium, lecz do niemieckiego obozu koncen-tracyjnego, zktrego wyjcie istnieje tylko przez komin krematorium. Jeli to si komu nie podoba, to moe i zaraz na druty wysokiego napicia. Jeli s wtransporcie ydzi, to nie maj prawa y duej ni dwa tygodnie, ksia jeden miesic, pozostali trzy miesice.


W marcu 1941 r. wizytujcy KL Auschwitz Heinrich Himmler wskaza na wie Brzezinka jako miejsce majcego tu powsta kolejnego obozu. Pierwotnie planowano pomieci w nim 100 tys. sowieckich jecw wo-jennych. Skada si on mia z czterech czci nazywanych odcinkami. Ostatecznie zbudowano dwa odcinki zdolne pomieci 80 tys. winiw i zaczto budowa trzeci odcinek dla 60 tys. winiw. To wanie ten obz, jak si pniej okazao, Niemcy zamierzali przeksztaci w jeden z gwnych orodkw ostatecznego rozwizania kwestii ydowskiej w okupowanej Europie.

Od wiosny 1942 r. obz Auschwitz-Birkenau sta si orodkiem natych-miastowej zagady dla ydw z Europy Zachodniej, Poudniowej, P-nocnej i czciowo rodkowej. Wybudowano tu cztery komory gazowe, ktre mogy umierci w cigu doby ok. 5 tys. osb, kremato ria oraz dwie prowizoryczne komory gazowe okrelane jako bunkier 1 i bun-kier 2. Pierwszych ydowskich depor towanych przywieziono do Bir-kenau w marcu 1942 r. Bya to grupa 999 ydwek ze Sowacji i 112 ydwek z Francji. Kolejne transporty przyjeday z Czech i Moraw, Holandii, Francji, Belgii, Grecji, Niemiec, Woch, Jugosawii, Norwe-gii i ob szarw ZSRR. Od maja 1942 r. do wrzenia 1944 r. przywoo-no tu polskich ydw z rnych czci Generalnego Gubernatorstwa oraz ziem wcielonych do Rzeszy. Najwicej deportowanych trafio do Birkenau w okresie od maja 1942 do wrzenia 1943 r., kiedy do obozu docieray transporty liczce rednio 23 tys. osb. Od koca kwietnia do lipca 1944 r. w Birkenau umiercono 438 tys. wgierskich ydw. Ostatnia, najliczniejsza grupa pol skich ydw zamordowana w Aus-chwitz-Birkenu, to ok. 60 tys. ydw z getta w odzi (Litzmannstadt ghetto), przywiezionych do obozu w sierpniu i wrzeniu 1944 r.

Do obozu zagady Auschwitz-Birkenau oprcz ydw kierowano take winiw innych narodowoci oraz skazanych na kar mierci w obozie macierzystym za rne przewinienia. Jedn z licznych grup osadzonych w Birkenau byli Romowie i Sinti, dla ktrych w lutym 1943 r. utworzo-no tzw. Zigeunerlager (obz cygaski). Osadzono w nim ok. 23 tys. osb gwnie z Niemiec, Austrii, Czech i Moraw oraz z ziem polskich (z oko-lic Biaegostoku). Obz cygaski zlikwidowano 2 sierpnia 1944 r. na polecenie Himmlera, mordujc w komorze gazowej pozostajcych jesz-cze przy yciu 2897 cygaskich mczyzn, kobiety i dzieci.

Po wojnie prbowano oszacowa liczb ofiar tej najwikszej w histo-rii fabryki mierci. Trzeba byo wielu lat interdyscyplinarnych prac badawczych, by sporzdzi moliwie najdokadniejszy bilans jej dzia-alnoci okaza si przeraajcy. Szacuje si, e w latach 19401945

Utworzenie obozu zagady Auschwitz-Birkenau.

Auschwitz-Birkenau miejscem realizacji zagady europejskich ydw

Likwidacja obozu cygaskiego wAuschwitz-Birkenau.

Liczba ofiar KLAuschwitz.


