ฝนรายแหงการฆาลางเผาพนธชาวรวนดา: บาดแผลฝงใจและการเยยวยาของผรอดชวต

ใน My Stolen Rwanda

Nightmares of Rwandan Genocide: Survivor’s Trauma and Healing

in My Stolen Rwanda

สทธพล บณยมานพ1* และ อนงคนาฏ เถกงวทย1

Sitthipol Bhunyamanop1* and Anongnat Thakoengwit1

บทคดยอ การฆาลางเผาพนธชาวรวนดาถอเปนหนงในเหตความรนแรงครงยงใหญทถกจารกไวในประวตศาสตรของมนษยชาต ผลทตามมาสรางความสญเสยทงชวตและทรพยสนอยางไมมวนกลบคน ผตกเปนเหยอจ านวนมากเผชญกบปญหาในการปรบตว ทงยงตองทนแบกรบความทรมานทางกายและใจจนถงปจจบน My Stolen

Rwanda ของผ เขยน เรเวเรยง รรางวาไดบอกเลาถงความโหดรายของเหตการณผานสายตาของประจกษพยานผ รอดชวต เรองเลาอตชวประวตของเขาเปดเผยความทรงจ าอนนาเจบปวดอนเปนทมาของ “ความผดปกตทเกดหลงความเครยดทสะเทอนใจ” งานวจยมงท าความเขาใจเกยวกบผลกระทบจากอาการดงกลาว รวมถงตระหนกในวตถประสงคของการเขยนเพอเยยวยาบาดแผลฝงใจและตแผเรองราวใหเปนทประจกษแกชาวโลก

ABSTRACT Rwandan Genocide is one of the greatest catastrophes in the history of mankind. Its aftermaths include both immense and unrecoverable loss of life and property. Nowadays many victims confront the problem of adaptation while being suffered physically and mentally. My Stolen Rwanda written by Révérien Rurangwa tells atrocity of the event via perspective of a surviving eyewitness. The autobiography reveals painful memory which leads to mental condition called Posttraumatic Stress Disorder. The research intends to understand the effect of its symptom and purpose of writing in order to heal trauma and gain global acknowledgement. Key words: Rwandan genocide, trauma, Posttraumatic Stress Disorder, autobiography

* Corresponding author; e-mail address: ike4you@hotmail.com 1ภาควชาวรรณคดเปรยบเทยบ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 254 ถ.พญาไท เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330 1Department of Comparative Literature, Faculty of Arts, 254 Phayathai Road, Pathumwan, Bangkok 10330

สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53

802

บทน า

My Stolen Rwanda เปนเรองเลาอตชวประวตซงถายทอดประสบการณอนขมขนของเรเวเรยง รรางวา ผ รอดชวตคนหนงจากการฆาลางเผาพนธชาวรวนดาใน ค.ศ. 1994 หายนะในครงนนเปนผลพวงจากความขดแยงระหวางสองชาตพนธคอฮต (Hutu) และทตซ (Tutsi) สงผลใหมผ เสยชวตกวาแปดแสนคนภายในระยะเวลาเพยงสามเดอน เหยอสวนใหญคอประชากรสวนนอยชาวทตซซงตกเปนเปาของความเกลยดชง การสงหารหมลกลามอยางรวดเรว เนองจากรฐบาลรวนดาเปนผอยเบองหลงและใหการสนบสนน รฐบาลภายใตการบรหารงานของชาวฮตด าเนนนโยบายกวาดลางชาวทตซเตมรปแบบ โดยอาศยชนวนเหตการณเสยชวตของประธานาธบดจากเหตเครองบนตกในวนท 6 เมษายน 1994 มาเปนขออางกลาวโทษวาเปนฝมอของกลมกบฏชาวทตซ สงทตามมาคอผบรสทธจ านวนมหาศาลตองพลอยรบเคราะหจากความผดทพวกตนมไดกอ

