NOKTALAMA İŞARETLERİ

Yazıda karışıklıkların önüne geçmek, yanlış okumayı

önlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak,

cümlenin yapısını ve duraklama yerlerini belirlemek,

sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek için

kullanılan işaretlere noktalama işaretleri denir.

1. NOKTA ( . )1. NOKTA ( . )

Hüküm, yargı bildiren, tamamlanmış Hüküm, yargı bildiren, tamamlanmış

cümlelerin sonuna konur:cümlelerin sonuna konur:

Türk’üm.Türk’üm.

Okul açıldı.Okul açıldı.

Bazı kısaltmaların sonuna konur:Bazı kısaltmaların sonuna konur:

Prof., Doç., Dr., İst., s., vb., Cad., Sok., Prof., Doç., Dr., İst., s., vb., Cad., Sok.,

Alm., Ar., Far., Fr., İng.Alm., Ar., Far., Fr., İng.

Sayılardan sonra sıra belirtmek için “–Sayılardan sonra sıra belirtmek için “–

ncİ” ekinin yerine kullanılır:ncİ” ekinin yerine kullanılır:

50. yıl kutlamaları, Cumhuriyet’in 75. 50. yıl kutlamaları, Cumhuriyet’in 75.

yılı, yılın 365. günüyılı, yılın 365. günü

IV., II. Mehmet, XV. yüzyılIV., II. Mehmet, XV. yüzyıl

Tarihlerde gün, ay ve yıl rakamlarının Tarihlerde gün, ay ve yıl rakamlarının

arasına konur. arasına konur.

05.02.1972, 119.12.1996, 29.X.192305.02.1972, 119.12.1996, 29.X.1923

Ay adları harfle yazılırsa nokta Ay adları harfle yazılırsa nokta

kullanılmaz:kullanılmaz:

  

29 Ekim 192329 Ekim 1923

Saat bildiren sayılarda saat ile dakika Saat bildiren sayılarda saat ile dakika

arasına konur:arasına konur:

08.30, 14.40, 23.58, 00.2008.30, 14.40, 23.58, 00.20

  

Bir yazının maddelerini gösteren rakam Bir yazının maddelerini gösteren rakam

ve harflerden sonra konur:ve harflerden sonra konur:

I. II. I. II. A. B. A. B. 1. 2. 1. 2. a. b. a. b. i. ii.i. ii.

Bibliyografyada her künyenin sonuna Bibliyografyada her künyenin sonuna

konur:konur:

Agâh Sırrı Levent, Türk Dilinde Gelişme Agâh Sırrı Levent, Türk Dilinde Gelişme

ve Sadeleşme Evreleri, Ankara 1960.ve Sadeleşme Evreleri, Ankara 1960.

2. VİRGÜL ( , )2. VİRGÜL ( , )

Cümlede birbiri ardınca sıralanan, eş görevdeki kelime ve kelime Cümlede birbiri ardınca sıralanan, eş görevdeki kelime ve kelime

grupları arasına konur:grupları arasına konur:

Uzun boylu, sarışın, gözlüklü ve[4] sevimli bir çocuktu. Uzun boylu, sarışın, gözlüklü ve[4] sevimli bir çocuktu. (sıfatlar (sıfatlar

arasına)arasına)

Kalemini, defterini, çantasını ve hırkasını alıp gitti. Kalemini, defterini, çantasını ve hırkasını alıp gitti. (nesneler arasına)(nesneler arasına)

Ali, Veli, Selâmi! Kivi getirin![5] Ali, Veli, Selâmi! Kivi getirin![5] (hitap kelimeleri arasına)(hitap kelimeleri arasına)

Babası, annesi, dayısı ve halası onu sürekli şımartıyorlardı. Babası, annesi, dayısı ve halası onu sürekli şımartıyorlardı. (özneler (özneler

arasına)arasına)

Eve gelirken insanlara, arabalara, evlere, atlara, ağaçlara onları bir Eve gelirken insanlara, arabalara, evlere, atlara, ağaçlara onları bir

daha göremeyecekmiş gibi bakıyordu. daha göremeyecekmiş gibi bakıyordu. (dolaylı tümleçler arasına)(dolaylı tümleçler arasına)

Aralarında biçimce ve anlamca ilgi bulunan Aralarında biçimce ve anlamca ilgi bulunan

(sıralı) cümlelerin arasına konur:(sıralı) cümlelerin arasına konur:

Umduk, bekledik, düşündük.Umduk, bekledik, düşündük.

