Noam Chomsky - Medya Denetimi

7/29/2019 Noam Chomsky - Medya Denetimi

1/26


2/26

1. Basm: Haziran 2005 2. Basm: ubat 2008

Noam Chomsky - MEDYA DENETM

Noam Chomsky _ Medya DenetimiNOAM CHOMSKYNoam Chomsky, dnyaca nl bir siyasi aktivist ve yazar kimliinin yan sra1955 ylndan beri eitim vermekte olduu Massachusetts Teknoloji Enstits'ndedilbilim profesrdr. Chomsky daha ok dilbilim, felsefe ve siyaset bilimikonularnda yazm ve ders vermitir. En son kitab 9-11 uluslararas listelerdeen ok satanlar arasndadr. Dier almalar arasnda unlar yer almaktadr:Yeni Dnya Dzeninde Yalanlar ve Gerekler, Dnya Dzeni: Yeniler Eskiler; (E.S.Herman'la ortak almas) Deterring Democ-racy; Year 501: The Continues; HalknSrtndan Kazan; The New Military Humanism; The Nevv Horizons in the StudyofLanguage and Mind; Rogue States ve Bat'nn Yeni Standartlar. Chomsky'nindaha byk bir demokrasi iin verdii uralar, dnya apnda gerekleen bar

ve sosyal adalet hareketleriyle kutlanyor.NOAM CHOMSKYMedya DenetimiTrkesi:Elif BakiSiyaset 32

Kitabn zgn Ad:Media Control: The Spectacular Achievements of Propaganda Seven Stories Press,New York, 2002Kapak tasarm: Utku Lomlungilizce'den eviren: Elif BakiDizgi: Bahar Kuru 1991, 1997, 2002 by Noam Chomsky 2004; bu kitabn Trke yayn haklarEverest Yaynlar'na aittir.

Bask ve Cilt: Melisa MatbaaclkTel: (0212) 674 97 23 .Faks: (0212) 674 97 29EVEREST YAYINLARITicarethane Sokak No: 53 Caalolu/STANBULTel: (0 212) 513 34 20-21 Faks: (0 212) 512 33 76Genel Datm: Alfa, Tel: (0 212) 511 53 03 Faks: (0 212) 519 33 00e-posta: [email protected], Alfa Yaynlar'nn tescilli markasdr.Tarayan: Gkhan AydnerindekilerPropagandann Erken Dnem Tarihi 1 Seyirci Demokrasisi 3Halkla likiler 8 Mhendislik Dncesi 13 Gerek Gibi Gsterme 17Muhalif Kltr 19. Dmanlarn Geit Treni 22Algda Seicilik 25Krfez Sava 30Marsl Gazeteci 39Gnmz siyasetinde medyann rol bizi, nasl bir dnyada, nasl bir toplumdayaamay arzuladmz ve zellikle de bunun ne tr bir demokrasi anlaynauygun demokratik bir toplum olmasn istediimizi sorgulamaya iter. iki farkldemokrasi anlaynn kartlklarn gstererek balamak istiyorum. Budemokrasi anlaylarndan birine gre, demokratik toplum, halkn kendisini


3/26

ilgilendiren konularn ynetiminde gerek anlamda sz hakkna sahip olduu birbtndr; bu toplumda bilgi edinme yollar serbest ve aktr. Szl apdemokrasinin anlamna bakarsanz bunun gibi bir tanmla karlarsnz.Bunun alternatifi olan demokrasi anlayna gre de halk, ynetimden tamamen menedilmitir; bilgi sk skya ve kati suret-le kontrol altnda tutulur. Byle bir demokrasi anlay tuhaf gelebilir fakat

bunun, yrrlkte olan hkim demokrasi anlay olduunu kavramak nemlidir.Aslnda, sadece uygulamada deil teoride de durum uzun zamandr byle. 17.yzyl ngiltere'sinin erken dnem modern-demokratik devrimlerine kadar uzananuzun bir tarih, bu bak asn anlatmaya fazlasyla yeter. Konuya, moderndnemden kopmadan, bu tr bir demokrasi kavramnn nasl gelitii, bunun yansra medya ve yanl bilgi sorununun, neden ve nasl bu balamn iine dahilolduu stne birka sz syleyerek devam edeceim.Noam ChomskyMEDYA DENETMPropagandann Olaanst BaarlarPROPAGANDANIN ERKEN DNEM TARHModern devletin ilk propaganda operasyonuyla balayalm. Woodrow Wilson hkmetizamanyd. Woodrow Wilson, Birinci Dnya Sava'nn tam ortasnda, 1916 ylnda

"Peace Without Victory" (Zafersiz Bar) sloganyla bakan seilmiti. Sonderece pasifist olan halk, bir Avrupa savana dahil olmak iin hibir nedengremiyordu. Aslnda savaa oktan imza atan Wilson ynetimi, bu konuda bireyler yapmak zorundayd. Hkmetin "Creel Komisyonu" adyla kurduu birpropaganda komisyonu, alt ay iinde etkisini gstererek o barl halk,histerik bir sava rtkan haline dntrd ve Alman olan her eyi yakpykmak, tm Almanlar lime lime etmek, savaa gidip dnyay kurtarmak isteyeninsanlar yaratmay baard. Bu esasl bir baaryd ve ardsra gelen baarlara da nayak oldu. Tam bu sralarda ve savan hemenardndan, ayn yntemler histerik Kzl Korkusu'nu kkrtmak iinkullanldnda ise sendikal birliklerin tahribi ve siyasi dnce ile basnzgrl gibi tehlikeli sorunlarn saf d braklmasnda olduka byk baarsalanmt. Bu ii organize eden ve iin ban eken o ok byk g, aslndamedyadan ve i dnyasndaki byk irketlerden gelen youn destekti ve tamanlamyla bir baaryd.Wilson'n savana etkin bir ekilde ve hevesle katlanlarn arasnda, JohnDewey evresinden olan ve ovenist fanatizmin ortaya kmasn salama yoluyla"gnlsz" halk dehete drerek nasl savaa srklediklerini, o dneme aitkiisel yazlarnda gururla anlatp bundan "toplumun daha zeki insanlar"olduklar sonucunu kartan ilerici aydnlar da vard. Saldr yntemlerininkullanm alan olduka geniti. rnein, Alman askerlerinin zulm, kollarkoparlm Belikal bebekler ve hl tarih kitaplarnda okuduumuz trl trlvahet retimi... Bunlarn ou, o dnemin gizli mzakerelerinde "dnyanndncesini ynetme"yi vaat eden ngiliz Propaganda Bakanl tarafndan icatedildi. Ancak bundan da nemlisi, o zamanlar bar yanls lkeyi bir savazaman histeriine dntrp yoldan kartan propaganday yaygnlatrabilecekdaha zeki Amerikan toplumu bireylerinin dncesini kontrol etmek istemeleriydi.e yarad; hem de ok. Ve bir ders verdi: Devlet propagandas, eitimlisnflar tarafndan desteklendii ve herhangi bir dneklie izin verilmediitakdirde, byk bir etki yaratabilir. Hitler ve daha biroundan alnan bu ders,gnmze dek izlenmitir.SEYRC DEMOKRASSBu baarlardan etkilenen bir dier grup ise liberal demokrat kuramclar vemedyann nde gelen ahsiyetlerini kapsyordu. rnein, liberal demokrasininnde gelen kuramcs ve i/d politika eletirmeni olan, Amerikalgazetecilerin duayeni Walter Lippmann bunlardan biriydi. Yazlarna bir gzatarsanz "Liberal Demokrat Dncenin ilerlemeci Kuram" gibi altbalklararastlarsnz. Lippmann, bu propaganda komisyonlarna dahil edilenlerden biriydive bu komisyonlarn baarlarnn farkndayd. "Demokrasi sanatnda devrim"olarak tanmlad eyin "rza retimi" iin, yani propagandann yeniyntemlerini uygulayarak halkn istemedii bir eyi halka kabul ettirmek iin


4/26

kullanlabileceini savunuyordu. Bunun sadece iyi bir fikir deil ayn zamandadabir gereklilik olduunu dnyordu. Gereklilikti; nk "kamuoyunun ortakkarlar tamamen bir kenara attn" ve bunun, ancak sorun zme yetisinesahip "saduyulu insanlardan" oluan "seilmiler snf" tarafndan anlalpyrtlebildiini ne sryordu. Bu teori, hepimizi ilgilendiren ortak karlar

ancak Deweyite'lerin bahsettii kk elit, entelektel bir topluluunanlayabileceini ve yine bu karlarn "halk bir kenara attn" iddia ediyor.Bu gr yzyllar ncesine dayanr. Bu ayn zamanda tipik bir Leninistgrtr. Aslnda bu, devrimci aydnlardan oluan nc bir grubun devlet gcnele geirmelerini, halk devrimlerini devleti ele geirecek bir g olarakkullanmalarn, sonra da kendileri iin bir gelecek tasarlayamayacak kadar acizve ahmak olan aptal kitleleri ynetmelerini ngren Leninist grle ok yaknizler tar. Liberal demokrat kuram ile Marksizm-Leninizm, genel ideolojikvarsaymlar asndan birbirine ok yakndr. Sanrm bu, insanlarn yllariinde herhangi bir deiim duygusuna kaplmadan bir durumdan dierine bylesinekolay sapmasnn nedenlerinden biridir. Gcn nerede olduunu tayin etmesorunudur bu yalnzca. Belki de bir halk devrimi olacak ve bu bizi iktidaradahil edecektir, ya da belki bu hi olmayacak; ancak her durumda da bizler

sadece gerek gc elinde tutan insanlar iin alyor olacaz; i dnyasiin. Fakat yine ayn eyi yapacaz: Ahmak kitleleri kendileri iin akledemedikleri bir dnyaya tayacaz.Lippmann bunu, epeyce geniletilmi bir ilerlemeci demokrasi kuramyladestekledi. Doru ekilde ileyen bir demokraside birbirinden farkl snflarolduunu iddia etti. ilk olarak, kamuyu ilgilendiren konularda aktif rol almasgereken yurttalarn snf gelir. Seilmiler snf ite budur. Politik,ekonomik ve ideolojik sistemlerdeki ileri yrten, icra eden, kararlar alan veanaliz yapan insanlardan oluur. Bu, nfusun kk bir yzdesini kapsar.Elbette, tm bu fikirleri ne srenler bahsedilen kk grubun bir parasdr vesrekli tekilerle ilgili olarak ne ya-plmas gerektiini konuurlar. Kk grubun dnda kalan tekilerseLippmann'n "akn sr" olarak tanmlad byk ounluktan oluur. Kendimizi"kkreyen ve dzene kar gelen akn srden" korumalyz. O haldedemokrasinin iki "ilevi" var: Saduyulu insanlardan oluan seilmilersnf, dnmek, planlamak anlamna gelen idari ileri yrtr ve ortakkarlar anlarlar. Sonra akn sr gelir, onlarn da demokraside bir ilevivardr. Onlarn ilevi, Lippmann'a gre, aktif katlmc deil "seyirci"olmaktr. Ancak bundan baka ilevleri de vardr, nk bu bir demokrasidir.Arada srada nfuzlarn, seilmiler snfnn bu ya da u yesine dnvermelerine izin verilir. Dier bir deyile, "Sizin liderimiz olmanzistiyoruz" ya da "Sizin liderimiz olmanz istiyoruz" demelerine izinverilmitir. Bunun nedeni, devletin totaliter deil, demokratik olmasdr. Bununad seimdir. Ancak nfuzlarn herhangi bir seilmiler snf yesine dnverdikleri anda, tekrar geldikleri yere dnerek katlmc deil seyirci olmayadevam etmeleri beklenir onlardan. Bu, doru bir ekilde ileyen demokrasilerdebyledir.Bunun arkasnda bir mantk vardr. Hatta bir eit zorlayc ahlaki ilkesi bilevardr. Zorlayc ahlaki ilke, halkn byk ounluunun bir eylerikavrayamayacak kadar aptal olmasdr. Eer kendilerini ilgilendiren konularnynetiminde sz sahibi olmaya kalkarlarsa, sorun karrlar. Bu nedenle, bylebir eye izin vermek uygunsuz ve ahlakszca olacaktr. akn sryevcilletirmemiz gerekir, ki galeyana gelip de her eyi ezip geerek, yoketmesinler. yandaki ocuun kardan karya yalnz gemesine izin vermeninok yanl olacan syleyen mantn ayns neredeyse. yandaki ocuabylesi bir zgrlk tanmazsnz nk, yandaki ocuk bu zgrlkle baakmay bilmez. Ayn ekilde, akn srye aktif katlmc olma hakk datanmazsnz. Onlar sadece sorun karrlar.yleyse, akn sry evcilletirmek iin bir eye ihtiyacmz var ve bu ey dedemokrasi sanatndaki yeni devrim: Rzann re-timi. Medya, okullar ve popler kltr blnmeli. Siyasi snf ve karar verenleriin uygun inanlar alamakla ykml olmalarnn yan sra, bo grlebilir


5/26

bir gereklik duygusu da salamaldrlar. Dikkat ederseniz burada, tanmlanmambir terim sz konusu. Tanmlanmam bu terimin -sorumluluk sahibi insanlar bunukendilerinden saklamak zorunda olsalar bile- bu duruma nasl geldikleri ve kararverme yetkisini nereden aldklar sorusunu cevaplamas gerekiyor. Bunu yapmannyolu, tabii ki, gerek gce sahip olan insanlara hizmet etmekten geiyor.Olduka dar bir grup olan gerek gce sahip insanlar, toplumun da sahibidir.