My Stolen Rwanda บอกเลาเรองราวครอบครวชาวทตซของเรเวเรยงซงถกฆายกครวทงสสบสามคน ตงแตบดามารดาไปจนถงญาตพนองดวยน ามอเพอนบานชาวฮต ตลอดเวลาทการสงหารหมด าเนนไป เขาไดกลายเปนประจกษพยานผรบรการกระท าทงหมดของเหลาฆาตกร ทงการทรมานและเขนฆาผบรสทธไรทางสอยางอ ามหตเลอดเยน แมเขาสามารถรอดตายมาไดราวปาฏหารย ทวาบาดแผลทางกายและภาพความโหดรายทารณยงคงตราตรงอยในความทรงจ า สรางความบอบช าทางใจอยางใหญหลวงแกเขาซงในเวลานนเปนเพยงเดกชายอายสบหาป หลงจากลภยไปยงประเทศสวตเซอรแลนดดวยความชวยเหลอจากองคกรการกศลแหงหนง เรเวเรยงเขารบการผาตดรกษาความทพพลภาพ เชน การสญเสยดวงตาและแขนซายอยางละขาง นอกจากนยงตองเขารบการบ าบดเพอฟนฟสภาพจตใจอยางตอเนอง งานเขยนไดบรรยายความรสกนกคดของเขาขณะตองทนทกขอยกบอดตทไมอาจเปลยนแปลง พรอมทงแสดงใหผอานเหนความพยายามในการตอสกบฝนรายซงคอยตามหลอกหลอนอยทกเมอเชอวน อนเปนผลกระทบจากอาการปวยทางจตซงทางการแพทยเรยกวา “ความผดปกตทเกดหลงความเครยดทสะเทอนใจ” (Posttraumatic Stress Disorder หรอ PTSD)

ความผดปกตทเกดหลงความเครยดทสะเทอนใจ มสาเหตมาจากการเผชญหนาโดยตรงกบอนตรายอนเปนภยคกคามถงชวต หรอแมกระทงสถานการณรนแรงทสรางความหวาดกลวภายในจตใจของผ ถกกระท า ตวอยางเชน เหตเครองบนตก สนาม สงครามเวยดนาม การกอการราย การขมขน การลกพาตว ฯลฯ ในหนงสอชอ Post-traumatic Stress Disorder: A Clinician's Guide ผ เขยนอธบายลกษณะของ “PTSD” ไวตอนหนงวาสภาวะความเจบปวยทางจตของคนไข เกดจากการทรางกายไมสามารถปรบตวตามปกตเพอรบมอกบความทกขปรมาณมหาศาลได “PTSD is a very real, and serious, clinical syndrome. It appears that the human organism is not biologically programmed to integrate and fully work through massive psychic trauma.” (Peterson et al., 1991, p. viii) และอาการทแสดงออกคอสงทสะทอนใหคนรอบขางทราบถงความเจบปวดรวดราวภายในจตใจของคนผ นน การฆาลางเผาพนธชาวรวนดาเองถอเปนหนงในเหตการณทางประวตศาสตรทสรางความอกสนขวญแขวนใหแกผ คนในวงกวาง แมจะไมเปนทรจกดเทาการฆาลางเผาพนธชาวยวในชวงสงครามโลกครงทสองกตาม ทวาความรนแรงหาไดยงหยอนไปกวากน ผ คนมากมากมายทตกเปนเหยอไมมใครลมความโหดรายไดลง จากการส ารวจทางสถตพบวาประมาณหนงในสของผ รอดชวตประสบกบ

การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

803

อาการดงกลาว2 จนถงทกวนน PTSD ยงคงเปนปญหาเรอรงและอปสรรคส าคญตอการสรางความสมานฉนทของคนในชาต

เพอพสจนใหผอานเหนวาฝนรายทผ ปวยตองเผชญนนเปนของจรง เรเวเรยงใชวธสอผานค าพด ความคด และพฤตกรรมตางๆของตนใหปรากฏในเรองเลา My Stolen Rwanda เพอใหผอานตระหนกถงความสนหวงในฐานะผ รอดชวตเพยงคนเดยวของครอบครว ยงไปกวานน ยงแสดงใหเหนการเดนทางจากอดตสปจจบน น าเสนอการเตบโตจากวยเดกสวยผ ใหญของเรเวเรยงซงมจดมงหมายเพอเยยวยาบาดแผลในใจและความพยายามในการเปลยนแปลงตวเองเพอด ารงชวตเฉกเชนคนปกตทวไป