Fotografia lotnicza kompleksu obozow

ego Auschw

itz w

ykonana przez pilotw am

erykaskich latem 1944r.

r.: Archiw

um M

uzeum A

uschwitz-B

irkenau wO

wicim

iu


Budynek krematorium nr III wAuschwitz-Birkenau. r.: Archiwum Muzeum Auschwitz-Birkenau wOwicimiu

Ruiny krematorium nr III widok wspczesny.r.: Zbiory Roberta Szuchty

Krematorium III wraz zczci podziemn, wktrej znajdowaa si komora gazo-wa, uruchomiono 25 czerwca 1943r. Dziaao do dnia likwidacji obozu 20 stycznia 1945 r. SS-mani wysadzili je wpowietrze. Wydajno krematoriw wadze SS ustaliy w1943r. na 1440 cia wkadym zkrematoriw II iIII, ipo 768 wkrema-toriach IV iV oraz 340 wkrematorium I, ktre miecio si wobozie macierzystym Auschwitz I. Jednak wokresie duego nasilenia transportw wlatach 1943 i1944 wkrematoriach II iIII spalano cznie do 5 tys. zwok, awkrematoriach IV iV 3 tys. na dob.


trafio do obozu Auschwitz ok. 1300 tys. osb, w tym ok. 1100 tys. y-dw z caej Europy (ok. 300 tys. ydw polskich i 438 tys. wgierskich), 140150 tys. Polakw, ok. 23 tys. Romw i Sinti, ok. 15 tys. radzieckich jecw wojennych oraz ok. 25 tys. winiw innych narodowoci (m.in. Czechw, Francuzw, Jugosowian, Biaorusinw, Ukraicw, Niem-cw, Austriakw). Przewaajca cz deportowanych nie bya reje-strowana. Byli to gwnie ydzi, ktrzy prosto w wagonw kierowani byli do komr gazowych. Przez cay okres istnienia obozu zarejestro-wano jedynie 400 tys. winiw.

Spord 1 100 tys. zabitych w obozie Auschwitz najliczniejsz grup sta-nowili ydzi ok. 960 tys., nastpnie Polacy ok. 70 tys. 75 tys., Romo-wie i Sinti ok. 20 tys., radzieccy jecy wojenni ok. 15 tys., winiowie innych narodowoci ok. 10 15 tys. Kiedy 27 stycznia 1945 r. wojska ra-dzieckie wkraczay do obozu owicimskiego przebywao w nim zaledwie ok. 7 tys. winiw wielu z nich zmaro tu po wyzwoleniu.

* * *

Ju we wrzeniu 1939 r. Niemcy utworzyli obz we wsi Sztutowo koo Gdaska od 1942 r. KL Stutthof. Obz by przeznaczony dla Polakw z Pomorza Gdaskiego. Od wiosny 1944 r. zaczto osadza w nim wi-niw z innych rejonw, m. in. onierzy AK z powstania warszawskiego. W ostatnim okresie istnienia obozu wiziono tu du grup ydwek. Do obozu trafiali take winiowie z krajw batyckich (Litwa, otwa, Estonia) i skandynawskich (Norwegia, Dania) oraz innych krajw Eu-ropy Zachodniej. Kolejnymi komendantami obozu byli: Max Pauly (do sierpnia 1942 r.) i Paul Werner Hoppe. Szacuje si, e przez obz prze-szo blisko 130 tys. winiw, z ktrych wedug rnych szacunkw od 60 tys. do 90 tys. zostao zamordowanych. 25 stycznia 1945 r. Niemcy zarzdzili ewakuacj obozu, zorganizowali tzw. marsz mierci pozosta-ych przy yciu winiw w gb Rzeszy.

Latem 1940 r. w poudniowej czci Krakowa Niemcy utworzyli obz pracy przymusowej dla Polakw usytuowany przy kamienioomach. W marcu 1941 r. po zamkniciu getta ydowskiego w Krakowie wadze niemieckie postanowiy przeksztaci go w obz pracy dla ydw (Jude-narbeitslager). Obz ten znany pod nazw Plaszow rozbudowano,

KL Stutthof.

Niemiecki obz Plaszow w Krakowie.


aby pomieci wiksz liczb robotnikw. Winiowie, ktrych cz doprowadzano codziennie z krakowskiego getta, pracowali w kamie-nioomach lub warsztatach produkcyjnych.

Wiosn 1943 r. winiw byo ju 12 tys., co oznaczao przeludnie-nie. Podzielony na kilka czci obz otoczony by podwjnym ogrodze-niem z drutu kolczastego, wok rozmieszczono 13 wie straniczych wyposaonych w reflektory, karabiny maszynowe i sie telefoniczn. W poudniowej i centralnej jego czci zlokalizowano rne zaka-dy produkcyjne. 11 lutego 1943 r. komendantem obozu zosta Amon Gth. Ocenia si, e osobicie zabi ok. 500 winiw. Podobnym okru-ciestwem zapisa si w pamici winiw, ktrym udao si przey, dowdca stray obozowej Ferdinand Glaser.