Eer seilmi snf gelip de "ben sizin karlarnz iin hizmete hazrm"derse, o zaman yneten grubun bir paras haline gelirler. Ancak bunu gizlitutmalsnz. Bunun anlam, bu zel sektrn karlarna hizmet edecekiselletirilmi inan ve doktrinlerinin olduudur. Eer bu beceriye sahipolamazlarsa, seilmi snfn bir paras olamazlar. zel sektrn ve bunutemsil eden devlet-irket bann deerlerini ve karlarn iselletirmiolmalar gerekir. Eer bunu baarabilirlerse, o zaman seilmi snfn birparas olabilirler. akn srnn geri kalan ksmnn ise sadece oyalanmasgerekir. Dikkati baka eylere ekilmeli ve beladan uzak tutulmaldr. Aradasrada, aralarndan seecekleri gerek liderlerden birine nfuz salamak dndaounlukla seyirci kalmalar salanmaldr.Bu bak as, baka pek ok kii tarafndan gelitirilmitir. Aslnda, oldukada gelenekseldir. rnein, George Kennan'n ve Kennedy aydnlarnn gurusu, nde

gelen bir ilahiyat ve d siyaset eletirmeni olan, bazen de "kadroluilahiyat" diye adlandrlan Reinhold Niebuhr, akln, snrlar ok daraltlmbir yeti olduunu ileri srer. Ancak ok az sayda insan ona sahiptir. ouinsan duygu ve drtleriyle hareket eder. Akla sahip olanlarmz, saf budalalaraz ok yola sokabilmek iin "gerekli yanlsamalar" ve duygusal younluklu"basitletirmeler" yaratmaldr. Bu, ada siyaset biliminin temel parashaline geldi. 1920'ler-de ve 30'larn balarnda, modern iletiim biliminin kurucusu ve nde gelenAmerikal siyaset bilimcilerden biri olan Harold Lass-well, "insann kiiselkarlar iin en iyi yargcn yine kendisi olduunu syleyen demokratikdogmatizme" teslim olmamalyz diyordu. nk, onlar byle deildir. Toplumkarlarnn en iyi yargc bizleriz. Bu yzden, sradan ahlaki deerlere grede onlarn, kendi yanl kararlarna dayanarak harekete gemelerine frsattanmamalyz. Gnmzde, totaliter ya da askeri rejim olarak tanmlananynetimlerde bu olduka basittir. Kafalarnn stnde bir copu hazrbekletirsiniz ve yoldan ktklar takdirde onu kafalarnda paralarsnz. Amatoplum, daha zgr ve demokratik bir hale dnmse bu gc kaybedersiniz. Bunedenle artk propaganda tekniklerine ynelmek zorundasnz. Mantk ok ak.Totaliter devlette cop neyse demokraside de propaganda odur. Bu bilgecedir veiyidir; nk yine, akn sr ortak karlar bir kenara atar. Onlaranlayamazlar.HALKLA LKLERHalkla ilikiler endstrisine Birleik Devletler nclk etmitir. Liderlerinintanmlad gibi bu endstrinin amac "halkn akln denetlemek"ti. CreelKomisyonu'nun "Kzl Korku"yu yaratma baarlarndan ve bunun sonularndan okey rendiler. Halkla ilikiler endstrisi o gnlerde ok byk bir yaylmadnemine girdi. Bir sre iin, 1920'lerde halkn i dnyasnn kurallarnaneredeyse tamamen boyun emesini salad. Bu, o kadar radikal bir gelimeydi ki1930lara gelindiinde parlamento komiteleri tarafndan incelemeye alnd. Bukonudaki bilgilerimizin ou buradan gelir.Halkla ilikiler dev bir endstridir. u an iin ylda yaklak bir milyar dolarharcanyor. En bandan beri hedefi halkn aklndenetlemekti. 1930'larda, Birinci Dnya Sava srasnda yaananlara benzerbyk sorunlar yeniden ba gsterdi. Esasl bir ii rgtlenmesi ve ok bykbir ekonomik bunalm sz konusuydu. Gerek u ki, iiler ilk yasal zaferleriolan rgtlenme hakkn 1935 ylnda Wagner Yasas'yla kazanmlard. Bu, ikiciddi soruna neden oldu. ilk olarak, demokrasi yanl iliyordu. akn sr,gerekten yasal zaferler elde ediyordu fakat demokrasinin byle ilemesi deildibeklenen. Dier bir sorun ise, insanlarn rgtlenmesinin mmkn hale geliiydi.Oysa insanlarn ayrtrlmas, ayrmlandrlmas ve yalnz olmas gerekiyordu.rgtlenmemeliydiler; nk bylece olaylara seyirci olmann tesinde bir konumagelebilirlerdi. Kstl olanaklara sahip pek ok insann, siyaset arenasna


6/26

girmek iin, bir araya gelmesi durumunda aktif katlmc olma olaslklardoard. Bu gerekten ok rktc, iverenler tarafndan, bunun, iilerin sonyasal zaferi ve halk rgtlenmesindeki demokratik sapmann sonunun balangcolduuna herkesin emin olmas iin byk bir karlk verildi. e yarad. Buiilerin son yasal zaferiydi. Bu noktadan sonra -kinci Dnya Sava srasndasendikal insan says bir sre iin ykselse de bu say savatan sonra dmeye

balad- sendika yoluyla hareket etme gc gittike azald. Bu rastlantdeildi. imdi, tonlarca para ve enerji harcayarak btn bu sorunlarla halklailikiler endstrisi, Ulusal reticiler Birlii ya da adamlar Birlii gibidier organizasyonlar yoluyla nasl baa kacaklarn dnen i leminden szediyoruz. Bu demokratik sapmalara kar koyacak bir yol bulmak iin derhal iekoyuldular.ilk duruma bir yl sonra, yani 1937'de yapld. Bat Pennsylvania'daJohnstovm'da elik iileri byk bir grev yapt. verenler, ii direniinikran ve epey ie yarayan yeni bir yntem denedi. Hem de fedai mangalarna veiddete bavurmadan. Bu kaba yntem artk ie yaramyordu; fakat propagandanndaha etkili ve zarif yollar vard. Parlak fikir, halk, grevcilerin topluma veortak karlara zarar veren bozguncular olduuna inandrmannyollarn bularak onlarn aleyhine dndrmekti. Ortak karlar "hepimizin"dir;

iinin, iverenin, ev hanmnn. "Hepimiz" buyuz. Hepimiz uyum iindeAmerika'ya yrekten ballmzla yaamak ve almak istiyoruz. O halde udarda grdkleriniz ykc, baa bela, uyumu bozan ve Amerika'ya ihanet edenkt grevcilerden bakas deildir. Ancak onlar durdurabilirsek hep birlikteyaamaya devam edebiliriz. irket yneticisi ya da yerleri temizleyen adam; herkim olursa olsun, hepimizin karlar ayn. Hep beraber, birbirimizi severekAmerika iin uyum iinde alabiliriz. Mesajn z buydu ve kabul edilmesi iinok byk aba harcand. Ne de olsa i dnyasyd; tm medya ve dier kitleselaralar ellerindeydi. e yarad; hem de ok etkili bir biimde. Sonradan da"Mohawk Valley Yntemi" adn alarak grevlerin krlmasnda defalarcakullanld. "Grev krmann bilimsel yollar" adn verdikleri yntemin bu kadaretkili almasnn srr, toplum dncesinin Amerikanclk gibi bo vesevimsiz kavramlarn esareti altna alnmasyd. Kim buna ya da uyuma karolabilir ki? Veya Krfez Sava'nda duyduumuz "Birliklerimizi destekleyin"sloganna kim kar olabilir? Ya da karantina eritlerine kim kar olabilir?Batan aa aptallk.Size biri gelip de "lowa'daki insanlar destekliyor musunuz?" diye sorsayd,"evet, destekliyorum" ya da "hayr, desteklemiyorum," diyebilir miydiniz? Bu birsoru bile deil. Hibir anlam ifade etmiyor. te ama bu. "Birliklerimizidestekleyin" gibi halkla ilikiler sloganlarnn amac bu; hibir anlam ifadeetmemeleri. Iowa'daki insanlar destekleyip desteklemediiniz ne kadar anlamifade ediyorsa bu sloganlarn da o kadar anlam var. Tabii ki bir soru vard.Soru, "politikamz destekliyor musunuz?" idi. Ancak insanlarn bu soruyudnmesini istemezsiniz. yi propagandann pf noktas ite budur. Hi kimseninkar olamayaca ve herkesin kendini feda edebilecei bir slogan yaratmakistersiniz. Hi kimse ne anlama geldiini bilmez nk anlam yoktur. Can alcnemi ise, dikkatinizi anlam olan bir sorudan ba-10ka yne ekmesidir. "Politikamz destekliyor musun?" Hakknda konumanza izinverilmeyen soru budur. Bylece, birlikleri desteklemek stne tartan insanlarelde edersiniz. "Tabii ki onlar desteklememeyi desteklemiyorum." O haldekazandnz. te Amerikanclk ve uyum bu. Hepimiz birlikteyiz; bosloganlarmz var; haydi katlalm; snf mcadelesinden, haklardan ve benzerieylerden bahsederek bizim uyumumuzu bozmaya alan bu kt insanlardanarndmzdan emin olalm.Tm bunlar ok etkileyici. Gnmzde de hzla artarak devam ediyor ve tabii kiok dikkatlice tasarlanyor. Halkla ilikiler endstrisindeki insanlar, bu iinelencesi iin orada deiller, ilerini yapyorlar. Doru deerleri alamayaalyorlar. Aslnda, demokrasinin ne olmas gerektii hakknda bir fikirlerivar: Demokrasi, seilmi snfn, toplumun sahibi olan efendilerinin hizmetindealmak zere eitildii bir sistem olmaldr. Nfusun geri kalan blm, hereit rgtlenmeden yoksun braklmaldr, nk rgtlenmek sadece baa bela


7/26

olur. Onlar, yalnz balarna televizyon karsnda oturarak, hayattaki ennemli eyin mal mlk edinmek ya da u izlediiniz iyi halli, orta snf ailelergibi yaamak ve Amerikanclk, uyum gibi iyi deerleri elde tutmak olduunusyleyen mesaj kafalarna kazmaldr. Hayat bundan ibarettir. Hayatta bundandaha fazlasnn olabileceini geirebilirsiniz aklnzdan; ama o kanal tekbanza izlerken her ey orada olup bittiine gre kendinizin delinin teki

olduunu zannedersiniz. Ve bir rgtlenmeye izin verilmedii iin -ki bukesinlikle ok nemli- asla deli olup olmadnz renme yolunuz yoktur; buyzden sadece zannedersiniz, nk byle zannetmek doal bir eydir.te, ideal olan budur. Bu ideali gerekletirmek iin byk bir aba sarfedilir. Arkasnda belli bir kavramn yatt aktr. Kastettiim ey demokrasikavramdr. akn sr bir sorundur. Onlarn kkremesini ve dzene kargelmesini engellemeliyiz. Onlar baka eylerle oyalamalyz. Onlar, sper ligmalarn, televizyon dizilerini ya da iddet filmlerini izlemeli. Arada sradayanlarna11urayp, "Birliklerimizi destekleyin" gibi sloganlara elik etmeleriniistersiniz. Onlar srekli korku halinde tutmalsnz, nk ieriden,dardan, her yerden gelip onlar mahvedecek eytanlardan adamakll korkmazlar

ve dehete dmezlerse, dnmeye balarlar ki bu, dnme yetisinden yasalanlamda mahrum olduklar iin, ok tehlikeli olabilir. Bu nedenle, dikkatlerinibaka ynlere ekmek ve olaylarn merkezinden uzaklatrmak nemlidir.Bu da bir demokrasi anlay. dnyasna dnmek gerekirse, iilerin son yasalzaferi, gerekten de 1935 Wagner Yasas'yd. Sava kapya dayannca, sendikalar,kendileriyle btnlemi ok zengin bir ii snf kltryle birlikte yitipgitti. Yok edildi. Dikkat ekici ekilde bir ticarethane toplumuna dntk. Bu,kendisiyle karlatrlabilir toplumlarla kyaslandnda, sradan sosyalgvenceleri dahi salamayan tek kapitalist endstriyel devlet toplumu. Sanrm,Gney Afrika dnda, ulusal salk hizmeti olmayan tek endstri toplumu.Nfusun, sistem kurallarn takip edemeyen ve bireysel olarak kendi kendinekazanamayan kesimlerine, asgari yaam koullarn bile salayacak toplumsal birtaahht yok. Sendikalar fiili varlklarn yitirmi. Halk yaplarnn diermodelleri fiili varlklarn yitirmi. Siyasi partiler ve rgtlenmeler yok.deal olana en azndan yapsal olarak ulamak iin daha ok yol var. Medya desenkurumsal bir tekel. Hepsi ayn bak asna sahip. Var olan iki parti de ticaripartinin iki taraf. Nfusun byk kesimi oy vermeyi kafasna takmyor bilenk hibir anlam yok. Olaylarn merkezinden uzaklatrlm ve dikkatleribaka ynlere ekilmi. Sonuta hedef budur. Halkla ilikiler endstrisinin ndegelen ismi olan Edward Bernays, Creel Komisyonu'ndan gelmedir. Onun birparasyken reneceini rendikten sonra, "raz etme mhendislii" dedii ve"demokrasinin z" diye tanmlad eyi gelitirmeye devam etti. Raz etmeninmhendisliini yapabilecek olanlar, kaynaklara ve bunu yapabilecek gce sahipolan -i dnyasna ait- insanlardr; yani hizmetinde olduunuz insanlar.12 :MHENDSLK DNCESHalk, yurtd maceralar yoluyla kkrtmak da gerekir. Halk, aynen BirinciDnya Sava'nda olduu gibi genellikle pasifisttir. Kym ve ikence gibiyurtd maceralara girmek istemez. Bu nedenle kkrtlmalar arttr. Veonlar kkrtmak iin korkutmanz gerekir. Bernays, bu balamda ok nemli birbaarya imza atmtr. 1954 ylnda, Birleik Devletler Guatemala'nn kapita-list-demokrat hkmetini devirmek iin harekete geerek, onun ? yerine, faydaszdemokrasi sapmalarndan daha iyi korunmak iin o zamandan bu zamana varlnABD'nin srekli para akyla salayan lm timine dntrlm toplumu baagetirdiinde, Bernays United Fruit irketi'nin halkla ilikiler kampanyasnyrtyordu. Halkn kar kt yerel politikalar devaml13surette pekitirmek gerekir nk halkn, kendisine zarar verecek yerelpolitikalardan yana olmasnda bir mantk yoktur. Tabii ki bu da geni birpropaganday gerektirir. Son on yl boyunca bunlardan ok fazla grdk.Reagan'n programlar hibir ekilde ilgi grmezdi. Neredeyse, Reagan'n teikilik oy ounluuyla sonulanan 1984 seimlerinde semenler, onun