วเคราะหตวบทวรรณกรรม

รอยเรยงเรองราวจากความเจบปวด

เรเวเรยงเรมตนบอกเลาเหตการณซงเปนทมาของบาดแผลในใจ นนคอการสงหารโหดคนในครอบครว เขาเลาวาหลงจากโบสถซงเปนสถานทหลบภยของชาวทตซถกบกท าลาย ผคนตางหนตายและพยายามหาทซอนตว เขารวมทงสมาชกในบานหนมารวมกน ณ กระทอมแหงหนงหางออกไปไมไกล อยางไรกตาม ทกคนไมอาจรอดพนเงอมมอของนกฆาชาวฮตไปได อนทจรงพวกนกฆารตงแตแรกแลววายงเหลออกหนงครอบครวทยงไมถกก าจด ทวาตางรอคอยอยางอดกลน เมอถงเวลาเหลานกฆาพงประตเขามาและเรมลงมอฆาคนทเขารกอยางไรปราน ไมเวนแมแตลกเลกเดกแดงหรอผแกผ เฒา ในอตชวประวตบรรยายรายละเอยดฉากฆาตกรรมไวอยางนาสยดสยอง ตวอยางเชน ผ เปนลงถกฆาปาดคอจนเลอดพงกระฉดถงเพดาน ในขณะทบตรชายของลงถกฟนหวแยกออกเปนสองซก ทงหมดเกดขนตอหนาตอตาเขา กระนนสงทเหยมโหดทสดส าหรบเรเวเรยงคอความตายของมารดา นกฆาบงคบใหเธอถอดเสอผาเปลอยกายลอนจอนเพอปลดทรพยสนมคา หลงจากนนจงเสยบมดเขาททองของเธอและกรดเปนแผลฉกรรจ เขาตองทนดแมนอนทรมานกระทงหมดลมหายใจ ส าหรบตวเขาเองกบาดเจบสาหสไมแพกน แมไมถงแกชวตทวาท าใหรางกายพกลพการถาวร เรเวเรยงรอดตายดวยความชวยเหลอจากกาชาดซงเขามาเกบกวาดซากศพเนาเหมนทกระจายเกลอนกลาดตามทองถนนและสถานทตางๆ เจาหนาทกาชาดแทบไมเชอสายตาเมอพบเขาในสภาพรอแรเจยนตาย เขาถกสงตวไปรกษาตวยงโรงพยาบาล และในทสดหลงจากการฆาลางเผาพนธสนสด เขาไดรบโอกาสใหเดนทางลภยออกนอกประเทศมาพ านกอยทสวตเซอรแลนด

2อางองจาก “Trauma and PTSD symptoms in Rwanda: Implications for attitudes toward justice and reconciliation” งานวจยชนนส ารวจประชากรชาวรวนดาในแตละทองทเพอศกษาความสมพนธระหวาง PTSD กบทศนคตของผคนภายหลงการฆาลางเผาพนธ ผลส ารวจระบวาระดบความรนแรงของเหตการณทผคนประสบคอปจจยส าคญทสงผลตอการแสดงออกของอาการ PTSD รวมถงระดบความเชอมนในกระบวนยตธรรมและแนวทางการปรองดอง

สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53

804

เหตผลเพราะการใชชวตในรวนดาไมปลอดภยอกตอไป เรเวเรยงคอพยานส าคญเพยงคนเดยวทสามารถเอาผดกบบรรดาชาวฮตใจบาปผ รวมมอกนประหตประหารชาวทตซครอบครวหนงจนหมดสน แมชวตเยยงผ ลภยในตางแดนชวยใหเรเวเรยงหนพนอนตราย มนกลบไมสามารถลบลางฝนรายทตดตวเขาได My Stolen Rwanda แสดงใหเหนวา เขาในฐานะผทนทกขจาก PTSD ตองเผชญกบอาการทเรยกวา “การเกดซ าของประสบการณ” (reexperiencing) ซงถอเปนหนงในองคประกอบหลกในการวนจฉยสภาพจตของผ ปวยกลมน ลกษณะอาการทปรากฏเปนผลมาจากความทรงจ าอนเลวรายทฝงแนนอยภายในจตใตส านก ผ ปวยตองพบกบการหวนคนของเหตการณความรนแรงซ าแลวซ าเลาในรปแบบของความคด ความรสก ภาพอดตหรอความฝนทรบกวนจตใจ โดยเฉพาะอยางยงความฝนทมกฉายวนเรองราวสะเทอนใจไดอยางแมนย าและตรงไปตรงมา ยงไปกวานน เขาแทบไมสามารถผลกไสสงเหลานจากหวงคดค านง สงกระตนเพยงนอยนดทอาจไมเกยวของกบเหตการณกสามารถปลกเราใหระลกถงความหวาดกลวได ค าอธบายดงกลาวสอดคลองกบค าบอกเลาของเรเวเรยงทวาฝนรายมาเยอนเขาทงในยามหลบและยามตน มนเปนภาพเดมซ าๆของเหตการณตอนท Sibomana เพอนบานชาวฮตผ เปนหวโจกในการสงหารหมก าลงลงมดบนล าคอลงของเขา เรเวเรยงยงพบวาแมวาจะพยายามสกเทาไรกไมสามารถสลดภาพนออกจากความทรงจ าได

I need to see the scene of the massacre again. Perhaps this will exorcise the perpetual nightmare, always the same one, which returns at all hours of the day and night . . . The door opening, Sibomana pushing his head through the crack, scything through the neck of my uncle Jean, the blood gushing, never ceasing to flow . . . (Rurangwa, 2009, p. 65)

ปจจบนเขาใชชวตอยางเรยบงายทามกลางธรรมชาตและความสงบรมรนของเทอกเขาแอลป ทวาความตนตระหนกกลบคอยหาทางจองเลนงานเขาตลอดเวลา เขามกมจนตนาการเกนจรง เกยวกบอนตรายทแฝงเรนอยในชวตประจ าวนซงอาจเกดขนไดทกขณะ อาท รถเขนเดกทจๆ กมรถบรรทกขบพงมาชน เสมยนธนาคารถกปนจอยง หรอไมกหญงชราโดนอนธพาลเชอดคอและขโมยกระเปาไป แมแตกจวตรธรรมดาทดไมมความสมพนธกบเหตสะเทอนขวญ เขากสามารถเชอมโยงมนเขาดวยกนได ยกตวอยางเชน เมอประตแงมออกเขาพลนยอนนกถงตอนทซโบมานาพงกระทอมเขามาประชดตว ความคดในแงรายประดงถาโถมเรเวเรยงซงสภาพจตใจไมเขมแขงพอจะระงบยบยงมน

This life has become for me extraordinarily fragile and precarious. I cannot stop myself from seeing these daily these daily scenes spattered with blood and jolted into horror (…)

These ‘flashes’ of butchery take me by surprise every day. Lightning bursts of horror explode into my everyday existence like shots from a cannon hidden in my head. (Rurangwa, 2009, p. 84)

ผลกระทบจากประสบการณความรนแรงยงเปลยนแปลงลกษณะนสยของเขาใหกลายเปนคนเกบตวไมสงสงกบใครถาไมจ าเปน เขากลาววาในหองเรยน เพอนรวมชนพยายามหาวถทางดงเขาออกจากภวงคครนคด

การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

805

และการนงเงยบ อยางไรกตาม เขามกปฏเสธและไมคอยแสดงทาทสนใจสงรอบขางเฉกเชนเดกทวไป ความปรารถนาเดยวทเขาตองการคอตรงกลบบาน พฤตกรรมของเรเวเรยงสะทอนใหเหนอาการ “เฉยชา” (numbing) ในผ ปวย PTSD สบเนองจากปฏกรยาตอบสนองทางจตทตองการหลกเลยงจะเผชญหนากบสงเราซงอาจน ามาซงความสะเทอนใจ สงผลใหกระบวนการรบรโลกภายนอกถกปดกนใหอยในสภาวะชะงกงน ผ ปวยจงไมอาจแสดงออกซงความรสกเชงบวก เชน ความรกใคร ความสนทสนม และความผกพนตอคนในสงคม หรอเรยกไดวา “อารมณตายดาน” (emotionally dead) ปจจยทสงเสรมใหอาการเฉยชาปรากฏชด นอกจากระดบความรนแรงของเหตการณแลว การไดรบก าลงใจจากคนใกลชดมสวนชวยใหความรสกแปลกแยกทเลาเบาบางลง ผ ปวย PTSD ทมคนเขาใจยอมจะยอมเปดใจและใชเวลานอยกวาในการปรบตวเพอใหกลบมาใชชวตไดตามปกต

ทวาในกรณของเรเวเรยงกลบตรงกนขาม แมครอบครวอปถมภทสวตเซอรแลนดจะใหการดแลและเอออาทรเขาเปนอยางด แตสงทเขาตองการแทจรงคอความเหนอกเหนใจจากชาวรวนดาดวยกน เขากลบไมไดรบการตอบสนอง หลงจากพกฟนเปนระยะเวลานานจนสภาพรางกายและจตใจดขน เขามความตงใจแรงกลาทจะหวนคนสมาตภม เหตผลหนงเพอกลบไปเผชญกบอดตและทวงคนผนแผนดนทครอบครวของเขาครอบครองซงอาจถกพวกฮตยดเอาไปโดยมชอบ เมอเรเวเรยงมาถงเขาพบวาสายตาของชาวบานทจบจองมาแสดงถงความรงเกยจ สาเหตเพราะสารรปอนบดเบยวของเขาตอกย าใหผพบเหนร าลกถงเหตการณทไมอยากจดจ า ความพกลพการของเขามค าอธบายเพยงอยางเดยวคอผ รอดชวตจากการฆาลางเผาพนธ เรเวเรยงกลาวอยางตดพอวาทกคนมองเขาเปนความนาอบอาย เนองจากภายหลงการฆาลางเผาพนธสนสดลง สงทชาวรวนดาทงสองชนเผาหวง คอการอยรวมกนอยางปกตสข ชาวฮตไมตองการใหมใครรอฟนความผดทพวกตนกอ ในขณะทชาวทตซกไมตองการยอนนกถงเรองโหดรายทลวนเคยประสบมา ดวยเหตนจงอาจกลาวไดวาการเขามาของเรเวเรยงเปรยบเหมอนการ “กวนน าทตกตะกอนแลวใหขน” เปนการสนคลอนสนตสขทเปราะบางอยแลวดวยเรองราวทตดตวมาพรอมกบแผลฉกรรจบนราง ส าหรบพวกเขาการคงอยของเหยอผ รอดชวตสรางความอดอดใหแกคนในสงคม “And then, survivors can be a nuisance, spoilsports. We bother everyone with our pain, our dramas, our deaths and our wretched living memory.” (Rurangwa, 2009, p. 117) ผ คนพรอมใจทงอดตไวขางหลงเพอกาวตอไปโดยไมสนใจถงความรสกของคนสวนนอยทไมสามารถท าใจยอมรบความอยตธรรมและใหอภยตอการกระท าของฆาตกร เรเวเรยงยงกลาวอกวา สงทเลวรายยงกวาการปลอยใหฆาตกรยงคงลอยนวลและรอดพนจากการพพากษาโทษทณฑ คอการคนพบวาผ คนตางเพกเฉยและท าเหมอนไมเคยมความรนแรงเกดขน เมอตระหนกวาถงอยรวนดาตอไปกรงแตจะเผชญกบอนตรายจากการถกหมายหว มหน าซ ายงไมเปนทตอนรบของคนในชมชน เรเวเรยงจงจ าใจจากมาดวยความรสกอดสและชอกช าใจ