Od sierpnia 1943 r. do wrzenia 1944 r. na terenie obozu niemal codziennie odbyway si masowe egzekucje ydw przywoonych tu z podkrakowskich miejscowoci. Pod koniec 1943 r. rozpoczto budo-w krematorium i komr gazowych, ktrych jednak nie ukoczono. W Paszowie winiowie umierali z powodu godu, chorb, morderczej pracy, sadystycznego bicia, ginli w masowych egzekucjach.

Jesieni 1944 r. Niemcy przystpili do likwidacji obozu. Liczne transporty winiw wysyano do obozw koncentracyjnych Auschwitz--Birkenau i Stutthof. Obz zosta wyzwolony 20 stycznia 1945 r. przez zonierzy Armii Czerwonej. Ogem przez obz Plaszow przeszo 150 tys. ludzi, gwnie ydw z Krakowa, Mielca, Tarnowa i Rzeszowa oraz Wgier i Sowacji. Liczb ofiar szacuje si na 80 tys. osb.

W padzierniku 1941 r. decyzj Himmlera na przedmieciach Lubli-na, na Majdanku, utworzono obz dla radzieckich jecw wojennych. Jego oficjalna nazwa brzmiaa Kriegsgefangenenlager der Waffen SS in Lublin (Obz Jecw Wojennych w Lublinie), ale pniej prze-ksztacono j w Konzentrationslager der Waffen SS Lublin (Obz Koncentracyjny w Lublinie). W rzeczywistoci by to zarazem obz koncentracyjny i jeniecki, a take obz zagady, pracy, karny i przej-ciowy. Planowano pomieci w nim do 250 tys. winiw na terenie o powierzchni ponad 500 ha. Niepowodzenia wojenne Niemcw spo-wodoway znaczne ograniczenie tych zamierze. Ostatecznie na ob-szarze 270 ha wybudowano 280 rnego rodzaju obiektw. Centraln cz obozu stanowiy baraki przeznaczone dla winiw, usytuowane na piciu tzw. polach winiarskich oddzielonych od siebie pasem za-siekw z drutu kolczastego. Na kadym polu znajdoway si 22 drew-niane baraki, w kadym z nich na pitrowych pryczach lub goej ziemi spao 500700 winiw. Winiowie obozu na Majdanku pracowali take w licznych zakadach produkcyjnych i gospodarstwach rolnych nalecych do SS.

KL Lublin obz na Majdanku.


Obz zosta wyzwolony w lipcu 1944 r. przez onierzy Armii Czerwo-nej. Wiziono w nim gwnie Polakw i ydw, ale obz w peni za-suguje na miano midzynarodowego, gdy osadzono w nim take przedstawicieli ponad 52 narodowoci z 29 pastw. Na Majdanku za-mordowano 80 tys. osb, w tym ok. 60 tys. ydw.

Wyzwolenie obozu na Majdanku. Bilans ofiar.

Konferencja w Wannsee.

Piece krematoryjne wobozie na Majdanku (zdjcie wspczesne). r.: Zbiory Roberta Szuchty

Niemcy nie zdoali zniszczy zabudowa obozowych i zatrze ladw popenionych tu zbrodni. Ju w 1944 r. na terenie byego niemieckiego obozu na Majdanku postanowiono utworzy muzeum martyrologiczne. Decyzj polskiego Sejmu z 2 lipca 1947 r. tereny obozu na Majdanku oraz Auschwitz-Birkenau zostay uznane za miejsca pamici, ktre po wsze czasy maj wiadczy o zbrodniach, jakie popenili niemieccy na-zici w imi obkaczej idei czystoci rasowej przyszego wiata.

20 stycznia 1942 r. odbya si w Wannsee pod Berlinem narada wyso-kich funkcjonariuszy III Rzeszy, w czasie ktrej omawiano techniczne aspekty ostatecznego rozwizania kwestii ydowskiej w skali Europy. Przedstawiono plan masowych deportacji ydw z odlegych zaktkw


Europy do obozw zagady zlokalizowanych na okupowanych ziemiach polskich oraz dalszej rozbudowy aparatu ludobjstwa. Odpowiedzial-nym za realizacj tego programu w okupowanej Europie uczyniono Adolfa Eichmanna. Po pierwszych masowych mordach ydw przez Einsatzgruppen2 na wschodzie Europy (na zajmowanych latem i je-sieni 1941 r. terytoriach Litwy, Biaorusi i Ukrainy), postanowiono wymordowa wszystkich ydw polskich przebywajcych w General-nym Gubernatorstwie. Decyzja w tej sprawie zapada zapewne jesieni 1941 r. W tym celu niemieccy nazici utworzyli obozy zagady (Vernich-tungslager) suce wycznie mordowaniu ludzi.