8/26

politikalarnn icraata sokulmamasn umdular. Silahlanma, sosyal harcamalarnkstlanmas gibi programlara bakarsanz, neredeyse hepsinin halkn iddetlekar kt eyler olduunu grrsnz. Ancak olaylarn merkezindenuzaklatrlarak dikkatleri baka yne evrilen insanlarn, rgtlenmek,dncelerini zgrce sylemek iin ans olmad ve hatta kendileri gibidnenlerin olup olmadn bilmedii srece, sosyal harcamalar askeri

harcamalara tercih eden ve bunu anketlerde ortaya koyan insanlarn her biri, busama dncenin sadece kendi kafasnda dolatn zanneder. Bunu baka hibiryerde duymamlardr. Kimsenin bunu dnmesini beklemezler. Bu yzden eerbyle dnyorsanz, bunun cevabn bir ankette verdiyseniz, tuhaf biriolduunuzu zannedersiniz. Bu dnceyi paylaan, destekleyen ve bunu akaanlatmanza yardmc olabilecek baka insanlarla bir araya gelemediiniz iin dekendinizi tuhaf ve acayip hissedersiniz. Bylece, bir kede oturup, olanbitenle ilgilenmezsiniz. Sper lig malar ya da benzer bir eylere ylece bakarkalrsnz.O halde, bu ideal belli bir lde gerekletirilmitir; ancak asla tamamendeil. Halen tahrip edilmesi imknsz olan kurumlar var. rnein kiliseler hlayakta. Birleik Devletler'de kart gr eylemlerinin byk bir blm, sadecevar olduklar iin kiliselerden kyor. Eer bir Avrupa lkesine gidip siyasi

konuma yaparsanz, kendinizi bir sendikann toplant salonundaym gibihissedersiniz. Burada ise byle olmamasnn nedeni, sendikalarn gbela varolmalar ve var oluyorlarsa da siyasi bir rgt olmamalardr. Fakat kiliselergerekten vardr ve bu nedenle de sk sk kiliselerde konuma yaparsnz. OrtaAmerika'daki daya-14nma almas ounlukla kiliselerden kar; ounlukla, nk kiliselergerekten vardr.akn sr asla adamakll evcillemeyecei iin bu, srekli bir mcadeledir.1930'larda yeniden ayaklanp sindirilmilerdi. 1960'larda yeni bir muhalefetdalgas olutu. Bunun bir ad da vard. Seilmiler snf buna, "demokrasikrizi" dedi. Demokrasinin 1960'larda krize girdii varsaylmt. Kriz, nfusungeni bir blmnn eyleme geerek rgtlenmesi ve siyaset arenasnnkatlmcs haline gelmeye almasyd. Bu noktada, iki ayr demokrasianlayna geri dnyoruz. Szlkteki anlamna bakarsak bu, demokraside biravantaj. Hkim olan anlaya gre ise bir sorun, stesinden gelinmesi gerekenbir kriz. Halkn, kendisi iin uygun olan kaytszlk, itaat ve pasifistdurumuna geri pskrtlmesi arttr. Bizler, bu yzden, krizin stesinden gelmekiin bir eyler yapmalyz. Bunu baarmak iin aba gsterildi, ie yaramad.Demokrasi krizi hl var ve neyse ki iyi de durumda; ancak siyasetideitirmekte pek etkili deil. Fakat, birok insann inandnn aksine,dnceyi deitirmekte etkili. 1960'lardan sonra, bu hastal yok ederekstesinden gelebilmek iin ok aba harcand. Hastaln bir yznn gerektenteknik bir ismi var aslnda: "Vietnam Sendromu". 1970'li yllarda kullanlmayabalayan "Vietnam Sendromu" terimi, ihtiya duyulduka tanmland. Reaganyanls aydn Norman Podhoretz onu, "askeri gcn kullanmna kar olanhastalkl tutum" olarak tanmlad. Geni bir halk kitlesi tarafndan iddetekar gsterilen hastalkl tepkilerdi bunlar. Halk, neden etrafta ikenceyaparak, insanlar ldrerek ve oray buray youn bombardmana tutarakdolamamz gerektiini anlamad. Goebbels'in de tespit ettii gibi, bir toplumunbylesi hastalkl tutumlara yenik dmesi ok tehlikelidir, nk o zamanyurtd maceralarn bir snr olur. Krfez Sava histerisi esnasndaWashington Post'un da, daha ok iftiharla vurgulad gibi, insanlara "savadeerleri'ne saygl olmay alamak gerekir. Bu nemlidir. Yerel ynetimlerinileyii-15ni alaa etmeyi baarmak iin dnyay kaba kuvvet kullanarak bir utan bir ucagezen bir iddet toplumuna sahip olmak istiyorsanz, btn bu iddet karthastalkl tutumlardan uzak durup, savan sahip olduu deerlerin takdiredilmesi gerekir. Demek ki asl hakkndan gelinmesi gereken ey VietnamSendromu'ymu.16


9/26

GEREK GB GSTERMETarihi de tamamyla arptmak gerekir. Bu, hastalkl tutumlar alt etmenin birbaka yoludur; bylece, saldr dzenleyip birilerini yok ettiimizde, olaylarnbaka trl grnmesini salayabilir; kendimizi baz gerek saldrganlara vecanavarlara kar savunduumuzu syleyebiliriz. Vietnam Sava'ndan beri tarihinbu ksmnn yeniden inas iin muazzam bir aba sarf edildi. Bir sr asker

dahil, bar hareketine katlan pek ok gen ve daha birok insan gerekte neolup bittiini anlamaya balamt. Bu ok ktyd. Bu kt dncelerin yenidendzenlenmesi ve bir tr dncenin yeniden oluturulmas gerekiyordu, yani "bizne yaparsak doru ve asildir" cmlesine boyun emeyi retmek art olmutu. EerGney Vietnam' bombalyorsak bu, Gney Vietnam' birilerinden, orada bakakimse olmadna gre Gney Vi-17etnamllardan koruduumuz iindir. Kennedy yanls aydnlarn Gney Vietnam'da"i saldrlar"a kar savunma dedikleri ey budur. Bu, Adlai Stevenson vedierleri tarafndan kullanlm bir ifadeydi. Onu, iyi zmsenmi ve resmi birtablo haline getirmek gerekirdi. ok da ie yarad. Eer medya ve eitim sistemistnde tam hkimiyete sahipseniz, bilim adamlar da konformist ise bunubaarabilirsiniz. Massachusetts niversitesi'nde son Krfez kriziyle ilgili

davranlar stne yaplan -televizyon izlemeyle ilgili dnce ve davranlararatran- bir almayla bu ortaya konuldu. almada sorulan sorulardan biriyleydi: Vietnam Sava srasnda sizce tahminen ka Vietnaml lmtr? BugnAmerikallar tarafndan verilen ortalama rakam yz bin. Resmi rakamlar ise ikimilyon diyor. Gerek say byk olaslkla -drt milyon aras. almayyrtenler yerinde bir soru kartyorlar ortaya: Bugn Almanya'da insanlara,"Yahudi soykrmnda sizce tahminen ka insan ld?" sorusunu ynelttiinizdealacanz ortalama yant yz bin olsayd, Alman siyasi ahlak hakknda nednrdnz? Bu bize Alman siyasi kltr hakknda nasl bir fikir verirdi?Onlar soruyu yantsz brakyorlar ama siz devam ettirebilirsiniz. Bu bizimkltrmz hakknda nasl bir fikir veriyor? Epeyce bir fikir veriyor. Askerigcn kullanmna ve dier demokratik sapmalara kar olan hastalkl tutumlarnstesinden gelinmeli. Bu zel durumda ie yarad. Her konu bal iin degeerli. stediiniz konu baln seebilirsiniz: Ortadou, uluslararasterr, Orta Amerika; her ne olursa olsun, halka gsterilen dnya tablosunungerekle ilgisi yok. Olayn gerei, yalanlar stne kurulu grkemli binalarnaltnda gml. Demokrasi tehdidinin yldrlmas asndan tm bunlarn zgrkoullar altnda yaplmas ok byk bir baardr. Bu baarlar, totaliterrejimlerde olduu gibi g kullanlarak deil, zgr koullarda elde ediliyor.Eer kendi toplumumuzu anlamak istiyorsak, bu olaylar hakknda dnmeliyiz.Bunlar nemli gerekler, zellikle de nasl bir toplumda yaadn nemseyenleriin.18MUHALF KLTRTm bunlara karn, muhalif kltr varln korudu. 1960'lardan itibarenolduka byyen bu kltr, 1960'larda ar derecede yava bir geliim hznasahipti. yle ki, Birleik Devletler Gney Vietnam' bombalamaya baladktanyllar sonrasna kadar kimse inhindi Sava'm protesto etmemiti. Bu kltrbymeye baladnda ise ounluu rencilerden ve gen insanlardan oluan,ok dar bir muhalif hareketti. 70'lere gelindiinde bu durum epey deiti.Balca toplumsal hareketler geliti: evresel hareketler, feminist hareketler,nkleer kart hareketler ve dierleri. 1980'lerde ise dayanma hareketlerindeyaylma oldu ki bu, en azndan Amerikan, belki de tm dnya muhaliflerinintarihi asndan ok yeni ve nemliydi. Yalnzca protesto etmek-19le kalmayp kendilerini, baka yerlerde ac eken insanlarn yaamlarnasamimiyetle soktular. Bundan o kadar ok ey rendiler ki Amerika'daki anaeilime, medenilemek adna epey katk saladlar. Tm bunlar byk bir deiimiberaberinde getirdi. Yllar boyunca benzeri eylemlere katlan herkes bunu farketmi olmal. Kendimden biliyorum. Bugn lkenin en tutucu yerlerinde-Georgia'nm merkezinde, Kentucky'nin tarasnda, vb.-yaptm konumalar, ozamanlarn en ateli bar eylemlerinde, en aktif katlmclara yapamayacam


10/26

trden. imdi bu konumalar her yerde yapabilirsiniz. nsanlar size katlr yada katlmaz ama en azndan neden bahsettiinizi anlarlar ve hi deilseizleyebileceiniz ortak bir payda vardr.Bunlarn hepsi, her trl propagandaya, btn rza retimine ve dnceyihkimiyet altna almak iin sarf edilen abalara ramen var olan medenilemeetkenlerinin belirtileridir. Ayn zamanda insanlar, dnerek bir eylerden

sonu karmak iin gerekli olan yetiyi ve istei kazanyorlar, iktidara karduyulan pheler byd ve birok konuda sergilenen tutumlar deiti. Budeiimler, bir buzdann erimesi kadar yava ilerlese de oldukahissedilebilir ve nemlidir. Ancak bunun, dnyada olup bitenlerle ilgili dikkatedeer bir deiim yaratmaya yetecek kadar hzl olup olmad baka bir soru.Bilindik bir rnek verebiliriz buna: u mehur cinsiyet ayrm. 1960larda kadnve erkein, "sava deerleri" gibi konularla ilgili dnceleri ve askeri gkullanmna kar aldklar hastalkl tutumlar aa yukar aynyd. 60larnbalarnda kimse, ne kadnlar ne de erkekler, byle hastalkl tutumlarabulamamt. Tepkiler aynyd. Herkes, oralardaki insanlarn bastrlmas iiniddet kullanmann kesinlikle doru olduunu dnyordu. Yllar getike budeiti. Tm gruplarda, hastalkl tutumlar iyice geliti. Ancak bu arada birayrm da gitgide byyerek bugn olduka belirgin bir hale geldi. Yaplan

anketlere gre bu oran yzde yirmi be civarnda. Ne olmutu ki? Olan uydu:Kadnlarn oluturduu, en20azndan yar-rgtl toplumsal bir hareket vard: feminist hareket. rgt, kendietkilerini iinde tar. Bu, yalnz olmadnz kefetmeniz anlamna gelir.Dierleri de sizinle ayn dncelere sahiptir. Dncelerinizikuvvetlendirebilir, inandnz ve dndnz ey hakknda da&" fazlasnrenebilirsiniz. Bunlar olduka gayri resmi hareketlerdir, yani insanlararasnda karlkl etkileimi gerektiren sendikal rgtlenmeler gibi deildir.ok gze arpan bir etkisi vardr. Demokrasi tehlikesidir bu: Eer rgtlenmelergeliebiliyor, insanlar yalnzca koltuklarna yapm halde aptal kutusunabakp kalmyorlarsa, akllarna, askeri g kullanmna kar gsterdiklerihastalkl tutumlara benzer bylesi komik dncelerin ve daha niceleriningelmesi mmkndr. Bunun stesinden gelinmeli ama henz gelinmedi.GET TRENSon sava yerine bir sonraki savatan bahsetmek istiyorum, nk bazdurumlarda, tepki gstermek yerine hazrlkl olmak daha faydaldr. u sralarBirleik Devletler'de ok tipik bir gelime sz konusu. Dnyada bunu yapan ilklke o deil, iilerinde gitgide byyen toplumsal ve ekonomik sorunlar, hattabelki felaketler kendini gstermekte. ktidardaki hi kimse, bunlarla ilgili birey yapma niyetinde deil. Geen on yln hkmetlerinin -Demokrat muhalifler debuna dahil- iileri programlarna baktnzda, salk, eitim, evsizlik,isizlik, artan su oran, hapishaneler, varolardaki bozulma gibi ciddisorunlar ynyla ilgili bir zm nerisine rastlayamazsnz. Gittikektleen bu sorunlarn farkndasnz. Yalnzca George Bush'un iktidarda ol-22duu bu iki yl iinde, milyon ocuk daha alk snrn at, borlar hzlaartt, eitim standartlar dyor, reel cret nfusun birou iin 1950sonlarndaki seviyesine geriledi ve kimse bunun iin kln kprdatmyor. Byledurumlarda, akn srnn dikkatini baka taraflara ekmeniz gerekir, nkeer olan biteni fark ederlerse, kendileri madur olduklar iin bu durumdanholanmayabilirler. Yalnzca sper lig malarn ve televizyon dizileriniizlemesini salamak yeterli olmayabilir. Onlar dman korkusuyla krklemenizgerekir. 1930'larda Hitler, ingene ve Yahudi korkusuyla krklemiti sry.Kendinizi korumak iin onlar yok etmek zorundaydnz. Bizim de yntemlerimizvar. Son on yl boyunca, her iki ylda bir, hatta her yl, kendimizi onlardankorumamz gerektii sylenen baz esasl canavarlar yaratld. lerindenzellikle bir tanesi her zaman kullanma hazrd: Ruslar. Kendinizi her zamanRuslara kar koruyabilirsiniz Fakat bir dman olarak ekiciliklerini kaybetmekzereler ve kullanm gittike zorlayor; bu yzden yenilerinin yaratlmasart. Aslna bakarsanz insanlar George Bush'u, bize gerekten neyinsaldrdn anlatamamas ya da aka syleyememesi konusunda haksz ekilde