การด ารงไวซงสายตระกลคอหนงในเหตผลทค าจนใหเรเวเรยงพยายามมชวตอย ในฐานะผ สบทอดและเกบรกษาความทรงจ าเกยวกบผ เปนทรก เขาคดวามนเปนหนาททจะตองสรางครอบครวเพอบอกเลาความทรงจ าครงอดตแกทายาทของเขา เรองราวของผลวงลบมสมควรถกลมเลอนไปกบกาลเวลา เรเวเรยงวางแผนไปไกลถงขนาดอยากหาผหญงมาแตงงานและมลกเปนของตวเอง อยางไรกตาม แตดวยความรสกสนหวงทกดกนใจ ท าใหเขาเกดความคดทจะฆาตวตาย เพราะส าหรบเขาชวตทยงมลมหายใจอยไมตางอะไรกบตายทงเปน “In spite of all the pledges of affection and commitment I’ve had, this indelible feeling remains. It’s about being

สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53

806

alive but dead, a solitary zombie. And so, I’ve been tempted many a time to give myself up to the ultimate abandon.” (Rurangwa, 2009, p. 81) บางครงเรเวเรยงนกเสยใจทไมสามารถท าอะไรสกอยางเพอหยดยงการฆา หรอแมกระทงชวยชวตสมาชกในบาน โดยเฉพาะอยางยงชวตนองสาวคนเลกซงแมของเขาฝากฝงไวกอนสนใจ เขาคดวาเปนความผดของตนทไมอาจปกปองนอง ปลอยใหเธอออนแรงลงเรอยๆและตายไปในทสด ความคดเชนนถอเปนเรองปกตของผ ปวย PTSD “ความรสกผดในผ รอดชวต” (survivor guilt) คอรปแบบหนงของอาการทแสดงใหเหนถงการลงโทษตวเองอยางไรเหตผลอนเนองมาจากความทกขใจทไมอาจแกไขหายนะทเกดขน สงผลใหผ รอดชวตมกมองวาตนมสวนตองรบผดชอบตอการสญเสย เรเวเรยงยอมรบวามนยากทจะปรบเปลยนความคดไมใหจมอยกบอดต รวมถงหยดหมกมนกบการหาสาเหตทแทจรงของการฆาลางเผาพนธ

บนเสนทางแหงการเยยวยาบาดแผลฝงใจ

ความบอบช าทางใจทงหมดทกลาวมาเปนเพยงสวนหนงของความทกขทรมานทผ รอดชวตจากการฆาลางเผาพนธไดรบ แมการท าความเขาใจสงเหลานจะมสวนส าคญ แตหวใจหลกของการเขยน My Stolen Rwanda คอการเยยวยาบาดแผลฝงใจ ค าอธบายในหนงสอ Reading Autobiography: A Guide for

Interpreting Life Narratives กลาววา การเขยนอตชวประวตคอกระบวนการทผ เขยนใชสงเสยงใน “สงทพดไมได” ไมวาจะดวยเหตผลสวนตวหรอเหตผลทางสงคม อกนยหนง ความทรงจ าอนเลวรายถกแปรเปลยนเปนแรงกระตนใหผ เขยนเยยวยาตนเอง โดยมผอานรวมรบสารและประจกษในความความทกขทรมานทผ เขยนไดรบ

For those suffering from traumatic or obsessional memories, autobiographical acts can work as therapeutic intervention (…) Speaking or writing about trauma becomes a process through which the narrator finds words to give voice to what was previously unspeakable. (Smith & Watson, 2001, p. 22)