* * *

Pierwszym niemieckim obozem zagady przeznaczonym dla ydw by Kulmhof (w Chemnie nad Nerem). Transporty ludnoci ydowskiej przyjeday z gett Kraju Warty. W piwnicach tzw. paacu kazano im si rozbiera do naga, rozdawano rczniki i mydo i korytarzem pdzo-no ich do ciarwek ruchomych komr gazowych (tworzono pozory wejcia do ani). Uywane w Che mnie nad Nerem ruchome komo-ry gazowe na ciarwkach testowano wczeniej na Wschodzie. Cia-rwki odjeday do pobliskich lasw, gdzie ciaa ludzi zagazowanych w dro dze grzebano w doach. Od lata 1942 r. palono je na specjalnych rusztowaniach, a p niej w krematoriach. Liczb ofiar szacuje si na ponad 150. tys. osb. Oprcz ydw zamordowano tam kilka transpor-tw Romw i Sinti, ksiy i zakonnic katolickich oraz polskich dzieci z germanizowanej Zamojszczyzny.

Relacja Michaa Podchlebnika, rymarza z Koa, przewiezionego pod koniec grudnia 1941 r. do obozu zagady Kulmhof (fragment)

Z samego rana koo godziny mniej wicej 8 zajechao przed paac auto. Usyszaem gos Niemca przemawiajcego do przybyych. Mwi on mi-dzy innymi: pojedziecie na wschd, tam s due tereny do pracy, trzeba tylko przebra si w czyste ubranie, ktre bdzie wam dane, i wykpa

2 Einsatzgruppen (Einsatzgruppen der Sicherheitsdienstes (SD) und der Sicherheitspolizei (SIPO) grupy specjalne Suby Bezpieczestwa i Policji Bezpieczestwa powoane do wykonywania zada specjalnych na zapleczu Wehrmachtu. Od czerwca 1941 r. zajmoway si likwidowaniem wrogw Rzeszy, za ktrych uznawano komunistw, Cyganw, a przede wszystkim ydw. Szacuje si, e ich ofiarami pado 1,5-2 mln ludzi.

Pierwszy obz zagady Kulmhof w Chemnie nad Nerem w Kraju Warty.


si. Rozlegy si oklaski. W jaki czas pniej usyszelimy szuranie bo-sych ng na korytarzu piwnicznym w pobliu piwnicy, w ktrej bylimy zamknici. [] Po pewnej chwili usyszaem stuk zamykanych drzwi sa-mochodu. Rozlegy si krzyki pukanie w cian auta. Nastpnie usy-szaem, jak zapuszczono auto i po 67 minutach, gdy ju krzyki cichy, samochd wyjecha z podwrza. [] Trwao to cay dzie. [] Gdy wie-czorem wrcili koledzy z pracy w lesie, powiedzieli oni, e zakopywali we wsplnym grobie w lesie ydw z Kodawy. Zwoki wyjmowali z duych aut koloru czarnego, w ktrych ydzi, jak wynikao z ich opowiada, byli zatruci gazami spalinowymi. [].

W okresie od marca do lipca 1942 r. ukoczono budow i uruchomio-no trzy obozy zagady: w Becu, Sobiborze i w Treblince. Obozy te usytuowano wzdu rzeki Bug, w pasie przygranicznym Generalnego Gubernatorstwa, Komisariatu Rzeszy Ukraina i Okrgu Biaystok, w pobliu niewielkich stacji kolejowych lecych na wanych szlakach komunikacyjnych, w sporej odlegoci od wikszych miast. Niemcy li-czyli na to, e zdoaj ukry masow zbrodni przed opini publiczn.

Obozy zagady Akcji Reinhardt.

Pomnik ofiar nazistowskie-go obozu zagady w Sobi-borze.



Pomnikmiejsce pamici ofiar obozu zagady wBecu.r.: Zbiory Roberta Szuchty

17 tysicy kamieni wmurowanych wbetonow powierzchni symboli-zuje gminy ydowskie, ofiary obozu zagady wTreblince.



Od wczesnej wiosny 1942 r. ydw z gett pdzono na okoliczne sta-cje kolejowe i w bydlcych wagonach, w straszliwych warunkach (po 80, 100, 120 osb w wagonie) transportowano do obozw zagady. Prosto z wagonw dojedajcych do specjalnych bocznic kolejowych wypdzano ich na plac, gdzie odbierano im podrczny baga i ubra-nie. Nastpnie oddzielano kobiety i dzieci od mczyzn. Nieliczni sil-ni i zdrowi mczyni mieli szans przey jeszcze kilka dni lub kilka tygodni wykorzystywano ich do katorniczej pracy przy sortowaniu ubra i walizek lub oprnianiu komr i spalaniu cia, po czym ich mordowano. Ofiary, w tym dzieci i kobiety w ciy, zapdzano do tak zwanych ani. W rzeczywistoci byy to komory gazowe. Tu mordowa-ni byli gazem spalinowym wytwarzanym przez czogowe silniki Diesla.

