1

24 september 2012

Op vraag van de lezer een groter lettertype (ik kon de gedrukte versie zelf bijna niet lezen!). Mijn brief zal te rap vol geschreven zijn, sinds de vorige nieuwsbrief zijn het weer volle maanden geweest met veel activiteit, dat wordt dus selecteren.

Grote stappen

Een belangrijk feit dat zeker vermeld moet worden: het nieuwe strategische plan voor de komende vijf jaar is zo goed als afgewerkt, er moeten enkel nog wat puntjes op de i gezet worden (wat soms wel nog het moeilijkste deel is). We zijn blij met het resultaat, al wordt het meteen

ook een enorme uitdaging want er staan ons nogal wat veranderingen te wachten. Het plan weerspiegelt de weg die we bij Afopadi afgelegd hebben en de vooruitgang die we geboekt hebben in ons strategisch denken. Het werk wordt niet langer georganiseerd in drie programma`s die rond praktische thema’s draaien (gezondheid, duurzame ecologische landbouw en lokale capaciteitsopbouw) maar wordt gestructureerd in drie strategieën: Toegang tot sociaaleconomische condities, Vorming en sensibilisering, Organisatie en incidentie. Het aantal dorpen (gehuchten, gemeenschappen) wordt uigebreid van 7 naar 12. We werken met twee soorten deelnemers. Aan de ene kant de leden van de organisatiestructuren van deze dorpen en de coördinaties op

Strategische planning op kantoor

2

gemeentelijk niveau die vooral politieke vorming zullen krijgen rond de collectieve rechten van inheemse volkeren,

en aan de andere kant één groep van een 20-tal families die een vormingsproces van drie jaar doorlopen dat alle praktische thema´s omvat die we nu in de verschillende programma´s en met verschillende groepen behandelen: duurzame landbouw, voedingsleer, gebruik en kweek van geneeskrachtige planten en traditionele teelt van kleinvee. Daarnaast kunnen ze deelnemen aan een project van aangepaste technologie en van solidaire economie. Dit alles in het kader van de Toegang tot Socioeconomische Condities. Tegelijk krijgen de families ook politieke vorming, vooral rond individuele en collectieve rechten en de verschillende manieren waarop ze die kunnen verdedigen en afdwingen.

Een aparte groep zullen de beursstudenten vormen die afkomstig zullen zijn uit de verschillende dorpen en in tegenstelling tot nu beurzen zullen krijgen om in het weekend een middelbaar diploma te behalen op voorwaarde dat ze één volle dag per week een bijkomende opleiding volgen bij AFOPADI wat ons de kans geeft hen dieper onder te dompelen in een andere visie op ontwikkeling en hen politiek bewustzijn bij te brengen. Er zal hen ook gevraagd worden om meer taken op te nemen in hun dorpen.

De grote uitdaging is nu om alles praktisch te organiseren en handleidingen uit te schrijven rond de verschillende thema´s zodat we degelijke vorming kunnen blijven organiseren in gesloten cycli, met duidelijker omschreven resultaten. En het geld vinden om onze plannen in werkelijkheid om te zetten!

3

Kleine ingrepen die wonderen doen

De eerste 25 verbeterde kookvuren Doña Dora zijn geïnstalleerd bij evenveel families in de verschillende dorpen. De originele scepsis heeft plaatsgemaakt voor enthousiasme: De vrouwen zijn in de wolken over de warmte die de vuren afgeven met een minimum aan hout. Eén van onze medewerkers getuigde dat de familie na anderhalve maand nog over de helft van het hout beschikte dat ze normaal in 10 dagen opgebruikte.

Er zijn wel een aantal nadelen: De kachels worden in Quetzaltenango gemaakt wat betekent dat de lokale bevolking er niets aan verdient, en het vervoer naar Ixtahuacán en vandaar naar de dorpen is ingewikkeld. De kachels zijn ook duurder dan andere modellen, maar ze

zijn duidelijk efficiënter in houtverbruik. In januari beginnen we met de uitvoering van een groter project voor 110 families, gefinancierd door de Diputatie van Alicante (Spanje). Het is een combinatieproject dat

4

ook in vorming voorziet en een belangrijk herbebossingsluik omvat. We zullen nog eens goed de voor-en nadelen van elk model moeten overwegen.