11/26

eletirdiler. Bu cidden hakszlk. 1980 ortalarndan nce, radyodan u szlerininni gibi dinleyerek uyurdunuz: Ruslar yaklayor. Fakat, Bush bu ans yitirdive aynen Reagan dnemi halkla ilikiler takmnn 1980'lerde yapt gibi, onunda yeni dmanlar bulmas gerekti. Tam da bu nedenle uluslararas terristler,uyuturucu kaaklar, ldrm Araplar ve dnyay ele geirecek olan yeniHitler, Saddam Hseyin yaratld. Birbiri ardna gelmeyi srdrmek

zorundaydlar. Halk rktr, terrize eder, ona gzda verirsiniz; o da ylebir siner ki seyahat edemeyecek kadar korkar. te o zaman, ne olduklarna bakmazahmetine bile girmeden alt edebileceiniz -ki cidden byledir- Grenada, Panamaya da baka korunmasz nc dnya lke ordularna kar muhteem zaferlerkazanrsnz. iniz rahatlar. Oh be! Son anda kurtulmuuz. Bu, akn23sry kontrol altnda tutma ve etrafnda gerekten olan bitenleilgilenmesindense dikkatini baka ynlere evirmenin yollarndan biridir. Dierbir yaklaan tehlike ise, byk olaslkla, Kba olacaktr. Bu, yasadekonomik sava halinin devamlln ve muhtemelen srad bir uluslararasterrizmin yeniden canlandrlmasn gerektirir. u ana kadar uygulanan enesasl uluslararas terrizm, Kennedy hkmetinin Mongoose Harekat vesonrasnda Kba'ya yaplanlardr. Bir ihtimal Nikaragua'ya alan sava dnda

-eer bunu terrizm olarak nitelendirirseniz- hibir ey bununla uzaktanyakndan kyaslanamaz. Uluslararas Adalet Divan bunu, daha ok, saldrsnfnda deerlendirdi. Daima, hayali bir canavarlar ehri yaratan ve sonra daonu yakp ykmak iin mcadele eden bir ideolojik saldr vardr. Eerdirenebilirlerse, o ehre giremezsiniz. Bu ok daha tehlikelidir. Fakat eer yokedilebileceklerinden eminseniz, onlar bir vuruta darmadan edip, bir kez dahaderin derin oh ekebiliriz.ALGIDA SECLK24Olduka uzun sredir devam etmekte olan bir ey var: 1986 Mays'nda, tahliyeedilmi Kbal mahkm Armando Vallada-res'in anlar yaymland ve medyada hemensansasyon yaratt. Size birka alnt yapacam. Medya, bu adamn aklamalarnyle tanmlad: "Castro'nun, siyasi muhalifleri cezalandrp yok ettii bykikence ve hapis sisteminin belgelenmesi." Bu, "barbarca hapishanelerin,"insanlk d ikencelerin ve en sonunda bahsi geen kitaptan rendiimiz,yzyln bir baka toplu katliamcsnn kontrolndeki devlet iddetinin "yenibir despotizm yaratarak ikenceyi nasl sosyal denetim mekanizmas olarak[Valladares'in de yaad] cehennem Kba'da kurumsallatrd"nn "ibretverici ve unutulmaz bir dkm" idi. Washington25 ? ? 'Postun ve New York Times'n tekrarlad yazlar. Castro, "diktatr birkundak" olarak tanmlanmt. Gaddarlklar, kitapta ylesine inandrc birekilde gzler nne serilmiti ki "ancak en budala ve soukkanl Batlentelekteller bu zalimin tarafn tutabilir" demiti Washington Post. Unutmaynki tm bunlar, tek bir adamn bana gelenlerin ortaya k. Hadi diyelim kihepsi doru, ikenceye maruz kaldn syleyen bir adamn bana gelenlerhakknda sorgulama yapmayalm. Valladares, Kbal kanl gaddarn dehet veikencelerine katlanmakta gsterdii cesaret sebebiyle Ronald Reaan tarafndannsan Haklar Gn'nde Beyaz Saray'da dzenlenen protokole arlmt. Sonrada, Salvador ve Guatemala hkmetlerini ABD'nin saldrlarna ve kendi banagelenleri solda sfr brakacak kitlesel vahetlere kar korumak iin ihbarhizmeti verebilecei Birlemi Milletler insan Haklar Komisyonu'nun BirleikDevletler temsilcisi olarak atand, iler byle yryor ite.1986 yl Mays'nda olmutu bunlar. ok ilginti; insana, rza retimiyleilgili biraz fikir veriyor. Ayn ay, liderleri ldrlen El Salvador nsanHaklar grubunun hayatta kalan yeleri, yneticisi olan Herbert Anaya da dahil,tutuklanarak ikence grd La Esperanza (Umut) Hapishanesi'ne gnderildiler.Hapisteyken de insan haklar mcadelelerini srdrdler ve avukat olduklar iinyeminli beyan toplamaya devam ettiler. Bu hapishanede drt yz otuz iki mahkmvard. Bu mahkmlarn drt yz otuzunun, kendilerine elektrikle ve dieryntemlerle yaplan ikenceleri anlatt yeminli beyanlarndan biri, KuzeyAmerikal niformal bir Birleik Devletler binbasnn yapt ikencelerin de


12/26

olduka ayrntl bir anlatmn kapsyor. Bu, az rastlanlr bir aklklaortaya konulan kapsaml tanklk, bir ikence odasnda ne olup bittiinianlatanlar iinde, ayrntlar nedeniyle, byk olaslkla esizdir. Mahkmlarnyz altm sayfalk yeminli tanklk raporu, insanlarn ikence grmeleriyleilgili tanklk yaptklarn gsteren video kasetiyle beraber hapis-26

haneden darya szdrld. Marin Eyaleti inanlar Aras ibirlii Grubutarafndan datld. Yerel gazeteler bunu basmay reddetti. Televizyonkanallar yaynlamay reddetti. Marin Eyaleti'nin yerel gazetesi San FranciscoExaminer'da bir makale yaymland; sanrm hepsi bu kadard. Baka kimse de bukonuya dokunmayacakt Devir, etrafta bir sr "budala, soukkanl Batlaydnn" Jose Napoleon Duarte ve Ronald Reagan'a vgler yadrarak kol gezdiidevirdi. Anaya ise hibir vgnn muhatab deildi. nsan Haklar Gn'ne davetedilmedi. Hibir yere atanmad. Bir mahkm deiimi srasnda tahliye edildi vesonra da, byk olaslkla Birleik Devletler destekli gvenlik gleritarafndan katledildi. Bununla ilgili ok az bilgi kt ortaya. Medya ise,gaddarlklar hasr alt ederek susturmak yerine aa karma yolunu seseydi,Anaya'nn hayatn kurtarabilir miydi diye kendi kendini asla sorgulamad.Bu bize, iyi ileyen bir rza retimi sisteminin alma yntemi hakknda bir

eyler sylyor. Herbert Anaya'nn El Salvador'da olanlarla ilgili yaptaklamalarla kyaslandnda Valladares'in anlar incir ekirdeini biledoldurmaz. Fakat herkes iini yapmak zorunda. Bu, bizi, gelecek savaa gtrr.Sanrm bir sonraki harekta kadar bunlardan daha ok duyacaz.Sonuncusuyla ilgili birka yorum daha. Son olarak buna dnelim. Daha nce debahsettiim Massachusetts niversitesi'nin yapt u aratrmadan balamakistiyorum. Bu almann baz ilgin sonular oldu. Aratrmada insanlara,Birleik Devletler'in yasad igali ya da ciddi insan haklar ihlalleriniengellemek iin askeri g kullanarak mdahale etmeli mi, etmemeli mi diyesoruldu. Neredeyse her iki kiiden biri etmeliyiz diye dnyordu. Yasadtoprak igalleri ve ar insan haklar ihlali durumunda askeri gkullanmalymz. Eer Birleik Devletler bu neriyi dinleyecekse, o halde ElSalvador'u, Guatemala'y, Endonezya'y, Tel Aviv'i, Capetown', Trkiye'yi,Washington'! ve dier btn devletleri bombalamalyz. Bunlarn tmyasad igaller, saldr ve ar insan haklar ihlali kapsamna giriyor. Eerrneklerin genilii hakkndaki gerekleri biliyorsanz, Saddam Hseyin'insaldrlar ve gaddarlklarnn da bu alann iine girdiini peklbiliyorsunuzdur. Yani onunkiler en uta olan deil. Neden kimse bu sonucavarmyor? Nedeni, kimsenin bunu bilmemesi, iyi ileyen bir propagandasisteminde, bu rnekleri listelediimde kimse neden bahsettiimi anlamaz. Eerzahmet edip de bakarsanz, bu rneklerin ok da yerinde olduunu anlarsnz.Krfez Sava srasnda, meum bir biimde nerdeyse fark edilecek olan u rneiele alalm. ubat aynda, bombardman seferberliinin tam ortasnda, Lbnanhkmeti srail'den, Lbnan topraklarndan hemen ve koulsuz olarakekilmesini taahht eden B.M. Gvenlik Konseyi'nin ald 425 no'lu kararauymasn talep etti. Bu karar 1978 Mart'ndan kalmayd. O . zamandan bu yana,srail'in Lbnan topraklarndan ekilmesini art koan art arda iki karar dahakt. Tabii ki bu onu balamyor, nk Birleik Devletler, srail igalinearka kyor. Bu srada da Gney Lbnan yldrlyor. inde dehet vericieylerin olup bittii byk ikence odalar var orada. Gney Lbnan, lkenindier blmlerine saldr iin s olarak kullanlyor. Lbnan 1978'den beriigal altndayd; Beyrut bombaland; yaklak yirmi bin insan ldrld,bunlardan yaklak yzde sekseni sivillerden oluuyordu; hastaneler tahripedildi; daha ok terr, yama ve hrszlk boy gsterdi. Her ey yolunda,Birleik Devletler bunu destekliyor. Bu, rneklerden yalnzca biri. Medyadabununla ilgili ya da srail ve Birleik Devletler'in uymas gereken B.M.Gvenlik Konseyi'nin 425 no'lu kararyla veya dier kararlarla ilgili bir eyduymadnz, yahut nfusun te ikisinin kabul ettii prensiplere karn kimseTel Aviv'in bombalanmasn talep etmedi. Sonuta, bu da yasad igal ve arinsan haklar ihlali. Bu, rneklerden yalnzca biri. ok daha berbat olanlarvar. Endonezya'nn Dou Timor'u istilas iki28


13/26

yz bin kiinin ldrlmesiyle sonuland. Dierleri bunun yannda nemsizgrnyor. Bu da Birleik Devletler tarafndan kuvvetle desteklenmiti ve halenBirleik Devletler'in byk diplomatik ve askeri desteiyle devam etmekte. Burnekler sralamakla bitmez.29KRFEZ SAVAI

Bu size, iyi ileyen bir propaganda dzeninin nasl altn anlatr. BizIrak'a, Kuveyt'e saldrdysak, insanlar bunu yasad igalin ve insan haklarihlalinin iddet gsterilerek engellenmesi gerektii kuralna gerektenuyduumuz iin yaptmza inanabilirler. Eer bu kurallar, Birleik Devletlerintavrna kar uygulansa, durumun ne olacan akllarna getirmezler, ite bugerekten, olaanst bir propagandann baarsdr.Gelin baka bir rnee gz atalm. 1990 Austos'undan beri yaplan savahaberlerine dikkatle bakarsanz, birka arpc ifadenin noksan olduunugrrsnz. rnein, "Irak'taki demokrat muhalefet" denilen ey aslnda, oradakiok cesur ve tam anlamyla gerek demokrat muhalefettir. Ve tabii ki, Irak'tadaha30fazla barnamad iin srgnde i grr. Esasen Avrupa'dadr. Bankac,

mhendis ve mimar gibi mesleklerden insanlar kapsar bu muhalefet. Onlardncelerini aka dile getirebilen, sesi olup konuabilenlerdir. Geen ubat,Saddam Hseyin halen George Bush'un en iyi arkada ve ticari ortayken, Irakdemokrat muhalefetinin kaynaklarna gre, bu insanlar Irak'ta parlamenterdemokrasi kurulmasnn talep edilmesi ynnde onlarn desteini almak iinbizzat Washington'a gelmilerdi. iddetle reddedilmilerdi, nk BirleikDevletler bunlarla ilgilenmiyordu. Kamusal alandan ise buna tepki gelmedi.Austostan itibaren bu muhalefetin varln inkr etmek biraz daha zorlat.Saddam Hseyin'i destekleyerek geirdiimiz yllardan sonra, austos ayndabirdenbire ona dman kesildik. Burada, konu hakknda fikri olmas gereken birIrak demokrat muhalefeti vard. i bitmi ve parampara olmu bir SaddamHseyin grmekten mutluluk duyard. Saddam, onlarn erkek kardelerini ldrm,kz kardelerine ikence yapm ve kendilerini de lke dna srmt. RonaldReagan ve George Bush Saddam' beslerken bu insanlar ona kar mcadeleveriyorlard. Peki ya sesleri? Ulusal medyaya bir gz atn; bakalm 1990Austos'undan 1991 Mart'nn sonuna kadar Irak demokrat muhalefetiyle ilgili nekadar haber bulabilirsiniz? Tek bir kelime bile bulamazsnz. Bu, onlarnseslerini karmam olmasndan kaynaklanmyor. Bu insanlarn iddialar,nerileri, arlar ve talepleri var. Bunlara bakarsanz, Amerikan barhareketinden neredeyse ayrt edilemez olduklarn grrsnz. Onlar, SaddamHseyin'e de rak'a alan savaa da karlar. lkelerinin yaklp yklmasnistemiyorlar. stedikleri ey barl bir zm ve bunun baarlabilir olduunuok iyi biliyorlar. Bu yanl bak as yznden sistemin dndalar ya zaten.Irak demokrat muhalefetiyle ilgili tek kelime duymuyoruz. Eer onlardan haberdarolmak istiyorsanz, Alman ya da ngiliz basnn takip edin. Geri onlar da okfazla bilgi vermezler ama en azndan bizim olduumuzdan31daha az denetim altnda tutulduklar iin birka ey syleyebiliyorlar.Propagandann olaanst baars budur. nce, Irakl demokratlarn sesi tamamendarda braklr ve sonra da kimse bunu fark etmez. Bu da ok ilgin. yle ki,iyice beyni ykanm bu halk, Irakl demokrat muhaliflerin sesini duymadnfark edip de kendine "Neden?" diye sorup u aikr cevab bulamyor: nk,Irakl demokratlarn kendilerine ait dnceleri var; uluslararas barhareketiyle ayn fikirleri paylayorlar ve bu nedenle de dardabraklmlar.Gelin bir de savan nedenleri sorusunu ele alalm. Sava iin eitli nedenlerne srld. Bu nedenler unlard: Saldrganlar dllendirilmemeli ve igaleiddet yoluyla derhal son verilmeli. Savan nedeni buydu. Temelde, gelitirilenbaka bir neden yoktu. Bunun sava nedeni olmas olas m? Birleik Devletler,saldrganlarn dllendirilmemesi ve igale iddet yoluyla derhal son verilmesiprensiplerine mi uyuyor? Bu gerekleri art arda dizerek zeknz aalamakdeil niyetim, ancak gerek u ki bu iddialar ergenlik andaki okuryazar bir