Relacja Obersturmfhrera SS Kurta Gersteina dotyczca zagady ludnoci ydowskiej w Becu, zoona 4 maja 1945 r.

[...] Nastpnego ranka okoo godz. 7. dao si sysze: Za 10 minut nadchodzi pierwszy transport. Rzeczywicie po kilku minutach przyje-cha pocig ze Lwowa; 45 wagonw z 6700 ydami, z ktrych 1450 byo ju martwych [...] Pocig zatrzyma si. 200 Ukraicw odsuno drzwi i bijc skrzanymi kaczugami wypdzao ydw z wagonw. [...] Na-stpnie ruszya procesja [...] Przy drzwiach sta tgi SS-owiec, ktry oj-cowskim tonem mwi do tych biedakw: przechodcie nie zatrzymujc si! Powinnicie odsapn w komorach, oddychajcie gbiej, ta inhala-cja jest konieczna, aby zapobiec chorobom i epidemiom. Na pytanie, co si z nimi stanie, odpowiedzia: Mczyni naturalnie powinni pra-cowa, budowa domy i drogi, a kobiety nie musz pracowa. Jeeli tylko zechc, mog pomc w kuchni lub gospodarstwie domowym [...] Na ko-niec komory zapeniy si bardzo ciasno [...] SS-owcy stoczyli ich jeden do drugiego, jak tylko byo to w ogle moliwe. Zamknito drzwi, pozo-stali oczekiwali nago swej kolejki na zewntrz. Ludzi mieli zabi spali-nami silnika dieslowskiego. [...] Po 28 minutach oddycha zaledwie kilka osb. W kocu po 32 minutach nikt nie yje.

Ludzie z roboczego komando otwieraj drewniane drzwi z przeciwnej strony. [...] Trupy, mokre od potu i moczu, z nogami zabrudzonymi ka-em i krwi menstruacyjn, wyciga si na zewntrz. Trupy dzieci wyrzu-ca si. Nie wolno straci ani minuty. Nahajki Ukraicw wiszcz wrd komanda. Dwa tuziny dentystw obcasami rozwiera szczki i sprawdza, czy jest zoto. Ze zotem na lewo, bez zota na prawo. Inni dentyci obc-gami lub motkami wyamuj ze szczk zote zby i koronki.

Technika zabijania ofiar w obozach zagady.


W pobliu przechadza si kapitan Wirth. By w swoim ywiole. Kilku robotnikw szukao zota, brylantw i kosztownoci w narzdach pcio-wych i odbytnicy [...] Nagie trupy odnoszono na okoo metrowej dugoci noszach do jamy o wymiarach 100 x 20 x 12 m. Po pewnym czasie war-stwa trupw osiada znacznie i mona byo ka nastpn warstw. Na-stpnie zasypano je 10 cm piasku, tak e wystaway tylko pojedyncze gowy i rce.

W obozach zagady Niemcy nie budowali krematoriw. W poczt-kowym okresie ciaa zagazowanych zakopywano w gbokich doach. Od drugiej poowy 1942 r. rozkadajce si zwoki wykopywano i razem z ciaami mordowanych palono na wielkich stosach na wolnym powie-trzu. Bya to tzw. Sonderaktion 1005, ktr dowodzi SS-Standartenfhrer Paul Blobel. Mienie ofiar (w tym ubrania, wyrywane pomiertnie zote zby) byo konfiskowane, segregowane i wysyane specjalnymi trans-portami do centralnych magazynw akcji Reinhardt w Lublinie.

W sierpniu 1942 r. przeksztacono cz obozu na Majdanku w Lubli-nie w obz zagady dla ludnoci ydowskiej. Rozpoczto budow piciu komr gazowych, ktr ukoczono w padzierniku. W komorach tych stosowano tlenek wgla wpuszczany bezporednio z butli lub cyklon B. Piece paleniskowe uywane w krematorium byy zdolne spali do 1 tys. cia na dob. W obozie na Majdanku do jesieni 1943 r. mordowano gwnie ydw z Lubelszczyzny.