Bezoek

Eind augustus bracht de nieuwe bisschop van Huehuetenango, Monseñor Ramazzini, een bezoek aan San Ildefonso Ixtahuacán. De bevolking maakte er gebruik van om massaal te trouwen, kinderen te dopen en het vormsel te ontvangen. Veronica was op dat moment in Ixtahuacan om informatie in te zamelen voor haar thesis in het kader van haar Masteropleiding rond het duurzame beheer van de natuurelementen. Ondanks alle drukte is ze erin geslaagd zich een weg te banen tot aan de sacristie om Don Alvaro goeiedag te zeggen. Toen ze vertelde dat we rond de mijnbouw werken was hij meteen tot samenwerking bereid. Intussen is de mijnbouwcommissie van Ixtahuacán en van Casaca reeds bij hem op bezoek geweest. Voor ons is zijn engagement en interesse een belangrijke steun uit een hoek die kan tellen.

Het transport van de kookvuren naar de afgelegen huizen

5

Bekrachtiging van de volksraadpleging

Vorige vrijdag was er in Ixtahuacán een massale actie waarbij de volksraadpleging rond de mijnbouw van 2007 werd herdacht en het gemeentebestuur die eindelijk ratificeerde, wat weer een stapje voorwaarts is in het verzet tegen de komst van een goudmijn. Het is toch

wel voor een flink stuk aan de steun van AFOPADI te danken dat de mijnbouwcommissie haar slag heeft thuisgehaald.

Op de radio zijn intussen spotjes te horen van een nieuw mijnbedrijf , met hetzelfde verhaal als Montana: De mijnen brengen “ontwikkeling” en werkgelegenheid, met als achterliggende boodschap: je moet wel heel erg achterlijk zijn om je ertegen te verzetten. Maar als het van de regering afhangt wordt dit mooie land binnenkort één grote open mijn. Hopelijk houdt de bevolking voet bij stuk.

Bezoek 2

In juli kregen we bezoek van Raf Allaert (één van de stuwende krachten achter het Vlaams

6

Guatemala Comité en Guatebelga1) die begin de jaren ‘80 Guatemala uit moest omdat zijn leven gevaar liep en die nu zijn twee oudste kinderen kennis wilde laten maken met hun vaders geschiedenis en de recente geschiedenis van Guatemala. Een gedreven man, die Raf, het deed deugd om met hem te praten en het vuur van de verontwaardiging en verbetenheid weer een beetje aan te wakkeren. Ik heb uit de gesprekken ook veel dingen geleerd die ik niet wist, soms is het eenvoudiger om in het buitenland informatie te krijgen dan hier, vooral als het gaat over schendingen van de mensenrechten. De media zijn allesbehalve objectief (waar zijn ze dat wel, maar hier is het wel een slagje erger en duidelijker).

In de hoofdstad hadden hij en zijn kinderen een bezoek gebracht aan het Historisch Archief van de Nationale Politie 2(die vervangen werd door de Nationale Civiele Politie na de ondertekening van de vredesakkoorden in 1996). In 2005 werd dat archief heel toevallig ontdekt in de centrale kazerne van de politie toen men op zoek was naar vergeten explosieven die een gevaar konden vormen voor de bevolking.

1 Sinds 10 jaar werkt Guatebelga aan het verzamelen van bewijsmateriaal rond de verdwijning en de moord begin de jaren 80 op lekenhelper Serge Berten en scheutist Walter Voordeckers met de bedoeling de verantwoordelijken alsnog voor de rechtbank te dagen en te veroordelen. 2 www.archivohistoricopn.org. Het loont de moeite om een kijk te nemen.

7

Het archief omvat meer dan 80 miljoen folios in slechte staat die de activiteiten van de politie documenteren, waarvan het grootste deel stamt van de jaren van de burgeroorlog.

Met financiële steun van de Europese Unie en dankzij de inzet van een internationale ploeg van 150 mensen zijn in de zeven jaar die verstreken zijn 14 miljoen documenten onder handen genomen: gedroogd, ontcijferd, gedigitaliseerd en opgeslagen in het centrale deel van de kazerne,

het zogenoemde Eiland, als eerbetoon aan de vele mensen die daar een folterdood gestorven zijn.

Er is een documentaire gemaakt over het archief en over de geschiedenis die erachter steekt (La Isla).

Er zijn honderden boeken gevonden met foto’s van gemartelde en vermoorde

“revolutionairen”

8

Verder waren Raf en zijn kinderen ook naar La Verbena geweest, een begraafplaats waar drie clandestiene massagraven ontdekt werden. Uit de eerste put werden 14.000 lichamen gehaald, momenteel is men bezig aan het blootleggen van de tweede put. Van alle lichamen worden ADN stalen genomen die in de VS onderzocht worden.

De foto’s van die twee bezoeken zijn hallucinant, het is moeilijk voor te stellen hoe zulke dingen mogelijk zijn, hoe een mens tot zulke wreedheden in staat is.

De put die men momenteel aan het uitgraven is. Zakken met menselijke resten die wachten op “verwerking”: sorteren van de beenderen per

persoon.