14/26

gen tarafndan iki dakika iinde rtlebilir. Ancak, asla rtlmedi.Medyaya bir bakn; u medyaya, liberal yorumculara ve eletirmenlere, Kongre'deyemin eden insanlara bir bakn ve birilerinin, bu ilkelerin Birleik Devletlertarafndan savunulduu varsaymn sorgulayp sorgulamadn grn. BirleikDevletler, Panama'da bulunan kendi igal kuvvetlerine kar koyup bu durumuengellemek iin Washington' bombalamaya kalkt m? Gney Afrika'nn

Nambiya'y igali 1969 ylnda yasad ilan edildiinde, Birleik Devletlergda ve ilaca ambargo koydu mu? Savaa gitti mi? Capetown' bombalad m? Hayr,yirmi yl boyunca "sessiz diplomasi" yrtt. Bu yirmi yl boyunca durum pek hodeildi. Reagan-Bush ynetimi dneminde, Gney Afrika'nn sadece evre lkelerdeldrd insan says bir buuk milyondu. Gney Afrika'da ve Nambiya'daolanlar bo verin. Her nedense, bu bizim hassas y-32reimizi dalamad. Biz "sessiz diplomasi"yle yolumuza devam ettik veigalcilere bol bol dl vererek iimizi bitirdik, igalcilere gvenlikkayglarn hesaba katarak birok avantaj salanp, Nambiya'nn ana limanverildi. Hani bizim tutunduumuz ilke, nerede? Bunlarn kesinlikle sava nedeniolamayacan aklamak ocuk oyuncadr, nk bizler bu ilkelerisahiplenmiyoruz. Zaten kimse de aklamad; nemli olan da bu. Ve hi kimse

bundan kan u sonucu gstermek iin kln kprdatmad: Hibir neden savaagirmeye yetmez. Hem de hi. Ergenlik anda, okuryazar bir gen tarafndanyaklak iki dakika iinde rtlemeyecek tek bir sava nedeni yoktur. te buda totaliter bir kltrn damgas. Bizi korkutmak, yle derindentotaliterletirmelidir ki, hibir sebep olmadan savaa srklenebilmeli veLbnan'n arsn, lmlln fark etmeyecek hale gelmeliyiz. Bu ok arpcbir gerek.Bombardman balamadan hemen nce, ocak ortalarnda, geni apl bir WashingtonPost-ABC aratrmas ilgin bir ey kartt ortaya. nsanlara, "Eer Irak,Arap-Israil atmasnn Gvenlik Konseyi tarafndan ele alnmas artylaKuveyt'ten ekilme karar alsayd bunu olumlu karlar mydnz?" sorusuyneltildi. Neredeyse te iki orannda halk buna olumlu bakyordu. Irakdemokrat muhalifleri dahil olmak zere, btn dnya da yle bakyordu. Amerikanhalknn te ikisinin bunu destekledii bildirildi. Tahminen, buna olumlubakanlarn her biri, dnyada byle dnen tek insann kendisi olduunuzannetmitir. Elbette, basndan kimse bunun asla iyi bir fikir olduunusylemedi. Ama Washington'dan gelen emirler yleydi; bizim "balant"ya yaniuluslararas siyasete kar olmamz bekleniyordu ve bu yzden emri alr almazherkes uygun adma geerek diplomasiye kar oldu. Basnda bir yorum bulmayaalrsanz, Alex Cockburn'un, Los Angeles Times'da, bunun iyi bir fikirolduunu savunan ke yazsna rastlayabilirsiniz. Bu soruya cevap vereninsanlarn, yalnz olduklarn dndklerini sylemitim ama33bu sadece benim fikrim. Farz edin ki insanlar, yalnz olmadklarn, tpkIrakl demokrat muhalifler gibi dierlerinin de byle dnebileceinibiliyordu. Farz edin ki, Irak'n ynelttii bu artl teklif bir varsaym deil,tam anlamyla gerekti. Bundan daha sekiz gn nce, Birleik Devletler st dzeyyetkilileri tarafndan kamuoyuna duyurulmutu. 2 Ocak gn bu yetkililer, Arap-lsrail atmasnn ve toplu imha silahlar sorununun Gvenlik Konseyitarafndan ele alnmas karlnda Irak'n Kuveyt'ten tamamen ekilmeteklifini basna aklamt. Birleik Devletler ise, Kuveyt'e girilmesincesinde bu konuyu grmeyi reddediyordu. Farz edin ki halk, teklifingerekten masaya yatrldndan, ounluk tarafndan desteklendiinden veaslnda bunun, igalin nlenmesini istediimiz dier nadir durumlarda olduugibi, bar nemseyen, akl banda her insann onaylayabilecei trden birteklif olduundan haberdard. Farz edin ki bunlarn tm biliniyordu. Sizinfikrinizi bilmem ama bence bylesi bir durumda, u te ikilik oran, yzdedoksan sekize ykselirdi. te size propagandann mthi baarlar. Bykolaslkla, ankete katlan insanlardan bir teki bile az nce bahsettiimeylerden haberdar deildi. nsanlar yalnz olduklarn dndler. Bu yzdende, hi muhalefetle karlalmadan sava politikalarna devam etmek olasyd.


15/26

Ambargolarn ie yarayp yaramayaca konusunda bir hayli tartma yaand. CIAbakannn ortaya kp bunlar tarttn grdk. Ancak, ok daha belirginbir sorunun tartmas yaplmyordu: Ambargolar ie daha imdiden mi yarad?Cevap evet'ti, yani grnte ie yaramlard; ya austosun sonlarnda ya dadaha byk ihtimalle aralk sonunda. Irak'tan gelen, onaylanm ve bazdurumlarda Birleik Devletler'in st dzey yetkilileri tarafndan "ciddi ve

zerinde konuulup anlalabilir" bulunarak kamuoyuna aklanan ekilme teklifiiin baka bir sebep dnmek gerekten ok zor. yleyse gerek soru u:Ambargolar imdiden ie mi yarad? Bir kar yol var myd? Nfusun geneli,34dnyann byk ounluu ve demokrat Irak muhalifleri iin kabul edilebilir birkar yol olabilir miydi? Bu sorular tartlmamt; zaten iyi ileyen birpropaganda sisteminde bunlarn tartlmamas ok nemlidir. Bylece, UlusalCumhuriyeti Komite bakannn yle sylemesine olanak tannr: "Eerbakanlkta tek bir Demokrat dahi olsayd, bugn Kuveyt kurtarlamayacakt." Bunusyler ve sonrasnda hibir Demokrat kalkp da "Eer ben bakan olsaydm bugndeil, ta alt ay nce kurtarlacakt, nk o zamanlar, ele geirmek iinuraacam baz frsatlar vard; bylece Kuveyt, on binlerce insanldrlmeden, evresel felaketlere neden olunmadan kurtarlacakt," demez.

Hibir Demokrat sylemez, nk hibirinin fikri bu deildir. Henry Gonzalez veBarbara Boxer byle dnen insanlardandr, ancak saylar o kadar azdr kineredeyse yok gibidir. Hemen hemen hibir Demokrat'n bunu dile getirmeyeceigereinin farknda olan Clayton Yeutter ise dncelerini beyan etmektezgrdr. Scud fzeleri srail'i vurduunda, basnda kimse bunu alklamad. Buda iyi ileyen propaganda sistemine ilikin ilgin bir olaydr. Nedenalklanmad diye sorabiliriz. Ne de olsa, Saddam Hseyin'in iddialar en azBush'unkiler kadar iyiydi. Peki neydi bu iddialar? Lbnan' ele alalm rnein.Saddam Hseyin, ilhaka dayanamadn sylyor. srail'in, Gvenlik Konseyi'ndeoybirliiyle alnan karara kar gelerek Suriye'deki Golan Tepeleri'ni ve DouKuds' ilhak etmesine izin vermeyeceini sylyor. lhaka tahamml yok. galetahamml yok. srail, uymay reddettii Gvenlik Konseyi kararlarn ihlalederek Gney Lbnan' 1978'den beri igal altnda tutuyor. Bu sre boyunca,btn Lbnan'a saldrd ve halen de Lbnan'n ou kesimini bombalamakta.Saddam, bu duruma dayanamyor. srail'in Bat eria'daki zulmleri stnehazrlanan Uluslararas Af Raporu'nu okumu olsa gerek. Yrei kanyor;dayanamyor. Ambargolar ie yarayamaz, nk Birleik Devletler tarafndan vetoediliyor. Mzakereler sonu veremez, nk Birleik Devletler tarafndan35engelleniyor. iddet dnda ne kalyor geriye? Saddam Hseyin yllardan beribeklemekte. Lbnan meselesi iin on yl, Bat eria iin yirmi yl. Ayniddiay daha nce de duydunuz. Bununla, nceden duyduunuz iddia arasndaki tekfark, ambargolarn ve mzakerelerin Birleik Devletler tarafndan engellenmesinedeniyle ie yaramayacan Saddam Hseyin'in samimiyetle sylemesidir. teyandan George Bush bunu syleyemedi, nk ambargolar szde ie yarad vemzakerelerin de byle olacana inanmamak iin hibir neden yoktu; tabiimzakere yoluna gidilmeyeceini aka ve kararlca beyan etmesi dnda. Bunadikkat eken birine rastladnz m basnda? Hayr. nemsiz bir ey. Ergenlikanda, okuryazar bir gen tarafndan bir dakika iinde anlalabilecekeylerden biri daha. Fakat, hi kimse, hibir yorumcu, hibir ke yazar bunadikkat ekmedi. te bu da iyi iletilen totaliter bir kltrn iaretlerindenbiri. Rza retiminin ie yaradnn gstergesi.Ve bunun stne son yorum. Anlatmaya devam ettike daha birok rnekverebiliriz. Saddam Hseyin'in -Amerika'da geni apta, ciddiyetle inanldgibi- dnyay ele geirmek isteyen bir canavar olduu fikrini ele alalm,insanlarn kafasna st ste kaznan bir dnce: O, her eyi almak zere. Onudurdurmalyz. Nasl bu kadar glendi? Endstriyel altyaps olmayan kk birnc dnya lkesi alt st Irak sekiz yldan beri iran'la savayor. Yani u,ynetici snfnn ve askeri gcnn byk bir blmn tasfiye eden devrimsonras Iranla. Bu savata, Irak az da olsa destek alyordu. Sovyetler Birlii,Birleik Devletler, Avrupa, belli bal Arap lkeleri ve Arap petrol reticileriona arka kyordu. Gel gr ki iran' yenemedi. Ama her an btn dnyay ele


16/26

geirmek iin hazr bekliyor. Buna dikkat eken birini grdnz m peki? Aslndaen bata, kyl ordusu olan bir nc dnya lkesiydi. imdilerde ise istihkm,kimyasal silahlar vb. gibi konularda bir ton yanl istihbarat topland itirafediliyor. Buna dikkat eken biri oldu mu? Hayr. Hemen hemen kimseyi36gremedik. Bu tipiktir. Dikkatinizi ekerim, bu olay, Manuel Noriega'ya tam da

ayns yapldktan bir yl sonra gereklemiti. George Bush'un dostu SaddamHseyin'le veya Pekin'deki dier arkadalaryla, hatta Bush'un kendisiylekyaslandnda nemsiz bir hayduttur Manuel Noriega. Ktdr fakat ualtmz trden dnya standartlarnda bir haydut deildir. Dnyayasamayacak kadar byk bir canavara dntrlmt. Uyuturucu tacirleriniyneterek bizi yok edecekti. Bir an nce harekete geip, yzlerce hatta belkibinlerce insan ldrerek, kck, yaklak yzde sekizlik beyaz oligariyiyeniden glendirerek ve Birleik Devletler'in askeri yneticilerinin kontrolnsiyasi sistemin her aamasnda etkin hale getirerek onu yok etmeliyiz. Yakendimizi kurtarmak iin bunu yapmalyz ya da bu canavar tarafndan yokedilmeye hazrlkl olmalyz. Bir yl sonra ayn ey Saddam Hseyin tarafndanyapld. Kimse buna dikkat ekti mi? Kimse neyin niin olduundan bahsetti mi?Bunu bulmak iin ok uramanz gerekir.