Cemal Bey çantasını kapattı, yerinden Cemal Bey çantasını kapattı, yerinden

kalktı, mahcup bir şekilde oradan ayrıldı. kalktı, mahcup bir şekilde oradan ayrıldı.

Tozlu ve soluk kırmızı perdelerden yakıcı bir Tozlu ve soluk kırmızı perdelerden yakıcı bir

güneş taşıyor, bütün odayı dolduruyordu.güneş taşıyor, bütün odayı dolduruyordu.

Cümlede özel olarak vurgulanması Cümlede özel olarak vurgulanması

gereken öğelerden sonra konur:gereken öğelerden sonra konur:

Binaenaleyh, biz her vasıtadan, yalnız Binaenaleyh, biz her vasıtadan, yalnız

ve ancak, bir noktainazardan istifade ve ancak, bir noktainazardan istifade

ederiz. (Atatürk)ederiz. (Atatürk)

Uzun cümlelerde yüklemden uzak Uzun cümlelerde yüklemden uzak

düşmüş olan özneyi belirtmek için (özne düşmüş olan özneyi belirtmek için (özne

ile yüklen arasına başka öğeler ile yüklen arasına başka öğeler

girmişse) özneden sonra kullanılır:girmişse) özneden sonra kullanılır:

Çocuk, soğuk bir kış günü ayrıldığı ve Çocuk, soğuk bir kış günü ayrıldığı ve

uzun zaman haberini dahi alamadığı uzun zaman haberini dahi alamadığı

köyünü artık unutmuştu.köyünü artık unutmuştu.

Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan

kelimeler arasına konur:kelimeler arasına konur:

Akşam, yine akşam, yine akşam,Akşam, yine akşam, yine akşam,

Göllerde bu den bir kamış olsam. (AH)Göllerde bu den bir kamış olsam. (AH)

Kendisinden sonraki cümleye bağlı olan Kendisinden sonraki cümleye bağlı olan

“hayır, yok, yoo, evet, peki pekâlâ, “hayır, yok, yoo, evet, peki pekâlâ,

tamam, olur, hayhay, baş üstüne, öyle, tamam, olur, hayhay, baş üstüne, öyle,

haydi, elbette” gibi kelimelerden sonra haydi, elbette” gibi kelimelerden sonra

konur:konur:

Evet, kırk seneden beri Türkçe merhale Evet, kırk seneden beri Türkçe merhale

merhale Türkçeleşiyor. merhale Türkçeleşiyor.

──Yoo, güvercinlerime dokunmayın, dedi.Yoo, güvercinlerime dokunmayın, dedi.

Hitaplardan sonra kullanılır:Hitaplardan sonra kullanılır:

Muhterem Hocam,Muhterem Hocam,

Arkadaşlar, bu sorular yarına kadar Arkadaşlar, bu sorular yarına kadar

çözülmeli!çözülmeli!

Efendiler, bilirsiniz ki, hayat demek, Efendiler, bilirsiniz ki, hayat demek,

mücadele, müsademe demektir.mücadele, müsademe demektir.

Arasözlerin ve ara cümlelerin (içe içe Arasözlerin ve ara cümlelerin (içe içe

birleşik cümlelerde iç cümlenin) başında birleşik cümlelerde iç cümlenin) başında

ve sonunda kullanılır:ve sonunda kullanılır:

Cihan yıkılsa, emin ol, bu cephe Cihan yıkılsa, emin ol, bu cephe

sarsılmaz.sarsılmaz.

Bu söz, ister inanın ister inanmayın, Bu söz, ister inanın ister inanmayın,

doğrudur.doğrudur.

Yazışmalarda, başvurulan makamın Yazışmalarda, başvurulan makamın

adından sonra konur:adından sonra konur:

Türk Tarih Kurumu Başkanlığına,Türk Tarih Kurumu Başkanlığına,

3. NOKTALI VİRGÜL ( ; )3. NOKTALI VİRGÜL ( ; )Aralarında şekil ve anlamca ilişki bulunan, Aralarında şekil ve anlamca ilişki bulunan,

birbirine bağlaçsız bağlanan ve aralarındaki birbirine bağlaçsız bağlanan ve aralarındaki

duraklama kısa olan cümlelerin arasına konur:duraklama kısa olan cümlelerin arasına konur:

At ölür, meydan kalır; yiğit ölür şan kalır. At ölür, meydan kalır; yiğit ölür şan kalır. (Bu (Bu

cümlelerin arasına nokta konabilirdi, ama cümlelerin arasına nokta konabilirdi, ama

duraklama kısa olduğu için noktalı virgül duraklama kısa olduğu için noktalı virgül

konmuş.)konmuş.)