ในกรณของเรเวเรยง ผวจยเสนอวา การเขยนอตชวประวตของเขามจดประสงคเพอสะทอนใหเหนความโหดรายของการฆาลางเผาพนธทผ รอดชวตประสบ ซงนอกจากสงผลใหเกดความบอบช าทางกาย ยงสงผลตอสภาพจตใจของผ รอดชวตในระยะยาว แมการหวนร าลกอดตเทากบตอกย าความเจบปวด ทวาอกนยหนงมนคอความพยายามทจะเอาชนะฝนรายดวยการเผชญความเปนจรง ตวอยางทแสดงวาการเยยวยาไดเกดขนเปนรปธรรมปรากฏในเรองเลาทเรเวเรยงพดถงผ คนทคอยเปนก าลงใจใหเขา ในอตชวประวตระบวาคนทเขามอบความไววางใจบอกเลาสงทเกบง าเอาไวคอจตแพทยหญงและลก (Luc) ผปกครองชาวสวสทดแลเขาอย คนแรกโนมนาวจตใจเขาใหดวยวธบ าบดผานการสนทนา เธออธบายวามนเปนเรองธรรมดาทเขาปวดราวทวทงสรรพางคลกไปถงจตวญญาณ ยงไปกวานน ยงปลอบโยนวาไมใชความผดของเขาทนองสาวตองตายไป เธอสนบสนนใหเขาพดเพราะถงแมไมมใครเขาใจความทกขของเขาไดดไปกวาผ รอดชวตดวยกน กระนนมนกไมใชเหตผลทควรปลอยความทกขใหทบถม การไดระบายความในใจจะชวยใหเขารสกดขน ความตงใจจรงของเธอสมฤทธผลในไมชา เรเวเรยงสมผสถงความจรงใจทจตแพทยหญงมใหและเปดใจในทสด เขากลาววาหลงจากพดคยพลนรสก

การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

807

เหมอนเนอรายไดถกขบออกมา “And finally, like some tumor expelled, I spat out the horror” (Ruragwa, 2009, p.86)

ในขณะทลกผปกครองของเขากลบใชวธทตางออกไป ลกเฝามองอยหางๆและคอยใหค าปรกษาในยามทเขาตองการจรงๆเทานน นอกจากนเขายงฝกใหเรเวเรยงชวยเหลอตวเองเพอมใหเอาแตอมทกขเสยเวลาโดยเปลาประโยชน ลกจรงจงกบการตอบค าถามและสรรหาค าตอบทใหแงคดแกเขา หวขอการสนทนามกเปนเรองทหนกหนวงอยางการใหอภยผกระท าผด ลกเปนครสตศาสนกชนผ มศรทธาอนแรงกลาและเชอมนวาหนทางทดทสดในการปลดเปลองความทกขคอการยกโทษใหกบบาปของผทท ารายตน แมเรเวเรยงจะไมเหนดวยกบแนวทางของลก เนองจากยงคงยนกรานทจะใหเหลานกฆาชาวฮตชดใชความผดเสยกอน แตทกครงทลกหยบยกเรองนมาพดเขากลบไมรสกโกรธขง ลกเองมอดตทขมขนในวยเดก ทงยงเผชญกบความทกขจากการสญเสยภรรยาซงเปนพษสราเรอรงและเสยชวตกอนเวลาอนควร ประกอบกบวยวฒและประสบการณทผานโลกมาเกนครงชวต ชายสงอายผนจงเปรยบเสมอนเพอนรวมชะตากรรม และผ ใหค าแนะน าในการด าเนนชวตอยางถกท านองคลองธรรม ค าสอนของลกกลอมเกลาจตใจมใหเขาตกเปนทาสของความเกลยดชง “It was this young septuagenarian with a heart of gold who reconciled me little by little to the world of adults which had betrayed me” (Ruragwa, 2009, p.92) การมคนทเขาใจหวอกสงผลใหเรเวเรยงไมรสกโดดเดยวและถกทอดทง จากเดมทเคยคดวาตนตองตอสอยเพยงล าพงเหมอนเมอครงหวนคนสมาตภม มาบดนเขาเตมใจยอมรบการเปลยนแปลง ไมยดตดอยกบอดตแสนเศรา เขาพรอมรบบททดสอบเพอเตบโตและกาวไปขางหนา เรเวเรยงยกยองคณงามความดของลกประหนงนกบญ