Dikkat ederseniz bunun, bar yanls bir halk Belikal bebeklerin kollarnkoparan Alman askerlerinden kendisini korumak iin Alman olan her eyi yok etmekisteyen gz dnm histerik bir topluma dntren Creel Komisyonu'nunyaptndan bir fark yok. Teknikler, televizyonun ve aktlan bir yn parannsayesinde daha gelimi olabilir, ama yine de tam anlamyla geleneksel.Asl yorumuma geri dnmek gerekirse, sanrm sorun sadece yanl bilgi edinme veKrfez Krizi deil. ok daha geni. Asl sorun, zgr bir toplumda m, yoksa bireit kabullenilmi totalitarizm altnda olaylarn merkezinden uzaklatrlmakn sr olarak bir yerlere srlen, dehete drlen, vatansever sloganlarbas bas baran, hayatlar iin srekli korku duyan, huu ile kendilerini yokolmaktan kurtaran liderlerine hayran olan; eitimli snflarnsa bir emirleuygun adma geerek kendilerinden beklenilen sloganlar tekrar ettii ve evindedeerlerini kaybede-37rek gerileyen bir toplumda paymza deni mi yaamak istediimiz. Dnyaymahvetmemiz iin tekilerin bize deme yapacan umarak parayla zoraki itaatsalayan bir devlet olmaktan vazgemeliyiz. Bu bir seimdir. Yzlemek zorundaolduumuz bir seim. Bylesi sorularn cevab aslnda byk lde senin benimgibi insanlarn elinde.38Marsl Gazeteci"Terre Kar Sava"n Nasl Aktarlmas Gerektii stneBu metin, 22 Ocak 2002 tarihinde "Habercilikte Doruluk ve Tarafszlk" adlmesleki sivil toplum kuruluunun on beinci yldnmn dolaysyla New YorkBelediye Binas'nda verilen konumadan derlenmitir. .Sanrm byle bir frsatta tartmaya sunulacak en uygun konunun ne olduu okak: Medya, son aylarn en nemli hikyesini, nam- dier "terre kar sava"sorununu zellikle slam dnyas ekseninde nasl ele ald? Bu arada aklmagelmiken, burada medya derken yorum, analiz ve fikir dergilerini, yani aslndagenel olarak entelektel kltr de kapsayan olduka geni bir kavramkastediyorum.Bu gerekten nemli bir tartma konusu. Dierleri iinde, ADALET kavramtarafndan dzenli olarak ele alnan tek konu bu. Ayn zamanda da, stnekonuma yapmak iin ok da uygun bir konu deil; nedeni ise oka ayrntlanaliz gerektirmesi. Bu yzden de yapmak istediim ey biraz deiik biryaklam-41la devam ederek hikyenin tarafszlk, doruluk, uygunluk gibi rehber olarakkabul gren genel ilkelerle badaacak biimde nasl ele alnmas gerektiisorusunu sormak.Gelin buna bir eit dnce deneyi yaparak balayalm. Marsl zeki bir adamcanlandrn gznzde ("adam" dememin nedeni genelde Marsllarn erkek olduunun


17/26

varsaylmas). Bu Marsl, Harvard ve Columbia niversitelerinin Gazetecilikfakltelerinde okudu ve orada tm yce deerleri renerek onlara yrekteninand. Bu Marsl byle bir hikyeyi nasl ele alrd?Bence, Mars gazetesine gnderecei baz geree dayal gzlemlerle balard ie.Geree dayal ilk gzlem, terrizmle savan 11 Eyllde deil, aslnda ondanyirmi yl nce ayn sylemin kullanlmasyla ilan edildiidir. Reagan Hkmeti,

eminim hepiniz biliyorsunuzdur, bakann "korkun terr felaketi" diyetanmlad durumu lanetleyip, terrizmle savan ABD d siyasetinin esasolacan ilan ederek ynetime geldi.* Asl nokta, slam dnyasnda ve ozamanlar Orta Amerika'da da var olan devlet destekli uluslararas terrizmdi.Uluslararas terrizm, "modern zamanda barbarizme bir geri dn", "medeniyetinahlaksz dmanlar"*" tarafndan yaylan bir veba olarak tanmlanmt. Aslndadevlet bakan George Shultz'dan alnt yapyorum.Reagan'dan alntladm cmle Ortadou terryle ilintiliydi ve 1985 ylnaaitti. Bu dnemde, blgedeki uluslararas terrizm her yl yaplan AssociatedPress anketinde editrler tarafndan yln nde gelen hikyesi seilmiti. Budurumda, u bizim Marslnn belirtmesi gereken ilk nokta terre kar savan2001 ylnda ikinci kez ilan edildii ve yln en nemli hikyesi halinegeldii, yani terrizmle savan ilk kez deil, daha nce de sk sk yapld

gibi, yeniden ilan edildiidir.stelik, ok arpc bir gereklik sz konusudur, ki bu da hepNew York Times, 18 Ekim 1985. Washington Post, 26 Ekim 1984.42ayn insanlarn "yol gsteren" konumunda olmasdr. Terrizme kar savanikinci raundunun askeri ayan srdren Donald Rumsfeld, doruktaki yl 1985 deiinde olmak zere, ilk rauntta da Reagan'n zel Ortadou delegesiydi. SavanBirlemi Milletler'deki diplomatik ayan yrtmek zere daha birka ay nceatanan kii, terre kar savan ilk raundunda Birleik Devletler'in ana ssolan Honduras'taki operasyonlarn idare eden John Negroponte'un ta kendisidir.G Unsurunun Kullanlmas1985 ylnn nde gelen hikyesi Ortadou'daki terrd, fakat Orta Amerika'dakiterrizm de gnn hikyelerinde ikinci sray alyordu. Hatta Shultz bunu, OrtaAmerika'daki vebann en dehet verici belirtisi olarak tanmlyordu. Anlattnagre asl sorun, "bizim yarkremize yerleen kanser"di;* onu kesip atmakistiyorduk, ki bunun abucak yaplmas artt, nk bu kanser Hitler'inKavgam'daki amalarn ortaya koyuyordu ve neredeyse dnyaya hkim olmakzereydi. Bu gerekten tehlikeliydi. Tehlike o kadar ciddiydi ki 1985 ylnnAdalet Gn'nde bakan, ulusal skynetim ilan etti, nk dediine gre bukanser, "ulusal gvenlie ve Birleik Devletler'in d siyasetine allmadk veolaanst bir tehdit" yneltiyordu. (Adalet Gn, ne tesadf ki, dnyann gerikalan ksmnda Amerikal iilerin mcadelelerine omuz verilmesi ansnakutlanan bir gndr. Birleik Devletler'de ise ovenist bir bayramdr 1 Mays.)Kanser en sonunda skp atlana kadar skynetim ylda bir kez yenilendi.Devlet Bakan Shultz, tehlikenin o kadar rktc olduundan bahsediyordu ki, buartlarda lml yollara devam etmeyi srdremezdiniz; yani kendi deyimiyle"Eer pazar-Jack Spence ve Eldon Kenworthy'nin makalelerini incelemek iin bkz: ed. Wal-ker,Thomas; Reagan vs. the Sandinistas; Boulder: Westview,1987.43lk masasna gcn glgesi dmezse mzakereler yalnzca kapitlasyon kazanmiin bir dzmecedir" (14 Nisan 1986). Shultz, "Eitlikteki g unsurunu hesabakatmay reddeden Birlemi Milletler, Uluslararas Mahkeme vb. d arabulucularkullanmak gibi yasal, topist yol" arayanlar suluyordu.Aslna bakarsanz Birleik Devletler eitliin g unsurunu, UluslararasMahkeme, Latin Amerika lkeleri ve tabii ki dnyay fethetmeyi aklna koymukanserin yasal ve topist bir yol arayna baaryla engel olan John Negropontekumandasnda Honduras'ta s kuran cretli askeri birlikler yoluyla kullanyordu.Medya bu konuda hemfikir oldu. Gerekten ortaya kan tek sorun taktiklerdi. Herzamanki gibi sava ahinleri ve bar gvercinleri arasnda bir ekime szkonusuydu. Sava yanllarnn durumu, The New Republic'in editrleri tarafndangayet iyi aklanmt (4 Nisan 1984). Kendi deyimleriyle, "ka tanesinin


18/26

katledildiine bakmakszn Latin tr faistlere" askeri yardm gndermeyedevam etmek gerektiini sylediler nk, "Salvador'daki ve hatta blgenindier herhangi bir yerindeki insan haklarndan daha nemli olan Amerikanncelikleri" vard. Sava ahinleri ite byleydi.te yandan bar yanllar, yasal yollarn tam anlamyla ie yarayamayacaniddia ederek Nikaragua'y, yani kanseri, "Orta Amerika tarz"na dntrmek ve

ona "blgesel standartlar" kabul ettirmek iin baz yeni alternatif yollarnerdiler. Washington Post'dan (14-19 Mart 1986) alnt yapyorum. Orta Amerikatarz ve blgesel standartlardan kast, o dnemde soykrmlar, ikenceleryaparak tasvir edilemeyecek ekilde ortal yakp ykan El Salvador veGuatemala terr devletleriydi. Yani bar gvercinlerine gre, Nikaragua'y daOrta Amerika tarzna evirmemiz artt.Ulusal basndaki editrler ve ke yazarlar, gvercin ve ahin taraflararasnda neredeyse yzde elli-elli dalmt, istisnalar44tabii ki vard, ama kelimenin tam anlamyla istatistiksel bir hatanniindeydiler. Bu konu stne baslm bir sr kaynak var; hatta uzun zamandrvar, eer bir gz atmak isterseniz.* O zamanlar vebann ortal kasp kavurduubaka bir nemli blgede, Ortadou'da, terrdeki istikrar ok daha radikaldi.

Sava Ayn, Hedefler FarklDemek ki, bizim zeki Marsl yakn tarihe ilikin bu dikkat ekici srekliliekesinlikle nem vermeliymi; yani Mars'taki manetler terre kar bahsi geensavan, ayn hedeflere karym gibi grnen, fakat -Marsl muhabirimizin dezel olarak belirtecei gibi- asla tam anlamyla ayn olmayan hedeflere karduran insanlar tarafndan tekrar ilan edildiini yazmalym.1980'in CIA ve ibirlikileri tarafndan rgtlenmi ve silahlandrlmzgrlk savalar, eitildikleri zel gler tarafndan u sralar Afganistanmaaralarnda aranan ahlaksz medeniyet dmanlarnn ta kendisidir. Onlar,terre kar ilk savan nemli bir bileeniydi ve bu savan iindeki dierbileenlerle tamamen ayn ekilde hareket etmiti.ok nceden, tam olarak 1981'de Msr Babakan'na dzenlenen suikastla balaypbugne kadar uzanan terrist amalarn saklamadlar. Bu maddelerin iinde,Rusya'ya dzenlenecek terrist saldrlar o kadar ard ki, bir noktada fiilenPakistan'la da bir savaa girdiler. Ruslar, 1989'da Afganistan'dan ekilerekperian olmu lkeyi Birleik Devletlerin en gzde toplu katliamclarnn,tecavzclerinin ve terristlerinin eline braktnda Afganistan, tarihinin enkt dnemi olarak tanmlanan srece girmiti. ABD'nin gzdeleri, imdi de Kabilsnrlar dnda i banda. Bu sabahki Wall Street Journal' a (22 Ocak 2001)gre, bl-Baz yorum ve kaynaklar iin Bkz: Chomsky, Noam, Medya Gerei, Everest Yay.,Ekim 2002.45gedeki en nemli diktatrlerden ikisi, byk bir savan patlamasna nedenolacak bir bahanenin izini sryorlarm. Umarz baaramazlar.te bunlarn tm Mars basnnn manetlerini oluturuyor; tabii ki sivil halkaifade ettikleriyle birlikte aktarlyor; nk sivil halk kavram, drt ayncesinden kullanlmaya hazr olduu halde, koullar yznden datlmayan gdave dier ihtiyalardan hl aresizce mahrum braklan ok byk bir insantopluluunu kapsyor.Bunun sonularn bilmiyoruz ve asla bilmeyeceiz de. nk entelektel kltrdebir ilke vardr ki buna gre, dmann sularn bir lazer keskinliiylesoruturursunuz, ama asla dnp kendinize bakmazsnz, -bu nokta ok nemlidir-bylece, Vietnam'da, Salvador'da ya da baka yerlerde ardnzda braktnzcesetlerin says hakknda olduka mulak tahminlerde bulunursunuz.Ahlaki Denkliin SapknlDaha nce de sylediim gibi, Mars'taki manet bu olacak, iyi bir Marslmuhabir, birka temel dnceyi aklamak isteyecektir. Her eyden nce,terrizmin tam olarak ne olduunu; sonra da buna verilecek uygun tepkinin neolduunu renmek ister, ikinci sorunun cevab her ne olursa olsun, verilecekuygun tepki, doruluu kabul edilmi baz ahlaki nermeleri tatmin etmekdurumundadr ve Marsl da bu nermelerin neler olduunu kolayca kefedebilir; en


19/26

azndan terre kar kendi kendini ilan eden savan liderleri tarafndan naslanlaldn ortaya kartabilir; nk bize hi durmadan ne denli dindarHristiyanlar olduklarndan, "ikiyzl" kelimesinin, ok hrmet ettikleri KutsalKitap'ta nemle verilmi tanmn ezbere bildiklerinden bahsedenler oliderlerdir. yle ki, "ikiyzl," kendisine uygun bulmad koullar bakasnauygun grendir.

46O zaman Marsl, asgari ahlak seviyesine ulaabilmek iin stnde kararavarlmas hatta srarla durulmas gereken bir ey olduunu anlar: Eeryaptmz bir hareket bizim iin doruysa dierleri iin de dorudur ve eerdierleri yaptnda yanlsa, o zaman, biz yaptmzda da yanltr. imdi,ahlaki nermenin bu en temel bilgisini anladktan sonra Marsl, tasn tarantoplayp Mars'a geri dnebilir. nk aratrma grevi artk bitmitir.Terrizme kar sava stne yaplan geni yaynlarn ya da yorumlarnhibirinde bu asgari dzeye biraz olsun yaklamay baaran bir cmle, tek bircmle bulma ans yoktur. Benim lafma bakmayn siz, kendiniz de bir deneyin.Abartmak istemiyorum; yani byk olaslkla belki imdi, belki baka zaman sayfakenarlarnda nadir de olsa bir cmle bulabilirsiniz.Bununla beraber, bu ahlaki nerme ana gr snrlar iinde tannr. Son derece

tehlikeli bir sapknlk olarak kabul edilir ve bu yzden de, kimse onu aavurmadan, karsna geit vermez duvarlar rlmelidir. Aslnda, sayg duyuyormugibi yaptmz ahlaki nermelere uymayp da sapknla tutulmaya, ona tabiolmaya kalkacak birilerinin olmas durumunda kullanma hazr teknik bir szckde var. Bu sulular "ahlaki grecelik" -bu, kendimize uygun grdmz koullarbakalarna da uygun gryoruz nermesiyle ayn anlama geliyor- denilen bireyden suludur ya da "ahlaki denklik" ten. Sanrm bu terim, birilerinin debizim sularmza bakmaya cesaret edebilecei tehlikesini bertaraf etmek iinJeane Kirkpatrick tarafndan icat edilmiti.Ya da onlar, Amerika'ya ynelik ar bir eletiri suu iliyorlardr; belki deAmerika kartdrlar. ok ilgin bir kavram. Bu terim, sadece totaliterrejimlerde, rnein Rusya'nn eski gnlerinde yani "anti-Sovyetizm"in en byksu olduu dnemlerinde kullanlmt. Eer biri kalkp da talya'da Anti-talyan adyla bir kitap yaymlarsa, buna Milano ve Roma sokaklarnda verilentepkinin nasl olabileceini hayal edebilirsiniz; zaten zgrlk ve demokrasininciddiye alnd her lkede bu geerlidir.47levsiz Bir TanmFakat biz Marslnn, nlenemez azarlayc sert szlerle, iftira yagmuruylacaydrlamadn ve en temel ahlaki nermelere bal kalmakta inat ettiinivarsayalm. Daha nce de belirttiim gibi, eer bunu yaparsa evine geridnebilir; ancak onun srf merak yznden kalp biraz daha inceleme yapmakistediini farz edelim. Peki sonra ne olacak? Dosdoru, nemli bir soruya,"Terrizm nedir?" sorusuna dn yaplacak.Bunun cevabn bulmak iin ciddi bir Marsl muhabirin izleyecei uygun bir ynvar: Terrizme kar sava deklare eden insanlarn terrizm tanmna bak; buyeterince adil olur. Ve aslna bakarsanz, Birleik Devletler kanunlarnda,askeri yasalarda ve daha baka yerlerde terrizmin resmi bir tanm vardr. Neolduu ksaca anlatlmtr. Alnt yapmak gerekirse terrizm, "k noktasgerei siyasi, dini ve ideolojik olan amalara bask, gzda verme ve korkutelkin etme yoluyla ulamak iin planlanm iddet kullanm ve vahettehlikesi"dir. Olduka basit geliyor kulaa; grebildiim kadaryla ok dauygun. Ancak srekli olarak, terrizmi tanmlama sorununun ne denli can skcve karmak olduunu okuyup duruyoruz ve doal olarak bizim Marsl da bununneden byle olduunu merak edebilir. Bir cevab var. Resmi tanm ilevsizdir.Hem de iki nemli nedenle ilevsizdir. Birincisi bunun, resmi siyasetin tanmnayakn hatta ok yakn bir yorum olmas. Ancak i resmi siyasete gelinceterrizmin ad, dk younluklu atma ya da terr kart sava olur.Sras gelmiken belirteyim, bu sadece Birleik Devletler'e zg deildir.Gzlemlediim kadaryla bu uygulama evrensel. rnek vermek gerekirse, 1960'larnortalarnda daha ok Pentagon'la balantl bir aratrma kurumu olan Randirketi, Japonya'nn 1930'larda Manurya'ya ve Kuzey in'e dzenledii