Gitmemiz gerekiyor; bekleyenler var. Gitmemiz gerekiyor; bekleyenler var. (çünkü)(çünkü)

Okumuş bir kadın değil, ama anlayışlı; çok genç Okumuş bir kadın değil, ama anlayışlı; çok genç

değil, ama güzel... değil, ama güzel... (bununla birlikte)(bununla birlikte)

İki cümleyi birbirine bağlayan “ama, fakat, lâkin, İki cümleyi birbirine bağlayan “ama, fakat, lâkin,

yalnız, ancak, ne var ki, ne yazık ki, çünkü, yalnız, ancak, ne var ki, ne yazık ki, çünkü,

yoksa, bundan dolayı, binaenaleyh, sonuç yoksa, bundan dolayı, binaenaleyh, sonuç

olarak, bununla birlikte, bununla birlikte” gibi olarak, bununla birlikte, bununla birlikte” gibi

bağlaçlardan önce konur:bağlaçlardan önce konur:

Halis bir şiir fena okunabilir; lâkin sahte bir şiir Halis bir şiir fena okunabilir; lâkin sahte bir şiir

iyi okunamaz. (YKB)iyi okunamaz. (YKB)

Olanları anladım; ama iş işten geçmişti.Olanları anladım; ama iş işten geçmişti.

Çok söylüyorum, fakat söz dinlemiyor.Çok söylüyorum, fakat söz dinlemiyor.

Virgüllerle ayrılmış tür veya takımları, farkı Virgüllerle ayrılmış tür veya takımları, farkı

bölümleri ve örnekleri birbirinden ayırmada bölümleri ve örnekleri birbirinden ayırmada

kullanılır:kullanılır:

Murat, Yavuz ve Kâzım bir grup; Ahmet, Murat, Yavuz ve Kâzım bir grup; Ahmet,

Metin ve Mehmet de bir grup olsunlar.Metin ve Mehmet de bir grup olsunlar.

Erkek çocuklarına Doğan, Tuğrul, Aslan; kız Erkek çocuklarına Doğan, Tuğrul, Aslan; kız

çocuklarına ise İnci, Çiçek, Gönül adlarını çocuklarına ise İnci, Çiçek, Gönül adlarını

verirler.verirler.

Virgülle ayrılmış örnekleri farklı Virgülle ayrılmış örnekleri farklı

örneklerden ayırmak iç.in kullanılır:örneklerden ayırmak iç.in kullanılır:

kavun, karpuz, kelek; lâhana, pırasa, kavun, karpuz, kelek; lâhana, pırasa,

ıspanak; bisküvi, kraker, çikolata...ıspanak; bisküvi, kraker, çikolata...

Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri

birbirinden ayırmak için bu sıralı cümleler konur. birbirinden ayırmak için bu sıralı cümleler konur.

Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor;

bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak

istiyorum.istiyorum.

Sabahtan beri bekliyorum; ne gelen var ne Sabahtan beri bekliyorum; ne gelen var ne

giden.giden.

İster inan, ister inanma; aynen dediğim gibi İster inan, ister inanma; aynen dediğim gibi

oldu.oldu.

İçerisinde birden fazla virgül kullanılmış İçerisinde birden fazla virgül kullanılmış

cümlelerde öznenin kendinden hemen cümlelerde öznenin kendinden hemen

sonra gelen öğelere karışmamasını sonra gelen öğelere karışmamasını

sağlamak için kullanılır:sağlamak için kullanılır:

Faruk; Kenan, Hulusi ve Mustafa ile Faruk; Kenan, Hulusi ve Mustafa ile

yaşıt sayılır.yaşıt sayılır.

Cümle içerisindeki açıklamalardan önce Cümle içerisindeki açıklamalardan önce

kullanılır:kullanılır:

Akşama dek hiç durmaksızın çalışmıştı; Akşama dek hiç durmaksızın çalışmıştı;

çok yorgundu çok yorgundu

  

4. İKİ NOKTA ( : )4. İKİ NOKTA ( : )

Bir cümleden sonra alıntı bir cümle Bir cümleden sonra alıntı bir cümle

geliyorsa veya bir söz naklediliyorsa iki geliyorsa veya bir söz naklediliyorsa iki

nokta kullanılır:nokta kullanılır:

Çocuk merakla sordu: “Bana ne Çocuk merakla sordu: “Bana ne

getirdin?”getirdin?”