3 listopada 1943 r. Niemcy rozstrzelali 42 tys. winiw ydowskich przebywajcych jeszcze w obozach pracy na Lubelszczynie. Akcj t nazwano Erntefest (doynki). Miaa ona zakoczy proces zagady ydw w Generalnym Gubernatorstwie. Tego dnia na Majdanku roz-strzelano prawie 18 tys. winiw ydowskich.

Niezwykle trudno jest ustali liczb ofiar obozw zagady. Z uwagi na charakter tej zbrodni, ch ukrycia jej przed opini wiatow i sam sposb przeprowadzenia mordu Niemcy nie prowadzili ewidencji osb przywoonych do obozw akcji Reinhardt na mier. Nie prowa-dzono take rozbudowanej dokumentacji obozowej, jak w Auschwitz i w innych obozach koncentracyjnych. Obecnie szacuje si, e w czasie akcji Reinhardt zamordowano 70 proc. ydw zamieszkujcych Ge-neralne Gubernatorstwo.

Zagada polskich ydw na Majdanku.

Akcja Erntefest.

Liczba ofiar zamordowanych wobozach zagady


ydowskie ofiary obozw zagady akcji Reinhardt

Obz zagady Czas istnienia Liczba ofiar w tys.

Beec Marzec grudzie 1942 450500

Sobibr Maj 1942 padziernik 1943 170180

Treblinka Lipiec 1942 padziernik 1943 800900

Majdanek Sierpie 1942 listopad 1943 60

Razem 14801640

W niektrych obozach zagady winiowie wszczynali zbrojne bunty. Podczas buntu w Treblince w sierpniu 1943 r. ok. 200 winiw ucie-ko z poncego obozu. Cz z nich przeya. W padzierniku 1943 r. ok. 300 winiw ucieko podczas buntu z obozu w Sobiborze, a 58 z nich ucieczka si powioda. W drugiej poowie 1943 r. orodki zagady wzdu rzeki Bug zostay zlikwidowane. Po wymordowaniu ostatnich winiw, urzdzenia mierci, budynki zaogi obozu i baraki wi-niarskie zostay zdemontowane. Teren poobozowy zosta zniwelowany i obsadzony rolinnoci. Nikt nigdy nie mia si dowiedzie, co tam si stao. Rwnie ydowscy winiowie Sonderkomannda w Auschwitz--Birkenau wzniecili 7 padziernika 1944 r. bunt. Na wie o plano-wanym ich wymordowaniu rzucili si z podrcznymi narzdziami na SS-manw, nastpnie przecili druty kolczaste w ogrodzeniu i prbo-wali ucieczki. Niestety ucieczka si nie powioda, 451 winiw zostao rozstrzelanych.

O istnieniu niemieckich obozw koncentracyjnych wiedziaa nie tyl-ko okoliczna ludno. Od samego pocztku ich funkcjonowania polskie wadze konspiracyjne byy informowane o ich przeznaczeniu i warun-kach, w jakich przebywaj winiowie. Informacje te przekazywali uciekinierzy, a take sami winiowie, ktrzy zakadali tajne organiza-cje. Przykadem niezwykego powicenia jest dziaalno rotmistrza wojska polskiego Witolda Pileckiego.

Winiowie przekazywali rwnie wiadomoci przez mieszkacw miejscowoci przyobozowych, ktrzy z naraeniem ycia zaopatrywali komanda pracujce poza obozem w lekarstwa i ywno. Na ziemi owi-cimskiej w tak dziaalno zaangaowanych byo ponad 1200 osb.

Bunty winiw wobozach zagady.

Obozowy ruch oporu. Misja Witolda Pileckiego.


Witold Pilecki (19011948) bra udzia w walkach wrze-niowych 1939r. Po klsce Polski przeszed do konspiracji wojskowej, wsptworzy Tajn Armi Polsk. We wrzeniu 1940r. dobrowolnie wmiesza si wapank uliczn wWar-szawie izosta przewieziony do nowo utworzonego KL Aus-chwitz (przebywa tam do 1943 r.). Mia zaoy wobozie organizacj konspiracyjn, ktra pozostawaaby wkontak-cie zpolskim podziemiem; regularnie wysya meldunki do centrali wWarszawie. Wsppracowa zwieloma winia-mi, wtym ze Stanisawem Dubois, Xawerym Dunikowskim, Bronisawem Czechem. W kwietniu 1943 r. wraz dwoma winiami uciek z obozu. Przedosta si do Warszawy, gdzie przedstawi projekt ataku na obz, niezaakceptowany jednak przez dowdztwo AK. W1944r. bra udzia wpo-wstaniu warszawskim. Po wojnie w 1947 r. aresztowany przez komunistw, zosta skazany za dziaalno niepodle-gociow na kar mierci, ktr wykonano.