20/26

saldrlar konu alan ilgin bir Japon "isyan bastrma klavuzu" serisi bast.Olduka ilgimi ekmiti ve bu klavuzla hemen hemen ay-48ns olan Birleik Devletlerin Gney Vietnam klavuzunu karlatran bir makaleyazmtm o zamanlar.* Ancak belirtmeliyim ki makale o kadar da zekice deildi.Her neyse, bu bir gerek ve hatta bildiim kadaryla evrensel bir gerek. O

halde, resmi tanm kullanamamamzn birinci nedeni buymu. kinci neden isebundan ok daha basit: Terristlerin kim olduklarna dair btn yanlcevaplar, temelden yanl cevaplar vermesi. yleyse, resmi tanmn tamamenterk edilmesi gerekir ve bu yzden size doru cevaplar verecek bir eitgelimi tanm bulmanz art olur ki bu zordur. Terrizmin tanmnn ne kadarzorlayc bir tartma konusu olduu ve byk beyinlerin onunla mcadele verdiivb. eyler duyuyor olmanzn nedeni de ite budur.Neyse ki bir zm var. zm terrizmi, onlarn bize -biz her kim olursakolalm- kar uyguladklar terrizm olarak tanmlamak. Bildiim kadaryla buevrenseldir; gazetecilikte, bilimde. Ve sanrm tarihsel bir olgudur da; yani nede olsa bu uygulamalar takip etmemi bir lkeyle hi karlamadm. O halde,yine de sorundan bir k yolu var. Terrizmin bu ie yarar tanmyla her zamanokuduunuz klasik sonular kartabiliriz: yle ki, bizler ve bizim

mttefiklerimiz terrizmin asl kurban ve terrizm ise gszn silah.Elbette, resmi anlamda terrizm de dier silahlar gibi glnn silah; fakatbir kere "terrizm"i bize kar uygulanan terr olarak algladysanz o, tanmgerei, gszn silahdr. Demek ki tanm gerei, terrizmin gszn silaholduu dorudur. O halde, srekli olarak gazetelerde veya dergilerde bununlailgili yazanlar ve yazdklar da dorudur; gereksiz tekrarlar; kural gerei.Liberation, Eyll-Ekim 1967. Yeniden Basm: Chomsky, Noam; American Power andThe New Mandarins; New York: Pantheon, 1969.49Tipik Terrizm " -Bizim Marsl'nn, bu grnte evrensel olan kurallara meydan okumaya devamettiini ve tekrar tekrar sz edilen ahlaki nermelerin yan sra terrizmin,Birleik Devletler tarafndan yaplm resmi tanmn da gerekten kabulettiini varsayalm. Yalnz unu sylemeliyim ki, imdiye kadar oktan uzaydayol almaya balard ama hadi biz yine de varsaymaya devam edelim. Eer Marsl bukadar ileriye giderse, hi phesiz orada terrizmin ok belirgin resimleriylekarlar. rnein 11 Eyll, terrist vahetin zellikle ok edici birrneidir. Dier bir belirgin rnekse, ingiliz savunma kurmaylarnn bakanolan Amiral Michael Boyce tarafndan ilan edilen ve ekim sonlarnda (28 Ekim2001) New York Times'n ba sayfa haberi olarak yaymlanan ABD-Ingiliz karsaldrsdr. Amiral, Afganistan halkna "liderini deitirinceye kadar"Amerikan ve ngiliz ordularnn onlara kar dzenledii saldrlara devamedeceini bildirmiti.Dikkat ederseniz resmi tanma gre bu, uluslararas terrizmin tipik bir resmi;okumasn tekrar yapmayacam fakat bunun stne dnrseniz kesinliklekusursuz bir rnek olduunu grrsnz.Bu aklamadan iki hafta nce George Bush Afganlara, daha dorusu Afganistanhalkna, aranlan zanllar teslim edilinceye kadar saldrlarn devam edeceinibildirmiti. Hatrlatrm ki Taliban rejiminin devrilmesi dncesi akllara,-aslnda bunu kendi karlar iin kullanarak, savan ne denli hakl olduunuyazacak olan entelektellerin aklna- bombalamadan birka hafta sonra gelmiti.Elbette bu da tipik terrizmdi: Teslim etmenizi istediimiz baz insanlar bizeverene kadar sizi bombalamaya devam edeceiz. Taliban rejimi baz delillergstermesini istediyse de Birleik Devletler srekli olarak bu istei grmezdengeldi. Ayn Birleik50Devletler, tam da o dnemde gelen sulular iade tekliflerini dikkate almaybile dpedz reddetti; bu tekliflerin ne kadar ciddi olup olmadn bilemiyoruznk geri evrildi.phesiz Marsl bunlarn hepsini belgeleyecektir ve biraz ev devi yaptysa olanbitenin nedenlerini, baka bir sr rnek de bularak, abucakaklayabilecektir. Nedenler ok basit: Dnyay ynetenler bir eyi akla


21/26

kavuturmak zorundadr ki bu da baka hibir otoriteye boyun emedikleridir. Busebeple delil sunmak durumunda olduklar fikrini kabul etmez, sulularnkendilerine iadesini talep yoluyla halletmeyi uygun grmezler; nitekim,Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi'nin yetkisini de aka reddederler. ABDanlam ak ve net olan yetkiyi kolayca, hibir nedene ihtiya duymadan elegeirebilirdi. Fakat bu seenei geri evirdi.

Ve bu olduka anlaml. Nitekim uluslararas ilikilerde ve diplomaside bununiin kullanlan bir terim de var. Gvenilirlik salama deniyor buna. Baka birifadeyle, "biz terrist bir devletiz ve eer yolumuza karsanz bununsonularna katlanrsnz" cmlesinin ilan edilmesidir. Tabii bu ancak"terrizm"i resmi anlamda yani Birleik Devletler yasalarnda ve dierlerindetanmland anlamda kullanyorsak geerlidir ve daha nce deindiim sebeplerlede kabul edilemezdir,Tartlamaz OlaylarGelin ahlaki nermelere geri dnelim. Neredeyse evrensel olarak kabul grmesininyan sra adil, takdire ayan ve kesinlikle doru diye tanmlanan resmi retiyegre Birleik Devletler'in -ta ki Afganllar, kant sunmay ve sulular iadetalebi yapmay reddeden ABD'ye, zanllar teslim edene kadar ya da Boyce'un dahasonra syledii gibi, liderlerini deitirinceye kadar- onlara kar terrist

bir sava srdrmesine izin verildi. Yani, Kutsal Kitabn aklad anlamdaikiyzl olmayan bir kimse annda u51sonuca varacaktr: Birleik Devletler, be bin lmn drt bininden sorumlu olanbir terrist birliin lideri olmaktan sulu bulunan katil Emmanuel Constant'teslim edene kadar Haiti'nin ABD'ye kar byk apl terrist bir saldryrtmesine izin verilmitir.Bu olayda kantlar ortadayd hi phesiz. En sonuncusu 30 Eyll 2001'de -yanipheli terristleri teslim etmedii takdirde Afganistan'n terre tabitutulaca stne tm o konumalarn yapld srada- olmak zere Haiti, tekrartekrar Emmanuel Constant'n iadesi talebinde bulunmutu. Elbette sadece drt yada be bin siyah insann lm olmas nedeniyle sanrm ok ciddiye alnmad.Bu durumda belki de, Birleik Devletler'de kitlesel terr balatmallar.Bombalayamadklarna gre, biyo-terr ya da ne bileyim, baka bir yntemebavurmalar gerekir; ABD, on ikinci yzyldan bu yana Haiti halkna karkorkun sulardan sorumlu olan ynetimini deitirene kadar.Ya da ahlaki nermelere bal kalmak gerekirse, Nikaragua'nn da, srasgelmiken, terrizme kar alan sava yeniden ilan eden liderleri, yani yineayn insanlar hedef alarak bahsedilen yntemlere bavurmasna mutlaka izinverilmitir. Nikaragua'ya dzenlenen terrist saldrnn 11 Eyll'den bile dahaamansz olduunu anmsayn; on binlerce insan ldrlm, lke belki bir dahaasla telafi edilemeyecek derecede harap dmt.Bu da tartlamaz rneklerden biri olduu iin stnde durmak zorunda deiliz.Tartlamaz olmasnn nedeni Uluslararas Mahkeme'nin, btn lkelerinuluslararas yasalara uymas gerektii ynndeki -kimsenin adn sylemeyen amakimi ima ettii aka belli olan- ancak ABD tarafndan veto edilen vengiltere'nin ekimser oy kulland Gvenlik Konseyi kararna dayanarakBirleik Devletleri, uluslararas terrizmden sulu bulan hkmdr. Ya da GenelKurul kararnn yine ayn eyi onayla-52yan, fakat Birleik Devletler ve bir-iki mvekkil devlet tarafndan karklan hkm de tartlmaz olmasnn bir nedenidir. Uluslararas Mahkeme,Birleik Devletler'e uluslararas terrizm suuna hemen bir son vererek ykltazminatlar demesini emretti. Birleik Devletler saldrlar hemen kztrmakamacyla iki yanl bir kararla cevabn verdi; medyann tepkisini daha nceanlatmtm. Tm bunlar, kanser yok edilinceye dek srd ve hl da devamediyor.Bylece, terrizmle savan tam ortasnda, Kasm 2001'de, Nikaragua'da seimleroldu ve ABD seimlere kknden mdahale etti. Yanl sonular kabul etmeyeceiynnde Nikaragua'y uyard; hatta nedenini bile syledi. Dileri Bakanl,1980'lerdeki uluslararas terrizmde Nikaragua'nn -Birleik Devletler'in enyksek uluslararas merciler tarafndan sulu bulunmasna neden olan terrizme


22/26

direnerek- oynad role gz yumamayacamz aklad. Kendini tutkuylaterrizme ve ikiyzlle adam entelektel kltrde, bunlara dair hibir yorumyapmadan geilir ama sanrm Mars basnnn manetlerinde bir yer bulabilir.Burada ise nasl ele alndna bakn ve grn. Sras gelmiken bir de, butartlmaz olaydaki en gzde "adil sava" teorinizi oluturmaya aln.ounluun Ehliletirilmesi

Nikaragua'nn, terrle sava bahanesiyle kendisine ABD tarafndan yneltilenuluslararas terrizme kar elbette bir savunmas vard. yle ki,Nikaragua'nn bir ordusu vard. Dier Orta Amerika lkelerinde ordu, BirleikDevletler ve dier uydu devletleri tarafndan silahlandrlarak eitilenterrist glerden oluuyordu ve doal olarak terrist gaddarlklar ok dahaktyd. Bar yanllarnn, Nikaragua kanserini Orta Amerika tarznadntrmeliyiz dedikleri buydu. Fakat bu durumda, kurban bir devlet olmuyorduve bu yzden de Uluslararas Mahkeme'ye ya53da Gvenlik Konseyi'ne bavurular reddediliyor, -belki Mars dnda- tarihinp tenekesini boyluyordu.Bu terrn etkileri uzun solukluydu. Burada, Birleik Devletler'de, 11 Eyllterrist vahetinin geni apl etkileriyle ilgili -zaten gerektii gibi-

olduka ok kayg duyuluyor. Bu nedenle, rnein, New York Times'daki (22 Ocak2002) bir bamakalede, yaadklar trajedi nedeniyle karn tesine geeninsanlardan sz ediliyordu. Tabii ki ayn ey ok daha kt terr sularnnkurbanlar iin de geerli ancak bu yalnzca Mars'ta haber olabilir.Bu yzden, diyelim, birka yl nce Salvador Cizvitleri tarafndan bir mzakereyapldn syleyen bir haber bulmaya alabilirsiniz. Cizvitlerin, BirleikDevletler uluslararas terrizmi altnda yaadklar tyler rperticiydi.Mzakere raporu,* "terrizm kltr" diye tanmlanan eyin, ardnda braktetkiler stnde durmutu. Bu kltr, egemen terrist devletin ve onun yereltemsilcilerinin emirlerine boyun emesi gerektiini ya da devlet destekliuluslararas terrizmin doruklarda olduu seksenlerde, bar yanllarnntavsiye ettii gibi, yeniden Orta Amerika tarzna dndrleceklerini fark edenounluun emellerini ehliletirir. Tabii yaadmz yerde bundan sz edilmesede belki Mars'ta manet olabilir.stekli OrtaklarDorusu Marsl, savan birinci ve ikinci dnemleri arasndaki dier ilginbenzerliklerin de farkna varabilir. 2001 ylnda, aklnza gelebilecekneredeyse btn terrist devletler byk bir evkle terrizme kar oluturulankoalisyona katlyordu ve bunun nedeni hi de gizli deildi.rnein, Ruslarn neden bu denli istekli olduklarn hepimizEnvio, Mart 1994.54biliyoruz: eenya'daki korkun terrist faaliyetlerine Birleik Devletler onayalmak istedikleri iin.Trkiye de zellikle istekliydi. Asker gnderme nerisini getiren ilk devlettive babakan bunu yle aklad: Trkiye'nin en kt terrist zulmdenkurtulabilmesi ve 1990'larn etnik sorunlarn bir an evvel halledebilmesi iinona g vermek amacyla yalnzca Birleik Devletler'in asker -Clinton dnemindeordunun yzde seksenini- yma teklifinde bulunmasna duyulan minnetti bununnedeni. Minneti o kadar bykt ki terrizme kar alan bu yeni savata askergndermeyi teklif etmilerdi. Unutmayn ki bunlar yapan biz olduumuz iin,kural gerei, yaplann ad terrizm olmuyor. Listenin devam iin de ayn eygeerli olduu iin sralamaya devam etmeyeceim.Ayn ey, sras gelmiken ekleyeyim, savan ilk dnemi iin de geerliydi.Amiral Boyce'dan alntladm aklama, srail'in nl devlet adamlarndan biriolan Abba Eban'n 1981'deki szlerinin benzer bir yorumuydu. Terrizme karsavan ilan edilmesinden hemen sonrayd. Eban, srail'in Lbnan'daki vahetiyleilgili gerekten korkun itiraflar yle syleyerek meru klmaya alyordu:"Etki altndaki halklarn, arpmalar durdurmak iin bask uygulayacaynnde mantkl bir olaslk vard"* Dikkatinizi ekerim; bu, resmi anlamdakiuluslararas terrizmin dier bir tipik resmi.