O, başarının sırrını tek kelimeyle açıklar: O, başarının sırrını tek kelimeyle açıklar:

AzimAzim

Kendisinden sonra örnek verilecek Kendisinden sonra örnek verilecek

cümlelerin sonuna konur. cümlelerin sonuna konur.

Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden

bazıları şunlardır: Ömer Seyfettin, bazıları şunlardır: Ömer Seyfettin,

Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet

Emin Yurdakul Emin Yurdakul

İki noktadan sonra bağımsız bir cümle geliyorsa bu İki noktadan sonra bağımsız bir cümle geliyorsa bu

cümle büyük harfle başlar; art arda örnekler cümle büyük harfle başlar; art arda örnekler

sıralanıyorsa ilk örnek küçük harfle başlar:sıralanıyorsa ilk örnek küçük harfle başlar:

Tam kapıdan çıkmak üzereyken sordu: Akşam erken Tam kapıdan çıkmak üzereyken sordu: Akşam erken

gelecek misin?gelecek misin?

İnceleyeceğiniz kelimeler şunlar: gelmek, nakletmek, İnceleyeceğiniz kelimeler şunlar: gelmek, nakletmek,

gidedurmak.gidedurmak.

İnsan üç şeye benzer: ağaca, suya ve rüzgâraİnsan üç şeye benzer: ağaca, suya ve rüzgâra

5. ÜÇ NOKTA ( ... )5. ÜÇ NOKTA ( ... )

Art arda örneklerin sıralandığı cümlelerde Art arda örneklerin sıralandığı cümlelerde

benzer örneklerin sürdürülebileceğini ifade benzer örneklerin sürdürülebileceğini ifade

etmek için cümle sonunda kullanılır. Bu etmek için cümle sonunda kullanılır. Bu

amaçla cümle sonunda kullanılabileceği gibi amaçla cümle sonunda kullanılabileceği gibi

cümle içinde de kullanılabilir:cümle içinde de kullanılabilir:

Fiillerin bazıları isimlerden türemiştir: Fiillerin bazıları isimlerden türemiştir:

başlamak, suçlamak, incelmek, çoğalmak...başlamak, suçlamak, incelmek, çoğalmak...

Bitmemiş veya bitirilmemiş cümlelerin Bitmemiş veya bitirilmemiş cümlelerin

sonun konur. Bazılarında okuyucunun sonun konur. Bazılarında okuyucunun

cümleyi zihninde tamamlaması beklenir:cümleyi zihninde tamamlaması beklenir:

  

Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar

sarı...sarı...

Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!

Söylenmek, belirtilmek istenmeyen ve kaba Söylenmek, belirtilmek istenmeyen ve kaba

sayılan, söylenmesi ahlâken çirkin görülen sayılan, söylenmesi ahlâken çirkin görülen

kelimelerin yerine konur:kelimelerin yerine konur:

Olaya ... Bey’in oğlunun da adı karışmış.Olaya ... Bey’in oğlunun da adı karışmış.

Haberi ...’dan dinledim.Haberi ...’dan dinledim.

Toplantıya gelenler arasında ... var mıydı?Toplantıya gelenler arasında ... var mıydı?

Kılavuzu karga olanın burnu b....tan çıkmaz.Kılavuzu karga olanın burnu b....tan çıkmaz.

Herhangi bir metinden alınan cümlenin Herhangi bir metinden alınan cümlenin

öncesi ve sonrası olduğunu, aralarda da öncesi ve sonrası olduğunu, aralarda da

alınmayan kısımlar olduğunu belirtmek alınmayan kısımlar olduğunu belirtmek

için kullanılır:için kullanılır:

  

““...Annelerinin esvaplarını kızlar giyer, ...Annelerinin esvaplarını kızlar giyer,

büyükannelerinin mücevherlerini büyükannelerinin mücevherlerini

torunlar takardı. Sırmalı çedik pabuçlar, torunlar takardı. Sırmalı çedik pabuçlar,

kırmızı feraceler... kırmızı feraceler...

Ünlem ve seslenmelerde anlatımı Ünlem ve seslenmelerde anlatımı

pekiştirmek için konur:pekiştirmek için konur:

  

Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca

onu kıyafetinden tanıdılar:onu kıyafetinden tanıdılar:

─ ─ Koca Ali... Koca Ali, be’Koca Ali... Koca Ali, be’ (Diyet)(Diyet)

  

6. SORU İŞARETİ ( ? )6. SORU İŞARETİ ( ? )

Soru anlamı taşıyan cümle ve Soru anlamı taşıyan cümle ve

kelimelerden sonra kullanılır:kelimelerden sonra kullanılır:

Hangi elbiseyi beğendiniz?Hangi elbiseyi beğendiniz?