Zakken met beenderen die reeds geïdentificeerd zijn als toebehorend aan hetzelfde slachtoffer.

9

En de wreedheid en het geweld blijven voortduren. Vorige week vielen vier mannen een lagere school in Alta Verapaz binnen en doodden twee kinderen met machetes, waarna de bevolking één van de mannen greep, sloeg met stokken en uiteindelijk levend verbrandde. Een begrijpelijke, maar gevaarlijke reactie op het feit dat politie en rechtssysteem niet werken en de gewone mensen altijd in de kou laten staan. Je zult maar in een ruzie met iemand verwikkeld zijn, om het even wie kan het onschuldige slachtoffer worden van een opgezweepte menigte. Een beetje zoals de heksenvervolgingen in de middeleeuwen. En toch heb ik er moeite mee om Guatemala als een wreed land te zien, ik heb het geluk ook het mooie te kunnen zien en vooral de warme kant van de mensen te kennen.

Bezoek 3

Zoals toen ik met ajq’ij3 Don Carlos Escalante het voorrecht had om op bezoek te mogen gaan bij Doña Juana in San Andrés Xecul, gekend voor de aparte kerk, het weefgaren dat overal hangt te drogen na het kleuren en het verderleven van de mayaspiritualiteit.

Doña Juana is een kleine mayavrouw, ik vermoed van rond de 85 jaar (alhoewel leeftijden plakken op de mensen hier een riskante bezigheid is), met

3 Ajq’ij: aj = duidt op een bepaalde functie, q’ij = dag, zon. Ajq’ij is de persoon verantwoordelijk voor het tellen van de dagen, wat in de mayacultuur de belangrijkste functie is van een spirituele gids, aangezien de dagen niet alleen een kwantitatieve maar ook een kwalitatieve lading hebben die invloed uitoefent op het leven van de personen.

10

een gezicht als een gerimpeld appeltje en een lieve lach waardoor je haar meteen als je oma adopteert.

Ze woont in één van de nog overblijvende adobehuizen van San Andrés, gebouwd rond een centrale binnenplaats met gaanderij en houten pijlers. Haar huis bestaat uit twee kamers en een keuken, allemaal met een vloer van aangestampte aarde en enkele wankele houten meubels. Toen we de tweede keer op bezoek gingen was Doña Juana op haar knieën bonen aan het malen op de traditionele maalsteen die een belangrijke plaats inneemt in de mayacultuur en -spiritualiteit.

We werden met open armen ontvangen, er werd een miniskuul tafeltje tevoorschijn getoverd met een gebloemd tafelkleedje, en twee houten blokken die als stoel dienst moesten doen. We kregen een kopje gerstkoffie en een paar zoete broodjes waarna Don Carlos in Kiche’ aan Doña Juana vertelde dat we gekomen waren om haar mijn “varas” toe te vertrouwen, zakjes met zaden van de Tz’ite’ boom

11

die door de spirituele gids gebruikt worden om mensen die op raadpleging te komen te oriënteren. Dat was de aanleiding voor Doña Juana om mij goede raad te geven, een belangrijke taak die weggelegd is voor de ouderlingen in de mayacultuur. Het wordt in de geschriften en de hiërogliefen van de maya´s vaak vermeld, zoals ook het concept van overleg plegen. Beslissingen worden bijna nooit alleen genomen maar altijd na raad te hebben ingewonnen en overleg te hebben gepleegd.

En zoals Doña Juana heb ik al veel mensen leren kennen die in westerse ogen straatarm zijn, maar een innerlijke rijkdom en evenwicht uitstralen waarop wij alleen maar jaloers kunnen zijn.

En daarmee ben ik klaar voor deze keer. De volgende editie is alweer het eindejaarsnummer. December wordt voor de mayaspiritualiteit een belangrijke maand: op 12 december begint het nieuwe maanjaar van 260 dagen en op 21 december eindigt de huidige cyclus van 5125 jaar en begint er een nieuwe. Ik heb er alle vertrouwen in dat de wereld niet zal vergaan, integendeel!! Jullie zullen de brief dus zeker nog kunnen lezen.

Om te eindigen nog dit: De website van AFOPADI wordt herwerkt en de eerste resultaten zijn nu al te bekijken op www.afopadi.org. Zeker doen! Hartelijke groeten. Joke en de rest van het team.

“Tepeu y Gucumatz kwamen samen en hielden beraad in de duisternis en in de nacht. Ze zochten, discuteerden en dachten na. Op die manier kwamen hun beslissingen duidelijk aan het licht en ze ontdekten waarvan het vlees van de mens gemaakt moest worden.” Popol Wuj