Jan Karski (wa. Kozielewski, 19142000) jako kurier Polskiego Pastwa Podziemnego przedostawa si dwu-krotnie na Zachd zmeldunkami osytuacji wokupowanej Polsce. Wczasie drugiej misji, jesieni 1942 r. przekaza przedstawicielom rzdu RP na uchodstwie, anastpnie politykom brytyjskim iamerykaskim wtym prezydento-wi USA iprezesowi wiatowej Organizacji Syjonistycznej raport opooeniu ludnoci ydowskiej na okupowanych ziemiach polskich, zprob oudzielenie pomocy mordo-wanym ydom. Informacje na ten temat uzyska od czon-kw podziemnych organizacji ydowskich. Sam rwnie dwukrotnie wchodzi do getta w Warszawie, udao mu si take dotrze do obozu wIzbicy Lubelskiej, gdzie by wiadkiem przygotowywania transportu ydw do obozu zagady wBecu.

r. MSZ

Informowanie wiata ozbrodniach popenianych wniemieckich obozach koncentracyjnych.

Wadze Polskiego Pastwa Podziemnego podejmoway dziaania wspierajce winiw niemieckich obozw koncentracyjnych, a przez rzd na uchodstwie informoway o zbrodniach popenianych w obo-zach wadze wolnych pastw i opini midzynarodow. W latach 1942 i 1943 konspiracyjne organizacje polskie wyday szereg ulotek i broszur


informujcych polsk i wiatow opini publiczn o obozach i apeluj-cych o pomoc dla uwizionych.

Ju w 1941 r. przedstawiciel polskiego rzdu na uchodstwie w Lon-dynie zwrci si do wadz brytyjskich z sugesti bombardowania obozu w Auschwitz. Wadze brytyjskie odmwiy jednak takiej interwencji.

Na sugestie rzdu polskiego, aby uy samolotw do bombardowa obo-zu Auschwitz w 1941 r., marszaek lotnictwa angielskiego Richard Peir-se, w pimie skierowanym do premiera Rzdu Polskiego i Naczelnego Wodza gen. Wadysawa Sikorskiego, odpowiedzia:Bardzo starannie rozwayem propozycj [...] w sprawie ataku lotni-czego na obz koncentracyjny w Owicimiu. [...] zdecydowalimy [...] z przykroci to donosz, e udany atak na Owicim nie jest do wyko-nania w praktyce. Skadaj si na to dwie gwne przyczyny. Po pierw-sze, nasze siy bombowe maj za naczelne zadanie atakowanie pewnych orodkw przemysowych [...] Po drugie, wiemy z naszego dowiadcze-nia, e sporadyczne ataki na takie cele, jak Owicim, najprawdopodob-niej nie dayby oczekiwanego rezultatu, tj. zniszczenia ogrodze z drutu kolczastego i skadu amunicji tak, aby umoliwi ucieczk jecom.

Winieta broszury Auschwitz Obz mierci

Jedna z pierwszych broszur informujca o obozie Auschwitz. Napisaa j winiarka tego obozu, Natalia Zarembina, ktrej udao si z niego wydosta. Ksika ukazaa si wokupowanej Warszawie wgrudniu 1942r. wnakadzie 2500 egz. Wlatach 19431945 opublikowano j wwolnym wiecie womiu jzykach m. in. po chisku.



Polacy wobec zagady ydw.

Podobnie w 1944 r. midzynarodowe organizacje ydowskie zwracay si do aliantw o zniszczenie w Auschwitz-Birkenau urzdze mierci. Bezskutecznie. Pokonanie III Rzeszy i bombardowania obiektw prze-mysowych w Niemczech zostay uznane przez strategw ameryka-skich i brytyjskich za priorytetowe. Amerykanie zasaniali si rwnie niemonoci uycia si militarnych do celw nie wojskowych.

Niemiecka polityka podsycaa konflikty midzy Polakami i yda-mi, a wszechobecna propaganda antysemicka prowadzia do wzro-stu nastrojw nieprzychylnych ydom. Dochodzio do pogromw, a nawet mordw na ydach. Nierzadkie byy wypadki szantaowania

Niemieckie obwieszczenie przypominajce o karze mierci za opuszczanie gett dla ydw iudzielan im pomoc dla Pola-kw.



i denuncjowania ukrywajcych si ydw, wyudzanie od nich pie-nidzy lub ich dobytku. Ten haniebny proceder zosta jednoznacznie potpiony i by surowo karany przez organy Polskiego Pastwa Pod-ziemnego.