นอกจากน การทเขาเขยนอตชวประวตกเพอตแผเรองราวทถกกดทบภายใตการตอตานจากชาวรวนดาทตองการใหอดตถกกลบฝงไปพรอมกบความสญเสยในป 1994 เรเวเรยงกลายเปนตวแทนของผ เสยชวตในครอบครวทไมมโอกาสสงเสยงไปยงโลกภายนอก เขายงท าการเรยบเรยงรายชอทงของครอบครวตวเองและของเพอนบานคนรจกชาวทตซไวทายเลมเพอเปนการไวอาลยแดผลวงลบ ความรสกอดอนตนใจทตองปดปากเงยบมาตลอดหลายปไดรบการเยยวยา บนทกแหงความทรงจ าคอหลกฐานแสดงถงการมตวตนของครอบครวเรเวเรยงและของชาวทตซอกนบไมถวนทตองสงเวยชวตในการฆาลางเผาพนธ แตเหนอสงอนใด มนคอหลกฐานทแสดงถงการมตวตนของเขาเอง

สรปและวจารณ

งานวจยเชงจตวทยาสวนใหญมงเนนทการวเคราะหตวบคคลหรอสภาพแวดลอม มากกวาผลตผลทางความคดอยางวรรณกรรม อยางไรกตาม วรรณกรรมเองเปรยบไดกบภาพแทนซงเผยใหเหนความรสกนกคด มมมองและทศนคตทซอนอยภายใตเนอหาทถกรอยเรยง ฉนใดกฉนนน My Stolen Rwanda เรองเลาอตชวประวตของเรเวเรยงหนงในผ รอดชวตจากการฆาลางเผาพนธชาวรวนดา จงเปนอกชองทางหนงทชวยใหเราเขาใจถงความเจบปวดของผ เขยนซงเกดจากประสบการณตรงในฐานะประจกษพยานความโหดราย บาดแผลในใจอนเปนทมาของอาการทเรยกวา “ความผดปกตทเกดหลงความเครยดทสะเทอนใจ” สรางความล าบากในการ

สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53

808

ใชชวต ซ ายงขดขวางมใหเขาหลดพนจากวงวนแหงความทกข กระนนเรเวเรยงกพบหนทางในการเยยวยาตนดวยการบรรยายความรสกออกเปนตวอกษร เปดเผยรายละเอยดเกยวกบความนาสะพรงกลวทเกาะกมจตใจ แมตอนจบของเรองจะมไดบอกวาเขาหายจากอาการดงกลาวหรอไม แตอยางนอยการไดตพมพเผยแพรเรองเลาอตชวประวตสสายตาชาวโลกกแสดงถงความหวงและความตงใจในการเยยวยา ผานการน าเสนอเรองราวซงจะคงอยเปนอนสรณแหงความทรงจ าตราบนานเทานาน

เอกสารอางอง

Pham, P. N., Weinstein, H. M. and Longman, T. 2004. Trauma and PTSD symptoms in Rwanda: Implications for attitudes toward justice and reconciliation. The Journal of the American Medical Association, 5 (292): 602-612.

Rurangwa, R. 2009. Genocide: My Stolen Rwanda. Reportage, London.

Smith, S., and Watson, J. 2001. Reading Autobiography: A Guide for Interpreting Life Narratives. University of Minnesota, Minnesota.

บรรณานกรม

ชตมา ประกาศวฒสาร, 2554. กอราง สรางเรอง: เรองเลา อตลกษณ และชมชน ในวรรณกรรมสตร ชายขอบ. คบไฟ, กรงเทพฯ.

Des Forges, A. 1999. Leave None to Tell the Story: Genocide in Rwanda. Human Rights Watch, New York. Peterson, K.C., Prout M.F. and Schwarz R.A. 1991. Post-traumatic Stress Disorder: A Clinician's

Guide. Plenum, New York.

Power, S. 2002. A Problem from Hell: America and the Age of Genocide. Basic Books, New York.

การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 53 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

809