Benimle alış verişe kim gelecek?Benimle alış verişe kim gelecek?

Soruları cevapladınız mı?Soruları cevapladınız mı?

Cevabı zaten içinde olan soru Cevabı zaten içinde olan soru

cümlelerinde de soru işareti kullanılır:cümlelerinde de soru işareti kullanılır:

  

Haksız mıyım? Liderler içinde Atatürk Haksız mıyım? Liderler içinde Atatürk

gibisi var mı?gibisi var mı?

İçinde soru kelimeleri veya soru eki bulunan ama İçinde soru kelimeleri veya soru eki bulunan ama

anlamca soru cümlesi olmayan cümlelerde soru anlamca soru cümlesi olmayan cümlelerde soru

işareti kullanılmaz:işareti kullanılmaz:

  

Kaça aldım, şimdi hatırlamıyorum. Kaça aldım, şimdi hatırlamıyorum. (soru kelimesi (soru kelimesi

nesneye dahil)nesneye dahil)

Yapar mı yapmaz mı bilmem. Yapar mı yapmaz mı bilmem. (soru kelimesi nesneye (soru kelimesi nesneye

dahil)dahil)

Bu olayı bize ne zaman anlatmıştı, hatırlamıyorum. Bu olayı bize ne zaman anlatmıştı, hatırlamıyorum.

(soru kelimesi nesneye dahil)(soru kelimesi nesneye dahil)

Bazı cümleler de soru kelimesi Bazı cümleler de soru kelimesi

barındırmadığı hâlde soru cümlesidir. barındırmadığı hâlde soru cümlesidir.

Bunlar soru işareti ile biter. Bu cümlelerin Bunlar soru işareti ile biter. Bu cümlelerin

soru anlamı vurgu ve tonlama ile belirtilir:soru anlamı vurgu ve tonlama ile belirtilir:

  

Yaşınız?Yaşınız?

Sen alacaktın?Sen alacaktın?

Gördün?Gördün?

Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için

kullanılır:kullanılır:

  

Yunus Emre (1240?-1320), (Doğum Yunus Emre (1240?-1320), (Doğum

yeri: ?), ( ?-1120)yeri: ?), ( ?-1120)

Soru eki soru anlamı katmıyorsa, zaman Soru eki soru anlamı katmıyorsa, zaman

anlamı katıyorsa soru işareti de anlamı katıyorsa soru işareti de

kullanılmaz?kullanılmaz?

  

Akşam oldu mu sıla özlemi depreşir Akşam oldu mu sıla özlemi depreşir

gurbetçilerde.gurbetçilerde.

Hele bir de karların eriyip sularının Hele bir de karların eriyip sularının

akması yok mu...akması yok mu...

7. ÜNLEM İŞARETİ ( ! )7. ÜNLEM İŞARETİ ( ! )

İçinde ünlem ifadesi (haykırış, sevinç, kıvanç, İçinde ünlem ifadesi (haykırış, sevinç, kıvanç,

üzüntü, acı, korku, hayret, ürperti, heyecan, üzüntü, acı, korku, hayret, ürperti, heyecan,

nefret vb ani coşkunluklar) bulunan ve nefret vb ani coşkunluklar) bulunan ve

seslenme, hitap ve uyarı bildiren seslenme, hitap ve uyarı bildiren

cümlelerden ve kelimelerden sonra gelir:cümlelerden ve kelimelerden sonra gelir:

Komşular!Komşular!

Babacığım!Babacığım!

Hemşehrilerim!Hemşehrilerim!

Ünlem işareti, ünlem ifadesinden hemen Ünlem işareti, ünlem ifadesinden hemen

sonra kullanılabileceği gibi cümlenin sonra kullanılabileceği gibi cümlenin

sonunda da kullanılabilir:sonunda da kullanılabilir:

Eyvah, geç kaldım!Eyvah, geç kaldım!

Eyvah! Geç kaldım!Eyvah! Geç kaldım!

Parantez içinde kullanılan ünlem işareti Parantez içinde kullanılan ünlem işareti

alay etme, hafife alma, küçümseme, alay etme, hafife alma, küçümseme,

inanmama, kinaye anlamları katar:inanmama, kinaye anlamları katar:

  

İsteseymiş bu kitabı bir günde bitirirmiş İsteseymiş bu kitabı bir günde bitirirmiş

(!) ama ne yazık ki vakti yokmuş.(!) ama ne yazık ki vakti yokmuş.

Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.