23/26

Bahsettii arpmalar Israil-Lbnan snrnda meydana gelen arpmalard.Ezici younlukla srail kaynakl olan ve genellikle bahane bile bulmadankartlan bu arpmalar, Birleik Devletler tarafndan desteklendii iin,kural gerei, ne terrizm saylyordu ne de terrizm tarihinin bir paras Ozamanlar, ABD'nin kararl desteiyle srail, planlanm bir istila iin bazbahaneler bulmak amacyla Lbnan'a saldrlar dzenliyor, oray bombalyor ve

daha birok zulme bavuruyordu. Dorusu, bahane bula-Jerusalem Post, 16 Austos 1981.55masa da her koulda, on sekiz bin insan ldrerek istilay baard vesonrasnda daha birok vahete imza atarak yirmi yl boyunca Gney Lbnan'igali gerekletirdi; ancak bunlarn tm kayt dyd nk BirleikDevletler'in azimli destei arkasndayd.dll ZulmlerTm bunlar -82 sonras saldrlarn ba gsterdii- 1985'te zirveye ulat; buayn zamanda, "Demir Yumruk Operasyonlar" denilen ABD-Israil zulmlerinin GneyLbnan'da dorua ulat yld; bu operasyonlarda, bakumandanln "terristkyller" diye tanmlad insanlarn ok byk bir blm katledilmi, birksm da srgne gnderilmiti. Babakan imon Perez'in emrinde yryen bu

operasyonlar, terrizmin en nde gelen hikye olduu zirve yl 1985'in enberbat uluslararas suu dlne adayd.Baka rakipler de vard. Onlardan biri, yine 1985'in balarnda Beyrut'tameydana gelen araba bombalama olayyd. Bir caminin hemen dnda bulunanarabadaki bombann patlayaca zaman yle bir ayarlanmt ki, olabilecek enfazla ceset saysn garanti etmek iin, insanlarn camiden kt anseilmiti. Olayn tyler rpertici bilanosunu ortaya koyan Washington Post'a*gre, bomba seksen kiiyi ldrm ve iki yz elliden fazla insannyaralanmasna neden olmutu. Bunlardan ou kadnlar ve kz ocuklaryd; bombao kadar ar ve kuvvetliydi ki yatandaki bebekleri ldrd. Ve zulmn dahabaka halleri... Geri bu da saylmaz, nk CIA ve ngiliz istihbarattarafndan dzenlenmiti ve bu yzden de terrizm deildi. yleyse dl iingerek bir aday olamazd.O halde, zirve yl 1985'te mmkn olan tek rakip srail'in,Washington Post Weekly, 14 Mart 198856yetmi be insan ldren Tunus bombalamasyd; srail basnndaki gvenilirmuhabirlerin verdii baz tyler rpertici bilanolar vard ABD de bu zulmeTunuslu mttefiklerini, bombaclarn yolda olduu konusunda uyarmay ihmalederek ortak oldu. Dileri Bakan George Shultz hemen srail Babakan YitzhakShamir'i ararak Birleik Devletler'in bu olaya sonuna kadar sempati duyduunuanlatt. Ancak, Gvenlik Konseyi oybirliiyle -tabii ki ABD'nin ekimserliiyle-olay silahl saldr eylemi olmaktan sulu bulunca Shultz, uluslararasterrizmden ald ak destei korku iinde geri evirdi.Gelin Washington'a ve uydularna, Nikaragua olaynda olduu gibi, lehte dnmehakk verelim ve gelin farz edelim ki su, Gvenlik Konseyi'nin tanmlad gibiok daha ciddi bir su olan saldr deil, yalnzca uluslararas terrizmsuuydu. Eer bu bir saldrysa ve eer ahlaki nermelere uygun ilerleyeceksek,o halde, Nuremburg davalaryla devam etmek gerekir.Bunlar, 1985 zirve ylnda bu dzeyin yaknnda bir yerlere ulaabilen yegne davadr. Tunus'un bombalanmasndan birka hafta sonra Babakan PeresWashington'a gelerek, Ronald Reagan'n Ortadou'daki "korkun terr felaketi"stne yapt aklamaya katld. Bunlardan hibiri tek kelime yorumiermiyordu ve doruydu da, nk kural gerei, yine hibiri terrizm deildi.Kural hatrlayn: Bu, yalnzca bize yaplrsa terrizmdir. Biz tekilere bununkat kat ktsn de yapsak, bu, terrizm olmaz. te yine evrensel ilke. Her nekadar bizim yaadmz yerde tartlamaz' olsa da belki Marsl onun farknavarabilir.Birka yl nce bununla ilgili bir yaz yazdmda tarihteki en iyi eletiriylekarlatm. (18 Eyll 1988) Washington Post'a, Ortadou muhabiri tarafndanyazlan bu iki kelimelik eletiride makalem, "nefes kesecek kadar kafa


24/26

kartrc" diye tasvir ediliyordu. Bunu sevdim. Bana kalrsa "nefes kesecekkadar" demekte yanlyordu -makaleyi okursanz olduka arbal olduunu57grrsnz- fakat "kafa kartrc" sznde haklyd. Yani, temel ahlakinermeleri kabul etmek ve anlatlmamas gereken gerekleri anlatmak iin kafannkarm olmas gerekir.

Aalk Bahanelerimdi Marsl'ya geri dnelim. Medeniyetin ahlaksz dmanlar diye tanmlananOrtadou'daki uluslararas terr tarafndan yaadmz zamann barbarizmedntrlmesinin zirve ylnn neden 1985 olduu sorusuyla akna dnmolabilir. Byle hissetmi olabilir, nk blgede uluslararas terrizmin nedenolduu en kt durumlar hafza kuyusunu boylamt; aynen Orta Amerika'dakiuluslararas terrizm ve daha baka birok olay gibi. Gncel olanlar, zellikle.Yine de 1985'deki baz olaylar hatrlanyor; iyi ve doru hatrlanyor nkonlar terrizmdir. Yln terrizmi resmi dl, Ac-hille Lauro'nun uakkarmasna ve ktrm bir Amerikal olan Leon Klinghoffer'n ldrlmesineveriliyor. Bu olay herkes bilir. Tam anlamyla bir vahetti. Elbette sonra, buvahetin failleri eylemlerini, bir hafta nce Tunus'a dzenlenen bombardmanamisilleme olarak yaptklarn akladlar ki bu bombardman uluslararas

terrizmin ok daha kt bir kantyd; fakat hakl olarak bizler, bu faillerinne srd bahaneyi, hak ettii gibi aalayarak, kabul etmeyi reddettik.Kendini dlek ve ikiyzl olarak tanmlamayan herkes, iddet yoluyla yaplandier tm misillemeler sz konusu olduunda bu prensip sahibi tavrtaknacaktr. rnein bu misillemelere, hani u milyonlarca insan alksnrnn eiine getirecei ak ve net olarak beklenen Afganistan'daki savada dahil. Sylediim gibi, asla bilemeyeceiz, ilkesel sebepler yznden...Ya da u anda srail igali altndaki blgelerde yaanan daha dk iddetlivahetler her zamanki gibi Birleik Devletler destekli olduu iin tabii kiterrizm deil. Marsl, Birleik Devlet-58ler'in u sralarda bir kez daha terre kar sava, terrizmi korumak ve ennemli uydu devletindeki terrizmi trmandrmak iin bahane olarak kullandhaberini hi phesiz birinci sayfadan verirdi.Bunun en son aamas 1 Ekim 2000'de balad. 1 Ekim'den itibaren yani halensrmekte olan ntifada baladktan sonraki ilk gnlerde, srail helikopterleriroketleriyle silahsz Filistinlilere saldrmaya balad; dzinelercesi yaralandve ldrld. Kendini savunmak iin bahanesi yoktu. [Ek yorum: "srailhelikopterleri" ifadesi okunduunda, bunun gerekli eitimle donatlm sraillipilotlarn kulland, Birleik Devletler helikopterleri anlamna geldiianlalmaldr.]Clinton annda bu vahete yant verdi. 3 Ekim'de, yani iki gn sonra, eyllortasnda gnderilen Apachi saldr helikopterlerinin yedek paralarylabirlikte onlu gruplar halindeki en byk askeri helikopter naklini yapmak iinie koyuldu. Basn, ibirlii yaparak bunu yaymlamay reddetti; bakn reddettidiyorum, beceremedi deil. Yani hepsi olan bitenden haberdard.Geen ay Mars basn, oradaki terr emberinin daha ok kzmasnabuklatrmak iin Washington'n nasl mdahale ettiini kesinlikle manetyapard. 14 Aralk'ta ABD, Gvenlik Konseyi'nin Mitchell nergelerinin yrrlekonmas ve iddetin azaltlmasnn ne kadar gerekletirildiini kontrol edecekuluslararas gzlemcilerin yollanmas ynndeki kararn veto etti. Bu kararderhal genel kurula gnderildi ancak orada Birleik Devletler'in ve bir desrail'in itirazyla karlanca kayplara kart. Basnda kan haberlerikontrol edebilirsiniz.Bir hafta ncesinde Cenevre'de, resmi anlamalar tarafndan kongreyi yrtmekzere ykml klnan Drdnc Cenevre Szlemesi taraflarnn bir kongresivard. Bu szleme, bilindii gibi, kinci Dnya Sava'ndan sonra Nazilerinzulmn yarglamak amacyla kurulmutu. Camp David mzakereleri srasnda,Clinton ve Barak sayesinde srekli ykselen Birleik Devletler'in59


25/26

tam desteiyle kurulmu ve gelitirilmi yerleim yerleri de dahil, igal edilentm blgelerde ABD ve srail ne yapsa bu konvansiyon tarafndan fiilenengelleniyordu. srail bu yorumu reddediyor.Konu, Ekim 2000'de Gvenlik Konseyi'ne geldiinde ABD, yasalarnn artlarndanhaberdar olduu uluslararas hukukun nemli ilkelerini ihlal konusunda, bylesiak bir duru sergilemek istemeyerek ekimser kald. Gvenlik Konseyi bylece,

on drde sfr oyla srail'den yine aka ihlal ettii konvansiyonuonaylamasn talep etti. Clinton ncesinde Birleik Devletler de dier yelerlebirlikte, Konvansiyonu "aka ihlal" etmesi nedeniyle srail'in sulu olduuynnde oy kulland. Bu, uluslararas hukuku ve Birlemi Milletler'in srail-Filistin stne ald erken dnemdeki kararlarn, uygulamada yrrlktenkaldran Clinton yntemine uygundu.Medya bize Araplarn, Szleme'nin baka devletin hkimiyeti altndaki blgelereuygulandna inandn sylyor ki bu, biraz ihmaller yaplm olsa dadorudur. 5 Aralk 2001'de yaplan ve tm Avrupa Birlii'ni kapsayan toplantdakonvansiyonun baka devletlerin hkimiyeti altndaki blgelereuygulanabilirlii, smrgeletirmenin yasadl tekrar onayland ve srail-yani ABD ve srail- uluslararas hukuka riayet etmeye arld. BirleikDevletler, toplanty boykot etme suretiyle etkisiz hale getirdi. Basnda kan

haberleri yine kontrol edebilirsiniz.Bu hareketler yeniden blgedeki terrizmin, en berbat unsuru da dahil,gerginlemesine katkda bulundu ve medya onu, alldk biimde aktard.Terrizme CevaplarEn sonunda Marsl aratrmacya katldmz ve kurallardan kesin olaraksaptmz farz edelim. Ahlaki nermeyi kabul ettik diyelim. Eer bu dzeyeulaabilirsek, ancak o zaman, terrist60sulara nasl karlk verilmesi gerektii sorusu samimiyetle ortaya kar.Buna verilecek bir yant, yasaya uyan devletlerin rnein Nikaragua'nnuygulamalarn takip etmektir. Elbette oradaki uygulama baarsz oldu nkdnyann kanunla deil gle ynetildii gereinin dikine gittiler; ancak ayney Birleik Devletler iin bir baarszlk olmazd. Buna karn aka gzard edildi. Ben u son birka ayn o youn yayn aknda hu uygulamayla ilgilien ufak bir cmle dahi gremedim.Baka bir yantsa Bush ve Boyce tarafndan verilmiti fakat bunu derhal gerievirdik, nk kimse Haiti'nin, Nikaragua'nn, Kba'nn ya da bu listenin dnyaapndaki geri kalan uzun blmnn, Birleik Devletler'e ve onun uydularnaveya dier zengin ve gl devletlere kitlesel terrist saldr dzenlemeyehakk olmadn dnyordu.Vatikan da dahil birok kaynaktan gelen daha makul bir yant, deerli Anglo-Amerikan askeri tarihisi Michael Howard tarafndan geen ekimde kaleme alnd

Documents

Noam Chomsky - Medya Denetimi