Jednoczenie cz Polakw podejmowaa prby niesienia pomocy ydom. A trzeba pamita, e w Polsce za pomoc ydowi grozia kara mierci dla caej rodziny, a nawet ssiadw osoby udzielajcej pomocy. Pomocy ydom udzielay osoby prywatne, zgromadzenia zakonne oraz instytucje powoane do tego celu przez Polskie Pastwo Podziemne. Naj-waniejsz z nich bya Rada Pomocy ydom egota, powstaa w grud-niu 1942 r., finansowana przez rzd RP na uchodstwie oraz organizacje ydowskie w USA. Szacuje si, e midzy kilkadziesit a kilkaset tysi-cy Polakw udzielao w rnej formie pomocy ukrywajcym si ydom.

Po wojnie w pastwie Izrael utworzono Instytut Yad Vashem w Je-rozolimie. Od 1963 r. przyznaje on osobom, ktre w czasie wojny bez-interesownie pomagay bd ratoway od Holokaustu ydw tytu Sprawiedliwego Wrd narodw wiata. Spord 25271 uhonorowa-nych tym tytuem do 1 stycznia 2014 r. 6454 osoby pochodz z Polski.


Pami oniemieckich obozach koncentracyjnych izagady

Po wojnie dziki staraniom byych winiw pozostaoci niemie-ckich obozw zostay zachowane ku pamici ofiar i ku przestro-dze przyszym pokoleniom. Miejsca te s dzi wane dla ydw, Polakw, Romw, Sinti i wielu innych narodw. Zdarzao si, e wok tych miejsc wybuchay konflikty dotyczce sposobw upamitnienia. Dlatego premier rzdu RP powoa Midzynarodow Rad Owicim-sk zoon ze specjalistw z caego wiata. Zajmuje si ona biecymi kwestiami dotyczcymi stanu zachowania i upamitnienia tego wyjt-kowego miejsca pamici. Midzynarodowe Centrum Edukacji o Aus-chwitz i Holokaucie, utworzone wol byych winiw KL Auschwitz, przy Pastwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Owicimiu pro-wadzi szerok dziaalno edukacyjn, o zasigu midzynarodowym, i przekazuje rzeteln wiedz o tym, czym byy obozy koncentracyjne, kto je zbudowa, kim byy ich ofiary.

Po wojnie w rnych krajach pojawiy si gosy negujce istnienie obozw mierci. Jednak zachowane dokumenty nazistowskie, relacje byych winiw i wiadkw zbrodni oraz pozostaoci obozw i mier-ciononych urzdze przeciwstawiaj tym tezom prawd o oprawcach i o ofiarach. Dzi, gdy odchodzi ju pokolenie byych winiw, poja-wiaj si nowe zagroenia, wrd nich wypaczone oceny wynikajce z uproszcze i braku rzetelnej wiedzy o II wojnie wiatowej i funkcjo-nowaniu niemieckiego, nazistowskiego systemu obozw. Czasem nie-wiedza i ignorancja doprowadza do braku wiary, e czowiek jest zdolny do takich czynw.

Zdarza si, e osoby nie znajce ani historii Polski, ani historii II woj-ny wiatowej uywaj okrelenia polskie obozy koncentracyjne. Okrelenie to nie tylko faszuje histori, ale zdejmuje z Niemcw odpowiedzialno za ich utworzenie, a Polakw, ktrzy byli ofiarami

Obowizek zachowania pozostaoci po byych niemieckich obozach koncentracyjnych dla przyszych pokole.

Negowanie istnienia niemieckich obozw koncentracyjnych izagady.

Okrelenie polskie obozy koncentracyjne wyrazem niewiedzy iignorancji.


niemieckich obozw koncentracyjnych, czyni niesusznie sprawca-mi. Dlatego rzd polski wystpi w 2006 r. do Komitetu UNESCO ds. wiatowego Dziedzictwa o zmian nazwy miejsca pamici obozu koncentracyjnego Auschwitz w Owicimiu. Inicjatywa polska spotka-a si z poparciem izraelskiego Instytutu Yad Vashem oraz rodowisk byych winiw obozu Auschwitz-Birkenau mieszkajcych dzi w r-nych krajach wiata. 27 czerwca 2007 r., podczas obrad 31 sesji, Komi-tet UNESCO przychyli si do polskiej propozycji i zmieni nazw na: Auschwitz-Birkenau. Niemiecki Nazistowski Obz Koncentracyjny i Zagady (19401945).

Autor tekstu: Robert Szuchta

Publikacja sfinansowana przez Departament Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP

Documents

Niemieckie Nazistowskie Obozy Zagłady_2014 PL Nf